1

BAB 1BAB 1PENGENALAN ILMUPENGENALAN ILMU

KETAMADUNANKETAMADUNAN

2

1.1. Konsep Dan Takrif Tamadun1.1. Konsep Dan Takrif Tamadun

3

TAMADUN @ PERADABAN

satu peringkat pencapaian budaya yang lebih tinggi dan maju

Budaya kebendaan(materialism)

Budaya bukan kebendaan(non-material)

4

Budaya KebendaanBudaya Kebendaan

• Merupakan peralatan yang dihasilkan oleh Merupakan peralatan yang dihasilkan oleh masyarakat yang boleh dilihat & disentuhmasyarakat yang boleh dilihat & disentuh

• Peralatan – cermin paras pencapaian Peralatan – cermin paras pencapaian peradaban/tamadun bagi sesebuah masyarakatperadaban/tamadun bagi sesebuah masyarakat

• Peralatan yang dihasilkan itu :-Peralatan yang dihasilkan itu :-- Berasaskan sumber alam sekelilingBerasaskan sumber alam sekeliling

- Dihasilkan bersesuaian dengan kehendak hidupDihasilkan bersesuaian dengan kehendak hidup- Gambarkan tahap pencapaian teknologi, Gambarkan tahap pencapaian teknologi,

kemahiran & ilmu pengetahuan kemahiran & ilmu pengetahuan

5

Budaya Bukan KebendaanBudaya Bukan Kebendaan

• Merupakan segala sesuatu yang bukan benda yang tidak Merupakan segala sesuatu yang bukan benda yang tidak dapat dipegang tetapi dapat dilihat dan dirasadapat dipegang tetapi dapat dilihat dan dirasa

• Cth – pengetahuan, falsafah, kepercayaan, sistem Cth – pengetahuan, falsafah, kepercayaan, sistem keluarga, nilai, undang-undang, akhlak dllkeluarga, nilai, undang-undang, akhlak dll

• Masyarakat yang berbudaya tinggi pasti mempunyai Masyarakat yang berbudaya tinggi pasti mempunyai kehalusan budi & kesempurnaan moralkehalusan budi & kesempurnaan moral

• Pembinaan sifat ini – kaitan rapat dengan kepercayaan Pembinaan sifat ini – kaitan rapat dengan kepercayaan yang diterima – kepercayaan merujuk kepada kehidupan yang diterima – kepercayaan merujuk kepada kehidupan sebagai manusia beragamasebagai manusia beragama

6

KONSEP ASAS TAMADUN - PENGERTIANKONSEP ASAS TAMADUN - PENGERTIAN

PENDAPAT UMUMMASYARAKAT BAHASA

B.M

B.A

B.I TAMIL

CINA

7

Pengertian umum masyarakat :Pengertian umum masyarakat :

a.a. Masyarakat manusia yang telah keluar daripada Masyarakat manusia yang telah keluar daripada kehidupan yang mundur (nomad) dan telah kehidupan yang mundur (nomad) dan telah mencapai kemajuan dalam pelbagai aspek mencapai kemajuan dalam pelbagai aspek kehidupankehidupan

b.b. Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang Peringkat atau tahap-tahap kemajuan yang dicapai oleh manusia pada sesuatu zamandicapai oleh manusia pada sesuatu zaman

c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi c. Kehidupan masyarakat moden yang dipenuhi dengan segala kemudahan hasil penggunaan dengan segala kemudahan hasil penggunaan pelbagai alat teknologipelbagai alat teknologi

8

Kesimpulan pengertian tersebut – bersifat Kesimpulan pengertian tersebut – bersifat umum –hanya dikatakanumum –hanya dikatakan

Masyarakat manusia mengalami

perubahan dalam kehidupan

Tahap kemajuan sesebuah masyarakat cermin

tingkat ketinggian tamadun

Tamadun amat berkait rapat dengan proses dan hasil daripada kemajuan sesuatu masyarakat

9

BAHASA ARAB

10

Ada 4 istilah yang digunakanAda 4 istilah yang digunakan

TamadunTamadun MadaniyyahMadaniyyah

Umran & Hadarah ThaqafahUmran & Hadarah Thaqafah

11

Tamadun yang ditulis dalam b.Melayu– diambil daripada perkataan b.Arab “tamaddun”

Kehalusan budi bahasa dan kesopanan tingkah laku

•Istilah tamadun mula diperkenalkan oleh JURJI ZAYDAN ( tarikh al-tamadun al-Islami) pada tahun 1902-1906

12

Dari sudut semantik – tamadun – kata terbitan Dari sudut semantik – tamadun – kata terbitan daripada kata kerja maddana:-daripada kata kerja maddana:-

i.i. pemilihan sesuatu lokasi sebagai tempat pemilihan sesuatu lokasi sebagai tempat tinggaltinggal

ii.ii. membangunkan sesuatu kawasan hingga membangunkan sesuatu kawasan hingga menjadi suatu perbandaranmenjadi suatu perbandaran

• Perbuatan membuka bandar atau kota serta Perbuatan membuka bandar atau kota serta perbuatan memperhaluskan budi pekertiperbuatan memperhaluskan budi pekerti

13

Lahir daripada maddana :-Lahir daripada maddana :-

Madinah – bandarMadinah – bandar

Madani / al-madaniyah – peradaban dan Madani / al-madaniyah – peradaban dan kemakmuran hidup yang merujuk kepada kemakmuran hidup yang merujuk kepada kemajuan kebendaan yang dicapai oleh kemajuan kebendaan yang dicapai oleh masyarakat – diperkenalkan oleh Abu Nasir al-masyarakat – diperkenalkan oleh Abu Nasir al-Farabi (abad ke-11) Farabi (abad ke-11)

Madani – sifat sesuatu yang berkaitan dengan Madani – sifat sesuatu yang berkaitan dengan pembangunan perbandaran serta kehalusan budi pembangunan perbandaran serta kehalusan budi pekerti yang terpujipekerti yang terpuji

Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-ciri Mudun – kota-kota yang memiliki ciri-ciri tamaduntamadun

14

Oleh ituOleh itu - madana – mudun – madinah – madani -- madana – mudun – madinah – madani -

membawa maksud kehidupan di bandar yang mesti dikaitkan dengan satu

corak hidup yang maju & dilengkapi dengan pelbagai kemudahan

15

Umran – Ibn Khaldun

kawasan tanah tempat tinggal yang tetap,

berkembang subur dan maju dan menjadi bandar

Hadarah – Ibn Khaldunsatu daerah, kota, bandar, kampung @ tanah yang

diusahakanlawan - badawiah

Hadarah – Said Hawwa

Kata dasar – al-hadr – menetap di kawasan bandar membawa maksud kehidupan bertamadun

dari sudut material & sosio budaya

16

Thaqafah

sama maksud dengan culture – yang mana merupakan satu ramuan untuk melahirkan tamadun

secara ringkas – kebudayaan bermaksud cara hidup, cara berfikir dan cara bertindak sesuatu

kelompok manusia

17

Tamadun boleh ditakrifkanTamadun boleh ditakrifkan

- Sejumlah pencapaian dan pemerolehan- Sejumlah pencapaian dan pemerolehandalam segala perlakuan, pemikiran, dalam segala perlakuan, pemikiran,

penciptaan yang baik, akhlak baik bagi penciptaan yang baik, akhlak baik bagi sesuatu kelompok manusia yang sesuatu kelompok manusia yang

membentuk sebuah bangsa atau negara membentuk sebuah bangsa atau negara bangsa - bangsa -

18

BAHASA INGGERISBAHASA INGGERIS

19

•Sudut epistemologi – perkataan civilization berkait rapat dengan urbanization

•Civilization – asal perkataan Latin – civitas, civiltas = city --- bermaksud tiap-tiap perubahan adalah jelas pertumbuhannya di bandar-bandar besar dan ciri-ciri asas peradaban manusia lebih mudah ditemui di bandar-bandar

20

Istilah latin iaitu Istilah latin iaitu civitacivitas lahir bersama s lahir bersama kelahiran tamadun Rom – membawa kelahiran tamadun Rom – membawa maksud sistem pemerintahan dan undang-maksud sistem pemerintahan dan undang-undang di Rom – gambaran wujudnya undang di Rom – gambaran wujudnya sistem undang-undang seperti undang-sistem undang-undang seperti undang-undang awam, warganegara dll – tanda undang awam, warganegara dll – tanda wujudnya sebuah masyarakat yang wujudnya sebuah masyarakat yang memiliki organisasi yang tersusunmemiliki organisasi yang tersusun

CivitasCivitas dalam bahasa Greek – bandar / dalam bahasa Greek – bandar / kota / metropolis – diperluaskan kepada kota / metropolis – diperluaskan kepada makna negara kota (city state)makna negara kota (city state)

21

Definisi Tokoh BaratDefinisi Tokoh Barat :- :-

- CollingwoodCollingwood – suatu proses bagi mencapai suatu – suatu proses bagi mencapai suatu tahap kehidupan civil (sopan) atau proses untuk tahap kehidupan civil (sopan) atau proses untuk menjadi sivil (sopan)- hasilnya – lahirkan menjadi sivil (sopan)- hasilnya – lahirkan masyarakat bandar iaitu masyarakat yang masyarakat bandar iaitu masyarakat yang mempunyai kehalusan budimempunyai kehalusan budi

- Samuel JohnsonSamuel Johnson – suautu keadaan yang – suautu keadaan yang bertentangan dengan kehidupan biadap bertentangan dengan kehidupan biadap (barbaric) iaitu mencapai satu tahap kesopanan (barbaric) iaitu mencapai satu tahap kesopanan yang tinggiyang tinggi

22

Perkataan b.Inggeris lain untuk tamadunPerkataan b.Inggeris lain untuk tamadun

cultureculture urbanization urbanization renainssance renainssance

• Tidak begitu luas penggunaannya keranaTidak begitu luas penggunaannya kerana

Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh Ruang lingkup unsur2 yang diungkapkan oleh perkataan ini dalam hubungannya denganperkataan ini dalam hubungannya dengantamadun terbatas berbanding civilizationtamadun terbatas berbanding civilization

23

Perkataan civilization sama makna Perkataan civilization sama makna dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…dengan tamadun dalam b.Arab – hanya…

- Civilization – menekankan kepada Civilization – menekankan kepada pencapaian materialpencapaian material

- Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada Tamadun (b.Arab) – menekankan kepada pencapaian material & spritual dalam pencapaian material & spritual dalam sesebuah masyarakat yang membolehkan sesebuah masyarakat yang membolehkan sesebuah masyarakat dianggap sebagai sesebuah masyarakat dianggap sebagai sebuah masyarakat yang bertamadunsebuah masyarakat yang bertamadun

24

BAHASA MELAYUBAHASA MELAYU

25

Selain tamadun – dua perkataan yang Selain tamadun – dua perkataan yang dimaksudkan dengan tamadun ialahdimaksudkan dengan tamadun ialah

- peradaban- peradaban- kebudayaan- kebudayaan

Agak berbeza sedikit pengertian dengan Agak berbeza sedikit pengertian dengan tamadun oleh Kamus Dewan walaupun tamadun oleh Kamus Dewan walaupun maksudnya serupamaksudnya serupa

26

Kamus Dewan Kamus Dewan

““keadaan masyarakat manusia yang dicirikankeadaan masyarakat manusia yang dicirikanoleh atau didasarkan pada taraf kemajuan oleh atau didasarkan pada taraf kemajuan kebendaan serta perkembangan pemikiran kebendaan serta perkembangan pemikiran (sosial, budaya, politik), negara dan penduduknya (sosial, budaya, politik), negara dan penduduknya yang telah mencapai taraf kemajuan kebendaanyang telah mencapai taraf kemajuan kebendaanserta perkembangan pemikiran, budaya atau cara serta perkembangan pemikiran, budaya atau cara hidup”hidup”

27

Pada penghujung abad 20 – Pada penghujung abad 20 – perkataan tamadun menjadi perkataan tamadun menjadi popular dengan kemuculan popular dengan kemuculan

perkataan madani iaitu kata sifat perkataan madani iaitu kata sifat bagi tamadun dalam wacana bagi tamadun dalam wacana

tamadun peringkat Alam Melayutamadun peringkat Alam Melayu

28

NakarikamNakarikam (Tamil)(Tamil)

Akar kata – Akar kata – nakarnakar

maksud - kota atau bandar, maksud - kota atau bandar,

simbolik tentang penjelmaan Tuhan Siva simbolik tentang penjelmaan Tuhan Siva iaitu Tuhan yang menciptakan bandar.iaitu Tuhan yang menciptakan bandar.

29

NakarikamNakarikam bermaksud sebagai tingkah bermaksud sebagai tingkah laku, tutur kata dan pakaian yang laku, tutur kata dan pakaian yang berkaitan dengan sesebuah bandar; berkaitan dengan sesebuah bandar;

peradaban, kesopanan, kehalusan peradaban, kesopanan, kehalusan budi;perbandaran, penjalinan budi;perbandaran, penjalinan persahabatan dan prihatin atau kasih persahabatan dan prihatin atau kasih sayang.sayang.

30

Wen mingWen ming (Cina) (Cina)

Akar kata - Akar kata - mingming

Maksud - Maksud - cerah, terang atau bercahaya. Ia cerah, terang atau bercahaya. Ia dikaitkan dengan amalan tradisi yang dikaitkan dengan amalan tradisi yang perlu dipraktikkan, pemikiran yang perlu dipraktikkan, pemikiran yang bijaksana, pemahaman yang jelas dan bijaksana, pemahaman yang jelas dan bertutur secara terbuka.bertutur secara terbuka.

31

Wen mingWen ming

merujuk kepada unsur-unsur material dan merujuk kepada unsur-unsur material dan spiritual yang muncul daripada spiritual yang muncul daripada

pencapaian sejarah perkembangan pencapaian sejarah perkembangan manusia.manusia.

32

Kesimpulan Konsep & TakrifKesimpulan Konsep & Takrif

• Konsep ketamadunan perlu dilihat dalam Konsep ketamadunan perlu dilihat dalam perspektif yang luasperspektif yang luas

• Pencapaian yang diperlukan adalah Pencapaian yang diperlukan adalah merangkumi tatasusila dan moral yang merangkumi tatasusila dan moral yang tinggi serta kemajuan penempatan yang tinggi serta kemajuan penempatan yang sempurnasempurna

• Kemuncak tamadun – bukan digambarkan Kemuncak tamadun – bukan digambarkan limpahan kemewahan tetapi kemakmuran limpahan kemewahan tetapi kemakmuran

33

1.2. Hubungan Tamadun Daripada Perspektif1.2. Hubungan Tamadun Daripada Perspektif

Agama BangsaAgama Bangsa

BudayaBudaya

34

Umumnya setiap bangsa dan agama setuju Umumnya setiap bangsa dan agama setuju tamadun merupakan pencapaian kemajuan tamadun merupakan pencapaian kemajuan dalam pelbagai bidang kehidupan masyarakatdalam pelbagai bidang kehidupan masyarakat

Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -Sukar tentukan takrif mutlak bagi tamadun -

- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????- kenapa sukar tentukan takrif mutlak ?????

- kenapa berbeza istilah ?????- kenapa berbeza istilah ?????

- Cth – Tamadun Melayu ?????- Cth – Tamadun Melayu ?????

35

Hubungan Tamadun Dengan AgamaHubungan Tamadun Dengan Agama

• Kehidupan berbudi pekerti & berakhlak mulia – Kehidupan berbudi pekerti & berakhlak mulia – penting dalam kehidupan bertamadunpenting dalam kehidupan bertamadun

• Pembinaan sifat ini – ??????Pembinaan sifat ini – ??????• Peranan agama - ??????Peranan agama - ??????

membentuk pandangan semesta manusiamembentuk pandangan semesta manusia Berkait rapat dengan tamadun – muncul tamadun Berkait rapat dengan tamadun – muncul tamadun

– manifestasi kehidupan beragama– manifestasi kehidupan beragama Cth : peninggalan artifak bangunan & barangan Cth : peninggalan artifak bangunan & barangan

tamadun silam tamadun silam

36

Hubungan Tamadun Dengan BudayaHubungan Tamadun Dengan Budaya

• Ada hubungan rapat kerana ???????Ada hubungan rapat kerana ???????

• Budaya kehidupan masyarakat yang tinggi Budaya kehidupan masyarakat yang tinggi & terpuji tanda kehidupan yang & terpuji tanda kehidupan yang bertamadunbertamadun

• Faham maksud budaya ??????Faham maksud budaya ??????

37

Hubungan Tamadun Dengan BangsaHubungan Tamadun Dengan Bangsa

• Hubungan tidak begitu ketaraHubungan tidak begitu ketara

• Beberapa tamadun dikaitkan dengan Beberapa tamadun dikaitkan dengan bangsa cth ?????bangsa cth ?????

• Sesebuah bangsa punyai talian yang rapat Sesebuah bangsa punyai talian yang rapat dengan sejarah, tradisi & budaya kawasan dengan sejarah, tradisi & budaya kawasan geografi tertentugeografi tertentu

38

Perbezaan Antara Tamadun, Perbezaan Antara Tamadun, Budaya, Agama Dan BangsaBudaya, Agama Dan Bangsa

39

TamadunTamadun

• Maknanya luas dan melangkaui dan Maknanya luas dan melangkaui dan melepasi budaya, bangsa dan juga melepasi budaya, bangsa dan juga berbeza dari agamaberbeza dari agama

40

BudayaBudaya Budaya – faham makna budaya ???Budaya – faham makna budaya ???

Semua masyarakat berbudaya tetapi tidak semua Semua masyarakat berbudaya tetapi tidak semua budaya boleh mencapai tamadun yang tinggibudaya boleh mencapai tamadun yang tinggi

Masyarakat berbudaya tinggi akan mencapai tamadun Masyarakat berbudaya tinggi akan mencapai tamadun yang tinggi dan sempurna berbanding tamadun lain – yang tinggi dan sempurna berbanding tamadun lain – jika tidak mencapai tahap masyarakat berbudaya tinggi jika tidak mencapai tahap masyarakat berbudaya tinggi – masyarakat itu berbudaya rendah seperti masyarakat – masyarakat itu berbudaya rendah seperti masyarakat nomadnomad

Tamadun Barat & Tamadun Islam sendiri mengandungi Tamadun Barat & Tamadun Islam sendiri mengandungi pelbagai budaya daripada pelbagai kaum pelbagai budaya daripada pelbagai kaum

41

Cth : Cina Muslim di China – amalkan Cth : Cina Muslim di China – amalkan budaya China tetapi beragama Islam – budaya China tetapi beragama Islam – bawah Tamadun Islambawah Tamadun Islam

Cth : masyarakat Barat di Eropah dan Cth : masyarakat Barat di Eropah dan Amerika – budaya berbeza-beza – bawah Amerika – budaya berbeza-beza – bawah Tamadun Barat Tamadun Barat

42

Agama dan BangsaAgama dan Bangsa

* Tamadun juga berbeza daripada agama* Tamadun juga berbeza daripada agama

Faham makna agama dan bangsa ?????Faham makna agama dan bangsa ?????

Tamadun juga melangkaui agama – masyarakat yang Tamadun juga melangkaui agama – masyarakat yang menganut agama yang berbeza tetapi bernaung di menganut agama yang berbeza tetapi bernaung di bawah tamadun yang samabawah tamadun yang sama

Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – bawah Tamadun Cth : Orang Jepun ( Shinto, Budhha ) – bawah Tamadun JepunJepun

Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Taios ) – bawah Cth : Orang Cina ( Konfucius, Buddha, Taios ) – bawah Tamadun CinaTamadun Cina

43

Tamadun Islam – agama unsur Tamadun Islam – agama unsur terpenting dalam binaan tamadunterpenting dalam binaan tamadun

Menerima apa-apa budaya asalkan tidak Menerima apa-apa budaya asalkan tidak bercanggah bercanggah

44

Kesimpulan Perbezaan Antara Tamadun, Kesimpulan Perbezaan Antara Tamadun, Budaya, Agama Dan BangsaBudaya, Agama Dan Bangsa

Tidak dinafikan budaya, agama, bangsa Tidak dinafikan budaya, agama, bangsa mempunyai kaitan rapat dengan mempunyai kaitan rapat dengan kewujudan tamadunkewujudan tamadun

Hanya tidak boleh disamakan dari segi Hanya tidak boleh disamakan dari segi makna kerana cakupan tamadun lebih luas makna kerana cakupan tamadun lebih luas melepasi budaya, bangsa dan agamamelepasi budaya, bangsa dan agama

45

definisi tamadun banyak dipengaruhi definisi tamadun banyak dipengaruhi pandangan semesta sesebuah pandangan semesta sesebuah masyarakatmasyarakat

Pandangan semesta lahir daripada latar Pandangan semesta lahir daripada latar belakang dan pengalaman agama, politik belakang dan pengalaman agama, politik dan kemasyarakatan antara satu dengan dan kemasyarakatan antara satu dengan lainlain

Penekanan yang diberikan terhadap Penekanan yang diberikan terhadap tamadun berbeza – lihat Islam dan Barattamadun berbeza – lihat Islam dan Barat

46

IslamIslam

Istilah madaniyah, umran, Istilah madaniyah, umran, hadarah, tamadun berbeza hadarah, tamadun berbeza tetapi sebenarnya menemuitetapi sebenarnya menemuititik persamaan dari segi titik persamaan dari segi konsep tamadun iaitu konsep tamadun iaitu meletakkan unsur agamameletakkan unsur agamayang berpaksikan akidah, yang berpaksikan akidah, syariah dan akhlak sebagai syariah dan akhlak sebagai dasar dalam pembinaan & dasar dalam pembinaan & perkembangan tamadunperkembangan tamadun

BaratBarat

Lebih menonjolkan aspek Lebih menonjolkan aspek pencapaian kebendaan atau pencapaian kebendaan atau material sebagai ukuranmaterial sebagai ukuranbagi menentukan sesebuah bagi menentukan sesebuah masyarakat itu bertamadun masyarakat itu bertamadun atau sebaliknyaatau sebaliknya