7 Espainia erdi aroan

Gizarte zintziak LH 5 Santillana egokitzapena

1 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blospot.com Irudiak: Internet eta ARASAAC (Jabetza: Gobierno de Aragón).

ESPAINIA

ERDI AROAN ZER DA HISTORIA?

Iraganeko pertsonak nola bizi ziren eta zer egiten zuten,

ikertzen eta azaltzen duen zientzia da.

7

ERDI AROA

476- Erromatar

inperioa

desagertu zen.

1.492 : Amerika aurkitu zuten

ARO

MODERNOA ANTZINAROA



Erromatar inperioa desagertu zenean, Iberiar

penintsulara bisogodoak etorri ziren.

Bisigodoak germaniarrak ziren.



Bisigodoak Europako

Iparraldetik etorri ziren.

Hispanian erresuna bat sorti

zuten.

Toledo hiriburu bihurtu zuten. Latina, lege erromatarrak eta

erlijio katolikoa onartu zituzten.

Galderak:

Nondik iritsi ziren bisigodoak Penintsulara?

Nortzuk zeuden bisigodoak iritsi baino lehen Penintsulan?

Zein izan zen Bisigodoen hiriburua?

Zein hizkuntz hiz egiten zuten bisigodoek?

BOROBILDU Toledo hiriburua:



711 urtean, Afrikatik, musulmanak iritsi ziren Penintsulara.

Erresuma bisigodoa inbaditu zuten eta Penintsula eta Balear Uharteak konkistatu zituzten musulmanek.

MUSULMANEN KONKISTA

Al Andalus jarri zioten

izena.

Kordoba hiriburu bihurtu

zuten.

Kordobako kalifa-herriak etengabeko borrokak izan

zituzten kristau erresumekin.



Nekazaritzan ere aritu ziren, hirien inguruan.

Labore berriak ekarri zituzten: orburuak, alberjiniak eta arroza.

Soroak ureztatzeko noriak eta ubideak eraiki zituzten.

Al Andaluseko biztanle gehienak landetan bizi ziren.

Al Andaluseko biztanle gehienak landetan bizi ziren.

Musulmanek labore berriak ekarri zituzten: alkatxofak, berenjenak eta arroza.

HIRIAK:

Hiriak hesituta zeuden; kale estuak eta irregularrak zituzten.

Hirietan artisau eta merkatari ugari bizi ziren.

Bere produktuak ZOKOAN saltzen zituzten.



Soroak ureztatzeko, noriak eta ubideak eraiaki zituzten.

ERLIJIO ETA KULTURA

Islama musulmanen erlijioa da. Musulmanen liburu sakratua,

KORANA da.

AL Andalusen, hainbat erlijiotako pertsonak bizi ziren: musulmanak,

muladiak, mozarabiarrak, juduak…



Mediku, poeta, astronomo, filosofo eta musikari bikainak bizi ziren

Al Andalusen. Adibidez: Averroes

Hitz asko, jatorri arabiarra dute. Adibidez: alkandora, alkate... eta leku-izenak, hala nola Azagra eta Tafalla.

Eraikinak:

KORDOBAKO MESKITA

GRANADAKO ALHAMBRA

Gaur egun erabiltzen dugun zenbakiak, arabiarrek ekarri zituzten.

Haiei esker ZERO zenbakia dugu.



JARDUERAK:

Nondik iritsi ziren musulmanak Penintsulara?

Ze izen jarri zioten konkistatutako lurraldei?

Zein izan zen hiriburua? Borobildu mapan.

Zer dira zokoak?

Aipatu Al-Andaluseko hiri batzuen izenak:

Nolakoak ziren hiriak?

Merkatariek non egiten zuten lan?



Nekazariek non egiten zuten lan?

Zer eraiki zuten ureztatzeko soroak?

Zein labore berri ekarri zuten musulmanek?

OSATU ISLAMARI BURUZKO FITXA:

Non bizi ziren Al Andaluseko biztanleriaren gehiengoa?

Aipatu eraikin garrantzitsuenen izenak:

JAINKOA:

PROFETA:

LIBURU SAKRATUA:

OTOITZERAKO EREMUA:



Penintsularen Iparraldean kristauak bizi ziren eta musulmanei aurre egin zieten.

Erresumetan eta konderritan antolatu ziren: Asturiasko Erresuma,

Leongo Erresuma, Gaztelako Erresuma, Nafarroako Erresuma, Kataluniako konderriak, Aragoiko Erresuma.

Urte askoz borroketan ibili ziren baina merkataritza-

harremanak ere izan zituzten.

XV. Mendearen bukaeran, kristau-

erresumek ia Iberiar penintsula osoa konkistatu zuten.

Errege-erregina Katolikoek 1492an

Granadako Erresuma, azken lurralde musulmana,

konkistatu zuten.

KRISTAU - ERRESUMAK



GIZARTEA:

BIRPOPULAKETA:

Kristauek konkistutako lurraldeetan pertsonak eraman

zituzten lur horiek landu eta defendatzeko. Okupazio horri

BIRPOPULAKETA esaten zaio.



HIRIAK

Harresiz inguratuta

zeuden. Auzotan banatuta

zeuden. Kale estuak eta zurezko etxeak .

Plaza handi bat zegoen bertan

merkatariek produktuak

saltzeko.

Hirietan, merkatariak eta

artisauak bizi ziren.

Merkataritza-feriak

antolatzen zituzten.

Lanbide berekoek kale berean izaten zituzten

lantegiak.



Hiri nagusietan unibertsitateak sortu ziren: Salamancan adibidez.

Nekazariak, herrixketan bizi ziren, gaztelutik gertu. Etxe

txikiak eraiki zituzten, zura edo buztina erabiliz. Gela bakarra

zuten, eta hor jaten eta lo egiten zuten.



Erdi Aroan, bi estilotako eraikin handiak zeuden: ERROMANIKOA ETA GOTIKOA.

ARTE ERROMANIKOA

Harrizko horma lodiak zituzten.

Lehio gutxi eta txikiak zituzten.

Oso ilunak ziren.

Ateek eta lehioek erdi-puntako arkua izaten zuten.

ARTEA KRISTAU-ERRESUMETAN

ARKUAK

:

HORMAK

:

LEHIOAK

ESTIBALIZKO ANDRE MARIAREN SANTUTEGIA(ARABAN)

ARMENTIAKO SAN PRUDENTZIO BASILIKA



ARTE GOTIKOA

Eraikinak, erromanikoak baino handiagoak ziren.

Hormak meheagoak ziren.

Arku zorrotzak.

Lehio handiak zituzten. Argitsuagoak. Koloretako beiratez apainduta zeuden.

ARKUAK LEHIOAK

:



GASTEIZKO KATEDRALA

BILBOKO KATEDRALA

LEKEITIOKO ANDRE MARIA



EUSKADI ERDI AROAN

Baskoien eta errege bisigodoen artean borrokak izan ziren.

Bisigodoek ez zuten lortu baskoien lurraldea menderatzea.

Musulmanak ez ziren kokatu gaur egundo Euskadiko

lurraldean.

Kristautzearen lehen seinaleak Euskadiko hegoaldean agertu ziren lehendabizi. Bizkaian eta Gipuzkoan beranduago.

Euskadin ere eraikin erromanikoak eta gotikoak ditugu.



JARDUERAK

Nolakoak ziren Erdi Aroko hiriak?

Non bizi ziren merkatariak eta artisauak? Non saltzen zituzten bere produktuak ?

Nortzuk osatzen zuten Erdi-Aroko gizartea ?

Non bizi ziren nekazariak ?

Nola babesten zuten hiria ?



Izenak bere lekuan kokatu : harresia, defentsa-dorrea eta lubanarro.

Eliza hau gotikoa ala erromanikoa da? Zergatik?

HORMAK

ARKUAK

LEHIOAK

TAMAINA



TAULA OSATU:

ARTE ERROMANIKOA

ARTE GOTIKOA

EZAUGARRIAK

ADIBIDEAK

Irudia aztertu:

Zer ikusten duzu irudi honetan?

Non uste duzu dagoela kokatuta, landan ala hirian?



Al Andalusen lurraldean ala kristau-erresumen

lurraldean?

Hiriaren zer zati dela esango zenuke?

Zer beste eraikuntza bat egon daitezke gertu?

Education

7 Espainia erdi aroan