Euskal AEko Ikuspegi Demografikoa. 2008

Txostena

PANORAMIKA DEMOGRAFIKOA

1

EUSKAL ESTATISTIKA ERAKUNDA INSTITUTO VASCO DE ESTADÍSTICA

IKUSPEGI DEMOGRAFIKOA 2008 Txostena

Txostena


2


AURKEZPENA

Euskal Estatistika Erakundea (Eustat), 80ko hamarkadatik ari da burutzen zenbait estatistika-eragiketa

non lortzen baita informazioa Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleria taxutzen duten gertakari

demografikoen eta adin eta sexu egituren gainean: Jaiotzen Estatistika, Heriotzen Estatistika eta

Migrazio-mugimenduen Estatistika. Bestalde, data jakin batean biztanleriaren egitura kontabilizatzen

eta deskribatzen duten eragiketak daude: 1981, 1991 eta 2001eko Biztanleria eta Etxebizitza

zentsuak; 1986ko Udal erroldaren berrikuntza; 1996 eta 2006ko Biztanleria eta Etxebizitza estatistikak;

2007 eta 2008ko Udal biztanleriaren eguneratzeak. Ezkontzen estatistikak diharduen fenomeno

demografikoak ez du eragin zuzenik biztanle-kopuruetan, baina azalpenak dakartza ugalkortasunaren

bilakaeraz.

Panoramika demografikoaren helburua Euskal AEko biztanleria egituraren bilakaeraren eta eragin

dioten fenomeno demografikoen osoko ikuspegia ematea da, eragiketa bakoitzaz lortutako

informazioaz; eragiketek metodologia espezifikoa dute, zeina zehazten baita beren proiektu

teknikoetan.

80ko hamarkadatik Euskal AEko biztanleriak izan ditu bilakaera nabarmentzekoak hilkortasunean,

jaiotza-tasan eta migrazio-mugimenduetan; hauek denek eragin diete bai biztanle-kopuruari, bai adin

eta sexu araberako banaketari. Nabarmentzekoak dira 90eko hamarkadako erdialdera arteko

ugalkortasunaren jaitsiera ikusgarria eta 2000. urtetik aurrerako etorkin etorrera jendetsua.

Ikerketaren ataletan bilakaera hori deskribatu eta azaltzeko saioa dago, ikuspuntu demografikotik,

baina ez da agortzen lan honetan fenomeno demografikoen analisia. Ugalkortasun, hilkortasun,

migrazio eta ezkontza-tasaren gaineko informazio sakonagoa nahi duenak hortxe du Eustaten weba,

eta datu zehatzagoak eskatzeko aukera.

Javier Forcada Sainz Zuzendari nagusia

Txostena


3


IKUSPEGI DEMOGRAFIKOA

1. BIZTANLERIA .............................................................................................................................................. 4

1.1. EREMU GEOGRAFIKOEN ARABERAKO BILAKAERA ....................................................................... 4

1.1.1. LURRALDEAREN ARABERA ..................................................................................................... 4

1.1.2. ESKUALDEAREN ETA UDALERRIAREN ARABERA............................................................. 5

1.2. EGITURAREN BILAKAERA ADINEN ARABERA ................................................................................. 9

2. JAIOTZAK ................................................................................................................................................... 12

2.1. JAIOTZEN BILAKAERA ......................................................................................................................... 12

2.2. AMEN EZAUGARRIAK........................................................................................................................... 14

3. HERIOTZAK................................................................................................................................................ 17

3.1. HERIOTZEN BILAKAERA...................................................................................................................... 17

3.2. HERIOTZAKO ZERGATIEN BILAKAERA............................................................................................ 19

4. EZKONTZAK .................................................................................................................................................. 21

4.1. EZKONTZEN BILAKAERA..................................................................................................................... 21

4.2. EZKONTZEN EZAUGARRIAK............................................................................................................... 22

5. MIGRAZIOAK................................................................................................................................................. 27

5.1. MIGRAZIO MUGIMENDUAK ETA SALDOAK .................................................................................... 27

5.2. KANPOKO MIGRAZIOAK ...................................................................................................................... 30

5.3. BARNE MIGRAZIOAK............................................................................................................................ 33

6. ONDORIOAK............................................................................................................................................... 35

Txostena


4


Eremu geografiko zehatz bateko biztanleriaren eboluzioa biztanleriaren sarrerek eta irteerek zehazten dute. Sarreretan jaiotzak eta immigrazioak ditugu eta irteeretan heriotzak eta emigrazioak. Osagai edo fenomeno demografiko hauek guztiek modu desberdinean erasaten dute denboran zehar eta lurralde eremu txikiagoetan; ondorioz, aldeak egoten dira bai denboran bai espazioan.

Argitalpen honen xedea da Euskal AEn 2008ra arte egondako denborazko eta espaziozko eboluzioa deskribatzea.

1. BIZTANLERIA

Zentsuek eta, 1996. urtera arte, errolda-berritzeek emandako biztanleria zifrak urtero zehazten jarrai daitezke Udal Biztanleriaren Eguneratzearekin. Gainera, fenomeno demografikoek –naturalek eta migraziokoek- Euskal AEko biztanleriaren aldaketetan espazio-eremu batzuetan izandako intentsitatea alderatu daiteke: lurralde historikoetan, eskualdeetan eta udalerrietan.

Beraz, Euskal AEko udalerrietako zuzenbidezko biztanleriari buruzko eguneratutako datuak eman nahi izaten dira urtero errolda arteko aldietan, urte bakoitzeko abenduaren 31 erreferentzia hartuta.

Azterketa honen irakurketa argiagoa izateko, esan beharra dago bertako eskemak espazioan definitutako biztanleria aldaketak handitik txikira hartzen dituela: Euskal AE, lurralde historikoak, eskualdeak eta udalerriak, neurriaren arabera taldekatuta.

1.1. EREMU GEOGRAFIKOEN ARABERAKO BILAKAERA

1.1.1. LURRALDEAREN ARABERA

2008ko abenduaren 31n Euskal AEn bizi ziren 2.162.944 biztanleak honela banatuta zeuden: % 14,5 Araban, % 53,2 Bizkaian eta % 32,3 Gipuzkoan. 1981eko martxoaren 1ean 2.141.809 biztanle zituen eta lurraldekako proportzioak desberdinak ziren. Araban biztanleriaren % 12 baino ez zegoen, Bizkaian % 55,5 eta Gipuzkoan % 32,4. 28 urte hauetan biztanleria osoaren eta lurraldekakoaren bolumena aldatu egin da eta bi aldi bereizten dira: 1981etik 2001erakoa eta 2001etik 2008rakoa.

Biztanleriaren zifra handien eboluzioak erakusten duenez, 80ko hamarkada hasieratik 2001era gure Erkidegoan beherakada jarraitua egon den arren, aldi horren amaieran beherakada hori txikitu egin da. Baina Euskal AEko errolda arteko hazkunde tasa –Erroldaren azken Berrikuntzatik biztanleriaren urteko batez besteko ehuneko aldaketa adierazten duena- aldatu egin da azken aldian. Aztertutako errolda arteko lehenengo lau aldietan (1981-1986, 1986-1991, 1991-1996 eta 1996-2001) tasak -% 0,1 eta -% 0,3 artekoak ziren. 2001-2005 aldian tasa horrek zifra positiboak izan zituen eta % 0,4ko hazkundetik % 0,7kora igaro 2006tik 2008ra.

Txostena


5


1981 eta 2001 amaiera bitartean Euskal AEn 59.222 pertsona gutxiago izan zen, hau da, biztanleria % 2,8 gutxitu zen. Baina 2001-2008 aldian 80.537 lagun irabazi zituen, % 3,86, eta azken 8 urteetan aurreko 20 urteetan galdutakoa erraz irabazi du.

1.1. grafikoa. Errolda arteko hazkunde tasaren ebo luzioa lurralde historikoaren arabera (%)

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

Euskal AE Araba Bizkaia Gipuzkoa

1/3/81 – 1/4/86 1/4/86 – 1/3/91 1/3/91 – 1/5/96

1/5/96 – 1/11/01 1/11/01 – 1/11/06 1/11/06 – 31/12/08

Gainerako lurralde historikoetan ez bezala, Araban etengabe hazi da biztanleria, aztertutako errolda arteko aldi guztietan biztanle kopuruak gora egin baitu; hain zuzen, 1981etik 2001eko azarora artean 28.537 pertsona gehiago izan zituen, % 11ko gehikuntza. Aldi berean Bizkaiak eta Gipuzkoak biztanleria galdu zuten; galerarik nabarmenena Bizkaikoa izan zen, 66.641 pertsona gutxiago (biztanleria guztiaren % 5,6) izan baitzuen. Gipuzkoak aldi horretan 21.118 biztanle gutxiago izan zuen, hots, biztanleria osoaren % 3 baino gehiago.

2001az geroztik Bizkaiak eta Gipuzkoak biztanleria irabazi egin dute, baina azkeneko honek baino ez ditu konpentsatu aurreko 20 urteetako galerak 24.708 lagunekin. Bizkaiak 28.476 lagun irabazi ditu, baina aurreko bi hamarkadetan galdutakoaren erdia baino gutxiago da hori. Arabak 8 urte hauetan aurreko 20 urteetan adina irabazi du ia (27.173 lagun).

1.1.2. ESKUALDEAREN ETA UDALERRIAREN ARABERA

Eskualde mailan, 2008an hiriburuak dauden hiru eskualdeetan zegoen Erkidegoko biztanleria osoaren hirutik bi; Arabako Lautadan Euskal AEko biztanleriaren % 12, Donostian % 15 eta Bilbo Handian

Txostena


6


% 40. Baina 1981ean lehenengoan % 9 baino ez zen bizi eta Bilbo Handian, aldiz, Euskal AEko biztanleria osoaren % 44 zegoen. Donostiako eskualdeak egungo ehuneko bera zuen.

1981etik 2001era ikusitako errolda arteko hazkunde tasek erakusten dutenez, gure erkidegoko hogei eskualdeetatik zortzitan baino ez zegoen tasa positiborik. Portaera positiboa izan zutenen artean nabarmentzekoak dira Arabako Lautada, Gorbeia Inguruak eta Plentzia-Mungia % 0,5etik gorako tasekin; kontrako aldean, ordea, Deba Behereko eskualdea dago errolda arteko -% 1eko hazkunde tasarekin.

Baina 2001-2008 aldian Deba Garaia zen biztanleriak behera egin zuen eskualde bakarra. Arabako Ibarrek, Gorbeia Inguruak eta Plentzia-Mungiak % 2 baino handiagoko errolda arteko hazkunde tasak zituzten eta Deba Behereak, Bilbo Handiak eta Markina-Ondarroak ez zuten % 0,3 gainditzen.

1.2. grafikoa. Errolda arteko hazkunde tasak eskual dearen arabera. 1981-III-1 -- 2008-XII-31

Txostena


7


2008ko abenduaren 31n Euskal AEn zeuden 251 udalerriek (2006 aurretik 250 ziren) jokaera desberdina izan dute kontuan hartutako aldietan. 1981eko Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuaren eta 2001ekoaren artean, 105 udalerrik zituzten errolda arteko hazkunde tasa positiboak; aldiz, 2001 eta 2008 artean 207 udalerritan hazi da biztanleria.

Tasa horien beherakaden edo hazkundearen intentsitatea ere desberdina da bi aldietan. 1986tik 2001era gehien hazi zen udalerria, Burgu, % 3,6 hazi zen eta biztanleria gehien galdu zuenak, Olaberriak, -% 2,2 galdu zuen. 2001etik 2008ra Erriberabeitiako biztanleria % 8,8 hazi da eta Olaberria izan da, berriro ere, tasa negatibo handieneko udalerria, nahiz eta orain -% 1,4 izan.

2008ko abenduaren 31ko biztanleriaren arabera, udalerriak bost multzo hauetan taldekatu ditugu:

1. Udalerri handiak: 100.000 biztanletik gorakoak 2. Udalerri ertainak: 40.001-100.000 biztanle 3. Bitarteko udalerriak: 20.001-40.000 biztanle 4. Bitarteko udalerriak: 10.001-20.000 biztanle 5. Udalerri txikiak: 10.001 biztanletik beherakoak

Udalerri multzo guztietan errolda arteko hazkunde tasak negatiboak izan ziren 1981etik 2001era arteko erroldetan, baina positiboak 2001etik 2008ra. Bigarren taldekoak salbuespena dira, ia ez baitute mugimendurik izan, beraz, 1981etik biztanleriak behera egin du. Gauza bera gertatzen da hurrengo taldean ere, 2001-2008 arteko hazkundeak ez baitu konpentsatu aurreko aldian egondako beherakada.

1.3. grafikoa. Errolda arteko hazkunde tasa (EHT) u dalerriaren neurriaren arabera (%).

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

> 100.000 40.001-100.000 20.001-40.000 10.001-20.000 <10.001

TCI 1981-2001 TCI 2001-2008

Txostena


8


Udalerri batzuk taldez aldatu dira, biztanleria galdu edo irabazi dutelako. Nabarmenena Barakaldo da, 2001eko Erroldan 100.000 biztanle baino gutxiago baitzuen. Errenteria eta Sestao bigarren taldetik hirugarrenera igaro dira eta Laudio eta Pasaia hirugarrenetik laugarrenera. Beste batzuk igo egin dira, Zarautz adibidez, laugarrenetik hirugarrenera igo da. Amurrio, Arrigorriaga eta Sopela bosgarrenetik laugarrenera igaro dira.

Aldakuntza erlatiboari dagokionez, hamar mila biztanle baino gehiagoko udalerrietan % 1etik gorako urteko hazkundea egon da 1981-2008 artean: Sopelan (% 2,4), Zarautzen (% 1,4), Hondarribia eta Mungian (% 1,3), Arrigorriagan eta Durangon (% 1,1); aitzitik, -% 0,6tik gorako urteko beherakadarik handiena ondoko udalerrietan gertatu da: Sestaon (-% 1,2), Eibarren (-% 1,1), Pasaian (-% 0,9), Arrasate/Mondragonen, Portugaleten, Errenterian eta Basaurin (-% 0,7 bakoitzean).

1.4. grafikoa. Errolda arteko hazkunde tasak udaler riaren arabera. 1981-III-1 -- 2008-XII-31

Hiru lurralde historikoetako hiriburuek 100.000 biztanle baino gehiago dituzte eta Erkidegoko biztanleria osoaren % 36a horietan biltzen da. Errolda arteko hazkunde tasa positiboa izan da Gasteizen eta Donostian kontuan hartutako bi aldietan, aldiz, Bilbon 2001-2008 aldiko tasa positiboak ez du konpentsatzen aurreko aldiko tasa negatiboa.

Txostena


9


1986az geroztik hiru hiriburuek 19.780 lagun gehiago dituzte, baina Gasteiz (45.204 lagun gehiago) eta Donostia (13.346 lagun gehiago) hazi direlako da, Bilbok 38.773 lagun gutxiago baititu.

Euskal AEn sei udalerri daude 40.001 eta 100.000 biztanle artean dituztenak eta 1986an Erkidegoko biztanleriaren % 18,7 edukitzetik 2008an % 17,4 edukitzera igaro dira, hau da, 24.047 lagun galdu dituzte. Beraz, 28 urte hauetako errolda arteko hazkunde tasa negatiboa da (-% 0,22). Portugaletek, Santurtzik eta Basaurik biztanleria galdu dute 1986 eta 2008 artean, 27.000 lagun gutxiago, gutxi gorabehera. Getxok 1986-2001 artean urteko % 0,9ko hazkundea zuen, baina 2001-2008 aldian tasa negatiboa du (-% 0,3) nahiz eta osoko saldoa positiboa izan. Barakaldori aurkakoa gertatu zaio, lehenengo hogei urtean tasa negatiboa izan zuen (-% 0,9) eta azkeneko zortzi urtean positiboa (% 0,6), baina aldi horretako osoko saldoa negatiboa da (-% 0,6). Irun da 1981-2008 aldian biztanleria hazi zaion udalerri bakarra, batez ere mende honetako urteetan, % 0,9.

Bederatzi udalerri dira 20.001 eta 40.000 biztanle artean dituztenak eta Erkidegoko biztanleriaren ia % 12 da, hala ere, 1986tik 2001era 10.114 lagun gutxiago dituzte. Aldi honetan errolda arteko hazkunde tasa positiboak izan dituzte: Zarautz (% 1,4), Durango (% 1,1), Leioa (% 1,0) eta Galdakao (% 1,5). Aldiz, Sestaok, Eibarrek, Arrasatek, Errenteriak eta, hein txikiagoan, Erandiok, 34.356 biztanle galdu dituzte guztira. Horietatik 11.125 Sestaori dagozkio.

Euskal AEko biztanleriaren % 15 bizi da 10.001 eta 20.000 biztanle arteko 22 udalerrietan. Pasaia nabarmendu behar da, udalerri honek errolda arteko hazkunde tasa negatiboa -% 0,9tik beherakoa duelako. Aitzitik, % 1etik gorako tasa positiboak dituzte Sopelak (% 2,4), Hondarribiak eta Mungiak (% 1,3) eta Arrigorriagak (% 1,1). Udalerrien kategoria honetan guztira 5.216 biztanle gehiago egon da 1986-2008 tartean, eta ondorioz urteko baterako aldaketa % 0,06koa izan da. Kategoria honetako hamar udalerritan biztanleri hazi egin da, 25.183 biztanle gehiago dituzte; hau da, bertako biztanleriaren % 7,7. Biztanleak galdu dituzten hamabi udalerriek, ordea, 19.967 biztanle galdu dituzte, hau da, biztanleria osoaren % 6,1.

Azkenik, gelditzen diren 10.000 biztanle baino gutxiagoko 210 udalerriek Erkidegoko biztanleria osoaren % 20,2 dute 2008an, aldiz, 28 urte lehenago % 19 zuten. Horietako 127k errolda arteko hazkunde tasa positiboak dituzte eta 84k zeinu negatiboa. 1.000 biztanle baino gehiagoko udalerriei dagokienez, % 3 baino gehiagoko tasa positiboekin nabarmentzen dira Erriberabeitia (% 4,0), Dulantzi (% 3,5) eta Zigoitia (% 3,2), guztiak Araban. % 2aren gainetik bakarra dago Gipuzkoan, Irura (% 2,8); Bakio (% 2,4), Barrika (% 2,2) eta Gorliz (% 2,1) Bizkaian eta Zuia (% 2,2) Araban. 10.000 biztanle baino gutxiagoko udalerriek 30.300 lagun irabazi dituzte 1986-2008 aldian. Udalerri talde honetan biztanleria hazi zaienek 50.227 biztanleko hazkundea izan dute, hau da, biztanleriaren % 11,5, aldiz, galdu dutenek 19.927 galdu dituzte, hasierako biztanleriaren % 4,6.

1.2. EGITURAREN BILAKAERA ADINEN ARABERA

Euskal AEko biztanleriaren egiturari dagokionez, adin talde handien araberako eboluzioak adin gazteenen etengabeko beherakada nabarmena ageri du eta adinik handiagokoenen hazkundea. 1981-2008 artean 65 urte eta gehiagokoak bikoiztu egin dira, % 9 izatetik % 19 izatera igaro dira. Erritmo berean ari da gazteen estratua espazioa galtzen: 1981ean hirutik batek 20 urte baino gutxiago zituen;

Txostena


10


2008ko abenduaren 31n % 17 baino ez ziren, hau da, 65 urte eta gehiagokoak baino bi puntu gutxiago. Baina askoz nabarmenagoa da adinik handienekoen hazkundea, 85 urte eta gehiagokoena; azken 28 urtean 3,7 aldiz biderkatu dira eta osoaren % 2,4 dira.

1.5. grafikoa. Euskal AEko biztanleriaren piramidea 1981 eta 2008

2008ko proportzio hauek ez dira gertatzen europar herrialdetan, bereziki adinik gazteenetan, hori baita talderik txikiena gure kasuan. EB-27ko herrialdeetan % 21,7 dira talde honetakoak, ehuneko bost puntu gehiago. Era berean, 65 urte eta gehiagokoak Italian eta Alemanian gehiago dira, beste inon ez; bi herrialde horietan % 20 baino zerbait gehiago dira.

Adinekoen hazkunde hau ez da berdin gertatu Euskal AEko eskualde guztietan. Bi muturretan daude Arabako Mendialdea eta Plentzia-Mungia: Lehenengoan 65 urte baino gehiagokoak dira biztanleriaren % 27, adin horretako bigarren gehien duen eskualdean baino ia ehuneko sei puntu gehiago; aldiz, Plentzia-Mungiako adin horretako populazioa ez da osoaren % 14ra iristen.

Txostena


11


Salbuespen batzuetan izan ezik, Erkidegoko batez bestekoa baino adinekoen ehuneko handiagoa duten eskualdeak azken 28 urtean biztanleria galdu dutenak edo oso gutxi hazi zaienak izan dira. Arabako Mendialdeaz gain, talde honetan daude, Deba Garaia eta Beherea, Markina-Ondarroa, Bilbo Handia eta Gernika-Bermeo. Bestalde, Erkidegoko batez bestekoa baino ehuneko txikiagoa duten eskualdeetan aldi horretan biztanleria hazi egin da. Nabarmenena Plentzia-Mungia da, lehen esan bezala, baina Gorbeia Ingurua, Arabako Lautada, Urola Kosta, Durangaldea eta Bidasoa Beherea ere aipatu behar dira.

1.6. grafikoa. 65 urte eta gehiagoko biztanleriaren hazkundea eskualdearen arabera. 1981-III-1 -- 2008-XII-31

Arabako Ibarren kasua oso esanguratsua da, izan ere, 1981etik 2008ra biztanlerian hazkunderik handiena izandako bigarren eskualdea izan arren, 65 urte eta gehiagoko biztanle gehien duen bigarrena da. Antzekoa gertatzen da, nahiz eta hein txikiagoan, Arabako Errioxan. Bietan Erkidegoan baino adinekoen proportzio handiagoak egon izan dira beti aldi honetan, biztanleriak gora egin arren, adinen araberako egitura berdoitzea ez baita bermatzen.

Txostena


12


2. JAIOTZAK

Jaiotzen estatistika da, Heriotzen eta Ezkontzenekin batera Biztanleriaren Berezko Mugimendua osatzen duena. Estatistika hau antzinakoa da, 1861az geroztik dago honi buruzko informazioa, eta aldi honetan egondako aldaketa demografikoak eta eboluzioa jakin dezakegu. Biztanleriaren Berezko Mugimenduak osatzen ditu, migrazio mugimenduekin batera, biztanleriaren gorabeherak.

2.1. JAIOTZEN BILAKAERA

1978an hasi zen Euskal AEn jaiotzen beherakada eta 1994ra arte mantendu zen, urte horretan izan zen zifrarik baxuena, 15.248 jaiotzarekin. Ordutik hona, 1995ean hazkunde txiki baina jarraitua hasi zen eta 2008an 21.215 jaiotza egon ziren, aurreko urtean baino % 3,4 gehiago.

2.1. grafikoa. Jaiotzen tasa gordinen eboluzioa. (‰ )

5

7

9

11

13

15

17

19

197

8

197

9

198

0

198

1

198

2

198

3

198

4

198

5

198

6

198

7

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

2006

(a)

2007

(a)

2008

(a)


(a) Behin-behineko datuak

Euskal AEn jaiotzen tasa gordina 9,9 zen 2008an. 60ko hamarkada zifra hau milako 20 baino handiagoa zen eta Espainiakoaren gainetik zegoen; ordutik beherakada etengabea izan da 1995era arte, handiagoa 70eko bigarren erdian eta 80ko lehenengoan. 1995ean 7,3ra iritsi zen. 1996an igotzen hasi zen eta horrela iritsi da 2008ko egoerara, nahiz eta Espainiako batezbestekoak baino tasa txikiagoak mantendu (mila biztanleko 11,4) edo Europako beste herrialde batzuetakoak baino txikiagoa ere izan; Frantzian 12,9‰ da eta Irlandan 17 jaiotza egoten dira 1.000 biztanleko.

Txostena


13


Mila biztanleko zifrarik altuena Gipuzkoan dago (10,38), ondoren Araba dago (10,23) eta gero Bizkaia (9,44). Azkeneko hau Euskal AEkoaren azpitik dago, 9,9 baita.

Jaiotza kopuru osoaren hazkundeari dagokionez, Araban 2008an izan zen aurreko urtearekiko hazkunderik handiena (% 5,7) jarraian Bizkaia % 4,1eko hazkundearekin eta Gipuzkoa azkena % 1,3koarekin. Hiru kasuetan 80ko hamarkadaren erdi aldetik lortu ez ziren jaiotza kopuruak lortu dira.

2.1. taula. Bizirik jaiotakoak eta jaiotza tasa gor dinak lurraldearen arabera (‰).

Jaioak Tasa Jaioak Tasa Jaioak Tasa Jaioak Tasa

1978 35.657 16,8 4.560 18,4 19.987 17,0 11.110 16,1

1979 31.835 15,0 4.163 16,5 18.356 15,5 9.316 13,5

1980 28.812 13,5 3.917 15,3 16.569 13,9 8.326 12,0

1981 27.255 12,7 3.710 14,3 15.419 13,0 8.126 11,7

1982 25.670 12,0 3.436 13,2 14.142 11,9 8.092 11,6

1983 23.920 11,1 3.374 12,8 13.092 11,0 7.454 10,7

1984 22.411 10,4 3.108 11,7 12.426 10,5 6.877 9,9

1985 20.970 9,8 3.008 11,2 11.582 9,8 6.380 9,2

1986 20.094 9,4 2.693 10,0 10.981 9,3 6.420 9,3

1987 18.593 8,7 2.572 9,5 10.148 8,6 5.873 8,5

1988 18.021 8,5 2.577 9,5 9.724 8,3 5.720 8,4

1989 17.024 8,0 2.389 8,8 9.024 7,7 5.611 8,2

1990 16.361 7,8 2.290 8,4 8.724 7,5 5.347 7,9

1991 16.228 7,7 2.276 8,3 8.557 7,4 5.395 8,0

1992 16.250 7,7 2.221 8,0 8.587 7,5 5.442 8,0

1993 15.801 7,5 2.239 8,1 8.203 7,1 5.359 7,9

1994 15.248 7,3 2.024 7,2 7.991 7,0 5.269 7,8

1995 15.322 7,3 2.082 7,4 7.879 6,9 5.361 7,9

1996 15.987 7,6 2.249 8,0 8.148 7,2 5.590 8,3

1997 16.325 7,8 2.226 7,9 8.333 7,4 5.766 8,6

1998 16.113 7,7 2.249 7,9 8.216 7,3 5.648 8,4

1999 16.787 8,1 2.321 8,2 8.599 7,6 5.867 8,7

2000 17.316 8,3 2.487 8,8 8.818 7,9 6.011 8,9

2001 17.647 8,5 2.436 8,5 9.040 8,1 6.171 9,2

2002 18.133 8,7 2.491 8,6 9.372 8,4 6.270 9,3

2003 19.267 9,2 2.694 9,2 9.806 8,8 6.767 9,9

2004 19.594 9,3 2.809 9,5 9.996 8,9 6.789 9,9

2005 19.715 9,3 2.792 9,3 10.122 9,0 6.801 9,9

2006(a) 20.043 9,4 2.918 9,6 10.087 8,9 7.038 10,2

2007(a) 20.596 9,6 3.027 9,8 10.416 9,1 7.153 10,4

2008(a) 21.315 9,9 3.209 10,2 10.861 9,4 7.245 10,4

Iturria: Eustat. Jaiotzen Estatistika.


Txostena


14


2.2. AMEN EZAUGARRIAK

Azken urteetan jaiotzek behera egin izanaren faktoreetako bat ama izateko adina atzeratu izana da. Amen adinari begiratuz gero, aurreko hamarkadetakoekin aldeak ditu. 2008an gehienak 30-34 urte artekoak baziren, 90eko hasierara arte 25-29koak ziren nagusi eta 80an gazteagoak, 20-24koak.

2008. urtean haurren bat izan zuten % 76,5ek 30 urte edo gehiago zituen. Talderik handiena 30-34 urte artekoa da, jaiotza guztien % 42,9rekin. Bestalde, 2007arekin alderatuz gero hazi egin da 35 urte baino gehiagoko amen kopurua (% 33,6) eta 25-29 urte artekoak baino askoz gehiago dira, hauek % 16,6 baitira. Amen batez besteko adina 32,4 urte izan zen, aurreko urtekoaren antzeko zifra eta inguruko herrialdeetakoa baino handiagoa: Frantzia (29,9 urte), Portugal (29,6 urte) edo Alemania (30 urte).

2.2. grafikoa. Jaiotzen eboluzioa amaren adinaren a rabera. (%)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

198

6

198

7

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

≤19 20-24 25-29 30-34 ≥35

Hamarkada honetan pisua galdu dute 25-34 urte arteko amek eta 25-29 artekoa da gehien galdu duena (ehuneko 5,5 puntu). Aldiz, 24 urtez azpikoak eta 35 edo gehiagokoak hazi egin dira. 2007 eta 2008an 25 urtez azpiko amek gora egin zuten apur bat, gazte etorkinek ugalkortasun altuagoa dutelako.

Ezkontzaz kanpoko jaiotzen proportzioak gorakada handia izan du azken urteetan eta joera horrekin jarraitzen du. Epe luzeagoa erreferentzia hartuz gero, Euskal AEn ezkondu gabeko gurasoen seme-alabak % 1,5 ziren 1975ean, % 7,7 1990ean, 2000. urtean % 15,2ra iritsi zen eta 2008an jaiotza guztien % 30,4 ziren.

Txostena


15


2.3. grafikoa. Ezkontzaz kanpoko jaiotzen eboluzioa . (%)

0

4

8

12

16

20

24

28

32


1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

2008an ezkondutako gurasoak zituztenen artean % 3,1 ezkondu eta urtebete baino lehen jaio zen; baina gehienak ezkondu eta 1-4 urte artean jaio ziren, jaiotza guztien % 40,1 izan ziren.

2.4. grafikoa. Ezkontza barruko jaiotzen banaketa ( %) iraupenaren arabera. 2008

12,0

14,1

13,8

3,1

10,9

12,2

17,217,5

9,2

0 1 2 3 4 5 6 7 >=8

Txostena


16


Jaiotzen ordena kontuan hartuz gero, hau da, emakume baten seme-alaba guztietatik jaio dena zenbatgarrena den kontuan hartuz gero, 2008an jaiotako % 92,3 lehenengoa edo bigarrena ziren; hirugarrenak eta gehiagokoak % 7,7 izan ziren. Banaketa hau aurreko urtekoaren antzekoa da, lehenengoak % 57,5 izan baitziren eta bigarrenak % 35,2.

2.5. grafikoa. Jaiotzen eboluzioa amaren herritarta sunaren arabera.

.

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

Espainiarra Atzerritarra

Euskal AEn 2008an egondako jaiotza guztien % 14 ama atzerritarren seme-alabak izan ziren. Araban jaiotako guztien % 20 izan ziren, Bizkaian % 14 eta Gipuzkoan % 12.

Txostena


17


3. HERIOTZAK

Heriotzen estatistikak erakusten duenez, Euskal AEn heriotza kopurua eta heriotza tasa (mila biztanleko heriotzak) hazten ari dira, baina euskal biztanleria batez beste zahartzen ari da. Hau da, 65 urte eta gehiagoko jende gehiago dago, aurreko aldietan jende gutxiago hiltzen delako eta, ondorioz, gaur egun, adin nagusietan heriotza gehiago dago, gero eta jende gehiago iristen baita urte asko izatera.

3.1. HERIOTZEN BILAKAERA

Erkidegoan heriotza kopurua % 36 hazi da 1978tik 2008ra eta heriotza tasa ere antzera hazi da. Baina lurraldeen arabera, oso egoera desberdinak dira Arabakoa eta Gipuzkoakoa. Araban hazi da gehien heriotza kopurua (% 49,3), baina tasak % 18,5 baino ez dira hazi. Gipuzkoan, aldiz, heriotzak % 42,7 hazi dira eta tasak % 40,6. Hau da, 1978az geroztik Arabako biztanleria izan da aldi honetan gehien hazi diena, horregatik egon da heriotzetan horrelako hazkundea, eta, hein batean gaztetu egin da; beraz, hiru lurraldeetako heriotza tasa baxuena du.

3.1. grafikoa: Heriotza tasak (1000 biztanleko)

5

6

7

8

9

10

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

(a)

2007

(a)

2008

(a)


(a) Datos provisionales

Txostena


18


Europan egoera apur bat desberdina da, heriotzak tasek apur bat behera egin dute, edo mantendu egin dira. Egungo Europar Batasuna hartuz gero, 1978an ‰ 10,5eko tasa zuen eta 30 urte geroago ‰ 9,7ra baino ez da jaitsi. Baina Europar herrialdeak bi taldetan jar daitezke, heriotza tasaren eboluzioaren arabera. Lehenengoan, eta hor legoke Euskal AE, Mediterraneoko herrialdeak eta Ekialdekoak daude, eta horietan heriotza tasak gora egin du. Bigarren taldean Europa erdi eta iparraldeko herrialdeak daude eta horietan 1978tik 2008ra tasek apur bat behera egin dute edo mantendu egin dira. Baina Europan 65 urte eta gehiagokoak gero eta gehiago direnez, heriotza tasa hauek hazi egingo dira etorkizunean herrialde guztietan.

Egoera demografiko honetan heriotza tasak hazteak adineko gehiago dagoela esan nahi badu, hiltzean izaten den batez besteko adinak biztanleria zaharragoa dela adierazten du. Euskal AEn 1978tik 2008ra ia 13 urte igo da, eta aldi honen amaieran 77,4 urtean zegoen. Sexuaren arabera, antzeko hazkundea izan da bietan, 12,4 gizonezkoetan eta 12,9 emakumeetan, baina abiapuntua ez zen berdina, izan ere, 1978an gizonak 61,4 urterekin hiltzen ziren batez beste eta emakumeak 68,5ekin. Hiltzerakoan egoten zen batez besteko adinaren alde hau haziz joan zen eta 1992an 10 urteko aldea zegoen. Urte horretatik aurrera aldea murrizten hasi zen eta 2008an 7,6 urteko aldea zegoen. Litekeena da hurrengo urteetan aldea txikitzea, emakumeen artean heriotzen zergatik batzuk zenbat hazi diren ikusita.

3.2. grafikoa: Hiltzerakoan izaten den batez bestek o adina sexuaren arabera eta urteen aldea

60

63

66

69

72

75

78

81

84

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

6,5

7,0

7,5

8,0

8,5

9,0

9,5

10,0

10,5

Guztira Gizonezkoak Emakumezkoak Diferentzia

Batez besteko adina Guztira

Txostena


19


3.2. HERIOTZAKO ZERGATIEN BILAKAERA

Osasunaren Mundu Erakundeko Gaixotasunen eta Osasunarekin Lotutako Arazoen Nazioarteko Sailkapen Estatistikoaren arabera (10. berrikuspena), 2008. urtean heriotzen % 29,9 (5.811 lagun) tumoreengatik izan zen eta jarraian zirkulazio-sistemagatik hildakoak zeuden, % 29,3 (5.692 lagun). Tarte handiagoarekin, arnas gaixotasunen eta digestio gaixotasunen ondorioz hildakoak zeuden: % 10 (1.941) eta % 5,4 (979), hurrenez hurren. Kanpoko eragileen ondorioz 711 pertsona hil ziren.

3.3 grafikoan ikusten denez, heriotzen zergatien proportzioak aldatu egin dira azken 18 urtean, batez ere, tumoreetan eta zirkulazio-sistemako gaixotasunetan. 1990ean azkeneko hauek ziren heriotza guztien ia % 36 eta tumoreak % 27aren erantzuleak ziren. Azken 18 urte hauetan bi talde hauek izan duten eboluzioa dela eta, 2008an biek antzeko eragina dute, % 30 ingurukoa. Kanpoko eragileak txikitu egin dira aldi honetan, 1990ean % 6 ziren eta 2008an % 3,7. Arnas gaixotasunak eta digestio gaixotasunak ia ez dira aldatu, heriotzen % 15 eragiten baitute. Baina gainerakoak hazi egin dira, 1990ean % 15,9 izatetik 2008an % 22,1 izatera igaro baitira.

3.3. grafikoa: Heriotzak zergatien arabera. %

0%

05%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Tumoreak Zirkulazio sistema Arnas sistema

Txegoste sistema Kanpo-kausak Gainerakoak

Gainerako zergatien taldean hainbat gaixotasun daude, besteak beste, buru nahasmenduak eta nerbio sistemako gaixotasunak, eta horiek dira, hain zuzen ere, 1990az geroztik gehien hazi direnak. Urte horretan 704 lagun hil ziren horiengatik, baina 2008an 1.982 izan ziren. Endekapenezko gaixotasunen zergatietan kasurik esanguratsuena Alzheimerraren hazkundea izan da, 1999tik bikoiztu egin da (urte horretan hasi zen gaixotasun hori erregistratzen); 1999an 304 izan baziren, 2008an 599 lagun izan ziren.

Heriotzen banaketa aldatu egiten da sexuaren arabera; 2008an gizonetan tumoreak gehiago izan ziren zirkulazio sistemako gaixotasunak baino (heriotzen % 37,6 eta 25,9 hurrenez hurren), aldiz,

Txostena


20


emakumeetan gaixotasun kardiobaskularrak nagusi izan ziren (% 33) eta bigarren tokian gainerako zergatiak zeuden (% 27,7).

1990ean egoera apur bat desberdina zen, izan ere, gizonetan tumoreek eta zirkulazio sistemako gaixotasunek eragin berdina zuten (% 30), baina gaur egun tumoreek garrantzi handiagoa dute eta besteak gutxitu edo mantendu egin dira, gainerako zergatien taldea izan ezik, hein batean.

Azkeneko hauek hazi dira gehien emakumeen artean, buruko eta nerbio sistemako gaixotasunen ondorioz, 2008an gainerako zergatien taldeko % 29 izatetik % 48,6 izatera igaro baitira. Gainera, zergati hauek feminizatu egin direla dirudi, izan ere buruko nahasmenduek eta Alzheimerrak eragindako heriotza gehienak emakumeenak izan ziren; 2008an emakumeen heriotzen % 67 eta % 70 izan ziren, hurrenez hurren.

3.4. grafikoa: Heriotzak generoaren eta heriotzako zergatiaren arabera

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

Gizonezkoen tumoreak Gizonezkoen zirkulazio sistema Gizonezkoen kanpo-kausak Gizonezkoen gainerakoak

Emakumezkoen tumoreak Emakumezkoen zirkulazioa sistema Emakumezkoen Kanpo-kausak Emakumezkoen gainerakoak

Kanpoko zergatien taldean trafiko-istripuen eboluzioa nabarmentzen da; 1991ean 381 heriotza izatetik 2008an 115 izatera igaro dira. Ondorioz, bere buruaz beste egitea da 2006az geroztik heriotza gehien eragiten duen kanpoko zergatia, eta azken urtean egon da alderik handiena, trafiko istripuetan baino 56 lagun gehiago hil baitira beren buruaz beste eginda. Bi zergatik hauek eragin berezia dute gizonengan: 1990-2008 artean 4.914 hil ziren trafiko istripuetan eta ia % 75 gizonak ziren; eta aldi berean 3.074 lagunek egin zuten beren buruaz beste eta ia % 73 gizonak ziren.

Txostena


21


4. EZKONTZAK

Orain arte seme-alabak ezkondu ondoren izan dira, beraz, ezkontza kopuruak eta ezkontzeko adinak zehaztu du emakume belaunaldien ugalkortasuna; izan ere, gutxiago ezkonduz gero edo adin nagusiagoan ezkonduz gero, metodo antisorgailu eraginkorrik ez zegoenez, jaiotza gutxiago egoten ziren. Baina jaiotzen atalean ikusi denez, gero eta zerikusi gutxiago dute ezkontzek eta jaiotzek; eta ezkonduta egoteak ez du esan nahi seme-alabak ekarriko direnik. Hala ere, Euskal AEn jaiotzen bi heren ezkondutako bikoteenak izaten dira, beraz, ezkontzak aztertzea garrantzitsua da jaiotzak eta demografia aztertzeko.

4.1. EZKONTZEN BILAKAERA

2008. urtean, Euskal AEn sexu desberdinekoen arteko 9.100 ezkontza izan ziren, 1978az geroztik bigarren kopururik baxuena da eta 2007. urtean baino 4 ezkontza gutxiago egon zen. Euskal AEko ezkontza tasa, mila biztanleko 4,2 ezkontzarekin, Europako baxuenetakoa da eta soilik Frantzia, Italia eta Portugalekoak baino handiagoa.

1978az geroztik behera egin dute ezkontza kopuruak eta ezkontzen tasa gordinak, baina beherakadarik handiena 1978-1985 artean gertatu zen, % 37,5 ezkontza gutxiago egon ziren eta tasak % 38 jaitsi ziren. 1985etik 2008ra egondako beherakoa ez da handia (% 3,6), are gehiago, urte hauetako batzuetan 1985eko zifrak gainditu dira.

4.1. grafikoa. Ezkontzen tasa gordinak (1000 biztan leko)

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

197

8

197

9

198

0

198

1

198

2

198

3

198

4

198

5

198

6

198

7

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

2006

(a)

2007

(a)

2008

(a)


(a) Datos provisionales

Txostena


22


1978az geroztik hiru lurraldeetan antzeko joera izan du ezkontzen eboluzioak, baina intentsitatean daude aldeak; Arabak zituen ezkontzen tasa gordin handienak, baina aldiaren amaieran baxuenak ditu, 30 urte hauetan % 53 gutxitu dira. Gipuzkoan, aldiz, lehenengo 10 urteetan tasarik baxuenak zeuden, baina 2001az geroztik altuenak daude eta beherakada % 31koa baino ez da izan.

4.2. EZKONTZEN EZAUGARRIAK

Euskal AEn bizi eta 2008an sexu desberdinekoen artean egondako 9.710 ezkontzetatik 9.100 Euskal AEn geratzen ziren bizitzen; 1.237 Araban, 4.777 Bizkaian eta 3.086 Gipuzkoan; 610, aldiz, Euskal AEtik kanpo jartzen dira. Ezkontzeko tokiari dagokionez, 8.870 Erkidegoko udalerrietan ezkondu ziren eta 840 kanpoan.

Ezkondu zirenen jatorri geografikoari dagokionez, ezkontzen % 77,7 Erkidegoko udalerri bereko bizilagunen artean izan ziren. Horietatik bikoteen % 49 elkarrekin bizi zen ezkondu aurretik eta eraikin berean bizi ziren % 4 gehitu behar zaizkie horiei. Zifra hauek aldatu egin dira azken 10 urteetan, izan ere, 1998an ezkondu aurretik helbide bera zutenak % 25,5 ziren. Gainera, 2008an bikoteen % 20 udalerri berean bizi ziren, nahiz eta eraikin desberdinean, eta % 6,7 elkarren ondoko udalerrietan.

4.2. grafikoa. Ezkontideen egoitzaren gertutasunare n araberako ezkontzak. 2008 (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Araba Bizkaia Gipuzkoa

Udalerri bera Udalerri mugakideak Udalerri ez mugakideak

2007az geroztik, erritu zibileko ezkontzak erritu erlijiosoetakoak baino gehiago dira. 2008an 5.328 ezkontza zibil izan ziren eta erlijiosoak 4.382, horietatik 16 ez ziren katolikoak izan. Azken urteetan ezkontza zibil gero eta gehiago izan da: 1990. urteko % 23,3tik 2008ko % 54,9ra igaro da.

Lurraldez lurralde, ezkontza zibilen ehunekorik handiena Gipuzkoan izan zen (% 57,1), gero Bizkaian (% 54,8) eta azkenik Araban (% 54,1).

Txostena


23


4.3. grafikoa. Ezkontza zibilen eboluzioa. (%)

20

25

30

35

40

45

50

55

60

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Araba Bizkaia Gipuzkoa

Ezkontzeko garaiari dagokionez, urtaroek zeresan handia dute: Lau ezkontzatatik ia hiru maiatzetik urrira izaten dira eta jendeak nahien dituen hilabeteak ekaina (1.351), iraila (1.346) eta uztaila (1.333) dira. Udako hilabeteetan abuztuan beherakada nabarmena egoten da ezkontza kopuruan, baina Erkidegotik kanpoko ezkontzetan hilabete hori da gogokoena.

4.4. grafikoa. Ezkontzen hileko mugimenduak, 2008. Oinarria 100 = batezbestekoa.

0

50

100

150

200

250

Urt / Ene Ots / Feb Mar / Mar Apr / Abr Mai / May Eka / Jun Uzt / Jul Abu / Ago Ira / Sep Urr / Oct Aza / Nov Abe / Dic

Araba Bizkaia Gipuzkoa Euskal AEtik kanpo

Txostena


24


Hileko ezkontza zibilen proportzioak, ezkontza kopuruaren aurkako joera du: zenbat eta ezkontza gutxiago, orduan eta ezkontza zibil gehiago. Hala gertatzen da, batez ere, abenduan, urtarrilean eta otsailean. Abuztua berezia da, ezkontzek behera egiten duten arren, ezkontza erlijiosoen ehuneko altuena bertan izaten baita.

4.5. grafikoa. Ezkontzak hilabeteko, ospatzeko modu aren arabera, 2008 (%)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Urt Ots Mar Apr Mai Eka Uzt Abu Ira Urr Aza Abe

Erlijiosoak Zibilak

Ezkontza kopuruak behera egiteaz gain, euskal biztanleriak ezkontzerakoan duen jokaeraren ezaugarririk garrantzitsuena ezkontideen adin handia da eta oraindik ere jaiotzen bi heren ezkontzen barruan izaten direnez, ez da harritzekoa lehenengo seme-alaba izatean amaren adina gero eta handiagoa izatea. 1986az geroztik, senargaien adina 5,8 urte hazi da eta emaztegaiena 6,4 urte.

2008an ezkondu ziren gizonezko ezkongabeen batez besteko adina 33,2 urte zen, eta emakumezkoena, berriz, 31,3. Adin hauek Europar Batasunekoek baino bi urte zaharragoak dira, gizonezkoak 31 urterekin eta emakumeak 28,7rekin ezkondu baitziren.

Txostena


25


4.6. grafikoa. Lehenengo ezkontzako batez besteko a dina

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

198

6

198

7

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

6

200

8

Senarrak Emazteak

Adin taldeei dagokienez, gizonen kasuan 30-34 urtekoak 25-29koak baino gehiago dira, nahiz eta 1997ra arte azken talde honetakoak izan nagusi. Gehitzen jarraitzen du 35 urtez gorako ezkontideen proportzioak eta txikitzen 25 urtez azpikoenak.

4.7. grafikoa. Ezkontzak senar-emaztegaien adinaren arabera, 2008 (%)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

Senarrak Emazteak

≤24 25-29 30-34 35-39 ≥40

Txostena


26


Emakumeen kasuan, 30-34 urteko taldea pixkanaka gehitzen doa eta 25-29 urtekoa gutxitzen. Hala ere, hamarkada horretan 25-29 urteko taldea da nagusi oraindik baina 1995. urtetik aurrera pixkanaka gutxitzen joan da. Gizonen kasuan bezala, hazi egin da 35 urtez gorako emaztegaien kopurua eta ia desagertu 20 urtez azpikoak.

Ezkondu aurreko egoera zibila aintzat hartuta, ezkontzen % 86,3 ezkongabeen artekoak izan dira. Emakume ezkongabeen (% 91,5) eta gizonen (% 91,2) ehunekoa antzekoa izan da. Alargunei dagokienez, ezkontide guztien % 1era ere ez dira iritsi. Berriro ezkontzen diren gizon alargunen kopurua emakume alargunen bikoitza da, nahiz eta zifrak oso txikiak izan. Dibortziatutako ezkontideak % 8 izan ziren, gutxi gorabehera, nahiz eta 1990az geroztik gora egin kopuruak. Berriro ezkontzen diren dibortziatutako gizonen % 41,6 eta emakumeen % 39, dibortzio-epaia lortu eta bi urte baino lehen ezkondu ziren 2008an.

Ezkondu ostean Euskal AEtik kanpora bizitzera joan ziren 610 bikoteen bizilekuak hauexek izan ziren: Kantabria eta Madril, Gaztela eta Leon eta Nafarroa. Hiru lurraldeetan izandako ezkontzetan aldeak daude bizileku horiei dagokienez: Arabako bikoteak batez ere Errioxara eta Gaztela eta Leonera joan ziren; Bizkaikoak Kantabriara eta Madrilera, eta Gipuzkoakoak lehenbizi atzerriko herrialdeetara eta gero Nafarroara.

4.8. grafikoa. Ezkontza homosexualak, ezkontideen s exuaren arabera.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

2005 (*) 2006 2007 2008

Gizonezkoak Emakumezkoak

2005eko uztailean legeztatu ziren ezkontza homosexualak, beraz, urte horretan mota horretako 74 ezkontza besterik ez ziren izan eta gizonezkoen artekoak izan ziren nagusi (% 75,7). 2006an sexu berekoen arteko 169 ezkontza egon ziren, baina gizonen arteko proportzioak behera egin zuen (% 59,2). 2007an izandako 101 ezkontza homosexualetatik % 55,4 gizonen artekoak izan ziren eta 2008an egondako 119 ezkontzetatik erdiak ere bai (% 52,1).

(*) 2005eko uztailaren 1etik

Txostena


27


5. MIGRAZIOAK

Migrazio-mugimenduen gaineko Estatistikari esker, Euskal AEn izaten diren ohiko bizileku aldaketei buruzko informazioa izaten dugu urtero. Eustatek urtero egiten du estatistika hori 1988az geroztik eta horri esker, gure Erkidegoko migrazio fenomenoaren azkenaldiko eboluzioaren azterketa egin daiteke.

5.1. MIGRAZIO MUGIMENDUAK ETA SALDOAK

2008an Euskal AEn ohiko bizilekuetan 194.066 aldaketa egon ziren:

– Hauetatik 88.311 udalerri berean egindako aldaketak izan ziren. – Erkidego barneko mugikortasunak, hau da, Euskal AEko udalerri desberdinak jatorri eta

helmuga dituenak, 44.176 mugimendu izan zituen. – Erkidegoaz harantzagoko 39.190 mugimendu erregistratu ziren, hau da, Erkidegotik kanpo dute

jatorria eta Euskal AEra etorri dira. – Azkenik, kanpoko edo erkidegoaz kanpoko 22.289 emigrazio gertatu ziren. Jatorria gure

autonomia-erkidegoko udalerri batean eta helmuga gure erkidegotik kanpora duten mugimenduak izan ziren. Horietako 3.400 emigrazioren helmuga atzerria izan zen, gainera.

EAEko biztanleen % 9ak bizileku aldaketaren bat egin zuen 2008. urtean. Mugimendu horren % 66 Euskal AE barruan eman zen, eta gainerako kasuetan erkidegotik kanporako mugimendua egon zen.

Osoko migrazio saldoak gure Erkidegoan egondako aldaketengatiko sarreren eta irteeren arteko aldea adierazten du.

1988tik 2000ra migrazio saldoa negatiboa izan zen. 1988 eta 1991 bitartean % 75 murriztu zen, immigrazioek goraka egin zutelako eta emigrazioek pixkanaka behera. Baina beherakada hau mantsotu egin zen hurrengo urteetan eta 2000. urtean Euskal AEko zeinua aldatu egin zen.

2000. urteaz gero migrazio saldo positiboak izan ziren, batez ere immigrazio gehiago izan zelako. 1988az geroztik immigrazio kopurua ia 5 aldiz handiagoa izan da; emigrazioek, bestalde, % 19 egin dute gora epe horretan. Gaur egun atzerritar kopuru handia dago, baina gerta daiteke horien kopurua gutxiegi zenbatetsi izana eta itzuli direnak edo bigarrenez emigratu dutenak zenbatu ez izana.

Bada, Euskal AEk migrazio saldo positiboa duen ondoz ondoko bederatzigarren urtea da 2008a. Zehatz esateko, joan ziren baino 16.801 lagun gehiago etorri ziren; baina zifra hau 2007koa baino % 5 txikiagoa da. Lurraldeei dagokienez, Bizkaiak 8.792 lagun gehiago ditu, migrazio-saldorik altuena du zifra absolutuetan eta 2007arekiko % 3 murriztu da. Gipuzkoak 3.655 lagun gehiago ditu eta bere saldoa % 13 txikitu du aurreko urtearekiko. Azkenik, Arabak 4.354 pertsona gehiago izan ditu; % 1 gutxiago.

Txostena


28


5.1. grafikoa. Euskal AEko migrazio saldoaren bilak aera.

-15.000

-10.000

-5.000

0

5.000

10.000

15.000

20.000

1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008

Hiru hiriburuek aldi berean izan duten jokaera aztertuz gero, 1997ra arte bakoitzaren migrazio saldoaren jokaeraren arabera bereizten ziren; Gasteizek eta Donostiak eboluzio positiboa zuten eta Bilbok dinamika negatiboa izan zuen 1999ra arte. Mende berriaren hasieran hiru hiriburuetan migrazio saldo positiboak zeuden baina 2001az geroztik Donostia biztanleria galtzen hasi zen migrazioagatik, 2005ean saldo positiboa izan zuen, baina 2006an eta 2007an berriro ere negatiboa izan zuen. 2008an saldo positiboa izan zuen, baina soilik 48 lagunena.

Txostena


29


5.2. grafikoa. Hiru hiriburuen migrazio saldoaren e boluzioa.

-3.000

-2.000

-1.000

0

1.000

2.000

3.000

4.00019

88

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Bilbo Vitoria-Gasteiz Donostia-San Sebastián

Migrazio tasa garbiak, hau da, immigrazio tasaren eta emigrazio tasaren arteko aldeak –urtebeterako kalkulatuta urte horretako batez besteko biztanleriaren gainean-, gure Erkidegoan ikur aldaketa izan zuen laurogeiko hamarkadaren hasieran. Etorkinak hartzen zituen erkidegoa izatetik emigratzen zuten biztanleak edukitzera igaro zen; ondorioz, migrazio-tasa garbia nabarmen jaitsi zen 2000. urtera arte, urte honetan ikurra positiboa izan baitzen berriz.

5.3. grafikoa. Migrazio tasa garbia, lurraldearen a rabera, (‰)

-10

-5

0

5

10

15

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8


Txostena


30


Tasa honi esker, azterketako espazio-unitate desberdinei buruzko datuak konparatu daitezke, biztanleriaren neurria dena delakoa izanda ere. Zentzu honetan eta lurralde arloko konparazioa eginda, Araba da aldeko migrazio balantzea etengabe mantendu duena, migrazio-tasa gordinik handiena ere berak du, Erkidegokoaren batez bestekoa baino askoz handiagoa. Bizkaiak gora eginez jarraitzen du eta, Gipuzkoak ikur positiboa mantentzen duen arren, gorabehera gehiago du bere tasan.

Euskal AEko migrazio tasa garbia ‰ 7,8koa izan zen 2008. urtean, hots, autonomia-erkidego guztien batezbestekoa baino bi puntu txikiagoa, baina Europakoa baino ia bost puntu handiagoa. Tasa horren azpitik zeuden Galizia eta Extremadura (azken hau ‰ 3,2ko tasarekin).

Tasarik altueneko autonomia-erkidegoak Balear Uharteak, Aragoi eta Kanariar Uharteak dira, ‰ 13 baino gehiagorekin.

5.2. KANPOKO MIGRAZIOAK

2008an 61.579 ohiko egoitza aldaketa egon ziren Euskal AEko udalerrien eta Estatuko gainerako Erkidegoen eta atzerriaren artean.

Kanporako mugikortasun geografikoak Euskal AEko mila biztanletatik 28,7rengan izan zuen eragina 2008an. Erasandako biztanleria desberdina da lurralde historiko bakoitzean, Arabak kanporako mugikortasun txikiena izan arren, biztanlerian eraginik handiena izandako lurralde da (‰ 36,5), jarraian Bizkaia dago (‰ 28,7) eta Gipuzkoan biztanleriaren ‰ 25,1ek egin du Erkidegotik kanpoko migrazioren bat. Erkidegotik kanpoko mugikortasuna nahiko txikia da beste autonomia-erkidegoekin alderatuz gero, haietan mila biztanleko 44 mugitzen baitira batez beste.

Txostena


31


5.4. grafikoa. Migrazioak motaren eta jatorriko edo helmugako autonomia-erkidegoaren arabera 2008

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000 20000

Atzerria

Beste A.E.

Errioxa

Nafarroa

Madril

Galizia

Katalunia- Valentziko Erk.

Gaztela-Leon

Kantabria

Andaluzia-Extremadura

Emigrazioak Inmigrazioak

Beste erkidegoetatik edo atzerritik etorri eta Euskal AEn ezarri zirenak 39.190 izan ziren 2008an. 2000. urteaz geroztik lehenengoz egin du behera Euskal AEra atzerritik datozen etorkinen bolumenak, 2007an baino % 8 gutxiago. Zehatz esateko, gure erkidegoko sarrera guztietatik 26.515 atzerriko etorkinak izan ziren, sarrera guztien % 68. 9.283 kasutan, etorkin horiek Estatuko beste autonomia-erkidegoetakoak ziren.

Andaluzia, Katalunia, Valentziako Erkidegoa, Murtzia, Kanariak, Gaztela-Mantxa eta Aragoi izan ziren Euskal AEri biztanle gehien eman zioten autonomia-erkidegoak, Euskal AEk ematen dienarekin alderatuta betiere.

2008an kanpoko edo erkidegoaz kanpoko 22.389 emigrazio gertatu ziren. Jatorria gure autonomia-erkidegoko udalerri batean eta helmuga gure erkidegotik kanpora duten mugimenduak izan ziren. Horietako 3.400 emigrazioren helmuga atzerria izan zen, gainera. Euskal AEko biztanleek autonomia-erkidego hauetara emigratu zuten eta ondoko hurrenkerarekin: Kantabria, Gaztela eta Leon, Madril, Nafarroa, Katalunia eta Andaluzia. Sei autonomia-erkidego horiek Euskal AEtik joandako biztanleen % 66 hartu zuten. Euskal AEren eta beste autonomia-erkidegoen artean izan ziren mugimenduei dagokienez, 2008. urtean 1.898 pertsonako saldo positiboa izan zen.

Txostena


32


5.5. grafikoa. Euskal AEko migrazio saldoa, jatorri aren eta helmugaren arabera.

-15.000

-10.000

-5.000

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Guztira Espainiako besteak Atzerria

1988tik 2008ra Euskal AEz kanpoko migrazio saldoak desberdin aritu dira, aztertzen den eremu geografikoaren arabera. Atzerriko saldoak positiboak izan dira beti, baina 1997ra arte oso baxuak izan ziren, gehienez 2.000 lagun etortzen baitziren. Urte honetatik aurrera, eta batez ere 2000. urtetik aurrera, saldo horiek erabateko gorakada izan zuten eta 2007an jo zuten goia ia 20.000 lagunekin. Hurrengo urtean 5.000 gutxiago izan ziren. Eboluzio honen ondorioz, 2000. urtean izan zen erabateko migrazio saldoa positiboa. Espainiako gainerakoekiko saldoak, ordea, beti negatiboak izan dira. 1988an izan zen saldo negatiborik handiena, ia 11.000 lagunekin eta gainerako urteetan, 4.000 lagun inguruan egonkortu zen saldo hori. Eustatek estatistika hau egiten duenetik 2008an lehenengo aldiz gertatu zen beste autonomia-erkidego batzuetatik Euskal AEra immigrazio gehiago egotea alderantziz baino eta atzerritarrengatik gertatu zen hori.

Euskal AEn mugimendu gehien (bai kanpora eta bai barrura) egondako hiru eskualdeak, lurralde bakoitzeko hiriburuak daudenak izan ziren, jakina. Arabako Lautadak, Donostiak eta Bilbo Handiak immigrazio guztien % 68 eta emigrazioen % 69 kontzentratu zuten.

Migrazio-mota bakoitzak eskualde bakoitzeko biztanleriarengan izan zuen eragina aztertuz gero ikus daitekeen moduan, kanpoko lurraldeei dagokienez, Arabako Errioxan eta Arabako Ibarretan izan zen immigrazio eta emigrazio gehien haien biztanleria kontuan hartuta; -% 4 eta % 3,9 hurrenez hurren, immigrazioen kasuan eta % 2,6 eta % 4,1 emigrazioen kasuan. Bertako biztanleriarekiko % 7 baino gehiagoko sarrerak izan dituzte Ekorak (% 10), Zanbranak (% 7) eta Lantaronek (% 8,3); hiru udalerriak Burgos eta Errioxaren mugan daude. Aldiz, bertako biztanleriarekiko irteera gehien beste hauek izan zuten: Ekorak (% 5,5), Oionek (% 5,2) eta Lapuebla de Labarcak eta Bastidak (% 4,8), denak Arabako Errioxakoak.

Txostena


33


5.3. BARNE MIGRAZIOAK

Talde honetan sartzen dira Euskal AEko udalerri batetik bestera egiten diren migrazioak edo udalerri beraren barruan egiten direnak.

Gure erkidegoan eskualdeen artean 2008an egondako barne-migrazioei dagokienez, mugimendu gehien izan duten eskualdeak lurralde bakoitzeko hiriburua dagoenak izan dira, jakina. Arabako Lautada, Bilbo Handia eta Donostia izan dira barne migrazioen % 62ren helmuga eta % 63ren jatorria. Gainera, hiru euskal hiriburuek sortzen dute 4 barne migrazioetatik 1 eta bostetik 1 jasotzen dute.

2000. urtean moteldu egin zen Euskal AEn 1992az geroztik udal mugarte berean etxez aldatzeko zegoen joera, hazkundea ia etengabea izan zen arren urte horretara arte; hala ere, 2001ean berriro hazi zen. 2006an Bizkaian eta Gipuzkoan hirukoiztu egin ziren udal mugarteko migrazioak 1988arekin alderatuz gero, nahiz eta 2006tik aurrera bi lurraldeetan udalerri barneko migrazio kopuruak behera egin eta Arabak goraka jarraitu.

5.6. grafikoa. Udalerri barneko migrazioen eboluzio a (1988=100)

100

150

200

250

300

350

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8


Txostena


34


2008an 88.311 egoitza-aldaketa egon dira udal mugarteen barruan, hau da, udalerri berean aldatu dira egoitzaz, eta horietatik ia erdiak (% 48,3) hiribururen batean gertatu dira.

Hiriburuetako udalerri barneko migrazio bolumenek alde handiak izan zituzten horien lurraldeei dagokienez; esaterako, Donostiak Gipuzkoako egoitza-aldaketen % 34,7 izan zituen eta Bilbok, berriz, Bizkaikoen % 41,8. Aldiz, Gasteizek Araban izandako udalerri barneko migrazioen % 85,4 izan zituen.

Adinari dagokionez, euskal hiriburuetan egoitza aldatu zuen talde nagusiena 20-34 urte artekoa izan zen, Donostiako % 37tik Gasteizko % 43ra arte. Bigarren talde nagusiena 35-49 urtekoa izan zen, oso antzeko ehunekoekin gainera hiru hiriburuetan (% 26).

Txostena


35


6. ONDORIOAK

Aipatu diren fenomeno demografiko horiek zehazten dute gizarte jakin bateko biztanleriaren neurria eta osaera. Neurriari dagokionez, Euskal AEk 1981n zuen biztanleria eta 2008koa alderatuz gero, termino absolutuetan 21.000 lagun gehiago dituela ikus dezakegu. Baina aldi honetako hazkundea ez da lineala izan, 2000. urtera arte behera egin zuen eta ordutik hona hazkunde nabarmena izan du. Jokaera honen zergatiak saldo begetatiboen jokaerak izan dira, hau da, jaiotzen eta heriotzen arteko aldeak, eta migrazio saldoak ere hartu behar dira kontuan, hau da, immigrazioen eta emigrazioen arteko aldeak. 1988an egin zuen Eustatek migrazioen lehenengo estatistika eta lehenengo bi urteetan, 1988an eta 1989an, saldo begetatibo positiboak izan arren, migrazio saldoen tasak negatiboak ziren, oso altuak gainera, eta urte horietako osoko biztanleriak behera egiten zuen. 1990etik 1999ra atzerakada demografikoa egon zen: Bi saldoak negatiboak ziren eta are negatiboagoa izan zen 1994-1995 artean. 2000, 2001 eta 2002 urteetan saldo begetatiboak negatiboa izaten jarraitu zuen arren, migrazio saldoa positiboa izan zen eta horrek biztanleria hazi zuen. 2003az geroztik saldo begetatiboa ere positiboa izan da, baina migrazio saldoaren tasek osa maila altuak izan dituzte, eta handiena 2007an izan zuten.

6.1. grafikoa. Euskal AEko saldo begetatiboa eta mi grazio saldoa (1.000 biztanleko).

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Saldo begetatiboa Migrazio saldoa

Baina lurraldearen arabera saldoek izandako eboluzioa desberdina izan da eta Araba nabarmentzen da, aztertutako aldi osoan bi saldoak positiboak izan baititu. Gainera, saldoen eragin handiagoa du, beraz, biztanleriaren hazkundea etengabea izan da eta azken urteetan areagotu egin da.

Txostena


36


6.2. grafikoa. Arabako saldo begetatiboa eta migraz io saldoa (1.000 biztanleko).

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008


Bizkaiaren neurria dela eta, Erkidegoaren osoko jokaera baldintzatzen du hein batean, baina baditu berezitasunak; hau da, 2008ra arte ez zuen saldo begetatibo positiborik izan eta ez zen horrelakorik gertatzen 1990az geroztik.

Txostena


37


6.3. grafikoa. Bizkaiko saldo begetatiboa eta migra zio saldoa (1.000 biztanleko).

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008


Gipuzkoak, berriz, saldo negatiboetatik positiboetarako eboluzioa izan du, baina migrazio saldo negatiboek hiru lurraldeetako indarrik handiena hemen izan dute eta positiboek txikiena ere bai. Beraz, Gipuzkoak ez du berreskuratu 20 urte lehenago zuen biztanleria.

Txostena


38


6.4. grafikoa. Gipuzkoako saldo begetatiboa eta mig razio saldoa (1.000 biztanleko).

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008


Education

Euskal AEko Ikuspegi Demografikoa. 2008