Kompetencje informacyjne jako kompetencje generyczne i ogólne. Charakterystyka, identyfikacja, ocena

Kompetencje informacyjne jako kompetencje generyczne i ogólne. Charakterystyka, identyfikacja, ocena.

Dr Sabina CisekInstytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ

2013-12-03, godz. 12:45-13:45

2

Spis treści

• Czym są kompetencje informacyjne? Dlaczego mają generyczny charakter?

• Kompetencje informacyjne w nauce i szkolnictwie wyższym – konteksty

• Kompetencje informacyjne w nauce i szkolnictwie wyższym – wybrane aspekty praktyczne i sposoby realizacji

• Kiedy kompetencje informacyjne są potrzebne w trakcie studiów i pracy badawczej – przykłady

• Zakończenie • Wybrana bibliografia

Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013


3

CZYM SĄ KOMPETENCJE INFORMACYJNE? DLACZEGO MAJĄ GENERYCZNY I OGÓLNY CHARAKTER?

Część 1

4

Kompetencje informacyjne (Information Literacy)

• Information Literacy może być rozumiane jako: – Kierunek badań, dyscyplina naukowa –

perspektywa 1– Zjawisko społeczne, cecha społeczeństwa, cel

polityki edukacyjnej poszczególnych państw i UE – perspektywa 2

– Charakterystyka, właściwość kognitywna (poznawcza) jednostek – perspektywa 3


5

Osoba posiadająca kompetencje informacyjne

• Jest w stanie rozpoznać swoje potrzeby informacyjne

• Potrafi zlokalizować, wyszukać i uzyskać potrzebną informację

• Umie wyszukaną/uzyskaną informację ocenić, zorganizować i efektywnie wykorzystać m.in. dla realizacji swoich celów


6

Czym są kompetencje informacyjne? 1

• Kompetencje informacyjne NIE są tym samym, co –kompetencje cyfrowe,

komputerowe itp. –kompetencje medialne


7


• Kompetencje informacyjne związane są przede wszystkim z informacją jako treścią.

• Umiejętności komputerowe, techniczne są konieczne, ale NIE wystarczające, by być kompetentnym informacyjnie.


8


• Przykładowy, szczegółowy wykaz kompetencji informacyjnych (wg IFLA) – Lau, Jesus (2011). Kompetencje informacyjne w

procesie uczenia się przez całe życie. Wytyczne. Warszawa: SBP. http://www.sbp.pl/repository/SBP/sekcje_komisje/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/Wytyczne.pdf, s. 28-29


http://www.sbp.pl/repository/SBP/sekcje_komisje/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/Wytyczne.pdf




9


10

11

Dlaczego kompetencje informacyjne mają generyczny charakter?

• Kompetencje generyczne = ogólne, uniwersalne – nie są związane z określonym kierunkiem studiów czy dziedziną

wiedzy. Są potrzebne przedstawicielom wszystkich dyscyplin i na różnych poziomach kształcenia;

– są niezbędną składową innych kompetencji, pomagają osiągnąć różne efekty kształcenia.

• Takie właśnie są kompetencje informacyjne. Bez nich nie da się sprawnie uczyć, efektywnie prowadzić badań naukowych, przygotować materiałów do zajęć etc.



12

KOMPETENCJE INFORMACYJNE W NAUCE I SZKOLNICTWIE WYŻSZYM – KONTEKSTY

Część 2

13

Szerszy kontekst – europejski, prawny, organizacyjny, polityczny, społeczny

• Alfabetyzacja informacyjna – Information literacy

• Europejski i polski system kwalifikacji • Społeczeństwo obywatelskie,

społeczeństwo wiedzy i problem wykluczenia informacyjnego

• Uczenie się przez całe życie (Lifelong learning)


14

Trzy systemy ram kwalifikacji 1

• Europejska rama kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (ERK, EQF) i odpowiadające jej krajowe ramy kwalifikacji (KRK, NQF)

• Bolońska Rama Kwalifikacji • W Polsce – Krajowe Ramy Kwalifikacji

dla Szkolnictwa Wyższego, obowiązują od roku 2012/2013


15

Trzy systemy ram kwalifikacji 2

• Więcej na ten temat, m.in. w – Instytut Badań Edukacyjnych – Kwalifikacje

po europejsku http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/strona-glowna, słownik http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik

– Ramy kwalifikacji http://www.procesbolonski.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=76


http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/strona-glowna

http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/strona-glowna

http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik

http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik

http://www.procesbolonski.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=76




16

Jaki to ma związek z kompetencjami informacyjnymi?

• We wszystkich tych dokumentach kompetencje informacyjne występują albo wprost, albo ich posiadanie jest niezbędne dla zdobycia kolejnych kwalifikacji.

• Na marginesie – szkolnictwo wyższe w Polsce to poziomy 6 (studia I stopnia), 7 (studia II stopnia) i 8 (studia III stopnia) ERK i PRK


17

Uczenie się przez całe życie i kompetencje informacyjne

• „Kompetencje informacyjne pozostają w silnym związku z procesem uczenia się przez całe życie. Ma to kluczowe znaczenie dla każdego człowieka, organizacji, instytucji czy kraju zainteresowanego osiągnieciem sukcesu w erze społeczeństwa informacyjnego.” (Lau 2011, s. 21)


18

Fundacja Nowoczesna Polska Katalog kompetencji medialnych i informacyjnych (2012)


• http://nowoczesnapolska.org.pl/2012/05/29/katalog-kompetencji-medialnych-i-informacyjnych-juz-dostepny/

http://nowoczesnapolska.org.pl/2012/05/29/katalog-kompetencji-medialnych-i-informacyjnych-juz-dostepny/





19


20


21

KOMPETENCJE INFORMACYJNE W NAUCE I SZKOLNICTWIE WYŻSZYM – WYBRANE ASPEKTY PRAKTYCZNE I SPOSOBY REALIZACJI

Część 3

22

Pierwsze założenie

• Kompetencje informacyjne są potrzebne i ważne.

• Kto ich potrzebuje? • Wszystkie grupy związane z uczelnią– Studenci – Doktoranci – Nauczyciele akademiccy– Pracownicy naukowi – Bibliotekarze – …


23

Drugie założenie

• Wiele osób na uczelni, głównie studenci – ale nie tylko – NIE posiada adekwatnych kompetencji informacyjnych


24

Wniosek

• Trzeba kształcić i rozwijać kompetencje informacyjne


25

Kto ma kształcić – studentów, doktorantów i pracowników uczelni – w zakresie kompetencji informacyjnych? 1

• Biblioteki uczelniane, bibliotekarze. – W Polsce mamy w tym zakresie długą

tradycję (co najmniej od okresu międzywojennego), a i obecnie wiele się dzieje.


26


• Instytuty, katedry, wydziały, nauczyciele akademiccy w ramach wszystkich kierunków studiów, – albo w formie osobnego przedmiotu (tu rola

profesjonalistów inib, którzy mogą oferować takie zajęcia innym kierunkom studiów),

– albo w obrębie poszczególnych zajęć (np. podstaw, proseminariów, seminariów) (embedded learning)


27


• Samokształcenie

• Inne?


28


• W UJ – jedną z możliwości jest zorganizowanie dla zainteresowanych odpowiednich szkoleń przez Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ, który specjalizuje się m.in. w infobrokeringu i zasobach cyfrowych.

• Obecnie prowadzimy zajęcia dla doktorantów Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ.


29

Jakie kompetencje informacyjne powinien posiadać absolwent studiów I i II stopnia?

• Jak to ustalić? Na podstawie – obowiązujących przepisów, regulacji

prawnych, zaleceń unijnych – proponowanych (przez autorytety)

wykazów kompetencji informacyjnych dla studiów wyższych

– własnego doświadczenia dydaktycznego


30

Kompetencje informacyjne absolwentów studiów I i II stopnia wg Krajowym Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego (Dz.U. 2011 nr 253 poz. 1520)

• Są różnie sformułowane dla poszczególnych obszarów wiedzy, dla niektórych jasno i wyraźnie (nauki humanistyczne, przyrodnicze, techniczne, rolnicze) dla innych niemal wcale (nauki społeczne)



31

Nauki humanistyczne, efekty kształcenia


32

Nauki ścisłe, efekty kształcenia


33

Nauki przyrodnicze, efekty kształcenia


34

Nauki techniczne, efekty kształcenia


35

Nauki medyczne, efekty kształcenia


36

Nauki rolnicze, leśne i weterynaryjne, efekty kształcenia

37

Kompetencje informacyjne w szkolnictwie wyższym wg Association of College and Research Libraries (Information Literacy Competency Standards for Higher Education)

• http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency, s. 8-16


http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency




38

KIEDY KOMPETENCJE INFORMACYJNE SĄ POTRZEBNE W TRAKCIE STUDIÓW I PRACY BADAWCZEJ – PRZYKŁADY

Część 4

39

Analiza i krytyka piśmiennictwa 1

• Występuje we wszystkich dyscyplinach, w każdym projekcie badawczym

• Bez niej nie można napisać żadnej pracy na stopień, począwszy od licencjatu, skończywszy na profesurze; artykułu też nie

• Pomaga określić co już wiadomo na dany temat (stan badań), a czego jeszcze nie, jakie są kierunki badań, niezbadane obszary etc.

• Więcej na temat analizy i krytyki piśmiennictwa w Cisek, S. (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa … . Przegląd Biblioteczny R. 78, nr 3. Dostęp online w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=489&dirids=1


http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=489&dirids=1

http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=489&dirids=1

40

Analiza i krytyka piśmiennictwa 2

• Nie wykonamy jej prawidłowo, jeżeli nie wiemy– Gdzie szukać literatury (publikacji) i innych

materiałów– Jak efektywnie szukać, jak formułować zapytania – Jak oceniać jakość, wiarygodność etc. wyszukanych

materiałów– Jak zarządzać informacją i publikacjami na własny

użytek– Jak przetwarzać informacje, także z uwzględnieniem

praw autorskich


41

Gdzie szukać literatury (publikacji) i innych materiałów?

• Nie tylko w bibliografiach załącznikowych znanych nam już artykułów

• I nie tylko w Google i Google Scholar, jest o wiele więcej możliwości i przydatnych narzędzi i zasobów

– Można zajrzeć tutaj http://sabinacisek.blogspot.com/


http://sabinacisek.blogspot.com/


42

Jak efektywnie szukać, jak formułować zapytania? 1

• Można zajrzeć tutaj http://eprints.rclis.org/18457/


http://eprints.rclis.org/18457/

http://eprints.rclis.org/18457/

43


• Przykłady – Chcesz znaleźć wszystkie informacje dotyczące Parlamentu

Europejskiego, pochodzące wyłącznie ze stron www polskich instytucji rządowych. Żadna z poszukiwanych stron nie może zawierać linku do serwisu internetowego Sejmu RP. [Google]

– Chcesz znaleźć wszystkie informacje dotyczące prac magisterskich, pochodzące wyłącznie z oficjalnego serwisu IINiB UJ. [Google]

– Potrzebne Ci zdjęcie lodowca piargowego, udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0.

– Znajdź kilka prostokątnych zdjęć bibliotek publicznych. Zdjęcia mają być darmowe (do ponownego wykorzystania) i w formacie JPG.


44


• Odpowiedź– „Parlament Europejski” site:.gov.pl -link:.sejm.gov.pl

• Odpowiedź– „prace magisterskie” site:www.inib.uj.edu.pl

• Odpowiedź– Wykorzystaj Wikimedia Commons

• Odpowiedź– Google Grafika plus wyszukiwanie zaawansowane


45

Jak oceniać jakość, wiarygodność etc. wyszukanych materiałów?

• Bożena Bednarek-Michalska (2007). Ocena jakości informacji elektronicznej. Pułapki sieci. http://www.ebib.pl/2007/86/a.php?bednarek


http://www.ebib.pl/2007/86/a.php?bednarek

http://www.ebib.pl/2007/86/a.php?bednarek

46

Jak zarządzać informacją i publikacjami na własny użytek?

• Menedżery bibliografii, można zajrzeć m.in. tu http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/dlaczego-warto-uzywac-menedzera-bibliografii/

• Inne pomocne oprogramowanie http://dirt.projectbamboo.org/, https://www.inscripte.pl/


http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/dlaczego-warto-uzywac-menedzera-bibliografii/



http://dirt.projectbamboo.org/

http://dirt.projectbamboo.org/

https://www.inscripte.pl/



47

Jak przetwarzać informacje, także z uwzględnieniem praw autorskich?

• Wszelkie prawa zastrzeżone → niektóre prawa zastrzeżone → domena publiczna

• Creative Commons http://creativecommons.pl/


http://creativecommons.pl/

http://creativecommons.pl/

48

Jak prawidłowo zrobić bibliografię, przypisy, cytować, napisać abstrakt?

• W bibliografii i przypisach najważniejsza jest konsekwencja, poza tym są różne style

• O abstraktach tutaj http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/jak-napisac-dobry-abstrakt/


http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/jak-napisac-dobry-abstrakt/





49

ZAKOŃCZENIE Zakończenie

50

Na zakończenie

• Potrzebujesz kursu, szkolenia, warsztatów w zakresie doskonalenia szeroko rozumianych kompetencji informacyjnych?

• Zapraszamy do Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ http://www.inib.uj.edu.pl/


http://www.inib.uj.edu.pl/



51

Wybrana bibliografia 1

• ACRL Association of College and Research Libraries (2000). Information Literacy Competency Standards for Higher Education. http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency

• Batorowska, Hanna (2013). Od alfabetyzacji informacyjnej do kultury informacyjnej: rozważania o dojrzałości informacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo SBP.

• Cisek, Sabina. Informacja biznesowa, naukowa i infobrokering [blog]. http://sabinacisek.blogspot.com/

• Cisek, Sabina; Próchnicka, Maria (2010). Kształtowanie kultury informacyjnej w szkolnictwie wyższym. http://www.slideshare.net/sabinacisek/ksztatowanie-kultury-informacyjnej-14-122010

• Derfert-Wolf, Lidia (2009). Kształcenie umiejętności informacyjnych – rola bibliotekarzy. http://bg.uwb.edu.pl/download/bialystok_information_literacy_2009.pdf

• Dziak, Joanna i in. (2013). Edukacja informacyjna w polskich bibliotekach akademickich – raport z badań. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy, nr 1 (31). http://www.bibliothecanostra.awf.katowice.pl/nr-1-31-2013-information-literacy-teoria-i-praktyka






http://www.slideshare.net/sabinacisek/ksztatowanie-kultury-informacyjnej-14-122010



http://bg.uwb.edu.pl/download/bialystok_information_literacy_2009.pdf

http://bg.uwb.edu.pl/download/bialystok_information_literacy_2009.pdf

http://www.bibliothecanostra.awf.katowice.pl/nr-1-31-2013-information-literacy-teoria-i-praktyka



52

Wybrana bibliografia 2

• Katalog kompetencji medialnych i informacyjnych (2012). Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska. http://nowoczesnapolska.org.pl/2012/05/29/katalog-kompetencji-medialnych-i-informacyjnych-juz-dostepny/

• Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie. http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_pl.htm

• Kulczycki, Emanuel. Warsztat badacza [blog]. http://ekulczycki.pl/ • Lau, Jesus (2011). Kompetencje informacyjne w procesie uczenia się przez całe życie.

Wytyczne. Warszawa: SBP. http://www.sbp.pl/repository/SBP/sekcje_komisje/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/Wytyczne.pdf

• Niedźwiedzka B., Hunskar I. (red.) (2010). MedLib Train: zostań lepszym nauczycielem kompetencji informacyjnych: przewodnik nie tylko dla bibliotekarzy. Kraków: Collegium Medicum UJ. http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/doccontent?id=21288&dirids=1

• Pindlowa, Wanda (1984). Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej. Z pogranicza informatologii i pedagogiki. Kraków: Wydawnictwo UJ.

• Rozkosz, Ewa. Edukacja informacyjna [blog]. http://www.edukacjainformacyjna.pl/ • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie

Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego. Dz.U. 2011 nr 253 poz. 1520. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20112531520




http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_pl.htm



http://ekulczycki.pl/



http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/doccontent?id=21288&dirids=1



http://www.edukacjainformacyjna.pl/

http://www.edukacjainformacyjna.pl/

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20112531520

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20112531520