2ο ΓΤΜΝΑΙΟ ΚΟΡΙΝΘΟΤ«Tα Μάρμαρα του Παρθενώνα και θ αφαίρεςθ τουσ από

το λόρδο Ζλγιν.»<< Πέτρες χωρίς αξία ;>>

Ομιλία προσ τουσ μαθθτζσ του 2ου Γυμναςίου Κορίνθου

από τθν Δρ. ΕΛΕΝΑ ΚΟΡΚΑ

• Με τον όρο το Μάρμαρα του Παρκενϊνα αναφερόμαςτε κατεξοχιν ςε τμιματα του γλυπτοφ διακόςμου του Παρκενϊνα, τα οποία αφαιρζκθκαν από το λόρδο Ζλγιν μαηί με ζνα κιονόκρανο και άλλα αρχιτεκτονικά μζλθ από το ναό και τα οποία αφοφ μεταφζρκθκαν ςτθν Αγγλία, αγοράςτθκαν από το αγγλικό Κοινοβοφλιο το 1816 και παραδόκθκαν ςτο Βρετανικό Μουςείο, όπου παραμζνουν ακόμθ. Εκτόσ από αυτά, όμωσ το ςυνεργείο του Ζλγιν μετζφερε από τθν Ακρόπολθ και τουσ γφρω χϊρουσ πολλζσ αρχαιότθτεσ και απζςπαςε αρχιτεκτονικά και γλυπτά τμιματα από τα Προπφλαια, το ναό τθσ Ακθνάσ Νίκθσ και κυρίωσ το Ερζχκειο, από όπου απεκόμιςε μία Καρυάτιδα, γείςα και μία κολόνα.

• τθ ςυλλογι του λόρδου ςυγκαταλζγονται και αρχαιότθτεσ που αφαιρζκθκαν ι αναςκάφθκαν από διάφορα ςθμεία των νθςιϊν, τθσ θπειρωτικισ Ελλάδασ και τθσ Μ. Αςίασ.

• Μικρά «ξενιτεμζνα» τμιματα του Παρκενϊνα βρίςκονται ακόμα ςτα μουςεία Κοπεγχάγθσ, Βφρτςμπουργκ, Μονάχου, Λοφβρου, Βατικανοφ,Παλζρμου, Βιζννθσ και Καίμπριτη. ΕΔΩ ΒΙΒΛ ΘΡΑΤΜΑΣΩΝ

• Όπωσ όμωσ αποδεικνφεται παρακάτω, ο μεγαλφτεροσ αρικμόσ γλυπτϊν βρίςκεται ςτο Λονδίνο:

• Ηωφόροσ: Από τα 11 τμιματα περίπου ςϊηονται τα 97, τα 56 ςτο Βρετανικό Μουςείο και τα 40 ςτθν Ακινα, είτε ςτθν αρχικι τουσ κζςθ είτε ςτο Ν. Μουςείο τθσ Ακρόπολθσ.

• Μετόπεσ: Από τισ 92 περίπου ςϊηονται οι 64, οι 42 βρίςκονται ςτθν Ακινα και οι 15 ςτο Βρετανικό Μουςείο.

• Αετώματα: Από τισ 37 μορφζσ ςϊηονται οι 28, οι 11 ςτθν Ακινα και οι 17 ςτο Βρετανικό Μουςείο. ΑΙΣ ΤΠΠΟ?

• Εν ολίγοισ ςτο Λονδίνο βρίςκεται το 50% των ςωηόμενων ςιμερα γλυπτϊν, ςτθν Ακινα το 45% και ςτα υπόλοιπα ευρωπαϊκά μουςεία το 5%.

• Και ςτισ τρεισ κατθγορίεσ γλυπτϊν υπάρχουν πολλζσ περιπτϊςεισ, όπου ζνα τμιμα ι ςπάραγμα βρίςκεται ςτθν Ακινα και άλλο τμιμα του ιδίου γλυπτοφ βρίςκεται ςτο Λονδίνο. Ιδιαίτερα ςθμαντικό είναι να γίνει κατανοθτό ότι ο γλυπτόσ διάκοςμοσ του Παρκενϊνα αποτελεί:

• α) δομικό ςτοιχείο του ναοφ, δεδομζνου ότι θ ηωφόροσ αποτελεί τθ διακοςμθμζνθ εξωτερικι επιφάνεια των αρχιτεκτονικϊν μελϊν του και β) αιςκθτικι και ιδεατι ενότθτα με το μνθμείο – ςφμβολο τθσ ακθναϊκισ πόλθσ και του ελλθνικοφ πνεφματοσ. 540

• Θ επιλογι των μυκολογικϊν κεμάτων που εμφανίηονται ςτισ μετόπεσ και ςτα αετϊματα αφενόσ και, αφετζρου, θ για πρϊτθ φορά απεικόνιςθ των ιδίων των πολιτϊν τθσ ακθναϊκισ δθμοκρατίασ ςτθ ηωφόρο κατά τθ λατρευτικι πομπι των Πανακθναίων προσ τθν πολιοφχο κεά τθσ ςοφίασ, υπιρξε ενιαία και ταυτόχρονθ ςφλλθψθ καλλιτεχνικισ και αρχιτεκτονικισ απόδοςθσ του ανκρϊπινου ιδεατοφ. 543

• Ασ δοφμε ςε τι κατάςταςθ βριςκόταν ο Παρκενϊνασ τθν εποχι που ο Thomas Bruce, ζβδομοσ κόμθσ του Ζλγιν και ενδζκατοσ του Kincardine, τοποκετικθκε πρζςβθσ τθσ Μ. Βρετανίασ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ το 1799.

• Σο μνθμείο που καταςκευάςτθκε τον 5ο π.Χ.αιϊνα, το «χρυςό αιϊνα» τθσ Ακθναϊκισ Δθμοκρατίασ, ωσ ναόσ τθσ Παλλάδασ Ακθνάσ, είχε μείνει ςχεδόν ανζπαφο μζχρι τουσ βυηαντινοφσ χρόνουσ, οπότε και μετατράπθκε ςε χριςτιανικι εκκλθςία αφιερωμζνθ αρχικά ςτθν Αγία του Θεοφ οφία και μετά ςτθν Παρκζνο τθν Ακθνιϊτιςςα. Μετά τθν οκωμανικι κατάκτθςθ θ ιερότθτα του χϊρου επζδραςε ακόμα και ςτουσ Σοφρκουσ και ο ναόσ διαμορφϊκθκε ςε τηαμί.

• Δφο γεγονότα ςτιγμάτιςαν και ζκεςαν ςε κίνδυνο τθν φπαρξι του, ζνα υποτίκεται «τυχαίο» περιςτατικό και μία πράξθ ανκρϊπινθσ φβρεωσ. Σο πρϊτο ιταν θ εςκεμμζνθ ανατίναξθ τθσ πυριτιδαποκικθσ που είχε τοποκετθκεί ςτο κεντρικό τμιμα του ναοφ από οβίδα κατά τθ διάρκεια τθσ πολιορκίασ των Σοφρκων ςτθν Ακρόπολθ από τουσ Βενετοφσ, υπό τισ διαταγζσ του Fr, Morosini, το 1687. Μετά από το γεγονόσ αυτό ανιγειραν οι Σοφρκοι νζο μικρότερο τηαμί ςτο εςωτερικό του κτίςματοσ.

• Σο δεφτερο πλιγμα δόκθκε από το λόρδο Ζλγιν.

• Ο Ζλγιν ιταν κοτςζηοσ ευγενισ, άνκρωποσ ιδιαιτζρωσ ιδιοτελισ και φιλόδοξοσ, ο οποίoσ είχε μεγάλεσ βλζψεισ και βριςκόταν ςτθ διαδικαςία αποπεράτωςθσ τθσ ζπαυλισ του ςτθ κοτία. Ζτςι, αποφάςιςε να επωφελθκεί από τθν αποςτολι του για να διακοςμιςει τουσ οικείουσ χϊρουσ του με δείγματα κλαςικισ αρχαιότθτασ. Ζςτειλε λοιπόν το ςυνεργείο του ςτθν Ακινα το 1800. υνάντθςε όμωσ αμζςωσ δυςκολίεσ ςτα ςχζδιά του, καταρχιν διότι θ Ακρόπολθ αποτελοφςε οχυρωματικό ζργο των Σοφρκων, κατά δεφτερο διότι γφρω από τα μνθμεία υπιρχαν ςπίτια τθσ τουρκικισ φρουράσ με τα χαρζμια και μάλιςτα ανάμεςά τουσ βριςκόταν θ κατοικία του διςδάρθ (του διοικθτι του φρουρίου) και τζλοσ, διότι οι Σοφρκοι ζτρεφαν ιδιαίτερο ςεβαςμό προσ τον Παρκενϊνα, τον οποίο ονόμαηαν «ναό των ειδϊλων» και δεν είχαν επιτρζψει ςε κανζναν να αφαιρζςει γλυπτά από το ίδιο το μνθμείο. 500

• Παρά τα άφκονα δϊρα προσ τουσ Σοφρκουσ προφχοντεσ τθσ Ακινασ θ πρόςβαςθ ιταν δφςκολθ, γιατί εκείνοι απαιτοφςαν άδεια από τον ουλτάνο για κατοχφρωςι τουσ, δεδομζνου ότι ςφμφωνα με το άγραφο Οκωμανικό δίκαιο όλεσ οι αρχαιότθτεσ ανικαν ςτον ουλτάνο. Σα πράγματα κα είχαν παραμείνει πικανϊσ ζτςι, αν ο Ζλγιν δεν αποφάςιηε να χρθςιμοποιιςει τθν ευνοϊκι τροπι των διεκνϊν γεγονότων τθσ εποχισ υπζρ τθσ Αγγλίασ για προςωπικό του όφελοσ ( δθλαδι ςυμμαχία των Άγγλων και Σοφρκων κατά των Γάλλων, που είχαν ειςβάλει ςτθν τουρκικι επαρχία τθσ Αιγφπτου και τελικι νίκθ των Άγγλων μετά τθ μάχθ του Νείλου).

• Ωσ επακόλουκο, θ ευνοϊκότατθ διάκεςθ του ουλτάνου προσ τον Άγγλο πρζςβθ υποκίνθςε τον Ζλγιν να επιδιϊξει από τον αντικαταςτάτθ του Μεγάλου Βεηίρθ κάποιεσ παραχωριςεισ για τθν ομάδα του ςτθν Ακρόπολθ.

• Σο 1801, ςφμφωνα με ιςχυριςμοφσ του εφθμερίου του Ζλγιν Φ. Χαντ, δόκθκε από τον Καϊμακάν Παςά (υπό τθν ιδιότθτά του τότε ωσ Μεγάλου Βεηίρθ) άτυπθ φιλικι επιςτολι, το επονομαηόμενο λανκαςμζνα «φιρμάνι», με τθν οποία επιτρεπόταν θ αποτφπωςθ, ο ςχεδιαςμόσ και θ λιψθ εκμαγείων από τα μνθμεία τθσ Ακρόπολθσ, κακϊσ και θ αναςκαφι και θ απομάκρυνςθ από τα ερείπια γφρω από τον Παρκενϊνα κάποιων τμθμάτων ενεπίγραφων ι με γλυπτι διακόςμθςθ, με ςαφι διευκρίνιςθ όμωσ ότι δε κα επερχόταν καμία βλάβθ ι φκορά ςτα γλυπτά και ςτα κτίρια. 496 649 και 650 μαηί με ςχετ πρόταςθ διατριβισ

• τθν φερόμενθ από τθν αγγλικι πλευρά ωσ μετάφραςθ τθσ άδειασ αυτισ ςτα ιταλικά «ςτθρίχτθκε» θ νομιμοποίθςθ των αποκτθμάτων του Άγγλου πρεςβευτι και δομικθκε όλθ θ βρετανικι επιχειρθματολογία. Χρθςιμοποιικθκε για να «νομιμοποιιςει» τθ λεθλαςία και μάλιςτα τθν αναβαπτίηει ςε ςωτθρία τθσ τζχνθσ. Νζα ςτοιχεία όμωσ και οι τελευταίεσ μελζτεσ μασ, καταρρίπτουν τουσ βρετανικοφσ ιςχυριςμοφσ, αποδεικνφοντασ πωσ ο Ζλγιν λειτοφργθςε ωσ κοινόσ λαφυραγωγόσ εξαπατϊντασ όλεσ τισ εμπλεκόμενεσ αρχζσ, για ίδιον όφελοσ. ΔΙΑΣΡΙΒΘ και άλλεσ δθμοςιεφςεισ

• Παράλλθλα ο Ζλγιν προςζφερε πλοφςια δϊρα και χριματα ςτουσ Σοφρκουσ τθσ Ακινασ, προκειμζνου να πετφχει μία « επζκταςθ » τθσ άδειασ, πράγμα το οποίο αναγκάςτθκε ςυνεχϊσ να πράττει, δεδομζνου ότι οι τοπικζσ Οκωμανικζσ αρχζσ γνϊριηαν πολφ καλά ότι προχωροφςε ςε ενζργειεσ παράνομεσ. Από φόβο και ςυμφζρον ςιϊπθςαν. Ηιτθςαν μάλιςτα να τουσ προςκομίςει ο Ζλγιν επιςτολζσ από τθν Τψθλι Πφλθ αναδρομικισ κατοχφρωςισ τουσ. Ο Ζλγιν απζκτθςε τισ επιςτολζσ, οι οποίεσ μζχρι πρότινοσ κεωροφνταν χαμζνεσ και μάλιςτα παρά του ότι δεν υπιρχαν, επί του περιεχομζνου τουσ χτίςτθκε μεγάλο μζροσ τθσ βρετανικισ επιχειρθματολογίασ. 611 Θ υπογράφουςα εντόπιςε τθν ιταλικι μετάφραςθ επιςτολισ, θ οποία δεν αναφζρεται όμωσ κατ’ ουδζνα τρόπο ςε αφαιρζςεισ γλυπτϊν από το μνθμείο.

• Ο Ζλγιν δεν απζκτθςε ποτζ νόμιμθ άδεια από τον ουλτάνο με επίςθμο ζγγραφο που να φζρει τον τουγρά του. 614 632 Αντίκετα επιςτολζσ που αντάλλαςε ο Ζλγιν με μεταγενζςτερο ςτθ Κωνςταντινοφπολθ πρζςβθ αποδεικνφουν ότι οι Οκωμανοί αξιωματοφχοι αρνικθκαν κατθγορθματικά ότι ο Ζλγιν είχε οποιοδιποτε νόμιμο δικαίωμα ςτα γλυπτά, δεδομζνου ότι τα αφαίρεςε παράνομα από τθν Ακινα. Θ υπογράφουςα ζφερε ςτο φωσ μζςω αδθμοςίευτων επιςτολϊν τθ ςκευωρία ςυγκάλυψθσ και διαφοροποίθςθσ τθσ αλικειασ αυτισ, ςτθν οποία προζβθ ο Ζλγιν.

• Ασ δοφμε πϊσ χρθςιμοποίθςε ο λόρδοσ Ζλγιν τα «μζςα του». Θ κθτεία του Ζλγιν διιρκθςε μζχρι το 1803. τα χρόνια αυτά οι άνκρωποί του δε ςταμάτθςαν οφτε λεπτό.

• Οι προςπάκειεσ ςτράφθκαν κυρίωσ προσ το γλυπτό διάκοςμο του Παρκενϊνα. Ο εφθμζριοσ Hunt ζγραφε χαρακτθριςτικά : «Όταν είδα αυτά τα πανζμορφα αγάλματα να κρζμονται ςτον αζρα και να εξαρτϊνται μόνο από τα ςχοινιά με ζπιαςε τρζμουλο και ταχυπαλμία…».

• Ο πυρετόσ όμωσ « τθσ λείασ» είχε χτυπιςει πια τον Ση.Λουηιζρι, του αρχιεπιςτάτθ του Ζλγιν και οι ενζργειζσ του πιραν μία ξζφρενθ πορεία, κακϊσ ο Ζλγιν τον παρότρυνε ςυνεχϊσ γράφοντασ από τθν Κωνςταντινοφπολθ ότι τον ενδιζφερε κάκε τμιμα τθσ διακόςμθςθσ, δείγματα όλων των ρυκμϊν, κυρίωσ κιονόκρανα και οπωςδιποτε γλυπτά. Ο Λουηιζρι ανταποκρίνεται ηθτϊντασ ςυνεχϊσ ιςχυρότερα πριόνια.

• Σα πριόνια χρειάηονταν διότι το ςυνολικό βάροσ των λίκων τθσ ηωφόρου ιταν πολφ μεγάλο, θ αφαίρεςι τουσ αδφνατθ και θ μεταφορά τουσ με τα πλοία ςτθν Αγγλία ιδιαίτερα επαχκισ. Ο Λουηιζρι αναγκάςτθκε να πριονίςει το πίςω τμιμα των λίκων τθσ ηωφόρου και να κόψει ζνα κιονόκρανο ςτα δφο. 511

• Σα γείςα τεμαχίηονταν και κρθμνίηονταν, προκειμζνου να αφαιρεκοφν οι μετόπεσ, με αποτζλεςμα ςιμερα να ζχουν χακεί, ςε πολλά ςθμεία ανεπιςτρεπτί, τα ςτοιχεία για μία επιςτθμονικι εργαςία αποκατάςταςθσ. 503

• Θ κυρία Ζλγιν γράφει με ενκουςιαςμό ςτισ επιςτολζσ τθσ για τα «οικογενειακά επιτεφγματα» αναφερόμενθ και ςε «αυτόν» τον ναό των «Καρυκάτι» (Καρυατίδων, όνομα που δεν κυμάται καλά), τον οποίο καλό κα ιταν να τον αποκτοφςε ο άντρασ τθσ ολόκλθρο. Διζδιδε παράλλθλα εςκεμμζνα ότι ο ςφηυγόσ είχε και νεότερα φιρμάνια που κατοχφρωναν τισ πράξεισ του.

• Θ απογφμνωςθ του Παρκενϊνα εκτελείται με κάκε ακζμιτο μζςο. Ο Λουηιζρι αναφζρεται ςε επιςτολι του ςε κεντρικό τμιμα τθσ ανατολικισ ηωφόρου, το οποίο «άνοιξε ςτα δφο» επειδι το πριόνιςμα δεν μποροφςε να γίνει καλά, πράγμα το οποίο «βόλεψε» ςτθ μεταφορά, γιατί μεταφζρκθκε ςε δφο κομμάτια.

• Θ μεταφορά τουσ ιταν δυςχερζςτατθ: τα γλυπτά ζπρεπε να περιμζνουν για πολφ τθ φόρτωςι τουσ ςτο λιμάνι του Πειραιά και να ακολουκιςουν δαιδαλϊδεισ πορείεσ από πόλθ ςε πόλθ τθσ Μεςογείου ϊςπου να ςυγκεντρωκοφν ςτα λιμάνια τθσ Αγγλίασ, ενϊ ο Ζλγιν ζγραφε παραπλανθτικά ότι πρόκειται για «πζτρεσ χωρίσ αξία». Ζνα από τα φορτία κινδφνεψε να χακεί ανεπανόρκωτα όταν ο «Μζντορασ», το πλοίο του Ζλγιν που τα μετζφερε, ναυάγθςε ζξω από τα Κφκθρα και χρειάςτθκαν δφο χρόνια για τθν ανζλκυςθ των Μαρμάρων που μετζφερε από Ζλλθνεσ ςφουγγαράδεσ.

• Σα γλυπτά που ςυγκεντρϊνονταν ζμεναν καμμζνα κάτω από πζτρεσ και φφκια και ο Ζλγιν παραπλανθτικά ζγραφε ότι πρόκειται για πζτρεσ χωρίσ αξία. 525

• Σο τραγικό είναι ότι παρά τθν αποχϊρθςι του Ζλγιν, ο Λουηιζρι ςυνζχιςε το ανίερο ζργο του ςτον Παρκενϊνα μζχρι του το 1804. Θ αποςτολι του ζλαβε τζλοσ το 1811 λόγω των τεράςτιων χρεϊν, τα οποία είχε ςυςςωρεφςει ο λόρδοσ προσ το αγγλικό Δθμόςιο. Εξαιτίασ τθσ οικονομικισ του κατάρρευςθσ ο Ζλγιν δεν είχε που να αποκθκεφςει τουσ μαρμάρινουσ κθςαυροφσ του και θ περιπλάνθςι τουσ ςτο Λονδίνο, από αυλζσ ςπιτιϊν ςε καρβουναποκικεσ, παίρνει ακόμα πιο τραγικό χαρακτιρα, όταν λάβει κανείσ υπόψθ του ότι ιταν εκτεκειμζνα ςτθ μόλυνςθ και ςτο βροχερό κλίμα του Λονδίνου.

• Ζτςι, το 1816 αγοράςτθκαν από τθν αγγλικι κυβζρνθςθ χρθςιμεφοντασ ωσ υποκικθ του Ζλγιν προσ το Δθμόςιο για τα χρζθ του, τα οποία κατϋ αυτό τον τρόπο αποςβζςτθκαν. Ζκτοτε τα Μάρμαρα βρίςκονται ςτο Βρετανικό Μουςείο και ςφμφωνα με τουσ επίςθμουσ ιςχυριςμοφσ του αγγλικοφ κράτουσ ςϊκθκαν χάρθ ςτον Ζλγιν από τθν καταςτροφι. Ζφταςαν μάλιςτα ςτο ςθμείο να ιςχυρίηονται ότι τα ωφζλθςε γιατί με τισ ενζργειζσ του τα κατζβαςε ςτο φψοσ τθσ ματιάσ των επιςκεπτϊν. 610

• Οι ενζργειεσ όμωσ του Άγγλου πρζςβθ ςτθλιτεφτθκαν από πολλοφσ περιθγθτζσ τθσ εποχισ εκείνθσ και κατακρίκθκαν ακόμα και από μζλθ τθσ Βουλισ των Κοινοτιτων κατά τθν ψθφοφορία για τθν αγορά των Μαρμάρων. 589 590 591

• Ζκτοτε το κζμα βρίςκεται ςτακερά ςτο προςκινιο τθσ νομικισ, θκικισ και μουςειολογικισ επιχειρθματολογίασ. Μεγάλεσ προςωπικότθτεσ ζχουν πάρει κζςθ πάνω ςτο κζμα διεκνϊσ και ςχεδόν ζχει διχαςτεί θ ίδια θ αγγλικι κοινι γνϊμθ.

• Οι Ζλλθνεσ, οι οποίοι ακόμθ και κατά τθ διάρκεια τθσ οκωμανικισ ςκλαβιάσ προςπάκθςαν να δείξουν τον πόνο και τθν αντίκεςι τουσ ςτισ βανδαλιςτικζσ ενζργειεσ του Ζλγιν(πλάκοντασ ακόμα και μφκουσ για ςτοιχειωμζνεσ μορφζσ μζςα ςτο μάρμαρο που μοιρολογοφςαν για τθν αποξζνωςι τουσ), ιδθ από τισ πρϊτεσ μζρεσ του ξεςθκωμοφ τουσ κατά των Σοφρκων ζδειξαν τθν ευαιςκθςία και τθ φροντίδα τουσ για τον Παρκενϊνα προςζχοντασ να μθν υποςτεί κατά το δυνατόν επιπλζον φκορζσ. 521

• Αμζςωσ δε μετά τθν ανεξαρτθςία τουσ ξεκίνθςαν με μζγιςτο κόπο τθν αποκατάςταςθ του μνθμείου, φτάνοντασ ςιμερα να ζχουν επιτελζςει ζναν αναςτθλωτικό και αρχαιολογικό άκλο, καταξιωμζνο επιςτθμονικά διεκνϊσ.

• Μόνο όμωσ εάν επαναπατριςτοφν τα Μάρμαρα που βρίςκονται ςτα μουςεία του εξωτερικοφ είναι δυνατόν να ολοκλθρωκεί επιςτθμονικά, καλλιτεχνικά και θκικά θ ςθμερινι πραγματικότθτα του μοναδικοφ ςτον κόςμο αυτοφ μνθμείου.

• Οι φωνζσ των Ελλινων και των αγωνιςτϊν όλου του κόςμου για τθν παγκοςμιότθτα τθσ τζχνθσ και τθσ γνϊςθσ δε κα πάψουν ποτζ, παρά μόνο κα πλθκαίνουν μζχρι να γίνει το αναγκαίο και αυτονόθτο, διότι το να επιςτραφοφν τα Μάρμαρα του Παρκενϊνα είναι πλζον αναγκαιότθτα για τον πολιτιςμζνο κόςμο. 519

•

•

• Δρ. Ζλενα ΚόρκαΔιευκφντρια Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικϊν Αρχαιολογικϊν υλλογϊν •

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:Χριςτοσ Ρουμελιϊτθσ(Θεολόγοσ)

χολ. Ζτοσ 2013-14