7. gaia: BIGARREN ERREPUBLIKA: 1931KO KONSTITUZIOA ETA ERREFORMAK (1931-1936)

GAIAREN ESKEMA

1. Sarrera.

2. II. Errepublikaren etapak.

3. 1931ko konstituzioa.

4. Biurteko ezkertiarra: Erreformak.

4. 1. Militarra.

4.2. Hezkuntzarena.

4.3. Agrarioa.

4.4. Erlijiosoa.

1. Biurteko eskuindarra.

2. Fronte Popularra.

II.ERREPUBLIKA: LEHENENGO PAUSOAK

Alderdi politikoak.• Faxistak:

– JONS.– FALANGE.

• Eskuinekoak: – Karlistak. – Renovación española (alfonsinoak). – CEDA

• Erdikoak: – Partido Republicano Radical.

• Ezkerrekoak: – Partido radical socialista. – Acción republicana. – Izquierda Republicana (aurreko bien batasuna).

• Proletarioenak: – PSOE– PCE– Anarkistak

• Nazionalistak: – EAJ– Partido Galeguista– Lliga catalana. – Esquerra republicana de Catalunya.

1931ko apirila: Hauteskunde orokorrak: errepublikarrak eta sozialistak hiri handi gehienetan irabazi

zuten.

1931ko apirilaren 14a: II.Errepublika aldarrikatzen da.

1931ko konstituzioaErrepublikaren definizioa: “klase

guztietako langileen elkartea, demokratikoa, aurrerakoia eta deszentralizatua”.

• Boto eskubidea emakumeentzat. • Autonomien gaia. • Erlijioaren gaia. • Hiritarren eskubideak.• Jabetza pribatuko eskubidearen murrizketa

(nazioaren ekonomiaren mesedetan). • Botereen antolaketa berria.

http://www.youtube.com/watch?v=vFYgsaf-xYc

ERREFORMA MILITARRA

• Azañak bultzatutako erreforma.

• Bi helburu nagusi: – Ejertzitoa botere exekutiboaren (gobernuaren)

menpe jartzea. – Ofizial kopurua gutxitzea (21 milatik, 8 milara;

estatuaren aurrekontuetara egokitzeko asmoz).

ERREFORMA ERLIJIOSOA

• Erreformaren helburua: Elizaren boterea eta eragina gutxitzea.

• Koalizio errepublikar-sozialistak baldar jokatu zuen puntu honetan: katolikoak erasotuak sentitu ziren.

• Errepublika Jainkoaren kontrako sistema bezala ikusi zuten batzuek; onartezinak iruditzen zitzaizkien: – Dibortzioaren onarpen konstituzionala. – Erlijio hezkuntzaren obligazioaren amaiera. – Ikasgeletatik gurutzeak kentzea. – Jesuiten ordenaren disoluzioa.

HEZKUNTZAREN ERREFORMA

• Espainia modernizatzeko gai klabea. • Konstituzioaren arabera: lehen hezkuntza

derrigorrezkoa, doakoa eta mixtoa izango da. http://youtu.be/WjEjO-aVBo0 (“La lengua de las mariposas”)

• Errepublikar-sozialisten neurriak: – Hezkuntza gastuetako aurrekontuak %50 handitu

ziren. – 13.500 eskola eraiki zituzten. – Bigarren hezkuntza hobetu zuten. – Unibertsitate mailako ikerkuntza bultzatu zuten.

NEKAZARITZAREN ERREFORMA

• Nekazaritzaren arazo nagusienak: – Latifundismoa. – Lurrik gabeko jornalero kopuru handia.

• Nekazaritza erreformaren helburuak: – Helburu soziala:

• Nekazariei lurrak eman Errepublikaren alde jarri daitezen.• Lurrak emanez iraultzak eta istiluak sahiestu.

– Helburu politikoa: • Lur jabe handien botere ekonomikoa gutxitu (errepublikaren etsaiak ziren eta…).

– Helburu ekonomikoa: • Nekazaritzaren ekoizpena hobetu. • Nekazarien errentak hobetuz kontsumoa bultzatu.

• 1932ko Erreforma agrarioaren Legea: – Espainiako Handien lurrak desjabetu egin ziren (indemnizaziorik gabe). – Latifundioak, alokatutako lurrak eta landu gabekoak desjabetzeko eskubidea onartzen da

(Estatuaren indemnizazioarekin). – Desjabetutako lurrak Estatuaren eskuetara pasatzen ziren; ondoren nekazarien artean banatuko

dira. • Erreformaren ondorioak: http://youtu.be/it5jX2girps (“Tierra y libertad”)

– Aldaketak oso poliki gertatu ziren. – Jornaleroak: dezepzioa: konponbide iraultzaileak bilatu zituzten ; anarkismoarekin lerrokatu ziren.

¡¡¡unios hermanos proletarios!!!

13. TESTUA: CLARA CAMPOAMOR DIPUTATUAK GORTEKONSTITUZIOGILEETAN EMANDAKO HITZALDIA (1931-09-01)http://www.youtube.com/watch?v=jAqSJTFumC4

Utzi iezaiozue emakumeari den bezalakoa izaten, hura ezagutu etaepaitzeko; errespeta ezazue gizaki izateagatik duen eskubidea; (…) eta eskubidekonstituziogilea, herri zibilizatuen arau juridiko gisa, gero eta hurbilago badagoaskatasunaren kontzeptutik, ez ezaguzue arrazoitzat aipatu izaki desberdinenarteko desberdintasunaren printzipio aristoteliko zaharkitua (…). Utziiezaiozue emakumeari Zuzenbidean aritzen, hasieran hanka-sartzeak etazalantzak izanda ere, horrela bakarrik heziko baita hartan. (…) Konstituzio honen garaia eta espiritua kontuan hartuta, oso poztunau mundu zibilizatuan orain arteko konstituziorik onena, libreena etaaurreratuena izango dela pentsatzeak. Gainera, nire ustez, behin-behinekoGobernuaren dekretuak monarkiako hogei mendek aitortu ez ziotena aitortukodio emakumeari, Errepublika ezarri eta hamabost egunean. Uste dut hauizango dela emakumearen [sufragio] eskubidea onartuko duen lehen latindarherrialdea; lehen aldiz entzungo da latindar ganbera batean emakumearenahotsa, emakumea bera bezain xumea, baina egiaren aurak ekarri nahidizkiguna; eta harro-harro sentitzen naiz, nire Espainia izango baitaemakumearen askatasunaren bandera jasoko duen herrialdea (…). Eta honeladiotsuet, legegizonak: (…) ez ezazue onartu beste latindar nazio batek, datozenegunetan, guk baino lehenago ezartzea bere Konstituzioaren buruanemakumearen askatasuna, zuen kidearen askatasuna.

Espainiako Errepublikaren Gorte Konstituziogileen saioen egunkaria;1931ko irailaren 1eko saioa.

14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)

Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…) Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoakprodukzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistarenordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.

El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.