Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

1

ZER DA ENERGIA?

Energia eraldatu egiten da:

8. GAIA:

ENERGIA ETA HAREN

ERABILERA.

ENERGIA materiaren aldaketa guztien eragilea da.

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

2

ENERGIA FORMAK ENERGIA FORMA

NON DAGO? ERABILERA

ARGI-ENERGIA Argiak duen energia da.

- Landareek fotosintesia egiteko.

- Gauzak ikusteko.

BERO-ENERGIA EDO ENERGIA TERMIKOA

Bero dagoen gorputz batetik hotz dagoen beste batera trasmititzen den energia da.

Zenbat eta altuagoa izan gorputz baten

tenperatura, bero-energia handiagoa izango

da.

ENERGIA MEKANIKOA

Mugitzen ari diren gorputzek duten energia da.

Mogimendua sortzeko.

ENERGIA ELEKTRIKOA Argiarekin (tximista), Haizearekin eta ur jauzietan lortzen den energia da.

Kable bidez heltzen da gure etxeetara.

Makinak eta etxetresnak funtzionatzeko.

ENERGIA KIMIKOA Elikagaietan, Erregaietan, Lehergailuetan, Piletan, Baterietan pilatzen da.

Gizakion eguneroko jarduerak egiteko.

ENERGIA NUKLEARRA

Zenbait substantziak (uranioa, plutonioa) duten energia.

Energia elektrikoa lortzeko, besteak beste.

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

3

ENERGIAREN PROPIETATEAK

PROPIETATEAK

ZERTAN DATZA? ADIBIDEA

ERALDAKETA Energia mota bat beste batean bihurtu daiteke.

TRASFERITZEA Gorputz batetik beste batzuetara trasferitu daiteke.

BILTEGIRATZEA Energia batzuk biltegiratu daitezke behar diranean

erabiltzeko.

GARRAIATZEA Energia leku batetik bestera

garraiatu daiteke.

Energia elektrikoa

Energia kimikoa

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

4

ENERGIA-ITURRIAK

Energia-iturri berriztagarriak

ENERGIA-ITURRIAK behar dugun energia ematen diguten natura-

baliabideak dira.

Ez dira agortzen etengabe sortzen direlako.

HAIZEA: haize-energia ENERGIA

MEKANIKOA

du.

ENERGIA

ELEKTRIKOA

bihurtzen da.

Objetuak mugitzeko gai da.

Aerosorgailuen bidez: errota

handi-handiak dira.

EGUZKIA ARGIA

BEROA

Plaka fotovoltaikoek energia

elektriko bihurtzen dute.

Eguzki-kolektoreen bidez biltzen

da.

Energia elektriko bihurtzen da.

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

5

BIOMASA: izaki

bizdunen hondakin

guztiak dira.

ENERGIA

KIMIKOA du.

ENERGIA ELEKTRIKOA edo

BERO-ENERGIA bihurtu daiteke.

LURRAREN BARNE-

ENERGIA: energia

geotermikoa

BERO-

ENERGIA du.

ENERGIA

ELEKTRIKOA

bihurtzen da.

Ura berotzeko,

berokuntzarako…

URA: energia-

hidraulikoa

olatuak, mareak…. ENERGIA

MEKANIKOA

du.

ENERGIA

ELEKTRIKOA

bihurtzen da.

Zentral hidroelektrikoen bidez:

ibai ondoan eraikitzen dira.

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

6

Energia-iturri berriztaezinak

NOLA ERABILTZEN DUGU ENERGIA?

Zertarako erabiltzen da energia?

Natura-baliabide mugatuak dira; agortu egin daitezke.

ERREGAI FOSILAK IKATZA

GAS NATURALA

PETROLIOA

-Zentral

termikoe

tan

erabiltze

n dira

ENERGIA

ELEKTRIK

OA

lortzeko.

berokuntzarako

Gasolina eta gasoila:

erregaietarako,

berokuntzarako

URANIOA eta

PLUTONIOA

Jatorri mineraleko substantziak dira.

Zentral nuklearretan erabiltzen dira energia NUKLEARRA

energia ELEKTRIKO bihurtzeko.

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

7

Zer energia erabiltzen da?

Energia etxeetan: 1. energia elektrikoa

2. erregaiak (petroliotik eratorriak eta gas naturala)

3. energia-iturri berriztagarriak (biomasa, eguzki-energia)

ZUZENEAN ERABILTZEN DIREN

ENERGIA-MOTAK:

ELEKTRIZITATEA EKOIZTEKO

ERABILTZEN DIREN ENERGIA-

ITURRIAK:

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

8

ENERGIA ERABILTZEAREN ONDORIOAK

Energia erabiltzearen arazoak

Baliabideak agortzea

Euri azidoa

Berotze globala

Hondakin erradiaktiboak

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

9

Energia aurrezteko neurri batzuk:

Argiak eta gailu elektronikoak itzali.

Garraio publikoa erabili.

Berokuntzaren eta aire-girotuaren tenperatura kontrolatu.

Energia-iturri berriztagarrien erabilera sustatu.

Natur Zientziak. EGITEN JAKIN proiektua Santillana- Zubia.

Lehen Hezkuntza 5. maila

10

Ahalik eta energia-efizientzia handieneko gailuak erabiltzea.

Paperak, beira, plastikoak edo metalak birziklatzea.