HAUTESPENNATURALA

Unbe EchanizJagoba Arenas

Iñigo Zinkunegi Asier Etxeberria

Mikel Aramendi

Aurkibidea

Charles Darwin Bidaia HMS Beagle-n Darwinen garaiko teoriak Hautespen naturala Gaur egun? Bibliografia

CHARLES DARWIN

BIOGRAFIA

Charles Robert Darwin duela 200 urte jaio zen (1809ko otsailaren 12an), eta 1889ko apirilaren 19an hil zen. Naturalista eta biologo ingelesa izan zen.

1825an Darwin Edinburgo-ko unibertsitatean sartu zen medikuntza ikasteko. Berak ez zuen nahi arren, bere aitak bultzatuta egin zuen medikuntza. Bi urte egon eta gero utzi egin zuen, ez zelako gai ebakuntzak egiteko.

Apaiz ikasketak egitea pentsatu zuen, eta orduan botaniko eta entomologo bat ezagutu zuen Jhon Henslow izenekoa. Charles Darwinek asko aprobetxatu zituen bere irakaslearen klaseak. Boluntario moduan joan zen bere irakaslearen klaseetara.

Irakasle horrek animatu zuen Darwin HMS Beagle-n bidaia egiteko.

HMS Beagle-n

BIDAIA

Beagle-ren ibilbidea

Itsasontzia nolakoa zen?

HMS Beagle-ren bidaiaren espedizioan, Preangle Stokes zen komandantea, baina bere buruaz beste egin ondoren, Robert Fitz Roy jarri zen bidaiaren kapitain, bidaiaren kargu guztiekin.

Beagle-ren bidaiaren helburua, hainbat irletako ikasketa geologikoak egitea zen (mendiak, sumendiak etab. aztertzea).

Chile, Perú eta islak aztertzen hasi ziren lehenbizi. Bidaiak ia bost urte iraun zituenez, HMS Beagle Amerikara iritsi zen eta bertan Galapagoetara.

Gainera, Tahití, Nueva Zelanda, Australia, Mauricio eta Sudafrika ikertu zituzten.

Batzuk itsasoa aztertzen zuten bitartean, Darwin-ek geologia aztertzeari ekin zion.

Behaketak egin, eta bere apunteak liburu batean idazten zituen.

Noizean behin, bere liburu horretako hainbat apunte bidaltzen zituen Cambridge-ra.

Unibertsitatetik bidali zuten bidaia hori egitera, bere naturarekiko zaletasuna ezaguturik eta bidaia horretan animaliak aztertzeko eta animaliei disekzioak egiteko.

Itsasoan zegoen bitartean gaizki sentitzen zen, baina hala ere bere ohar asko itsas ornogabeei buruzkoak dira.

DARWIN GARAIKO TEORIAK

Charles Darwinen teoria garaikideak eta teoria hauen alde agertu ziren zientzialari ezagunenak ondoren aipatzen dira:

Fijismoa: sorreraren geroztik gizakiak aldagaitzak iraun dutela adierazi nahi du teoria honek.(Linneo eta Cuvier).

Eboluzionismoa: eboluzionatzearen egitatea adierazten du eta horren historia eta arrazoiak azaltzen saiatzen da.(Lamarck, Wallace, Lyell eta Darwin).

Jean-Baptiste-Pierre-Antoine de Monet, Lamarckeko zalduna, naturalista frantses bat izan zen.

Lamarck-ek eboluzio biologikoaren lehenengotako teoria bat formulatu zuen, Lamarckismoa deitu zitzaiona.

1801ean Animalia ornogabeen sistema liburuan, eboluzioari buruzko lehenengo ideiak argitaratu zituen. Frantziako iraultzan boterea lortu zutenek ez zituzten ondo hartu Lamarcken ideiak eta bere bizitzaren azken urteak pobre pasa zituen. 1829an hil zen bere Parisko etxean.

Charles Lyell (1797-1875) eskozian jaio zen. Abogatua eta britainiar geologoa izan zen. Uniformismoaren eta aktualismoaren ordezkaririk nagusienetakoa izan zen.

CHARLES LYELL

Geologiaren printzipioak (Principles of geology) izan zen bere obrarik aipagarriena. 1930 eta 1933an argitaratua. Bere obrak honela dio:

Aldaketa geologikoak gaur egun bezala gertatuz joan dira, alegia: mendi sistemak poliki altxatzen dira, kontinenteaak mugitu eta espezieak agertu eta desagertu egiten dira, baita gaur egun ere, baina hain erritmo motelean, gizakiaren begiek ez dutela antzematen.

Charles Darwinek Lyell-en idatziak irakurri ondoren, bat zetorren berarekin fenomeno geologikoetan bezalaxe izaki bizidunen espezieetan gertaturiko aldaketak ere oso denbora luzea behar izan zutela gertatzeko.

Bai Darwin eta bai Wallacek aurretik idatzirik zeuden Malthusen ideiak irakurri zituzten.

Bizitzarako borrokari buruzko lanak irakurriz landu zuten espezieen eboluzioa hautespen naturalaren bidez ematen dela dioen teoria.

Malthusen lana “Ensayo sobre el principio de la población”-i buruz Darwinek esana:

“1838ko urrian, hau da, nire azterketa sistematikoak hasi eta hamabost hilabetera, dibertsio hutsez Malthus-en populazioari buruzko lana irakurri nuen, eta epe luzera animalien eta landareen ohituren behaketak eginez, leku guztietan bizitzagatik ematen den borrokaz ohartzeko ondo prestatua egoten hasi nintzen. Berehala zerak inpaktatu ninduen, egoera batzuetan ezaugarrien aldaketa onuragarriak mantentzeko joera izango zuten bitartean ezaugarri ez hain onuragarriak desagertu egingo zirela. Honen ondorioz emaitza espezie berrien eraketa izango litzateke. Hemen aurkitu nuen beraz, azkenik,lana egiteko teoria bat”.

HAUTESPEN NATURALA

Darwinek 5 urte eman zituen Galapago irletarako bidaian, baina 5 aste iraun zituen bere Galapago irletako azterketek eta aurkikuntzek. Denbora horretan postulatu ahal izan zuen bere teoria. Galapago irlak, irla bolkaniko batzuk dira. Baina denbora horretan batez ere txori batzuen( txontak) eta dortoka erraldoien behaketa gauzatu zuen. Izan ere, nahiz eta lehenengo begiradan berdinak izan, aztertu eta gero ikusi zuen txontetan 14 espezie baino gehiago zeudela eta dortoketan 8.

Dortoka erraldoia moyuyo-z elikatzen Itsas otsoa eta labako lertxuntxoa

Itsas iguanak eguzkitan

Txonta

Charles Darwin-en iritziz izaki bizidunetan eboluzioa hautespen naturalaren bidez ematen da. Bere teoria hiru puntu hauetan oinarritu zen.

Espezie bateko indibiduo guztiak ez dira berdinak.Ondorengotzaren aldakortasun bat dago,genetikoki transmititzen dena.

Indibiduo edo gizakien artean borroka konstantea dago, eta ondoen egokitutako izakiak irauten du bizirik (egokienaren bizi-iraupena). Idea honi deitzen zaio hautespen naturala.

Moldakortasun bereizgarriak pilatzeak espezie batzuetatik besteetarako aldaketa hori eragingo du.

Darwin-en lehen zirriborroa

Izaki bizidun guztiak zuhaitz baten (zuhaitz filogenetikoa) enbor beretik ateratako adarretan kokatzen gara eta Margulis-ek adierazitako bost erreinutako izakiak gara.

Gaur egun?

Gizakiak betidanik hautatu ditu berarentzat komenigarriagoak diren espezie edo barietateak. Adibidez, barazkien artean tomateak edo animalien artean ardiak, behiak (esnea eta okelaren arabera).

Gaur egun ere hautespen naturala hainbat ezpezietan betetzen da. Badaude inguru batera moldatu eta asko ugaltzen diren espezieak.

Afrikako Victoria lakuan “mero” izeneko arrain espezie bat sartu zuten. Espezie horrek bertako bizi dena desagertarazi du eta bera oso ondo egokitu da bertara. Horrek ekarri duena da bertako biztanleak, arrain mota horretatik bizi izatea bakarrik, zeren europan eta mundu osoan saltzen da. Baina laku horretan arrain mota hori amaitzen baldin bada ezin izango dute beste gauzengatik bizi , arrain mota horrek dena akabatu baitu.

Adibidez, gure inguruan edozein lekutan ikus dezakegun, Cortaderia sp. eta ibai ertzetan azken urteetan ikaragarri ugaritu den eta bertako espezieak desplazatzen ari den Reynoutria japonica.

Bi landare exotiko hauek modu iraunkorrean irteten dute, behin eta berriro. Oso inbaditzaileak eta arriskutsuak dira Estatu Batuetan, Australian eta Europako beste toki batzuetan.

Espainian tokirik hunkituena Kantabria, Euskal Autonomi Erkidegoa eta Asturias dira. Ibai inguruetan hasten dira gehien.

100 espezie inbaditzaileen artean dago kontsideratuta UICN bidez.

Lorategietan jartzeko asko erabiltzen diren

espezieak dira.

Cortaderia eta Reynoutriari buruz

Cortaderia selloana Lorategietan etab. jartzeko ekarri zen Cortaderia

landare mota hau, bere edertasuna zela eta. Landare mota honen jatorria, Brasil, Uruguay eta

Argentinan du.

Reynoutria Japonica Japón, Taiwán eta ipar ekialdeko Txinan du

jatorria. Azken hau, gure inguruko udaletxeetako

langileak kentzen ahalegindu dira, baina oraindik ezin izan dute. Oso ondo moldatu baita bertara, ugaldu eta ikaragarri ugaritu da.

Cortaderia selloana

Reynoutria japonica

BIBLIOGRAFIA

http://eu.wikipedia.org/wiki/Charles_Darwin#cite_note-kix-0

http://es.wikipedia.org/wiki/HMS_Beagle

http://www.biografiasyvidas.com/monografia/darwin/  http://es.wikipedia.org/wiki/Robert_Fitz_Roy

http://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Beagle  http://www.biografiasyvidas.com/monografia/darwin/