Fieke Bijnagte

Exemplarisch onderwijs en catecheseOver het onthullen van een geheim

Exemplarisch onderwijs lijkttwee punten van de 'driestar' teraken: school en kerk. Het eersteis niet vreemd, het tweede bewijstFieke Bijnagte. Voor haar studieonderwijspedagogiek deed zeonderzoek naar de mogelijkhedenvan exemplarisch onderwijs binnende catechese. 'Gaan we niet tesnel voorbij aan de geweldigemogelijkheden die de dagelijkse werkelijkheidbiedt om belangstelling te wekken voor God?'

Catechese in een crisis?De Waarheidsvriend van 10 oktober 2002 luidde denoodklok voor de catechese. In een alarmerend artikelsignaleerde prof. dr. W. Verboom een crisis die zich uit inallerlei verschijnselen, zoals ordeproblematiek, zwakkedidactische werkvormen, geringe betrokkenheid vande catechisanten, geringe bereidheid om te leren,geringe betrokkenheid van ouders en ouderen in degemeente en weinig alertheid op deze ontwikkelingenbij het beleidskader in de gemeenten. Als christenen student onderwijspedagogiek las ik het artikelmet belangstelling. Binnen de catechese ligtmijns inziens een belangrijke taak voor christelijkeonderwijspedagogen.

Vervolgens vertelde iemand mij over het intrigerendeconcept exemplarisch onderwijs en nog weer eenpoosje later ging ik stage lopen bij het Centrum voorCatechese. Daarstelde men de vraag of er mogelijkerwijsvormen te ontwikkelen zijn die het catechetisch lerenmeer integreren in de leefwereld en de vragen dieopkomen uit de dagelijkse werkelijkheid. Hiermeebegon een proces zoals exemplarisch onderwijs hetbedoelt: er ging van alles gisten en reageren en ik werdmeegezogen in een denkproces. In dit proces stond devolgende vraag centraal: hoe kunnen kennisverwervingvan de Bijbel en de daaruit voortvloeiende geloofsleervan de kerken de catechisant als uniek individu met eeneigen leef- en belevingswereld binnen de catechesebeide de aandacht krijgen die zij verdienen?

Dit artikel is een verkorte weergave van de bevindingenuit mijn onderzoek.

cGïj zult ze uw kinderen inscnerpen en

aarvan spreleen, auinuis ziten, 3»sgij in uw

en als gij op den weggaat,en als gij

neerligt en als gij opstaat'

Onbekend maakt onbemindGeloofsonderricht is een eeuwenoude traditie. In hetOude Testament lezen we er al over, onder andere inDeuteronomium 6. In het Nieuwe Testament spreektde Heere Jezus in Mattheus 28 duidelijke taal: 'Gaatdan henen, onderwijst al de volken ... lerende henonderhouden alles wat Ik u geboden heb.' De eeuwendoor is aan deze opdracht gehoor gegeven. Eenvoorbeeld hiervan in onze tijd is stelling 2 van devisienota van de PKN Leren leven van de verwondering(2005): 'De kerk wil vanuit haar protestante traditiestaan voor de levensveranderende boodschap van hetEvangelie en haar getuigen. Dat wil de kerk doen op eenaansprekende en eigentijdse wijze voor alle generaties.'Een van de mogelijkheden om van die boodschap tegetuigen is de catechese.

Catechese is het inwijden van jongeren in de geheimenvan het christelijk geloof, opdat zij God mogen lerenkennen en navolgen. Het doel van catechese is: 'Godleren kennen'. Het uitgangspunt hierbij is dat God Zichlaat kennen door middel van Zijn Woord (Openbaring).Dit wordt helder verwoord in de NederlandseGeloofsbelijdenis:

Artikel 2. Hoe wij God kennenWij kennen Hem door twee middelen. Teneerste door de schepping, onderhouding enregering van de hele wereld. (...) Dit alles isvoldoende om de mensen te overtuigen enhun elke verontschuldiging te ontnemen.

O Artificium l 2 \ 2008

Ten tweede maakt Hij Zichzelf nog duide-lijker en volkomener aan ons bekend doorZijn heilig en goddelijk Woord, namelijkvoor zover dat voor ons in dit leven nodigis tot Zijn eer en tot behoud van de Zijnen.(Psalm 19:8-9; 1 Corinthe 1:18-21; Jesaja29:14)

Het gaat hier om een geheimenis dat niet zomaar is tebevatten of uit te leggen.Leren is, zeker bij catechese, veel meer dan alleenoverdracht van onpersoonlijke, abstracte kennis.'Kennisis nooit alleen maar intellectueel bedoeld, maar omvatde hele mens, zijn denken, willen, voelen en handelen'(Verboom, 1989, p. 19). Maar kennis is wel belangrijk.Verboom, in zijn afscheidsbundel ambassadeur van decatechese genoemd, zegt hierover: 'Onbekend maaktonbemind. Wie de geloofsinhoud niet kent, zal dezeniet missen, laat staan beminnen. Waarom zou mendan de geloofsinhoud nog willen leren?' (2006, p. 181).Volgens Verboom worden het kennis- enervaringselement in de catechese te veel uit elkaargetrokken en gaat dit vaak ten koste van óf deleerinhoud óf de ervaringen in het leven van iederedag. In zijn afscheidscollege beschrijft hij binnen decatechese in de twintigste eeuw in het middenveldvan de Nederlandse Hervormde Kerk een verschuivingvan kennis naar ervaring. Steeds meer is de nadrukkomen te liggen op de relevantie voor de catechisant.Daarmee dreigt volgens Verboom echter de eigenbetekenis van cognitieve kennis buiten beeld te raken.

Achtergrond

enerzijds als mens geaccepteerd te worden, terwijlanderzijds de opvoeding een inwerken is op het kindom juist dat menszijn te ontwikkelen (Miedema, 1993).Pedagogisch gezien gaan we er daarmee vanuit datanderen een kind altijd in een bepaalde richting wijzen,l n het proces van menswording staat niet zozeer het kindcentraal, maar gaat het om het kind, de volwassene(n)én de relatie tussen die twee. Het kind heeft zijn eigenontwikkelingsmogelijkheden, de volwassene heeftzijn eigen ontwikkelingsgeschiedenis en binnen deopvoeding komen die twee unieke personen samenin een unieke gemeenschap van zich ontwikkelendemensen. Theologisch gezien kunnen we daaraantoevoegen dat de Bijbel inhoud geeft aan die richting:Gods Woord is onmisbaar om de goede richting op tegroeien.

Een bruikbaar onderwijsconcept?Dit pedagogische en theologische aspect zien weterug bij exemplarisch onderwijs. Kennis én ervaringspelen binnen het concept beide een belangrijke rol.Exemplarisch onderwijs wil kennis zodanig overdragendat leerlingen uitgedaagd worden om te leren en datdie kennis ook'blijft hangen', dat ze het begrijpen en erwat mee kunnen. Daarnaast zijn exemplarisch onderwijszoals het bij Driestar educatief wordt ontwikkeld en hetchristelijk geloof nauw met elkaar verbonden. Dat klinktdoor in de exempels, in het handboek voor exemplarischonderwijs en in het Onderwijskunstbulletin, nuArtificium genoemd. Verwondering, licht, de schepping,verworteling, gaan naar de bron. Voor mensen diebekend zijn met exemplarisch onderwijs zijn ditveelzeggende woorden.De stap naar het onderwijs van de kerk, de catechese,

'Binnen de catechese ligt een belangrijke taak voorchristelijke onderwijspedagogen'

Catechese wordt dan een oefening in spiritualiteit wat'in veel gemeenten het einde betekent van de regulierecatechese'(2006, p. 180).Let wel, Verboom benadrukt dat deze ontwikkelingingegeven is vanuit een diep verlangen om jongerenals subject van hun eigen leerproces serieus te nemen.Toch doet hij een dringend appel aan de synode vande Protestantse Kerk om de inhoud van de Bijbel, en dedaaruit voortvloeiende geloofsleer van de kerk, in decatechese in ere te herstellen.

Mijns inziens is de door Verboom geschetsteontwikkeling een worsteling met de pedagogischeparadox die Kant al gesignaleerde: het kind dient

is dan ook niet zo verwonderlijk. Dit bleek ook in degesprekken die ik had met Kalkman en Roeleveld,directeur opleiding respectievelijk onderwijskundigbeleidsmedewerker bij Driestar educatief. Zij zagen dezestap als een logische, hadden al ideeën voor exempelsen hadden hier ook wel eens met predikanten overgesproken.

In mijn studie naar de integratie van catechetisch lerenen de leef- en belevingswereld van de catechisantheb ik onderzocht of exemplarisch onderwijs bij dezeintegratie behulpzaam zou kunnen zijn. Ik heb eenviertal kernzaken gevonden die verrijkend kunnen zijnvoor de catechese.

Artificium i 2 l 2008

Ten eerste moet onderwijs belangstelling wekken; dezeis er dus nog niet altijd. Hierbij speelt de openingsvraageen belangrijke rol. Binnen het onderwijs, en ookbinnen catechese, is hier heel veel aandacht voor.Wat is een pakkend begin? Exemplarisch onderwijsheeft mij geleerd dat in het begin geen oplossingaangedragen moet worden, ook niet in de vorm vaneen aansprekend voorbeeld. Het gaat om het oproepenvan verbazing, verwondering of verbijstering. Het isbelangrijk niet te snel met een antwoord te komen, niette snel het eerste deel van artikel 2 van de NederlandseGeloofsbelijdenis over te slaan. De schepping is eenprachtig boek. De Bijbel en de kerkgeschiedenis biedenons talloze personen die hoofdpersoon in een exempelkunnen zijn. Denk aan Abraham, David, Augustinus,A. Brakel enzovoort.Ten tweede gaat het om leren met hoofd, hart enhanden, te beginnen bij het hart. De setting waarinhet onderwijs zich afspeelt, is hierbij van groot belang.Door je in te leven in een persoon, het liefst in de juisteomgeving, wordt je hele wezen erbij betrokken. Zomocht ik in de Sint Jan in Gouda een begijn zijn. Ik zat inde consistorie van de Sint Jan en kreeg een foto van eenbijna totaal verwoeste kerkte zien, mijn kerk, en mochthelpen aan de wederopbouw. Ik mocht meedenkenover de afbeeldingen die er zouden komen op denieuwe glas-in-loodramen. We kozen voor het leven ensterven van Jezus. Daarvoor sloegen we onze Bijbeltjesopen en lazen het Evangelie. Later gingen we kijkennaar de echte ramen en het bleek dat ons voorstel wasaangenomen. Prachtig toch?Een derde aspect betreft het belangontstaansgeschiedenis. De traditie ende ontwikkeling daarvan spelen op driemanieren een rol. Vertaald naar catecheseziet deze er als volgt uit.• De geloofsleer van de kerk geeft ons de

waardevolle zaken van het geloof doordie in de loop der tijden uit de Bijbelzijn gedolven.

• De ontstaansgeschiedenis geeft onsinzicht in de vraag hoe men hier in deloop der tijd over heeft gedacht enwelke inzichten hierbij belangrijk zijngebleken. Dit kan structuur geven aande opbouw van het curriculum en aanwijzingenvoor de inhoud ervan.

• De ontstaansgeschiedenis laat iets zien van derelatie tussen God en mensen: van de manier waaropmensen God hebben leren kennen, van Gods wegmet mensen. Dit levert beproefde ideeën op voorhet aansluiten bij de eigenheid van de leerling enhet wekken van zijn/haar belangstelling.

Een vierde aspect ten slotte betreft de aandacht voor

van de

Fieke Bijnagte

vaktaal. In vaktaal worden de essenties van een vakvaak kort en krachtig verwoord. Maar er zit een heleontstaansgeschiedenis achter. De leerling krijgt dezeniet mee door alleen maar te kijken naar die essenties.Toegespitst op de catechese is het begrip 'verbond'bijvoorbeeld voor een theoloog een begrip dat geenuitleg behoeft. Voor veel jongeren echter (en misschienook wel ouderen) is die inhoud niet zo vanzelfsprekend.Het begrip 'Gods verbond' blijkt voor jongeren vaak deassociatie van gebondenheid, van verplichtingen (jemoet...) te hebben. (HGJB, 2000). Vanuit exemplarischonderwijsperspectief moet hier begonnen worden bijde taal van de leerling, om hem vervolgens stap voorstap in te wijden in de vaktaal.

DiscussiepuntenHoewel exemplarisch onderwijs dus een goed passendconcept voor catechese lijkt, moeten we de ogenniet sluiten voor de vragen die er desondanks nogzijn. Het concept kan niet klakkeloos of in zijn geheelovergenomen worden. Daarom wil ik een aantaldiscussiepunten opwerpen die verdere doordenkingvereisen. Deze kwamen naar voren bij het bestuderenvan dit concept en in de gesprekken die ik hieroverheb gevoerd met een aantal predikanten met affiniteitvoor catechese. Bij sommige punten heb ik een beginvan een antwoord geformuleerd; andere punten zijnduidelijk nog een vraag.Ten eerste vraagt dit concept nogal wat van de leraarc.q. de catecheet. Is deze manier van lesgeven wat ditbetreft in de praktijk wel haalbaar? Deze vraag is moeilijkte beantwoorden. Mensen die enthousiast zijn voor

exemplarisch onderwijs zeggen van wel.Anderen vinden het vooral in het reguliereonderwijs niet haalbaar, onder anderein verband met strak geformuleerdeleerdoelen en tijdplannen. Er is in iedergeval nog geen school die geheel volgensde principes van exemplarisch onderwijswerkt. Maar ook al wordt niet het heleconcept toegepast, deelaspecten zijn welbruikbaar voor de vorming van catechetenen methodes. Mogelijk worden ze zelfs algebruikt, maar kunnen ze met behulpvan exemplarisch onderwijs nog verfijnd

worden. Hierbij valt te denken aan de kunst van hetvragen stellen. Dit is in de catechese geen onbekendeleervorm, maar het (neo-)socratische gesprek kanhier verdieping aan geven. Ook valt te denken aande waarde van de traditie wat betreft uitkomst énontstaansgeschiedenis. De traditie kan zo bezien delesinhoud van bestaande methodes verder vormgevenen een bruikbare structuur bieden voor de opbouw vande lesinhoud.

Artificium l 2 l 2008

Achtergrond

Ten tweede vraagt dit concept nogal wat van deleerling c.q. catechisant, namelijk betrokkenheid,eigen inbreng enzovoort. Is deze vorm wel haalbaarvoor alle catechisanten? Ook deze vraag is moeilijk tebeantwoorden. Veel is afhankelijk van de in het vorigepunt genoemde kennis en kunde van de catecheet.Het uitgangspunt van exemplarisch onderwijs is dat deleerling uit zichzelf niet altijd geïnteresseerd is in hetthema en dat daarom de openingsvraag van essentieelbelang is, juist om de interesse van de leerling tewekken.Vanuit de praktijk van exemplarisch onderwijs komen inieder geval signalen dat leerlingen meedoen:'Juist voorhet werken met leerlingen uit verschillende groepenbleek een exempel een heel geschikte onderwijsvormte zijn. Iedereen kon meedoen. Alle leerlingen voeldenzich bij een exempel op hun gemak. Zo leefde eentypisch ADHD-kind helemaal op en ook de rustigekinderen pakten op hun eigen manier de essentie vanhet exempel.' (Lommers in een interview met De Kool,2002, p. 9).Ten derde is er het aspect van het memoriseren, hetuit het hoofd leren van tafels, geschiedenisfeiten ofbij catechese: bijbelteksten. Memoriseren is binnenexemplarisch onderwijs geen op zichzelf staandeactiviteit. Wagenschein waarschuwt in dit kader zelfsvoor 'Verdunkelndes Wissen' (Roeleveld, 2007, p. 16).Onderwijs moet de leerhonger aanwakkeren en eenbrug slaan tussen het kind en het vak (idem, p. 15 en18), opdat de kennis zich verankert en beklijft.Ik vraag me echter af of het streven naar doorleefdekennis het memoriseren uitsluit. Mijns inziens is het demoeite waard te onderzoeken of en hoe memoriserenpast binnen het concept exemplarisch onderwijs. Wanter kunnen omstandigheden zijn waarbinnen eerderopgedane abstracte kennis opeens tot leven komt.Ten vierde blijft er toch een spanningsveld voelbaartussen het individu en de traditie. Is het niet gevaarlijkexistentiële vraagstukken te beleven en opnieuw tedoordenken en zo situaties te creëren waarin vragen entwijfels op kunnen komen of waarin andere antwoordengevonden worden? Of is dat juist voluit Bijbels en zet datde belijdenisgeschriften op hun juiste plaats, namelijkonder het gezag van Gods Woord? Bovendien, als deBijbel wederom als bron gehanteerd wordt, zullen dekernen van het geloof dan niet eerder onderstreeptworden dan tegengesproken?

Leren leven van de verwonderingAan het eind van dit artikel wil ik nogmaalsaandacht vragen voor artikel 2 van de NederlandseGeloofsbelijdenis. Ik vermeld het nu met de volledigetekst.

Nederlandse geloofsbelijdenis, Artikel 2. Hoewij God kennen.Wij kennen Hem door twee middelen. Teneerste door de schepping, onderhouding enregering van de hele wereld. Want deze isvoor onze ogen als een prachtig boek (Psalm19:2-5) waarin alle schepselen, groot en klein,de letters zijn, die ons te aanschouwen gevenwat van God niet gezien kan worden, namelijkZijn eeuwige kracht en goddelijkheid, zoalsde apostel Paulus zegt in Romeinen 1:20.Dit alles is voldoende om de mensen teovertuigen en hun elke verontschuldiging teontnemen.Ten tweede maakt Hij Zichzelf nog duidelijkeren volkomener aan ons bekend door Zijnheilig en goddelijk Woord, namelijk voorzover dat voor ons in dit leven nodig is totZijn eer en tot behoud van de zijnen. (Psalm19:8-9; 1 Corinthe 1:18-21; Jesaja 29:14).

Wordt het eerste deel van dit artikel in het kerkelijkonderwijs niet te snel overgeslagen? Moeten weons er niet meer bewust van zijn dat het gaat omeen geheimenis dat zich niet zomaar in vakmatigebewoordingen laat overdragen, omdat het ons juist danontglipt? Gaan we niet te snel voorbij aan de geweldigemogelijkheden die de dagelijkse werkelijkheid biedt ombelangstelling te wekken voor God? Zodat jongeren, zoGod het wil, door het lezen van het boek dat wereldheet mogen leren leven van de verwondering? Deel2 van het artikel uit de Nederlandse Geloofsbelijdenismoeten we daarbij niet inwisselen voor deel 1: de kerkmag en moet haar geheim verder onthullen door hetWoord te openen, waarin de Schepper Zichzelf nogduidelijker en volkomener bekendmaakt.

Fieke Bijnagte MSc volgde de master Algemene- enonderwijspedagogiek aan de Vrije Universiteit teAmsterdam. In 2006 liep zij stage bij het Centrum voorCatechese.

Geraadpleegde literatuur

HGJB (2000). Notitie Verbond. Bilthoven: HGJB.

Kalkman, B., J. Veldman, R.F. de Kool, W. Reijnoudt (red.)

(2005). Onderwijskunst. Handboek voor exemplarisch

onderwijs. Gouda: Driestar educatief.

Kool, R. F. de (2002) Nooit geweten dat rook brandt. In

Onderwijskunstbulletin, 2 (2), p. 9-11. Gouda: Driestar

educatief.

Miedema, S. (1993) De autonomie van het subject. Een

Artificium l 21 2008 e

moderne illusie. In B. van Oers, & W. Wardekker (red.). De

leerling als deelnemer aan de cultuur. Delft: Eburon

Roeleveld, M. E. (2007) Gaat het nog wel om vorming? In

Artificium, 1 (1), p. 14-19. Gouda: Driestar educatief.

Verboom, W. (1989) Leren kennen. Een visie op catechese

vanuit het Verbond. Kampen: Kok.

Verboom, W. (2002) Catechese in een crisis? Leren binnen het

verbond. In De Waarheidsvriend, 10 oktober 2002.

Verboom, W. (2006) Een voet te hoog? Kennis en catechese

in de twintigste eeuw. Afscheidscollege 29 september

2006. In M. van Campen & PJ. Vergunst (red.). Wim

Verboom. Ambassadeur van de catechese (158-184).

Zoetermeer: Boekencentrum.

Bijnagte, F.T. (2006). Catechese en onderwijs. Over het

onthullen van een geheim. Bilthoven: Centrum voor

Catechese (op te vragen via fiekebijnagte@filternet.nl)

W. Verboom

Het artikel van Fieke Bijnagte is een opsteker voor decatechese. Hier wordt het geloofsonderricht van dekerk serieus genomen als een vorm van leren waarindidactiek en pedagogiek geïntegreerd zijn. Dat helptcatecheten om catecheseals hun vakwerkopeen nieuwewijze serieus te nemen en het vormt ook een uitdagingom in de leer te gaan bij nieuwe ontwikkelingen inde didactiek, in dit dit geval het exemplarisch leren.Het kardinale punt in de catechese is hoe bij dejongeren verwondering te wekken ten aanzien van degeloofsinhoud, voortvloeiend uit het Woord van God,zodat het hun eigen geloofsinhoud wordt. Ik denk dathier zeer zeker met het model van het exempel gewerkt

m

kan worden. Dat deed Jezus al met Zijn gelijkenissen,die behalve verwondering ook ergernis opriepen. Alsexemplarisch onderwijs kan helpen om de jongeren telaten zien hoezeer de geloofsinhoud hun eigen levenraakt, dan is het zeker van belang.Tegelijk dienen zich vragen aan. Bijnagte noemt er zelfal enkele. Ik vul aan: deze aanpak vraagt nogal wat van(vaak ongeschoolde) catecheten en catechisanten.Hoe krijgt men hier zicht op en vaardigheid in? Eenles als voorbeeld zou kunnen verduidelijken. Maarook: hoe kan het kenniselement in het curriculum, alsleerinhoud die nodig is om tot de doelstelling te komen,geïntegreerd worden met exemplarisch onderwijs?Hier zie ik echt een spanningsveld. Er is zo'n ontstellendgebrek aan kennis in de kerk. Men zal (op de leeftijd diedaarvoor geschikt is) een nieuwe basiskennis moetenaanbrengen. Daar zullen we onze handen vol aanhebben. Hoe kan het exempel hierbij helpen? Dat vindik een urgente vraag. Verder: de kennis in het eerstedeel van artikel 2 van de Nederlandse Geloofsbelijdenisis mijns inziens niet alleen maar te verbinden met onzeervaring, maar het is ook'vrucht'van Gods openbaring.Het is een 'schoon boek', maar we leren het pas lezenvanuit het tweede deel van artikel 2: het Woord vanGod, dat door de Geest onze ogen/harten opent. Alleenzo leert een mens God kennen. Dus: het spanningsveld

blijft.Zo zijn er meer vragen. Zij willen onderstrepen datexemplarischonderwijsalsmotivatievoordecatechisanten dan ook voor de catecheet verdient doordacht teworden door met name de catechesecommissie van deHGJB, maar ook door jeugdorganisatie JOP en anderendie leiding geven aan de catechetiek. Ga met dezeopsteker aan het werk in enkele gemeenten en neemproeven.

W. Verboom is emeritus hoogleraar vanwege deGereformeerde Bond en oud-docent aan de kerkelijkeopleiding van de faculteit Godgeleerdheid te Leiden.

Artificium l 2 l 2008

W.C. Polinder

^ees?

Het is 19.15 uur. Om mij heen zitten twaalf jongeren vanzestien. Deze catechisatieavond bespreken we artikel10 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis: 'Dat JezusChristus waarachtig en eeuwig God is'. Halverwegede avond hoor ik mezelf praten. Ik heb het gevoel datik het contact met de jongelui aan het verliezen ben.Hier was ik al bang voor. Tijdens de voorbereidingheb ik mijn hersenen gepijnigd: hoe kan ik de leef- enbelevingswereld van de catechisanten betrekken bij ditbelangrijke maar ook moeilijke artikel?

Hiermee zit ik middenin de problematiek die Fiekeaan de orde stelt in haar artikel: de voortdurendeworsteling met het leggen van verbanden tussen aande ene kant de kennisverwerving vanuit de Schrift (ende daarop gebaseerde geloofsleer) en aan de anderekant de leef- en belevingswereld van de catechisanten.De auteur is van mening dat exemplarisch onderwijsbij deze integratie behulpzaam kan zijn, waarbij zeaan vier kernzaken denkt. Het is interessant om dezetoe te passen op de behandeling van artikel 10 vande Nederlandse Geloofsbelijdenis. Dan zou mijn cate-chisatieles er als volgt uit kunnen (!) zien:

Na de opening bespreken we een kort artikel uit hetopinieblad Elsevier. Daarin stelt een jonge moslimdat God één is. Ook gelooft hij dat Isa (= Jezus) eenbelangrijk profeet is, maar geen God. Hij gelooft datJezus nu levend in de hemel is. Nadat iedereen hetgelezen heeft, stel ik vragen. In hoeverre kunnen wemet deze moslim meegaan? Waar zouden we elkaarkunnen vinden? Waar gaan onze wegen uit elkaar? Zijndie verschilpunten nu echt van wezenlijk belang? Erkomen allerlei reacties en vragen waar ik nog niet opinga.Na deze introductie gaan we terug in de tijd. Ik schilderzo levendig mogelijk (aan de hand van concreetmateriaal: kaarten, portretten enzovoort) de tijd waarin

Athanasius en Arius leefden en wie deze beide mannenwaren, zodat de catechisanten zich in hen kunneninleven. Wat beide heren leerden, laat ik vervolgensdoor de catechisanten zelf onderzoeken (inclusief hetverzamelen van bewijsplaatsen uit de Bijbel). Daarvoorkunnen ze gebruikmaken van het materiaal dat ik hebmeegebracht. Daarna kies ik een werkvorm waarin debeide groepen op elkaar reageren, zodat ze een goeden levendig beeld krijgen van de controverse die in deVroege Kerk speelde en de wijze waarop de kerk daaropreageerde.Vervolgens lezen we artikel 10 door, hetzelfde thema ineen ander jasje. Wat een 'vaktaal' staat daarin. Ik vraagde catechisanten telkens te proberen in eigen woordenweer te geven wat we gelezen hebben. Moeilijk!Daarna keren we terug naar de vragen en reacties naaraanleiding van het artikel uit Elsevier en gaan we na inhoeverre artikel 10 een antwoord op de verschillendevragen geeft. Ten slotte spitsen we het toe op onszelfmet een variatie op Zondag 17 van de HeidelbergseCatechismus: wat nut ons de godheid van Christus?

Ikheb geen idee hoe laat het inmiddels is.Zeker is wel dathet veel en veel later is geworden dan het gebruikelijkeeindstip om 20.00 uur. Als ik deze vier kernzaken wiltoepassen in mijn catechetisch onderwijs, moet ik tocheens naar een andere vorm zoeken dan de wekelijksedrie kwartier...

W.C. Polinder is docent godsdienst bij Driestar educatief.Hij is lid van de Gereformeerde Gemeenten en geeftcatechisatie.

'Het is veel en veel later gewor-den dan 20.00 uur, het

gebruikelijke eindtijdstip'

Artificium l 21 2008