โครงสรางและหนาทระบบทางเดนอาหาร

ร.ต.อ. อภสทธ ตามสตย

อาจารย (สบ 2) กลมงานอาจารย วพ.รพ.ตร.

10/11/59 1

Gastrointestinal Tract Organs

• Oral Cavity (ชองปาก)

• Pharynx (คอหอย)

• Esophagus (หลอดอาหาร)

• Stomach (กระเพาะอาหาร)

• Small Intestine (ล าไสเลก)

• Large Intestine (ล าไสใหญ)

• Rectum (ไสตรง)

• Anus (ทวารหนก)

10/11/59 2

10/11/59 3

การแบงสวนตางของหนาทอง

10/11/59 4

Accessory digestive organs• Teeth

• Tongue

• Salivary glands

• Liver

• Gall bladder

• Pancreas

10/11/59 5

หนาทของระบบทางเดนอาหาร

ม 3 ประการ คอ

1. การเคลอนไหวของทางเดนอาหาร

2. การหลงสารของทางเดนอาหาร

3. การยอยและการดดซมอาหาร

10/11/59 6

การควบคมการท างานของระบบทางเดนอาหาร

1. สมองสวนกลาง

2. ระบบประสาทอตโนมต

3. การควบคมภายในระบบทางเดนอาหาร

4. Hormone

10/11/59 7

การเคลอนไหวของทางเดนอาหาร• การบบตวขณะมอาหาร

– แบบปลอง (segmentation) เกดบรเวณผนงล าไสเลก เพอบดและคลกเคลาอาหาร

– แบบตอเนอง (tonic contraction) เกดบรเวณหรดทกแหง ยกเวนหรดทวารหนกสวนนอก มการเคลอนไหวแบบหดและยบยงเพอใหอาหารถกแบงแยกและเคลอนทผานไปได

– การบบไล (peristalsis contraction) เปนการหดของกลามเนอเรยบแบบวงกลมบบไลอาหารตงแตหลอดอาหารไปจนถงล าไสใหญ บบตว 1 ครงใชเวลาประมาณ 5 วนาท

10/11/59 8

การเคลอนไหวของทางเดนอาหาร• การบบตวแบบแกวงไกว (pendular contraction) เพอคลกเคลา

อาหารกบน ายอย

• การบบตวของถงน าด โดยสงทกระตนใหถงน าดหดตว คอ อาหารทยอยแลวจากกระเพาะอาหาร เปนตน

• การบบตวขณะไมมอาหาร เรยกวา การบบตวระหวางมออาหาร (migrating motor complex: MMC) บบไลตงแตกระเพาะอาหารสวนปลายจนถงล าไสเลกสวนปลาย

• การถายอจจาระ คอ การขบกากอาหารใน descending colon มาท rectum โดยการควบคมของกลามเนอลายทหรดทวารหนกดานนอกซงอยภายใตอ านาจจตใจ จงขนกบค าสงจากสมอง

10/11/59 9

10/11/59 10

ไปดโครงสรางและหนาทของระบบทางเดนอาหารทละสวนกนไดเลยครบ

10/11/59 11

ผนงทอทางเดนอาหาร

ผนงทอทางเดนอาหาร1. Mucosa เปนชนเยอบภายในทอทางเดนอาหาร ประกอบดวย

epithelium (สมผสกบอาหารโดยตรง), lamina propria(ประกอบดวย loose areolar connective tissue หลอดเลอดและหลอดน าเหลอง) และ muscularis mucosa (ประกอบดวยกลามเนอเรยบ 2 ชน เพมพนทการสมผส ยอย และดดซม)

2. Submucosa ประกอบดวย dense connective tissue ชวยยโชน mucosa ไวกบชนกลามเนอ และม Plexus of Meissner ชวยควบคมการหลงสารในทอทางเดนอาหาร

10/11/59 12

ผนงทอทางเดนอาหาร3. Muscularis ชวยในการบบตวของทอทางเดนอาหาร

ในปาก คอหอย และหลอดอาหารสวนตน ท าใหเกดการกลนภายใตอ านาจจตใจ

4. Serosa เปนชนทเกดจาก peritoneum ประกอบดวย simple squamous (mesothelium) และมผนงชนนอกสดทไมมเยอบชองทองเรยกวา Adventitia

10/11/59 13

ชองปาก (Mouth, Oral Cavity)

10/11/59 14

ชองปาก แบงออกเปน1. Vestibule เปนสวนของชองปากทอยระหวางแกมและรมฝปาก

ทางดานนอกกบเหงอกและฟนดานใน ตดตอกบภายนอกทาง oral fissure โดยมรเปดของทอจากตอมน าลาย parotid ตรงขามกบฟนกรามบนซท 2

2. Oral cavity proper เปนสวนของเหงอกและฟน ดานหลงเปดตดตอกบคอหอย บรเวณใตลนจะมสนนนยดใตลนกบพนชองปาก เรยกวา lingual frenulum และบรเวณโคนแตละขางจะม sublingual papillae ซงเปนรเปดของ submandibular

10/11/59 15

Teeth (ฟน)• Deciduous Teeth (ฟนน านม)

• Permanent Teeth (ฟนแท)

• Incisors (ฟนตด)

• Canines (ฟนเขยว)

• Premolars (ฟนกราม)

• Molars (ฟนกรามหลง)

10/11/59 16

10/11/59 17

Tongue (ลน)• ท าหนาทคลกเคลา รบรส ออกเสยง การกลน

10/11/59 18

ตมรบรส (Taste bud)

10/11/59 19

มเซลลรบรส (gustatory cell) ท าให เกดกระแสประสาทผานทางเ ส นประสาทสมองค ท 7 ( facial nerve) แตทบรเวณฐานลนและฝาปดกลองเสยง (epiglottis) จะรบกระแสประสาทผานเสนประสาทสมองคท 9 (glossopharyngeal nerve) และคท 10 (vagus nerve)

10/11/59 20

ผลตน ำลำยมำกทสด

Salivary Glands

Saliva (น าลาย)มคณลกษณะ• Amylase ชวยในการยอยแปง•Mucin เปนเมอก• pH 6.0-7.0• Anti-bacterial chemicals10/11/59 21

การยอยอาหารของปาก

ประกอบดวย 2 กลไก

• Mechanical Digestion

คอ ใชฟนบดอาหาร ลนคลกเคลาอาหาร

• Chemical Digestion

คอ ยอยอาหารดวย enzyme

10/11/59 22

คอหอย (PHARYNX)แบงออกเปน 3 สวน คอ1. Nasopharynx เปนสวนบนสดของคอหอยจนถงระดบเพดาน

ออน และมรเปดของ Eustachian tube2. Oropharynx เปนบรเวณตงแตเพดานออนดานบนลงไปจนถง

ระดบของกระดก hyoid เปนทางผานของอากาศและอาหาร และมเนอเยอน าเหลอง คอ palatine tonsils และ lingual tonsils

3. Laryngopharynx เปนสวนลางสดตงแต hyoid ลงไปจนถงกระดก cricoid

10/11/59 23

10/11/59 24

หลอดอาหาร (Esophagus)

10/11/59 25

10/11/59 26

10/11/59 27

กระเพาะอาหาร (Stomach)

10/11/59 28

กระเพาะอาหารแบงออกเปน 4 สวน1. Cardia อยรอบรเปดหลอดอาหาร

2. Fundus เปนสวนกระพงกลม

3. Body เปนสวนทใหญทสด

4. Pylorus เปนสวนทแคบทสด

ตดกบล าไสเลกสวน duodenum

10/11/59 29

10/11/59 30

10/11/59 31

10/11/59 32

หรดกระเพาะอาหาร1. Cardiac Sphincter (หรดกระเพาะอาหาร

กบหลอดอาหาร)

2. Pyloric Sphincter (หรดกระเพาะอาหารกบล าไสเลก)

10/11/59 33

ผนงกระเพาะอาหารประกอบดวย1. Mucosa เปน simple columnar epithelium ม gastric gland 4

ชนด คอ Chief cells (Zymogenic or peptic cells), Parietal cells (oxyntic cells), Mucous neck cells, and Enteroendocrine cells

2. Submucosa เปนเนอยดตอเรยงกนหลวมๆ

3. Muscularis เปนชนกลามเนอของกระเพาะอาหาร ม 3 ชน longitudinal, circular, and oblique และบรเวณ pylorus จะม pyloric sphincter

4. Serosa เปนเนอยดตอทคลมดวย mesothelium

10/11/59 34

10/11/59 35

กระเพาะอาหาร

10/11/59 36

Chief Cell• ท าหนาทสราง pepsinogen เมอสมผสกบกรดใน

กระเพาะอาหารจะเปลยนเปน pepsin

10/11/59 37

Parietal Cell• ท าหนาทสราง hydrochloric acid (HCl) เพอชวยในการยอย

อาหาร และ Intrinsic Factor (IF) ควบคมการดดซมวตามนบ 12

10/11/59 38

Mucous neck cells• ท าหนาทสรางน าเมอกทมฤทธเปนเบส ฉาบผวของกระเพาะอาหาร

เพอไมใหเนอตอมถกท าลายโดยน ายอยหรอกรด

10/11/59 39

Enteroendocrine cells• ท าหนาทเปนตอมไรทอ สรางฮอรโมน gastrin ควบคมการหลง

กรดและน ายอยของกระเพาะอาหาร การหดตวของหลอดอาหารสวนลาง และการคลายตวของ pyloric sphincter

10/11/59 40

Gastrin Action• increases HCl production in stomach

• increases gastric motility

• stimulates growth of gastric mucosa

• contract lower esophageal sphincter

• relaxes pyloric sphincter

• relaxes ileocecal sphincte

10/11/59 41

SMALL INTESTINE

10/11/59 42

• ล าไสเลกมเสนผานศนยกลางประมาณ 1 นว ยาวประมาณ 21 ฟต

• ยดล าไสกบผนงดานหลงของชองทองดวย “เยอแขวนล าไส (mesentery)”

10/11/59 43

ล าไสเลก (SMALL INTESTINE)

ล าไสเลก (SMALL INTESTINE) โครงสรางภายนอกแบงเปน 3 สวน คอ

• Duodenum เปนบรเวณทมสารเคมหลายชนด เชน -Pancreatic Juice จากตบออน - Bile (น าด) สรางจากตบ และถงน าด - Intestinal Juice จากผนงดโอดนม

• Jejunum เปนสวนทมการดดซมอาหารมากทสด

• Ileum อยปลายสดตอกบล าไสใหญมขนาดเลกและยาวทสด

10/11/59 44

ผนงของล าไสเลก ม 4 ชน1. Mucosa ม villi และ รเปดของ ontestinal glands ซงเปน

simple tubular glands ฝงในชน lamina propria ท าหนาทสรางน ายอย โดยมตอมทชวยผลตดงน

Absorptive cells ท าหนาทดดซมและสรางน ายอย lactase, sucrose, peptidase, etc.

Goblet cells ท าหนาทสรางเมอกบรเวณ villiEnteroendocrine cells ท าหนาทสราง hormonePaneth cells ท าหนาทสราง lysozyme ท าลายแบคทเรย

บางชนดทปนมากบอาหาร

10/11/59 45

2. Submucosa เปนเนอยดตอทมหลอดเลอดและหลอดน าเหลองจ านวนมาก และท duodenum จะมตอมเมอกทชอ duodenal glands (Brunner’s glands) ท าหนาทสรางเมอกทมฤทธเปนดาง เพอปองกนน ายอยและกรดจากกระเพาะอาหาร

3. Muscularis มกลามเนอ 2 ชน ชนในเรยงเปนวงกลม และชนนอกเรยงตามยาว

4. Serosa เปนชนนอกสดทตดกบเยอแขวนล าไสและเยอบชองทอง

10/11/59 46

ผนงของล าไสเลก ม 4 ชน

10/11/59 47

Ampullar of Vater

10/11/59 48

10/11/59 49

พบมากทสด

10/11/59 50

10/11/59 51

ล าไสใหญ (Large intestine)

10/11/59 52

การหลงสารในล าไส• ม enterokinase ยอย trypsinogen จากตบออนใหกลายเปน

trypsin เพอยอยโปรตน

10/11/59 53

• มความยาวประมาณ 1.5 เมตร (5 ฟต) และมเสนผานศนยกลางในทอประมาณ 2.5 นว

• เรมจากสวนปลายของล าไสเลกสวน ileum ไปจนถงทวารหนก (anus)

• ยดตดกบผนงชองทองทางดานหลงดวย mesocolon

• แบงออกเปน 3 สวนหลกคอ Cecum, Colon, and Rectum

10/11/59 54

ล าไสใหญ (Large intestine)

10/11/59 55

ล าไสใหญ (Large intestine)ท าหนาท

• ดดน า

• ดดเกลอ น าด และแรธาตกลบเขาสรางกาย

• ดดซมสารอาหารทหลงเหลอจากล าไสเลก

• เปนทอยของจลนทรยและแบคทเรยทชวยสงเคราะหvitamin B12, vitamin K, folate, biotin, etc.

10/11/59 56

ไสตง (Appendix)

10/11/59 57

Appendix

10/11/59 58

10/11/59 59

ไสตรง (Rectum)

10/11/59 60

• เปนสวนปลายสดทมความยาวประมาณ 20 เซนตเมตร (8 นว)

• วางตวอยทางดานหนาตอกระดกกระเบนเหนบและกระดกกนกบ

• สวนปลายสดของ rectum ทมความยาวประมาณ 1 นว จะตบแคบลง เรยกวา Anal canal

• รเปดของ Anal canal ทออกสภายนอกเรยกวา รทวารหนก (Anus)

• มกลามเนอควบคมการขบถาย โดยชนในเปนกลามเนอเรยบ ชอ internal anal sphincter ควบคมโดยระบบประสาทอตโนมต (S2-S5) และชนนอกเปนกลามเนอลายเรยกวา external anal sphincter อยภายใตอ านาจจตใจ

10/11/59 61

ไสตรง (Rectum)

10/11/59 62

Hemorrhoid

10/11/59 63

ตบ (LIVER)

10/11/59 64

• เปนตอมทมขนาดใหญทสดในรางกาย• มน าหนกประมาณ 1.5 กโลกรม อยบรเวณชองทอง

ดานขวาใตกะบงลม ลกษณะคลายลม มสน าตาลแดง• ม hepatic artery น าเลอดทมออกซเจนสงเขาสตบ• ม hepatic portal vein น าเลอดทมสารอาหารทถกดด

ซมจากล าไสเขาสตบ• ม bile duct เปนทอน าน าดทตบสรางออกสภายนอก

10/11/59 65

ตบ (LIVER)

10/11/59 66

ภายในตบ• ม sinusoid ม Kupffer cells ทท าหนาทเกบกน RBC ทหมดอาย

และแบคทเรยทปนมากบเลอด

• เซลลตบ สราง Bile (น าด) ผานทางทอน าดเลกๆ (bile canaliculi) ทแทรกอยระหวางเซลลตบ ทอเหลานจะรวมเปน hepatic duct และรวมเปน common hepatic duct ทน าน าดออกจากตบ

• Bile Salt คอ เกลอน าดทมองคประกอบของ Cholesterol

• Bilirubin เปนรงควตถจากการแตกตวของ RBC ท าใหอจจาระมสเขยวปนเหลอง

10/11/59 67

กลไกการไหลเวยนในตบ

10/11/59 68

10/11/59 69

10/11/59 70

10/11/59 71

10/11/59 72

10/11/59 73

10/11/59 74

10/11/59 75

ถงน าด (Gall Bladder)

10/11/59 76

• มรปรางเหมอนลกแพร

• มความยาวประมาณ 7-10 เซนตเมตร

• ระบบทางเดนน าด ประกอบดวย common hepatic duct เปนทอน าน าดออกจากตบ และ cystic duct ซงเปนทางผานของน าดเขาและออกจากถงน าด

• ถงน าด ท าหนาท เกบสะสมน าดไวชวคราว เพอปลอยลงสล าไสเลก เมอมการยอยอาหารโดยผานทาง common bile duct

10/11/59 77

ถงน าด (Gall Bladder)

10/11/59 78

• อตราการสรางน าด ประมาณ 15-22 มลลลตร/ชวโมง

10/11/59 79

ตบออน (PANCREAS)

ตบออน (PANCREAS)• ตบออนเปนทงตอมมทอผลตน ายอยและตอมไรทอทสรางฮอรโมน

• บรเวณตอมมทอ เรยกวา pancreatic acini ทม enzyme ตางๆ ดงน– Amylase ยอย carbohydrate

– Pepsinogen ยอย protein

– Chymotrypsinogen ยอย protein

– Procarboxypeptidase ยอย protein

– Lipase ยอย Lipid

– Ribonuclease ยอย RNA

– Deoxyribonuclease ยอย DNA10/11/59 80

ตบออน (PANCREAS)

• สวนทเปนตอมไรทอ เรยก Islet of langerhans สราง hormone insulin และ glucagon เปนตน

• Insulin น ากลโคสและกรดอะมโนเขาสเซลลกลามเนอและเซลลไขมน

• Glucagon กระตนการเปลยน glycogen ทสะสมในเซลลไขมนและกลามเนอกลบเปนกลโคส

10/11/59 81

10/11/59 82

10/11/59 83

สรป Hormone ทส าคญในทางเดนอาหารฮอรโมน แหลงสราง อวยวะ

เปาหมายผล กระตนโดย

gastrin G cell ในเยอบกระเพาะอาหาร

กระเพาะอาหาร

-กระตนparietal cell สรางและหลงกรดเกลอและ intrinsic factors-กระตน chief cell หลง pepsinogen

-การยดขยายของกระเพาะอาหารโปรตนทยอยแลวคาเฟอน

10/11/59 84

ฮอรโมน แหลงสราง อวยวะเปาหมาย

ผล กระตนโดย

secretin S cell ในเยอบล าไสสวนตน

ตบออน

ถงน าด

-กระตนการสรางและหลงสารทเปนดาง-กระตนการสรางน าดจากตบ

-อาหารทเปนกรดทล าไสเลกสวนตน

10/11/59 85

สรป Hormone ทส าคญในทางเดนอาหาร

ฮอรโมน แหลงสราง อวยวะเปาหมาย

ผล กระตนโดย

Cholecystokinin, CCK

I cell ในเยอบล าไสเลกสวนตน

ตบออน

ถงน าด

-กระตนการสรางน ายอย-กระตนการหลงน าด

-กรดไขมนอสระและโปรตนทยอยแลว

Gastric inhibitor peptide, GIP

เยอบล าไสเลกสวนตน

กระเพาะอาหาร

-ลดการบบตว-ท าใหอาหารอยในกระเพาะอาหารนานขน

-ไขมนและคารโบไฮเดรตในล าไสเลกสวนตน

10/11/59 86

สรป Hormone ทส าคญในทางเดนอาหาร

Thank You For

Your Attention

10/11/59 87