Upload
glen-tamio
View
4.469
Download
87
Embed Size (px)
Citation preview
Nailathala ang Noli Me
Tangere (1887)
Dalawang dahilan kung bakit di
malilimutan ni Rizal ang matinding
taglamig ng 1886
Ito ay isang masakit na bahagi ng kanyang
buhay
Nagdulot din ito ng malaking kasiyahan
Maximo Viola
Kaibigan niyang taga
Bulacan at nagmula sa
mayamang pamilya.
Ideya ng Pagsulat ng Isang Nobela
Tungkol sa Pilipinas
Uncle Tom‟s Cabin ni Harriet Beecher Stowe
Ideya ng Pagsulat ng Isang Nobela
Tungkol sa Pilipinas
Enero 2, 1884
Hindi naisakatuparan ang proyekto ni Rizal
Ang Pagsulat ng Noli
Sinimulan ni Rizal ang pagsulat ng nobela noong
pagtatapos ng 1884
Ipinagpatuloy niya ito sa Paris noong 1885
Sa Alemanya natapos ang huling sangkapat.
Ang Pagsulat ng Noli
Isinulat niya ang huling kabanata sa Wilhemsfield
noong Abril- Hunyo 1886
Pebrero 1886- ginawa ang huling rebisyon
Nasabi niya ang mga pangyayari kay Fernando
Canon
Si Viola, Tagapagligtas ng Noli
Nakatanggap si Rizal ng telegrama mula kay Dr.
Maximo Viola na noo‟y papunta sa Berlin.
Ikinagulat niya ang paghihirap at pagkakasakit ni
Rizal.
Pagkaraan ng kapaskuhan, inayos ni Rizal ang
kanyang nobela.
Si Viola, Tagapagligtas ng Noli
Inalis ni Rizal ang ilang bahagi ng manuskrito
Pebrero 21, 1877 natapos ni Rizal ang Noli
Berliner Buchdruckrei- Action Gesselshaft
Pinagbintangang Espiyang Pranses si
Rizal
Isang umaga binisita ng hepe ng pulis ng Berlin si
Rizal sa kanyang bahay at hininging makita ang
kanyang pasaporte
Kaagad na sinamahan ni Viola si Rizal sa
embahada ng Espanya
Hindi tinupad ng embahador ang kanyang pangako
Pinagbintangang Espiyang Pranses si
Rizal
Nagpunta si Rizal sa Alemang hepe ng pulis.
Inalam kung bakit may utos na deportasyonpara sa kanya.
Ulat na si Rizal ay bumisita sa kabayanan at kanayunan kaya naghinala ang pamahalaangAleman na siya‟y isang espiyang pranses.
Naniwala ang hepe kay Rizal at humanga.
Natapos ang pagpapalimbag sa
Noli
Ang Pamagat ng Nobela
Noli Me Tangere- (latin) “Huwag mo akong Salingin”
Marso 5, 1887- sumulat si Rizal kay Felix Hidalgo at
sinabing,
“Noli Me Tangere. Mga salitang nagmula sa magandang
balita ni San Lucas na nagsasabing huwag mo akong
salingin”
Ang Pamagat ng
Nobela
Nagkamali dito si Rizal.
Ang parirala ay mula kay San Juan
“Sa Aking Amang Bayan”- Angdedikasyon ng Awtor
“Nakatala sa kasaysayan ng pagdurusa ngsangkatauhan ang isang kanser na malalana kung kaya‟t saglit lang na nahipo ay maiirita ito at labis na pagkakakasakit. Kaya, ilang ulit na, sa gitna ng modernongsibilisasyon, ginusto kong tawagin ka saaking harapan, ngayon ay samahan akosa alaala, ngayon ay inihahambing ka saibang bansa, sakaling ang mahal mongimahen ay magpakita ng kanser nglipunan tulad ng sa iba!”
Mga Tauhan
Crisostomo
Ibarra
Nag iisang anak ni
Don Rafael Ibarra.
Nag- aral sa Europa
Maria Clara
Anak ni Kapitan Tiago
Kasintahan ni Ibarra
Padre
Damaso
Matabang Pransiskong
Prayleng naging Kura
Paroko ng San Diego
Padre Sibyla
Isang batang
dominikong Prayleng
Binondo
Seńor Guevarra
Mabuting tenyente ng
Guardia Civil
Don Tiburcio de
Espadańa
Pekeng Espanyol na
manggagamot , pilay at
sunud- sunurang asawa
ni Dońa Victoria
Kapitan Tiago
Mabuting ama ni Maria
Clara
Don Rafael
Mabuti at matapang na
ama ni Ibarra
Padre Salvi
Pransiskong Kura
Paroko ng San Diego
Pilosopong
Tasio
Ang kaisipan ng Abante
sa panahong “Tasiong
Baliw”
Isang progresibong
Guro
Don Filipi Lino
Tenyente mayor at
pinuno at pangkat na
liberal ng kanilang
bayan
Don Melchor
Kapitan ng mga Guardia
Civiles
Don Basilio at Don
Valentin
Mga dating gobernadorsilyo
na iginagalang sa kanilang
bayan
Sisa
Dating mayaman ngunit
naghirap dahil
nakapangasawa ng
isang sudarol
Nabaliw dahil nawala
ang dalawang anak na
lalaki na sina Basilio at
Crispin.
Crispin
Nakababata
Napagbintangan na
nagnakw ng pera kaya
pinarusahan hanggang
sa namatay
Basilio
sakristan sa simbahan
at nakatakas kaya
walang nagawa habang
naririnig ang palahaw
ng kapatid
Tiya Isabel
Pinsan ni kapitan
Tiyago na nag- alaga
kay Maria Clara
pagkaraang namatay
ang ina.
Apat na kaibigan ni
Maria Clara
Sinang- masayahin
Victoria- suplada
Iday- maganda
Neneng- maalalahanin
Elias
Malakas at maputing
lalaki.
Noli Me Tangere
63 kabanata at epilogo
Buod ng Noli
Nagsimula ito sa salu-salong handog ni Kapitan
Tiyago kay Crisostomo Ibarra sa kanyang bahay
sa Kalye Anloague noong huling araw ng
Oktubre.
Kararating lamang ni Ibarra mula sa piyong taong
pag-aaral sa Europa.
Padre Damaso
Padre Sybila
Señor Guevarra
Don Tiburcio de Espadaña
Ilang kadalagahan
Marami ang humanga kay Ibarra sapul nang
dumating siya, liban kay Padre Damaso na
magaspang ang asal sa kanya.
Habang naghahapunan, naisentro ang
usapan sa pag-aaral at paglalakbay ni Ibarra
sa ibang bansa.
Pagkaraan ng hapunan, nagpaalam si Ibarra
kay Kapitan Tiyago at nagbalik sa otel.
Habang naglalakad, kinausap siya ni Tinyente
Guevarra at ikinuwento sa kanya ang
malungkot na kamatayan ng kanyang ama na
si Don Rafael sa San Diego.
Inilibing siya nang maayos ngunit ayon sa
mga kaaway niya, hindi ito nararapat para sa
isang erehe.
Nang sumunod na umaga, dinalaw niya si Maria
Clara, ang kasintahan niya mula pagkabata.
Pagkaraan ng suyuan sa asotea, umuwi si Ibarra
sa San Diego para dalawin ang puntod ng ama.
Naghimagsik ang kalooban ni Ibarra sa kuwento
ng sepulturere.
Sinabi ni Padre Salvi na wala siyang kinalaman
sa nangyari, at si Padre Damaso ang may
kagagawan ng lahat.
Sa kanyang bayan, maraming interesanteng tao
ang nakilala ni Ibarra.
Pilosopong Tasio- “Tasiong Baliw”
Matalino at progresibong guro
Ang walang gulugod na gobernadorsilyo
Don Filipo Lino
Tenyente mayor at pinuno ng pangkat na liberal
ng kanilang bayan
Don Melchor
Kapitan ng mga Cuadrilleros
Don Basilio at Don Valentin
Dating gobernadosilyo na iginagalang sa kanilang
bayan
Isang trahedya sa nobela ang kuwento ni
Sisa, na dati‟y mayaman ngunit naghirap dahil
nakapangasawa ng isang sugarol.
Nabaliw siya dahil nawala ang kanyang dalawang
anak na lalaki, sina Basilio at Crispin.
Si crispin, ang nakababata, ay napagbintangan
ng sakristan mayor na nagnakaw ng pera ng
kumbento.
Samantala, nakatakas si Basilio na walang
nagawa habang naririnig ang palahaw ng kapatid
na sinasaktan.
Sina Kapitan Tiyago, Maria Clara, at Tiya Isabel
ay dumating sa San Diego.
Nagbigay ng piknik sa may lawa si Ibarra at
kanyang mga kaibigan.
Naroon sa piknik sina Maria Clara at apat niyangkaibigan.
Siñang
Victoria
Iday
Neneng
Naroon din sina:
Tiya Isabel
Kapitana Tika
Andeng
Albino
Ibarra at kanyang mga kaibigan
Ang bangkero ay isang malakas at matipunong
lalaking ang ngalan ay Elias.
Sa piknik na ito, iniligtas ni Ibarra ang buhay ni
Elias.
Tumugtog ng alpa at umawit si Maria Clara.
Pagkaraan ng insidents sa buwaya at pag-awit ni
Maria Clara, dumaong ang mga nagpipiknik sa
kakahuyan.
Ang Awit ni Maria Clara
“Matamis ang mga oras sa lupang tinubuan,
Kung saan ang lahat ng minumutya‟t
pinagpala;
Hambog na nagbibigay-buhay ay laganap,
At ang kamataya‟y pinalalambot ng haplos
ng pag-ibig.”
Pagkaraan ng insidents sa buwaya at pag-awit ni
Maria Clara, dumaong ang mga nagpipiknik sa
kakahuyan.
Naroon din sina:
Padre Salvi
Kapitan Basilio
Alperes
Mga opisyal ng bayan
Naglaro ng adheres sina Ibarra at Kapitan Basilio
samantalang si Maria Clara at kanyang mga
kaibigan ay naglaro ng „Gulong ng Kapalaran”
Kinuha niya ang aklat at
sinira, sinabihan ang mga naglalaro ng
“Gulong ng Kapalaran”
Dumating isang sarhento at apat ng
Gwardya Sibil at hinahanap si Elias
dahil: Sinuntok niya si Pedro Damasco
Inihagis nya ang alperes sa putikan.
Pagkaraay natanggap si Ibarra ng
telegramang nagsasabing inaprubahan
ng mga awtoridad na Espanyol ang
kanyang donasyon para sa isang
eskwelahan para sa mga bata ng San
Diego
Kinabukasan, binisita ni Ibarra si
Tandang Tasio
Napuna niyang nagsulat ang matanda
sa hiroglipiko.
“hindi lahat ay natutulog noong gabi
ng ating mga ninuno”
Hindi sang-ayon si Tasio sa proyekto ni
Ibarra ngunit itinuloy ang konstruksyon
Arkitektong si ñor Juan.
Samantala, abala ang San Diego sa
paghahanda para sa pista ng patron ng
bayang si San Diego de
Alcala, Nobyembre 11.
Tawanan
Musika
Kwitis
Handaan
Moro- moro
Ang musika ay mula sa limang banda
misuko at tatlong orkestra
Isang misang bayan ang pinamunuan ni
Padre Salvi noong umaga ng Pista
Mahaba ang naging sermon ni Padre
Damasco.
Nilapitan ni Elias si Ibarra at binalaansiyang maging maingat sa paglalagayng panulukang bato ng paaralan.
Pinagsuspetsahan ni Elias ang lalakingdilaw na siyang binayaran ng mgakaaway ni Ibarra.
Itinulak ni Elias nang palayo si Ibarra, at siyang nagligtas sa kanyang bahay.
Isang malungkot na pangyayari ang naganap
pagkatapos ng masaganang hapunang handog ni
Ibarra.
Ang hambog na si Padre Damaso ay ininsulto
ang alaala ng ama ni Ibarra sa harap ng
maraming panauhin.
Nasira ang kasunduang ipakasal sila ni Maria
Clara.
Naging exocumunicado rin si Ibarra.
Ang kaibigan ni Ibarra na isang liberal ay
nangako na kakausapin ang Arsobispo ng
Maynila at sinabi rin niya kay kapitan Titago na
tanggapin si Ibarra na maging manugang.
Nagkasakit si Maria clara.
Tiburcio de Espadaña
pekeng doktor na ang asawa ay isang
mayabang at bulgar na katutubong babaing may
ilusyon na siya‟y isang Espanyol, si Doctora Doña
Victorina de los Reyes de De Epadaña.
Don Alfonso Linares de Espadaña
Pinsan ni Tiburcio
Walang trabaho
Naghahanap ng mayamang mapapangasawa
• Naging katawa-tawang pangyayari sa nobela ang
pag-aaway ng dalawang eskandalosang Señora
Doña Consolacion
Doña Victorina
Ang kwento ni Elias ay tulad ng kay Sisa,
Malungkot
Puno ng trahedya
Isinalaysay niya ito kay Ibarra.
Animnapung taon na ang
nakaraan, ang nuno ni Elias ay
napagbintangang nanunog ng
kanilang bodega.
Ang kanyang asawa, na noo‟y
buntis, ay nanlilinos na‟t nagbebenta
ng katawan para lamanh
masuportahan ang maysakit na
asawa at kanilang anak.
Ang panganay na anak na si Balat
ay naging tulisan.
Ang nakababatang kapatid ni Balat ay
umalis sa kanilang tahanan sa kabundukan
at nagtrabahopara sa isang mayaman sa
Tayabas.
Umibig siya sa anak ng amo.
Ipinakulong ang lalaki at ito ang tatay ni
Elias.
Samantala, ang babae‟y nanganak ng
kambal, isang lalaki (Elias) at isang babae.
Nag-aral si Elias sa isang Heswitang
kolehiyo sa Maynila samantalang sa
kolehiyo ng La Concordia ang babae.
Naging masaya ang kanilang buhay
hanggang sa mabunyag ang kanilang lihim.
Umalis ng Tayabas si Elias kasama ang
kambal.
Isang araw nawala ang babae.
Mula noon, naging lagalag si Elias
hanggang sa nakilala niya si Ibarra.
Hindi nag-aksaya ng panahon ang mga
kaaway ni Ibarra. Bago maganap ang
pananalakay, binalaan nila ang alperes.
Hinuli si Ibarra.
Nang malaman ni Elias ang pagkakadakip kay
Ibarra, nagtungo ito sa bahay ng huli at
sinunog ang lahat ng papeles na magiging
ebidensya laban sa kaibigan.
Pagkaraan ay nagtungo siya sa kungatn at
tinulungan si Ibarra na makatakas.
Sakay ng bangakang puno ng damong
sakate, dumaan ang dalawa sa bahay ni
Kapitan Tiyago para magpaalam kay Maria
Clara.
Sinabi niya na pinatatawad na niya si Maria
Clara sa ginawa nito ai sinabi naman ni Maria
Clara na ginawa niya iyon dahil ayaw niyang
yurakan ang alaala ng ina.
Nagpayuloy sina Elias at Ibarra sa pagbagtas
sa Ilog Pasig patungong Laguna de Bay.
Sinabihan ni Elias si Ibarra na magtago sa
ilalim ng mga sakate.
Sa ganitong paraan, iisipin ng mga
awtoridad na si Ibarra ang siyang tumakas.
Tinamaan ng isang punlo si Elias.
Kahit malala ang sugat, narating din ni
Elias ang pampang at nagtuloy siya sa
gubat.
Doon niya nakita si Basilio.
Inutusan niya si Basilio na mangalap ng
mga tuyong sanga nang sa gayo‟y
masigaan ng bata ang kanilang mga
bangkay.
Tumingin si Elias sa Silangan at winika:
“Mamamatay akong hindi nakikita ang
pagliwanag ng bukangliwayway sa aking
lupang tinubuan. Kayong mga makasaksi
ay malugod niyong tanggapin ito- ngunit
huwag ninyong kalimutan ang mga
nalugmok noong gabi.!”
Epilogo
Si Maria Clara, dahil sa pagiging tapat sa
alaala ni Ibarra, ay pumasok sa kumbento
na Santa Clara.
Nilisan ni Padre Salvi ang San Diego at
naging kapelyan ng Kumbento.
Nilipat sa malayong lalawigan si Padre
Damaso.
Si Kapitan Tiyago ay nalulong sa apyan at
napabayaan na nang husto ang kanyang
Si Doña Victorina na patuloy pa rin sa
pagtrato nang di-mahusay kay Don
Tiburcio ay nagsasalamin na dahil
nanlalabo na ang mga mata.
Si Linares ay namatay sa sakit na
disenterya.
Ang alperes ay itinaas ang ranggo sa
pagiging komandante.
Ang nobela ay nagwakas kay Maria
Clara, na malungkot na madre ng
kumbento ng Santa Clara, tuluyan ng
Batay sa Katotohanan ang
Noli
Ang Noli Me Tangere ay isang
totoong kwento ng mga kalagayan
sa Pilipinas noong mga huling
dekada ng kolonyalismong
Espanyol.
Ang mga tauhan:
Maria Clara- Leonor Rivera
Ibarra at Elias- Rizal
Pilosopong Tasio
Padre Salvi- Padre Piernavieja
Kapitan Tiyago- Kapitan Hilario Sunico
ng San Nicolas
Dona Victoria-Dona Agustina Medel
Basilio at Crispin- mga kapatid ni
Crisostomo ng Hagonoy
Padre Damasco- tipikal na dominanteng
prayle.
Ang Nawawalang Kabanata ng
Noli
“Elias at Salome”
Ang dahilan kung bakit ito inalis ay
pagtitipid.
Ito ang nawawalang kabanata
Sa may kubo sa may mapayapang
lawa, tinatahi ni Salome, isang
magandang dalagita, ang makulay na
kamisa. Hinihintay niya ang pagdating ni
Elias.
Dumating si Elias na may dalang
panggatong at isang buwig na saging.
Napuna ni Salome na malungkot at tila
may malalim na iniisip ang kanyang
minamahal.
Inaliw niya ito at pagkaraan, tumayo si Elias at
nagpaalam.
Napuna niyang lumuluha nag babae at
lumuluha nga si Salome dahil kailangan na
niyang iwan ang kubong kinalakihan niya.
Saglit na di nakaimik si Elias at pagkaraa‟y
yinakap si Salome at nagtanong.
“Mayroon bang nagsalita nang masama laban
sayo? Binigyan ba kita ng mga alalahanin? O
baka naman naaawa ka na sa‟ting
pagkapagkaibigan at gusto mong hiwalayan
na kita.”
Sumagot si Salome.
“Huwag kang magsalita nang ganyan. Batid
ng Diyos na kuntento na ako sa nga nangyari
sa‟kin, ang nais ko lang ay kalusugan nang
ako‟y makapagtrabaho. Hindi ako naiinggit sa
mayayaman, sa kanilang yaman, ngunit…”
“Ngunit ano?”
“Wala. Hindi ako naiinggit sa kanila
hanggang tayo‟y magkaibigan.”
Ikinuwento ni Elias ang nangyari noong
umaga ng piknik; kung paano siya iniligtas
ni Ibarra sa bunganga ng buwaya. Bilang
pagtanaw ng utang na loob, ipinangako
niyang babayaran niya ang kabutihan ni
Ibarra, maging katumbas nito‟y sariling
buhay.
Mabigat sa pusong kumawala siya sa
mga bisig ng dalaga, at tinahak niya ang
mapanglaw na landas na tinatanuran ng
mga anino ng malulungkot na puno.
Sinundan siya ng tingin ni Salome,
hanggang sa di na siya maaninag,
hanggang sa di na marinig ang kanyang
mga yabag.
Pinuri ng mga Kaibigan ni Rizal ang
Noli
Sa mga liham ng pagbating natanggap ni Rizal
mula sa mga kaibigan, yaong mula kay
Blumentritt ang pinakamahalaga
Sa London, nabasa ni Dr. Antonio Ma. Regidor
ang Noli at totoong humanga siya sa awtor nito.
Si Regidor ay makabayang Pilipino at abogadong
ipinatapon dahil sa pagkakasangkot sa pag- alsa
ng Cavite noong 1872.
Mayo 3, 1887
“Kung ang Quixote ang nagbigay ng buhay sa
awtor nito dahil inilahad nito sa buong mundo
ang mga sakit ng Espanya, ang iyong Noli Me
Tangere ay magbibigay din sa iyo ng kaukulang
kaluwalhatian. Dahil sa iyong mababang-loob at
angkop na pagsusuri, tinaga ang matandang
punong marungis at nabubulok na. Bawat
Pilipinong makabayan ay babasahin ng buong
interes ang iyong aklat, at kapag natuklasan sa
bawat linya nito ang ideyang makatotohanan at
sa bawat salita, ang makabuluhang
payo, magkakaroon siya ng inspirasyon at
tatanghalin niya ang iyong aklat na obra maestra
ng isang Pilipino at ang patunay na yaong
nagtuturing sa atn na walangkakayahang
Salama
t