BATHALA SA MGA PULONG

Romeo Nicolas BonsocanLit4-A

(Introduksyon sa Kontemporaryong

Sugboanong Pamalak)

Gipanamkon sa mga pulong ug gipakatawo sa panahon ang magbabalak.

—Omer Oscar Almenario

Ang nakapahimong balak sa balak mao ang hugot nga pagpanday sa metapora.

—Edith Tiempo

kaagi

PAGKUYANAP SA SUGBOANONG PAMALAK

mihinay-hinay og kahanaw ang Kinatsilang pinulongan

pagsukol sa “Amerikanisasyon” sa nasod

daghan ang misulpot nga mga publikasyon human sa gubat batok sa Amerikano

PANAHON SA GUBATkonserbatibo ang Sugboanong

pamalakpormalisasyon—modelo ang

Espanyol nga paagi sa pamalakOsorio, Peñaranda, ug Padre

Camomot—nagsulat og mga manwal ug artikulo unsaon pagsuwat og usa ka balak

moral ug romantiko ang mga balak

PANAHON SA HAPON(1942-45)

nanira ang mga publikasyon sama sa peryodiko ug magasin

mga namantala:Visayan Shinbununderground nga mga

publikasyonpagkahuman sa gubat usa pa mibalik ang mga publikasyon

PINULONGANG INGLES

Cebu Chronicle (1909)unang mantalaan sa Sugbogitukod ni J.R. Flynn Anderson

misunod ang pipila ka mga Ingles nga mantalaan ug magasin

POPULAR ANG INGLESnadani ang mga Sugboanon nga

mosuwat sa Inglesang mga nagtungha ug propesor

sa unibersidad milayat ngadto sa pagsuwat og Ingles

napokus ang mata sa publiko ngadto sa mga sinuwat ginamit ang pinulongang langyaw

PAMBANSANG WIKA– TAGALOG

nawakli sa daplin ang pinulongang Sugboanon

gideklarar ang ubang mga pinulongan nga “rehiyonal”

ang atensiyon ng medya napunta sa Tagalog:sine radyotelebisyon publikasyon

S. ALVAREZ VILLARINOmagbabalak ug Sugboanong

kritikonagbahad batok sa berso libretradisyonal nga metrika

arte metrika sa Espanyol—mas duol kaysa sa Ingles

naningkamot nga banhawon ang kapanulatang lokal

CARLOS P. GARCIAkanhing pangulo sa nasodnagbalak sa atubangan sa publiko

sa mga plasa sa Kabisay-an ug Mindanao

gidala ang mga tigpaminaw sa panaw ngadto usa ka layong dapit

KAUSABAN SA PAMALAKbilingual nga mga magbabalak (Ingles ug Sugboanon)Diokno, Canizares, Allego,

Patalinghug (Western)Lariosa, Auman, Ceballos

(Amerikano ug Europeo)gidala ang teoryang langyaw

ngadto sa lumad nga katitikan

MODERNISMOkaila sa kaugalingon ang magbabalak

mabinantayon sa iyang estilogisagol ang lokal ug ekstra-lokal nga mga impluwensiya:Adlawan, Amper, Pagusara,

Baclay, Bandillo

magbabalak

ASA NA SILA?mihinay na ang mga sinukod nga

balakmipuli ang berso libre nga

matang sa kontemporaryong Sugboanong pamalak

halos tanang mga balak karon nga nangapatik sa magasing Bisaya berso libre ang porma

RITCHEL DOROTAN(OMAR KHALID)literary editor sa magasing Bisaya

nakadaog nag mga ganti sa tigi sa pagsulat og balak

kontralado ang birada pero naay katam-is iyang balak

Unang Ganti sa Tigi sa Sinulatay 2007Balak, BATHALAD-Mindanao

MIKE OBENIETAmananaog sa mga tigi sa

pagsulat og balakHall of Famer sa BATHALAD-Cebu

(2004)kanhing pangulo sa BATHALAD-

Cebu (2005-07)Unang Ganti sa Gawad Komisyon

2007— “Teknolohibat ug Uban Pang Balak”

MERLIE ALUNANpropesor sa UP-Taclobanpremyadong magbabalak sa

Sugboanon ug Inglesnakadaog sa First Prize in English

Poetry sa Palanca (2010)mohubad sa iyang sinulat sa

Sugboanon ngadto sa Ingles sa talagsaong paagiSi Barbieg si Tarzan

VICENCIO BANDILLO“walay perpektong balak”tigtampohan sa Kabisdaknagsulat sa Sinugboanon ug Inglespintor usabnakamantala nag libro sa mga balak

Ang Sanglitanan sa Kalipay ug Kasakit

ADONIS DURADOusa sab ka publication designernakatrabaho sa Thailandfellow sa Iligan, UP, ug Faigao

WorkshopEmmanuel Lacaba Prize, NCCA

(2000)Best New Writer, Cebuano Studies

Center (2001)

MARIO CUEZONmagbabalak apan mas nailhan sa iyang mga sugilanon nga gisambongag magic realism

nakadaog og bangga sa balakang iyang giindig balak bahin

sa iyang biyahe sa nagkalain-laing lugar

KEVIN LAGUNDAnakakuha sa titulong Labing

Masaarong Bag-ong Magsusulat sa Tuig 2008 sa magasing Bisayatungod sa iyang balak nga “Rosas”

nagtrabaho karon sa Sunstar“naggikan ang iyang tingog sa

layong bungtod…” —Dorotan

UNSAY NAA SA “ROSAS”?

bag-ong tratasyon sa gugmatunok—kasakitan sa gugmapagdawat og paghangop… sa tunokpaghangop– nakapabag-o sa

dagway sa gugmakon wala pa ang paghangop, usa

ka ordinaryong balak lamang kini—Junne C.

JUNNE CANIZARESusa ka bilingual nga magsusulat

gisambong sa iyang mga Sugboanong balak ang Western nga panghunahuna

magbabalak sa magasing Bisaya

TEMISTOKLES ADLAWANbag-o lang mipanaw nga

magbabalak, kaniadtong 2009gisagol ang lokal ug ekstra-lokal

nga panghunahuna sa iyang mga balak

tigbasahan og langyawng literatura ug ibutang sa iyang mga balak

tigpatikan og mga balak sa Bisaya niadtong buhi pa siya

VICENTE RANUDOklasiko ug pormal ang iyang mga

balakmay pagpugong ug

makapahinuklogmetrikang Espanyol ang iyang

gamitbantog sa iyang mga sinukod nga

balakbantog sa iyang sinukod nga balak

nga “Hikalimtan”

RIC BALADJAYtalagsaon ang iyang mga balak

padayon gihapon sa pagsulatbalak nga “Liso”

iyang obra maestrarima perpektaamphibraic pentameter

amphibraic—3 ka silaba nga ang accent naa sa ikaduha

publikasyon

ASA MABASAHAN ANG MGA BALAK?

mantalaanmagasinperyodikolibrodyurnal

LIBROSanggi (Antolohiya sa mga Sinulat

nga Midaog sa Bangga sa Magsusulat, Inc.) 1992

Dili Tanang Matagak MahagbongPasumbingay (BATHALAD-Cebu)Kulukabildo: Dialogues with

Cebuano WritersKapulongan: Conversations with

Cebuano Writers

MAGASIN/ PERYODIKALBisaya (1930+)Bag-ong Kusog (1915-41)Dagang (2007+)Ang Suga (1910-11)Ang Camatuoran (1902-11)El Precursor (1907-41)La Revolucion (1910-41)Babaye (1930-40)Nasud (1930-41)

BALAYAN SA INTERNETmga balayan nga ginama sa mga

Sugboanong magbabalak alang sa Sugboanong magbabasa

mitampo ang mga magbabalak sa atong panahon

duawanan sa mga Bisayang nahigugma sa pinulongan

KABISDAKbalaybalakasoy.blogspot.comgidumala ni Mike Obenieta

BAYBAYONbalakbisaya.blogspot.com

KULITOGkulitog.blogspot.com

BALAKISTAbalakista.blogspot.comgidumala ni Piero Aldaya

kapunongan

PUNDOK SA MGA MAGSUSULATdaghan ang mga pundok sa katilingban ang mimahal sa Sugboanong budaya

adunay mga kapunongan nga gibuhat sa mga magsusulat ug ang mga miyembro mga magsusulat usab

PIPILA SA MGA PUNDOKDagang Foundation, Inc.LUDABI (Lubas sa Dagang

Binisaya)Lunsayng BisayaWILA (Women in Literary Arts)BATHALAD (Bathalan-ong Halad

sa Dagang)SugboMindanao

kalihokan

KISAW SA KATILINGBANdaghang mga kalihokan ang

nanghitabo sa kalibotan sa mga magsusulat, ilabi sa mga magbabalak

gipasiugdahan sa mga pundok ug tunghaan

dako gihapong buhi ang Sugboanong pamalak

PASINATI SA PANULATdaghang mga tunghaan ang

nagpasiugdag pasinati alang sa mga magbabalak ug magsusugilanon:Don Cornelio Faigao Workshop (USC)MUGNA (UP ug CNU)Iligan National Writing WorkshopSilliman Writing Workshop

TIGI SA SINULATAY OG BALAKdaghang indigay ang nag-imbitar

sa mga magbabalak sa Sugboanong pinulongan:Gawad KomisyonBATHALADLunsayng BisayaMagsusulat, Inc.

kritisismo

BAHIN SA BALAKdaghang magsusulat ang

nangahas nga basahon ang balak pinaagi sa iyang dagway

adunay mga magbabalak nga nagsulat og mga kritisismo bahin sa mga magbabalak sa kasamtangang panahon

ANG BALAK UG ANG MAGBABALAK

dili laktod ang paghulagway sa magbabalak sa usa ka butang nga iyang gituki

maniid sa hiwing pamaagi sa katilingban

gugma—way kamatayong temayano nga tema nga napanindot

tungod sa paggamit og mga simbolo

POETIKHALISMOang Ban-aw ang tinubdan sa iyang

mga balakNoy Tiago—idolo ni Omar

“putling kaalam sa usa ka tawong way alamag”—Pablo Neruda

gisuwayag minyo ang tradisyon ni Noy Tiago ug ang bag-ong kritisismo

magbabalak sa kinabuhi, dili sa mga pahina sa libro

DIANA MARTINIQUEang pulong kon balik-balikon

mausab ang kahulogan“Diana Martinique: Tighimalad

Mananagna Psychic Jackson Square French Quarters New Orleans: Septiyembre 3, 1995”nagdala nato sa esena sa mga

kalingawan sa kapalaran tali sa kinabuhi ug kaugalingong kahimatngon

tinubdan