6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA

1. AZIDO NUKLEIKOAK

Informazio genetikoa gorde eta transmititu Makromolekulak dira. Nukleotidoz osatuta daude. Nukleotidoak elkarrekin lotuta polinukleotidoak

osatzen dituzte (kate luzeak dira)

2. NUKLEOTIDOAK (EGITURA)

Fosfato taldea (fosforoz eta oxigenoz osatuta) Pentosa (5 karbonoko gluzidoa)

Bi mota (erribosa eta desoxirribosa) Base nitrogenatuak

Bost mota Adenina (A) Guanina (G) Zitosina (C) Timina (T) Uraziloa (U)

3. AZIDO NUKLEIKO MOTAK

ADN (azido desoxiribonukleikoa)

Funtzioa: izakiaren funtzionamendurako eta garapenerako behar den informazio genetikoa gorde

Egitura ▪ Nukleotidoa

▪ Pentosa mota = desoxiribosa▪ Base nitrogenatuak

• Adenina ---- Timina• Guanina ----- C zitosina

Ezaugarriak

Bi polinukleotido- kate luzez osatuta Bi kateak kiribilduta daude helize bikoitza osatzen dute. Bi kateak antiparaleloak dira

Paraleloan daude baina aurkako norazkoan Kateak elkarrekin lotuta daude base nitrogenatuen artean sortzen

diren hidrogeno-loturen bidez Base nitrogenatuak osagarriak diraAdenina---- Timina Guanina----- C zitosina

ARN (azido erribonukleikoa) Funtzioa: proteinak sintetizatu adn-aren informazioa erabiliz. Motak: arn mezularia arn erribosomikoa eta arn transferentea. Egitura

▪ Nukleotidoa▪ pentosa mota = erribosa▪ Base nitrogenatuak

• Adenina ---- Uraziloa• Guanina ----- C zitosina•

6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA

4. ADN-REN ERREPLIKAZIOA

Erreplikatzea

Definizioa: ADN-ak bere buruaren kopia zehatzak egitea.

Prozesua:1. Bi kateen arteko hidrogenozko loturak apurtzen dira.2. Kate bakoitza (guraso-katea) moldea da kate osagarri berri bat sortzeko. 3. Kate berriek eta zaharrek hidrogenozko loturak eratu basen artean eta molekulak berriak kiribiltzen dira

Erreplikazioaren ezaugarriak

Erdikontserbadora da: Helize berri bakoitzak guraso-kate bat du eta kate osagarri berri bat. Konponketa-entzimak daude:

Oker parekatzen diren nukleotidoak aurkitu eta aldatzen dituzte

Hala ere noizbehinka akatsak sortzen dira

5. MUTAZIO MOTAK

6. GENETIKAREN KONTZEPTUAK

Karakterea: izaki bizidun batek duen ezaugarri bereizgarri bakoitza. genea: karaktere jakin bat kontrolatzen duen ADN-ren zatia gen bakoitzak proteina sintetizatzeko informazioa garraiatzen du . Proteina,

karakterea adierazteko, behar da. Genoma: organismo baten gene multzoa da Mutazioa: ADN-an ausaz gertatzen diren aldaketak dira Aldarkotasun genetikoa eta espeziaren eboluzioa eragiten du.

6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA

7. INFORMAZIO GENETIKOAREN ADIERAZPENA

PROTEINA: ZER DA?

Aminoazido izeneko molekulez egindako kate luzeak dira. 20 aminoazido mota daude eta hauek era ezberdinean konbinatuta proteina

mota asko sortzen dute. Proteinek egiten duten funtzioak oso bestelakoak dira.

ADN-REN INFORMAZIOAK PROTEINAK ERATZEKO BALIO DU: NOLA?

Hirukotea: zer da? adn-aren kate batean dauden hiru nukleotido jarraituak

hirukote bakoitzak aminoazido bat kontrolatzen du Adnaren informazioa genetikoa proteina bihurtzeko informazio genetikoa

deskodeatu behar da.

INFORMAZIO GENETIKOA DESKODETZEA

ADNAREN INFORMAZIOA BI FASETAN DESKODEATZEN DA ETA ARN mezulariak PARTE HARTZEN DU TARTEKARI MODUAN.

FASEAk:

MEZUAREN TRANSKRIPZIOA

• Helize bikoitza ireki egiten da.• Kate bakoitza moldea da arn-ko kopia osagarri bat osatzeko • Sortzen den arn-ren molekula arn mezularia da• Prozeso hau nukleoaren barruan gertatzen da

MEZUAREN ITZULPENA:

• ZER DA?

ARNm molekula daraman mezua aminoazido bihurtzea da.

• NOLA GERTATZEN DA HAU?

ARNm -AREN HIRUKOTE BAKOITZEI KODON IZENA JARTZEN ZAIE

KODON BAKOITZAK AMINOAZIDO JAKIN BAT ZEHAZTEN DU.

PROZESU HAU ZITOPLASMAN GERTATZEN DA ERRIBOSOMEEI ESKER

ERRIBOSOMEK ARNm aren KODONETAN DAGOEN INFORMAZIOA IRAKURTZEN DUTE.

ARN TRANSFERENTEAK (ARNt) AMINOAZIDOAK ERRIBOSOMARAINO GARRAIATZEN DITU PROTEINA ERATZEKO

8. KONZEPTUAK

• Bioteknologia: onugarriak diren produktu berriak lortzeko, izaki bizidun osoa edo haien zatiak erabiltzen duen zientzia.

• Ingeniaritza genetikoa: giza helburu praktiko bat betetzeko asmoz (medikamentuak lortzea, nekazaritzako ekoizpena hobetzeko, eta terapia genetikoa egiteko) adn-a aldatzen duen zientzia.

• Organismo transgenikoak: genetikoki eraldatutako organismoak dira.

• Klonazioa: molekula, zelula edo organismo bat klonatzea zera da, kopia berdin-berdin bat edo gehiago egitea.

• Bi mota:• Ugalketa-klonazioa: amaren berdinak diren banakoak lortzea da.• Klonazio terapeutikoa: ehunak sortzea da gaixotasunak

sendatzeko asmoz.• Giza genoma proiektua: gizakiaren adn-ren nukleotidoen ordena

zehazten da, geneen kokapena, duten nuklotidoen sekuentzia eta funtzioa zehazteko asmoz