“Karşılaşmalı Perspektiften Çin ve Türkiye” ÇalıştayıMarmara Üniversitesi, 24 Mayıs 2014

Küresel Ekonomik Kriz, Önlemler, Yapısal Dönüşümler: Türkiye ve Çin Deneyimleri

Dr. Altay AtlıBoğaziçi Üniversitesi

Asya Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi

Küresel Ekonomik Kriz 2008-09

Kaynak: IMF World Economic Outlook.

Çin

Türkiye

ASEAN-5RusyaDünya

ABDEuro alanı

Büyüme, yıllık %

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Küresel ekonomik kriz patlak verdiğinde, Çin ekonomisi halihazırda bir

dönüm noktasına gelmiş durumdaydı.

İhracata yönelik düşük-maliyetli imalat, ağır sanayi ve altyapı odaklı yatırımlar, ve yüksek tasarruf oranları dayalı Çin’in ekonomik büyüme modeli sürdürülebiliriliğini yitirdi.

Çin ekonomisi “göz alıcı şekilde başarılıydı, ancak giderek köhneleşiyordu.”

Eski model sürdürülebilir değil. Yeni bir modele doğru dönüşüm ihtiyacı.

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin büyüme modelinin ilk ayağı: İhracata yönelik düşük-maliyetli imalat.

İhracat

İthalat

Kaynak: MOFCOM.

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin büyüme modelinin ilk ayağı: İhracata yönelik düşük-maliyetli imalat.

Sorun:

Maliyetler yükseliyor.

Renminbi değer kazanıyor.

Önlem:

İhracat pazarlarını çeşitlendirmek.

Daha yüksek katma değerli ürünlere yönelmek, basit/düşük katma değerli/emek-yoğun imalat ürünlerinden, sofistike/yüksek katma değerli/sermaye ve teknoloji yoğun ürünlerin ihracatına geçiş.

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin büyüme modelinin ilk ayağı: İhracata yönelik düşük-maliyetli imalat.

Çin

Vietnam

EndonezyaHindistan

İmalat sektöründe saatlik ortalama ücretler ($)

Kaynak: Wage Increases in China: Should Multinationals Rethink Their Manufacturing and Sourcing Strategies?, Accenture, 2011.

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin büyüme modelinin ilk ayağı: İhracata yönelik düşük-maliyetli imalat.

Kaynak: CEIC.

$1 = ¥8.27

$1 = ¥6.83

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin büyüme modelinin ikinci ayağı: Ağır sanayi ve altyapı odaklı yatırımlar.

Sorun:

Yatırımlarda nitelik yerine nicelik.

Sanayi alanında büyük çapılı yatırımlar fazla kapasite oluşmasına yol açtı.

Gerek iç pazarda gerekse ihracat pazarlarında arzın talebi aşması.

Atıl kapasite.

Gayrimenkul.

Önlem:

Atıl kapasite olan sektörlerde yeniden yapılanma girişimleri.

Başlıca ekonomilerde yatırımların GSYİH içindeki payı (%)

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Küresel kriz dış pazarlarda talebin daralmasına yol açtı.

Doğrudan yabancı yatırım akışları olumsuz etkilendi.

Ayl

ık b

azda

Çin

’in ih

raca

tı (

$ m

)

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz İhracatta daralmanın olumsuz etkisi asgari düzeyde oldu.

İhracatın ve dışarıdan gelen yatırımın azaldığı bir ortamda, Çin hükümeti iç yatırımları artırarak krizin olumsuz etkilerini azaltmayı amaçladı.

4 trilyon yuan’lık teşvik paketi. Altyapı, konut ve diğer temel sanayi sektörlerinde somut projelerde kullandırıldı.

Para politkaları ve mali politikalar bu yatırım projelerini destekleyecek şekilde yapılandırıldı. Örn. Faizler aşağı çekilerek ve bankaların rezerv yükümlülükleri rahatlatılarak kredi genişlemesi sağlandı.

Çelişki: Fazla yatırımın sorun teşkil ettiği bir dönemde, krize karşı önlem olarak yatırımları artırmak?

Teşvik paketleriyle krizin etkileri rahat atlatıldı. Yapısal dönüşüm ihtiyacı.

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin satabildiğinden daha fazla üretiyor ve daha da fazla üretecek

kapasiteye sahip.

Yeni müşterilere ihtiyaç var.

Kontrollü yatırım artışı + nicelikten önce nitelik + ihracatta pazar çeşitlendirmesi + iç tüketim.

Neden Çinliler tüketimden çok tasarrufa yöneliyor?

Alışkanlıklar ve kültürel sebepler.

Yapısal sebepler.

Yeni büyüme modeli:

Tüketim odaklı büyüme.

İnovasyon ve katma değer odaklı yatırım.

İhracat: Yeni pazarlar, yeni ürünler, hizmetler.

Daha güçlü bir renminbi.

Çin ve Küresel Ekonomik Kriz Çin’de büyüme hız kesmiş durumda. %7,7.

İhracatta da iç tüketimde de istenilen düzeye henüz gelinemedi.

Yapısal dönüşümün zorlukları. Reformlar yerine teşvik paketleri.

Kasım 2013: Komünist Parti Merkez Komite toplantısı üçüncü oturum.

Piyasa reformları.

Kaynakların tahsisinde piyasa şartlarının belirleyici olması.

Mali reformlar.

Sermaye hesabı, faiz oranları ve döviz kuru liberalizasyonuna hız kazandırılması.

Sosyal güvenlik reformları.

Toprak reformu.

Tek çocuk politikası.

Türkiye ve Küresel Ekonomik Kriz 2000-2001 ekonomik kriz sonrası reform süreci. AKP dönemi.

Küresel ekonomik kriz.

İhracat pazarlarında ve dış sermaye akışlarında yavaşlama.

2009’da GSYİH, %4,7 oranında küçüldü.

İşsizlik.

Türkiye, kriz patlak verdiğinde Yunanistan ile birlikte krize karşı net bir mali teşvik paketi uygulamayan iki OECD ülkesinden birisi oldu

Teşvik önlemleri Mart 2009’da alındı. İstihdam yaratmaya ve yatırıma yönelik önlemler 2009 yazında başladı. “Türkiye’nin mali teşviğiyle ile ilgili sorun büyüklüğü değil, zamanlaması ve içeriğiydi, bunlar teşviğin etkisini azalttı. Teşvik paketi çok gecikmeli geldi, ve reaktif yapısı bütünsel ve sosyal anlamda dengeli bir yaklaşımı imkansız hale getirdi” (Öniş ve Güven, 2010)

Türkiye ve Küresel Ekonomik Kriz

Kay

nak:

Öni

ş ve

Güv

en, 2

010.

Türkiye ve Küresel Ekonomik Kriz 2010’dan itibaren yeniden kuvvetli büyüme süreci. 2010’da %9,2, 2011’de

%8.8

Sanayi politikaları.

Ekonomi odaklı dış politika.

İnşaat yatırımları.

Yapısal kırılganlıklar.

Cari açık.

İhracata yönelik kırılganlıklar.

İçerik.

Dış talep.

İthalat bağımlılığı.

İthalata yönelik kırılganlıklar.

Enerji.

Düşük tasarruf oranı.

Dış kaynaklara (kısa vadeli portföy yatırımlarına ‘sıcak para’) aşırı bağımlılık.

Sonuç Çin ve Türkiye, 2008-2009 küresel ekonomik krizi gelişimiş piyasalara

göre daha az hasarla atlattı.

Çin ve Türkiye, kendi koşulları içerisinde farklı önlem paketleri uyguladı.

Kriz, Çin’in ve Türkiye’nin mevcut yapısal zayıflıklarının belirginleşmesine, ön plana çıkmasına yol açtı.

Çin ve Türkiye’nin farklı sorunları var. Ancak uzun vadede her ikisinin de rekabet gücünü artırması, üretkenliğe ve inovasyona önem vermesi, daha yüksek katma değerli ürteim ve ihracata yönelmesi, iç pazarlarını canlandırması, daha nitelikli yatırımlara öncelik vermesi gerekiyor.

“Karşılaşmalı Perspektiften Çin ve Türkiye” ÇalıştayıMarmara Üniversitesi, 24 Mayıs 2014

Küresel Ekonomik Kriz, Önlemler, Yapısal Dönüşümler: Türkiye ve Çin Deneyimleri

Dr. Altay AtlıBoğaziçi Üniversitesi

Asya Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi