24 Ustalanie i podział wyniku finansowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Piotr Szczypa Ustalanie i podział wyniku finansowego 341[02].Z5.04 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Krystyna Kielan mgr Lidia Pszkit Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr Andrzej Zych Korekta: mgr Joanna Fundowicz Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z5.04 Ustalanie i podział wyniku finansowego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 32. Wymagania wstępne 43. Cele kształcenia 54. Materiał nauczania 64.1. Wynik finansowy i jego elementy 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 7 4.1.3. Ćwiczenia 7 4.1.4. Sprawdzian postępów 84.2. Ustalanie wyniku finansowego metodą statystyczną 9 4.2.1. Materiał nauczania 9 4.2.2. Pytania sprawdzające 10 4.2.3. Ćwiczenia 10 4.2.4. Sprawdzian postępów 134.3. Przychody i koszty uzyskania przychodów w ujęciu bilansowym i podatkowym

13

4.3.1. Materiał nauczania 13 4.3.2. Pytania sprawdzające 16 4.3.3. Ćwiczenia 16 4.3.4. Sprawdzian postępów 174.4. Księgowe ustalanie wyniku finansowego 18 4.4.1. Materiał nauczania 18 4.4.2. Pytania sprawdzające 20 4.4.3. Ćwiczenia 20 4.4.4. Sprawdzian postępów 214.5. Rozliczenie wyniku finansowego 21 4.5.1. Materiał nauczania 21 4.5.2. Pytania sprawdzające 22 4.5.3. Ćwiczenia 22 4.5.4. Sprawdzian postępów 235. Sprawdzian osiągnięć 246. Literatura 28


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności w zakresie ustalania

i podziału wyniku finansowego. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, − zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że pozyskałeś wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą. Poradnik ten poświęcony jest problematyce ustalania i podziału wyniku finansowego

jednostek gospodarczych. Każda jednostka zainteresowana jest poznaniem rezultatu swojej działalności, zatem chce ustalić czy w danym okresie osiągnęła zysk, czy stratę. Ponadto ważna jest analiza poszczególnych elementów kształtujących wynik finansowy.

Materiał nauczania został podzielony na pięć części, których kolejność umożliwi Ci stopniowe zdobywanie nowych wiadomości i umiejętności związanych z zakresem tematycznym niniejszego poradnika. Na wstępie została przedstawiona definicja wyniku finansowego oraz elementy kształtujące wynik finansowy w zależności od rodzaju działalności jednostki. Następnie przedstawiono procedurę ustalania wyniku finansowego metodą statystyczną oraz księgową. Zwrócono również uwagę na problematykę przychodów i kosztów w ujęciu bilansowym i podatkowym w aspekcie ustalania obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego. Końcową część materiału nauczania poświęcono rozliczaniu wyniku finansowego.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Na końcu każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze możesz wrócić do rozdziału „Materiał nauczania” i tam znajdziesz odpowiedź na pytania, które sprawiły Ci kłopot.

Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a część teoretyczna pozwoli Ci sprawdzić Twoje umiejętności z zakresu ustalania i podziału wyniku finansowego. W razie jakichkolwiek wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.


2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

− rozróżniać formy prawnoorganizacyjne jednostek gospodarczych, − określać uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości, − posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości, − rozróżniać składniki aktywów trwałych, − rozróżniać składniki aktywów obrotowych, − podawać przykłady majątku i źródeł finansowania majątku dla różnych jednostek

gospodarczych, − wskazywać zakres działalności jednostek produkcyjnych, handlowych, usługowych, − definiować pojęcie kosztu, − odróżniać koszt od nakładu, wydatku i straty nadzwyczajnej, − klasyfikować koszty działalności operacyjnej według różnych kryteriów, − definiować pojęcie przychodu, − odróżniać przychody od wpływów i zysków nadzwyczajnych, − klasyfikować przychody według obszarów działalności jednostek gospodarczych, − rozróżniać konta wynikowe od innych rodzajów kont księgowych, − dokonywać ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych związanych z całokształtem

działalności jednostek produkcyjnych, − dokonywać ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych związanych z całokształtem

działalności jednostek handlowych, − dokonywać ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych związanych z całokształtem

działalności jednostek usługowych, − obsługiwać komputer jako narzędzie pracy, − korzystać z różnych źródeł informacji.


3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− zdefiniować pojęcie wyniku finansowego, − wskazać elementy kształtujące wynik finansowy, − rozróżnić składniki kształtujące wynik finansowy w zależności od rodzaju działalności

jednostki, − ustalić wynik finansowy metodą statystyczną, − rozróżnić przychody według prawa bilansowego i podatkowego, − rozróżnić koszty według prawa bilansowego i podatkowego, − ustalić obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego, − zastosować wariant porównawczy ustalania wyniku finansowego, − zastosować wariant kalkulacyjny ustalania wyniku finansowego, − dokonać przeniesienia obrotów kont wynikowych na wynik finansowy w wariancie

kalkulacyjnym i porównawczym, − zinterpretować salda konta „Wynik finansowy”, − dokonać podziału wyniku finansowego, − dokonać ewidencji na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego”, − współpracować w grupie, − poszukać specjalistycznych informacji w ogólnodostępnych źródłach informacji.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Wynik finansowy i jego elementy 4.1.1. Materiał nauczania

Każda jednostka gospodarcza zainteresowana jest tym, aby ustalić, czy w danym okresie

jej działalność przyniosła zysk, czy stratę. W celu ustalenia wielkości zysku lub straty należy obliczyć wynik finansowy.

Wynik finansowy jest to wyrażony w mierniku pieniężnym rezultat działalności jednostki gospodarczej osiągnięty w pewnym okresie.

Dzięki obliczeniu wyniku finansowego właściciel (właściciele), pracownicy dowiedzą się, czy ich decyzje, praca w danym okresie przyczyniły się do osiągnięcia zysku, czy też przyniosły stratę. W wyniku zestawienia ze sobą z jednej strony wartości przychodów (P) i zysków nadzwyczajnych (ZN), a z drugiej strony kosztów uzyskania przychodów (K) i strat nadzwyczajnych (SN), mogą powstać trzy sytuacje: 1. P + ZN > K + SN (wówczas jest zysk brutto). 2. P + ZN < K + SN (wówczas jest strata). 3. P + ZN = K +SN (wówczas wynik = 0).

Jeżeli przedsiębiorstwo osiągnęła zysk brutto (wynik finansowy brutto), wówczas od tego zysku musi odprowadzić podatek dochodowy. Dopiero po uwzględnieniu podatku dochodowego uzyskuje się zysk netto (wynik finansowy netto).

Zysk netto (wynik finansowy netto) = zysk brutto (wynik finansowy brutto) – podatek dochodowy.

W celu ustalenia zysku lub straty należy określić wartości wszystkich elementów kształtujących wynik finansowy. Elementy składowe wyniku finansowego mogą się różnić zwłaszcza w obszarze działalności operacyjnej właściwej jednostek, gdyż przychody i koszty tego obszaru są zależne od rodzaju działalności przedsiębiorstwa (zobacz tabela 1, 2, 3).

Tabela 1. Zasadnicze elementy kształtujące wynik finansowy w jednostkach produkcyjnych

Elementy wpływające in minus na wynik finansowy Elementy wpływające in plus na wynik finansowy

Koszty uzyskania przychodów: − koszty sprzedanych wyrobów gotowych lub

suma kosztów rodzajowych skorygowana o różnice stanu produktów

− wartość sprzedanych materiałów − koszty ogólnego zarządu − koszty sprzedaży − pozostałe koszty operacyjne − koszty finansowe

Przychody: − przychody ze sprzedaży wyrobów

gotowych − przychody ze sprzedaży materiałów − pozostałe przychody operacyjne − przychody finansowe

Straty nadzwyczajne Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

(np. podatek dochodowy)

Wyn

ik

finan

sow

y

Zyski nadzwyczajne

Źródło: opracowanie własne.


Tabela 2. Zasadnicze elementy kształtujące wynik finansowy w jednostkach handlowych


Koszty uzyskania przychodów: − wartość sprzedanych towarów − koszty ogólnego zarządu − koszty sprzedaży − pozostałe koszty operacyjne − koszty finansowe

Przychody: − przychody ze sprzedaży towarów − pozostałe przychody operacyjne − przychody finansowe



Wyn

ik

finan

sow

y

Zyski nadzwyczajne


Tabela 3. Zasadnicze elementy kształtujące wynik finansowy w jednostkach usługowych


Koszty uzyskania przychodów: − koszty sprzedanych usług − wartość sprzedanych materiałów − koszty ogólnego zarządu − koszty sprzedaży − pozostałe koszty operacyjne − koszty finansowe

Przychody: − przychody ze sprzedaży usług − przychody ze sprzedaży materiałów − pozostałe przychody operacyjne − przychody finansowe



Wyn

ik

finan

sow

y

Zyski nadzwyczajne

Źródło: opracowanie własne. Wynik finansowy można ustalić według dwóch wariantów: wariantu kalkulacyjnego lub

wariantu porównawczego. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest wynik finansowy? 2. O czym informuje wynik finansowy? 3. Jakie elementy kształtują wynik finansowy in plus i in minus w jednostkach

produkcyjnych? 4. Jakie elementy kształtują wynik finansowy in plus i in minus w jednostkach handlowych? 5. Jakie elementy kształtują wynik finansowy in plus i in minus w jednostkach usługowych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaznacz, czy dana informacja jest prawdziwa (P), czy fałszywa (F). P F 1. Wynik finansowy zawsze będzie zyskiem. 2. W celu ustalenia wartości zysku netto należy od zysku brutto odjąć obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.


3. Zyski nadzwyczajne są jednym z elementów kształtujących wynik finansowy. 4. Przy obliczaniu wyniku finansowego nie uwzględnia się przychodów

finansowych. 5. Wynik finansowy może przyjąć wartość równą zero. 6. Zysk brutto jest to wynik finansowy przed opodatkowaniem. 7. Wynik finansowy może poznać tylko kierownik jednostki. 8. Jeżeli jednostka poniesie stratę, to należy od jej wartości obliczyć i zapłacić podatek dochodowy.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące elementów kształtujących wynik finansowy,

2) przeczytać uważnie wszystkie zdania, 3) zaznaczyć znakiem √ P – jeżeli zdanie wyraża informację prawdziwą lub F – w przypadku,

gdy zdanie wyraża informację fałszywą.

Wyposażenie stanowiska pracy: − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Dla dowolnej jednostki gospodarczej określ elementy kształtujące jej wynik finansowy oraz podaj ich przykłady.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat elementów kształtujących wynik finansowy,

2) określić zakres działalności wybranej jednostki gospodarczej, 3) opracować w dowolnej formie przy wykorzystaniu odpowiedniego oprogramowania

materiały/prezentację na temat elementów kształtujących wynik finansowy w wybranej przez Ciebie jednostce uwzględniając konkretne przykłady,

4) przedstawić nauczycielowi i kolegom wypracowane rezultaty pracy (dokonać prezentacji).

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie Czy potrafisz: 1) zdefiniować pojęcie wyniku finansowego? 2) określić elementy kształtujące in minus wynik finansowy? 3) określić elementy kształtujące in plus wynik finansowy? 4) rozróżnić elementy kształtujące wynik finansowy w zależności

od rodzaju działalności jednostki? 5) podać przykłady elementów kształtujących wynik finansowy

w różnych jednostkach gospodarczych?


4.2. Ustalanie wyniku finansowego metodą statystyczną 4.2.1. Materiał nauczania

Wszystkie operacje gospodarcze, które będą skutkowały powstaniem przychodu, kosztu,

straty nadzwyczajnej lub zysku nadzwyczajnego, mają wpływ na wielkość wyniku finansowego przedsiębiorstwa.

Przychody i zyski nadzwyczajne powodują zwiększenie wartości wyniku finansowego (zwiększenie wartości zysku lub zmniejszenie straty). Natomiast koszty i straty nadzwyczajne powodują zmniejszenie wartości wyniku finansowego (zmniejszenie wartości zysku lub zwiększenie straty). Ponadto w zależności od tego, jaki to był przychód, koszt (z którego obszaru działalności przedsiębiorstwa), będzie on wpływał na wielkość poszczególnych wyników: − ze sprzedaży, − z działalności operacyjnej, − z działalności gospodarczej.

Wynik finansowy można ustalić według dwóch wariantów: wariantu kalkulacyjnego lub wariantu porównawczego.

Wariant kalkulacyjny może znajdować zastosowanie wówczas, gdy w danej jednostce gospodarczej ponoszone koszty są ewidencjonowane tylko według typów działalności (zespół 5) lub jednocześnie w układzie rodzajowym i według typów działalności (zespół 4 i 5),

Wariant porównawczy można stosować wtedy, gdy w jednostce gospodarczej ponoszone koszty są ewidencjonowane tylko w układzie rodzajowym (zespół 4) lub jednocześnie w układzie rodzajowym i według typów działalności (zespół 4 i 5).

Wpływ przychodów, kosztów, zysków nadzwyczajnych, strat nadzwyczajnych oraz obowiązkowych obciążeń na poszczególne wyniki cząstkowe oraz na wynik finansowy netto w zależności od wariantu ustalania wyniku finansowego został przedstawiony w tabeli 4 i 5.

Tabela 4. Etapy i wyniki cząstkowe ustalania wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym

Etap Działanie Elementy składowe wyniku finansowego i wyniki cząstkowe

+ Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych, usług, towarów i materiałów - Koszty sprzedanych wyrobów gotowych, usług, towarów i materiałów I = Zysk (strata) brutto ze sprzedaży - Koszty sprzedaży - Koszty ogólnego zarządu II = Zysk (strata) ze sprzedaży + Pozostałe przychody operacyjne - Pozostałe koszty operacyjne III = Zysk (strata) z działalności operacyjnej + Przychody finansowe - Koszty finansowe IV = Zysk (strata) z działalności gospodarczej + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne V = Zysk (strata) brutto - Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego VI = Zysk (strata) netto



Tabela 5. Etapy i wyniki cząstkowe ustalania wyniku finansowego w wariancie porównawczym

Etap Działanie Elementy składowe wyniku finansowego i wyniki cząstkowe + Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych i usług

+/- Zmiana stanu produktów + Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów

-

Koszty układu rodzajowego: − zużycie materiałów i energii − usługi obce − podatki i opłaty − wynagrodzenia − ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia − amortyzacja − pozostałe koszty rodzajowe

- Wartość sprzedanych towarów i materiałów

I

= Zysk (strata) ze sprzedaży + Pozostałe przychody operacyjne - Pozostałe koszty operacyjne II = Zysk (strata) z działalności operacyjnej + Przychody finansowe - Koszty finansowe III = Zysk (strata) z działalności gospodarczej + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne IV = Zysk (strata) brutto - Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego V = Zysk (strata) netto


4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Które przychody i koszty wpływają na wynik ze sprzedaży w zależności od przyjętej

metody ustalania wyniku finansowego? 2. Jakie przychody i koszty wpływają na wynik z działalności operacyjnej? 3. Jakie przychody i koszty wpływają na wynik z działalności gospodarczej? 4. Jakie elementy składowe kształtują wynik finansowy brutto? 5. Jak ustala się wynik finansowy netto? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

W przedsiębiorstwie „Świderek” produkującym makaron miały miejsce różne operacje gospodarcze, które wpłynęły na wielkość wyniku finansowego. Zestawienie tych operacji wraz z kwotami i nazwami przychodów, kosztów lub ze wskazaniem, że jest to strata nadzwyczajna lub zysk nadzwyczajny, ujęto w tabeli. Ponadto wiadomo, że: − wartość kosztów ogólnego zarządu wynosi 250 zł. − wartość kosztów sprzedaży wynosi 50 zł.


Operacje gospodarcze Kwota (zł) Nazwa przychodu/ kosztu (lub

strata nadzwyczajna/zysk nadzwyczajny)

1. Sprzedano 300 kg makaronu świderki po 2 zł za kilogram 600 Sprzedaż produktów 2. Wydano z magazynu sprzedane 300 kg makaronu świderki o jednostkowym koszcie wytworzenia 1,20 zł za kilogram 360 Koszty sprzedanych produktów

3. Zapłacono odsetki od kredytu bankowego 80 Koszty finansowe 4. Sprzedano innemu przedsiębiorstwu komputer – wartość po której sprzedano (bez podatku VAT) 1 800 Pozostałe przychody

operacyjne 5. Wyksięgowano wartość netto sprzedanego komputera 1 900 Pozostałe koszty operacyjne 6. Bank naliczył odsetki od środków zgromadzonych na koncie przedsiębiorstwa 120 Przychody finansowe

7. Sprzedano 1 000 kg makaronu nitki po 2,50 zł za kilogram 2 500 Sprzedaż produktów 8. Wydano z magazynu 1 000 kg sprzedanego makaronu nitki po jednostkowym koszcie wytworzenia 1,60 zł 1 600 Koszty sprzedanych produktów

9. W wyniku pożaru uległa zniszczeniu część niesprzedanego makaronu 140 Strata nadzwyczajna

10. Odszkodowanie z zakładu ubezpieczeniowego za makaron, który uległ zniszczeniu 130 Zysk nadzwyczajny

11. Sprzedano 100 kg mąki po 0,80 zł za kilogram 80 Sprzedaż materiałów 12. Wydano sprzedaną mąkę odbiorcy 100 kg po cenie zakupu 0,76 zł za kilogram 76 Wartość sprzedanych

materiałów

13. Ustalono wartość zaliczki na podatek dochodowy Należy przyjąć aktualną stawkę podatku dochodowego od osób prawnych

Na podstawie podanych informacji ustal wyniki cząstkowe oraz wynik finansowy

w wariancie kalkulacyjnym.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ustalania wyniku finansowego metodą statystyczną,

2) wybrać formę rozwiązania ćwiczenia (wykorzystując np. arkusz kalkulacyjny, edytor tekstu),

3) obliczyć wynik brutto ze sprzedaży, wynik ze sprzedaży, wynik z działalności operacyjnej, wynik z działalności gospodarczej oraz wynik finansowy brutto i netto,

4) rozwiązanie ćwiczenia wydrukować.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu, arkusz

kalkulacyjny, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Jesteś właścicielem Hurtowni Odzieży „Modniś”. Dla poszczególnych pozycji przychodów, kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych ustal odpowiednie treści operacji gospodarczych, jakie mogły zaistnieć, a także określ ich kwoty. Następnie wpisz kwoty w odpowiednie miejsca na schemacie i ustal wyniki cząstkowe oraz wynik finansowy netto. W celu obliczenia podatku dochodowego, przyjmij aktualnie obowiązującą stawkę podatku dochodowego od osób prawnych.


Operacje gospodarcze Kwota (zł) Nazwa przychodu/ kosztu (lub

strata nadzwyczajna/zysk nadzwyczajny)

Sprzedaż towarów Wartość sprzedanych towarów Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Przychody finansowe Koszty finansowe Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne Wartość kosztów ogólnego zarządu ........................ zł. Wartość kosztów sprzedaży ......................... zł.



2) wybrać formę rozwiązania ćwiczenia (wykorzystując np. arkusz kalkulacyjny, edytor tekstu),

3) ustalić i zapisać treści operacji gospodarczych do wskazanych w tabeli nazw przychodów, kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych,

4) ustalić i zapisać wartości poszczególnych operacji gospodarczych oraz kosztów ogólnego zarządu i kosztów sprzedaży za przyjęty przez Ciebie okres sprawozdawczy,

5) obliczyć wynik brutto ze sprzedaży, wynik ze sprzedaży, wynik z działalności operacyjnej, wynik z działalności gospodarczej, oraz wynik finansowy brutto i netto w wariancie kalkulacyjnym,



kalkulacyjny, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

Ustal niezbędne wartości dla elementów kształtujących wynik finansowy w dowolnym przedsiębiorstwie i na tej podstawie ustal wyniki cząstkowe oraz wynik finansowy brutto i netto w wariancie porównawczym.



2) określić rodzaj przedsiębiorstwa, 3) określić elementy kształtujące wynik finansowy w wybranej jednostce, 4) ustalić wartości wyszczególnionych elementów kształtujących wynik finansowy

w przyjętym przez Ciebie okresie sprawozdawczym, 5) wybrać formę rozwiązania ćwiczenia (wykorzystując np. arkusz kalkulacyjny, edytor tekstu),


6) obliczyć wynik brutto ze sprzedaży, wynik ze sprzedaży, wynik z działalności operacyjnej, wynik z działalności gospodarczej, oraz wynik finansowy brutto i netto,



kalkulacyjny, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie

Czy potrafisz: 1) ustalić wynik ze sprzedaży metodą statystyczną w wariancie kalkulacyjnym

oraz porównawczym? 2) ustalić wynik z działalności operacyjnej metodą statystyczną w wariancie

kalkulacyjnym oraz porównawczym? 3) ustalić wynik z działalności gospodarczej metodą statystyczną w wariancie

kalkulacyjnym oraz porównawczym? 4) ustalić wynik finansowy brutto metodą statystyczną w wariancie kalkulacyjnym

oraz porównawczym? 5) ustalić wynik finansowy netto metodą statystyczną w wariancie kalkulacyjnym

oraz porównawczym?

4.3. Przychody i koszty uzyskania przychodów w prawie bilansowym i podatkowym

4.3.1. Materiał nauczania

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega dodatni wynik finansowy ustalony

zgodnie z przepisami Ustawy o podatku dochodowym, a nie według przepisów Ustawy o rachunkowości. Zatem księgowe ustalenie wyniku finansowego brutto nie gwarantuje otrzymania podstawy opodatkowania spełniającej uwarunkowania Ustawy o podatku dochodowym. Dzieje się tak, gdyż nie wszystkie koszty i przychody ewidencjonowane przez jednostki są kosztami i przychodami w rozumieniu przepisów prawa podatkowego.

Zasadnicze różnice w rozumieniu kosztów i przychodów w ujęciu księgowym i podatkowym wynikają z odmienności stosowanych zasad ich ujmowania, a mianowicie: − zasady memoriałowej, − zasady kasowej.

Według prawa bilansowego zgodnie z Ustawą o rachunkowości, koszty i przychody ujmuje się zgodnie z zasadą memoriałową. Natomiast prawo podatkowe, co do niektórych kosztów i przychodów stosuje zasadę kasową. Dlatego w celu doprowadzenia wyniku finansowego brutto do podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym należy skorygować go o tak zwane różnice kosztów i przychodów (różnice, które wynikają z odmienności interpretowania momentu powstania dla jednostki kosztów i przychodów w prawie bilansowym i podatkowym). Różnice te mogą mieć charakter: − różnic trwałych, − różnic przejściowych.

Charakterystyka i przykłady różnic trwałych i przejściowych zostały ujęte w tabeli 6.


Tabela 6. Charakterystyka i przykłady różnic trwałych i przejściowych

Charakter różnic

Charakterystyka Przykłady dotyczące kosztów i przychodów

Różnice trwałe

Różnice trwałe polegają na tym, iż dany rodzaj kosztu lub przychodu będzie stanowił koszt i przychód w prawie bilansowym ale nigdy nie zostanie zakwalifikowany do tych kategorii w prawie podatkowym (nie będzie kosztem ani przychodem według Ustawy o podatku dochodowym)

− zapłacone odsetki od zaległości wobec urzędów skarbowych, ZUS

− zapłacone kary wobec odbiorców z tytułu wad, usterek w sprzedanych towarach, wyrobach, usługach

− koszty reprezentacji i reklamy przekraczające limit wynoszący 0,25% przychodów

− otrzymane odsetki z tytułu nadpłaconych podatkówRóżnice

przejściowe Różnice przejściowe wynikają z odmienności stosowania zasady memoriałowej i kasowej. Najczęściej koszty i przychody uznane z punktu widzenia prawa bilansowego nie stanowią jeszcze w danym okresie kosztu i przychodu w prawie podatkowym ale będą stanowić w okresach przyszłych

− odsetki od zobowiązań jednostki − nadwyżka ujemnych różnic księgowych nad

dodatnimi, związana z wyceną bilansową rozrachunków

− wyższa księgowa niż podatkowa amortyzacja środków trwałych, wynikająca z różnych stawek podatkowych i bilansowych

– odsetki z tytułu nieterminowej spłaty należności Źródło: opracowanie własne.

Różnice o charakterze przejściowym z punktu widzenia skutków podatkowych dzielą się na: − dodatnie różnice przejściowe, − ujemne różnice przejściowe.

Charakterystyka dodatnich i ujemnych różnic przejściowych dotyczących składników aktywów i pasywów wraz z przykładami została zaprezentowana w tabeli 7.

Tabela 7. Charakterystyka i przykłady dodatnich i ujemnych różnic przejściowych

Rodzaj różnic przejściowych Charakterystyka Przykłady

Dodatnie różnice

przejściowe

Dodatnie różnice przejściowe spowodują w przyszłości zwiększenie podstawy opodatkowania, jeżeli składnik aktywów (jego wartość bilansowa) zostanie zrealizowany lub składnik pasywów spłacony (rozliczony). W składnikach aktywów powstają gdy ich wartość bilansowa przewyższa wartość podatkową. W składnikach pasywów powstają gdy ich wartość bilansowa jest niższa od wartości podatkowej.

Ujemne różnice

przejściowe

Ujemne różnice przejściowe spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy opodatkowania, jeżeli składnik aktywów (jego wartość bilansowa) zostanie zrealizowany lub składnik pasywów spłacony (rozliczony). W składnikach aktywów powstają gdy ich wartość bilansowa jest niższa od wartości podatkowej. W składnikach pasywów powstają gdy ich wartość bilansowa jest wyższa od wartości podatkowej.

− jeżeli do amortyzacji poszczególnych środków trwałych przyjęto księgowe stawki amortyzacyjne wyższe od podatkowych, to zachodzą ujemne różnice przejściowe (w sytuacji odwrotnej – dodatnie różnice przejściowe)

− jeżeli od części należności od odbiorców naliczono odsetki za zwłokę, to są to dodatnie różnice przejściowe, a drugą część należności objęto odpisami aktualizującymi z perspektywą podatkowego uprawdopodobnienia ich nieściągalności, to są to ujemne różnice przejściowe

− jeżeli od wyrażonych w walucie obcej zobowiązań z tytułu zakupów zarachowano na dzień bilansowy niezrealizowane różnice kursowe dodatnie, to powstają dodatnie różnice kursowe, a w przypadku ujemnych różnic kursowych – ujemne różnice przejściowe

− krótkoterminowe aktywa finansowe ujęte w księgach rachunkowych – w ciągu okresu sprawozdawczego – w cenach nabycia, na dzień bilansowy wyceniono w cenach rynkowych; powstają dodatnie różnice przejściowe (przy wyższych cenach rynkowych) lub ujemne różnice przejściowe przy niższych cenach rynkowych)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Koc S., Fołta T., Godlewska J., Bilans 2004, Wyd. Infor, Warszawa 2005, s. 420–422.


Podstawa opodatkowania ustalana na podstawie księgowego wyniku finansowego brutto powinna zostać ustalona według formuły obliczeniowej przedstawionej w tabeli 8.

Tabela 8. Ustalanie podstawy opodatkowania

Formuła obliczeniowa: Wynik finansowy brutto

+/- Różnice trwałe

+/- Różnice przejściowe

= Podstawa opodatkowania


Podatek dochodowy, który wpływa in minus na wynik finansowy danego okresu sprawozdawczego obejmuje: − część bieżącą – jest to podatek wykazany w deklaracji podatkowej za dany okres

sprawozdawczy, − część odroczoną – jest to część podatku wykazywana w rachunku zysków i strat, stanowi

ona różnicę między stanem rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku na koniec i początek okresu sprawozdawczego (z wyłączeniem rezerw i aktywów wpływających na kapitał własny). Ustawa o rachunkowości narzuca na jednostki obowiązek tworzenia na dzień bilansowy

rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Rezerwa ta stanowi iloczyn wartości różnic przejściowych i stawki podatku dochodowego w roku powstania obowiązku podatkowego. Natomiast aktywa z tytułu odroczonego podatku ustala się jako iloczyn wartości ujemnych różnic przejściowych i stawki podatku dochodowego obowiązującej w roku, w którym wpłyną one na obniżenie podatku dochodowego.

Typowe operacje gospodarcze dotyczące podatku dochodowego i różnic przejściowych ujęto w tabeli 9.

Tabela 9. Zasady ewidencji typowych operacji dotyczących różnic przejściowych

w podatku dochodowym, jak i samego podatku dochodowego

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma

Zaksięgowanie podatku dochodowego bieżącego, zgodnego z bieżącą deklaracją podatkową

Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia

wyniku finansowego

Inne rozrachunki publicznoprawne

Utworzenie rezerwy na odroczony podatek w związku z dodatnimi różnicami przejściowymi dotyczącymi aktywów i pasywów, które w następnych okresach sprawozdawczych zwiększą podstawę opodatkowania


wyniku finansowego Rezerwy

Rozwiązanie nadmiernej rezerwy po ustaleniu jej wysokości od stanu dodatnich różnic przejściowych na kolejny dzień bilansowy

Rezerwy

Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia wyniku

finansowego Aktywa z tytułu odroczonego podatku powstałe w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi dotyczącymi aktywów i pasywów, które w następnych okresach sprawozdawczych zmniejszą podstawę opodatkowania

Rozliczenia międzyokresowe


finansowego Odpisanie nadmiernego aktywu z tytułu odroczonego podatku po ustaleniu jego stanu dotyczącego rzeczywistych ujemnych różnic przejściowych na kolejny dzień bilansowy


wyniku finansowego

Rozliczenia międzyokresowe




Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są przyczyny rozbieżności interpretowania kosztów i przychodów w prawie

bilansowym i podatkowym? 2. Co to są różnice trwałe w kontekście ustalania podstawy opodatkowania podatkiem

dochodowym? 3. Co to są różnice przejściowe w kontekście ustalania podstawy opodatkowania podatkiem

dochodowym? 4. Jakie są typowe przykłady dodatnich i ujemnych różnic przejściowych? 5. Jaki wpływ mają dodatnie i ujemne przejściowe różnice dotyczące składników aktywów

i pasywów? 6. Jaka jest procedura ustalenia podstawy opodatkowania zgodnej z prawem podatkowym

wychodząc od wyniku finansowego brutto ustalonego metodą księgową? 7. Jakie są zasady ewidencji podatku dochodowego i skutków przejściowych różnic

w związku z ustaleniem podstawy opodatkowania? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

W spółce z o.o. na koniec danego okresu sporządzono listę zawierającą różnice wynikające z interpretacji przychodów i kosztów uzyskania przychodów w prawie bilansowym i podatkowym: a) zapłacone odsetki od zaległości podatkowych wobec urzędu skarbowego 600 zł, b) wyższa księgowa niż podatkowa wartość amortyzacji samochodu osobowego 400 zł, c) naliczone a nie otrzymane odsetki od odbiorcy, który powinien dwa miesiące temu

uregulować płatność za nabyte wyroby 550 zł, d) zapłacone kary z tytułu wykrytych wad w sprzedanych wyrobach 1 000 zł, e) przekazana darowizna na rzecz żłobka 1 200 zł, f) wartość wydatków na reprezentację i reklamę przekraczająca obowiązujący w prawie

limit 900 zł, g) dodatnie różnice kursowe związane z wyceną bilansową rozrachunków z kontrahentami

z Unii Europejskiej 750 zł. Wartość wyniku finansowego brutto na podstawie ewidencji księgowej wynosi 78 000 zł. Na podstawie przedstawionych informacji:

1) dokonaj podziału wykazanych różnic na różnice dotyczące przychodów i kosztów oraz na różnice trwałe i przejściowe,

2) ustal wysokość podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, 3) oblicz wysokość podatku dochodowego, 4) dokonaj na kontach teowych ewidencji różnic i podatku. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ustalania podatku

dochodowego, 2) dokonać podziału różnic na trwałe i przejściowe dotyczące kosztów i przychodów, 3) ustalić wartość podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, 4) ustalić wartość aktualnej stawki procentowej podatku dochodowego dla osób prawnych

(na przykład w Internecie),


5) obliczyć wysokość podatku, 6) dokonać na kontach teowych niezbędnych księgowań dotyczących różnic i podatku

formułując treści operacji gospodarczych. Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer z dostępem do Internetu, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Na podstawie danych zawartych w tabeli ustal wartość dodatniej i ujemnej różnicy przejściowej i na ich podstawie oblicz rezerwę z tytułu odroczonego podatku oraz aktywa z tytułu odroczonego podatku.

Środek trwały Dotychczasowa amortyzacja

według stawki bilansowej (zł) Dotychczasowa amortyzacja

według stawki podatkowej (zł) Maszyna GX 34 30 000 28 000 Maszyna BB 15 15 000 18 000


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ustalania różnic przejściowych w zakresie podatku dochodowego,

2) obliczyć wartość dodatniej i ujemnej różnicy przejściowej, 3) obliczyć wartość rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, 4) obliczyć wartość aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

Wyposażenie stanowiska pracy: − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie Czy potrafisz: 1) wskazać przyczyny powstawania rozbieżności w uznawaniu przychodów

i kosztów uzyskania przychodów w prawie bilansowym i podatkowym? 2) rozróżnić trwałe i przejściowe różnice w ustalaniu podstawy opodatkowania

podatkiem dochodowym? 3) ustalić dodatnie i ujemne różnice przejściowe dotyczące podstawy

opodatkowania podatkiem dochodowym? 4) ustalić podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym? 5) obliczyć wysokość podatku dochodowego? 6) dokonać ewidencji typowych operacji dotyczących podatku dochodowego?


4.4. Księgowe ustalanie wyniku finansowego

4.4.1. Materiał nauczania Do ewidencji i ustalania wyniku finansowego jest stosowane konto „Wynik finansowy”.

Na konto „Wynik finansowy”, niezależnie od wariantu, przenosi się (przeksięgowuje się): − na stronę Winien – wartość sprzedanych materiałów i towarów, pozostałe koszty

operacyjne, koszty finansowe, straty nadzwyczajne oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (np. podatek dochodowy),

− na stronę Ma – przychody ze sprzedaży produktów, materiałów i towarów, pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe oraz zyski nadzwyczajne. Ponadto do ustalenia wyniku finansowego w wariancie porównawczym przeksięgowuje

się na stronę Winien konta „Wynik finansowy” obroty wszystkich kosztów układu rodzajowego. Należy także ustalić wartość kosztu własnego sprzedanych produktów, który kształtują następujące koszty: − koszty sprzedanych produktów, − koszty ogólnego zarządu, − koszty sprzedaży.

Wszystkie koszty zaliczane do kosztu własnego sprzedanych produktów przeksięgowane zostają na stronę Winien konta „Rozliczenie kosztów rodzajowych”. Różnica jaka powstanie na tym koncie (po porównaniu obrotów obu stron) zostaje przeksięgowana na konto „Wynik finansowy” po odpowiedniej stronie. Różnica ta nazywa się zmianą stanu produktów. Jeżeli obroty strony Winien na koncie „Rozliczenie kosztów rodzajowych” są większe, to różnica ta wyraża zwiększenie stanu produktów, które powiększa przychody ze sprzedaży, natomiast w sytuacji odwrotnej stanowi ona zmniejszenie stanu produktów, które pomniejsza przychody ze sprzedaży. Zasady ewidencji zmierzające do ustalenia wyniku finansowego w wariancie porównawczym przedstawiono w tabeli 10.

Tabela 10. Zasady ewidencji wyniku finansowego w wariancie porównawczym

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma PK – przeksięgowanie kosztu sprzedanych produktów w celu ustalenia zmiany stanu produktów

Rozliczenie kosztów rodzajowych

Koszty sprzedanych produktów

PK – przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu w celu ustalenia zmiany stanu produktów

Rozliczenie kosztów rodzajowych

Koszty ogólnego zarządu

PK – przeksięgowanie kosztów sprzedaży w celu ustalenia zmiany stanu produktów

Rozliczenie kosztów rodzajowych Koszty sprzedaży

zmniejszenie stanu produktów (zostają zmniejszone przychody ze sprzedaży produktów)

Wynik finansowy Rozliczenie kosztów rodzajowych

PK – Przeksięgowanie salda konta „Rozliczenie kosztów rodzajowych” (możliwy jest jeden z dwóch wariantów):

zwiększenie stanu produktów (zostają zwiększone przychody ze sprzedaży produktów)

Rozliczenie kosztów rodzajowych Wynik finansowy

PK – przeksięgowanie kosztów zużycia materiałów i energii Wynik finansowy Zużycie materiałów i energii

PK – przeksięgowanie kosztów usługi obce Wynik finansowy Usługi obce PK – przeksięgowanie kosztów podatki i opłaty Wynik finansowy Podatki i opłaty PK – przeksięgowanie kosztów wynagrodzeń Wynik finansowy Wynagrodzenia

PK – przeksięgowanie kosztów ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Wynik finansowy

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

PK – przeksięgowanie kosztów amortyzacji Wynik finansowy Amortyzacja



PK – przeksięgowanie pozostałych kosztów rodzajowych Wynik finansowy Pozostałe koszty rodzajowe

PK – przeksięgowanie wartości sprzedanych materiałów i towarów Wynik finansowy Sprzedaż materiałów

i towarów

PK – przeksięgowanie pozostałych kosztów operacyjnych Wynik finansowy Pozostałe koszty operacyjne

PK – przeksięgowanie kosztów finansowych Wynik finansowy Koszty finansowe PK – przeksięgowanie strat nadzwyczajnych Wynik finansowy Straty nadzwyczajne

PK – przeksięgowanie obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego Wynik finansowy


finansowego PK – przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży produktów Sprzedaż produktów Wynik finansowy PK – przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży materiałów i towarów

Sprzedaż materiałów i towarów Wynik finansowy

PK – przeksięgowanie pozostałych przychodów operacyjnych Pozostałe przychody operacyjne Wynik finansowy

PK – przeksięgowanie przychodów finansowych Przychody finansowe Wynik finansowy PK – przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych Zyski nadzwyczajne Wynik finansowy Źródło: opracowanie własne.

Przy ustalaniu wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym nie ustala się zmiany stanu produktów, gdyż koszty układu rodzajowego nie są przeksięgowywane na konto „Wynik finansowy”. Koszty te zostają przeksięgowane na konto „Rozliczenie kosztów rodzajowych” na stronę Winien w celu wyrównania obrotów tego konta i jednocześnie zamknięcia wszystkich kont układu rodzajowego.

Zasady ewidencji zmierzające do ustalenia wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym przedstawiono w tabeli 11.

Tabela 11. Zasady ewidencji wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym


PK – przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu Wynik finansowy Koszty ogólnego zarządu

PK – przeksięgowanie kosztów sprzedaży Wynik finansowy Koszty sprzedaży

PK – przeksięgowanie kosztu sprzedanych produktów Wynik finansowy Koszty sprzedanych produktów

PK – przeksięgowanie wartości sprzedanych materiałów i towarów Wynik finansowy Sprzedaż materiałów

i towarów

PK – przeksięgowanie pozostałych kosztów operacyjnych Wynik finansowy Pozostałe koszty operacyjne

PK – przeksięgowanie kosztów finansowych Wynik finansowy Koszty finansowe PK – przeksięgowanie strat nadzwyczajnych Wynik finansowy Straty nadzwyczajne

PK – przeksięgowanie obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego Wynik finansowy


finansowego PK – przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży produktów Sprzedaż produktów Wynik finansowy PK – przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży materiałów i towarów

Sprzedaż materiałów i towarów Wynik finansowy

PK – przeksięgowanie pozostałych przychodów operacyjnych Pozostałe przychody operacyjne Wynik finansowy

PK – przeksięgowanie przychodów finansowych Przychody finansowe Wynik finansowy PK – przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych Zyski nadzwyczajne Wynik finansowy Źródło: opracowanie własne.


Na koniec roku obrotowego konto „Wynik finansowy” może wykazywać saldo Winien (debetowe) – oznaczające stratę netto za dany rok, lub saldo Ma (kredytowe), które oznacza zysk netto pozostający do dyspozycji jednostki gospodarczej. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie konta, z których zespołów uczestniczą w księgowym ustalaniu wyniku finansowego

w wariancie porównawczym? 2. Jakie konta, z których zespołów uczestniczą w księgowym ustalaniu wyniku finansowego

w wariancie kalkulacyjnym? 3. Jakie są różnice w ewidencyjnym ustalaniu wyniku finansowego między wariantem

porównawczym a kalkulacyjnym? 4. Jak ustala się zmianę stanu produktów i jak wpływa na wynik finansowy? 5. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Wynik finansowy”? 6. Co oznacza saldo Winien, a co saldo Ma konta „Wynik finansowy”? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykorzystując rozwiązania ćwiczenia 1 z rozdziału 5.16 wcześniejszej jednostki modułowej „Prowadzenie ewidencji księgowej” dokonaj niezbędnych księgowań w celu ustalenia wyniku finansowego, kolejno: a) w wariancie porównawczym dla jednostki produkcyjnej, b) w wariancie kalkulacyjnym dla jednostki handlowej, c) w wariancie kalkulacyjnym dla jednostki usługowej.

Dokonując przeniesienia obrotów kont wynikowych wystaw polecenia księgowania. Ponadto dla każdej jednostki ustal wysokość podatku dochodowego, dokonaj w tym zakresie niezbędnych księgowań i sporządź deklarację podatkową.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat księgowego ustalania wyniku finansowego,

2) odszukać zachowane rozwiązania ćwiczenia 1 z rozdziału 5.16 wcześniejszej jednostki modułowej „Prowadzenie ewidencji księgowej”,

3) wystawić PK i dokonać stosownej ewidencji w celu ustalenia wyniku finansowego w wariancie porównawczym dla jednostki produkcyjnej,

4) wystawić PK i dokonać stosownej ewidencji w celu ustalenia wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym dla jednostki handlowej,

5) wystawić PK i dokonać stosownej ewidencji w celu ustalenia wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym dla jednostki usługowej,

6) dla każdej jednostki ustalić wartości różnic trwałych i przejściowych dotyczących ustalania podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym,

7) obliczyć podatek dochodowy dla każdej jednostki, 8) wystawić PK i dokonać odpowiednich księgowań dotyczących podatku dochodowego, 9) sporządzić deklarację podatkową dla każdej jednostki (na druku papierowym lub

w formie elektronicznej i wydrukować je). 10) zachować rozwiązania ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki, − plan kont, − druki PK, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.5. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) rozróżnić zasady ewidencji ustalania wyniku finansowego

w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym? 2) dokonać ewidencji w celu ustalenia wyniku finansowego

w wariancie porównawczym? 3) dokonać ewidencji w celu ustalenia wyniku finansowego

w wariancie kalkulacyjnym? 4) zinterpretować salda konta „Wynik finansowy”? 5) sporządzić deklarację podatkową dotyczącą podatku dochodowego? 4.5. Rozliczenie wyniku finansowego 4.5.1. Materiał nauczania

Ustalony za poprzedni rok obrotowy wynik finansowy netto podlega rozliczeniu. Kierunek i możliwości rozliczenia wyniku finansowego zależą od tego, czy jest to zysk netto, czy strata netto.

Rozliczenie zysku netto może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Zysk netto może być przekazany między innymi na: − podwyższenie kapitałów (funduszy) podstawowych, − zasilenie kapitałów (funduszy) rezerwowych, − zasilenie kapitałów (funduszy) zapasowych, − zasilenie funduszy specjalnych, − wypłatę dywidend dla akcjonariuszy, − wypłatę nagród i premii dla pracowników.

Strata netto powinna być pokryta z dochodów w kolejnych latach podatkowych. W przypadku braku takiej możliwości strata netto pomniejsza wartość kapitału (funduszu) zapasowego.

Do ewidencji rozliczenia zysku netto oraz straty netto służy konto o nazwie „Rozliczenie wyniku finansowego”. Po stronie Winien tego konta dokonuje się: przeniesienia straty netto z roku ubiegłego oraz przeksięgowań dotyczących rozliczenia zysku netto. Natomiast po stronie Ma konta „Rozliczenie wyniku finansowego” dokonuje się przeniesienia zysku netto oraz pokrycia straty netto. Typowe księgowania na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego” przedstawiono w tabeli 12.


Tabela 12. Zasady ewidencji typowych księgowań na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego”

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma PK – przeksięgowanie zysku netto z roku ubiegłego Wynik finansowy Rozliczenie wyniku

finansowego Przeksięgowanie osiągniętego wyniku finansowego (jedna z dwóch możliwych sytuacji) PK – przeksięgowanie straty

netto z roku ubiegłego Rozliczenie wyniku

finansowego Wynik finansowy

PK – pokrycie straty netto Kapitał zapasowy Rozliczenie wyniku finansowego

PK – przeznaczenie części zysku netto na zwiększenie kapitałów zapasowych

Rozliczenie wyniku finansowego Kapitał zapasowy

PK – przeznaczenie części zysku netto na zasilenie funduszy specjalnych

Rozliczenie wyniku finansowego Fundusze specjalne

PK – przeznaczenie części zysku netto na wypłatę nagród i premii dla pracowników

Rozliczenie wyniku finansowego

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

PK – przeznaczenie części zysku netto na wypłatę dywidend dla akcjonariuszy, na rzecz udziałowców lub innych jednostek

Rozliczenie wyniku finansowego Pozostałe rozrachunki


Konto „Rozliczenie wyniku finansowego” może wykazywać saldo Winien (debetowe) – oznaczające nie podzielony zysk netto za ubiegły rok obrotowy lub saldo Ma (kredytowe) – oznaczające nie pokrytą stratę netto za rok poprzedni.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na jakie cele jednostka może przekazać wypracowany zysk netto? 2. W jaki sposób jednostka pokrywa stratę netto? 3. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego”? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dla dowolnej spółki z o.o., która osiągnęła zysk netto w wysokości 300 000 zł zaproponuj tytuły i kwoty dotyczące rozliczenia wypracowanego zysku z roku ubiegłego i dokonaj odpowiednich księgowań na kontach teowych lub w programie FK.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat podziału wyniku finansowego,

2) ustalić tytuły podziału zysku, 3) przypisać do danych tytułów wartości, 4) dokonać ewidencji przeniesienia zysku i rozliczenia na kontach teowych lub

w programie FK.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 2 Na podstawie rozwiązania ćwiczenia 1 z rozdziału 4.4 „Księgowe ustalanie wyniku

finansowego” zaproponuj tytuły rozliczenia wyniku finansowego netto dla każdej jednostki i dokonaj stosownych ewidencji na kontach w nowym roku obrotowym.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat podziału wyniku finansowego,

2) odszukać rozwiązania ćwiczenia 1 z rozdziału 4.4 „Księgowe ustalanie wyniku finansowego”,

3) dla każdej jednostki dokonać ewidencji przeksięgowania wyniku finansowego netto z roku ubiegłego,

4) dla każdej jednostki ustalić tytuły i wartości podziału wyniku finansowego netto, 5) dokonać ewidencji podziału wyniku finansowego dla każdej jednostki.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.5.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić kierunki podziału zysku netto? 2) określić źródła pokrycia straty? 3) dokonać ewidencji przeksięgowania zysku lub straty z roku ubiegłego? 4) dokonać typowych ewidencji na koncie „Rozliczenie wyniku finansowego”?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ TEST WIELOKROTNEGO WYBORU INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test pisemny zawiera 12 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu ustalania

i podziału wyniku finansowego. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić i zaznaczyć kółkiem odpowiedź poprawną.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 25 minut.

Powodzenia!


Zestaw pytań testowych 1. Wynik finansowy wyraża rezultat działalności jednostki:

a) wyrażony w jednostkach naturalnych w pewnym okresie, b) wyrażony w jednostkach pieniężnych w pewnym okresie, c) wyrażony w jednostkach pieniężnych zawsze za okres roku, d) wyrażony w jednostkach naturalnych zawsze za okres roku.

2. Który z wymienionych składników nie stanowi elementu kształtującego wynik finansowy: a) przychody finansowe, b) przychody ze sprzedaży towarów, c) wartość sprzedanych towarów, d) zapasy towarów.

3. Na wielkość wyniku z działalności operacyjnej wpływają bezpośrednio:: a) pozostałe przychody i koszty operacyjne, b) przychody i koszty finansowe, c) zyski i straty nadzwyczajne, d) obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.

4. Wynik z działalności gospodarczej nie uwzględnia: a) przychodów i kosztów finansowych, b) zysków i strat nadzwyczajnych, c) pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, d) kosztów ogólnego zarządu.

5. Wynik finansowy zgodnie z Ustawą o rachunkowości można ustalić w wariancie: a) stałym i zmiennym, b) złożonym i prostym, c) kalkulacyjnym i porównawczym, d) kalkulacyjnym i doliczeniowym.

6. Obroty którego konta nie są przeksięgowywane na „Wynik finansowy” w wariancie kalkulacyjnym: a) „sprzedaż materiałów”, b) „zużycie materiałów i energii”, c) „wartość sprzedanych materiałów”, d) „przychody finansowe”.

7. Wynik finansowy ustalony w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym w danej jednostce: a) będzie taki sam w obu wariantach, b) w wariancie porównawczym będzie większy, c) w wariancie kalkulacyjnym będzie większy, d) zawsze w obu wariantach wyniesie 0.


8. Jeżeli wartość amortyzacji bilansowej środków trwałych jest wyższa od amortyzacji podatkowej, to w związku z ustaleniem podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym powstaną: a) ujemne różnice trwałe, b) dodatnie różnice trwałe, c) ujemne różnice przejściowe, d) dodatnie różnice przejściowe.

9. Bieżący podatek dochodowy należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Inne rozrachunki publicznoprawne” i po stronie Ma konta

„Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”, b) po stronie Winien konta „Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia

wyniku finansowego” i po stronie Ma konta „Inne rozrachunki publicznoprawne”, c) po stronie Winien konta „Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia

wyniku finansowego” i po stronie Ma konta „Rachunki bankowe”, d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Podatek

dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”.

10. Zmniejszenie stanu produktów przy ewidencji wyniku finansowego w wariancie porównawczym należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Wynik finansowy” i po stronie Ma konta „Rozliczenie

kosztów rodzajowych”, b) po stronie Winien konta „Rozliczenie kosztów rodzajowych” i po stronie Ma konta

„Wynik finansowy”, c) po stronie Winien konta „Wynik finansowy” i po stronie Ma konta „Rozliczenie

wyniku finansowego”, d) po stronie Winien konta „Rozliczenie wyniku finansowego” i po stronie Ma konta

„Wynik finansowy”.

11. Księgowe przeniesienie straty netto z roku ubiegłego należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Rozliczenie kosztów rodzajowych” i po stronie Ma konta

„Wynik finansowy”, b) po stronie Winien konta „Wynik finansowy” i po stronie Ma konta „Rozliczenie

kosztów rodzajowych”, c) po stronie Winien konta „Wynik finansowy” i po stronie Ma konta „Rozliczenie

wyniku finansowego”, d) po stronie Winien konta „Rozliczenie wyniku finansowego” i po stronie Ma konta

„Wynik finansowy”.

12. Przeznaczenie części zysku netto na wypłatę premii dla pracowników należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Rozliczenie wyniku finansowego” i po stronie Ma konta

„Inne rozrachunki z pracownikami”, b) po stronie Winien konta „Inne rozrachunki z pracownikami” i po stronie Ma konta

„Rozliczenie wyniku finansowego”, c) po stronie Winien konta „Rozliczenie wyniku finansowego” i po stronie Ma konta

„Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”, d) po stronie Winien konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” i po stronie Ma kont

„Rozliczenie wyniku finansowego”.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ........................................................................................................................... Ustalanie i podział wyniku finansowego Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d

Razem


6. LITERATURA 1. Bartel T., Chałupczak J., Potulska E., Stec K.: Rachunkowość przedsiębiorstw – zbiór

zadań, Wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002 2. Gierusz B., Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, Wyd. Ośrodek Doradztwa

i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002 3. Jakubiszyn L., Krzyżanowska T., Piotrowska B., Zbiór zadań do rachunkowości, Wyd.

Biuro rachunkowe, Wrocław 2002 4. Koc S., Fołta T., Godlewska J., Bilans 2004, Wyd. Infor, Warszawa 2005 5. Matuszewicz J., Rachunkowość od podstaw, WSiP, Warszawa 2001 6. Ossowska M., Szczypa P., Rachunkowość – zagadnienia podstawowe, Wyd. Wyższa

Szkoła Integracji Europejskiej, Szczecin 2004 7. Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. nauk. B. Micherda,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 8. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, PWE, Warszawa 2005 9. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Winiarskiej, Wyd. Dom

wydawniczy ABC, Warszawa 2001 10. Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw handlowych. Obrót krajowy

i międzynarodowy, praca zbiorowa pod red. T. Martyniuk, Wyd. Difin, Warszawa 2004 11. Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości. Część I

i Część II, pod red. T. Kiziukiewicz, Wyd. Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2001

12. Rachunkowość w biznesie, praca zbiorowa pod red. K. Czubakowskiej, PWE, Warszawa 2005

13. Szczypa P., Zasady rachunkowości. Teoria, przykłady i zadania, Wyd. CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa 2005

14. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (jednolity tekst DzU z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.)

15. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 r. (jednolity tekst DzU z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)

Literatura powinna być na bieżąco aktualizowana.

Education

24 Ustalanie i podział wyniku finansowego