Receptory sensoryczne II.

Nocyceptory (= receptory bólowe)

Receptory reagujące na bodźce uszkadzające tkanki.

Występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych tuż pod skórą (ból skórny), w ścięgnach i stawach (ból somatyczny), narządach wewnętrznych (ból trzewny).

Są stymulowane przez bodźce m.in. mechaniczne (np. zgniatanie, rozrywanie), termiczne (gorąco, zimno), chemiczne (np. uczucie dyskomfortu w oku podczas krojenia cebuli), elektryczne.

Odkryte przez Sherringtona w 1906r.

SherringtonSir Charles S. Scherrington (1857, Londyn – 1952, Eastbourne).Angielski fizjologi, laureat Nagrody Nobla ( wraz z lordem Adrianem) z dziedziny fizjologii w r. 1932 za odkrycie funkcji neuronów.

Prezes Royal Society w latach 1920-25. Jeden z najwybitniejszych twórców współczesnej neurofizjologii.

Zajmował się głównie badaniem unerwienia mięśni i odruchową czynnością rdzenia kręgowego, wprowadził pojęcie synapsy i zapoczątkował badania zjawisk na synapsach; podał klasyfikację receptorów.

MechanoreceptoryReceptory reagujące na bodźce mechaniczne.

Związane z dotykiem, uciskiem, ruchem, rozciąganiem, a także dźwiękiem i równowagą; rozmieszczone w powłokach ciała (skóra, tkanka podskórna), w strawach i mięśniach oraz w obrębie narządów.

Mechanoreceptory – mechanoreceptory skórne ludzi

Ciałka dotykowe (=ciałka Meissnera)odpowiadają na bodźce dotykowe /dotyk=delikatny nacisk/

Ciałka blaszkowate (=ciałka Vatera-Paciniego)

receptory nacisku

Ciałka Ruffiniegoreceptory ciepła; odbierają temperaturę wyższą niż temperatura ciała

krążki Merkela (=płytki Merkela, tarczki Merkla)receptory dotyku i nacisku

Mechanoreceptory: mechanoreceptory ptaków

Ciałka Grandry'ego Ciałka Herbstareceptory dotyku, w skórze dzioba receptory dotyku i także receptory drgań,

wokół otworu gębowego/ odróżnienie naturalnego drgania poruszanych przez

wiatr gałęzi od ich poruszeń spowodowanych przez zbliżającego się wroga/

Mechanoreceptory – linia boczna ryb (=linia naboczna)

Zespół receptorów, zwanych neuromastami, wrażliwych na ruchy wody, Neuromasty odbierają wszelkie miany ciśnienia w wodzie, zmiany te mogą być spowodowane np. przez prądy wodne, poruszające się zwierzęta (jakikolwiek ruch), fale odbite od przeszkód. Dzięki nim zwierzę ma orientację w wodzie, również wtedy, kiedy woda jest nieprzezroczysta lub w warunkach ciemności. Schemat

Linia boczna pełni niektóre funkcje narządu słuchu lub dotyku. Rybom ławicowym pozwala synchronizować ruchy - cała grupa porusza się w skoordynowany sposób dzięki temu, że ryby płynące obok błyskawicznie reagują na zmianę w kierunku ruchu sąsiadek rejestrując tę zmianę jako zmianę ciśnienia wody.

Linia boczna ryb – ryby drapieżne

Mechanoreceptory: mechanoreceptory owadów

Włosek zmysłowy (sensilllum trichoideum) jest filogenetycznie najstarszym elementem mechanoreceptorowym u owadów. Włosek składa się z neuronu lub grupy neuronów, struktury kutykularnej oraz jej komórek generatywnych.Spośród modyfikacji części kutykularnych narządów zmysłów u owadów występują m.in. szczecinki, stożki, kopułki oraz ampułki.

Włoski zmysłowe spełniają rolę mechanoreceptorów i chemoreceptorów, przy czym niekiedy obydwie te funkcji mogą być wykonywane przez jeden włosek zmysłowy ( w tej sytuacji o większej niż jeden licznie neuronów sensorycznych).

FotoreceptoryReceptory reagujące na światło.

Cztery sposoby reagowania na światło:1. odróżnianie jasności od ciemności2. odróżnianie kierunku źródła światła3. zdolność widzenia kształtów4. zdolność widzenia barwnego

Oko złożone (fasetkowe)

Osmoreceptory

Receptory wrażliwe na zmianę ciśnienia osmotycznego.Uczestniczą w utrzymywaniu równowagi płynów w organizmie.

Występują w narządzie naczyniowym blaszki krańcowej (OVLT, organum vasculosum of the lamina terminalis) i narządzie podsklepieniowym (SFO, subfornical organ).

Baroreceptory (= presoreceptory)

Receptory odpowiadające za stałą wielkość ciśnienia krwi,

Występują w : łuku aorty tętnicy szyjnej wewnętrznej.

Proprioceptory (= proprioreceptory)

Receptory informujące o ruchu, równowadze, pozycji ciała i położenia części ciała względem siebie.

Występują w : mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych, okostnej, błędniku.

przykład proprioceptora wrzeciono mięśniowe

Elektroreceptory

Receptory umożliwiające detekcję obecności i zmian pola elektrycznego.

Występują u stekowców, niektórych gatunków bezszczękowców, niektórych ryb chrzęstno – i kostnoszkieletowych; charakterystyczne dla ryb elektrycznych, które wykorzystują elektrorecepcję do elektrolokaci, czyli orientacji w przestrzeni na podstawie rejestrowania zmian pola elektrycznego wytwarzanego przez własny narząd elektryczny.

Magnetoreceptory

Receptory odbierające zmiany natężenia i kierunku pola magnetycznego.

Dodatkowy komentarz:Wykorzystywane przez ptaki, np. które kierują się polem magnetycznym Ziemi.