REHIYON XIREHIYON NG DAVAO

-Malawak na kapatagan na may matataas na lugar- Matatabang lupa na angkop na pang agrikultura

PANANIM : Palay,Abaka,Tubo,Niyog,Rami,Pinya,Kape,Kalaw ,Saging,Dalanghita o Dalandan at mga Suha.

PINAGKAKAKITAAN : Pagsasaka,Pangingisda at Pagtotroso

- Kilala rin ang rehiyon sa pagiging pangunahing pinagkukunan ng mga yamang mineral tulad ng ginto gayundin ang mga marmol.- Naninirahan dito’y mga Cebuano,Tagalog,Ilokano at Ilonggo - Katutubo : Bagobo, Mandayas, Mansaka at Bilaan- Wikang ginagamit : Cebuano, Tagalog, Ilokano at Ilonggo.

-“TUWAANG” ng mga Bagobo na binibigkas sa mga kasalan,lamayan,taniman at iba pang mga pagdiriwang.-Mayaman din ang rehiyon sa mga bugtong at awiting bayan.- “DAWOT” na natatanging awitin ng mga Mandaya-“ATINGAN” na awit ng mga Bagobo sa lalawigan ng Davao bilang awit na panghele o pag-ibig. Tinatawag namang “TUD-UM” ito ng mga Mandaya-Mansaka-“OPPAD” ay isang mahabang awitin na ang ipinahahayag ay ayon sa karanasan ng tao lalo na kung kabayanihan.

-LIKHANG KAMAY NG MGA T’BOLI : Kahusayan sa pagtatali at paghuhukay ng abaka na tinatawag nilang “TINALAK”. Napapanatili pa rin nila ang mga katutubong paraan ng pagbuburda, paggawa ng basket at pag-ukut magpahanggang ngayon.- Musika at mga katangi-tanging katutubong sayaw ang mga di mapapantayang ambag ng mga katutubo sa kanilang kultura.

KATUTUBONG SAYAW : “TANGONGO” sayaw ng mga may edad na at ng mga mag-asawa;Ang “BALITI” at “KAMARAG” ay mga uri ng sayaw na ang sumasayaw ay sabay sa galaw ng sahon ng baliti; “SAMPAK” naman ang sayaw ng mga lalaking nag-aaway.

“KULINTANG” na ang pag-awit ay sinasabayan ng tugtog ng instrumentong “BOLANGBOLANG”, isang uri ng tambol na ginagamit ng mga babae; “GIMPAN” isang tambol na kahoy ng mga Bagobo at ang “T’ONGGONG” para sa mga T’BIOLI na may kasamang balat ng baboy at tinutugtog sa pamamagitan ng kamay o patpat. May mga instrumento silang pang musika na yari sa kawayan tulad ng tinatawag nilang “ALPA” na higit sa kilala na tawag na LUD, ang Dilaan ay tinatawag namang K’ ring ng mga Bagobo at ang “LANTOY” o “TOWALI” ng mga Mandaya. Ang “DIWAGAY” naman ang sinaunang biyulin mula sa BILAAN. Ang “TEU” naman ay instrumentong hinihipan ng mga T’BOLI.

BAGOBO

MANDAYAS

MANSAKA

BILAAN T’BOLI

PANINIWALA AT KAUGALIAN Ang mga Mansaka ay gumagamit ng iba’t ibang katawagan sa pagbubuklod ng kanilang pamilya tulad ng : ama,Anakun para sa “niece/nephew”; ina,Arrayon para sa “parents/relatives”; Babo para sa “aunt”, Igagaw para sa “cousin”; Bana para sa “husband”; Kimod para sa bunsong anak; bayaw at hipag para sa “sister in law”

PASAKAYOD : pagbisita ng magulang ng lalake sa babaeng mapapangasawa nito upang makilala.PAMUKU : magkikita ang pamilya ng magkabilang panig para pag-usapan ang halaga ng dote.PAGTAWAN : ang lalake ay maninilbihan na sa mga magulang ng babae.KASAMONGAN : magpapasya na ang mga magulang tungkol sa kasal. Kung payag na ang magkabilang panig , itatakda na ang araw ng kasal at paghahandaan ito.

COMPOSTELA VALLEY

Isa ito sa pinakabagong lalawigan ng Pilipinas.Napapaligiran ng Davao at Davao Gulf sa kanluran, Agusan del Sur sa Hilaga at Davao Oriental sa Silangan at Timog.Sa buong taon ang Compostela Valley ay hindi dinadalaw ng anumang bagyo bagamat nakakaranas din ito ng tag-ulan. Ang kapital nito ay binubuo ng 235 na barangay. Munisipalidad ay 11 : Nabunturan,Compostela,Laak San Vicente,Mabini (Dona Alicia),Maco,Maragusan(San Mariano),Maivab,Monkayo,Montavista,New Bataan at Pantukan. Ito ay naging isang “Melting Pot of Migrants” tulad ng mga tagalog at bisaya.Mayroon din namang pangkat ng mga Mansaka,Mandaya,Manobo,Dibabawon.Manguangon at Talaingod. Ang lambak ay lupang agrikultural, kung kaya ang pangunahing produkto ay bigas,mais,saging,niyog,gulay,prutas,kape at “timber”.

DAVAO DEL NORTE

Itinuturing lugar o mina ng mga sagingKilala bilang “Green Gold Country” dahil sa malawak na taniman ng saging at mayaman din ito sa ginto.Ang Kapital nito ay Tagum. Bimubuo ng 203 barangay at walong munisipalidad – Asuncion,Carmen,Kapalong,New Corella,Panibo,Sto.Tomas,Talaingod at Braulio Dujali.Marami sa populasyon ay migrante mula Visayas at Luzon. Pangunahing sinasalita dito ay Cebuano at minsan ay Tagalog.Naninirahan din dito ay mga Mandaya,Mansaka,Dibabowon at Ata.Ang kanilang kasuotan ay ay mahabang manggas na damit para sa lalaki at malong para sa babae.

DAVAO DEL SUR

Ang Kapital ng Davao del Sur ay Digos binubuo ng 517 na barangay. 15 ang munisipalidad-Bansalan,Hagonoy,Padada,Sta.Cruz,Magsaysay,Matanao,Kiblawan,Malaglag,Sulop,Sta.Maria,Molita,Don Marcelino,Saranggani at Jose Abad Santos. Karamihan sa naninirahan dito ay mulas sa Visayas at Luzon.Laging sinadalita ay Cebuano at Tagalog at mangilanngilan na Davaoeno – kung saan ito ay “Pidgin Spanish na sinasalita sa lungsod ng Zamboanga” nananahann din dito ang mga Bilaan,Bagobo,Manobo,Tagalacao at Samal.Ang produkto dito ay mga mais,bigas,niyog,saging,tubo,kape,kakaw,durian,mangga at lanzones.Mayaman din sa lugar na ito sa “Fish Product”, mineral tulad ng ginto,tanso,lead copper at chromium.Ginaganap dito ang “Kadayawan Festival of Davao”tuwing ikatlong linggo ng Agosto ay kababakasan ng mayamang kultura ng lalawigan.

DAVAO ORIENTAL

Ang lalawigan ay napapaligiran sa gawing kanluran ng Compostela Valley at ng Davao Gulf at ng probinsya ng Agusan del Sur at ng maliit na bahagi ng Surigao del Sur sa Hilaga.Binubuo ng 183 na barangay at 11 na munisipalidad – Mati,Baganga,Banaybanay,Boston,Caraga,Cateel,Gov.Generoso,Lupon,Manay,San Isidro at Tarragagona.Mati ang kapital nitoBumubuo sa populasyon nito karamihan ay mula sa Visayas o “Visayan Migrants” at iba ring naninirahan tulad ng Mandayas at Manobo.Wika : Cebuano,Ilonggo at Filipino.Marami sa kanilang produkton ay saging abaca,mais,palay,prutas,kape,tabako,gulay at isda.Mayaman din sila sa ginto,nickel,manganese,bato at buhangin at chromite.

LITERATURA NG REHIYON

BUGTONG NG MGA MANDAYA

Tuong san tutukanon koTagbi na dadalaga ayMatigam mana I sang kasigulmanSagot: LIGWAN

Yakataligpag yang mangod

Wayang magulangSagot: Pana

Tagadi akoTagadi akoSagot: Siki

Hulaan mo ito Maliit pang bataNananahi na sa dilimSagot: Honey Bee

Ang bata ayNakalilipadNagbubuntong hininga nalang ang matandaSagot: Pana at Busog

Hintayin mo akoHintayin mo akoSagot : Paa

BUGTONG NG MGA MANOBO (ATUKON)

Linew man duntaa heya neNelingut te ligewanaSagot: Sikan is mata

Buntud man guntaanheyan ne emunEd-ahaah nu ne egkiramkiram da, Ne emun egkewaan nu ne egkekawe moSagot: Sikan is izung

Isang lawaNapapaligiran ng Fishing PoleSagot: Mga Mata

Isang bundok na di halos makita ngunit abo ito ng mga kamay

Sagot: Ilong

SALAWIKAIN NG MGA MANDAYA

1. Yang ataog aw madudog di da mamauli= Ang itlog kapag nabasag na, di na maaaring maisauli pa.

2. Eng makaan sang kalumluman mamaimo sang makupo= Ang kumain ng bugok na itlog ay sinasabing tamad.

3.Kallandong pa ng syumbang kabilae pa nang similat= Walang maitatago sa ilalim ng sikat ng araw.

SALAWIKAIN NG MANOBO

2. Anoy man tu karabaw na upat tu kubong di paka hidjas= Kung ang kalabaw na apat ang paa ay nagkakamali pa, paano na ang tao.

2. Bisan bato nu bantilis mai duon panahons nu ug kahilis gihapon= Antg bato kahit gaano katigas, matitibag kapag nababad sa tubig.

3. Tu buhi angod tu atoijog basta maguong on kunad ug kaolin= Ang babae ay tulad ng itlog kapag nabasag na hindi na mabubuo pa.

BULONG

“Kung ang aking bigas ay ninakaw ng kung sinuman sumpain siya at paluwain ang kanyang mata

pamagain ang kanyang buong katawanhanggang siya’y mawalan ng hininga.”

KWENTONG BAYAN

- The Lost Children- Bakiwos and the woman who had wartz

MAIKLING KWENTO

-Tinampikan

TULA (Davao del Sur) – PAGGIKAN SA SUMILON ni Jeneen Garcia

(Davao Oriental) – PAYAG ni Errol Merquita

MGA MANUNULAT NG REHIYON XIJose Angliongto-Sumulat ng nobelang “THE SULTENATE” na handog niya sa mga “young overseas Chinese”.-Siya ay mula sa lungsod ng Davao-Naging kolumnista siya ng Mindanao Times at naging tagapamahala ng Mindanao Publishers Inc.-Siya’y naging pangulo rin ng Davao Jaycees at Continental Containers Corporation. -Naging miyembro rin siya ng Armed Forces of the Philippines, Corps of Engineers at may ranggong First Lieutenant.

Josephine Malay Dischoso-Naging isa sa mga manunulat ng UP Summer Writers Workshop noong 1974.-Kilala rin sa larangan ng panitikan at sa pagpinta

Aida Rivera Farol-Naging editor ng “Lands and Coral”-Sumulat ng maikling kwento na “Bridge of Tomorrow” noong 1948

Pepito Deiparine-Kilala sa palayaw na Peps.-Kilala rin siya sa “bi-lingual Fictionist” makata at kolumnista

IBA PANG MANUNULAT NG REHIYON XI

Marili Fernandez-Ilagan (Davao Oriental)

Jeneen Garcia (Davao City)