บทท ระบบยอยอาหาร และการสลายอาหารระดบเซลล

โดย..ครปนชยา นาคจ ารญ

นกเรยนคดวา ในการเลนกฬาดงภาพผเลนตองอาศยพลงงาน และการท างานทสมพนธของระบบตางๆ พลงงานเหลานนมาจากไหน และระบบ

ตางๆท างานสมพนธกนอยางไร

นกเรยนคดวา ในการเลนกฬาดงภาพผเลนตองอาศยพลงงาน และการท างานทสมพนธของระบบตางๆ พลงงานเหลานนมาจากไหน และระบบ

ตางๆท างานสมพนธกนอยางไร

ในการท ากจกรรมใดๆ กตามตองอาศย...

การท างานทสมพนธกนของระบบตางๆในรางกาย รวมถงตองใชสงส าคญทเรยกวา.. “พลงงาน”

“อาหาร ถอ เปนแหลงพลงงานของรางกาย”

ระบบยอยอาหาร (Digestion System )

คอ กระบวนการทรางกายเปลยนสภาพอาหารใหมขนาดเลก พอทรางกายจะดดซม และน าไปใชได (หนวยยอยของอาหาร)

4.1 การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

โดย..ครปนชยา นาคจ ารญ

4.1 การยอยอาหารของจลนทรย และสงมชวตเซลลเดยว

ราและแบคทเรย มการยอยแบบภายนอกเซลล (Extracellular digestion) โดยจะสงน ายอยออกยอยใหเปนโมเลกลขนาดเลกกอน แลวจงดดซมเขาเซลล

ราและแบคทเรย

เซลลโพรคารโอต (Prokaryotic Cell)

4.2 การยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว

อะมบา พารามเซยม มการยอยแบบภายในเซลล (Intracellular digestion) โดยจะมวธการน าอาการเขาทตางกน เชน อะมบา ใชวธ ฟาโกไซโตซส สวนพารามเซยมอาหารจะเขาทางรองปาก โดยวธพโนไซโทซส เขามาในรปแบบของ Food Vacuole แลวถกยอยโดยไลโซโซมตอไป

4.2 การยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว

4.2 การยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว

4.2 การยอยอาหารของสงมชวตเซลลเดยว

การยอยอาหารของอะมบา

การยอยอาหารของอะมบา

การยอยอาหารของพารามเซยม

การยอยอาหารของพารามเซยม

สรปการยอยอาหารของจลนทรย

ชนดสงมชวต ระบบทางเดน

อาหาร วธการกน ลกษณะการยอยอาหาร

รา และแบคทเรย ไมม การยอยอาหารนอก

เซลล

สรางน ายอยออกมา แลวสงไปนอกเซลลเพอสารโมเลกลใหญใน

เลกลง แลวดดซมเขาเซลล

อะมบา ไมม ฟาโกไซโทซส ยอยในฟดแวควโอล

พารามเซยม

ไมม

พโนไซโทซสโดยการพดโบกของซเลย

ยอยในฟดแวควโอล

4.2 การยอยอาหารของสตว

โดย..ครปนชยา นาคจ ารญ

1) ฟองน ำ (Sponge)

ล าตวมรโดยรอบ มชองวางกลางล าตว ทผนงดานในเซลลทเกยวของกบการยอยอาหาร เซลลโคเอโนไซต (Choanocyte) มแฟลกเจลลมคอยพดโบกอาหาร (<1 ไมครอน) แลวน าเขาเซลล โดยวธฟาโกไซโตซส

เซลลอะมโบไซต จ าน าอาหาร (5-50 ไมครอน) โดยวธฟาโกไซโตซสเชนกน

เพมเตม

อาหารของฟองน าไดแก แบคทเรย และอนทรยสารตางๆ ถอวาไมมทางเดนอาหาร น าเขาทางรดานขาง เรยกวา “ออสเทย” และออกทางรดานบนเรยกวา “ออสควลม”

ฟองน ำ (Sponge)

ฟองน ำ (Sponge)

ฟองน ำ (Sponge)

ฟองน ำ (Sponge)

ฟองน ำ (Sponge)

2)ไฮดรา ( Hydra )

มทางเดนอาหารเปนแบบปากถง มเขมพษ (Nematocyst) อยบรเวณหนวด (Tentacle) อาหารจะเขาส เขาสชองกลางล าตว (Gastrovascular Cavity) ทผนงดานในประกอบดวยเซลล ทเรยกวา แกสโตรโดรมส (Gastrodermis) อาหารของไฮดราคอ ตวออนของกง ป และไรน าเลกๆ

ไฮดรำ

แกสโตรโดรมส (Gastrodermis)

1)นวทรทพ เซลล (Nutritive cell)

บางเซลลมแซ 2 เสน เรยกวา แฟลเจลเลตเซลล (Flagellate cell) บางเซลลคลายอะมบา เรยกวาอะมบอยดเซลล (Amoebiol cell) จะยอยอาหารโดยใชรปแบบ ฟาโกไซโทซส (หลงจากเซลลตอมยอยแลว)

2) เซลลตอมหรอเซลลยอยอาหาร (Gland cell or digestive cell)

เปนเซลลทสรางน ายอยและปลอยออกมา จดเปนการยอยอาหารแบบนอกเซลล เมออาหารมขนาดเลกลงกจะถกนวทรทพ เซลล น าไปยอยภายในเซลลตอไป

ไฮดรำ

ชนแกสโตรโดรมส (Gastrodermis) ประกอบดวย

1) เซลลยอยอาหาร หรอนวทรทพ เซลล (Nutritive cell)

ไฮดรำ

1) เซลลยอยอาหาร หรอนวทรทพ เซลล (Nutritive cell)

ไฮดรำ

ชนแกสโตรโดรมส (Gastrodermis) ประกอบดวย

1) เซลลยอยอาหาร หรอนวทรทพ เซลล (Nutritive cell)

ไฮดรำ

ชนแกสโตรโดรมส (Gastrodermis) ประกอบดวย

1) เซลลยอยอาหาร หรอนวทรทพ เซลล (Nutritive cell)

3)หนอนตวแบน ( Flat worm )

เชน พลานาเรย จะมทางเดนอาหารทอดยาวและแตกแขนงไปตามล าตว จะมปาก และคอยหอย ยนออกมาเปนทอ เพอเปนทางเขาของอาหาร ของเสยหรอกากอาหากจะออกทางปาก ถอเปนทางเดนอาหารแบบไมสมบรณ

3)หนอนตวแบน ( Flat worm )

4) ไสเดอนดน (Earthworm)

มระบบทางเดนอาหารเปนแบบชองเปด 2 ทาง ประกอบดวยปาก ซงเปนรเปดของปลองทหนง ตอจากปากกจะเปนชองปาก คอหอยมกลามเนอหนาชวยในการฮบกน กระเพาะพกอาหารและมกนชวยในการบดอาหาร ล าไสยอยอาหาร และดดซมเขาสระบบเลอด และปลอยของเสยออกทางทวารหนก ถอเปนทางเดนอาหารแบบสมบรณ

4) ไสเดอนดน (Earthworm)

ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะพกอาหาร

กน ล าไส ทวารหนก

5) แมลง (Insect)

ทางเดนอาหารแบบชองเปด 2 ทาง ปากมการเปลยนแปลงและแตกตางออกไป เชนกด/ดด พนฐานของทางเดนอาหารทเหมอนกน คอ ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะพกอาหาร กน กระเพาะอาหาร ล าไส และทวารหนก

5) แมลง (Insect)

6) การยอยอาหารของสตวกนพช

6) การยอยอาหารของสตวกนพช

การมทางเดนอาหารทยาวมากๆ ยาวถงเกอบ 40 เมตร ท าใหระยะเวลาในการยอยและการดดซมสารอาหารนานยงขน (ตองใชจลนทรยชวยยอย) มกระเพาะอาหาร 4 สวน คอกระเพาะผาขรว (Rumen), กระเพาะรงผง (reticulum), กระเพาะสามสบกลบ (omasum), กระเพาะจรง (อะโบมาซม)

6) การยอยอาหารของสตวกนพช

อวยวะในระบบยอยอาหารของคน

๑. ปากและโพรงปาก

เปนอวยวะสวนแรกของระบบทางเดนอาหาร มหนาทเปนทางเขาของอาหาร

เมออาหารเขาสปาก จะถกบดดวยฟน มลนชวยคลกเคลาอาหารใหเขานาลาย

๑.๑ ฟน (Teeth)

มหนาทในการตด ฉก และบดอาหาร

แบงเปน ฟนตด ฟนฉก ฟนกรามหนา ฟนกรามหลง

๑.๒ ลน (Tongue)

บอกตาแหนงอาหาร กลนอาหารและเปลงเสยง

และมหนวยรบรสารเคม ในการรบรสอาหาร และคลกเคลาอาหารใหเปนกอน แลวชวยสงอาหารเขาสทางเดนอาหาร

๑.๓ ตอมนาลาย

สรางนาลาย(Saliva) ซงประกอบดวย เอนไซม อะไมเลส นา และเมอก

ม ๓ ค คอ ตอมนาลายใตลนตอมนาลายใตขากรรไกรและตอมนาลายขางกกห

การหลงนาลาย

การหลงนาลายออกมาวนละ ๑,๐๐๐ - ๑,๕๐๐ ลกบาศกเซนตเมตร

จะเกดเมอระบบประสาทถกกระตน เชน การมองเหนอาหาร กลนอาหาร รสอาหาร หรอความนกถงอาหาร

คอหอย (Pharynx)

เปนจดเชอมระหวางโพรงจมกกบปาก

เมอเรมการกลน เพดานออน ยกขนปดชองจมก ฝาปดกลองเสยง จะปดหลอดลม

คอหอย (Pharynx)

หลอดอาหาร (Esophagus)

ยาวประมาณ 25 ซม. ไมมตอมททาหนาทสรางนายอย เกดการหดตวเปนลกคลนของผนงกลามเนอหลอดอาหาร เรยกวา เพอรสทลซส ไลใหอาหารตกลงสกระเพาะอาหาร

กระเพาะอาหาร (Stomach)

อยภายในชองทองดานซายใตกะบงลม ยดขยายไดด แขงแรงมาก สามารถขยายความจไดถง ๕๐๐ – ๒,๐๐๐ ลกบาศกเซนตเมตร กลามเนอหรดอย ๒ แหง คอทตอกบหลอดอาหาร และทตอกบลาไสเลก พบเอนไซมทสาคญ 2 ชนด คอ เปบซน และเรนนน

กระเพาะอาหาร (Stomach)

มเซลลสาคญ 3 เซลล สรางเมอก สรางไฮโดรคลอรก และเพปซโนเจน เมออาหารมาถงกระเพาะอาหารจะหลงฮอรโมนแกสตรน กระตนการสรางไฮโดรคลอรก ซงจะเปลยนเพปซโนเจน เปนเปบซนทพรอมยอยโปรตน สวนเมอกจะชวยเคลอบเยอบกระเพาะอาหารไว ไมใหถกทาลาย

เรองนารเกยวกบกระเพาะอาหาร

เซลลของกระเพาะอาหารถกทาลายตลอดเวลา แตกสรางทดแทนตลอดเวลา การเกดแผล เกดจากกนอาหารไมตรงเวลา การดมเครองดมทมคาเฟอนทาใหการสรางเมอกนอยกวาปกต และการพกผอนไมเพยงพอสงผลตอการสรางกรดไฮโดรคลอรกมากกวาปกต

ลาไสเลก (Small intestine)

มลกษณะเปนทอยาวประมาณ ๖ – ๗ เมตร กวาง ๒.๕ เซนตเมตร

แบงออกเปน ๓ สวน ดโอดนม (Duodenum) ยาวประมาณ ๒๕ เซนตเมตร เจจนม(Jejunum) ยาวประมาณ ๒.๕ เมตร และไอเลยม(Ileum) ยาวประมาณ ๔ เมตร

เมออาหารถงดโอดนมจะสรางฮอรโมนใหตบออนสราง NaHCo3 เพอลดความเปนกรด

ลาไสเลก (Small intestine)

ผนงมลกษณะคลายนวมอ เรยกวา วลลส (Villus)

เอนไซมทสรางเอง ไดแก มอลเทส ซเครส แลกเทสและ และ อะมโนเปบตเดส

เอนไซมทตบออนสรางอะไมเลส ไลเปส ทรปซน คารบอกซเพปทเดส สวนตบจะผลตนาด

ถอเปนอวยวะทมการยอยและดดซมมากทสด (เจจนม)

ลาไสใหญ (Large intestine)

- กากอาหาร รวมทงนา วตามน และแรธาตบางสวนทไมถกดดซมจะเขาสลาไสใหญ

- ลาไสใหญของคนยาวประมาณ ๑.๕๐ เมตร กวาง ประมาณ 2.5 ซม.

- ประกอบดวย ซกม(Caecum) โคลอน (Colon) และ ไสตรง(Rectum)

- มหนาทดดซมนาและวตามนบ ๑๒ และสงกากอาหารออกทางไสตรงตอไป

ทวารหนก (Anus)

-เปนกลามเนอหรด ๒ ชน กลามเนอหรดทวารหนกอนในทางานนอกอานาจจตใจ

- จะเปดออกเมอกากอาหารถกสงเขาสไสตรงจะมปฏกรยารเฟกซกระตน

- แตกลามเนอหรดทวารหนกอนนอกเปดออกเมอรางกายตองการ