(1867-1938)

Iker TudancaIker Tudanca

Jon AtxaJon Atxa4.D4.D

PERTSONAIA IDENTIFIKATU

BIOGRAFIA

1.-PERTSONAIA IDENTIFIKATU

1.1-Non eta noiz jaio zen?(1.orrialdea)

1.2-Lanbidea(1.orrialdea)

1.3-Pertsonaia aztertu(2. eta 3. orrialdeak)

1.4-Pertsonaiaren ezaugarriak(4.orrialdea)

1.5-Txertaketa bere herrialdearen historian(5.orrialdea)

2.-BIOGRAFIA IDATZI

2.1-Pertsonaiaren datuak(6.orrialdea)

2.2-Garaiko gertaeretan izandako partaidetza(7.orrialdea)

2.3-Une historikoaren ikuspegi orokorra(7.orrialdea)

2.4-Bere lanaren balorazio pertsonala(8.orrialdea)

2.5-Erabilitako materialen zerrenda(9.orrialdea)

2.6-Bibliografia(10.orrialdea)

Non eta noiz jaio zen?Non eta noiz jaio zen?

Gertrude Benham Marylebone-n , Londresen, jaio zen 1867.urtean. Gertrude Federico Benham-en eta bere emazte Emily-ren alaba zen, sei neba-arreben txikiena izanda.

LanbideaNeska bidaiari honek ez zuen

lanbide finkorik , zeren eta bizitza osoa pasatu zuelako leku batetik bestera. Bidaiari izanez gain, bildumazale zen eta lore bilduma handia zeukan. Horrez gain, bisitatu zituen lekuen azterketa lanak egiten zituen, eta batez ere, bordatuak eta ehunak egiten zituen saltzeko. Gauza hauei,RGS-ri eta bere gauzak erosten zituzten museoei esker Gertrude bidaiari bizitza bat egiteko diru nahiko izan zuen. AURKIBIDEA

Pertsonaia aztertu:

o Txikia zenean bere aita laguntzen zuen udan Alpeetara, eta hogei urte zituenenan alpinista trebe bihurtu zen. Bere gurasoak hil eta gero, herentzia handia jaso zuen , bere bizitza bidaiatzen emateko ahalbidetu ziona.

o 1904. urtean bere bidaiari eta eskalatzaile bizitza hasi zuen, Victoria, Lefroy, Sir Donald, Hejee(Charles Fayrekin)…mendiak igoz gero hainbat garraiatzaileen laguntzaz baliatuz.

1905.urtean Rocallosas-etik Vancouverera abiatu zen, eta Costa Rica medio ailegatu zen Zelanda Berrira, eta bera bakarrik ibili zen. Hego islatik eta Alpeen igoeratik, gidari lokalengatik kexatuz gero. Tasmania eta Australia bisitatu ostean Ingalaterrara itzuli zen Japoniatik, hainbat igoera eginez, Indiatik, Egiptotik eta Korsikatik pasatuz.

1908.urtean bidaiari hau beste mundu bira bat egiteko prest egongo da, kasu honetan Mendebaldetik Ekialdera eta California eta Japonia bistatuz. Ozeano Barearen kostalde medio hegoaldera, Valparaison lehorreratu ziren eta gero Andeak zeharkatu zituen Buenos Airesera ailega dezaten.

1909.ean Afrika zentralera joan zen, Broken Hill-en(gaur egun Zambiako Kabwe hiria), 9000 kilometro ibili zen Abercorn arte(Mbala), Tanganika lakuaren hego puntatik hurbil. Honez gero Uganda eta Keniara abiatu zen eta Kilimanjaro mendiaren igoera bete egin zuen.

Inork ez daki Gertruderen bizitza hurrengo hiru urtetan zehar, bakarrik bi aldiz bisitatu zuela Cachemira, seguraski 1910 eta 1911n, eta 1912an erregistratu zen itsasontzi baten biadaiarien zerrendan, Haititik Britainia Handiara joan dadin San Francisco medio.

1913ko azaroan berriro Afrikara joan zen eta Niger ibaiaren deltan lehorreratu zen. Hurrengo egunetan, kontinente osotik ibili zen Mozambique arte. Bere ibilbidea Kamerunetik eraman zion, Oubangui, Stanleyvilleko Kongoa eta Ugandako oihanetik pasatuz. Mendebaldera abaitu zen Rwandatik, Nyiragongo media igo zuen eta izenik gabeko sumendi baten kraterrera arte ailegatu zen, 1912ko abenduan lehertu zela jakinik.

Gero Usumburatik (Bujumbura), Tanganika lakuaren iparraldeko puntan, eta hainbat hiri eta herri zeharkatuz gero, bapore bat Fort Johnstonera eraman zion, nondik Zomba eta Blantyrera abiatu zen. Hegoekialderako bidai batean Mulanje mendira igo ziren. Hemen bertan tren batean igo ziren, eta bapore baten medio Chinde kostara ailegatu zen 1923 ko azaroaren 23an.

1924an:Hurrengo urtean Indiara abiatu zen eta Himalayara menturatu zen hirugarren aldiz, hemendik aurrera,

o 1914.urteko udan trekking egiten joan zen Srinagara, Cachemira. Bere bidaietan Benham bakarrik bizitatutu zuen, garraiatzaileen laguntzarekin eta hark gustuko zituen hainbat liburuekin soilik(Biblia, Shakespeareren hainbat lan eta Kipling Kim Blackmore eta Lorna Doonen kopiak). Neska honek bere ehun eta bordatuak saldu behar izan zituen bidean erositako gai etnologiko guztiak ordaindu dezan, artisau lanak baitziren .

AURKIBIDEA

o Senide arteko gerra gertatu zenean Ingalaterran geratu zen, erlazioak ezarri zituela Royal Geographical Society-ekin(RGS) eta Historia Naturaleko museoarekin. RGS-ek erlazio egonkor bat ezarri nahi izan zuen Gertruderekin, baina honek ez zuen onartu.

1916.urtean RGS-ek biadaiariaren Afrikako sumendien lana aurkeztea ukatu zion.

1919. urtean Indiara joan zen eta urte horretan ibilaldi bat egin zuen Naini Tal mendietatik

1921.urtean, bi hilabete egon ondoren Sychelles-en eskalatzen, berriz Afrikako ekialdera joan zen eta han mendi bat igo eta gero, hurrengo urtean Hegoafrikara joan zen loreak hartzeko Drakensberg-en eta Zululandian. Australiatik eta Hego Bareatik pasatuz gero Ingalaterrara itzuli zen 1923ko azaroan bere bostgarren mundu bira betez gero.

Benham Indiara joan zen 1924ko martxoan eta indiar administrazioarekin liskarrak izan zituen Tibetera joateko baimena izan dezan, Nepaleko mendebaldera pasatzeko.

Honek ezetz esan zuenean, Gertrudek Kamet mendiaren eta Nanda Deviren mugak aztertu zituen.

1925eko maiatzean, bidaiari honek baimena lortu zuen Tibetera sartzeko Sikkim-etik. Zortzi aste eta gero bueltatu zen, baina bere lore bilduma puskatua izan zen euriteak zirela-eta.

Benham 1926an laburki itzuli zen Ingalaterrara, eta, jarraian, bere seigarren mundu bira egitera abiatuz, zeinean Natal, Zanzibar, Sudan, Egipto, Siria, India, Malasia eta Ekialdeko Indiak bisitatuz, eta Hong Kongera ailegatuz

1927ko otsailean. Hemendik Ozeano Barea zeharkatu Kalifornia arte eta Guatemala, Honduras, Mendebaldeko Indiak eta Trinidad aztertu zituen eta azkenik Plymouth-en lehorreratu ziren 1928ko urtarrilean. Ez dakigun data batean, Taiwanen, Birmanian , Celebesen, Javan eta Txinan egon zen bisitan.

o Ingalaterran egon zen gutxitan , Gertrudek Londresen edo Lyme Regisen zegoen bungalow batean ostatu hartu zuen.

o 1929.urtean berriro joan zen Himalayara, Tibetera pasatzeko asmoan, baina ezin izan zuen. 1931. urtean Kumaun medietatik pasatzera saiatu zen.

o 1931ko ekainean, Niti herrixkatik hurbil Frank Smythekin topo egin zuen eta berarekin Niti bidea zeharkatu zuen eta Tibeteko Kailas mutur sakratua bisitatu zuen.

1933.urtean, Gertrude bere zazpigarren mundu bira ematera abiatu zen itsasontsiz,:Hong Kongetik, Los Angelesdik, Hegoa Amerikatik(1934) pasatuz. Urte horretan beranduago ailegatu zen Ingalaterrara zeren eta Marjorie Hessel Tiltman idazleak esaten zuen bezala, Inperio Britainarren leku guztiak bisitatu zituelako.

1935. urtean bere azkenetariko bidaia egiten du Zelanda Berrira joanez, Hong Kong eta Indiatik bueltatzeko.

1937.urtean Colomborekin egiten du bidai bat Hegoafrikara doan itsasontsi batean.

Pertsonaiaren ezaugarriak

o Gertrude Emily Benham ingeles alpinista,bidaiaria eta bildumazalea zen. Neska honek bizitza osoa bidaiatzen eman du eta bisitatzen zituen lekuak aztertzen ikerlari bezala RGS-rako.

oMundu osora zazpi bira oso eman zituen eta , beraz, emakume honek borrokalari handia zen, zeren eta edozeinek ezin du Alpeak, Kilimanjaro mendia eta hainbat mendi igo hain erraz.. Emakume honek nahi zuena beti lortu egiten zuen, eta lehenengo aldian

lortzen ez bazuen, beste hainbat aldiz saiatzen zen eta beste aukera batzuk aztertzen zituen.

oLoreen maitalea zen eta horregatik lore bilduma handia zuen, zein puskatu egin zen 1925ean eurite handiak zirela eta. Mundutik zehar erositako artisau lanak Plymoutheko galeria batera eta arte museo batera eman zituen lau urte hil baino lehen, 1934an, hilko zenean oroitua izateko. Beraz, emakume hau kirolzale eta ibiltari nekagabe bat bezala definitu dezakegu. AURKIBIDEA

Pertsonaiaren historia bere herriko edo taldeko historian txertazea

o XIX. mendea aurreratuta egon arte, instituzio zientifiko eta geografikoak ez zuten gauza handirik egin emakumearen erortzeagatik gizonaren ondarea hausnartutako arlo batean.

oGertrude Benhamek argi utzi zuen bidaiatzea ona zela gizaki guztientzat, emakumeak barne.

oHorrez gain , emakume honek mundu osoan zehar eman zituen zazpi birei esker hainbat artisau lanak erosi zituen eta museoetara eraman zituen. Egon zen herrialdetan hainbat ikerlari lanak egin zituen Royal Gegraphic Society-rako, ez zuen haietako batzuk aurkeztu zientzia falta handi bat zuelako, baina , berriz, Gertruderen topografia eta beste ikerlari lan batzuei jaramon egiten zieten artelanak balira bezala.

AURKIBIDEA

Pertsonaiaren datuakPertsonaiaren datuak

o Gertrude Emily Benham 1867.urtean jaio zen Marylebone-n, Londresen, Federico Benham-en eta Emily-ren sei seme-alaben arteko txikiena zen. Bere gurasoak hil zirenean , bere herentziari esker bidaiari bizitza oso bat emateko ahalbidetu zion.

oBizitza osoan zehar zazpi mundu bira bete zituen eta ikerlari, bildumazale…bezala irabazten zuen behar zuen dirua.

oLore bilduma handi bat zeukan, baina 1925an puskatua izan zen euriteak zirela eta.

oIkerlari lan bereziak egiten zituen Afrikako sumendietan , beraz, alpinista trebe bihurtu egin zen jada hogei urterekin.

oRGS-ek hartzen zituen egindako lan topografiko edota sumendien ikerketak, baina datu falta bat zela eta ez zituen aurkeztu.

o Bildumazale bezala , munduan zehar hartu zituen gai etnografiko edota beste artisau lan batzuk Plymouth galeriara eta arte museora eman zituen.

o1938.urtean hil zen Afrikako ekialdeko kosta aurrean eta itsasoan bertan lurperatuta izan zen, 71 urterekin. AURKIBIDEA

Garaiko gertaeretan izandako partaidetza

o Gertrude Benham-ek ez du partaidetza handia izan bere garaiko gertaeretan , zeren eta bizitza osoa bidaiatzen eman zuelako eta oso denbora gutxi pasatzen zuelako bere jaioterrian. Egon zen denbora gehienean bere gurasoak hil eta gero, senideen arteko gudan izan zen, noiz Gertrude Londresen eta Lyme Regisen zeuden bungalo batzuetan ostatu zen.

Batez ere, Gertrude Benham oroitua izan da Afrikan burututako eginkizunengatik.

Une historikoaren ikuspegi orokorra

o XIX. mendea arte emakumea ez da baloratu behar genuen bezala. Bidaiari “victoriana” hauek bizitza pasatzeko beste modu batzuk aurkeztu dizkigute, bidai egitea bizimodu bat bihurtuz gero. Emakumeak bizitzaren beste hainbat ikuspegi aurkeztu dizkigu bidaiatzean eta bidaia egin zuen lekuetatik gauza onak utzi eta beste gauza batzuk ikasi ahal izan ditu.

AURKIBIDEA

Bere lanaren balorazio pertsonala

oGure ustez, emakume honek burutu duen bizitza ondo begira izatekoa da, zeren eta txikitan bere gurasoak zaindu ostean, haiek hil zirenean menturazale bizitza bat egitera joan zen .

oHain ausarta izanez, emakumearen izena gizonezkoena beste argi uzteko eta bidai egitea bai emakumeentzako bai gizonentzako zela argi uzteko.

oBeraz, emakume honen iritzi edo balorazio pertsonala oso ona izango litzateke, emakume ikerlari, menturazale, alpinista, bildumazale…nekagabea izateagatik bai une onetan bai une txarretan.

AURKIBIDEA

Erabilitako materialen zerrenda

•Ordenagailua•3000hiztegia

•Internet-a (informazioa bilatzeko eta argazkiak hartzeko)

•Orri zuriak

•Boligrafoa

AURKIBIDEA

BIBLIOGRAFIA

•www.mujeresviajeras.com

•www.howgego.co.uk

•www.peakfinder.com

AURKIBIDEA

1-PERTSONAIAREN IDENTIFIKAZIOA

Emmy Noether, Erlangen, Bavieran, Alemanian, 1882ko martxoaren 23an jaio zen.

Eta Bryn Mawrn, Estatu Batuetan, 1935ko apirilaren 14an hil zen.

Matematikaria zen, bertako oberenetarikoa.

Noether teorema deitutakoa,fisika teorika-ren emaitzarik nagusienetarikoa izan zen.Honek,simetrien eta kontzerbatsio legeen arteko korrespondentzia azaltzen zuen.

Aljebra trukakor-enean, (teorema de lasker-Noether) deitutakoa

Emil Artinek Helmut Hasse-rekin (algebra simple central)izeneko teoria sortu zuen.

2-BIOGRAFIA

Emmy Noether, Max Noether-ren (Erlangen unibertsitatearen matematikako irakaslearen) alaba izan zen.

Bere anai txikia Fritz Noether matematikaria izan zen.

Bere iloba Gottfried E. Noether estatistikaria izan zen

IKASKETAK Emmy Noether institutuan ez zuen inongo

interesik metematikengandik, baizik eta dantza eta musikagaitik

Erlangeko unibertsitatean ez zuten emakumeen matrikulazioak onartzen, baina dena den Emmy klase batzuetara joatea lortu zuen.

Unibertsitatean, mutrikulatzen utzi ziotenean,1904.urtean,beteahala matrikulatu zen matematikako kurtsoetan.

1907.urtean matematiketan lizentziatu zen, eta oso azkar lortu zuen ospe handia, bera artikuluak zirela eta.

Gotingara 1915an joan zen,baina Gotingako unibertsitatekoak irakasle bezala hartzeaz ezetza eman zioten.

• Azkenean 1919ko maiatzaren 8an irakaskuntzako taldean onartu zuten,1922ko apirilean soldatarik gabeko irakaslea izendatu zuten.

• Handik aurrera soilik bere herentzia txiki batetik dirua irabazten zuen.

• Baina handik denbora askora dirua irabazten hasi zen beste lekuko irakasle kontratu baten ondorioz.

1933.urtean Emmy Noether Alemaniako nazismotik ihes egin zuen.Nahiz eta bere ikasleak ihes egin ez zezan behin eta berriz errepikatu arren, lege naziak klaseak ematen debekatu zioten bere familia judua zela eta.

Pricenton-eko ikasketa aurreratuen institutuan lan egin zuen eta denbora berean, BrynMawr-eko emakumeen ikastetxeko unibertsitatean irakasle bezala lan egin zuen.

HERIOTZA 1935ko apirilaren 14 hil zen Bryn Mawr-eko

unibertsitatean.bere medikuak ebakuntza bat behar zuela ezan zion baina Emmy ebakuntza luzatu zuen Bryn Mawr-en oporretan egonda,inori ezer ezan barik.

Kirurgian galdu zuen zuen bizia edota kirurgian sortutako arazoetan.Ez zen ezkondu eta Estatu Batuetan ez zeukan familiarik,hori dela eta bere gorpua Bryn Mawr unibertsitateko monasterioan erraustu zuten.

Bere anaia,Fritz Noether matematikariak, Alemaniatik Errusiara ihes egin zuen

1934.urtean.Bertan hil zuten,propaganda “sobietaikoaren aurkakoa”-ren banatzailea zela pentsata.

www.wikipedia.com www.mujeryciencia.com www.mujeresbiajeras.com. www.divulgamat.ehu.es Egileak:

XX.Mendeko emakume ibiltaria.Carlos Mateo 4.B.

Piano jolea

Idazlea

Nazi armadaren

aurka borrokatu

Guda kazetararia izan zen

Ambulantzia gidaria

Aldizkari bat zuzendu

Ameriketara eta

Inglaterrara joan zen

Sceaux (Frantzia)

1904ko abenduaren

6an jaio

1906an aita hil.

Bere amarekin Parisera

joan.

Filosofia eta Zientziak ikasi eta 1925an

graduatu

Frantzia eta Belgikan egon

2. mundu guda arte

Ama hil 1934 eta bere biografia

idatzi zuen.

Biografiaren arrakasta

1938

Frantziaren garaipena

1940

Inglaterrara joan eta aliatuentzat lan egin, ere "Journey

among warriors”en idatzi.

1952 OTANen idazkaria biurtu.

Herny Labouisserekin

ezkondu

1959-69 Fundacion Curieren

kudeatzailea

N.Y Estatu Batuak, 2007ko urriaren

22an hil zen

Estatu Batuak IndiaTxina Libia

GreziaEuropatik zehar

1904an Sceauxen ( Frantzia ) jaio zen . Bere bizitza bere gurasoengatik markatuta egon zen, Marie Curie eta Pierre Curie.Bere ama, Nobel saria irabazi zuen lehenengo emakumea izan zen eta emakume bakarra irabazi zuena bi aldiz:1903an erradiaktibitatearen aurkikuntzagatik, eta 1911an polonioaren eta radioaren identifikazioarengatik irabazi zuten .Marie Curieri bere alabak bere pausoak jarraitzea zientziaren mundutik gustatu zitzaion , bere beste alaba bezala; Irenek ere , Nobel saria erradioaktibitatearen ikasgaitik irabazi zuen.

1906an ,Evek 2 urte bakarrik zituenean, bere aita istripu batean hil egin zen Hasieran Evek zientzietatik

ez zuen interesik, gainera kazetaritzan ,literaturan eta musikan trebea zen . Neraberen urteetan bere

amari zientzietako interesa aurkeztu zion, eta honek ama eta alabaren harremana asko hobetu zuen.

1920an bere amarekin joan zen Amerikara joan ziren dirua biltzeko bere amaren ikerketetarako , Irene eta Eve ia-ia ziren bere amaren zaintzaileak, eta bere amak ezin bazuen diskurtso garrantzitsu bat egin txarto sentitzen zelako, beraiek joaten ziren bere izenean. Parisera ailegatzean Eve graduatu zen zientzia eta filosofian eta Europatik joan zen gira bat egitera pianista jole bezala, kontzertuen artean bere amarekin egoten zen, honek adierazten hasi zen leuzemiako sintomak adierazten, 1934an hil egingo zuena.Ama hiltzean ontziratu zen bere biografia idazten, gero deituko zuena Madame Curie, 1937an atera arrakasta izan zen eta Hollywood zinemetara eraman zuen 1943an.

Bigarren mundu guda haztean, Asia Europa eta Afrikatik joan zen kronika bat egitera nola bizitzen

zuten guda munduko beste lekuetan, adibidez India, Txina,

eta Libia. Guda amaitzean periodiko bat

gidatu zuen ; Paris-Press. Hiru urte geroago Herny

Lambouisekin ezkondu zen , Greziako enbajadorea. Here izan

zen OTANenlaguntzailea. Geroago Irene Curie hil egin

zen erradioktibitatezko materialen esposizioarengaitik,

bere ama bezala, bere inbestigazioetan 1956an.

Eve Curie hil zen 102 urterekin New Yorken.

www.wikipedia.com3000 hiztegia Google argazki bilaketa

Zutoia eta Ixone4B

1.Pertsonaiaren datuak 1.1 bere bizitza 1.2 argitaratutako lanak

2.Ideologia

3.Garaiko gertaeretan izandako partaidetza

4.Historiaren ikuspegi orokorra

5.Bere lanaren balorazio pertsonala

6.Erabilitako materialen zerrenda

FLORENCE DIXIE

1855ko Maiatzaren 24an jaioa

3 ahizpa,3 anai eta anai bikia zeukan

Feminismoaren alde zegoen

Britaniar bidaiaria,guda korrespontzala eta idazlea

Queensberryko 9.ahizpa izan zen

Oscar Wide irabazi zuen

1905eko azaroaren 7an hil zen

Eskozian jaiotakoa, hainbat libururen idazle eta emakumeen eskubideen defendatzailea, Florence Dixie bere bizitzan zehar abenturazalea izan zen.

1878an,bere senarra, bi anai eta lagun batek bultzatu zuten Patagonian zehar espedizio bat egitera.

Punta de Arenas-etik hasiera emanez, Patagoniaren ipar mendebaldea egin zuten gaur egungo “Parque Nacional Torres del Paine”ra heldu arte.Bidai honetan jateko ehizatu behar izan zuten eta tenperatura gogorrei aurre egin behar izan zieten ,gauero kale gorrian lo eginez.

1881ean, “Morning Post” egunkariarekin korrespontzal bezala bidaiatu zuen Hegoafrikara Boers-en lehenengo guda aurreikustera.

Bidaiaren emaitza bezala In the land of Misfortune liburua argitaratu zuen. 

1883an, emakumez mozorrotutako bi gizonen eskuetan eraso bat jasan zuen. San bernardo arrazako txakur bati esker bi indibiduo hauen erasotik onik atera zen eta notizia New York Times-ean kaleratu zen.

Idea progesisten emakumea, “Union Nacional de Sociedades del Sufragio Femenino”-en bazkide izan zen, eta horrela hainbat artikulu idatzi zituen, hala nola, emakumeen eskubideak eta bi sexuen arteko berdintasuna, Vanity Fair-en adibidez argitaratuak.

1905ean,hil egin zen ezagutzen zuten pertsonen bihotzean arrasto handia utziz baita mundu osoko komunikabideetan ere.

Liburuak: -Abenged Abel (1877) Londres. -A traves de la Patagonia (1880) Edinburgo. -Waifs y straifs (1880) Londres. -En el Estado Federado de la desgracia (1882)

Londres. -Una Zululandia de Defensa y su rey de los libros

Azules (1882) Londres. -Redimido de Sangre (1889) Londres. -Gloriana, o la Revolución de 1900 (1890) Londres.

Emakumezkoen eskubideak defendatzen zituen bere bizitzan zehar egin zituen bidaiekin.

1881ean Hegoafrikara bidaiatu zuen, hango herritarrek jasaten zituzten jarduera krudelen kontra amaitzeko asmoarekin.

Futbol zalea izanda, lehenengo emakumezko futbol taldea osatu zuen; txapelketak eratuz altruista eginkizunentzako.

Ideia progresistak eta intelektualak, emakumezkoen sufragioaren alde zegoen Erakunde nazional bateko partide izan zen.

Hainbat artikulu idatzi zituen hain artean emakumezkoen eskubideak eta bi sexuen berdinatasuna lortzeko nahiean.

Bóers-en gudan parte hartu zuen herritarrak defendatuz eta beren eskubideak aldarrikatuz.

Ideia progresistak eta intelektualak izan zituenez,”Unión Nacional de Sociedades del Sufragio Femenino”-aren partaide izan zen.

Idea progresisten aldekoa ,Dixie haien artean, prentsa askatasuna,elkartzeko eta biltzeko askatasuna eta elizaren eta estatuaren arteko bereizketaren aldekoa zen .

Florence Dixie jaiotzean mundua Inperialismo garaian ,Britanin Handiaren Inperio garaian zeunden Viktoria Enperatizarekin.

Florence Dixie jaiotako hamarkadan Britania Handian,batez ere medikuntzan aurrerapen handiak egon ziren;hala nola Alexander Wood-ek xiringaren sorrerari hasiera eman zion eta Henry Bessemer-rek altzairuari zeuden.

Gure ustez historian zehar eragin handia izan du.

Emakumeen eskubideen aurrerapenean oso nabaria izan da,baita bi sexuen arteko berdintasunaren laguntzan.

Emakume hau hainbat herrialdetan herritarrek jasaten zituzten jarduera krudelen kontra aritu zen, eta horrek etorkizunean lagundu zuen pertsonen arteko errespetua eta erlazioak hobetzeko.

Beren artikuluen eta liburuen bitartez bere pentsaera eman du ezagutzera, eta honekin gendearen errespetu eta laguntza izan du gizartean jasan behar izan zuen bakardadearen arren.

Interneten bitartez -

www.mujeresviajeras.com

-wikipedia -Florence Dixie -3000 hiztegia Beste batzuk -gizarte liburua -elhuyar entziklopedia

Maialen GutiérrezAriane Martín

4.B

- Sarrera …………………… 2- Identifikazioa………… 3, 4- Ideologia…………………5,6- Partaidetza garaiko gertaeretan…………

7,8,9- Une historiaren ikuspegi orokorra…………10- Balorazio pertsonala……………………11,12- Eskema……………………………………………13- Materialen zerenda……………………14

-1-

-2-

Nightingalek jaio zen hiriaren izena darama (Florentzia,

Italian). Hasiera batean Florenceren irakaskuntza

institutriz baten eskuetan egon zen, baina geroago bere aitak, Cambridge-en ikasi zuenak, hartu zuen ardura eta erantzukizuna. Bere aitari esker Florencek honako klasiko hauen ezagutza bereganatu zuen: Aristoteles, Euclides,Biblia eta gai politikoak gehienbat.

Bere ikasketen hasieran matematikak ikasi nahi zituen, baina bere gurasoek debekatu zioten, emakume batentzat egokiago zen beste lan bat aukera zezan. Gainera bere garaian txarto ikusita zegoen ondo hezitutako emakume batek horrelako lanean aritzea.

-3-

Baina erregu eta negar askoren ostean onartu zuten bere nahia. Karrera amaitzean eta erizaintzarekin hasi baino lehen, denbora luzez egon zen beste ume batzuei bere jakintzak irakasten.

Nightingalek interes berezi bat garatu zuen bere garaiko gai sozialetan, hau da, inguruko jendearekin tratatzea gustoko zuen, baina bere familak ez zion hospital batean lan egiten utzi jende horrekin tratatu ahal izateko. -4-

Bere helbururik garrantzitzuena

gaixoaren

bizi-energia mantentzea eta hau baldintza

ahalik eta hoberenetan jartzea da. Bere

teoria ingurumenean oinarritu zen. Bere

ustez ingurugiro osasuntsu bat

beharrezkoa zen aplikatutako zaintzak

eraginkorrak izan zitezen.

Etxebizitzen osasungarritasuna

aseguratzeko ezinbesteko bost puntu

daudela baieztatu zuen:

Aire purua, ur purua, isurbide

eraginkor,argia eta garbitasuna. Bere

eredua, erizaintza bokazio erlijiosatzat

hartzen du, baina emakumezkoentzat

soilik.

Bere punturik indartsuenak, irakaskuntza,

esperientza eta behaketa izan ziren. -5-

Erlijioak paper garrantzitsu bat jokatu

zuen

Nightingaleren bizitzan. Bere erlijioaren

ikuspuntu inpartziala, nahiko arraroa

bere

garaian, bere etxean ikusitako jarrera

liberalagatik izan zen. Nahiz eta honen

gurasoak eliza Unitarioan

hazi ,beraien alabak fededun

anglikar izatea nahi izan zuten.1837ko

otsailaren

7an Nightingalek Jainkoaren deia

entzutea uste izan zuen, Embley-ko

lorategitik hurbil zebilen

bitartean. -6-

Florence Nightingale gehienbat Krimeako gudan erizain bezala egin zuen lanagatik oroitua da, eta hospital militarren baldintzak hobetzeko egin zuen kontribuzioagatik.1854-ko martxoan Krimeako gudari hasiera eman zen, non Bretania Handia, Frantzia eta Turkia, Errusiari guda aldarrikatu zioten.

Nahiz eta errusiarrak Alma ibaiaren batailan garaituak izan ,The Times egunkaria britaniar instalakuntza medikoak kritikatu zituen. Horri erantzuna emateko, britaniako guda idazkariak Nightingali hospital militarretan erizainen sarbidea gainbeheratzea eskatu zion.

Nightingalek eta 38 erizain bolondres osatzen zuten taldea

bidali zuten Krimeara, bertan Florencek eta bere lankideek hospitala garbitu eta berritu zuten.

-7-

-8-

Gainera urte horretako heriotza-tasa bermatu zuten %40-tik %2-ra .Izan ere, ez zitzaion batere erraza suertatu lan gogorra izan zen eta bestetik hainbeste gaixoekin lan egiteagatik azkenean “burcelosis” izeneko gaixotasuna hartu zuen. Gaixotasun honek galerazi zion bere lanbidea aurrera eramatea eta ohean geratzearekin konformatu behar izan zuen.

Nahiz eta bere egoera ona ez izan, ez zuen denborarik galdu, 200 liburu kaleratu zituen denboran zehar guztion osasuna hobetuko zutenak. Idatzitako liburuen artean aurki dezakegu erizaintzaren irakaskuntzan erabili zen lehenengo liburua.

Gauza hauengatik Victoria erreginak gurutze gorriarekin saritu zuen eta hori ez zen jaso zuen sari bakarra, lehenego emakumea izan zen “Orden al Mérito” saria jaso zuena.

1857ko abuztuaren 7 an egin zuen Ingalaterrarako itzulera, nahiko

arrakastatsua izan zen. Une horretatik aurrera bizitza osoa

bere lanbidea bultzatzen eman zuen.Horrez gain, bere izena eraman zuen erizainen eskola bat eraiki zuen.Sezesio gudan, 1861. urtean, Europar Batasuneko gobernuak deitu izan zuen Nightingale kanpain dendetako hospitalak antolatzeko, guda gauzatzen zen bitartean.

Nightingale 1910ko abuztuaren 13an, 90 urterekin, hil egin zen. St. Margaret elizan, Ingalaterran hilobiratuta dago, ez zen inoiz ezkondu, baina ez zen aukera faltagatik izan. Berak pentsatzen baitzuen Jainkoak ezkongabe izateko aukeratu zuela.

-9-

• 1801: Britania Handiak eta Irlandako Erresumak Erresuma Batua osatu zuten.

• 1816-28: Shakaren erresuma zulua Afrika hegoaldeko erresumarik handiena bilakatu zen.

• 1820: Amerikatik askatutako hainbat esklabok Liberia sortu zuten Afrikan.

• 1833tik 1876ra: hiru Gerra Karlistak.• 1848: Manifestu Komunista idatzi zutan.• 1851-64: Taipineko altxamendua. Mende osoan Txinan

izandako gatazkarik odoltsuena.• 1867: Estatu Batuek Alaska erosi zioten Errusiari.• 1879-84: Peru, Bolivia eta Txileren arteko gerra.• 1884-85: Txinatar-Frantziar Gudatik frantziar Indotxina

sortu zen.• 1896: Aro Modernoko lehen Olinpiar Jokoak ospatu ziren,

Atenasen.

-11-

Florence Nightingaleren lana baloratzeko orduan, gure ustez emakume langilea izan zen eta honek egindako lana mireztekoa da benetan. Nahiz eta egiten ari zenarekin, inork ados ez egon lehen esan dugun bezela garai horretan emakume batek erizaina izatea ez baitzegoen ondo ikusita, berak aurrera egin zuen bere nahiarekin, eta

Krimeako gudan batez ere lan paregabea egin zuen mila pertsonen bizitza salbatzen.

Emakume honen bizitzaz dakigun gauzen arabera nortasun handiko pertsona zela esan dezakegu,

baita ausarta eta idei argikoak ere. Bere garaiko jendeak (bere gurasoek barne ) txarto begiratzen zuten arren, Nightingalek bere lanbidean jarduten jarraitu zuen ezer inporta gabe. Beste aldetik ere baloratu

behar dugun beste gauza, emakume langilea izan zela da, azken urteetan izandako gaixotasunarekin ohean etzanda egon behar zelarik ere, ez zion lan egiteari

utzi. 200 liburu idatzi zituen. Horrelako kasuetan

-11-

ikus dezakegu erizainaren lanbidea bere bizitzan oso garrantzitsua

zela. Bestetik, guda batera joatea ez da normalean gustoko dugun gauza bat eta Nightingalek dena utzi zuen horra joateko eta soldaduak zaintzeko,beraz emakume ausarta zen.

Gauza guzti hauengatik, Florence Nightingalek egindako lana baloratzeko gauza bat da zalantzarik gabe, pertsona oso garrantzitsua da erizantzaren arloan hoberenetarikoen artean kokatu behar dugu eta gaur egun erizaintzaren amatzat hartzen dugu. Egindako lana ezinbestekoa baita egungo hainbat gauzak ulertu ahal izateko.

-12-

-13-

· Interneteko hainbat leku ( Wikipedia, buscabiografias.com, Encarta 2008, elhuyar hiztegia…)

· Microsoft Office Powerpoint 2007

· Florence Nihgtingaleren zenbait argazki Googlen bilatutakoak.

· Hiztegi 3000 informazioa euskarara itzultzeko.

· Papera eta boligrafoa lanaren zirriborroa egiteko.

-14-

Hau izan da guztia!!!

Isabella Bird

Isabella Lucy Bird 1831. AZAROAREN 15ean jaio zen Boroughbridgen eta 1904. azaroaren 7an hil zen.

Isabella Birdek asko bidaiatu zuen 1854. urtetik auurera.Urte horretan bere aitak

100 libra eman zizkion eta bera Amerikara joan zen senitartekoak

ezagutzera. Bertan bere lehenengo liburua idatzi zuen

eta bere bizitza osoan 16 liburu idatzi zituen. Bere libururik famatuena “A lady’s

life in the Rocky Mountains” izan zen. Baita ere naturaren historiagilea izan zen.

Gizartean proiekzioa izan duen momenturik importanteena 1892.urtean

izan zen : Isabella Bird Royal Geographical Society-n sartu zen lehenengo emakumea izan zen .

Isabella Birdek gaixotasun asko jasan behar izan zituen, baina medikuen ustez

beraren gaixotasunak buruak sortzen zituen. Berak nahi zuena egiten ari zenean ez zegoen gaixorik. Hau da,

berari gehien gustatzen zitzaiona zen bidaiak egitea, orduan bidaiatzen

zegoenean ez zeukan ezta gaixotasun bat. Pertsona azkarra eta langilea zen.

Isabella Bird, diru dexente zeukalako nahi zuen bidaiak egiteko ,sorte handia izan

zuen. Herrialde asko ezagutu zituen (Hawaii,

AEB, Japonia, Txina, Turkia,…). Gainera garai horietan bidaiatzea bakarrik

pertsona dirudunak egin ahal zuten eta berak munduan zehar bidaiatu zuen.

Isabella Lucy Bird 1831. azaroaren 15an jaio zen Boroughbridgen. Bidaiari, idazle eta naturaren

historiadorea izan zen. Bere aita apaiza zenez ,horregatik , elizaz eliza Britania Handitik

zehar asko mugitu ziren Birdek gaixotasun asko izan zituen, baina medikuen

ustez beraren gaixotasunak buruak sortutakoak ziren, berari gustatzen zitzaiona (bidaiak egitea) egiten ari zenean ez zeukan ezta gaixotasun bat.

1854. urtean bere aitak 100 libra eman zizkion eta Amerikara joan zen bere familia ezagutzera. Bera

hor egon zen bere dirua amaitu zen arte. Bertan bere lehenengo liburua idatzi zuen “The Englishwoman in America” 1856. urtean argitaratua.

Hurrengo urtean Kanadara abiatu zen eta gero Eskoziara baita ere. Bere ama 1868. urtean hil zen eta hori ahazteko bere ahizpa Henriettarekin Mull Islara joan zen bizitzera. Baina Isabellak ezin zuen

jasan bizitza tradizionala eta nahiago izan zuen bere kabuz bidaiatzea. Bere idazki gehienak bere

ahizparentzako gutunak dira, mundu osoan idatzita zeundenak.

Birdek Britania Handia utzi zuen 1872. urtean, eta lehenengoz Australiara abiatu zen, baina ez zitzaion gustatu. Gero Hawaii-ra joan zen eta asko gustatu

zitzaion, horregatik bere bigarren liburua idatzi zuen. Gero ,entzun zuenez herrialde horren aire ona zela

gaixoentzat Coloradora abiatu zen.

Bakeroz jantzita 800 milla egin zituen Rocky mendietan 1873. urtean.

Urte horretan bere libururik famatuena idatzi zuen “A lady’s life in the Rocky Mountains”.

Etxera itzuli zenean, Edinburgarra zen doktorea ,John Bishop, ezagutu zuen. Gero berriro gaixotu zen eta Japonia, China, Vietnam, Singapur

eta Malasyara joan zen. 1880. urtean bere ahizpa hil zen, Isabella oso triste

zegoen eta hau saihesteko John Bishopekin ezkondu zen.

Gero Bishop hil zen eta Isabellak misioneroa izateko medikuntza ikasi zuen. Ondoren Indiara abiatu zen.

Indiara 1889. otsailan ailegatu zen eta misioak egiten hasi zen. Gero hauek amaitzean Persia,

Kurdistan eta Turkiatik bidaiatu zuen. Hurrengo urtean Britaniar soldadu batzuekin elkartu zen eta gudetan mediku bezala lan egin

zuen. 1892. urtean Bird Royal Geographical Society-n

sartu zen lehen emakumea izan zen. Bere azken bidaia 1897. urtean izan zen Txina eta

Koreara. Gero Marokora joan zen. 1904. urtean Edinburgon hil zen.

The Englishwoman in America (1856) Pen and Pencil Sketches Among The Outer Hebrides

(1866) The Hawaiian Archipelago (1875) The Two Atlantics (1876) Australia Felix: Impressions of Victoria and Melbourne

(1877) A Lady's Life in the Rocky Mountains (1879) Unbeaten Tracks in Japan (1880) Sketches In The Malay Peninsula (1883) The Golden Chersonese and the way Thither (1883) A Pilgrimage To Sinai (1886) Journeys in Persia and Kurdistan (1891) Among the Tibetans (1894) Korea and her Neighbours (1898) The Yangtze Valley and Beyond (1899) Chinese Pictures (1900) Notes on Morocco (1901)

Gure ustez Isabella Bird oso emakume interesgarria da, asko bidaiatu zuelako mundu osotik eta garai horretan bidaiatzea bakarrik

pertsona aberatsak egin ahal zuten. Gainera oso langilea izan zen 16 liburu idatzi zituelako, eta

gaixotasun asko jasan zituen eta asko borrokatu zuen hauetatik ateratzeko.

Wikipedia Google traduktorea Mujeres Viajeras

Jeanne Amelie Marguerite Clerisse

(Marga d'Andurain)

Egileak:

• 1. Orrialdea................portada• 2. Orrialdea................aurkibidea• 3. Orrialdea................pertsonaia identifikatu (Non jaio zen eta noiz)• 4. Orrialdea................pertsonaia identifikatu (Lanbidea, pertsonaia aztertu, bizitzako gertaerak, .....)• 5. Orrialdea................pertsonaia identifikatu (Pertsonaia aztertu, bizitzako gertaerak, .....)• 6. Orrialdea................biografia (garaiko gertaerak, .....)• 7. Orrialdea................ bibliografia

1. Non eta noiz jaio zen?

Jeanne Amelie Marguerite Clerisse (Marga D’Andurain)Baionan, 1893ko maiatzaren 29anBeste izenak:Palmira erregina.Basamortuko Mata-Hari.Hogei hilketen kondesa.Arabiako Lawrence-ren maitalea.

Aurkibidea

2. Lanbidea:Marga d'Andurain espioia izan zen, Arabiako Lawrence-ren maitalea eta errealitateko heroisa, liburuetako bezalakoa.Emakume erakarlea, iraultzaile eta abenturazale, euskaldun arbasoak zituen emakume honen historioa paregabea da.3.Pertsonaia aztertu:Marga d'Andurain, Maxime Clerisse-ren alaba txikia zen, Baionako auzitegian epaile errespetatua izan zena, eta Marie Diriart, mediku eta notarioko familia baten kidea ona izan zen. 5 urte zituenetik 15 urte zituenera, erlijio instituzio frantsez ospetsu askoetan izan zen. Guztietatik kaleratuta izan zen, bakarrik Gipuzkuan dagoen “Hondarribiako Ursulinas” lortu zuen urte bat amai dadin kanporatuta izan gabe. Eskola honetan izan zen lehen aldiz bere kideak Marga deitu ziotela, eta hemendik aurrera izen honekin ezagutuko zen. Hainbeste bidaien ostean eta ezkontza txar baten ostean urrutiko lehengusu batekin, Pierre d'Andurain12 urte zaharragoa, 1993. urtean bere abentura deskabeiatuena egin zuen, La Meca hirian sartzea zen lehen emakuma mendebaldarra izatea. Hau saiatzean atxilotu egin zuten eta bitartean zapiak bordatzen eta beste emakumeeie dantza pasuak irakasten igaro zuen. Yiddako estantzia konplikatu zen, gainera, bere senarra, Soleiman, hilketaz akusatu zuten eta Yidda-ko kartzelan atzilotu zuten. Konstsul frantses bati

Aurkibidea

esker, Roger Maigret ilarritaz hiltzea libratu zen. Etxera bueltatzean da berriro bere lehen senarrarekin baina Zenobiako hotelako sarreran, bortizki, hiltzen dute. 1937an Siria betirako utziko du gertakari hau gertatu eta gero. Bigarren Mundu Gerraren zehar, Marga eta bere semea Parisen bizi izan zuten eta gainera, alemaniarrek Parisa okupatuta zeukaten. Orduan, Margak bere bizitza alemaniarrei opioa saltzen eman izan zuen. Parisek askatasuna lortu eta gero, Marga eta bere semeak Kosta Urdinean bizitzera joan ziren. Hilabete batzuk eta gero, Nizanean atzilotu egiten dute eta Parisera berriro eramaten dute Raymon Clerisse-ren hilketaz akusatuta zegoelako. Froga faltagatik, berriro askatu zuten. 1948ko azaroaren 5ean, Tanger ibaian, bere itsasontzian hiltzen dute. Bakarrik 55 urte zeukan hau gertatu zenean eta bere gorputza ez zuten aurkitu.

Aurkibidea

BIOGRAFIABIOGRAFIA

Garaiko gertaeretan izandako partaidetza:Marga D’Andurain ez zuen partaidetza hartu gertakari historiko askotan baina bai bizi izan zuen asko. Parisera bizitzera joan zenean bere semearekin opio saldu behar izan zien naziei, denboraldi horretan Frantzia zuten okupatuta, eta arabiako zenbait arazoetan sartuta ikusi zen. Merkatu beltzean lantzea eta mendebaldeko lehen pertsona Mekan sartzen zena izatea nahi zuen. Merkatu beltzan lan egitea eta Britaniarentzat espiotzat lantzea, azkenean, hilda bukatu zen.Bere lanaren balorazio pertsonala:Gure ustez, Marga oso trebea, merkataritzaren arloan, eta oso azkarra zen emakumea izan zen. Berak zuen helburua Mekan sartzen zen lehenengo mendebaldeko pertsona izan nahi zuen. Ikerlai, abenturazale eta espioi trebe eta paregabea izan zen baina bakarrik bere buruaz arduratu eta bere semea zaintzen zuen eta denboraldi txarrak bizi izan zituen, adibidez, hilketak, akuzazioak, epaiketak eta abar. Nahiz eta hainbeste tira-bira izan, emakume hau klase altuko pertsonekin harremanak izan zuen.

Aurkibidea

Bibliografia

•3000 hiztegia•Agirregabiria.net•www.wikipedia.com•www.hoymujer.com•http://elpaniol.bolgspot.com

Portada

1. Pertsonaia identifikatzen:

1.2 Non eta noiz jaio zen?......................................3

1.3 Bere lanbidea....................................................4

1.4 Pertsonaia aztertzen........................................5

1.5 Pertsonaiaren historia.....................................6

2. Pertsonaiaren biografia idazten

2.1 Pertsonaiaren datuak……………………………7

2.2 Garai horretan izandako partaidetza...............8

2.3 Une historikoaren ikuspegi orokorra...............9

2.4 Bere lanaren balorazio pertsonala....................10

Margaret Oliphant 1828ko apirilaren 4an jaio zen.

Wallyford-en jaio zen Musselburgh, East lothian-en urbil.(eskozian)

Nobelagilea,ipuingilea eta historiagile eskoziarra zen. Bere liburuen artean bikainenetako bat frankenstein liburua da,

120 titulu idatzi zituen haien artean; Carlingford (1863 – 1876) ; Merkland (1851) ; Kirsteen (1890); Invisible (1882)…

Bere bizitza oso tragikoa izan zen pixkanaka pixkanaka bere gurasoak, bere senarra, bere hiru semeak eta bere anaiak ere galdu zituen; pilo bat idazten mantendu behar zituen.

Bere garaiko gehien irakurritako idazlea izan zen, 120 nobelekin. Bere nobelak mamuzkoak ziren gehien batean.

Margaret Oliphant 1828ko apirilaren 4an jaio zen. Wallyford-en jaio, Musselburgh, East lothian-en urbil.(Eskozian).

Nobelagilea, ipuingilea eta historiagile eskoziarra zen. Bere liburuen artean bikainenetako bat frankensteinen liburua da, 120 titulu idatzi zituen haien artean; Carlingford (1863 – 1876) ; Merkland (1851) ; Kirsteen (1890); Invisible (1882)…

Bere bisitza oso tragikoa izan zen. Pixkanaka pixkanaka bere gurasoak, bere senarra, bere hiru semeak eta bere anaiak ere galdu zituen; pilo bat idazten mantendu behar zituen.

Bere garaiko gehien irakurritako idazlea izan zen, 120 nobelekin. Bere nobelak mamuei buruzkoak ziren ,gehien batez.

Margaret Oliphiant literatura gotikoa idazten zuen, bere lehenengo nobela 1849an idatzi zuen horrela eman zion hasiera ia mede erdira.

• Izena: Margaret Oliphant Oliphant• Lanbidea: Nobelagilea, ipuingilea eta

historiagilea• Jaiotze lekua: Wainford, Musselburgh

ondoan (Londresen) • Noiz: 1828ko apirilaren 4ean jaio eta

1897ko ekainaren 25ean hil egin zen • Idatzitako liburuak: gaur egun

gogoratua da mamuei buruz idatzitako liburuei esker famatuena Frankenstein eta la puerta abierta.

• Idatziz gain Margaret adizkari batean lan egin zuen “Blackwood´s magazine” eta honetan 100 artikulu baino gehiago argitaratu zituen.

Margaret Oliphant ideologia sozialistak zituen eta kristaua zen. XIX. Mendea eta gero izan ziren lehenengo emakumeak partaidetasuna hartzen zutenak politika munduan eta sozialista izatea izan zen emakumeei eskubidea eman ziona.

Margaret Oliphant idazle oparoa izan zen, ehun liburu baino gehiagoren egilea, emakumeen eskubideen aldeko borrokalari eta gizarteko eztabaidetan partaidea, gazterik alargundu eta gero familia zabala bere lanaren indarrez mantendu zuena.

• 1870. Urtetik aurrera, Europar herrien erlazioa bake itxura zeukaten, gero eta teinkoago bihurtu ziren, aliantza batzuk sortu ziren baina horrekin gero eta konplikatuago bihutu ziren interzazional ingurua.

Gure ustez Margaret Oliphant oso emakume gogorra izan zen, urte batzuetan eskoziatik Erromara bizitzera joan egin behar izan zen bere familiaren gaixotasunagatik eta han bere seme alaba guztiak eta bere senarra hil egin zitzaizkion.

Wikipedia HiztegiaEgileak:Leire Miñambres

APARTEKO

BIKTORIANA,

INGALATERRAKO

LAN

NEKAGARRIA

UTZI

AFRIKARA

JOATEKO

ABENTUREN

BILA

1. Maryren haurtzaroa

2. Lehenengo bidaia

3. Bigarren bidaia

4. Bibliografia eta iritzi pertsonala

1862. urtean jaio zen Londresen. Bere bizitzaren lehenengo hogeta hamar urteak Londresen eta Cambridgen pasatu zituen.

Bere aita doktorea zen , eta naturalista eta etnologo zalea. Mary ezin zen eskolara joan, bere garaian emakumeak ikastea debekatuta zegoelako, bakarrik ikasi zuen alemana bere aitari laguntzeko. Orduan Maryk bere kabuz ikasi zuen bere aitaren liburuak irakurtzen. 30 urte geroago bere gurasoak hil egin ziren, eta handik gutxira bere anaiak alde egin zuen; orduan berak orain arte ez zuen amnistia lortu zuen. Libre geratu ondoren, ez zuen denbora galdu; Afrikako bidaia hasi zen prestatzen.

Lehenengo bidaia

Zalantzazko bidaia

Mary Kingsley Ingalaterratik ( Liverpooletik ) atera zen 1893. urtean Afrikarantz abiatu zen, eta bere zenarraren bila zihoala esaten zuen bidaian zehar, emakume batek ezin zuelako bakarrik bidaiatu. Liverpooletik Sierra Leonako hiriburura ailegatu zen, eta Afrikako kostalde osoaren ertzetik joan zen hiri batzuetan eskala eginez, Luandara ailegatu arte. Handik beste itsazontsi bat hartu zuen Cabindara joateko.Hor hainbat gau pasa zituen, eta gero Kongo ibaitik joan zen Matadiraino, eta bertatik trenez joan zen Kinshasaraino( Maryrentzat bere bizitzan egindako gauza garrantsitzuenetariko bat). Handik, pertsona talde batekin Librevillera joan zen eta bidain zehar arrainak eta intsektuak bildumatu zituen. Han itsasontsi bat hartu zuen eta Ingalaterrara itzuli zen.

Bonny

Mary Kingsley Afrikara bueltatu zen 1894. urtearen abenduan Liverpooletik. Günther- en euskarria izan zuen, Mary-ri Niger eta Kongoren artean arrainak bilatzea agindu zion, eta ekipo zientifiko bat ezkaini zion. Calabar-era ailegatu eta gero Cross ibaiaren zonaldea ikertzen egon zen eta bubi tribua ezagutzen. Ondoren itsasontzi baten bidez Glassera ailegatu zen. Gabon lurraldea ikertzea proposatu zen , baina horretarako bidai arrizkutsu bat egin behar zuen Ogowe ibaian zehar. Lanbéréraino bidaia ondo joan zen, baina hortik aurrera gauza batzuk aldatu egin ziren. Maryk idatzi zuen Talagouga ``Gabeziaren Atea´´ esan nahi zuen. Ondorioz, herrixka hartan Misio Ebangeliko Frantses bat sortu zuen.

Calabar

Limbe

Glass

Maryren bigarren bidaia

Lamberéné

Talagouga

Bertatik junglara egin zituen espedizio asko. Indigenen kanoak oso ondo erabiltzen ikasi zuen , eta horri esker bere bizitza salbatu zuen. Maryk Ogowe ibaian zehar zihoan beste zortzi galoekin. Bidaian zehar kanoak hainbat alditan bira egin zuen, baina Mary berriro kanoan sartzeko oso ondo moldatzen zen. Lambaréné-ra ailegatu ondoren, bidi berri bat antolatu zuen Ogowe eta Remboué ibaien artean, fang tribuaren herrialde berriak aurkituz. Mayk entzun zuen bezala, herrixka horietan kanibalismoa egiten zen,eta hori bere liburuetan agertzen da. Baina horrek ez zuen gelditu, eta herrixka berriak aurkitzen jarraitu zuen ohianan zehar. Remboué ibaiaren laguntzaz itzultzean kanoaz, ``ezinezkoa´´zen bidetik

Bigarren bidaia bukatzeko, Mary Kingsleyk Mungo Mah Lobeh (4095 m., gaur egungo Kamerun Mendia) igo zuen. Horrekin bukatu zuen bere bidaia, Ingalaterrara bueltatuz 1895. urtean.

1900.urtean Hegoafrikara bueltatu zen baina erizain bezala boersei laguntzeko. Hemen sukarra hartu zuen eta hil egin zen 37 urtekin.

Bibliografia

·Hacia los límites del mundo liburua, 156- 161 orrialdeak

Iritzi pertsonala

Arritzen nau garai honetan emakume ikertzaile bat ikustea, baina garai honetako emakume ikertzaile bakarranetakoa izan zen.

Egilea:Ruben

1- Pertsonaiaren datuak: ·Non eta noiz jaio zen: Pensilbanian 1864ko, maiatzaren 5ean jaio zen. Bere gurasoek Michael Cochrane epaileak eta Mary J ane Kennedy.

Bere benetazko izena E lizabeth J ane Cochran zen.Txikitatik “P ink” deitu zioten.

·Lanbidea: ikertzaile kazetaritzaz lan egin zuen. Lanbide honetan sartu zen egunkari batean iruzkin sexista bat ikusi zuenean eta horregaitik berak erantzun bat bidali zion egunkariko editoreari. Honek testuaren kalitatea ikustean Nellie-ri gonbidatu zion egunkariko kazetari bihurtzea. Urte horretan emakumeen ezin zuten egunkarietan idatzi eta horregaitik editoreak izena aldatu behar izan zion eta orain ezagutzen dugun izenarekin deitzen hasi zioten : Nellie Bly

Bere lehenengo lana kazetari bezala uztean New Yorkera bidaiatu zuen,eta “The New York World” egunkarian lana eskatu zuen. Joseph Pulitzerrek kontratatzen dio eta lehenengo lan bezala emakumeentzako asilo psikiatriko bati buruz iruzkin bat idaztea bildaltzen dio. Bly asiloan barneratzen da, ero papera egiten, gaixoek jasaten zituzten egoera larriei aurre eginez. Hain ondo egin zuenez medikuek eta poliziak ere bai asilotik ateratzea debekatu zioten. Hamar egunez bere zentzutazuna erregutu eta gero askatu zuten. Kazetaritza eskutu mota hau bere estilo partikularra bihurtzen zen.

Bere bizitzako oroigarriena mundu osoari emandako itzulia izan zen. Bidai hau “World” egunkariari proposatu zion Julio Vernek idatzitako nobelagatik:”Munduari itzulia 80 egunetan.” Nellie Bly erreportai hau egiteko zozketa bidez aukeratua izan zen 1889Ko azaroaren 14an New Yorketik abiatu zen bidaian eta 1890ko urtarrilaren 25ean amaitu zen. Bidai honek Hirurogeita hamabi egun, sei ordu, hamaika minutu eta hamalau segundu iraun zuen eta horri esker munduko errekor marka berria egin zuen. Bizitatutako lekuak:

Munduan zehar egindako bidaietan Inglaterra,Europa, Japon, Txina, Egipto, Hong Kong, Ceilan, Penang, Singapur, Yokohama, Julio Verneren etxea, Brindisi, Colombó, San Francisco, EEUU osoa etab. bisitatu zituen.

Lehenengo emakumea izan zen munduari itzulia eman ziona eta baita ere bakarrik nabigatu zuena, horregaitik mundu osoko emakumeek inspiratu zituen.

Nellie Bly.k Robert Seaman aberatzarekin eskondu zen 1895ean. Honek bera baino 50 urte baino gehiaho zituen. Aldi berean egunkaritik erretiratu zen denboraldi batez.

Seaman hil zenean 1904an, Nellie berriro lanean hasi zen berriak artxibatzen eta emakumeen sufragio zentsitarioari buruz berriak ematen.

Europara bidaiatu zuen 1.Mundu Gerra zegoen bitartean eta kazetari bezala egon zen ekialde aurrean.

1922ko Urtarrilaren 27an, Nellie Blyk 57 urterekin hil egin zen neumonia baten ondorioz.

New Yorken Elizabeth izeneko jolas-parke txiki bat dago “La vuelta al mundo en 80 dias gaiarekin.”

Gure balorazio pertsonala positiboa da. Lehenengoz, oso ondo iruditzen zaigu emakumea izatea trabarik ez jartzea bere bizitzan nahi izan duena egiteko : egunkarietan idaztea, bidai luzeak bera bakarrik egitea... Gainera errekor marka berri bat egin zuen eta hori harro egotekoa da, nahiz eta egun batzuk pasa ondoren gizon batek errekor marka hori kentzea.

Eta amaitzeko, gure ustez, bera izan zen munduko beste emakumeei ateak ireki zituena bizitza heroikoak eta

meta pertsonalak izateko.

Erabilitako material zerrenda :

Internet -> Mujeres Viajeras -Victorianas -Nellie Bly

Kontsultatu : Wikipedia eta Encarta. -Argazkiak googletik

Egileak: Ziortza Bellido eta Deborah Lozano

EGILEAREN IZENA:Unai

• Obarioetako minbiziak jota hil zen Rosalind Franklin, 1958an.

• Zientzialari aparta izan zen; emakume argia eta azkarra. Egin zuen guztian jarri zuen arreta berezia, eta zientzialari ospetsuen artean aritu zen lanean. Nobel saririk ez zuen irabazi, baina, ez dago zalantzarik, merezi izan zuen.

• Rosalindek ezin izan zuen bere ekarpena defendatu. 1968an, hura hil eta hamaika urte geroago, James Watsonek Helize bikoitza liburu ospetsua argitaratu zuen. Testu hartan oso gaizki tratatu zuen Rosalind, eta haren ekarpena erabat ilunduta geratu zen.

• Rosalind 1920an jaio zen, eta, beraz, Bigarren Mundu Gerra hasi zenean hemeretzi urte zituen.

• Gerrarengatik erabat kezkatuta, zientziaren esparrutik lagundu nahi izan zuen. Frantzia naziek hartu zuten, eta Ingalaterran sartzeko arriskua handia izan zen. Gerra bukatuta, Londres suntsiturik zegoen; berreraiki beharreko hiria zen.

• Rosalindek garai gogor haietan ikasi zituen fisika, kimika eta matematika.

• Parisko Laboratoire Central des Services Chimiques de l'Etat laborategian ere aritu zen lanean hiru bat urtez, ikatzaren egitura aztertzen.

• Baina garai zoriontsu haiek bukatu egin ziren, eta Londresko King's Colledge-ra joan zen DNAren egitura ikertzeko. 1951. urtea zen. Bi urteko lan gogorrak DNAren egituraren gakoa ekarri zuen.

• Aurkikuntza 1953an egin zuten; baina Rosalindentzat urte hori ihes egiteko garaia izan zen. Paradoxa ederra. King's Colledge-n, Rosalind egitura aurkitzeko zorian zegoen. Gutxi falta zitzaion. Baina lan-giroa ez zen batere atsegina berarentzat. Gustura ez zegoela esatea gutxi esatea da. Alde egiteko premia zuen.

• King's Colledgen lanean hasi eta segituan, John. T. Randall fisikariak, hango nagusiak, DNAren egitura aztertzeko agindu zion Rosalindi. Molekula hori garrantzitsua zelako susmoa zuen Randallek. Eskaera bitxia zen: Rosalindek ez zekien ezer biologiari buruz. Parisen egin zuen ikerketak ez zuen zerikusirik DNArekin. Baina baietz erantzun zuen, eta lanean hasi zen. Randallek esan zion Goslingekin batera ikertuko zuela, baina beste inork ez zuela esparru horretan ezer egingo, ezta Maurice Wilkinsek ere.

• Rosalindek eta Goslingek aurkitu zuten DNAk bi forma zituela, A eta B, eta hezetasun-mailaren arabera batetik bestera pasatzen zela. Rosalinden lana oparoa zen. Hezetasun-maila kontrolatzeko aukera ematen zuen X izpien difrakzioa aztertzeko makina bat diseinatu eta egin zuten berak eta Goslingek.