Ang Pilipinas ay biniyayaan ng

saganang yamang tubig. Dahil sa isang

kapuluan ang Pilipinas, ito ay

napapaligiran ng karagatan. Bukod pa

rito ang iba pang mga anyong tubig tulad

ng ilog,sapa,at lawa na tinatawag ding

inland waters na pawang sagana rin sa

mga mahuhuling isda.

Komersiyal – produksiyon ng isda gamit ang bangka na may bigat

na higit sa tatlong gross ton;

Munisipal na pangingisda – produksiyon ng isda sa katubigang

sakop ng munisipalidad, gumagamit lamang ito ng bangka na hindi

hihigit sa tatlong gross ton ang bigat,

Aquaculture – kontroladong paraan ng produksiyon ng isda at iba

pang yamang tubig

Aquaculture: Umuunlad naSubsektor ng Pangisdaan

Malaki ang ambag ng aquaculture sa produktibidadang subsektor ng pangisdaan. Sa Pilipinas, ang tatlongpangunahing pinagmulan ng mataas na produksiyon ngisda ay ang komersiyal na pangingisda; munisipal napangingisda; at aquaculture. Sa mga ito, ang aquacultureay may pinakamalaking produksiyon.

Mahalaga ang papel ng aquaculture sa ekonomiya ngbansa, dahil na rin sa sumusunod na kapakinabangangdulot nito:

Nakapagbibigay ito ng hanapbuhay sa maraming mamayan.

Napupunan nito ang bumababamg dami ng huli mula sakaragatan at iba pang anyong tubig.

Nakatutulong ito sa ibang kaugnay na industriya tulad ng mgapakain sa isda (feeds) at food processing.

Nakapagpapasok ito sa bansa ng malaking halaga ng dolyar dahilsa kita mula sa mga produktong iniluluwas sa ibang panig ngdaigdig

Napapakinabangan ang mga nakatiwangwang na lugar upangmakapagpatayo ng fishpond at mapagkakitaan.

MGA SULIRANIN SA SEKTOR NG PANGINGISDA

Maaring magpatuloy ang pagbaba ng produktibidad ng sektorng pangisdaan kung hindi matutugunan ang mga suliraningkinakaharap nito.Karamihan sa mga suliraning ay pawangbunga ng pang-aabuso sa kalikasan.Sa tuluyang pagkasira ngmga yamang tubig ng bansa, higit na titindi ang banta sabuhay at kabuhayan ng mga mamamayang direkta at hindidirektang umaasa sa pangingisda.

MAPANIRANG OPERASYON NG MALALAKING KOMERSIYAL NA MANGINGISDA

Inirereklamo ng maliliit na mangingisda o small-scale fisherfolkang mapanirang paraan ng paghuli ng isda ng ilang malalakingkorporasyon o mga big commercial fishing operator.Ang malalkingbarko ng mga korporasyong ito ay gumagamit ng sistema na kungtawagin ay trawl fishing.Ang trawl fishing ay isinasagawa sapamamagitan ng paglaladlad ng lambat na may kasamangpabigat.Mapanira ito sapagkat habang pinatatakbo o pinauusad angbarko ay nakakaladkad ng lambat na may kasamang pabigay ang mgakorales.Nabubulabog ng ganitong uri ng operasyon ang mga isda kayahigit na napadadali ang paghuli ng isda ay salungat sa pagkalahatanglayunin ng sektor ng pangingisda.Hindi nito mapapangalagaan ang ibapang yamang-dagat kung kaya ang pamahalaan ay may kampanya labansa mga ganitong mapamuksang uri ng gawain.

EPEKTO NG POLUSYON SA SEKTOR NG PANGISDAAN

Ang polusyon sa tubig ay naikategorya sa tatlo bataysa pinagmumulan nito.Ito ay ang polusyon mula sa mgatahanan, agrikultura, at industriya.Ang maruruming tubigmula sa mga tahanan ay dumadaloy sa mga kanal oimburnal na tumutuloy sa mga ilog.Mula sa ilog, ito aydadaloy patunong daga.Ang mga ginagamit patunongdagat.Ang mga ginagamit na natural o artipisyal napestisidyo at abono sa mga sakahan ay dumadaloy rinkasama ng tubig na tuluyang umaabot sa iba’t ibang kalapitna anyong tubig.

Ganoon din naman para sa mga pabrikangnagtatapon ng mga nakalalasong kemikal sa mga ilog natuluyang dumadaloy patungong dagat.Ang lahat ng ito aymapaminsala sa kalikasan.Bumababa ang kalidad ng tubigbunga ng polusyon na nagreresulta naman sa pagkamatayng mga yamang tubig at maging pagkalason ng tao.Maymga naitala na ring malawakang pagkamatay ng mga isda ofish kill na sanhi ng kapabayaan ay kalabisan ngtao.Malaking kawalan ito sa sektor ngpangisdaan.Itinuturing na man-made disaster o mga sakunabunga ng kapabayaan ay kalabisan ng tao ang mgapangyayaring tulad ng fish kill.

LUMALAKING POPULASYON SA BANSA

May mga pag-aaral na nagsasabi na pinatitindi ng tuloy-tuloy na paglaki ng populasyon ng tao ang kalagayan ngsektor ng pangisdaan. Ang patuloy na pagdami ng tao naumaasa sa yamang tubig para sa kanilang ikabubuhay ay higit na nagpapalala ng sitwasyon.Ang malaking bilang ngmamamayan na nagkokompitensya sa limitadong bilang o dami ng likas-yaman ay nagbabadya ng mabigat nasuliraning ekolohikal at pang-ekonomiya sa kasalukuyan at maging sa hinaharap.

Napipilitan ang mga mangingisda na na abusuhin angyamang dagat upang maitawid ang pangangailangangmabuhay araw-araw sa pamamagitan ng paggamit ng mgailegal na paraan ng pangingisda tulad ng dinamita , cyanide, gayundin ang paraan ng muro-ami at iba pa.

KAHIRAPAN SA HANAYANG MGA MANGINGISDA Sa kalaunan, ang patuloy na pagbaba ng bilang ng huli ng

isda ay maaaring maging banta sa seguridad sa pagkain. Hindi nalalayo sa problemang ito ito ang banta ngkahirapan. Sa katotohanan, may mga pagkakataon namismong ang mga mangingisda ay walang makain sakanilang mga hapag lalo na tuwing panahon ng bagyo.

Ang papaunting bilang ng huli ng isda ay sintomas lamangng mga mas malala pang problema sa sektor ng pangisdaantulad ng kapabayaan , pang-aabuso ng tao sa kalikasan, kawalan ng katarungang panlipunan, at iba pa.

MUNGKAHI PARA SA LIKAS-KAYANG PANGINGISDA Mataas ang lokal at dayuhang demand sa yamang tubig

tulad ng isda,alimango,hipon at seeweeds. Malaking halagang dolyar ang ipinapasok ng pagluluwas ng mgaproduktong ito sa ibang bansa. Upang matiyak na wasto o tama ang paggamit o paglinang sa ating likas na yaman, lalo na sa sektor ng pangisdaan, ang sumusunod namungkahi ay maaaring isakatuparan.

1. Tiyakin ang ugnayan ng lokal na pamahalaan, samahangpampangisdaan, at kapulisanupang mahuli at maparusahan ang sinuman na gumagamit ng ilegal naparaan ng pangingisda. Malaki ang magagawa ng sama-samang pagkilos.

2. Mag organisa ng “bantay-dagat” na binubuo ng lokal namangingisda at mga pinunong barangay.

3. Gumamit ng tamang paraan sa panghuhuli ng isda.

4. Huwag manghuli ng dugong, pagong, at mgaorganismong nanganganib na tuluyang maubos.

5. Magsagawa ng mga pag-aaral at talakayin sa pamayanantungkol sa wastong paraan ng paggamit ng yamang-dagat.

6. Pangalagaan ang mga bakawan upang maibalik angdating yaman ng karagatan.

7. Ipatupad nang mahigpit at walang pagtatangi ang mgabatas pampangisdaanna nangangalaga sa yamang-dagat.

8. Tumukoy ng iba pang linya ng hanapbuhay namaaaring pagkakitaan ng mga mangingisda upanghindi tuluyang maubos ang yamang-dagat.

9. Paigtingin ang regulasyon sa mga munisipal namangingisda at malalaking komersyal na operator sapamamagitan ng mga lisensya, permit at iba pa.

10. Magpataw ng kaukulang kaparusahan sa bawatkompanyang lumalabag sa pangangalaga ng karagatanat yamang-dagat.

PROGRAMANG PANGKAUNLARAN PARA SA SEKTOR NG PANGINGISDA Sapagkat kinikilala ng pamahalaan ang mahalagang ambag ng

sektor ng pangingisda sa lipunan, ang sumusunod ay programanito upanggawing matatag at masigla ang sektor na nabanggit.

1. Pagtatayo ng mga daungan. Kalimitan, ang mgaipinatatayong mga daungan sa bansa ay naglalayon na pawangsariwang huli mula sa karagatan ang mabibili ng mga tao.

2. Philippine Fisheries Code of 1998. itinatadhana ng batas naito ang paglimita at wastong paggamit sa yamang pangisdaan ngbansa.

3. Fishery research. Naniniwala ang Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) na may malaking ambag angpangisdaansa kaunlaran ng bansa.

SEKTOR NG PAGGUGUBAT

Ayon sa Forest Management Bureau

(FMB) ng Department of Environment and

National Resources (DENR), ang kalagayan

ng kagubatan sa Pilipinas ay lubhang

nakaaalarma. Tinatayang mula 1950

hanggang 1978, and deforestation o

pagkaubos ng puno sa kagubatan ay

nangyari sa 204,000 ektarya bawat taon.

Lubhang napakahalaga ng kagubatan salipunan dahil sa sumusunod nakadahilanan:

Piangkukunan ito ng mga sagkap para sapaggawa ng gamot;

Pinagkukunan ito ng mga materyales para sapaggawang bahay at muwebles;

Nagsisilbi itong tirahan ng buhay-ilang(wildlife);

Inaasahan ito ng mga pambansang minoryapara sa kanilang ikabubuhay;

Nagsisilbi itong lugar kung saannagsasaliksik ang mga siyentista ukol sakalikasan;

Pinagkukunan ito ng mgahilaw na

materyales upang makapagmanupaktura

ng papel at iba pang kagamitan;

Pumipigil ito sa pagbaha at pagguho ng

lupa;

Nagsisilbi itong proteksyon ng

mamamayan laban sa malalakas na

hangin bunga ng bagyo;at

Nagsisilbi itong natural na imbakan ng

tubig.

MGA SULIRANIN SA SUBSEKTOR NG

PAGGUGUBAT

Ang Pilipinas, bagama’t kinikilala bilang isa

sa mga biniyayaan ng likas na yaman, ay

nahaharap din sa maraming pagsubok at

suliranin, tulad ng problema sa paggugubat.

Ang patuloy na pagtaas ng populasyon ay

katumbas ng pagtustos sa maraming

pangangailangan ng mga ito at kalimitang

ang yamang-kagubatan ang tagatustos nito.

HAKBANG TUNGO SA LIKAS-KAYANG

PAGTOTROSO

Ang desentralisasyon ng kapangyarihan

mula pambansa tungong lokal na

pamahalaan sa pamamagitan ng Local

Government Code ay nakabuti sa higit na

pagbibigay ng proteksyon sa kalikasan.

Binibigyang-diin ng patakarang ito ang

pananagutan at mahalagang papel ng lokal

na pamahalaan sa pagtiyak ng

konserbasyon ng kalikasan para sa

susunodna salinlahi.

Ilan sa mga maaaring gawing hakbang upang higitna maisulong ang likas-kayang pagtotroso ay angsumusunod:

Higpitan angmga patakaran laban sa ilegal napagtotroso.

Magtanimng puno sa bawatpagputol na gagawin.

Pagtatalaga ng kalihim ng DENR na totoongmagtataguyod ng likas-kayang kaunlaran.

Dagdagan ang pondo para mas mahigpit namabantayan ang kagubatan.

Palaganapin sa pamamagitan ng media at edukasyonang kahalagahan ng gubat sa pagtiyak ng ecological balance.

Matuto sa karanasan at tradisyon ng mga pambansangminorya o katutubo sa pangangalaga nila sa kalikasan.

MGA INSTITUSYON AT PROGRAMA PARA SA SEKTOR

NG PAGGUGUBAT

Community Livelihood Assistance Program (CLASP). Nilalayon ng programang ito namaitaas ang antas ng buhay ng tao sapamamagitan ng pagtuturo o paglilipat ngkaalaman ng wastong teknolohiya ng paglinangng ating likas na yaman tulad ng kagubatan.

Forest Management Bureau (FMB). Sa ilalimng pamunuan ng DENR, ang ahensyang ito angnagpapatupad ng programang Sustainable Forest Management Strategy.

National Integrated Protected Areas System

(NIPAS). Layunin ng programang ito na

mabigyan ng proteksiyon o pangangalaga ang

ating kagubatan at ang mga likas na pananim at

hayop na matatagpuan dito.