21
Euskaldunak eta Amerika

Euskaldunak eta Amerika RG

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Euskaldunak eta Amerika   RG

Euskaldunak eta Amerika

Page 2: Euskaldunak eta Amerika   RG

Fray Juan ZumarragaFray Juan Zumarraga, (Durango – Mexiko 1548), espainiar erlijiosoa.Nueva Españako lehen gotzaina izan zen.• “Real y Pontificia Universidad de Mexico” sortu zuen; gaur egun “Universidad Pontificia de México”.• Berak eraman zuen Amerikara lehen inprenta, Mexikora. • Ikastetxeak sortu zituen, • Lehen ospitalea (Hospital del Amor de Dios) eta • Unibertsitatea sortzeko pausuak eman zituen.

Page 3: Euskaldunak eta Amerika   RG

Fray Juan Zumarraga

Bere idaztiak, entsaiuak eta katezismoaak.Idatziak:

•Doctrina breve para la enseñanza de los indios en 1543. •Doctrina cristiana cierta y verdadera en 1546. •Regla cristiana en 1547.

1537an bere familiari karta bat idatzi zien euskaraz, bizkaieraz. Testu hau da agian kontserbatzen den testurik zaharrena lehen liburuak idatzi aurretik.

Page 4: Euskaldunak eta Amerika   RG

Fray Juan Zumarraga

Page 5: Euskaldunak eta Amerika   RG

Bruno Mauricio de Zabala Bruno Mauricio de Zabala (Durango, 1682 - Río Paraná, 1736), espainiar militarra eta administratzaile koloniala.

Bizkaiko Durango herrian jaio zen, Zabala errebalean (arrabal).Gaur egun ere bere jaiotetxea ikus daiteke.

Page 6: Euskaldunak eta Amerika   RG

Bruno Mauricio de Zabala1717an Rio de la Platako kapitan general izendatu zuten. Pirateriaren aurka eta portugaldarren aurka borrokatu zuen, Rio de la Plata ingurua bereganatu nahi zutela eta.

Page 7: Euskaldunak eta Amerika   RG

Bruno Mauricio Zabala

Zonaldea portugaldarren erasoengandik defendatzeko gotorleku bat eraikitzea agindu zuen 1726an. Gotorleku honen inguruan joan zen Montevideo hiria sortzen, geroago Uruguayko hiriburua izango zena.

Page 8: Euskaldunak eta Amerika   RG

Bruno Mauricio Zabala

Chileko kapitan general ere izendatu zuten 1731an, baina ez zen iritsi kargua eskuratzera.

Bruno Mauricio de Zabalari egindako monumentua Montevideoko Plaza Zabalan.

Page 9: Euskaldunak eta Amerika   RG

Francisco de Ibarra Francisco de Ibarra (1539 - 1575) espainiar esploratzaile eta konkistatzailea, gaur egungo Mexikoko iparraldeko zati bat konkistatu zuena.

Durango hiribildua sortu zuen, gaur egun Victoria de Durango, Durango Estatuko hiriburua.

Page 10: Euskaldunak eta Amerika   RG

Francisco de IbarraEibarren, Gipuzkoan jaio zen 1539 inguruan eta Mexikon hil zen 1575an. Mexikoko iparraldearen konkistatzailea.

Page 12: Euskaldunak eta Amerika   RG

Durango - Colorado

Page 13: Euskaldunak eta Amerika   RG

Conquista de Durango – Testu historikoa “ Con motivo de la fundación de Zacatecas los españoles se dieron cuenta de la necesidad de llevar las conquistas más al norte. La leyenda de la existencia de siete ciudades de oro fue propagada por Alvaro Nuñez Cabeza de Vaca, primer conquistador que penetró en el territorio en el año de 1534, provocando que otros conquistadores fueran atraídos por la riqueza minera. De este modo Francisco de Ibarra fue escogido y autorizado por el Virrey Luis de Velasco I, para que colonizara las tierras que encontrara al norte de Zacatecas. Se cree que para esta empresa fue escogido por indicaciones del yerno del Virrey, Diego de Ibarra, casado con su hija Ana María. Francisco de Ibarra tenía entonces entre 16 o 17 años de edad. Francisco de Ibarra pasó a Zacatecas a organizar su hueste. Contó con hombres muy violentos como el General Martín de Rentería y capitanes como Martín de Gamón, Pedro de Quezada, Andres de Ibarra, Martín López de Ibarra -que era su primo- Martín de Arana, Pedro del Perul, Fray Juan García de la orden de San Francisco, fray Gerónimo de Mendoza y el veterano conquistador Juan de Tolosa. “

Page 14: Euskaldunak eta Amerika   RG
Page 15: Euskaldunak eta Amerika   RG

Conquista de Durango

“Con esclavos negros e indios, y más de 100 caballos, mulas de carga, municiones, armas, víveres y 140 carneros.

La expedición se inició a principios del mes de septiembre de 1554. Incursionó un río muy caudaloso al que Francisco denominó Río Grande. Lo cruzaron a nado y con grandes dificultades por los grandes ganados que llevaban. Llegaron a un pueblo de indios al que llamaron Zaín por llamarse así su cacique. Siguieron su camino y llevando con ellos al cacique de Zaín como intérprete, llegaron a otro pueblo como de 200 originarios al que denominaron el Bautismo, porque Fray Juan García bautizó a todos ellos.

Y fueron estos indios quienes hablaron a Francisco de otro pueblo indio y fueron estos los que los llevaron a ese otro poblado, al que llegaron el 29 de septiembre por lo cual Francisco de Ibarra le puso el nombre de San Miguel, por haber llegado ese día. “

Page 16: Euskaldunak eta Amerika   RG

Conquista de Durango

“Era habitado por indios Chichimecas Zacatecos, en un lugar llamado La Boquilla, el cañón que lo forman los Cerros de La Mesa y El Picacho.

Divisando de allí un hermoso valle con grandes bosques de mezquite, huizache, gatuños, nopales y otras muchas plantas, habitat del oso, león americano, gato montés, venado, lobo, marrano jabalí, guajolote silvestre serpientes y demás aves, reptiles y animales.

Habiendo al lado noroeste una loma que llamaron Alta exploraron el valle al cual denominaron Valle de la Magdalena y la Loma Alta encontrando en ésta yacimientos de oro, plata, plomo, y zinc.”

Page 17: Euskaldunak eta Amerika   RG

Lope AgirreLope Agirre (1510 - 1561) Hego Amerikako esploratzaile eta konkistatzaile euskaldun bat izan zen, gerora Espainiako koroaren aurka altxa zena.

Agirre gipuzkoarra Oinatiko Araotz auzoan jaio zen, orduan Gaztelako koroaren eraginpean.

Urrearekin ametsetan, espedizio batean parte hartu zuen, 1536 inguruan Perura helduz..

1560ean, Agirre Pedro Ursuaren espedizioan parte hartu zuen, Amazonas ibaian zehar nabigatuz El Dorado aurkitu nahian. Pedro Ursua eta bere ondorengo Fernando Guzmanen erailketan parte hartu zuen, gerora Agirre berak ordezkatuko zituelarik.

Azkenean atxilotua eta exekutatua izan zen. Bere gorputza zatikatua eta Venezuelako hainbat hiritara eraman zuten.

Page 18: Euskaldunak eta Amerika   RG

DOMINGO MARTINEZ IRALA

Bergaran jaio zen, 1509an. Buenos Airesen sorreran eta Paraguaiko eta Paranako ibaien esplorazioan parte hartu zuen.

Indigenekin harreman onak izateaz gain, herri berriak sortu eta zenbait esplorazio antolatu zituen.

Page 19: Euskaldunak eta Amerika   RG

JUAN GARAI

Militar, esploratzaile eta konkistatzaile bizkaitarra izan zen.

Gaur egungo Bolibia, eta 1561ean Santa Cruz de la Sierra hiriaren sorreran parte hartu zuen.

1580an Buenos Aires hiria bigarren aldiz fundatu zuen.

Page 20: Euskaldunak eta Amerika   RG

LOPEZ LEGAZPI

Militar, esploratzaile eta konkistatzaile gipuzkoarra izan zen.

Filipinetako hiriburu den Manila hiriaren sortzailea.

Page 21: Euskaldunak eta Amerika   RG

ELKANO

Euskal esploratzaile bat izan zen, Getarian jaioa.

Munduari buelta osoa eman zion lehenbiziko espedizioan parte hartu eta azkenengo partea berak gidatu zuen.

1519. urtean Sevillatik irten eta 1522an berriro Sanlucar de Barrameda herrira ailegatu zen Victoria Ontzia, beste 17 marinel bizirekin bakarrik.