Madam diagnoza

ANALIZA WZORÓW UŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH ORAZ ZWIĄZANYCH Z TYM PROBLEMÓW WŚRÓD MIESZKAOCÓW GMINY WADOWICE

CENTRUM PROFILAKTYKI SPOŁECZNEJ WADOWICE 2008

2008

1

ANALIZA WZORÓW UŻYWANIA

ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

ORAZ ZWIĄZANYCH Z TYM

PROBLEMÓW WŚRÓD MIESZKAOCÓW

GMINY WADOWICE

Raport z badania zrealizowanego przez

Centrum Profilaktyki Społecznej w Wadowicach

WADOWICE 2008



2008

2

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE …………………………………………………………………………………………….……….……….… 3

CELE BADANIA …………………………………….…………………………………………………………..……….……..…. 5

METODA I MATERIAŁ BADAWCZY …………………………………………………………………………………….… 5

WYNIKI …………………………………………………………………………………..………………………..………….…….. 8

Wzory używania środków psychoaktywnych ……………………………………………..………….………. 8

Funkcjonowanie rynku związanego ze środkami psychoaktywnymi …………..………..……… 10

Sytuacja życiowa i problemy związane z narkotykami …………………………………………………. 12

Reakcje społeczne w ocenie badanych ………………………………………………………………………. 14

System pomocy w ocenie badanych …………………………………………………………………………… 15

WNIOSKI …………………………………………………………………………………………………………………………. 18



2008

3

WPROWADZENIE

Profilaktyka jest szczególną procedurą działania, której istotą jest przeciwdziałanie zagrożeniom, których wystąpienie lub spotęgowanie w przyszłości wydaje się byd bardzo prawdopodobne. W warunkach Polskich optymalnym obszarem dla wypracowania i wdrażania działao profilaktycznych czy działao typu ograniczania szkód związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych jest poziom gminy. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. określa zadania własne gminy w zakresie przeciwdziałania narkomanii, które powinny byd uwzględnione w Gminnym Programie Przeciwdziałania Narkomanii. Gmina Wadowice od 2006 roku podejmuje działania w kierunku realizacji wynikających z ustawy celów w 3 z 5 obszarów:

Profilaktyka Leczenie, rehabilitacja, ograniczanie szkód zdrowotnych i reintegracja społeczna Badania i monitoring

Realizatorem wynikających z tych celów zdao publicznych jest PUKS „Karol” Wadowice. W celu racjonalnego i efektywnego projektowania, a następnie podejmowania działao, zgodnie z obowiązującymi standardami w zakresie profilaktyki uzależnieo, konieczne jest podjęcie próby sformułowania, a następnie aktualizowania diagnozy skali zjawiska i określenie wskaźników, których porównanie i mierzenie, umożliwi dokonywanie racjonalnej oceny efektywności podejmowanych działao. Próby formułowania takiej diagnozy podejmujemy systematycznie od trzech lat wykorzystując wystandaryzowane narzędzia badawcze oraz doświadczenia innych w tym zakresie.

PROWADZIMY NASTĘPUJĄCE BADANIA I ANALIZY

2006r. badania pedagogów i psychologów szkolnych i analiza potrzeb w zakresie działao profilaktycznych postulowanych przez szkoły – koncepcja własna

2007r. badania ankietowe na próbie badawczej młodzieży klas III gimnazjum i II szkół ponadgimnazjalnych – badanie według metodologii ESPAD

2008r. badania ankietowe wśród lokalnych użytkowników środków psychoaktywnych – wywiady pogłębione, prowadzone według metody „kuli śnieżnej”

W badaniach osób uwikłanych w różnego rodzaju problemy natury psychospołecznej szczególnie owocne wydaje się przyjęcie podejścia uwzględniającego doświadczenia metody etnograficznej, której istotą jest próba zrozumienia sytuacji osób badanych, poprzez przyjęcie w analizie ich punktu widzenia. Takie spojrzenie – zmiana perspektywy – przynosi niekiedy proste wyjaśnienia zachowao niezrozumiałych na gruncie doświadczeo wynikających z życia w społeczeostwie konformistycznym.



2008

4

Wejrzenie jakby od wewnątrz w procesy zachodzące w grupie osób, jaką są subkultury narkomaoskie, może pomóc w projektowaniu takich działao, czy impulsów, które mogłyby nadad pożądany przez nas kierunek zmian, w kierunku zdrowia i porządku społecznego. W przypadku narkomanii, która jest najczęściej symptomem głębszych zaburzeo i nieprawidłowości, zgodnie teorią zachowao problemowych (Jessor & Jessor 1977) zachowania te mają znaczenie rozwojowe czyli umożliwiają;

Zaspokojenie najważniejszych potrzeb psychologicznych; miłości, akceptacji, uznania, bezpieczeostwa, przynależności

Realizacje ważnych celów rozwojowych; określenie własnej tożsamości, uniezależnienie od dorosłych,

Radzenie sobie z przeżywanymi trudnościami życiowymi, np. lękiem i frustracją Odwołując się do wyników prowadzonych przez nas rok wcześniej badao ankietowych, przytaczamy, że spośród badanych uczniów ponad jedna piąta (22%) przyznała, że próbowała środków psychoaktywnych. Jest to wielkośd wskazująca na dużą grupę osób prawdopodobnie eksperymentujących ze środkami psychoaktywnymi. Pierwsze narkotyki lub inne substancje psychoaktywne, których spróbowali badani uczniowie to środki przeciwbólowe – ponad 25%, haszysz, marihuana – 5,5%, środki uspokajające, nasenne – 3,2%, środki anaboliczne, sterydy – 1,9%. Najpopularniejsze w środowisku według badanych narkotyki to; haszysz i marihuana, środki przeciwbólowe, amfetamina. Wśród gimnazjalistów popularne są także extazy, heroina i kokaina, wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych - środki uspokajające i nasenne, środki anaboliczne i sterydy, kokaina. Przyglądając się motywacji związanej z inicjacją wyniki określają, że najliczniejsza grupa wśród badanych (ok.20%) nie podała powodu sięgnięcia po narkotyk, zaś prawie 6% wskazało że powodem była ciekawośd. Pytania kontrolne pokazały, że niecałe 65% ankietowanych podaje, że nikt z ich znajomych nie używa marihuany lub haszyszu, podobne zdanie na temat używania innych środków ma ponad 80% badanych. Ponad 50% badanych zna osobę uzależnioną od alkoholu, natomiast 10% zna osobę uzależnioną od narkotyków. Na pytanie; gdzie można łatwo zdobyd narkotyki, prawie 40% podaje dyskotekę, ponad 13% szkołę, ponad 10% wskazuje dom dealera, ok. 43% odpowiada, że nie zna takiego miejsca. Wskaźniki te pokazały problem, który jest już na tyle poważny, że wymaga podjęcia zdecydowanych, dobrze ukierunkowanych i radykalnych działao, które pozwoliłyby na zmniejszenie rozprzestrzeniania się zjawiska. Głównym celem badao wydaje się byd poznanie konkretnych potrzeb i mechanizmów ich frustracji wynikających ze stylu życia lub określonych doświadczeo życiowych u osób korzystających ze środków psychoaktywnych w celu łagodzenia negatywnych konsekwencji.



2008

5

CELE BADANIA

Cele badawcze określone zostały w kilku nurtach myślenia, rozumienia i poszukiwao;

analiza wzorów używania środków psychoaktywnych,

analiza czynników wpływających na rozmiar zjawiska ze strony popytu i podaży,

opis obecnej sytuacji badanych; ich stylu życia, stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej,

problemów z jakimi próbują się identyfikowad,

ocena postaw społecznych, instytucjonalnych wobec zjawiska narkomanii w percepcji

badanych

ocena dostępności i efektywności pomocy oraz poziom gotowości do skorzystania

z pomocy w instytucjach oferujących pomoc w percepcji badanych

METODA I MATERIAŁ BADAWCZY

Badanie zrealizowano metodą wywiadów pogłębionych, których struktura nawiązywała do struktury narzędzia opracowanego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Prowadzący wywiad miał ściśle wyznaczony zakres informacji, jaki musiał zebrad. Aby zachowad swobodę właściwą do prowadzenia rozmowy, mógł samodzielnie wybierad kolejnośd poruszanych kwestii, wracad do poruszanych wcześniej problemów. Wypowiedzi badanych były notowane z zachowaniem specyfiki ich języka, dbając w ten sposób o ograniczenie interpretacji zbieranego materiału. Szczegółowy zestaw problemów poruszanych w wywiadach przedstawia się następująco: Wzory używania narkotyków

biografia /inicjacja, dynamika wchodzenia w okazjonalne używanie narkotyku a następnie w uzależnienie, zmiany wzorów używania narkotyków, tzn. zmiany w częstości brania,

rodzaj środków oraz sposób wprowadzania do organizmu, zachowania związane z używaniem

aktualny wzór używania /rodzaje środków, droga wprowadzania do organizmu, częstośd używania, sytuacje, zachowania związane z braniem, motywacja

zachowania ryzykowne /ustalenie definicji i hierarchii zagrożeo związanych z braniem narkotyków, kwestia redukcja zagrożeo, czy badany podejmuje kroki i jakie w celu unikania zagrożeo

zaopatrzenie w narkotyki /dostępnośd, ceny, czystośd, obraz rynku i zachowao rynkowych badanego/



2008

6

Styl życia, sytuacja życiowa

sytuacja rodzinna;

mieszkanie

aktywnośd życiowa /praca, nauka, czas wolny/:

źródła utrzymania;

relacje interpersonalne;

znajomi, przyjaciele – spoza subkultury:

znajomi – subkultura; Problemy związane z narkotykami

ogólna ocena stanu zdrowia psychicznego i somatycznego,

problemy prawne; /przestępczośd zarówno ze strony sprawstwa jak i wiktymizacji/,

wypadki,

przemoc – narażenie na przemoc i sprawstwo przemocy, Reakcje społeczne w odniesieniu do osób i problemów narkomanii, w tym;

instytucjonalne,

nie instytucjonalne,

postawy społeczne; /własne doświadczenia, obiegowe opinie, doświadczenia innych/ Ocena systemu pomocy i postulowane kierunki rozwoju;

ocena systemu pomocy; /dostępnośd, jakośd, usług, efektywnośd,

osobiste doświadczenie; /placówki w województwie – placówki w kraju/ braki, potrzeby i oczekiwania

motywacja do przerwania brania narkotyków;

gotowośd do uczestniczenia w programie pomocowym; /jaka oferta, jakie warunki uczestnictwa/

Dobór badanych odbywał się według schematu „kuli śnieżnej”, który polega na uzyskiwaniu kontaktu z kolejnymi osobami do badania za sprawą poprzednich badanych. Badania zostały rozpoczęte wśród klientów Punktu Konsultacyjnego, ci z kolei wskazali osoby lub miejsca, gdzie ankieter poszukiwał pierwszego kontaktu. Docierał do tych osób, przeprowadzał wywiad i prosił o umożliwienie kontaktu z jego znajomymi. Taka procedura była powtarzana dopóki pozwalała dotrzed do nowych osób. Badanie zostało realizowane na terenie miasta i wsi Gminy Wadowice. Wśród badanych są zarówno kobiety/dziewczęta, jak i mężczyźni/chłopcy w wieku od 15 do 28 lat. W badaniu zadbano szczególnie o zapewnienie zasad anonimowości i poufności. Badani byli informowani o celu badania, dobrowolności udziału. Zrealizowano 20 wywiadów, w tym 7 kobiet i 13 mężczyzn.



2008

7

Kilkanaście nawiązanych kontaktów /12/ nie zakooczyło się przeprowadzeniem wywiadów, gdyż osoby odmawiały udziału w wywiadzie, niechętnie udzielały również informacji o znajomych, jako powód podawały lęk, chęd pozostania w ukryciu, niezrozumienie dla zasadności badania, obawę o zachowanie poufności. Wydaje się że ogromny wpływ na tę kwestię ma fakt prowadzenia badania w niewielkiej społeczności lokalnej, jaką jest gmina Wadowice. Zadbano również o zapewnienie osobistego bezpieczeostwa wykonawcy wywiadów. Praca w środowisku osób używających środków psychoaktywnych wiązad się może z licznymi zagrożeniami wynikającymi z ich sytuacji zdrowotnej, jak i ich uwikłaniem w środowiska kryminogenne - ankieterem była osoba doświadczona w kontaktach z narkomanami.



2008

8

WYNIKI

Prezentacja wyników badania rozpoczynamy od analizy wzorów aktualnie używanych środków psychoaktywnych oraz tych, które spożywali od czasu pierwszego kontaktu z narkotykiem. Kolejną perspektywą pozwalająca na pogłębienie zrozumienia zjawiska, będzie analiza kształtowania się rynku substancji legalnych i nielegalnych. Kolejną kwestią poddaną analizie, będzie sytuacja życiowa respondentów. Na tym tle podjęta zostanie próba zidentyfikowania ich głównych problemów zdrowotnych i społecznych. W następnej kolejności postaram się pokazad, jak postrzegane są przez badanych reakcje społeczne na ich problem. Na koniec przejdę do przedstawienia ocen obecnej oferty pomocy formułowanych przez badanych oraz ich oczekiwao w tym względzie.

Wzory używania środków psychoaktywnych Wiek inicjacji: Najniższy próg wiekowy, jaki podali badani dla inicjacji: Marihuaną; 13 r.ż. Amfetamina; 15 r.ż. Ekstazy; 14 r.ż. „Tabletki”; 14 r.ż. Alkohol; 11 r.ż. Nikotyna; 11 r.ż. Acodin; 16 r.ż. Rodzaj środka: Wśród badanych zawsze pierwsze była nikotyna. Kolejne wybory to najczęściej alkohol, marihuana, w kolejności tabletki, ekstazy, amfetamina, acodin Sytuacje związane z inicjacją: Najczęściej badani podawali: spotkania z kolegami i koleżankami w czasie wolnym po szkole, następnie na imprezie, również na dyskotece.



2008

9

Motywacja/inicjatywa dla inicjacji: Badani najczęściej wskazują, że decydowali się użyd środka po namowie lub propozycji kolegi/ koleżanki, kierowała nimi głównie na ciekawośd, „chciałam/em zobaczyd jak to jest”. Niektórzy stwierdzali, że byli pod wpływem alkoholu. Biografia narkotykowa - dynamika: Zmiany wzorów używania: Marihuana: okazyjnie, weekendowo , ale są osoby które kiedyś paliły codziennie ciągami miesięcznymi nawet do roku Amfetamina : spożywana najczęściej jednorazowo, sporadycznie lub okazyjnie, okres 2 – 3 letni, odkładana ze względu na zmianę stylu życia Środki przeciwbólowe: okazyjnie w sytuacjach bólu, również napięcia psychicznego Alkohol: okazyjnie, weekendowo, najdłuższe ciągi do miesiąca, Acodin: 30 czasem 40 tabletek w ciągach do miesiąca Tantum rosa, gałka muszkatowa - eksperymenty

Tussipect – okazyjnie Rodzaj środków oraz sposoby wprowadzania do organizmu: Marihuana – skręty/jointy, z fifki/lufki, z butli szklanej, butli plastikowej, wiadra Amfetaminy – wciąganie Piguły, tabletki, Acodin – połykane, najczęściej bez wody, samą śliną, Zachowania i stany związane z braniem: Spędzanie czasu z kolegami/koleżankami na „miejscówkach”, parkingi, puby, przy piwie, bary, okolice torów kolejowych, najczęściej podawane informacja o miejscach to : wszędzie – tam gdzie są ludzie. Badani dostrzegali u siebie niecierpliwośd, nadpobudliwośd, zachowania agresywne, również poprawa komunikacji. Również dla odmiany: przytłumienie, otumanienie, głębokie uspokojenie, brak wigoru. Motywacja związana z używaniem: Jako motyw badania podawali głównie chęd poprawy samopoczucia, sposób „na doły”, mobilizacja związana z wyjściem do szkoły, zachowania konformistyczne w stosunku do grupy „jak inni to ja też”



2008

10

Funkcjonowanie rynku związanego ze środkami psychoaktywnymi Dostępnośd: W ocenie badanych narkotyki są ogólnie dostępne dla osób zainteresowanych, jeżeli ktoś jest zainteresowany wystarczy, że rozpyta wśród znajomych. Cytuje najczęściej podawaną wypowiedź: „Wystarczy mied znajomości”. W sytuacji, gdy używa się w większym zakresie trzeba mied zaufanego dilera, żeby mied towar dobrej jakości i w dobrej cenie. „Wszystko zależy od znajomości”. Ceny: Ceny kształtują w zależności od ilośd kupowanego towaru. Im więcej, im lepsze znajomości tym taniej. 15-20 zł za gram THC /po sprzedaży 30-35zł./ Czystośd: Częśd badanych nie ma wyrobionego w tym temacie zdania, głównie dlatego, że zażywają okazyjnie. Często reagowali zdziwieniem na tak sformułowane pytanie, odpowiadali „ok, w porządku” lub enigmatycznie ” to zależy”. „Od trafu, od sprzedającego” Stali użytkownicy marihuany twierdzą, że THC ma dobrą jakośd, inni twierdzą, że dobrą jakośd ma jedynie ta z Krakowa i Katowic. Obraz rynku i zachowao rynkowych: W opinii badanych zainteresowanie jest duże, obniża się też wiek inicjacji. Osoby badane w wieku 17-20 lat są tym faktem bardzo zaniepokojone. Środków psychoaktywnych szukają obecnie 14 latki. Rynek jest płynny, „obecnie mniej amfetaminy niż THC, ponieważ nie ma dyskotek w mieście”. Wzrasta popularnośd domowych narkotyków. Zainteresowani szukają tego co działa i jest tanie. Nastolatki w Wadowicach decydują się również częściej na zakup np. Acodinu. Motywy które za tym się kryją to cena. Acodin 5 zł za opakowanie /30 tabletek/ dla porównania amfetamina 10 – 15 zł. Popularne środki na kaszel takie jak właśnie acodin, tussidex, tussal zawierają syntetyczną substancję pochodną od morfiny. Ma działanie hamujące prace ONU oraz halucynogenne.



2008

11

Opakowanie Tantum Rosa /10 saszetek/ 30 zł, a do odurzenia wystarczają trzy saszetki. Popularny preparat do higieny intymnej dla kobiet, którego składnik benzydamina powoduje trwającą nawet do kilku godzin euforię, pobudzenie, splątanie i efekty halucynogenne. Opakowanie gałki muszkatowej dostępne jest za 2 zł. Napar z gałki działa halucynogennie, zaburza świadomośd, odkształca percepcję. Tussipect – syrop na kaszel – używany jest jako dopalacz, zawarta w nim efedryna podobnie jak adrenalina pobudza działanie mózgu. Często wymieniane są „tabletki” – trudno ustalid jednoznacznie, co kryje się pod tą nazwą, najczęściej pochodne amfetamin.



2008

12

Sytuacja życiowa i problemy związane z narkotykami

Grupa w której eksperymentuje się z narkotykami daje bardzo dużo wsparcia psychologicznego. Badani określają to jako doświadczenie poczucia siły, mocy, bliskości. Chłopcy w wieku lat 14-16 wydają się byd tymi stanami zachłyśnięci, jakby zdominowani. Tym bardziej, że stanowią one zupełnie odmienny wzorzec relacji aniżeli ten w domu oparty na wymaganiach, pogłębiającym się braku poczucia zaufania, postawach roszczeniowych ze strony rodziców, nasilającej się kontroli lub poczuciu odrzucenia, braku zrozumienia. Zupełnie odmiennie sytuacja wygląda w grupie w której używanie jest już problemowe, tam nie mogą już liczyd na wsparcie, każdy walczy o swoje. Relacje z rodziną są już zerwane i na takim gruncie pojawia się sztuczna relacja narkomaoska, iluzyjna relacja w której osoba doświadcza stanów bliskości i bezpieczeostwa po zażyciu środka psychoaktywnego.

Problemy zdrowotne:

Problemy zdrowotne jakie badani wiążą i wymieniają w związku z używaniem środków

psychoaktywnych to:

- rozchwianie emocjonalne,

- nerwowośd,

- kłucia serca,

- stany depresyjne,

- zaburzenia kontroli zachowania,

- myśli samobójcze,

- zaburzenia o obrazie psychotycznym,

- samookaleczenia,

- próby samobójcze.

Wymieniają szkody zdrowotne wynikające z pobid, w tym np. złamany nos, potłuczenia,

zwichnięcia. Jedna osoba twierdzi, że pod wpływem marihuany spadła z dachu.

Problemy rodzinne:

Problemy rodzinne doświadczane przez osoby badane wydają się byd główną osią nadającą

negatywny kierunek dla kolejnych doświadczeo związanych z przeżywaniem

i kształtowaniem więzi międzyludzkich.



2008

13

Badani wymieniają:

- kłótnie, sprzeczki, konflikty, brak porozumienia, brak zaufania,

- wrogośd: ukryta lub jawne akty agresji słownej, fizycznej,

- ucieczki z domu,

- rozpad związków,

- samotnośd

Problemy szkolne:

Częśd badanych, która kontynuowała naukę jako problemy podawała:

- niechęd do szkoły,

- kłótnie z nauczycielami,

- oceny niedostateczne,

- koniecznośd zdawania egzaminów poprawkowych,

- powtarzanie klasy,

- brak ukooczenia szkoły, lub ukooczenie na poziomie gimnazjum,

Kilku badanych podała, że nie udało im się ukooczyd gimnazjum, kontynuowali naukę w OHP.

Problemy zawodowe:

Kilka badanych kobiet ma problemy z podjęciem pracy, pozostają na utrzymaniu rodziców

i nie wykazują wystarczającej aktywności w kierunku podjęcia pracy, nie widzą tego jako

koniecznośd życiową „dobrze mi jest, tak jak jest”. Czas spędzają wykonując drobne prace

domowe, starają się utrzymad związki partnerskie – oczekują na założenie rodziny.

Problemy związane z prawem:

Przesłuchania na policji, interwencje policji w trakcie spędzania czasu wolnego z grupa

kolegów na mieście,

Przemoc i sprawstwo:

Udział w bójkach, szarpaninach



2008

14

Reakcje społeczne w ocenie badanych

Reakcje ze strony instytucji:

Szkoła według badanych najczęściej udaje, że nie widzi problemu, następnie odrzuca, stosuje

kary poprzez oceny niedostateczne. Są jednak w szkołach nauczyciele, którzy starają się

pomóc, zrozumied, doradzid. Ale najczęstszą postawą dostrzeganą przez badanych jest

bezradnośd.

Kościół – ocenia moralnie, „niby stara się pomagad, ale tak naprawdę chce problem

zwalczyd”, nie zna problemu, nie wykazuje tolerancji.

Służba zdrowia pomaga w sytuacji zagrożenia życia.

Policja chce zwalczyd stosując nieadekwatne kary. Interwencje, jakie stosuje są na wyrost.

Interweniują w poprzez podjeżdżanie do grup młodzieży bez zasadności, co budzi niechęd,

agresję, chęd walki. „W ten sposób naruszają prawa człowieka do spotykania się, rozmowy”.

Reakcje społeczne nieinstytucjonalne:

Brak jednoznacznych odpowiedzi.

Postawy społeczne:

Tutaj wypowiedzi były bardzo różnorodne

Młodzi ludzie najczęściej okazują zrozumienie i chęd pomocy, porozmawiania.

Ze strony osób starszych często spotykają się z niezrozumieniem, agresją słowną,

poniżaniem, przezwiskami.



2008

15

System pomocy w ocenie badanych

Dostępnośd: Większośd badanych w odpowiedzi na pytanie o to, jaka jest dostępnośd różnorodnych form pomocy dla osób używających środków psychoaktywnych na terenie Gminy Wadowice podawała jako pierwszą odpowiedź, że nie znają takich miejsc, które oferowałyby pomoc. Jako powód podają, że nie interesowali się tym, brakuje wystarczających informacji, plakatów w szkołach, na mieście. Zdecydowana większośd podaje takie ogólne informacje, że są poradnie, nie potrafią jednak określid gdzie i jakie są formy pomocy oferowane w tych miejscach. Następnie pytani wybiórczo podają informacje, że jest im znana „Victoria” w Parku – pomoc dla alkoholików. Kilku badanych podało, że wie o Punkcie Konsultacyjnym, ponieważ korzysta tam ze wsparcia w ramach kontaktu indywidualnego. Informacje uzyskali najczęściej od znajomych, lub z edukacji w szkole. Jakośd usług: Największa liczba badanych nie miał wyrobionego zdania – nie korzystają z pomocy - więc trudno im określad jakośd usług. Sporo opinii padło w takiej konwencji słów, „że jeśli ktoś sam nie chce to i tak nikt mu nie pomoże.” Przytaczane były obiegowe opinie, że alkoholicy chodzą na spotkania do klubu Victoria, a i tak wracają do picia, lub piją cały czas. Badani pytani głębiej nie potwierdzali tych obiegowych opinii, konkretami z własnego doświadczenia. Jednak zdecydowanie wiek badanych wskazywał na nikłe doświadczenie z ruchem abstynenckim, który od lat proponuje w Wadowicach „Victoria” Odnośnie oferty Punktu Konsultacyjnego padły opinie, tylko od osób, które korzystały z oferty Punktu, pozostałe osoby badane sygnalizowały wyraźne niezrozumienie dla faktu, ze informacja o tej formie pomocy była niedostępna dla nich. Badania stwarzały niepowtarzalną okazję, aby informowad, wręcz sprzedawad informacje o ofercie Punktu Konsulatcyjnego w środowisku potencjalnych klientów.



2008

16

Opinie jakie padały najczęściej: - można przyjśd porozmawiad i dzięki temu zrozumied swój problem, „z pomocą powoli go rozwiązywad, aby lepiej się poczud”, „czuje się tutaj rozumiana i akceptowana” - dla osoby uzależnionej np. od heroiny nie ma tu na miejscu pomocy ponieważ, nie można pomóc poprzez rozmowy indywidualne raz w tygodniu. „Wtedy pomocą jest skierowanie do placówki stacjonarnej, do ośrodka lub na detoks”. Efektywnośd pomocy: Badani, którzy korzystali z pomocy wskazywali na takie efekty, jak bycie poczucia zrozumianym, co łączyło się z uspokojeniem, zmniejszeniem niepokoju wewnętrznego. Osobiste doświadczenia korzystania z placówek terapii stacjonarnej: Ośrodek „Formacja” w Krakowie Potrzeby i oczekiwania: Częśd badanych wskazywała, że potrzebne są miejsca, gdzie młodzież mogłaby się spotkad, porozmawiad, np. w formie klubu młodzieżowego, ”takiego swojego miejsca”, bezpiecznego miejsca. Brakuje miejsc, które są związane z obecną kultura młodych, np. „skate parki”. Jako motyw sięgania przez młodych ludzi po środki psychoaktywne, najczęściej badani podawali „nudę małego miasteczka” , gdzie nic się nie dzieje. Młodzi ludzie nie potrafią sami zorganizowad dla siebie ciekawych zajęd. Prezentują postawę roszczeniową, wynikające z braku dojrzałości. W opinii respondentów dla młodych ludzi powinny byd organizowane ciekawe zajęcia, wycieczki i inne formy, które pozwalają na wspólne spędzanie czasu, tak aby, nie przeżywad monotonii, nudy, „nic nie robienia”. W opinii badanych chłopców; w Wadowicach nie ma dyskotek, nie ma się gdzie bawid, wyszaled. Do dyskotek, które są w okolicach, trudno jest dojechad i wrócid, brakuje transportu – to zniechęca, wzmaga frustrację. Motywy skłaniające do zaprzestania korzystania ze środków psychoaktywnych: Jako motywy skłaniające ich do rezygnacji ze środków psychoaktywnych niektórzy badani podawali: - potrzebę założenie normalnego związku, - chęd założenia rodziny, - chęd urodzenia zdrowego dziecka,



2008

17

- potrzeba przeżycia życia szczęśliwie, - potrzebę godnego życia, - potrzebę normalnego życia, - znalezienie sensownego zajęcia, hobby, - potrzebę unikania konsekwencji prawnych. Częśd badanych nie widziała konieczności rezygnacji z używania środków psychoaktywnych. Utrzymują w wypowiedziach, że mają nad tym kontrolę, korzystają okazyjnie i jak dotąd mają z tego korzyści, takie jak poprawa nastroju, wzbogacenie kontaktów z ludźmi i inne subiektywne. Niektórzy badani twierdzili, że np. zaprzestali używania amfetaminy z obawy przed konsekwencjami zdrowotnymi, ale nadal chcą spędzad czas wolny przy piwie, „przypalad trawkę”, zachowad taki styl życia, ponieważ w Wadowicach sporo osób w wieku 18 – 25 lat tak funkcjonuje. „Mogą razem się spotykad, rozmawiad”. Użytkownicy, którzy używają weekendowo utrzymują, że koniec tygodnia w piątek po pracy stwarza szansę na odbicie się od przygnębiającej rzeczywistości w pracy oraz pędu dnia codziennego. Gotowośd do uczestniczenia w programie pomocowym: Badani, którzy wykazali zainteresowanie możliwością uczestniczenia w programie pomocowym określali takie potrzeby z tym związane jak: - Nauka jak radzid sobie z nieśmiałością, jak byd otwartym, jak radzid sobie z lękiem, chęd poznania innych ludzi. - Nauka o tym, jak osiągnąd cel w życiu. - Spotkania z ludźmi, którzy znają problem, w tym celu, aby dotrzed intelektualnie. - Wspólne oglądanie filmów obrazujących problem i dyskusje w tym zakresie. - Wspólne planowanie czasu wolnego, wyjazdów, spotkania. - Powinny byd rozprowadzane ulotki, informacje w Internecie.



2008

18

Wnioski 1. Należy zadbad, aby informacja na temat istniejącej oferty pomocowej dotarła

w większym stopniu do potencjalnych odbiorców, zarówno użytkowników środków

psychoaktywnych, a w przypadku osób nieletnich lub nieusamodzielnionych przede

wszystkim do ich rodzin.

2. Ważnym pozostaje paradygmat myślowy według którego należy udzielad pomocy o

charakterze psychospołecznym każdej osobie, która tego oczekuje i wyraźnie precyzuje

istotę swojej trudności czy problemu, a tym samym przeciwdziaład pogłębianiu się jej

dysfunkcji. Konieczne jest solidne informowanie i kierowanie do placówek

specjalistycznych oferujących pożądaną formę pomocy.

3. Wydaje się, że nie należy liczyd na to, aby użytkownicy samodzielnie skorzystali z oferty,

jaka dotąd została wypracowana. Korzystają z niej, najczęściej w ramach kontaktu

indywidualnego, jak dotąd w sytuacjach kryzysu, wynikającego ze spiętrzenia się

problemów indywidualnych. Większośd z nich nie uważa się za osoby uzależnione,

hołdują przekonaniu, że jak ktoś sam sobie nie pomoże, to nikt mu nie pomoże, żyją w

przekonaniu, że kontrolują spożywanie środków psychoaktywnych, wobec czego ważne

jest stworzenie oferty dla użytkowników z zakresu strategii ograniczania szkód.

4. Najbardziej rokującą strategią takich działao jest aktywne docieranie do użytkowników

środków psychoaktywnych w ich środowiskach /out-reach/, takie zadanie zostało już

zrealizowane w trakcie prowadzenia badao, w trakcie których jednym z elementów

spotkania była edukacja i informacja o obecnie dostępnej ofercie.

5. Kolejnym krokiem powinno byd zadbanie, aby ofertę pomocową rozszerzyd o Program

dla Osób Eksperymentujących w formie grupy psychoedukacyjnej dla młodzieży w wieku

od 16 do 19 lat, połączonej z alternatywnymi formami spędzania czasu. Formy tylko

spotkaniowe nadal nie są postrzegane jako atrakcyjne dla młodych, niespokojnych ludzi.

Kolejną grupą odbiorców są młodzi ludzie w wieku 20 – 30 lat, którzy wrośli w

środowisko, a ich styl życia narzucił im już usztywnione formy postępowania i jeszcze

większy lęk związany odkrywaniem istoty ich problemów.

6. Istnieje potrzeba przeorientowania istniejącej oferty pomocowej w sposób

uwzględniający potrzeby potencjalnego klienta oraz uwzględniającą potrzebę

zachowania prywatności. Młodzi ludzie wyraźnie sygnalizują potrzebę miejsca/klubu,



2008

19

w którym czuliby się bezpiecznie, gdzie mogli porozmawiad z osobą w dobrym kontakcie,

spotkad się ze sobą, zaplanowad czas lub znaleźd pomysł na swoje życie, chcą pozostad

anonimowi w swoim środowisku. Potrzebują nadal osób dorosłych, którzy wspieraliby

ich w ich próbach samostanowienia.

7. Kolejnym wnioskiem jest zadbanie o to, aby dla zwiększenia efektywności pomocy

położyd nacisk na rozwój współpracy między instytucjami: szkolnictwo, lecznictwo,

pomoc społeczna, policja. Ważne wydaje się precyzyjne zdefiniowanie celów i podział ról.

Education

Madam diagnoza