NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA MÁY CTSCAN

A/ Tổng quan : tất cả các loại máy CT đều có cấu tạo tương tự nhau :Đầu

đèn phát tia x – Hện thống điện toán - Bàn điều khiển bệnh nhận – Bàn điều

khiển hoạt động máy – Phân cứng và Camera quan sát. I/ Lịch sử

Năm 1924 lý thuyết toán về tái tạo hình ảnh tomography được viết do Johan Randon

Năm 1930 đã có Tomography thường qui do A Wallebona

Năm 1963 lý thuyết cơ bản vê CT được viết bởi A Mcleod Cormack

Năm 1971 máy CT thương mại đầu tiên ra đời bởi ông Godfrey Hounsfied và được đặt

tại BV Atkinson – Morley`s

Năm 1972 bệnh nhân đầu tiên được chụp CTsan là nữ với nghi ngờ tổn tương não.

Ảnh :

Godfrey Newbold Hounsfied sinh ngày 28/8 năm1919 ở Nottinghamshire nước Anh.Mất

21/08/2004

Năm 1979 giải Nobel trao cho 2 ông là Cormack và Hounsfied

Năm 1989 máy CT 1 dãy đầu dò

Năm 1994 máy CT 2 dãy đầu dò

Năm 2001 máy CT 16 dãy đầu dò xoắn ốc

Năm 2007 máy CT 320 dãy đầu dò ..

2015 GE giới thiệu máy 512 dãy

II/ Giới thiệu các đời máy CT

1/ Máy thế hệ 1:Chỉ một đều đèn và một Detector kết nối với nhau và quay củng nhau

2/ Máy thế hệ 2 : Sự di chuyể tương tự thế hệ 1.Duy nhất khác biệt là nhiều Detector hơn

trong 1 hàng.Chùm tia x phát ra hình rẻ quạt thay vì hình song song như thế hệ 1

3/ Thế hệ 3 : Đầu đèn và các Detector xoay tròn cùng nhau

4/ Thế hệ 4 : Duy nhất đầu đèn quay.Còn Detector đã phủ kín cả vòng tròn

5/ Máy xoắn ốc ( Spiral hay Helical CT )

a/Máy thường quy với hạn chế :

Lát cắt dày bỏ sót tổn thương

Khỏng cách 2 lát cắt dày bỏ sót tổn thương

b/Máy xắn ốc : Ưu thế không bỏ sót tổn thương

6/ Máy đa đầu dò : Nhiều dãy đầu dò thì thu tín hiệu nhiều hơn

7/ Giới thiệu thang độ Hounsfied

Xquang có 4 mật độ ( mô mềm – mỡ - khí –xương )

CT có 2.000 mật độ xám

Kỹ thuật :

+ Phát tia x : Như Xquang nhưng KV cao hơn ( 120 KV )

+ Hấp thu theo bề dày cơ thể

+ Tái tạo theo ma trận ( Matrix ). Ma trận càng cao độ phân giải càng tốt

( Nguồn : thiết bị y sinh )

8/ Window width và window level

Để đo sự thay đổi độ hấp thu trên CT ( Cụ thể là đơn vị HU ) có sự liên quan đến

Window width ( WW ).Nó được định nghìa là số tối đa của thang độ xám có thể hiển thị

trên CT, trái lại window level lại là điểm giữa của của dãy chỉ số CT.Khi thay đổi 2 chỉ

số này hình ảnh thay đổi đậm nhạt khác nhau.

Thang độ xám ( Còn gọi CT number ) trên máy điện toán là 2.000 , mắt người không thể

nhận biết chính xác sự khác biệt 2.000 độ xám

9/ Thuốc cản quang:Tùy thuộc BV có loại nào.Đường vào có 3 cách

+ Truyền tĩnh mạch:

+ Bơm tĩnh mạch nhanh : 3-5 ml/s nửa liều.Phần còn lại bơm 1ml/s và bắt đầu chụp dự

kiến thuốc có ở phần khảo sát

+ Bơm bolsu 3-5 ml/s

Liều 1-1.5 ml/kg

Chú ý : Khi bắt đầu tiêm tĩnh mạch nền cánh tay thuốc tới 1 số tạng như sau

Tới thất phải : 4s

Thất trái:11s

Động mạch chủ ngực 12s

Động mạch chủ bụng 13s

Động mạch chậu 15s

Não 12 s

Thuốc cản quang uống : Iode hữ cơ hay Baso4 .Hay dùng iode với 2 ml+ 100 ml H20.

Khám các tạng đặc thường uống 400 ml trước khi cắt.

Toàn bộ ống tiêu hóa thì khoảng 1200 ml uống trước khi cắt 60 ph

9/ Ưng dụng mới : Nội soi ảo

MDCT

Tình hình MDCT tại Mỹ:

Tại VN :

Minh họa matrix :

Hình minh họa CT thế hệ 1

Lát cắt dày 3 mm với matrix 80 x 80

So sánh 1 và 8 dãy đầu dò

So sánh thời gian chụp:

Minh họa

Tái tạo 3D trên MDCT:

Liều phóng xạ giữa ctscan và xarys:

Sự thay đổi cửa sổ: Window width và window level

Window width là : Để đo sự thay đổi độ hấp thu trên CT ( Cụ thể là đơn vị HU ) có sự liên quan đến

Window width ( WW ).Nó được định nghìa là số tối đa của thang độ xám có thể hiển thị

trên CT Thang độ xám ( Còn gọi CT number ) trên máy điện toán là 2.000 , mắt người

không thể nhận biết chính xác sự khác biệt 2.000 độ xám

Window level ( WL ) là: điểm giữa của của dãy chỉ số CT.Khi thay đổi 2 chỉ số này

hình ảnh thay đổi đậm nhạt khác nhau.

Minh họa:

Ví dụ:

Cấu tạo gnatry:

Các loại detector:

B/ XUAÁT HUYEÁT NAÕO

Xuaát huyeát coù theå do chaán thöông hay do tai bieàn maïch maùu naõo.

TBMMN hay do xô vöõa – Cao HA hay dò daïng maïchmaùu naõo

Khoái maùu tuï gaây cheøn eùp taêng aùp löïc noäi soï

Maùu coù theå xuyeân qua vaùch thoâng suoápt vaøo naõo thaát.

Maùu seõ tieâu sau nhieàu ngaøy vaø ñeå laïi raõnh nhoû

Phaân chia caùc oå chaûy maùu :

Taàng treân leàu

Taàng döôùi leàu

Xuaát huyeát caáp – baùn caáp

Xuaát huyeát ñaõ haáp thu

Hình aûnh treân CT : Maøu traéng

xuaát huyeát caáp 14 ngaøy sau 4 tuaàn sau

Xuaát huyeát caùc nhaân Xuaát huyeát trong naõo

Xaùm T.Ö vaø chaát thaát , cheøn eùp naõo thaát.

traéng

Xuaát hyeát naõo thaát , cheøn eùp loã Monro gaây

Daõn toaøn boä naõo thaát.

C/ NHOÀI MAÙU NAÕO

Naõo naëng 2% so cô theå nhöng caàn 20% oxy vaø 16% cung löôïng tim

Phaân loaïi.Theo giaûi phaãu beänh

1. Giai ñoaïn nhuõn naõo keøm phuø trong vaø ngoaøi teá baøo

2. Giai ñoaïn dòch hoaù laøm thay ñoåi tyû troïng naõo , coù söï phaân raõ lôùp myelin

Cho hình aûnh 24 giôø

3. Giai ñoaïn keùn nhuõn naõo

Theo laâm saøng :

1.Toái caáp : < 6 giôø

2.Caáp :6 – 24 giôø

3.Maõn

Hình aûnh treân CT

Maøu ñen tuyø theo giai ñoaïn

Hình theo phaân nhaùnh ñoäng maïch nuoâi

D/ CHẤN THÖÔNG SOÏ NAÕO

1.Toång quan :

+ Töû vong cao haøng thöù 3

+ Do TNGT , do chieán tranh.Ở Việt Nam mỗi năm khoảng 12.000 người chết do tai

nạn giao thông.

+ CTSN ñaùp öùng nhu caàu chuïp chaån ñoaùn xuaát huyeát naõo

2. Chæ ñònh chuïp CT trong CTSN theo Glasgow scale

+ Nheï ( 13 – 15 ñieåm )

+ Trung bình ( 9-12 ñieåm )

+ Naëng ( 3- 8 iñeåm )

+ Chuù yù hoân meâ do röôïu

3.Sô ñoà ñeà xuaát chuïp CT

CTSN nheï theo doõi 12 giôø tri giaùc xaáu chuïp CT

Toát Veà

CTSN trung bình coù toån thöông nheï ñieàu trò noäi

Naëng moå

4.Caùc loaïi toån thöông

+ Maùu tuï ngoaøi maøng cöùng ( EDH= epidural hematoma )

+ maùu tuï döôùi maøng cöùng ( SDH = subdural hematom a)

+Khoang döôùi nheän ( Subarachnoid hemorrhage )

+ daäp chuû moâ

+ Chaûy maùu naõo thaát

+ Vôõ baûn soï

+ Vôõ xoang keøm

Khi chụp CT bao giờ cũng mở 2 cửa sổ ( Xương và nhu mô )

Đọc phim thì phải coi dấu trực tiếp và dấu gián tiếp

+ Trực tiếp là khối choán chỗ

+ Gián tiếp : Là chèn ép

Sơ đồ :

Hình EDH

SDH

Vỡ bản sọ

Dập chủ mô