40
Ekrem ÇAKMAK Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği Yüksek Lisans 135212110 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzman Yardımcısı Makine Mühendisi HOŞGELDİNİZ!

Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları Sunumu - Meslek Hastalıkları - İş Sağlığı ve Güvenliği

Citation preview

Page 1: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

Ekrem ÇAKMAK Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

İş Sağlığı ve Güvenliği Yüksek Lisans

135212110

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzman Yardımcısı

Makine Mühendisi

HOŞGELDİNİZ!

Page 2: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

[email protected]

www.ekremcakmak.com

0555 838 3883

MESLEK HASTALIKLARI #Solunum Sistemi Hastalıkları#

Çalışma ve Sosyal Güvenlik

Eğitim Uzman Yardımcısı

Makine Mühendisi

Ekrem ÇAKMAK

Page 3: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

3 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Tozlar

Tozun partikül büyüklüğü çok değişik olabilir.

Mikrondan daha ufak - 500 mikrona kadar

Daha büyük olan partiküller havada asılı durumda kalamaz, ağırlıkları nedeniyle çökerler.

İnsan sağlığı bakımından önemli olan boyutlar: 0.5 – 100 mikron arasındaki büyüklüklere sahip tozlar!

Daha büyük olan partiküller solunum yollarına giremezler.

Page 4: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

4 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Tozlar Solunması Tozlar fiziksel, kimyasal özelliklerine veya biyolojik

davranışlarına göre sınıflandırılabilirler.

İnsan sağlığı bakımından tozun büyüklüğü, kimyasal bileşimi, yüzey şekilleri, çökme hızı gibi özelliklerinin yanı sıra en önemli özelliği biyolojik davranışıdır. İnsan vücudunda tozlar değişik biyolojik etkiler gösterebilirler.

Tozun kimyasal özelliği

Tozun büyüklüğü

Tozun solunum havasındaki yoğunluğu

Toza maruz kalma süresi

Kişisel hassasiyet

Toza maruz kalan kişinin akciğerlerinin sağlığı

Page 5: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

5 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Tozlar Çeşitleri

İnert tozlar: Baryum tozu (çok yoğun maruziyeti sonucu hastalık oluşturur.)

Toksik tozlar: Kurşun, krom, nikel, kadmiyum gibi metallerin tozları (Kimyasal reaksiyon sonucu zehirlenme oluşturur.)

Alerjik tozlar: Pamuk tozu, keten, kenevir tozu, şeker kamışı tozu, kuşların tüylerinden gelen tozlar gibi organik tozlar ve cam yünü (cam elyafı), kireç tozu gibi inorganik tozlar

Fibrojenik tozlar: Akciğerlere ulaştığında orada depolanır, fibrotik reaksiyona yol açar, silikozis vb.

Kanserojen tozlar: Asbest lifleri en bilinenidir. Bunun dışında krom, nikel, kadmiyum gibi bazı metal tozları ile arsenik tozları

Page 6: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

6 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Maruziyet

Akciğerlerde hastalık meydana gelmesi bakımından büyüklüğü 0,5 ile 5 mikron arasında olan tozlar en büyük tehlikeyi oluşturur.

Toza bağlı akciğer hastalığı meydana gelmesi bakımından en kısa maruziyet süresi 3 yıl olarak kabul edilmekle birlikte çoğu kez 10 yıl ve daha uzun süreli etkilenmenin sonunda hastalık ortaya çıkar.

Page 7: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

7 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Bazı Partiküllerin Büyüklükleri

Partikül adı Büyüklüğü (mikron)

Sigara dumanı 0,01-0,4

Egzos dumanı 0,04-1

Bakteri 0,03-20

Metal tütsüleri 0,001-100

Çimento tozu 3-100

Bitki sporları 10-40

Polen 10-100

İnsan saç kılı 5-500

Aksırık materyali 10-400

Kül 1-1000

Dökümhane tozu 1-1000

Page 8: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

MH Sınıflandırma Şekli

8 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Etkene (Faktöre) Göre

Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları

Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları

Toz Nedenli Meslek Hastalıkları

Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları

Ergonomik Nedenli Meslek Hastalıkları

Etkilenen (Zarar Gören) Sisteme Göre

Mesleki Cilt Hastalıkları

Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları

Mesleki Kalp-Damar Hastalıkları

Mesleki Sinir Sistemi Hastalıkları

Meslekki Genitoüriner Sistem Hastalıkları

Mesleklere Göre

Madencilerin Meslek Hastalıkları

Kaynakçıların Meslek Hastalıkları

Yüksekte Çalışanların Meslek Hastalıkları

Sağlıkçıların Meslek Hastalıkları

Boyacıların Meslek Hastalıkları

Page 9: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

MH SINIFLANDIRMA ŞEKLİ

9 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

A GRUBU Kimyasal Nedenlerle Olan Meslek Hastalıkları 1

B GRUBU Mesleki Deri Hastalıkları 2

C GRUBU Pnömokonyozlar ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları 3

D GRUBU Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar 4

E GRUBU Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları 5

Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü

Page 10: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

10 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

İLO Sınıflandırması 2.1.1. Fibrojenik mineral tozlarına bağlı pnömokonyozlar (silikozis,

antrako-silikozis, asbestosis)

2.1.2. Silikotüberküloz

2.1.3. Fibrojenik olmayan mineral tozlarına bağlı pnömokonyozlar

2.1.4. Siderozis (Kanda demirin artması)

2.1.5. Sert metal tozlarına bağlı bronkopulmoner hastalıklar

2.1.6. Pamuk, keten, kendir, kenevir, şeker kamışı tozlarına

(bagasozis) bağlı bronkopulmoner hastalıklar

2.1.7. İş sürecinin doğasında olan, belirlenmiş sensitize edici ajanlar

ve irritanlara bağlı astım

Page 11: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

11 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

İLO Sınıflandırması 2.1.8. İş etkinliklerinden kaynaklanan organik tozların veya mikrobik olarak

kontamine olmuş aerosolların inhalasyonuna bağlı ekstrinsik allerjik alveolit

2.1.9. İş etkinliklerinden kaynaklanan kömür tozu, taş ocağı tozu, odun tozu,

hubuat ve tarım faaliyetlerinden çıkan tozlar, ahırlardan çıkan tozlar, tekstil

kaynaklı tozlar ve kağıt tozlarına bağlı kronik obstrüktif pulmoner hastalık

2.1.10. Aluminyuma bağlı akciğer hastalıkları

2.1.11. İş sürecinin doğasında olan, belirlenmiş sensitize edici ajanlar ve

irritanlara bağlı üst solunum yolu bozuklukları

2.1.12. Doğrudan bağlantısı bilimsel olarak gösterilmiş veya ulusal düzenlemeler

ve uygulamalara uygun yöntemlerle belirlenmiş, iş etkinliklerinden kaynaklanan

risklere maruz kalma ile çalışanın hastalığı arasında bağ kurulan, işyerindeki

yukarıda sözü edilmeyen diğer solunum sistemi hastalıkları

Page 12: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

12 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Solunum Sistemi Hastalıkları

Bisinosis (Bisinoz)

Göğüste sıkışma, öksürük ve solunum yollarında tıkanıklık olur. Bu etkiler akut-

kronik olabilir.

Bu hastalığa pamuk, keten ve kendir (kenevir) tozları sebep olur ve hastalık bu

maddelerden en çok etkilenen tekstil işçilerinde daha sık görülür.

Akciğer Kanseri (Lung Cancer)

Birçok belirtisi ve türü vardır. Kromatlar, arsenik, asbest, kloroeterler, radyasyon,

nikel ve polinükleer aromatik hidrokarbon bileşikleri gibi maddeler bu

hastalığa yol açar.

Birçok sanayi kolundaki çalışanlar bu maddelerden etkilenmektedirler.

Asbestosis (Asbestoz)

Özel bir tedavisi yoktur. Hastalık 10-20 yıllık bir süre sonunda ortaya çıkar.

Asbestin yol açtığı bu hastalığa en çok izolasyon ve tersane işçileri

yakalanmaktadır.

Kömür Tozu Hastalığı

Bu hastalığa kömür tozları yol açar.

Kömür madeni işçilerinin yaklaşık %5’inin bu hastalığa yakalandığı tahmin

ediliyor.

Kömür Tozu Hastalığı (Antrako-Siliko )

Silikosis (Slikoz)

İlerleyen bir hastalıktır ve solunumu engeller.

Bu hastalığa silica kristalleri sebep olur ve bu maddeden en çok madenciler,

döküm işçileri, taş, kil ve cam işleyenler etkilenir.

Astım

Bu hastalığa yol açan maddeler hububat tozları, un, metaller, inorganik kimyasal

maddeler, izosiyonat, enzimler ve mantarlardır.

Bu maddelerden tarım, üretim ve montaj gibi geniş bir alandaki çalışanların

etkilendiği görülür

Page 13: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

13 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Mesleki Astım Türk Toraks Derneği: Bugüne kadar meslek astımına yol açabileceği bildirilmiş tüm iş alanları ülkemizde bulunmaktadır. Bu nedenle üretim alanında çalışanların tamamının risk altında olduğu söylenebilir. Türkiye’de erişkin nüfusta astım sıklığı %5-8 oranındadır. Erişkin nüfusun son sayımlara göre 51 milyon olduğu göz önüne alındığında yaklaşık 2.5 milyon ile 4 milyon arasında erişkin astımlı hasta olduğu hesaplanmaktadır. Erişkin astım olgularının da %15-%26’sının meslek nedenli olduğu düşünülürse meslek astımlı olgu sayısının

375.000-500.000 arasında olabileceği söylenebilir.

Page 14: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

14 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Mesleki Astım Nedenleri Mesleki Astım;

Düşük molekül ağırlıklı maddeler: İzosiyanatlar %14, Odun tozu %6,Metaller %4,Lehim/reçine 4, Glutaraldehid %3, Reçineler %3, Kaynak dumanı 3, İrritan gazlar %2 Boyalar %,

Yüksek molekül ağırlıklı maddeler: Un, tahıl %9, Laboratuar hayvanları %3, Diğer hayvanlar %2, Lateks %2, Enzimler %2, Kesme yağları %2”

olarak İngiliz göğüs hastalıkları uzmanlarınca ortaya konulmuştur.

Page 15: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

15 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Pnömokonyoz

Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) pnömokonyozu “akciğerlerde toz birikimi ve buna bağlı doku reaksiyonları” olarak ifade edilmektedir. Maruz kalınan etken toza bağlı olarak farklı isimlerde hastalıklar meydana gelmektedir.

Pnömokonyoz terimi yerine son yıllarda "mesleki akciğer hastalığı" terimi tercih edilmeye başlanmıştır. Pnömokonyoz terimi ise akciğerlerde toz depolanması ile seyreden hastalıklar için kullanılmaktadır.

Page 16: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

16 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Silikosiz Silika, farklı kayalar (kum taşı, granit, arduvaz taşı gibi) içerisinde %20’den % 100’e

kadar değişen oranlarda bulunmaktadır. Silikozis, kristal yapıdaki silika tozlarının

solunması, akciğerde birikmesi ve akciğerlerde bu tozlara karşı oluşan reaksiyon

sonucu akciğerde fibrozis gelişimi ile sonuçlanan bir hastalıktır.

Silikozis nedeni: Serbest kristalize silisyum dioksit (Si O2) içeren ince toz! (ince toz

= ≤ 5 mikron)

Tozlara bağlı olarak meydana gelen meslek hastalıkları en çok akciğer hastalıkları

şeklindedir.

Bunlar arasında en klasik olanı da silis tozunun akciğerlerde depolanmasına bağlı

olarak meydana gelen silikozis!

Page 17: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

17 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Silikosiz

Serbest silisyum dioksit içeren tozun bulunduğu her ortam silikozis gelişmesi bakımından risklidir.

Madenler, taş ocakları, sondaj çalışmaları, tünel açma çalışmaları ve kumlamacılık yapılan iş yerlerinde solunabilir boyuttaki (aerodinamik çapı 0,5-5 mikron arasında) silika partiküllerine maruziyet sonucu hastalık oluşmaktadır.

Silikozis ayrıca inşaat işçilerinde, çimento ve beton üretiminde, cam imalatında, yol yapımında, çanak çömlek yapımında, döküm işlerinde, diş laboratuvarlarında ve hatta tarımla uğraşanlarda görülebilmektedir.

Silikozis açısından en riskli iş kolları kumlamacılık yapılan alanlardır. Kumlama yapılırken silika yerine daha az zararlı olabilecek malzeme kullanılsa bile, kumlama yapılan yüzeyde (örneğin metal yüzeyi) var olan silika partikülleri sonucu hastalık oluşabilmektedir.

Page 18: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

18 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Silikosizle Mücadele

Çalışma Bakanlığı tarafından ‘Ulusal Pnömokonyoz Önleme Programı’ oluşturularak 2015 yılı sonuna kadar kısa, orta ve uzun vadeli hedefler ortaya konulmuştur.

Kot kumlama sektöründe silikozis olgularının hızlı artması ve ölümlerin çok yüksek olması nedeniyle Sağlık Bakanlığı Mart 2009’de bir genelge yayınlayarak silika içeren malzemelerle kumlama yapılmasını yasaklamıştır.

Sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanılan hastalıklar grubuna eklenmiştir.

Page 19: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

19 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Kömür İşçisi Pnömokonyozu

Kömür başlıca karbon, hidrojen, oksijen ve nitrojenden oluşmasına rağmen, kömür tozu esasen içinde 50’den fazla madde ve onun oksit bileşenlerinden oluşan kompleks ve heterojen bir karışımdır.

Kömür tozunda bulunan önemli mineraller kaolinit, illit, kalsit, pyrit ve kuvartsdır (silika)

KİP’nu esasen kömür tozunun kömür tozundaki serbest silika miktarı ve yüksek uçucu içeriği gibi özellikler ve maruziyet faktörleri belirler.

KİP Türkiye’deki en sık görülen meslek hastalığı konumundadır.

Page 20: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

20 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Kömür İşçisi Pnömokonyozu

Kömür işçisi Pnömokonyozu;

Kömür madenciliği sektöründe,

Kömür parçalama ve yüklemesinde, karbon işleyen grafit değirmenlerinde ve grafit madenciliğinde,

Karbon elektrodlarının yapımında, karbon karası üretiminde,

Kömür temizlenmesi aşamasında, büyük miktarda kömür işleyen üretim tesisterinde,

sıkça görülmektedir.

Page 21: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

21 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Kömür İşçisi Pnömokonyozu

Maruziyet miktarı direkt olarak;

kişinin çalışma özgeçmişi,

işyerindeki tozla mücadeleyi gösteren mühendislik önlemlerinin etkinliği,

kişisel veya statik monitörlerle yapılan toz ölçümlerinin yapılıp yapılmaması

ile belirlenebilir. Bazen toz maruziyet süresi ve miktarından ziyade kişisel yatkınlık nedeni ile çok az bir toz maruziyeti ile de pnömokonyoz gelişebileceği unutulmamalıdır.

Page 22: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

22 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Kömür İşçisi Pnömokonyozu Madende yapılan çalışmalarda daha az toz çıkaracak metodların uygulanması; yapılan işlemler sırasında toz oluşumunun en aza indirilmesi için,

önceden yüzeylerin ıslatılması,

su bariyerleri ile oluşan tozun yayılmasının engellenmesi

havada asılı bulunan tozun çöktürülmesi,

Maden zemininde ve ekipmanların üzerinde biriken tozun havaya kalkmasını önlemek için;

yüzeylerin ıslatılması,

cevherin taşınması sırasında toz oluşumunun önlenmesi (kapalı bantlar, uygun bant hızı vb.)

Page 23: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

23 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Kömür İşçisi Pnömokonyozu

Doğru planlanmış havalandırmayla;

havadaki toz konsantrasyonunun azaltılması,

oluşan tozun çalışanlara ulaşmasını engelleyici tedbirlerin alınması,

belirli aralıklarla ortamdan örnekler almak suretiyle havadaki toz miktarı ve cins tayininin yapılması

gibi teknik tedbirlerin alınması birincil tedbirlerdir.

Page 24: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

24 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Kömür İşçisi Pnömokonyozu

Maden işçilerinin işe giriş muayenelerinin, aralıklı

(periyodik) kontrol muayenelerinin, geç

muayenelerinin (işten ayrıldıktan sonra) yapılması ise

ikincil önlemlerdir.

Page 25: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

25 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Asbestozis

Asbest ateşe, neme, aside ve korozyona dirençli olması yanında güçlü, dayanıklı, esnek ve ucuz olması gibi çeşitli olumlu özellikleri nedeniyle “mucize mineral” olarak adlandırılmıştır.

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra karsinojenik olduğu ortaya çıkınca, ismi adeta “öldürücü toz” olmuştur.

Endüstride “amyant” olarak da bilinen asbest dünyada ısıtma boruları, yalıtım, su borusu kaplamaları, seramik musluk tutturucuları, zemin, duvar ve tavanlarda yangın emniyeti için, kanalizasyon boruları, otomobil ve motosiklet fren balataları gibi pek çok alanda kullanılmaktadır

Page 26: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

26 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Asbestozis

Asbest kristalize olmuş lif şeklindeki silikatlatların tamamını içeren bir sözcüktür.

Partiküllerin fizik özelliklerinden “boy/en” orantısına “aspect ratio” denir. Herhangi bir partikülde aspect ratio 3’ten küçükse toz, 3 veya daha fazla ise (yani boyu eninin 3 katından büyükse) lif olarak adlandırılır.

Ülkemizde yaygın bulunan asbestli toprak duvarların boyanmasında ve bebeklerde kullanılmaktadır. (çevresel maruziyet)

Ülkemizde asbestin endüstriyel kullanımı çok fazla olmamasına rağmen, çevresel asbest maruziyeti önemli bir halk sağlığı sorunudur.

Page 27: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

27 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Asbestozis

Asbest temasının doğrudan kanıtları akciğer dokusunda (cerrahi veya post-mortem), bronko alveoler lavajda ve balgamda lif sayısı ve asbest cisimciklerinin varlığıdır.

Asbest temasının güvenli bir seviyesinin olmadığı bilinen bir bilimsel gerçektir. Mesleki asbest vakalarında maruziyetten 15-20 yıl sonra akciğer hastalıklarının seyrettiği yönündedir.

Asbeste bağlı gelişen hastalıklar önlenebilir hastalıklardır. Halk sağlığı açısından çevresel asbest temasını azaltmak ve/veya yok etmek için tüm koruyucu önlemler alınmalıdır.

Page 28: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

28 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Asbestozis Asbest madenlerinde

Asbestli çimento kullanılan yapı malzemeleri

Tekstil sanayinde

Isı yalıtkanı olarak

Yanmaya karşı yalıtım malzemesi

Fren balatası, conta, camcı macunu

Asbestin sanayide en çok kullanılan türü, beyaz asbest(=krizotil asbest-en çok ısı yalıtımı amacıyla) Sıcak su ve buhar boruları/kazanları, İnşaat sektöründe(öz. Asbestli çimento), Fren ve debriyaj balatası imalinde, Boru imalinde, Eski binaların onarımı veya yıkımı, eski gemilerin sökülmesi ve

parçalanması işleri.

Page 29: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

29 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Asbest’e Bağlı Hastalıklar

Asbest’le direk ilişkili

Asbestozis

Akciğer kanseri

Apikal akciğer fibrozu

Plevra hastalıkları

Malign plevral mezotelyoma

Benign plevra epanşmanı

Plevra plakları, plevra kalınlaşması

Perikard fibrozisi

Malign peritoneal mezotelyoma

Page 30: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

30 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Berilyozis

Berilyum; çok yüksek erime noktası, yüksek gerilme direnci, nispeten düşük yoğunluğu ve yüksek oksitlenme direnci gibi özellikleri nedeniyle:

Savunma, havacılık, uzay, telekomünikasyon ve bilgisayar endüstrilerinde kullanıma uygun bir metaldir.

Günümüzde özellikle berilyumflorür, berilyumklorür, berilyumnitrat, berilyum sülfat gibi berilyum tuzları sanayide yaygın olarak kullanılmaktadır.

Page 31: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

31 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Berilyozis

Berilyum; çok yüksek erime noktası, yüksek gerilme direnci, nispeten düşük yoğunluğu ve yüksek oksitlenme direnci gibi özellikleri nedeniyle:

Savunma, havacılık, uzay, telekomünikasyon ve bilgisayar endüstrilerinde kullanıma uygun bir metaldir.

Günümüzde özellikle berilyumflorür, berilyumklorür, berilyumnitrat, berilyum sülfat gibi berilyum tuzları sanayide yaygın olarak kullanılmaktadır.

Berilyum kullanımının olduğu sektörlerde çalışanların kıyafetleri ile temas etme, berilyum üretiminin/kullanımının olduğu endüstrilerde yaşanan kazalar ve floresan lambaların kırılması gibi yollar bu kapsamda değerlendirilebilecek maruziyet biçimleridir.

Page 32: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

32 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Berilyozis

Berilyum kullanımının yaygın olduğu sektörler;

Atomik endüstri, Dental teknisyenlik, Elektronik sanayisi, Laboratuvar, Metal ve alaşım üretimi, Nükleer reaktör endüstrisi, Radar üretim sektörü, Seramik üretimi, Uçak endüstrisi, Uzay sanayisi dir.

Ateş, halsizlik, burun akıntısı, burun kanaması, prodüktif olmayan öksürük, göğüs ağrısı, nefes darlığı gibi semptom ve bulgular gelişebilir. Mide bulantısı, kusma, ağızda metalik tat oluşumu ise rastlanabilecek diğer şikayetlerdir.

Türkiye’de izin verilen berilyum eşik değeri 2 miligram/m3’tür.

Page 33: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

33 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Bissinosis

Bissinosis son 10 yıldır “Organik Tozla İndüklenen Astım Benzeri Hastalık” olarak tanımlanmaktadır. Özellikle pamuk tozuna kronik maruziyet durumundaki çalışanlarda öksürük, balgamın arttığı görülmektedir.

Bissinosis gelişme riski toz maruziyetinin yoğunluğuna, maruziyet süresine, işe ve lif tipine bağlıdır.

Çalışma yerlerindeki toz kontrolu, eski teknolojinin terk edilmesi olgu sayısını azaltmaktadır

Page 34: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

34 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

KOAH

Halk dilinde "kronik bronşit", "müzmin bronşit" gibi adlarla bilinen KOAH, akciğerlerdeki hava yollarının daralmasına bağlı olarak soluk alıp verme sırasında hava akımının kısıtlanması ile nitelenen süreğen (kronik) bir hastalıktır.

Hastalarının %19 unun iş yerinde maruz kalınan zararlı gaz ve partiküllerden kaynaklandığını göstermektedir.

Uzun süreli kömür, altın madenlerinin tünellerinde, karayolu tünellerinin yapımında, biriket üretim alanlarında çalışanlarda, solunan partikül miktarı sürekli 10000μg/ m3 ise KOAH meydana gelme şansızlığı yüksektir.

Page 35: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

35 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

KOAH

Sülfür oksit/sülfür dioksitler en çok kömür ve gaz yağının yandığı iş yerlerinde, nitrojen oksit/nitrojen dioksit yüksek ısıda yapılan yakma işlemlerinde serbestleşir.

Trafiğin yoğun olduğu ana arterlerdeki temel kirleticiler nitrojen oksitlerdir. Trafikte önemli kirleticilerden biriside kurşundur.

Tarım alanında çalışanlar; hayvan yetiştiricileri, çiftçilerde maruz kaldıkları zararlı gaz ve partiküller (ortamdaki amonyak, hidrojen sülfür, inorganik ve organik tozların miktarı) nedeniyle KOAH gelişebilir.

Page 36: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

36 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

KOAH

KOAH’a neden olan sigara dışı faktörleri mesleksel maruziyet;

Tahıl çiftçiliği; tahıl unları, organik ve inorganik tozlar

Hayvan yetiştiriciliği; organik tozlar, amonyak, hidrojen sülfid,

Toz maruziyeti; kömür madenciliği, sert taş madenciliği, tünel kazıcılığı, betonarme işletmeciliği, inşaat işçiliği, altın madenciliği, demir ve çelik üretimi, biriket-tuğla üretimi,

Kimyasallara maruziyet; plastik, tekstil, kauçuk endüstrisi, deri işçiliği, gıda üretim işçiliği,

Kirletici “Pollutant” maruziyeti; kamyon ve tır taşımacılığı, otomobil yapım ve onarımı.

Page 37: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

37 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

1.Kullanılan Zararlı Maddelerin Değiştirilmesi 2. Kapalı Çalışma Yöntemi 3.Ayırma (Ortam ve KKD) 4.Havalandırma (Lokal-Genel) 5.Nemli çalışma yöntemi 6.Sürekli temizlik ve bakım 7.Üretim planlaması (Çalışma saatleri-temas) 8. Çalışma ortamı ölçümleri

1.Kişisel Koruyucular 2.Eğitim (alan)

1.İşe Giriş Muayeneleri(Odio, Kanda Pb) 2.Periyodik Muayeneler** 3.Sağlık Eğitimi (veren)

SSMH’larından Korunma Yöntemleri

TIBBİ TEDBİRLER

ÇALIŞMA ÇEVRESİNE AİT TEDBİRLER (KAYNAKTA KONTROL)

İŞÇİYE AİT TEDBİRLER

Meslek Hastalıklarından Korunmak Mümkündür.

Koruma sırası / Önemi / Öncelikler / Neler

Page 38: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

Önleme Yöntemleri

38 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

İşyeri ortamında toz kontrolü en önemli koruyucu yaklaşımdır. Tozun oluştuğu

bölümlerde uygun havalandırma düzenekleri kurulması, tozumanın önüne geçmek

için ıslak çalışma yöntemi uygulanması, gereken durumlarda koruyucu maskelerin

kullanılması gibi önlemler koruma için önemlidir.

Toz ölçümleri

Periyodik kontrol muayeneleri

İşe giriş muayenesi (Akciğer rahatsızlığı yönünden riskli olanlar, aşırı sigara içenler

belirlenmeli ve toz maruziyeti olan işlerde çalışması önlenmeli!)

Tozlu işyerlerinde çalışanlara periyodik tıbbi kontrol, röntgen ve SFT

Sağlık eğitimi

Page 39: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

Koruyucu Maskeler

39 Ekrem ÇAKMAK / ÇSGB – 07/11/2013

Solunum cihazları, gaz ve toz maskeleri, dalgıç donanımları, yangın maskeleri gibi donanımlar tozlu, kapalı ortamlarda, oksijenin yetersiz olduğu yerlerde ve yer altı işlerinde koruyucu olarak kullanılırlar.

Page 40: Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları - Meslek Hastalıkları

[email protected]

www.ekremcakmak.com

0555 838 38 83

0 312 527 51 28

Ekrem ÇAKMAK ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzman Yardımcısı

Teşekkürler