Ang Heograpiya ng Asya

Mga Anyong-lupa

                  Bilang pinakamalaking kontinente sa buongmundo, matatagpuan sa Asya ang iba't ibanganyong-lupa

1. Bundok at Bulubundukin - ang bundok ayang anyong-lupa na nakaangat mula sa lebelng dagat ( sea level ) at may taas na umaabot sa

Ang tuktok ng Bundok

Everest

mahigit 2 000 talampakan. Ang mahabanghanay ng mga bundok ay tinatawag nabulubundukin. Matatagpuan sa Asya angnaglalakihang bulubundukin. Pinakatanyagsa mga ito ang Himalayas na bumabagtas

mula Pakistan hanggang Myanmar. Sabulubunduking ito matatagpuan ang BundokEverest, ang itinuturing na pinakamataas nabundok sa mundo. Katabi ng Himalayas angbulubunduking Karakoram. Sa daawangbulubunduking ito matatagpuan ang halos

lahat ng pinakamataas na bundok sa daigdig.Ang iba pang mahalagang bulubundukin saAsya ay ang Altai, Kunlun, Tien Shan, HinduKush, Zagros, Caucasus, at Ural.

2.Bulkan - ito ay biyak sa ibabaw ng lupa 

kung saan dumadaloy ang maiinit at tunaw

Ang Bundok Fuji sa

Japan

na mga bato na tinatawag na lava o kungsaan nagmumula ang makapal na alikabok sapagsabog nito. Dahil sa mga pagsabog, daloy

ng lava, at pagtatapon ng alikabok, karaniwansa mga bulkanay nakabubuo ng hugis-balisungsong o hugis-apa na bundok, tuladng Fuji sa japan at Mayon sa Pilipinas--dalawasa mga kilalang bulkan sa Asya. Ang iba pangtanyag na bulkan sa Asya ay ang krakatoaat Tambora sa Indonesia. Ang BulkangPinatubo naman sa

Pilipinas ang nagtala ngpinakamapanirang pagsabog nitong hulingsiglo.

Chocolate Hills ng

Pilipinas

3.Burol - ito ay isang nakaangat na anyong-lupa

na mas mababa kaysa bundok at karaniwanay bilugan. Ang rehiyon ng Kwangsi sa timogChina ay kilala dahil sa kamangha-manghaniton mga burol. Tanyag din ang ChotaNagpur sa India dahil sa mga burol nitona inukit ng ulan mulanoong panahongprehistoriko.

=-=-► Dahil naman sa traahedyang dulot ngDigmaang Koreano, ang mga burol sa mga liblib na lugar sa Tangway ng Korea aynagkaroon ng mga pangalang tulad ng mgasumusunod: Bunker Hill, old Baddy, SniperRidge, Capitol Hill, Triangle Hill, Pike'speak, Jackson Heights, at Jane Russell Hill.Nagsilbing dambana ang

mga burol na itong libu-libong sundalong Amerikano nanakioaglaban sa Digmaang Koreano.

4. Kapatagan - ito ay pantay at malawak naanyong-lupa. Karaniwan sa mga kapataganay malapit sa mga baybayin. Ang mga

kilalang kapatagan sa Asya ay matatagpuansa kanluran at hilaga ng Siberia (Russia),silangang baybayin ng China, silangangbahagi ng Tangway ng Arabia, at gitnangbahagi ng Indochina.

5. Talampas - ito ay may lawak na kapatagansa tuktok ng isang mataas na anyong-lupa.

Ang mahalagang talampas ng gitnang Siberia (Russia),Mongolia, Tibet, Deccan (India), at Turkey.

Ilog Huang He o Yellow

River

6. Lambak at Lunas ng Ilog - ang lambakay kapatagang halos napalilibutan onapagigitnaan ng bulubundukin. Karaniwansa mga lambak ay mga lunas ng ilog o riverbasin, isang mababang lugar kung saanumaagos ang ilog. Ang mahalagang lunasng ilog ng Asya ay ang

Indus sa India atPakistan; Huang He at Yangtze sa China;Irrawaddy sa Myanmar; Chao Phraya saThailand; at Mekong na dumadaloy mulaTibet hanggang Vietnam

7. Interyor ng kontinenete - kalakihan ngkalupaan ng Asya ay

matatagpuan sa interyorng kontinete. Halos lahat ng matatayog nabulubundukin ng Asya ay nasa interyor omalayo sa baybayin. Sa katunayan, maramingbansang Asyano ang hindi napalilibutan ohinahangganan ng dagat o karagatan tulad ngLaos, Mongolia, at

Nepal.

8. Baybayin - ito ang tawag sa mga anyong-lupana malapit sa dagat. Maraming kapatagan saAsya ang malapit sa baybayin.

9. Tangway - ito ay kalupaang nakausli sadagat at halos napalilibutan ng tubig.

Angmahalagang tangway ng Asya ay ang mgatangway ng Arabia, India, Malay, Indochina,at Kamchatka.

10. Isthmus - ito ay isang makitid na lupain nanagsisilbing tulay na nagdurugtong sa dalawangmalalaking kalupaan.

Isang halimbawa nitoang Isthmus ng Suez na nagdurugtong sa mgakontinenteng Asya ng Afrika.

11. Pulo - ito ay isang lupaing napalilibutanng tubig. Maraming pulo ang matatagpuansa Asya. Kabilang sa mga ito ang Honshuat Hokkaido sa Japan; Sumatra at Java sa

Indonesia; Luzon at Mindanao sa Pilipinas;at Borneo na pagmamay-ari ng mga bansangIndonesia, Malaysia, at Brunei.

12. Kapuluan o Arkipelago - ito ay pangkat ngmga pulo. Ang mga bansang Japan, pilipinas,

Indonesia, at Maldives ay mga kapuluan.Pinakamalaking arkipelago sa buong mundoang bansang Indonesia na tinatanyang mayroongmahigit 13 000 pulo.

Mga Anyong-tubig

              Ang mundo ay may mahigit na 70%katubigan. Ang kontinenete ng Asya ay hindilamang napalilibutan ng malalawak na karagatan,marami ring anyong-tubig na matatagpuan salooban nito.

1. Karagatan at Dagat - ang mga ito aymalawak na katubigang-alat. Sa hilaga ngAsya matatagpuan ang Karagatang Arktiko.Malaking bahagi ng Karagatang Arktikoang permanenteng nagyeyelo. Karugtong ngkaragatang ito ang mga

dagat ng silangangSiberia, Laptev, Kara, chukchi, at Barents.             Sa katimugan ng Asya matatagpuan angKaragatang Indian. Karugtong ng KaragatangIndian ang Red Sea. Makikita naman sasilangan ng Asya ang Karagatang Pasipiko,ang pinakamalawak at

pinakamalalim nakaragatn sa buong mundo. Ito ay may lawakna 165 384 000 kilometro kwadrado.Karugtong ng Karagatang Pasipikoang mga dagat ng Timog China,Silangang China, Japan, Okhotsk, at Bering.Sa hilagang-kanlurang bahagi ng Karagatang

Pasipiko matatagpuan ang Marianas Trench. Itoang pinakamalalim na bambang sa daigdig.

 Kahabaan ng Ilog Hunag

He

2. Ilog - ito ang anyong tubig na dumadaloy mula

sa mataas na lugar tulad ng bundok pababa salawa o dagat, o kaya ay sumasanib sa iba pangmas malaking ilog. Sa Asya, ang mga kilalang ilogay ang Ob, Yenisei, at Lena sa Russia; Yangtze atHuang He sa China; Ganges sa Hilagang India at

Bangladesh; Indus sa bandang Tibet, India, atPakistan; Brahmaputra sa Bangladesh; Tigris sabahaging Turkey at iraq; Euphrates sa bahagingTurkey, Syria, at iraq; Irrawaddy at Salween saMyanmar; at Jordan sa Syria, Israel, at Jordan.

Lawa Baikal ng Russia

3. Lawa - ito ay malawak na anyong-tubig nanakukulong ng lupa. May dalwang uri nglawa, ang maalat at ang tabang. Maramingmalalawak na lawa na may tubig-alat at

napagkakamalang dagat. Halimbawa ng mgaito ang mga dagat ng Dead, Aral, Caspian, atBlack. Samantala, ang Lawa ng Baikal namansa Siberia sa Russia ang pinakmalawwak atpinakamalalim na lawang tabang sa mundo

4. Kipot - isa itong

makitid na katubigan na nag-uugnay sa dalawang mas malaking anyong-tubig. Ang kipot ng Bering (Russia) ay nag-uugnay sa mga dagat na Bering t Chukchi.Ang Kipot nga Malacca (Malaysia) naman aynag-uugnay sa Karagatang Indian at Dagat

Golpo ng Persia

Java.

5. Golpo - ito ay malawak nakarugotng ng dagat. Ang kabuuan ng golpoay halos napaliligiran

ng kalupaan. Sa Asya,tanyag ang Golpo ng Persia dahil sa langis nanakukuha rito. Ang iba pang kilalang golpo saAsya ay ang Tonkin, Aden, oman, at Thailand.

6. Look - ito ang

kabaligtaran ng golpo. Ang lookay hindi gaanong napaliligiran ng kalupaan.Ang pinakamalaking look sa Asya ay ang lookng Bengal na humhati sa rehiyon ng Timogat Timog-Kanlurang Asya.