Download pdf - TEHNIČAR DRUMSKOG SAOBRAĆAJA - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · - Sticanje znanja o mjerama i načinima regulisanja saobraćaja. - Sticanje znanja o ulozi i značaju

OBRAZOVNI PROGRAM

TEHNIČAR DRUMSKOG SAOBRAĆAJA

2

SADRŽAJ: OPŠTI DIO .................................................................................................. 4 1. NAZIV PROGRAMA: TEHNIČAR DRUMSKOG SAOBRAĆAJA ...................................... 4 2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 4 POSEBNI DIO ............................................................................................... 7 1. PREDMETNI PROGRAMI ............................................................................... 7 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ..................................................................... 7 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................ 8 1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA NACRTNOM GEOMETRIJOM ....................................... 8 1.2.2. TEHNIČKA MEHANIKA.......................................................................... 13 1.2.3. OSNOVI SAOBRAĆAJA ......................................................................... 20 1.2.4. ELEKTROTEHNIKA I ELEKTRONIKA .......................................................... 23 1.2.5. MAŠINSKI ELEMENTI ........................................................................... 29 1.2.6. MOTORI .......................................................................................... 37 1.2.7. ROBA U TRANSPORTU ......................................................................... 44 1.2.8. GARAŽE I SERVISI ............................................................................... 49 1.2.9. ORGANIZACIJA PREVOZA ..................................................................... 54 1.2.10. MOTORNA VOZILA ............................................................................ 64 1.2.11. UNUTRAŠNJI TRANSPORT ................................................................... 73 1.2.12. OSNOVI PUTEVA I ULICA .................................................................... 77 1.2.13. BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA ............................................................... 82 1.2.14. INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA .................................................... 88 1.2.15. REGULISANJE SAOBRAĆAJA ................................................................ 93 1.2.16. SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA ............................................................... 98 1.2.17 PRAKTIČNA NASTAVA ....................................................................... 105 1.2.17.1. ODRŽAVANJE VOZILA ................................................................... 105 1.2.17.2. UPRAVLJANJE VOZILOM ................................................................ 124 1.3. IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 132 1.3.1. SAOBRAĆAJNI SISTEMI ...................................................................... 132 1.3.2. SAOBRAĆAJNA KULTURA ................................................................... 138 1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA ................................................................. 144 1.3.4. SAOBRAĆAJNA GEOGRAFIJA ............................................................... 152 1.3.5. SAVREMENA RJEŠENJA KOD MOTORNIH VOZILA ....................................... 157 1.3.6. SAOBRAĆAJNO PRAVO ...................................................................... 169 1.3.7. TRANSPORTNO OSIGURANJE ............................................................... 174 1.3.8. ŠPEDICIJA ...................................................................................... 179 1.3.9. MEĐUNARODNO POSLOVANJE ............................................................. 185 1.3.10. AUTOBAZE I AUTOSTANICE ............................................................... 190 1.3.11. MARKETING U SAOBRAĆAJU .............................................................. 195 1.3.12. STRANI JEZIK II – ITALIJANSKI JEZIK .................................................... 199 2. STRUČNI RAD ....................................................................................... 207 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA .................................. 207 2.1.1. ORGANIZACIJA PREVOZA ................................................................... 207 2.1.2. MOTORNA VOZILA ............................................................................ 210 2.1.3. BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA ............................................................... 212 2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD ......................................................... 214 2.2.1. OSNOVI SAOBRAĆAJA ....................................................................... 214 2.2.2. MOTORI ........................................................................................ 216 2.2.3. ROBA U TRANSPORTU ....................................................................... 219 2.2.4. GARAŽE I SERVISI ............................................................................. 221 2.2.5. ORGANIZACIJA PREVOZA ................................................................... 223 2.2.6 MOTORNA VOZILA ............................................................................. 226 2.2.7. UNUTRAŠNJI TRANSPORT .................................................................. 231 2.2.8. OSNOVI PUTEVA I ULICA .................................................................... 233

3

2.2.9. BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA ............................................................... 235 2.2.10. INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA .................................................. 238 2.2.12. SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA ............................................................. 242 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ................................................ 244 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA ................... 245 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ....................... 245 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................ 246 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................ 246 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................ 248 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 248 9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 249 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................ 249

4

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: TEHNIČAR DRUMSKOG SAOBRAĆAJA 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti – grupe predmeta

I II III IV Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. sed. god. A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i kjiževnost 3 108 3 108 3 108 3 99 423 2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423 3. Engleski jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282 4. Informatika 2 72 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282 Društvena grupa predmeta

1. Istorija 2 72 72 2. Geografija 2 72 72 3. Sociologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 2 72 72 2. Hemija 2 72 72

UKUPNO A 16 576 14 504 12 432 10 330 1842 B Stručno- teorijski predmeti

1. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom 2 72 72

2. Tehnička mehanika 3 108 108 3. Osnovi saobraćaja 2 72 72

4. Elektrotehnika i elektronika 2 72 72

5. Mašinski elementi 2 72 72 6. Motori 3 108 108 7. Roba u transportu 2 72 72 8. Garaže i servisi 2 72 72 9. Organizacija prevoza 2 72 2 72 2 66 210 10. Motorna vozila 2 72 2 66 138 11. Unutrašnji transport 2 72 72 12. Osnovi puteva i ulica 2 72 72 13. Bezbjednost saobraćaja 2 72 2 66 138

14. Integralni transport i logistika 2 66 66

15. Regulisanje saobraćaja 2 66 66 16. Saobraćajna psihologija 2 66 66

UKUPNO B 9 324 11 396 10 360 12 396 1476 C Praktična nastava 4 144 4 144 5 180 5 165 633 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141 E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420 1. Saobraćajni sistemi 2 72 72 2. Saobraćajna kultura 2 72 2 72 144 3. Poslovna komunikacija 2 72 2 72 144 4. Saobraćajna geografija 2 72 72

5. Savremena rješenja kod motrornih vozila 2 72 2 72 144

6. Saobraćajno pravo 2 72 72 7. Transportno osiguranje 2 72 72 8. Spedicija 2 66 66 9. Međunarodno poslovanje 2 66 66 10. Autobaze i autostanice 2 66 66

5

Redni broj

Nastavni predmeti – grupe predmeta

I II III IV Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. sed. god. 11. Marketing u saobraćaju 2 66 66

12. Drugi strani jezik – Italijanski jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282

F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana G Sedmični broj časova 32 32 32 32 H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141

Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Sticanje stručno-teorijskih i praktičnih znanja iz područja drumskog saobraćaja. - Osposobljavanje za organizaciju rada transportnog preduzeća. - Razvijanje sposobnosti za obavljanje uviđaja saobraćajne nezgode i procjenu

štete. - Razvijanje i promovisanje odgovornosti za primjenu mjera bezbjednosti u

saobraćaju. - Osposobljavanje za dijagnosticiranje rada motora i otkaza uređaja. - Učešće u organizaciji i planiranju poslova na održavanju vozila. - Osposobljavanje za rad na tehničkom pregledu vozila. - Osposobljavanje za rad na poslovima osiguranja u drumskom saobraćaju. - Usvajanje osnovnih znanja o savremenim tehničkim rješenjima na motornim

vozilima i principima njihovog funkcionisanja. - Poznavanje savremenih tehnologija transporta u svim vidovima saobraćaja. - Osposobljavanje za učešće u radu špediterskih organizacija. - Poznavanje marketinga u saobraćaju. - Osposobljavanje za rad u Rent-a-car agenciji. - Sticanje znanja o mjerama i načinima regulisanja saobraćaja. - Sticanje znanja o ulozi i značaju sadržaja auto baze u drumskom transportu. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju rada sa sredstvima unutrašnjeg transporta. - Osposobljavanje za upravljanje vozilom. - Sticanje znanja o izgradnji i eksploataciji puteva. - Poznavanje karakteristika robe i načina transporta robe. - Produbljivanje i proširivanje opšteg obrazovanja u funkciji struke. - Osposobljavanje za kritičko vrednovanje i odgovorno djelovanje na radnom

mjestu. - Razvijanje osjećaja preciznosti i odgovornosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje sa

saradnicima na poslu i korisnicima usluga. - Poznavanje sistema vozila. - Osposobljavanje za korišćenje tehničke dokumentacije. - Razvijanje tehnničke kulture. - Razvijanje saobraćajne kulture. - Pripremanje za dalje školovanje i doživotno učenje. - Razvijanje sposobnosti socijalne komunikacije i uspostavljanja kvalitetnih

međuljudskih odnosa. - Razvijanje osjećaja za racionalno trošenje vremena, materijala i energije. - Razvijanje ekološke svijesti. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - Za upis u obrazovni program TEHNIČAR DRUMSAKOG SAOBRAĆAJA, mogu se

prijaviti kandidati: - koji su završili osnovnu školu i nijesu stariji od 17 godina,

6

- izuzetno, u školu se mogu upisati lica do 18-te godine starosti, uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole,koji posjeduju ljekarsko uvjerenje,

- ako se za upis prijavi veći broj kandidata od broja traženog konkursom, upis se vrši prema Pravilniku o vrednovanju kriterijuma za upis učenika u stručnu školu, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke,

- lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu TEHNIČAR DRUMSAKOG SAOBRAĆAJA

traje 4 godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu. - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći

razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle - koji donosi Škola.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju - TEHNIČAR DRUMSKOG SAOBRAĆAJA.

7

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. FIZIKA 1.1.10. HEMIJA Napomena: Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

8

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA NACRTNOM GEOMETRIJOM 1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA NACRNOM GEOMETRIJOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična

nastava I 36 36 72 II III IV

Ukupno 36 36 72 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijajanje smisla za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju raznih

zadataka i stvaranju navika za planski, organizovani i samostalni rad. - Upoznavanje sa pravilima, standardima i simbolima koji se upotrebljavaju u

tehničkom crtanju. - Čitanje i razumijevanje tehničkih crteža, uputstava i propisa, šema i tehničke

dokumentacije. - Upoznavanje sa geometrijskim crtanjem. - Konstruisanje osnovnih geometrijskih konstrukcija. - Poznavanje pojma i vrsta projekcija. - Poštovanje standarda tehničkog crtanja. - Crtanje jednostavnih radioničkih crteža mašinskih elemenata. - Skiciranje prostijih sklopova. - Shvatanje funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i mehanizama. - Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom.

9

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Uvod u tehničko crtanje - Navodi značaj

tehničkog crtanja. - Upoznaje materijal

i pribor za tehničko crtanje, vrste tehničkih crteža, kao i formate i mjerila tehničkih crteža.

- Upoznaje zaglavlja i sastavnice.

- Upoređuje tehnički crtež sa crtežima, slikama i fotografijama.

- Koristi materijal i pribor za tehničko crtanje.

- Razlikuje vrste tehničkih crteža.

- Razlikuje primjenu zaglavlja i sastavnica.

- Crta zaglavlja i sastavnice.

- Razvija osjećaj za red i urednost.

- Razvrstavanje različitih vrsta crteža.

Standardi i standardizacija - Obrazlaže pojam i

značaj standarda i standardizacije.

- Uočava značaj standarda za razvoj tehnike.

- Razlikuje primjenu standarda u tehničkom crtanju.

- Razvija tehničku kulturu.

Vrste linija - Obrazlaže crtanje

linija koje se koriste u tehničkom crtanju.

- Navodi primjenu linija u tehničkom crtanju.

- Crta linije pomoću programa »Auto Cad«.

- Razlikuje vrste linija.

- Uočava primjenu pojedinih linija.


- Razvija osjećaj preciznosti.

Vježba: - Primjena linija na

primjerima. - Crtanje linija na

računaru - »Auto Cad«.

- Grafički rad I.

Geometrijske konstrukcije - Navodi osnovne

geometrijske konstrukcije.

- Crta konstrukcije pravilnih poligona.

- Crta konstrukcije krivih linija.

- Crta paralelne i normalne prave.

- Crta simetrale duži i uglova.

- Dijeli duž na n-jednakih djelova.

- Konstruiše spoljašnje i unutrašnje tangent.

- Konstruiše pravilne poligone: trougao, kvadrat, petougao, šestougao, sedmougao,


- Razvija sposobnost komuniciranja.

Vježbe: - Crtanje poligona.

10




osmougao, devetougao i desetougao.

- Upoređuje postupak konstrukcije krivih linija: elipsu, hiperbolu, Arhimedovu spiralu.

Osnove nacrtne geometrije - Obrazlaže pojam i

osnovne elemente projektovanja.

- Objašnjava pojam projekcijske ravni, kvadranata, oktanata aksonometrije.

- Obrazlaže osnove crtanja u programskom paketu »Auto Cad«.

- Razlikuje frontalnu, ptičju i žablju perspektivu.

- Razlikuje koso i ortogonalno projiciranje.

- Crta projekcije tačke na jednu, dvije i tri ravni.

- Crta jednostavne elemente u ortogonalnoj projekciji.

- Razlikuje prednosti i nedostatke pojedinih načina prikazivanja tijela.

- Razlikuje projekcije u programskom paketu »Auto Cad«.

- Razvija sposobnost komuniciranja.


- Razvija analitičko mišljenje.

Vježbe: - Crtanje projekcija

na osnovu izometrijskog izgleda.

- Crtanje na računaru »Auto Cad«.

Presjeci - Obrazlaže pojam,

vrste i označavanje presjeka.

- Obrazlaže karakteristike crtanja presjeka u programskom paketu »Auto Cad».

- Razlikuje uzdužni, poprečni, puni, polovični, djelimični, okrenuti i zaokrenuti presjek.

- Upoređuje označene presjeke na crtežu.

- Razlikuje procedure izrade presjeka u programskom paketu »Auto Cad».


- Razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada.

- Crtanje presjeka na računaru »Auto Cad«.

11




Kotiranje - Obrazlaže načela

kotiranja i elemente kota.

- Objašnjava i kotira na primjerima.

- Definiše tolerancije i kvalitet obrade.

- Definiše oznake za unošenje tolerancija i kvaliteta obrade.

- Objašnjava tolerancije i kvalitete obrade na crtežu.

- Kotira pomoću programa »Auto Cad«.

- Čita kotirane veličine sa crteža.

- Kotira vrijednosti kota na crtežu.

- Ispisuje tolerancije dužina i kvalitet obrade površina.

- Upoređuje postupak kotiranje pomoću programa »Auto Cad«.


- Razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada.

- Radionički i sklopni crteži mašinskih elemenata.

- Uvježbavanje kotiranja na računaru pomoću programa »Auto Cad«.

- Grafički rad II.

Tehnički crteži - Objašnjava skicu. - Obrazlaže

radionički i sklopni crtež.

- Objašnjava radionički i sklopni crtež.

- Crta skice jednostavnijih elemenata.

- Čita kataloge. - Čita radionički

crtež. - Čita sklopni crtež.



Vježbe: - Uređaji na crtežu. - Grafički rad III.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Đorđević, Ž. Papić: Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - Ć. Koludrović: Tehničko crtanje u slici s osnovnim vježbama, (priručnik za

tehničko crtanje), Naučna knjiga, Beograd, 1985. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Programski paket »Auto Cad«. - A/V sredstva. - Grafoskop. - Video projektor. - Stolovi sa odgovarajućim priborom za crtanje. - Za 20 % nastave koristi se računarska učionica sa 15 računara (2 učenika po

računaru). 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Grafički radovi, na kraju II i IV klasifikacionog perioda ocjenjuju se grafički

radovi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu.

12

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer mašinstva, - profesor mašinstva. 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima

Predmet Znanja - Prikazivanje mašinskih

elemenata - Mašinski elementi - Vrste mašinskih elemenata

- Vrste linija - Skiciranje

- Praktična nastava - Tehnički crtež

13

1.2.2. TEHNIČKA MEHANIKA 1. Naziv predmeta: TEHNIČKA MEHANIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 72 36 108 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje osnovnih pojmova iz oblasti mehanike. - Primjena aksioma statike. - Sticanje znanja o uticaju djelovanja sistema sila u ravni. - Primjena zakona statike. - Sticanje znanja o pojmu težišta tijela i načina njegovog određivanja. - Razlikovanje vrsta ravanskih nosača i opterećenja nosača. - Sticanje znanja o trenju i vrstama trenja. - Poznavanje kretanja tačke i zakona trenja. - Sticanje znanja o zakonima promjene brzine i ubrzanja pri kretanju tačke i tijela. - Sticanje znanja o zakonima kretanja tačke i tijela. - Razvijanje sposobnosti primjene stečenih znanja iz mehanike. - Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu. - Razvijanje osjećaja poštovanja i brige za očuvanje životne sredine. - Razvijanje logičkog mišljenja.

14





Osnovni pojmovi i aksiome statike - Objašnjava podjelu

mehanike. - Objašnjava pojam i

vrste tijela. - Navodi i objašnjava

pojam sile i podjelu sila, reakcije veze, aksiome statike.

- Razlikuje spoljašnje i unutrašnje sile.

- Razlikuje pojedine vrste veza i crta reakcije veza.

- Razvija logičko mišljenje.

- Stiče osjećaj preciznosti u radu.

Sistemi sučeljnih sila - Navodi grafičke i

analitičke uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila.

- Objašnjava moment sile za tačku Varinjonova teorema.

- Upotrebljava grafičku metodu razlaganja sila na komponente.

- Rješava grafičkom metodom rezultantu sila.

- Prepoznaje i određuje statičke uslove ravnoteže.

- Analizira, postavlja i određuje uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila.

- Određuje moment sile za tačku.

- Stiče logičko mišljenje i povezivanje znanja.

Vježbe: - Grafičko razlaganje

sile. - Određivanje

momenta sile za tačku.

Sistem proizvoljnih sila - Definiše spreg sila i

moment sprega. - Opisuje redukciju

sistema sila na tačku, glavni vektor i glavni moment.

- Definiše analitičke i grafičke uslove ravnoteže sistema proizvoljih sila.

- Indetifikuje i postavlja uslove ravnoteže spregova sila.

- Redukuje proizvoljni ravanski sistem sila na glavni vektor i glavni moment.

- Postavlja analitičke uslove ravnoteže sistema proizvoljnih sila.

- Stiče logičko mišljenje i povezivanje znanja.

Vježbe: - Određivanje

momenta sprega.

Težište tijela - Definiše pojam

težišta tijela. - Objašnjava težište

homogene ravanske figure.

- Objašnjava težište homogene linije.

- Objašnjava položaj

- Uočava značaj težišta tijela.

- Određuje težište ravne homogene figure.

- Određuje težište homogene linije.

- Određuje položaj

- Stiče navike tačnosti i sistematičnosti u radu.


15




težišta nekih homogenih tijela.

težišta nekih geometrijskih tijela.

Trenje klizanja i kotrljanja - Objašnjava pojam i

značaj trenja. - Navodi vrste trenja. - Objašnjava trenje

klizanja na horizontalnoj i kosoj ravni.

- Razumije otpore pri kotrljanju.

- Uočava značaj trenja.

- Razlikuje trenje klizanja i kotrljanja.

- Određuje intezitet, pravac i smjer sile trenja.

- Uočava zavisnost koeficijenta trenja od vrste materijala i stanja dodirnih površina.


Vježbe: - Izračunavanje sile

trenja kod klizanja i kotrljanja.

Ravanski nosači - Navodi vrste

ravanskih nosača i vrste opterećenja kod njih.

- Objašnjava statički određene ravanske pune nosače.

- Određuje reakcije veza grafički i analitički punih ravanskih nosača, opterećenih kombinacijom različtih opterećenja.

- Konstruiše statičke dijagrame grafičkom i analitičkom metodom, opterećeni kombinacijom različitih opterećenja.


Vježbe: - Na primjerima

proste grede, grede sa prepustima i konzole odrediti reakcije oslonaca i konstruisati statičke dijagrame.

Napon i deformacija - Navodi pojam i

vrste opterećenja. - Definiše nominalno

i računsko opterećenje.

- Definiše pojam napona.

- Objašnjava normalne i tangencijalne napone.

- Objašnjava dozvoljeni napon i stepen sigurnosti.

- Upoznaje se sa

- Analizira spoljašnje i unutrašnje sile.

- Uočava pojam napona.

- Analizira i upoređuje normalne i tangencijalne napone.

- Upoređuje elastične i plastične deformacije.

- Crta Hukov dijagram.

- Razvija osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu.


Vježbe: - Očitavanje napona i

deformacija sa Hukovog dijagrama.

16




pojmom i vrstama deformacija.

- Navodi razliku između elastičnih i plastičnih deformacija.

- Definiše Hukov zakon.

Vrste naprezanja - Nabraja vrste

napona i deformacija za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima.

- Analizira i izračunava napone i deformacije( na pritisak, zatezanje, savijanje, uvijanje), za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima.

- Razvija sposobnost analiziranja i zaključivanja.

Vježbe: - Odredjivanje

napona i deformacija kod pojedinih vrsta naprezanja.

Uvod u kinematiku - Objašnjava u

mehanici pojam kretanja, prostora i vremena.

- Definiše pojam materijalne tačke i krutog tijela.

- Indetifikuje i analizira pojam materijalne tačke i krutog tijela.

Kinematika tačke - Definiše elemente

kretanja tačke. - Definiše

pravolinijsko kretanje tačke.

- Definiše krivolinijsko kretanje tačke.

- Definiše složeno kretanje tačke.

- Određuje putanju, početni položaj tačke, put i zakon puta.

- Određuje pređeni put, brzine i ubrzanja kod pravolinijskih kretanja.

- Crta kinematske dijagrame kod pravolinijskih kretanja.

- Određuje ugao rotacije, ugaonu brzinu, ugaono ubrzanje, tangencijalno, normalno i totalno ubrzanje pri kružnom kretanju.

- Određivanje brzina i ubrzanja pri

- Razvija logičko mišljenje i povezuje znanja.

Grafički rad - Određivanje

kinematskih veličina pri pravolinijskim kretanjIma.

- Crtanje

kinematskih dijagrama.

17




složenom kretanju tačke.

Kinematika krutog tijela - Definiše

translatorno kretanje krutog tijela.

- Definiše rotaciono kretanje krutog tijela.

- Objašnjava prenošenje snage sa jednog vratila na drugo posredstvom zupčanika, kaišnika ili lančanika.

- Određuje brzine i ubrzanja pri translatornom kretanju.

- Određuje broj obrtaja, ugaonu brzinu i ubrzanje pri rotacionom kretanju.

- Upoređuje prenos otvorenim i ukrštenim kaišem.

- Upoređuje prenos sa tri kaišnika i sa dva para kaičnika.

- Određuje prenosni odnos pri prostom i složenom prenosu zupčanicima.

- Razlikuje mogućnosti prenosnika sa stanovišta broja obrtaja i broja zuba zupčanika.


Grafički rad - Mjenjački

prenosnik.

Ravansko kretanje krutog tijela - Objašnjava ravno

kretanje krutog tijela.

- Razlaže ravno kretanje na translatorno i obrtno.

- Određuje brzine i ubrzanja pri ravnom kretanju.


Uvod u dinamiku - Objašnjava u

dinamici pojam inertnosti mase.

- Definiše zakone dinamike.

- Određuje uzroke kretanja ako su poznati zakoni kretanja.

- Određuje težinu vozila.


Dinamika materijalne tačke - Objašnjava

dinamiku pravolinijskog i krivolinijskog kretanja.

- Objašnjava mehanički rad.

- Uočava pojam dinamike pravolinijskog kretanja.

- Uočava pojam dinamika krivolinijskog


18




- Grafički predstavlja rad.

- Objašnjava snagu. - Objašnjava stepen

korisnog dejstva. - Definiše

centrifugalnu i centripetalnu silu.

kretanja. - Uočava pojam

mehaničkog rada. - Izvodi grafičko

predstavljanje rada.

- Uočava pojam- snage.

- Određuje stepen korisnog dejstva.

- Određuje centrifugalnu i centripetalnu silu.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Plavšić i drugi: Mehanika I - Statika i otpornost materijala, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - S. Đurić: Mehanika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - R. Raonić/Milorad Marjanović/Mirko Nikolić: Mehanika 2, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računarom sa multimedijskim paketom, softverom za simulaciju opterećenja

mašinskih profila i crtanje dijagrama napona i deformacija. - Uzorci različitih profila mašinskih materijala. - Dijaprojektor sa odgovarajućim slajdovima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena

dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer; - profesor mehanike; - profesor mašinstva. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Sistem sila - Spregovi sila - Trenje - Ravanski nosači

- Mašinski elementi - Dejstvo sila na osovini i vratilu

- Frikcioni prenosnici - Opterećenje djelova kotla

19


Predmet Znanja - Trenje - Kinematika

- Opterećenja vratila, spojeva i ležaja.

- Trenje - Sistem sila i spregova - Rad - Energija - Kinematika - Dinamika

- Motori - Kretanje klipnih mehanizama - Inercijalne sile kod klipnih

mehanizama - Podmazivanje motora - Gubici u motoru

20

1.2.3. OSNOVI SAOBRAĆAJA 1. Naziv predmeta: OSNOVI SAOBRAĆAJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom, značajem i vrstama saobraćaja. - Sticanje osnovnog znanja o istorijskom razvoju, vrstama i sredstvima svih vidova

saobraćaja. - Upoznavanje uloge i značaja svih vidova saobraćaja. - Upoznavanje sa vrstama unutrašnjeg transporta. - Podsticanje učenika na aktivno učešće u nastavi. - Razvijanje pozitivne orijentacije prema zanimanju.

21



cijevi Preporuke za


Pojam značaj i vidovi saobraćaja - Objašnjava pojam

saobraćaja. - Nabraja vidove

saobraćaja.

- Razlikuje vidove saobraćaja.

- Podstiče motivaciju.

Istorijski razvoj saobraćaja - Opisuje istorijski

razvoj svih vidova saobraćaja.

- Opisuje istorijski razvoj kombinovanog transporta.

- Upoređuje sličnosti i razlike u razvoju pojedinih vidova saobraćaja.

- Razvija motivaciju. - Podstiče

samopouzdanje.

- Izrada seminarskog rada:

- Razvoj vidova saobraćaja.

Karakteristike saobraćaja - Opisuje

karakteristike vidova saobraćaja:

- drumskog, - željezničkog, - vodnog, - vazdušnog, - ptt. - Opisuje

karakteristike cijevnog transporta.

- Opisuje karakteristike kombinovanog transporta.

- Upoređuje sličnosti i razlike u karakteristikama pojedinih vidova saobraćaja.

- Upoređuje karakteristike pojedinih vidova saobraćaja

- Uočava značaj saobraćajne djelatnosti

- Podstiče samopouzdanje.

- Prezentacija karakteristika vidova saobraćaja.

Sredstva u saobraćaju - Nabraja sredstva

saobraćaja: - drumskog, - željezničkog, - vodnog, - vazdušnog, - ptt saobraćaja. - Nabraja sredstva

cijevnog transporta. - Nabraja sredstva

kombinovanog transporta.

- Uočava sličnosti i razlike pojedinih sredstava saobraćaja.

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih sredstava.

- Upoređuje karakteristike sredstava svih vidova transporta.

- Razvija samopouzdanje.

- Posjeta preduzeću po izboru u drumskom, željezničkom, vodnom ili vazdušnom saobraćaju.

Elektronski saobraćaj - Objašnjava

komunikaciju putem Interneta.

- Uočava značaj Interneta.

- Podstiče širenje znanja.

22


cijevi Preporuke za


Drumski saobraćaj - Objašnjava pojam

drumskog saobraćaja.

- Nabraja sredstva drumskog putničkog saobraćaja.

- Navodi podjelu drumskog saobraćaja.

- Nabraja sredstva drumskog teretnog saobraćaja.

- Razlaže pojam drumskog saobraćaja.

- Razlikuje sredstva drumskog saobraćaja.

- Pronalazi sličnosti i razlike putničkog i teretnog saobraćaja.

- Podstiče inicijativnost.

- Podstiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

- Izrada seminarskog rada.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L. Filković: Osnove saobraćaja i transporta, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd,1999. - M. Adamović: Uvod u saobraćaj, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2001. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućim softverom. - Priključak za internet. - LCD projektomer. - Sheme. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer.

10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Istorijski razvoj saobraćaja - Osnovi puteva i ulica - Istorijski razvoj gradnje

puteva - Sredstva u saobraćaju - Motori - Motori SUS - Drumski saobraćaj - Sredstva u saobraćaju - Karakteristike saobraćaja

- Organizacija prevoza

- Podjela, karakteristike i sredstva drumskog saobraćaja

23

1.2.4. ELEKTROTEHNIKA I ELEKTRONIKA 1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA I ELEKTRONIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 52 20 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja iz područja osnova elektrotehnike i elektronike. - Upoznavanje i razumijevanje različitih elektronskih veličina. - Sticanje osnovnih znanja iz elektrostatike i jednosmjernih struja. - Upoznavanje elektroničkih komponenti i uređaja na motornom vozilu. - Usvajanje znanja o osnovnim pojavama u elektromagnetizmu. - Upoznavanje električnih instalacija na motornim vozilima. - Usvajanje znanja o osnovnim elektroničkim komponentama koje se koriste na

motornom vozilu. - Sticanje znanja za pravilno korišćenje elektronike u automobilu. - Razvijanje sposobnosti logičkog razmišljanja, povezivanje teorijskog sa

praktičnim znanjem. - Razlikovanje prostih od složenih digitalnih kola na vozilu. - Razumijevanje i pravilna upotreba stručne terminologije. - Upoznavanje i razumijevanje osnovnih zakona elektrotehnike u jednosmjernim

strujnim kolima. - Upoznavanje zakonitosti električnog i magnetnog polja. - Razumijevanje osnovne primjene fizičkih zakona kod električnih mašina i

uređaja.

24





Elektrostatika

- Objašnjava elektrostatičko polje, njegove osobine i način prikazivanja.

- Definiše sile u električnom polju kao i naelektrisanja.

- Navodi i objašnjava Kulonov zakon.

- Definiše jačinu električnog polja, vektor električnog polja i grafički prikaz vektora električnog polja.

- Definiše pojam potencijala i objašnjava vezu sa naponom.

- Opisuje pojam napona kao razliku potencijala, jedinicu i vektorski prikaz.

- Upoređuje elektrostatičko i elektromagnetno polje.

- Prikazuje grafički električno polje.

- Upoređuje sile u električnom polju.

- Zna Kulonov zakon i njegovu primjenu.

- Razlikuje fizičko značenje napona i potencijala kao i njihovu vezu.

- Razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju.

- Osnovne električne komponente iz laboratorije:

- učenici prepoznaju različite tipove kondenzatora, njihov oblik, kućište, oznake na kućištu i sl., zatim ih upoređujU sa drugim komponentama.

Stalna jednosmjerna struja - Objašnjava jačinu i

gustinu električne struje.

- Definiše električnu otpornost i odgovarajuću jedinicu.

- Opisuje na konkretnom primjeru kako se primjenjuje I i II Kirhofov zakon u prostom kolu.

- Navodi Omov zakon u kolu jednosmjerne struje na konkretnom primjeru.

- Definiše električni rad i snagu ako i odgovarajuće jedinice.

- Zna pojam električne struje i njeno nastajanje.

- Zna pojam električne otpornosti i odgovarajuću jedinicu.

- Zna primjenu Omovog zakona.

- Zna primjenu I i II Kirhofovog zakona u prostom i složenom kolu.

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

- Učenici prepoznaju različite tipove generatora, oblik generisane funkcije, izgled i sl., zatim ih upoređuje sa drugim instrumentima npr. multimetrima, osciloskopima i sl.

25




- Navodi značaj i ulogu električnih generatora u kolima jednosmjerne struje.

Elektromagnetizam - Upoznaje pojam

magnetskog polja i sa njegovim karakteristikama.

- Definiše i objašnjava osnovne veličine magnetnog polja, značaj, oznake i jedinice.

- Definiše elektromagnetnu silu, elektrodinamičku silu, oznake i jedinice.

- Definiše pojam magnetne indukcije, jedinicu magnetne indukcije.

- Navodi podjelu materijala prema magnetnim svojstvima.

- Objašnjava petlju histereze.

- Razlikuje vste magneta.

- Grafički predstavlja magnetno polje trajnih magneta, provodnika i kalemova.

- Uočava pojavu elektromagnetne indukcije.

- Zna jedinice za magnetne veličine.

- Računa magnetnu indukciju, elektromagnetnu silu i jačinu magnetnog polja.

- Razlikuje materijale različitih magnetnih svojstava.

- Analizira petlju histereze.

- Razvija motivaciju za praćenje informacija i dalje obrazovanje.

- Razvija tačnost i sposobnost upoređivanja.

Elektronika - Definiše pojam

poluprovodnika: vrste poluprovodnika, njihov značaj i primjenu u praksi.

- Objašnjava direktnu i inverznu polarizaciju PN spoja.

- Objašnjava način dobijanja strujno-naponske karakteristike diode.

- Nabraja vrste dioda, simbole i njihovu primjenu u električnim kolima

- Razlikuje provodnike, poluprovodnike i izolatore na osnovu njihove kristalne strukture.

- Razlikuje poluprovodnike,,P’’ od poluprovodnika,,N’’ tipa.

- Upoređuje direktnu i inverznu polarizaciju PN spoja.

- Crta strujno-naponsku karakteristiku diode.

- Razlikuje vrste dioda

- Razvija analitičko mišljenje.

- Učenici prepoznaju različite tipove poluprovodničkih dioda, tranzistora, pojačavača, usmjerača i sl., njihov oblik, strukturu, oznaku na kućištu, vrste itd., zatim ih upoređuje sa drugim komponentama.

26




(ispravljači). - Nabraja vrste

tranzistora, simbole i njihovu primjenu u električnim kolima.

- Objašnjava prekidačku i pojačavačku ulogu tranzistora u električnim kolima.

- Navodi načine vezivanja tranzistora u električnim kolima.

- Definiše pojam ispravljačkog kola, vste ispravljača u elektronici.

- Zna vrste usmjerača: jednostrani i dvostrani usmjerač.

- Objašnjava pojačavač kao četveropol kao i njegove karakteristike.

- Objašnjava primjenu pojačavača.

i njihove primjene. - Uočava primjenu

dioda u ispravljačkim kolima jednostranog i dvostranog tipa.

- Crta tranzistor kao četveropol.

- Razlikuje vrste tranzistora.

- Razlikuje primjenu bipolarnih tranzistora u prekidačkim i pojačavačkim kolima.

- Crta različite veze tranzistora u spoju sa zajedničkom bazom, emiterom i kolektorom.

- Razlikuje vrste ispravljača u električnim kolima.

Električne instalacije na motornim vozilima - Upoznaje se sa

vrstama provodnika na vozilu.

- Opisuje prekidače na vozilu, vrste i primjenu.

- Predočava značaj osigurača u električnim instalacijama.

- Objašnjava električne šeme instalacija na motornom vozilu.

- Razlikuje vrste provodnika koji se nalaze na vozilu.

- Upoređuje vrste i primjenu prekidača na vozilu kao i njihovu razliku.

- Upoređuje osigurače na vozilu u pogledu snage, oblika i dimenzija.

- Crta šemu sa osiguračima i potrošačima na vozilu.

- Zna da uoči otkaz i da ga otkloni u električnim instalacijama na vozilu.

- Razlikuje električne

- Razvija sposobnost logičkog razmišljanja i zaključivanja.

27




šeme instalacija na motornim vozilima.

Električni uređaji na vozilu - Razumije princip

rada i vrste električnih uređaja na motornom vozilu.

- Obrazlaže ulogu i vrste senzora.

- Objašnjava način rada akumulatora, i rad električne šeme sa akumulatorom.

- Definiše rad diname, alternatora i elektropokretača.

- Razumije sistem elektronskog paljenja na autu.

- Razlikuje princip rada i vrste električnih uređaja na motornom vozilu.

- Zna ulogu senzora, njihove vrste i princip rada.

- Razlikuje vrste akumulatora, način rada i njegovo umrežavanje.

- Razlikuje osnovne dijelove, šemu i način vezivanja diname, alternatora i elektropokretača u instalaciji na motornom vozilu.

- Razlikuje otkaze električnih uređaja i način otklanjanja kvara.

- Stiče osjećaj važnosti čuvanja energetskih izvora.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Piroćanac: Osnove elektrotehnike I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2003. - Z. Pendić, M. Pendić, J. Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2003. - R. Opačić: Elektronika I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - R. Opačić: Elektronika II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - S. Stanković, R. Laković: Elektronika, Izdavač ETF, Podgorica, 1999. - J. Lenasi i T. Ristanović: Motori i motorna vozila, Beograd, 2001. - D. Janković: Priručnik za automehaničare, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2003. - J. Lenasi: Motorna vozila, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2001. - P. Todorović: Motorna vozila, Beograd, 2004. - D. Simić: Motorna vozila, Beograd, 2001.

Drugi izvori: - časopisi, - internet, - priručnici za pojedine marke i vrste vozila, - autokatalozi, - časopisi iz oblasti automobilizma.

28

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - PC računar srednje konfiguracije, digitalni projektor i projekciono platno. - Pasivne elektronske komponente: otpornici, kondenzatori i kalemovi različitih

proizvođača, tipova i područja primjene. - RC generatori, generatori DC napona ili generatori funkcija. - Poluprovodničke komponente: diode - usmjeračke, zener, tunel, Si i Ge diode,

tranzistori - NPN, PNP, N kanalni, P kanalni FET tranzistori, tiristori – trijak, dijak, pojačavači - sa zajedničkim emiterom, jednostepeni, višestepeni i ispravljači - jednofazni, trofazni, polutalasni, punotalasni.

- Bakarni provodnici u električnim instalacijama i osigurači. - Šeme električnih instalacija na motornim vozilima u elektronskom obliku ili

nacrtane u nekom CAD programu, ili električne šeme iz kataloga. - Programi za simulaciju kvara u električnoj instalaciji na motornom vozilu. - Električni uređaji na vozilu: akumulator, dinama, alternator, elektropokretač,

senzori. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike; - Profesor elektrotehnike. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Elektrostatika - Jednosmjerna struja - Elektromagnetizam - Jačina magnetnog polja i

magnetna indukcija

- Fizika - Vektori i operacije sa vektorima - Kondenzatori u elektrotehničkoj

praksi - Mjerenje i računanje električnih

veličina - Rješavanje prostih i složenih kola - Poznavanje dielektričnih i

feromagnetnih materijala - Magnetno polje

- Poluprovodnici P i N tipa - Energetski procjep

- Hemija - Poznavanje P i N tipa poluprovodnika

- Proboj PN spoja

- Električne instalacije na motornom vozilu

- Motori - Motorna vozila - Praktična nastava

- Poznavanje električne instalacije na motornom vozilu

- Električni uređaji na vozilu - Motorna vozila - Praktična nastava

- Poznavanje električnih uređaja na motornom vozilu

29

1.2.5. MAŠINSKI ELEMENTI 1. Naziv predmeta: MAŠINSKI ELEMENTI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 60 12 72 III IV

Ukupno 60 12 72 3. Opšti ciljevi nastave - Korišćenje standarda u mašinstvu. - Sticanje znanja o uticaju vrsta opterećenja, napona i deformacija na mašinske

elemente. - Sticanje znanja o karakteristikama i primjeni nerazdvojivih spojeva. - Sticanje znanja o karakteristikama i primjeni razdvojivih spojeva. - Sticanje znanja o elestačnim vezama. - Sticanje znanja o vrstama i namjeni cijevnih vodova i elemenata za regulisanje

protoka. - Sticanje znanja o osovinama, osovinicama i vratilima. - Poznavanje karakteristika ležaja i ležišta. - Sticanje znanja o značaju podmazivanja. - Sticanje znanja o vrstama spojnica i njihovim svojstvima. - Sticanje znanja o elementima za prenos snage. - Ovladavanje stručnom terminologijom. - Sticanje pozitivne orjentacije prema zanimanju. - Poštovanje ekoloških normi i zaštita životne sredine.

30

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Tolerancije dužinskih mjera i oblika - Ilustruje dužinske

mjere. - Definiše pojam

tolerancija dužinskih mjera.

- Objašnjava osnovne veličine, tolerancija dužinskih mjera za djelove kružnog poprečnog presjeka.

- Ilustruje položaj tolerancijskih polja za otvore i osovine prema nultoj liniji.

- Objašnjava tablične vrijednosti osnovnih tolerancija za nazivne mjere do 500 mm.

- Upoznaje gornja i donja granična odstupanja za otvore i osovine i njihove tablične vrijednosti (µm).

- Objašnjava čvrsto, labavo i nesvjesno nalijeganje.

- Definiše pojam tolerancije oblika i položaja.

- Uočava sa radioničkog crteža spoljne, unutrašnje i neodredjene mjere.

- Razlikuje stvarnu i nazivnu mjeru, gornju i donju graničnu mjeru, dobru i lošu mjeru, donje i gornje granično odstupanje- kvalitet tolerancije.

- Razlikuje veličine tolerancija.

- Određuje iz tabela toleranciju i granična odstupanja.

- Proračunava za pojedine vrste nalijeganja u sklopu zazor ili preklop.

- Interpretira grafički veličine nalijeganja u sklopu.

- Unosi tolerancije na detaljne crteže.

- Stiče osjećaj za preciznost u radu.

- Razvija logično mišljenje.

Grafički rad: - Određivanje zazora

i preklopa za pojedine vrste nalijeganja i grafički prikaz istih veličina.

Nerazdvojivi i razdvojivi spojevi - Navodi podjelu i

vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu.

- Upoznaje se sa zakovanim spojevima i elementima za zakivanje.

- Objašnjava način zakivanja i kriterijum izbora zakivaka.

- Razlikuje zakovane spojeve sa preklopom i podmetačima.

- Upoređuje nerazdvojive i razdvojive spojeve.

- Razlikuje vrste veza u zavisnosti od zadatih djelova.

- Skicira nerazdvojivu i razdvojivu vezu.

- Stiče sigurnost u radu.

- Razvija sposobnost za pravilan izbor veze i elemenata.

31




- Navodi materijale za zakivanje i njihove oznake.

- Upoznaje se sa osnovnim pojmovima o zavarenim spojevima.

- Navodi vrste zavarenih spojeva i simbole obilježavanja.

- Upoznaje se sa načinom izbora postupka zavarivanja i u zavisnosti od debljine materijala navodi svojstva lemljenih spojeva.

- Objašnjava svojstva i nosivost lijepljenih spojeva.

- Navodi vrste, svojstva i primjenu razdvojivih spojeva.

- Objašnjava navojni spoj.

- Navodi vrste navoja i njihov način obilježavanja.

- Ilustruje spojeve klinovima i čivijama.

- Opisuje žljebne i ozubljene spojeve.

- Upoznaje stezne spojeve.

- Upoređuje način osiguranja navojnih spojeva od odvrtanja.

Elastične veze - Upoznaje se sa

vrstama i namjenom opruga i njihovim karakteristikama.

- Navodi materijal za opruge.

- Razlikuje opterećenje i deformacije kod opruga.

- Skiciranje opruga.

Elementi obrtnog kretanja - Navodi

konstruktivne oblike osovina,

- Upoređuje opterećenja vratila na uvijanje i


- Razumije uzajamni

Grafički rad - Proračun vratila

opterećenog na

32




vratila i rukavaca. - Opisuje

dimenzionisanje vratila.

- Nabraja materijal za izradu vratila i osovina.

- Upoznaje se sa osnovnim svojstvima osovina, vratila i rukavaca i njihovom primjenom.

- Navodi podjelu, svojstva i područja primjene ležišta.

- Opisuje stanje izmedju dodirnih površina u ležištima.

- Objašnjava podmazivanje ležišta.

- Navodi konstruktivne oblike ležišta i materijale za izradu.

- Navodi konstruktivne oblike ležajeva i njihove karakteristike.

- Objašnjava označavanje i prikazivanje ležaja.

- Opisuje ugradnju ležaja i njegovo učvršćivanje na rukavcu i kućici.

- Objašnjava trenje, podmazivanje i zaptivanje ležaja.

- Definiše zadatak spojnice.

- Navodi podjelu spojnica i njihove karakteristike.

- Opisuje ulogu pojedinih spojnica.

savijanje kod motornih vozila.

- Skicira osovine, osovinice i vratila.

- Razlikuje načine podmazivanja ležišta i razlikuje uredjaje za dovod i podmazivanje ležišta.

- Razlikuje oznake ležaja.

- Zna postupak ugradnje i demontaže ležaja.

- Zna način funkiconisanja spojnice.

odnos čovjeka, nauke, tehnike i rada.

- Razvija sposobnost za urednost i preglednost u radu.

- Stiče pozitivu orjentaciju prema zanimanju.

savijanje.

33




Elementi za prenos snage - Definiše zadatak

elemenata za prenos snage.

- Navodi podjelu i primjenu elemenata za prenos snage.

- Objašnjava frikcione točkove (prenosnike).

- Opisuje princip rada prenosnika sa ozubljenjem.

- Navodi svojstva, podjelu i oblike zupčastih parova.

- Opisuje cilindrične zupčaste parove.

- Objašnjava konične zupčaste parove.

- Objašnjava pužne parove.

- Navodi materijale za izradu zupčanika.

- Definiše zadatak lančanih parova.

- Navodi svojstva lančanih parova.

- Navodi vrste lanaca za prenošenje snage.

- Objašnjava označavanje zglobnih lanaca za prenošenje snage.

- Ilustruje otvoreni kaišni i remeni par.

- Navodi karakteristike kaiša i remena.

- Upoznaje se sa varijantom oblika remenice.

- Objašnjava zatezanje kaiša i remena.

- Definiše nosivost kaiševa i remena.

- Određuje prenosni odnos dvostepenog zupčastog prenosnika.

- Crta standardni profil zupca.

- Razlikuje oblike i veličine zubaca i zupčanika.

- Skicira cilindrični, konični i pužni par.

- Upoređuje vrste prenosa u zavisnosti od zadatih uslova.

- Uočava sličnosti i razlike pojedinih elemenata za prenos snage.

- Razlikuje oblike remenica.

- Razlikuje oznake na remenu.

- Uočava sile na remenu.

- Stiče osjećaj sigurnosti u radu.

- Podstiče snalažnjivost.



Grafički rad: - Izbor remena,

odredjivanje broja remena i sile na vratilu prema datim podacima.

34




Hidraulične i pneumatske komponente - Upoznaje pojmove

hidrauličnih i pneumatskih sistema.

- Navodi elemente i uredjaje hidrauličnih i pneumatskih sistema.

- Definiše osnovne parametre hidrauličnih sistema (pritisak, protok, stepen korisnosti).

- Upoznaje zapreminske pumpe i hidromotore.

- Upoznaje simbole zapreminskih pumpi i hidromotora, hidrauličnih cilindara i akumulatora.

- Pojašnjava hidraulične razvodnike i njihovu ulogu.

- Objašnjava hidraulične ventile (pritisne, protočne i nepovratne).

- Opisuje elemente za prigušivanje.

- Objašnjava servouredjaje.

- Upoznaje posebne uredjaje vozila (utovar, samoistovar i drugo).

- Opisuje rezervoare i filtere.

- Objašnjava cjevovode i strujanje fluida kroz cjevovode.

- Upoznaje

- Razlikuje elemente i uređaje hidrauličnih i pneumatskih sistema.

- Upoređuje procese hidrauličnih i pneumatskih sistema.

- Razlikuje parametre hidrauličnih sistema.

- Upoređuje rad zapreminskih pumpi i hidromotora.

- Upotrebljava simbole zapreminskih pumpi, hidromotora, hidrauličnih cilindara i akumulatora.

- Skicira hidraulične razvodnike i ventile.

- Razlikuje elemente za prigušivanje.

- Upoređuje ulogu rezervoara i filtera.

- Zna funkcionisanje cjevovoda.

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju.

- Podstiče

snalažljivost. - Razvija

samopouzdanje.

Vježbe: - Izrada šema

hidrauličnih i pneumatskih instalacija uz pomoć simbola.

- Izrada šema hidrauličnih i pneumatskih šema na računaru.

- Realizacija šema na demonstracionim tablama za hidrauliku i pneumatiku.

35




termodinamičke procese u pneumatici.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S. Drapić i drugi: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S. Drapić: Mašinski elementi I, za sve profile, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2000. - S. Drapić: Zbirka riješenih zadataka iz mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S. Veriga: Mašinski elementi III (funkcioni i zupčasti prenosnici), Mašinski fakultet

u Beogradu 1990. i dopunjeno izdanje, 2002. - P. Mitrović, Z. Radojević: Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2000. - S. Nikolić: Hidraulične, pneumatske i električne komponente, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 1994. i dopunjeno izdanje 2003. - M. Jakovljević: Termodinamika i hidraulika, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd 2000. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Stolovi sa odgovarajućim priborom za crtanje, - A/V sredstva, grafoskop, - Dijaprojektor sa odgovarajućim slajdovima, - Računar sa odgovarajućim softverom za crtanje, - Modeli i šeme sklopova i podsklopova mašina, - Šeme pneumatskih i hidrauličnih komponeneti, - Dijapozitivi iz hidraulike i pneumatike i - Demonstracione table sa pneumatskim i hidrauličnim komponentama. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Grafički radovi, po jedan u klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Vrste mašinskih elemenata - Tehničko crtanje sa

nacrtnom geometrijom - Prikazivanje mašinskih

elemenata

36


Predmet Znanja - Vrste zakovanih, zavarenih i

navojnih spojeva - Vrste klinova i čivija - Vrste opruga - Vrste cijevi i elemenata za

regulisanje protoka - Vrste osovina, osovinica i

vratila - Vrste ležaja i ležišta - Vrste zupčanika, remenih i

lančanih prenosnika

- Praktična nastava - Zakivanje, zavarivanje, izrada navoja, klinovi i čivije, opruge, cijevi i ventili, osovine, osovinice i vratila, klizni i kotrljajući ležaji, zupčanici, remeni i lančani prenosnici

- Osovine - Vratila

- Motori - Sastavni djelovi motora

- Elementi obrtnog kretanja - Elementi za prenos snage - Hidraulične i pneumatske

komponenete

- Motorna vozila - Sistem za upravljanje - Sistem za prenos snage - Šeme (hidraulične i

pneumatske)

37

1.2.6. MOTORI 1. Naziv predmeta: MOTORI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 72 36 108 Vježbe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje vozila, njegovih sklopova i uređaja. - Upoznavanje sa značajem i sistemom organizacije održavanja i opravke motornih

vozila. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju rada sa vozilima. - Sticanje znanja o vrstama motora. - Sticanje znanja o pojedinim sistemima motora. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Unapređivanje sopstvenih radnih sposobnosti.

38





Motori SUS - Objašnjava

istorijski razvoj motora SUS.

- Navodi podjelu motora SUS prema načinu upaljenja smješe i taktnosti.

- Navodi podjelu motora po konstrukcijskim i eksploatacionim osobinama.

- Objašnjava pogonske i upotrebne karakteristike motora SUS.

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog OTO motora.

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog OTO motora

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog dizel-motora.

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog dizel-motora.

- Objašnjava Vankelov motor.

- Definiše stepen kompresije.

- Objašnjava motore sa natpunjenjem.

- Zna istorijski razvoj motora SUS.

- Razlikuje motore SUS po eksplatacionim osobinama i principima upaljenja smješe.

- Razlikuje motore SUS po konstrukcijskim i eksploatacionim osobinama.

- Razlikuje pogonske i upotrebne karakteristike motora SUS.

- Skicira princip rada OTO motora i skicira taktove motora.

- Skicira princip rada dvotaktnog OTO motora.

- Skicira princip rada četvorotaktnog dizel-motora.

- Skicira princip rada dvotaktnog dizel-motora.

- Skicira princip rada Vankelovog motora.

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza.

- Stiče radne navike.

Dijelovi motora - Nabraja

nepokretne dijelove motora cilindarski blok.

- Razlikuje nepokretne dijelove motora.

- Razlikuje ulogu i

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju

39




- Objašnjava cilindarsku glavu, kućište motora, poklopac cilindarske glave.

- Objašnjava pokretne dijelove motora: klip, klipni prstenovi, osovinica klipa.

- Opisuje klipnjaču. - Opisuje koljenasto

vratilo i zamajac.

elemente cilindarske glave.

- Razlikuje pokretne dijelove motora.

- Upoređuje ulogu klipa, klipnih prstenova, osovinice klipa.

- Upoređuje ulogu i sastavne dijelove koljenastog vratila i zamajca.

radnih obaveza.

Razvodni mehanizam - Objašnjava

razvodni mehanizam.

- Opisuje bregasto vratilo.

- Opisuje ventilski sklop.

- Opisuje sistem za podešavanje zazora razvodnog mehanizma.

- Opisuje konstruktivna rješenja razvodnog mehanizma prema položaju i broju razvodnih elemenata.

- Opisuje koncept varijabilnog upravljanja ventilima (VVT).

- Razlikuje elemente razvodnog mehanizma.

- Upoređuje ulogu i način rada razvodnog mehanizma.

- Razlikuje ulogu ventilskog sklopa i njegove elemente.

- Upoređuje mehanički i elektromagnetni način otvaranja ventila.

- Zna koncept varijabilnog upravljanja ventilima (VVT).


Napajanje OTO motora gorivom i vazduhom - Objašnjava

rezervoar za gorivo.

- Objašnjava pumpu za gorivo.

- Objašnjava osnovni karburator.

- Objašnjava stvaranje radne smješe kod OTO motora.

- Definiše dopunske uređaje na karburatoru.

- Zna ulogu i način rada sistema za napajanje gorivom.

- Zna ulogu i način rada karburatora.

- Zna načine formiranja radne smješe kod OTO motora.

- Razlikuje dopunske uređaje na karburatoru.

- Upoređuje značaj i ulogu EUU za

- Razvija pozitivan odnos prema zaštiti okoline.

40




- Objašnjava elektronski upravljane uređaje za obrazovanje smješe.

- Objašnjava sisteme sa kontinualnim obrazovanjem smješe.

- Objašnjava sisteme sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem pritiska u usisnoj grani.

- Objašnjava sisteme sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem protoka vazduha.

- Objašnjava centralizovane sistme sa direktnim ubrizgavanjem.

obrazovanje smješe.

- Razlikuje rješenja i način rada sistema napajanja vazduhom i gorivom.

Obrazovanje smješe u dizel-motoru - Objašnjava ulogu i

elemente sistema za napajanje dizel-motora gorivom.

- Objašnjava ulogu pumpe niskog pritiska.

- Objašnjava linijsku pumpu.

- Objašnjava rotacionu pumpu.

- Objašnjava regulatore broja obrtaja.

- Objašnjava elektronsku kontrolu ubrizgavanja goriva kod dizel-motora.

- Objašnjava sistem pumpa – brizgač.

- Objašnjava sistem „COMMON – RAIL“.

- Razlikuje elemente sistema za napajenje dizel-motora.

- Zna način funkcionisanja pumpe niskog pritiska.

- Zna načine rada i elemente pumpe visokog pritiska.

- Zna ulogu regulatora.

- Razlikuje ulogu i način funkcionisanja sistema pumpa – brizgač.

- Razlikuje ulogu i način funkcionisanja „COMMON – RAIL“.


Podmazivanje motora - Objašnjava princip

rada sistema za podmazivanje.

- Zna primjenu sistema za podmazivanje.


41




- Skicira šeme sistema podmazivanja.

- Zna ulogu i značaj podmzivanja za rad motora.

Uređaji za paljenje smješe - Opisuje

akumulator. - Opisuje bobinu,

razvodnihk paljenja i platinsku dugmad.

- Objašnjava princip rada svjećica.

- Objasnjava regulatore ugla pretpaljenja.

- Objašnjava tranzistorsko paljenje.

- Objašnjava elektronsko paljenje.

- Objašnjava potpuno elektronsko paljenje.

- Objašnjava magnetni sistem paljenja.

- Zna princip baterijskog sistema paljenja.

- Zna ulogu svjećica. - Zna ulogu,

elemente i način funkcionisanja uređaja za paljenje smješe.

- Upoređuje različite sisteme paljenja.

Hlađenje motora - Objašnjava ulogu

sistema za hlađenje, navodi vrste hlađenja i princip rada.

- Objašnjava elemente sistema za hlađenje motora tečnošću.

- Objašnjava princip rada vazdušnog hlađenja motora.

- Obrazlaže karakteristike vodenog i vazdušnog hlađenja motora.

- Objašnjava sisteme hlađenja kod

- Zna ulogu hlađenja motora.

- Razlikuje načine hlađenja motora.

- Skicira elemente sistema hlađenja motora.

- Razvija ekološku svijest.

42




natpunjenih motora.

Električni uređaji na motoru - Opisuje alternator. - Opisuje

elektropokretač.

- Razlikuje princip rada, ulogu i elemente električnih uređaja na motoru.


Odvođenje izduvnih gasova - Objašnjava zadatak

uređaja za odvod izduvnih gasova i zadržavanje nesagorjelih čestica.

- Nabraja djelove uređaja za odvod izduvnih gasova.

- Zna funkciju pojedinih elemenata uređaja.


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Lenasi i T. Ristanović: Motori i motorna vozila, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavnih sredstava, Beograd, 2003. - N. Janićijević: Tehnologija obrazovnog profila, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavnih sredstava, Beograd, 2004. - D. Janković: Priručnik za automehaničare, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavnih sredstava, Beograd, 2002. - D. Simić: Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd, 1978. - P. Todorović: Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd, 2005. - J. Lenasi: Motorna vozila, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava,

Beograd, 2005. - LJ. Duraković: Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem, Zavod za izdavanje

udžbenika i nastavnih sredstava, Beograd, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Modeli vozila - Šeme - LCD projektor - Računar 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer, smjer motorna vozila ili mehanizacija;

43

- diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Uređaji motora - Motorna vozila - Dijelovi motora i uređaji na

motoru - Sastavni dijelovi motora - Praktična nastava - Neispravnosti i način

otklanjanja neispravnosti na motoru

44

1.2.7. ROBA U TRANSPORTU 1. Naziv predmeta: ROBA U TRANSPORTU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Poznavanje robe i njenih karakteristika. - Sticanje znanja o specifičnostima prevoza pojedinih vrsta roba. - Sticanje znanja o standardizaciji u oblasti transporta robe. - Usvajanje znanja o primjeni standarda i drugih propisa za robu u transportu. - Razumijevanje zanačaja kvaliteta robe. - Sticanje znanja o neophodnim posebnim kontrolama robe u transportu. - Razumijevanje značaja i načini očuvanja robe. - Sticanje znanja o ulozi i značaju ambalaže u distribuciji roba. - Usvajanje posebnih znanja o prevozu specijalne robe (lako kvarljive, opasne,

predimenzionisane). - Razvijanje ekološke svijesti.

45





Pojam, podjela i klasifikacija robe u transportu - Objašnjava pojam

robe i njena osnovna svojstva.

- Obrazlaže klasifikaciju robe u transportu.

- Objašnjava pojam tereta i njegovu podjelu.

- Razlikuje osnovna svojstva robe.

- Razlikuje robu prema njenim svojstvima.

- Razlikuje terete prema osnovnim karakteristikama.

- Razumije značaj saobraćaja.

Karakteristike robe-tereta utransportu - Nabraja fizička i

mehanička svojstva robe.

- Nabraja hemijska i tehnološka svojstva robe.

- Upoređuje fizička i mehanička svojstva robe.

- Razlikuje hemijska i tehnološka svojstva robe.


Standardizacija i drugi propisi za robu u transportu - Objašnjava pojam

standarda i standardizacije.

- Navodi sveobuhvatnost standardizacije po području, cilju i nivou.

- Obrazlaže primjenu standarda kod elemenata transportnog procesa,transportnih lanaca.

- Navodi primjenu standarda kod komercijalne i transportne ambalaže.

- Objašnjava primjenu standarda u oblasti transportnih i pretovarnih sredstava.

- Nabraja razlikujuće oznake na robi i pakovanju.

- Uočava cilj i značaj standarda i standardizacije.

- Uočava značaj uođenja standarda i sveobuhvatnost standardizacije.

- Analizira primjenu standarda kod elemenata transportnog procesa i transportnih lanaca.

- Uočava suštinu uvođenja standarda, modularnih mjera za komercijalnu i transportnu ambalažu.

- Razlikuje standarde u oblasti transportnih i pretovarnih sredstava.

- Indetifikuje pojedine oznake na robi i pakovanju.

- Razvija osjećaj za ekonomičnost.

Kontrola kvaliteta robe u transportu - Objašnjava pojam - Uočava vaznost i - Razvija osjećaj

46




kvaliteta robe. - Nabraja vrste

provjera kvaliteta robe.

- Obrazlaže vrste zvaničnih kontrola robe u transportu.

složenost očuvanja kvaliteta robe.

- Zna i vrednuje postupke ispitivanja kvaliteta robe.

- Upoređuje vrste kontrola robe u izvozu, uvozu i prevozu u unutrašnjem transportu.

odgovornosti.

Ambalaža i pakovanje robe - Objašnjava pojam i

funkciju pakovanja i ambalaže robe.

- Navodi klasifikaciju ambalaže.

- Navodi ambalažu od hartije i drveta.

- Navodi ambalažu od metala i stakla.

- Uočava razliku između pojmova pakovanja i ambalaže robe.

- Uočava funkciju ambalaže.

- Upoređuje različite oblike ambalaže i primjenu istih.

- Uočava svojstva i primjenu svih ambalaža.

- Uočava karakteristike i primjenu metalne i staklene ambalaže.

Specifični zahtjevi robe-tereta u transportu - Objasnjava vezu

između svojstva robe i odabranog prevoznog sredstva.

- Nabraja običnu robu i njene karakteristike.

- Navodi specifičnosti zrnaste robe – žitarica.

- Navodi specifičnosti transporta životinja.

- Nabraja najčešće vrste i karakteristike građevinskog materijala u

- Analizira svojstvo robe i opredjeljuje adekvatno prevozno sredstvo.

- Uočava mogućnosti prevoza obične robe.

- Razlikuje posebnosti transporta zrnastog tereta – žitarica.

- Zna postupke, standarde i uslove transporta zivotinja.

- Razlikuje uzroke specifičnih zahtjeva u prevozu građevinskog materijala.

- Upoređuje svojstva

- Stiče osjećaj za odgovornost.

47




transportu. - Nabraja vrste

drvenih proizvoda u transportu.

- Nabraja gumene, plastične, korodivne i dr. proizvode u transportu.

i uticaj sredine pri prevozu drvenih proizvoda.

- Upoređuje potrebne uslove pri prevozu proizvoda od gume, plastike, korodirajuće i drugih specificnih proizvoda.

Lako kvarljiva roba u transportu - Navodi vrste lako

kvarljive robe i moguće promjene na njoj.

- Nabraja postupke kod čuvanja i skladištenja lako kvarlje robe.

- Nabraja i opisuje pojedina prevozna sredstva za lako kvarljivu robu.

- Razlikuje uzroke promjena kod lakokvarljive robe.

- Upoređuje postupke čuvanja i skladištenja pojedine lako kvarljive robe.

- Upoređuje svojstva i uslove koje obezbeđuju pojedina transporta sredstva namijenjena za lako kvarljivu robu.

- Razvija osjećaj odgovornosti.

- Istraživanje na internetu

- Prevoz lako kvarljive robe.

Opasna roba u transportu - Nabraja opasne

materije u saobraćaju.

- Objašnjava standardne oznake i navodi opremu za prevoz opasnih materija.

- Upoređuje međunarodnu klasifikaciju, svojstva i označavanje opasnih materija.

- Zna uslove i procedure prevoza opasnih materija.


- Istraživanje na internetu

- Prevoz opasnih tereta.

Predimenzionisana roba u transportu - Nabraja svojstva i

vrste predimenzionisane robe u transportu.

- Navodi uslove za prevoz predimenzionisane robe.

- Upoređuje propise koji definišu gabaritna i druga ograničenja za vozila u saobraćaju.

- Upoređuje propise za prevoz predimenzionisane robe.

- Podstiče primjenu stečenih znanja u praksi.

48

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S. Ranković, S. Furundžić: Tereti u saobraćaju i mehanizacija pretovara, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2001. - S. Ranković: Integralni transport, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 1995. - Dr D. Špagnut: Tehnološke osobine robe u transportu, Saobraćajni fakultet

Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1983. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućim softverom. - Priključkak za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku svakog klasifikacionog

perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Standardizacija i drugi

propisi za robu u transportu - Unutrašnji transport - Zna ulogu i zadatak

paketizacije - Zna ulogu tipizacije i

standardizacije - Kontrola kvaliteta robe - Prevoz specijalne robe-tereta - Prevoz lako kvarljive robe - Prevoz opasne robe - Prevoz predimenzionisane

robe

- Špedicija - Specijalni poslovi špediterske djelatnosti

- Organizuje kontrolu kvaliteta i kvantiteta robe

49

1.2.8. GARAŽE I SERVISI 1. Naziv predmeta: GARAŽE I SERVISI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 42 30 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o karakteristikama i elementima parkiranja i garažiranja vozila. - Upoznavanje sa načinima utvrđivanja potreba za parkiranjem. - Shvatanje važnosti rješavanja problema parkiranja u gradovima. - Upoznavanje sa načinima rješavanja problema parkiranja. - Sticanje osnovnih znanja o objektima i tehnologiji tehničkog održavanja motornih

vozila. - Razvijanje tehničke kulture. - Podsticanje učenika na aktivno učešće u nastavi i podsticanje ka usavršavanju u

profesiji.

50





Parkiranje u gradovima - Obrazlaže problem

parkiranja. - Navodi vrste

parkiranja.

- Uočava probleme parkiranja.

- Upoređuje probleme parkiranja u raznim epohama i gradovima.

- Podstiče razmišljanje.

Karakteristike parkiranja - Navodi uzroke

parkiranja. - Opisuje

koncentraciju parkiranja.

- Objašnjava trajanje parkiranja i njen uticaj na veličinu parkirališta.

- Opisuje pješačenje i vezu sa parkiranjem.

- Navodi faktore koji utiču na veličinu površine za parkiranje.

- Navodi dimenzije vozila koje utiču na veličinu površine za parkiranje.

- Opisuje zaštitni prostor oko vozila na parkiralištu.

- Opisuje širinu prolaza vozila prilikom parkiranja.

- Obrazlaže grafičko rješenje širine prolaza.

- Nabraja načine i uglove parkiranja vozila.

- Definiše univerzalno parking mjesto.

- Upoređuje uticaj pojedinih faktora na obim korišćenja automobila.

- Predstavlja grafički koncentraciju parkiranja.

- Upoređuje zavisnost trajnosti parkiranja od pojedinih parametara.

- Razlikuje zavisnost između dužine pješačenja i veličine parkiranja.

- Analizira elemente od kojih zavisi površina za parkiranje.

- Ocjenjuje uticaj pojedinih elemenata na površinu jednog parking mjesta.

- Uočava veličine zaštitnog prostora za pojedine vrste vozila.

- Ocijenjuje uticaj načina parkiranja na iskorišćenje prostora.

- Rješava, grafičkim putem, širinu prolaza na parkiralištu.

- Upoređuje prednosti i nedostatke

- Podstiče snalažljivost.

- Podstiče preciznost.


- Razvija sposobnost analitičkog mišljenja.

Grafički rad: - Grafičkim putem

odrediti širinu prolaza na parkiralištu pri izlasku vozila hodom unaprijed i hodom unazad pod pravim i oštrim uglom.

51




pojedinih načina i uglova parkiranja vozila.

Utvrdjivanje potreba za parkiranjem - Objašnjava metod

posmatranja na terenu.

- Objašnjava metodu ankete.

- Definiše skraćenu metodu.

- Opisuje procjenu budućih potreba za parkiranjem.

- Uočava koje karakteristike parkiranja se mogu odrediti posmatranjem na terenu.

- Zna prednosti i nedostatke direktne ankete.

- Zna skraćenu metodu.


- Podstiče preciznost.

- Obilazak parkirališta.

- Anketiranje korisnika parkinga.

Način rješavanja parkiranja - Obrazlaže režim

parkiranja. - Obrazlaže

vremenski ograničenje parkiranja.

- Obrazlaže cijenu parkiranja.

- Opisuje regulisanje dinamičkog saobraćaja.

- Objašnjava javni gradski prevoz, parkiranje u stambenim zonama i zakonodavstvo.

- Upoređuje uticaj režima parkiranja, vremenskog ograničenja parkiranja i cijene parkiranja na rješavanje problema parkiranja.

- Uočava uticaj kvaliteta JGS na probleme parkiranja.

- Zna mogućnosti rešavanja problema parkiranja pomoću zakonske regulative.


- Prikazati razne tipove parking satova.

Ulično parkiranje - Opisuje ulično

parkiranje. - Opisuje prednosti i

nedostatke uličnog parkiranja.

- Ilustruje način parkiranja na ulici.

- Uočava potrebne dimenzije za parkiranje na ulici.


- Na konkretnom primjeru uočiti prednosti i nedostatke uličnog parkiranja i predložiti poboljšanja.

Parkiranje izvan ulice - Opisuje vanulično

parkiranje. - Definiše

parkiralište. - Objašnjava

organizaciju parkirališta.

- Objašnjava pojam

- Upoređuje parkiranje vozila u garažama i na otvorenom prostoru.

- Skicira vrste parking garaža.

- Uočava sličnosti i


- Obilazak parkirališta.

- Obilazak parking garaža.

- Učenici na internetu pronalaze filmske prikaze pojedinih

52




parking garaže. - Navodi i opisuje

vrste parking garaža prema namjeni, vezi između spratova, nivou izgradnje i tipu usluge.

- Objašnjava izbor lokacije parking-garaže.

- Opisuje opremu parking-garaže.

- Opisuje automatske parking garaže.

razlike pojedinih vrsta garaža.

- Uočava značaj izbora lokacije parking-garaže.

- Zna ulogu i važnost opreme parking-garaže.

- Upoređuje prednosti i nedostatke automatskih parking garaža.

vrsta parking garaža.

Servisne stanice - Definiše i opisuje

servisne stanice. - Navodi uzroke

promjene tehničkog stanja vozila.

- Opisuje vidove i parametre tehničkog održavanja.

- Obrazlaže određivanje kapaciteta servisa.

- Objašnjava način organizacije tehničkog održavanja.

- Opisuje opremu u servisima.

- Zna način proračuna broja tehničkog održavanja.

- Zna način proračuna obima proizvodnog programa, broja radnih mjesta i broja radnika.

- Interpretira način određivanja površine proizvodnih pogona i radionica.

- Upoređuje linijska i univerzalna radna mjesta.


- Podstiče prilagodljivost.

- Podstiče ekonomičnost.

- Posjeta servisu.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Putnik: Autobaze i auto stanice, Univerzitet u Beogradu – Saobraćajni fakultet,

Beograd, 2007. - N. Putnik: Garaže, servisi i parkirališta, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom. - Priključak za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda.

53

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu.


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj.



Predmet Znanja - Mjerodavne dimenzije vozila - Motorna vozila - Koncepcija gradnje vozila - Određivanje širine prolaza

grafičkim putem - Tehničko crtanje sa

nacrtnom geometrijom - Osnove nacrtne geometrije

- Ulično i vanulično parkiranje - Bezbjednost saobraćaja - Mjere društvene intervencije u oblasti bezbjednosti saobraćaja

- Rješavanje problema parkiranja

- Regulisanje saobraćaja - Stacionarni saobraćaj

- Servisne stanice - Praktična nastava - Tehničko održavanje i opsluživanje vozila

54

1.2.9. ORGANIZACIJA PREVOZA 1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA PREVOZA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 48 24 72 III 48 24 72 IV 44 22 66

Ukupno 140 70 210 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa strukturom i načinom organizovanja drumskog saobraćaja. - Razumijevanje prevoza tereta kao procesa. - Shvatanje važnosti racionalizacije prevoza i uticaja dobre organizacije rada na

smanjenje troškova poslovanja. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz tereta. - Sticanje znanja o odabiru najpovoljnijeg sredstva prevoza s obzirom na

specifičnosti tereta. - Razumijevanje uticaja organizacije prevoza tereta na zdravu životnu sredinu. - Upoznavanje sa špediterskim poslovima u domaćem i međunarodnom transportu. - Upoznavanje sa zadacima i ovlašćenjima operativnog osoblja u procesu prevoza i

prepoznavanje svog mjesta u tom procesu. - Primjena teorijskog znanja u rješavanju praktičnih zadataka u putničkom

domaćem i međunarodnom saobraćaju. - Podsticanje učenika na permanentno usavršavanje.

55





Osnovni pojmovi o transportu - Definiše pojmove:

transport, saobraćaj, transportni sistem, transportni proces, prosta vožnja, složena vožnja, obrt vozila, itinerer.

- Nabraja vidove saobraćaja i njihove specifičnosti.

- Nabraja i klasifukuje robu za transport.

- Nabraja i klasifukuje ambalažu.

- Opisuje značaj putne mreže.

- Navodi i klasifikuje puteve.

- Uočava ekonomski značaj transporta.

- Upoređuje značaj i ulogu pojedinih vidova saobraćaja.

- Uočava uticaj tereta na cijenu prevoza.

- Razlikuje značaj pakovanja i obilježavanja tereta.

- Uočava značaj ambalaže.


Vježba: - Svojstva tereta na

konkretnom primjeru.

Podjela, karakteristike i sredstva drumskog saobraćaja - Opisuje značaj i

ulogu drumskog saobraćaja.

- Navodi karakteristike drumskog saobraćaja.

- Navodi vrste drumskog saobraćaja.

- Objašnjava pojam i podjelu putničkog saobraćaja.

- Objašnjava pojam i podjelu teretnog saobraćaja.

- Nabraja sredstva drumskog saobraćaja.

- Navodi (nabraja) svojstva vozila.

- Definiše i objašnjava svojstva vozila.

- Upoređuje vozila i njihova svojstva.

- Vrši pravilan izbor sredstava za obavljanje transportnog zadatka.


- Razumije potrebu jedinstvenog transportnog procesa.

Vježba: - Na internetu

pronalazi slike i karakteristike različitih transportnih sredstava drumskog saobraćaja.

Organizacija autotransportnih preduzeća - Objašnjava potrebu

organizovanog prevoza putnika i robe.

- Uočava značaj primjene računara za efikasan rad pojedinih službi.

- Razvija snalažljivost i osjećaj za timski rad.

- Posjeta firmi koja se bavi transportom robe.

56




- Opisuje poslove garažne službe.

- Opisuje poslove dispečerske službe.

- Opisuje poslove komercijalne službe.

- Opisuje poslove zajedničkih službi.

- Analizira uticaj veličine preduzeća na način unutrašnje organizacije.

Vozni park i pokazatelji rada - Opisuje pojam

voznog parka i inventarskog voznog parka.

- Opisuje tehničko-eksploatacionu podjelu voznog parka.

- Navodi tehničko-eksploatacione pokazatelje i izmjeritelje rada vozila.

- Uočava značaj sistema izmjeritelja i koeficijenata za planiranje, analizu i ocjenu efikasnosti rada voznog parka.



Vremenski bilans voznog parka - Objašnjava pojam

auto – dana. - Objašnjava bilans

voznog parka u danima.

- Definiše koeficijent tehničke ispravnosti.

- Objašnjava koeficijent iskorišćenja voznog parka.

- Definiše koeficijent iskorišćenja ispravnog voznog parka.

- Objašnjava bilans voznog parka u časovima.

- Definiše koeficijent iskorišćenja vremena u 24 časa.

- Definiše koeficijent iskorišćenja radnog vremena.

- Ocjenjuje uspješnost rada pojedinih službi na osnovu pokazatelja rada voznog parka.

- Analizira vrijednosti pokazatelja rada vozila.

- Upoređuje sličnosti i razlike pojedinih pokazatelja.

- Identifikuje probleme koji se javljaju prije i tokom transportnog procesa.

- Izračunava auto-dane i auto-časove pomoću koeficijenata i inventarskih auto-dana.

- Razvija preciznost i efikasnost.

- Razvija preciznost i tačnost u radu.

Vježba: - Za određeni broj

vozila u vremenskom periodu tabelarno predstaviti vremenski bilans voznog parka i prateće koeficijente.

- Pismeni zadatak sa

zadacima u kojima se računaju izmjeritelji i koeficijenti vremenskog bilansiranja rada vozila.

57




Pokazatelji brzine - Definiše pojam

brzine i nabraja brzine u saobraćaju.

- Definiše pojam saobraćajne brzine.

- Definiše eksploatacionu brzinu.

- Definiše prevoznu brzinu.

- Definiše brzinu obrta.

- Izračunava saobraćajnu brzinu.

- Izračunava eksploatacionu brzinu.

- Izračunava prevoznu brzinu.

- Razumije značaj poštovanja propisa.

- Razvija ekonomičnost.

Pokazatelji pređenog puta - Objašnjava pređeni

put vozila. - Definiše koeficijent

iskorišćenja pređenog puta.

- Definiše koeficijent nultog pređenog puta.

- Definiše srednju dužinu jedne vožnje pod teretom.

- Definiše srednje rastojanje prevoza jedne tone tereta.

- Objašnjava pojam srednje dnevne kilometraže.

- Izračunava pređeni put vozila.

- Izračunava pokazatelje pređenog puta.

- Analizira dobijene vrijednosti pokazatelja pređenog puta.

- Izračunava pređeni put i pokazatelje pređenog puta pomoću koeficijenata i inventarskih auto-dana.

- Razvija snalažljivost i osjećaj za preuzimanje odgovornosti.

Pokazatelji iskorišćenja korisne nosivosti - Objašnjava

koeficijent statičkog iskorišćenja nosivosti.

- Definiše koeficijent dinamičkog iskorišćenja nosivosti.

- Izračunava nivo iskorišćenja nosivosti vozila.

- Podstiče smisao za produktivnost.

Količina prevezene robe i ostvareni transportni rad - Objašnjava pojam

količine prevezene robe.

- Objašnjava transportni rad vozila.

- Izračunava količinu prevezene robe.

- Izračunava transportni rad.

- Analizira ostvareni transportni rad i bolja rješenja.

- Razvija smisao za ekonomičnost.

- Pismeni zadatak sa zadacima u kojima se računa broj vozila na radu, količina prevezene robe i transportni rad.

58

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Proizvodnost voznog parka - Objašnjava

proizvodnost vozila. - Objašnjava uticaj

pokazatelja rada na proizvodnost vozila.

- Izračunava proizvodnost vozila.

- Analizira ostvarenu proizvodnost vozila i traži bolja rješenja.

- Razvija smisao za produktivnost.

Vježba: - Grafički prikazati zavisnost proizvodnosti od pojedinih pokazatelja rada.

Utovarno-istovarne stanice - Definiše utovarno -

istovarne stanice. - Objašnjava propusnu

moć (kapacitet) stanice.

- Objašnjava potrebu određivanja broja mjesta za utovar – istovar.

- Definiše ritam rada stanice.

- Definiše interval vožnje.

- Objašnjava kordinaciju kretanja vozila i rada stanice.

- Objašnjava promet i protok tereta.

- Određuje način postavljanja vozila.

- Izračunava propusnu moć.

- Izračunava broj radnih mjesta.

- Izračunava optimalan broj vozila na radu.

- Izračunava promet i protok tereta.

- Analizira veličinu prometa i protoka tereta.

- Razvija preciznost. - Podstiče

inicijativnost. - Podstiče

prilagođavanje različitim uslovima rada.

- Posjeta robnom terminalu drumskog saobraćaja.


zadacima u kojima se računa proizvodnost, broj mjesta za utovar i istovar, optimalan broj vozila na radu.

Špedicija u transportu - Upoznaje se sa

pojmom špedicije. - Nabraja vrste

špediterskih poslova. - Nabraja transportne

poslove. - Nabraja dokumenta

u teretnom transportu.

- Opisuje značaj i ulogu pojedinih dokumenata.

- Nabraja specijalne poslove u transportu.

- Upoređuje poslove špedicije u domaćem i međunarodnom transportu.

- Razlikuje dokumenta i postupak u vršenju špediterskih usluga.

- Zna vrste i postupke rada sa dokumentacijom.




- Podstiče marljivost. - Preuzimanje

odgovornosti.

Vježba: - Popunjavanje i obrada putnog naloga i tovarnog lista

Osiguranje u transportu - Upoznaje se sa

pojmom osiguranja u transportu.

- Opisuje značaj i ulogu KARGO.

- Upoznaje uslove osiguranja u transportu.

- Ocjenjuje značaj osiguranja u

- Razvija osjećaj odgovornosti i pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

Vježba: - Popunjavanje polise

osiguranja.

59




osiguranja. - Opisuje značaj i

ulogu KASKO osiguranja.

- Opisuje značaj i ulogu osiguranja auto-odgovornosti (AO).

transportu.

Troškovi transporta - Navodi podjele

troškova prema raznim obilježjima.

- Objašnjava pojedine troškove prevoza.

- Opisuje način određivanja cijene koštanja prevoznih usluga.

- Izračunava troškove prevoza.

- Izračunava cijenu koštanja prevoznih usluga.

- Analizira strukturu troškova ostvarenih u transportu robe.

- Razvija preciznost i inicijativnost.

Vježbe: - Izračunavanje fiksnih

i varijabilnih troškova i njihovo grafičko predstavljanje.

- Analiza ukupnih troškova.

- Izračunavanje cijene koštanja i prodajne cijene prevozne usluge.

Putevi vožnje pri prevozu tereta - Opisuje ponavljajući

put prevoza tereta. - Opisuje zrakasti put

prevoza tereta. - Opisuje prstenasti

put prevoza tereta. - Opisuje zbirni put

prevoza tereta.

- Vrši izbor putanje za prevoz tereta na konkretnom primjeru.

- Pronalazi rješenja koja će dovesti do smanjenja troškova i povećanja proizvodnosti.

- Analizira rad vozila, uočava greške i ispravlja ih.

- Razvija kritičko razmišljanje i inicijativnost.


Primjena vučnih i samoistovarnih vozila - Obrazlaže primjenu

vučnih i priključnih vozila.

- Obrazlaže primjenu vozila sa samoistovarom tereta.

- Izračunava i upoređuje efekte primjene vučnih i priključnih vozila i vozila za samoistovar tereta.

- Podstiče razmišljanje.

- Pismeni zadatak sa zadacima u kojima se računaju troškovi transporta, pokazatelji rada pri raznim putevima vožnje, potreban broj poluprikolica.

60

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski


izvođenje nastave

učenik učenik učenik Putnički saobraćaj - Definiše putnički

saobraćaj i navodi njegove podjele.

- Objašnjava pojam mobilnosti stanovništva.

- Objašnjava pojam prometa putnika.

- Objašnjava pojam protoka putnika.

- Upoređuje vrste putničkog saobraćaja.

- Analizira tokove putnika.


Pokazatelji rada u putničkom saobraćaju - Nabraja pokazatelje

rada u putničkom saobraćaju.

- Objašnjava brzine vozila pri prevozu putnika.

- Objašnjava srednji put prevoženja putnika.

- Objašnjava stepen smjenjivanja putnika.

- Objašnjava koeficijent statičkog iskorišćenja kapaciteta vozila.

- Objašnjava koeficijent dinamičkog iskorišćenja kapaciteta vozila.

- Objašnjava transportni rad u putničkom saobraćaju.

- Definiše proizvodnost.

- Izračunava pokazatelje rada u putničkom saobraćaju.

- Analizira dobijene vrijednosti pokazatelja rada vozila.

- Upoređuje probleme koji se javljaju prije i tokom prevoza putnika.

- Izračunava transportni rad.

- Analizira ostvareni transportni rad i traži bolja rješenja.

- Izračunava proizvodnost.

- Analizira ostvarenu proizvodnost i istražuje bolja rješenja.


Dokumentacija u putničkom saobraćaju - Nabraja

dokumentaciju u domaćem putničkom saobraćaju.

- Nabraja dokumentaciju u međunarodnom putničkom

- Upoređuje prevozne isprave za vozilo, posadu i putnike.

- Uopređuje putni nalog i kontrolni list.

- Zna osnovne propise zakona o javnom prevozu putnika.

- Razvija preciznost I tačnost u radu.

Vježba: - Popunjavanje i

obrada putnog naloga i kontrolnog lista.

61

Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi


učenik učenik učenik saobraćaju. - Popunjava

dokumenta. Međugradski prevoz putnika - Objašnjava pojam

međugradskog prevoza putnika.

- Nabraja linije u međugradskom prevozu.

- Objašnjava potrebu izračunavanja broja vozila na međugradskoj liniji.

- Objašnjava potrebu računanja trajanja obrta vozila.

- Analizira fizičke pokazatelje rada međugradske linije.

- Analizira finansijske pokazatelje rada međugradske linije.


- Posjeta firmi koja se bavi međugradskim prevozom putnika.


zadacima u kojima se računaju pokazatelji rada i potreban broj autobusa u međugradskom prevozu putnika.

Javni gradski prevoz putnika - Objašnjava pojam

gradskog prevoza putnika.

- Opisuje vrste linija u gradskom prevozu.

- Objašnjava međustanično rastojanje u gradskom prevozu.

- Nabraja pokazatelje kvaliteta mreže linija.

- Objašnjava prevozne zahtjeve putnika.

- Objašnjava učestalost i interval vožnje vozila.

- Definiše prevoznu sposobnost linije.

- Objašnjava potrebu izračunavanja broja vozila i vozača na gradskoj liniji.

- Objašnjava faktore koji utiču na izbor vozila za gradski saobraćaj.

- Opisuje značaj dispečerske službe u gradskom putničkom saobraćaju.

- Ilustruje linije u gradskom prevozu.

- Izračunava interval vožnje i frekfenciju vozila na liniji.

- Izračunava potreban broj vozila na liniji.

- Izračunava potreban broj vozača.

- Uočava greške u organizovanju prevoza putnika.

- Upoređuje efekte rada na pojedinim linijama.

- Uočava značaj i ulogu taksi prevoza.

- Upoređuje eksploataciono – tehnička svojstva i karakteristike vozila za gradski saobraćaj.



- Podstiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

- Posjeta firmi koja se bavi javnim gradskim prevozom putnika.

62

Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi


učenik učenik učenik Autobuske stanice - Objašnjava pojam

autobuske stanice. - Upoređuje elemente

funkcionisanja službi na autobuskoj stanici.

- Posjeta autobuskoj stanici.

Red vožnje - Opisuje elemente

reda vožnje u međugradskom saobraćaju. .

- Opisuje red vožnje u gradskom saobraćaju

- Nabraja uzroke poremećaja reda vožnje.

- Opisuje mjere koje otklanjaju poremećaje u redu vožnje.

- Planira red vožnje tabelarno i grafički.

- Uočava mogućnosti korišćenja računara za izradu reda vožnje.

- Uočava značaj tačnosti i ravnomjernosti u JGS.

- Razlikuje uzroke poremećaja u redu vožnje.




- Podstiče marljivost.

- Pismeni zadatak sa zadacima vezanim za red vožnje i rad autobusa u gradskom saobraćaju.

Tarife i sistemi naplate u putničkom saobraćaju - Nabraja tarifne

sisteme u putničkom saobraćaju.

- Opisuje sisteme naplate usluga.

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih tarifnih sistema.

- Upoređuje sisteme naplate, prednosti i nedostatke.

Plan rada voznog parka - Obrazlaže pojam

planiranja u transportu.

- Definiše elemente plana rada u teretnom saobraćaju.

- Definiše elemente plana rada u putničkom saobraćaju.

- Planira rad voznog parka.

- Ispravlja greške prethodnog plana rada voznog parka.


Vježba: - Primjer izrade plana

rada u teretnom i putničkom saobraćaju.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Stanišić i B. Marković: Organizacija prevoza putnika i robe, Zavod za užbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2002. - dr M. Markovic: Transport, špedicija, carine i osiguranje, Beogradska poslovna

škola, Beograd, 2003. - dr R. Branković: Javni gradski putnički prevoz, Naučna knjiga, Beograd, 1987. - dr Lj. Topenčarević: Organizacija i tehnologija drumskog transporta, Građevinska

knjiga, Beograd, 1987.

63

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom. - Priključak za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, pismeni zadatak u II i IV klasifikacionom periodu. - Pismeno, pismeni rad u I i III klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Dokumenta u teretnom saobraćaju

- Špedicija - Dokumenta u međunarodnoj špediciji

- Značaj i uloga osiguranja u transportu

- Transportno osiguranje - Polisa i druge isprave u transportnom osiguranju

- Osnovni pojmovi o transportu

- Osnovi saobraćaja - Karakteristike saobraćaja - Sredstva u saobraćaju

- Specijalni poslovi u transportu

- Klasifikacija robe i ambalaže

- Roba u transportu - Kontrola kvaliteta robe u transportu

- Standardizacija i drugi propisi za robu u transportu

- Tehničko-eksploataciona svojstva vozila

- Motorna vozila - Prohodnost vozila - Stabilnost vozila - Koncepcija gradnje vozila

64

1.2.10. MOTORNA VOZILA 1. Naziv predmeta: MOTORNA VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 48 24 72 IV 44 22 66

Ukupno 92 46 138 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje vozila, njegovih sklopova i uređaja. - Razumijevanje koncepcije gradnje motornih vozila. - Sticanje znanja potrebnih za tehničko odrzavanje i opravku motornih vozila. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju rada sa vozilima. - Briga o poštovanju standarda i normativa. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvjanje ekološke svijesti.

65

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Koncepcija gradnje motornih vozila - Navodi sklopove

putničkog automobila.

- Navodi sklopove teretnog vozila.

- Navodi sklopove autobusa.

- Razlikuje sklopove putničkog automobila.

- Razlikuje sklopove teretnog vozila.

- Razlikuje sklopove autobusa.



Sistem prenosa sanage - Upoznaje ulogu

spojnice i klasifikaciju spojnica.

- Objašnjava frikcione i centrifugalne spojnice.

- Objašnjava komandne mehanizme spojnice.

- Objašnjava hidrauličnu spojnicu.

- Objašnjava elektromagnetnu spojnicu.

- Opisuje mjenjač i navodi ulogu i elemente mjenjača.

- Objašnjava mjenjač sa nepokretnim osama vratila.

- Objašnjava princip rada nesinhronizovanog mjenjača.

- Objašnjava princip rada sinhronizovanog mjenjača.

- Objašnjava mjenjače sa pokretnim osama vratila (planetarni mjenjači).

- Objašnjava mehaničke kontinualne prenosnike.

- Objašnjava princip rada hidrodinamičkog i hidromehaničkog

- Upoređuje različite vrste spojnica.

- Zna princip rada sinhronizovanog mjenjača.

- Zna funkciju planetarnih mjenjača.

- Zna princip rada kontinualnih prenosnika.

- Upoređuje princip rada hidrodinamičkog i hidromehaničkog mjenjača.

- Zna rad reduktora i navodi njegovu primjenu.


- Razvija zalaganje za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost

- Posjeta voznom parku transportnog preduzeća.

66




mjenjača. - Objašnjava reduktor. Zglobni prenosnici - Navodi zglobne

prenosnike. - Objašnjava sinhrone

zglobne prenosnike. - Objašnjava asinhrone

zglobne prenosnike. - Objašnjava zglobne

prenosnike sa elastičnim spojnicama.

- Upoređuje sinhrone i asinhrone zglobne prenosnike.

- Skicira sinhrone i asinhrone zglobne prenosnike.

- Skicira zglobne prenosnike sa elastičnim spojnicama.

Pogonski most - Opisuje pogonski

most i navodi ulogu i elemente.

- Objašnjava glavni prenosnik i složeni glavni prenosnik.

- Objašnjava diferencijal i blokirani diferencijalni prenosnik.

- Objašnjava poluvratila.

- Objašnjava pogon motornog vozila na više osovina.

- Upoređuje princip rada pojedinih elemenata pogonskog mosta.

- Razlikuje elemente diferencijala i značaj blokiranja.

- Zna način prenošenja obrtnog momenta.

- Zna ulogu i značaj razvodnih prenosnika.

- Razvija osjećaj za preciznost.

Točkovi i pneumatici - Objašnjava ulogu i

konstruktivne oblike točka.

- Objašnjava građu pneumatika.

- Objašnjava označavanje pneumatika.

- Zna ulogu i građu pneumatika.

- Razlikuje oznake na pneumaticima.

- Razvija osjećaj za timski rad i spremnost za pomoć.

- Tabelarni prikaz oznaka pneumatika na primjeru.

Sistem za upravljanje - Objašnjava ulogu

sistema za upravljanje i elemente.

- Objašnjava upravljački mehanizam.

- Objašnjava prenosni mehanizam.

- Objašnjava stabilizaciju i

- Upoređuje ulogu, sastavne dijelove i način funkcionisanja upravljačkog mehanizma.

- Analizira stabilizaciju vozila.

- Razlikuje uglove postavljanja upravljačkih točkova.

- Razvija osjećaj za ekonomičnost i produktivnost.

67




postavljanje upravljačkih točkova.

- Objašnjava ulogu servo-uređaja upravljačkog mehanizma.

Sistem za kočenje - Objašnjava

mehanizam za kočenje, navodi ulogu i elemente.

- Objašnjava doboš kočnice.

- Objašnjava disk kočnice.

- Obrazlaže mehanički prenosni mehanizam.

- Objašnjava hidraulični prenosni mehanizam.

- Obrazlaže hidraulične prenosne instalacije sa servo-uređajem i sa stranim energetskim izvorom.

- Objašnjava pneumatske prenosne mehanizme kočnice.

- Objašnjava jednovodne i dvovodne pneumatske prenosne mehanizme za kočenje priključnog vozila.

- Obrazlaže princip rada kočnog ventila i kočnog cilindra.

- Objašnjava motorni usporač.

- Objašnjava hidropneumatske kočnice.

- Uočava princip rada sistema za kočenje.

- Skicira elemente kočnica.

- Zna ulogu i načine funkcionisanja hidraulične kočnice.

- Upoređuje ulogu i način rada servo-uređaja i stranog energetskog izvora.

- Zna ulogu i način funkcionisanja pneumatske kočnice.

- Skicira kočni ventil i kočni cilindar.

- Razvija preciznost u radu, efikasnost, usmjerenost ka razvoju.

- Na katalozima proizvođača, elektronskim i štampanim, učenici prepoznaju i analiziraju sisteme za kočenje.

Sistem za oslanjanje - Objašnjava sistem

oslanjanja motornih vozila, vrste i klasifikacije sistema

- Razlikuje elemente sistema za oslanjanje po njihovoj funkciji.

- Uočava značaj

- Razvija osjećaj za timski rad i spremnost za pomoć.

68




oslanjanja. - Objašnjava

kinematske karakteristike oslanjanja.

- Objašnjava elastične sisteme oslanjanja.

- Definiše elemente za prigušenje.

- Objašnjava stabilizatore.

kinematike vođenja točkova.

- Razlikuje sisteme oslanjanja.

- Zna ulogu i način funkcionisanja amortizera.

Okvir, karoserija i priključni uređaj - Opisuje

karakteristične konstrukcije karoserije i ramova motornih vozila.

- Opisuje priključne uređaje.

- Razlikuje karakteristične konstrukcije karoserije.

- Skicira priključne uređaje.

- Na katalozima proizvođača, elektronskim i štampanim, učenici upoređuju sisteme karoserija i priključne uređaje.

Izvori električne energije i svjetlosna signalizacija - Opisuje električne

brisače i perače vjetrobrana.

- Opisuje auto-kablove, osigurače, prekidače i releje.

- Opisuje komandnu tablu.

- Opisuje uređaje za osvjetljavanje puta i svjetlosnu signalizaciju.

- Šematski prikazuje elektro-opremu vozila.

- Objašnjava kontrolno-mjerne instrumente na vozilu.

- Objašnjava uređaje za zagrijavanje i ventilaciju.

- Upoređuje šeme električne instalacije i opreme na vozilu.

- Zna elemente i ulogu komandne table.

- Razlikuje pojedine kontrolno-mjerne instrumente.

- Zna ulogu i način funkcionisanja uređaja za svjetlosnu signalizaciju.

- Razvija osjećaj za materijalnu odgovornost.

69




učenik učenik učenik Kotrljanje točkova na putu - Objašnjava

kotrljanje točkova po putu.

- Objašnjava kretanje pogonskih točkova.

- Objašnjava kretanje gonjenih točkova.

- Definiše koeficijent prijanjanja.

- Definiše koeficijent otpora pri kotrljanju.

- Upoređuje točkove po funkciji.

- Razlikuje otpore pri kretanju točka na putu.

- Razlikuje koeficijente trenja i prijanjanja.


Raspodjela mase vozila - Opisuje raspodjelu

mase vozila sa tri točka.

- Opisuje raspodjelu mase vozila sa 4 točka.

- Definiše koordinate težišta.

- Razlikuje raspodjelu mase vozila.

- Određuje koordinate težišta na primjeru.

- Skicira raspodjelu mase vozila.

- Razvija osjećaj za preciznost i tačnost u radu.

Grafički rad - Određivanje

koordinata težišta vozila.

Sile otpora pri kretanju vozila - Objašnjava otpor

pri kotrljanju. - Objašnjava otpor

vazduha. - Definiše koeficijent

otpora vazduha. - Objašnjava otpor

nagiba puta. - Objašnjava otpor

inercijalnih sila.

- Upoređuje sile otpora pri kretanju vozila.

- Skicira sile otpora. - Izračunava sile

otpora.

- Razvija osjećaj za preciznost u skiciranju i izračunavanju.

Dinamičke reakcije tla - Objašnjava

dinamičke reakcije tla.

- Definiše maksimalan uspon.

- Definiše maksimalnu moguću brzinu.

- Definiše maksimalno moguće ubrzanje.

- Uočava dinamičke reakcije tla.

- Upoređuje granične vrijednosti uspona, brzine i ubrazanja.

- Izračunava otpore kretanja vozila.

- Razvija usmjerenost ka razvoju.

Vučni režim - Definiše

karakteristike - Zna karakteristike

motora. - Razvija osjećaj za

preciznost i

70




pogonskog motora. - Definiše spoljašnje

brzinske karakteristike motora.

- Objašnjava mehanički stepen.

- Definiše silu na pogonskim točkovima.

- Objašnjava vučno - brzinske karakteristike vozila.

- Definiše dinamičku karakteristiku vozila.

- Definiše maksimalnu brzinu vozila.

- Definiše ubrzanje vozila.

- Definiše vrijeme ubrzanja.

- Definiše put ubrzanja.

- Objašnjava bilanse snage vozila.

- Definiše prenosni odnos glavnog prenosnika.

- Definiše prenosni odnos prvog stepena prenosa u mjenjaču.

- Definiše međuprenosne odnose u mjenjaču.

- Upoređuje vučno - brzinsku i dinamičku karakteristiku vozila.

- Skicira vučno-brzinsku i dinamičku karakterisiku vozila.

- Upoređuje brzinu, ubrzanje, vrijeme i put ubrzanja.

- Izračunava brzinu, ubrzanje, vrijeme i put ubrzanja.

- Skicira dijagrame brzine, ubrzanja vremena i puta ubrzanja.

- Skicira bilanse snage vozila.

tačnost.

Kočioni režim - Definiše jednačinu

kretanja u procesu kočenja

- Objašnjava maksimalnu vrijednost sile kočenja

- Objašnjava raspodjelu kočnih sila

- Definiše kritičnu brzinu pri kočenju

- Izračunava maksimalne vrijednosti sila kočenja i raspodjelu sile kočenja

- Skicira dijagrame kočenja

- Upoređuje brzinu, vrijeme i put kočenja

- Izračunava brzinu,

- Razvija osjećaj za tačnost

- Projektni zadatak

71




- Definiše put kočenja

- Definiše stvarni put zaustavljanja

- Obrazlaže uticaj težine vozila na parametre kočenja

- Objašnjava uticaj eksploatacionih faktora na kočnu dinamičnost motornih vozila

vrijeme i put kočenja

- Upoređuje dijagrame brzine, vremena i puta kočenja

Potrošnja goriva - Navodi

karakteristike ekonomičnosti potrošnje goriva

- Objašnjava metode normiranja potrošnje goriva

- Objašnjava uticaj eksploatacionih faktora na potrošnju goriva

- Uočava značaj ekonomičnosti potrošnje goriva

- Skicira dijagram potrošnje goriva

- Upoređuje uticaj eksploatacionih faktora na potrošnju goriva

- Razvija osjećaj za ekonomičnost

- Razvija ekolosku svijest

- Razvija odgovornost

- Upoređivanje karakteristika potrošnje goriva iz elektronskih i štampanih izvora

Prohodnost vozila - Objašnjava

prohodnost vozila, vučnu silu i silu prijanjanja

- Objašnjava sposobnost savlađivanja uspona

- Objašnjava parametre gabarita

- Objašnjava sposobnost savlađivanja prepreka

- Upoređuje prohodnost vozila

- Upoređuje vučnu silu i silu prijanjanja

- Uočava parametre gabarita

Stabilnost vozila - Objašnjava

uzdužnu stabilnost vozila.

- Objašnjava poprečnu stabilnost vozila.

- Definiše stabilnost upravljana vozila bez zaokretanja.

- Definiše stabilnost upravljana vozila

- Upoređuje uzdužnu i poprečnu stabilnost vozila.

- Razvija preciznost i osjećaj za tačnost.

72




sa zaokretanjem. 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Lenasi i T. Ristanović: Motori i motorna vozila, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastava sredstva, Beograd, 2003. - D. Simić: Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd, 1978. - P. Todorović: Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd, 2005. - J. Lenasi: Motorna vozila, Zavod za izdavanje udžbenika i nastava sredstva,

Beograd, 2005. - LJ. Duraković: Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem, Zavod za izdavanje

udžbenika i nastava sredstva, Beograd, 2005. - N. Janićijević: Tehnologija obrazovnog profila - automehaničar, Zavod za

izdavanje udžbenika i nastava sredstva, Beograd, 2004. - D. Janković: Priručnik za automehaničare, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastava sredstva, Beograd, 2002.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Modeli vozila - Šeme - LCD projektor - Računar 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer – smjer mehanizacija ili motorna vozila; - diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Elementi motornih vozila - Praktična nastava - Uređaji na motornim vozilima

- Neispravnosti i načini otklanjanja neispravnosti na motornim vozilima

73

1.2.11. UNUTRAŠNJI TRANSPORT 1. Naziv predmeta: UNUTRAŠNJI TRANSPORT 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 48 24 72 IV

Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom i značajem unutrašnjeg transporta. - Sticanje znanja o tehnološko-manipulativnim sredstvima. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju rada sa sredstvima unutrašnjeg transporta. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvijanje osjećaja za ekonomičnost. - Razvijanje radnih navika.

74





Pojam i značaj unutrašnjeg transporta - Objašnjava pojam

unutrašnjeg transporta.

- Upoznaje značaj unutrašnjeg transporta.

- Upoznaje principe organizacije unutrašnjeg transporta.

- Uočava značaj unutrašnjeg transporta.

- Upoređuje principe organizacije unutrašnjeg transporta.



Priprema i obezbjeđenje tereta u manipulacijama - Nabraja jedinice

tereta. - Objašnjava značaj

tipizacije i standardizacije.

- Objašnjava način obezbjeđivanja tereta za transport.

- Upoznaje značaj paketizacije.

- Objašnjava značaj paleta pri manipulacijama.

- Objašnjava značaj kontenera kao manipulativnih jedinica u integralnom transportu.

- Upoređuje jedinice tereta.

- Upoređuje značaj obezbeđenja tereta u transportu.

- Razlikuje ulogu i zadatak paketizacije.

- Upoređuje značaj paleta i kontenera pri obezbeđenju tereta.


Osnovni pojmovi o mehanizaciji pretovara - Upoznaje značaj

razvoja sredstava unutrašnjeg transporta.

- Nabraja načine pretovara robe.

- Objašnjava prednosti i nedostatke pojedinih načina pretovara robe.

- Uočava značaj primjene sredstava unutrašnjeg transporta.

- Razlikuje načine pretovara robe.

- Upoređuje pojedine načine pretovara robe.

- Razumije značaj skladišta u transportu.

Tehnološko-manipulativna sredstva - Upoznaje značaj

pravilnog izbora manipulativnog sredstva.

- Uočava značaj pravilnog izbora manipulativnog sredstva.



- Posjeta preduzeću.

75




- Upoznaje vrste viljuškara.

- Upoznaje utovarno-transportna sredstva.

- Upoznaje manipulativna sredstva kontenerizacije.

- Upoređuje vrste viljuškara.

- Razlikuje osnovna utovarno-transportna sredstva.

Prosti pretovarni uređaji i naprave - Upoznaje vrste

poluga. - Objašnjava vrste

kolica u zavisnosti od vrste tereta.

- Upoznaje ručni viljuškar kao prosto pretovarno oruđe.

- Razlikuje vrste kolica u zavisnosti od vrste tereta.

- Razumije značaj pravilnog održavanja sredstava.

Gravitacioni uređaji za premještanje tereta - Upoznaje klizne

kanale i spiralne kliznice.

- Upoznaje gravitacione cijevi.

- Upoznaje valjčaste kliznice.

- Upoređuje gravitacione uređaje za premještanje tereta.

- Razvija osjećaj za preciznost i ekonomičnost.

Osnovni elementi za opsluživanje dizalica i kranova - Nabraja elemente

za opsluživanje dizalica i kranova.

- Upoznaje ulogu lanaca, koturova,doboša, užadi, kuka i kočionih uređaja.

- Objašnjava uređaje za hvatanje rastresitog tereta.

- Razlikuje uređaje za komadne terete.

- Upoređuje uređaje za hvatanje rastresitog tereta.

- Upoređuje način rada elemenata za opsluživanje dizalica i kranova.

- Stiče pozitivan odnos prema propisanim pravilima.

Karakteristike sredstava unutrašnjeg transporta - Upoznaje pojam i

značaj dizalica i kranova.

- Nabraja podjelu kranova.

- Nabraja podjelu transportera.

- Upoznaje elevatore.

- Upoznaje konvejnere.

- Objašnjava

- Upoređuje dizalice i kranove.

- Upoređuje podjelu kranova po vrstama.

- Razlikuje vrste transportera.

- Upoređuje načine prenosa robe u zavisnosti od vrste transportera.

- Zna način rada


- Posjeta preduzeću.

76




hidraulički transport.

- Objašnjava pneumatski transport.

elevatora. - Zna način rada

konvejnera. - Upoređuje način

prenosa tereta hidrauličkim i pneumatskim putem.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L. Filković: Sredstva unutrašnjeg transporta, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavna sredstva, Beograd, 2002. - S. Ranković: Integralni transport, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavna

sredstva, Beograd, 2002. - L. Filković: Osnove saobraćaja i transporta, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavna sredstva, Beograd, 2002. - S. Ranković, S. Furundžić: Tereti u saobraćaju i mehanizacija pretovara, Zavod za

izdavanje udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2001. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Modeli sredstava. - Šeme. - LCD projektor. - Računar. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inžinjer; - diplomirani mašinski inžinjer.



Predmet Znanja - Priprema i obezbjeđenje

tereta u manipulacijama - Tehničko-manipulativna

sredstva

- Integralni transport i logistika

- Formiranje jedinice tereta na paletama i u kontenerima

- Tehnička baza paletizacije i kontenerizacije transporta

77

1.2.12. OSNOVI PUTEVA I ULICA 1. Naziv predmeta: OSNOVI PUTEVA I ULICA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje istorijskog razvoja gradnje puteva. - Sticanje znanja o osnovnim karakteristikama puteva. - Upoznavnje sa projektovanjem i gradnjom puteva. - Sticanje znanja o tehničkim elementima puta. - Razvijanje tačnosti i efikasnosti u radu. - Razvijanje tehničke kulture.

78



cijevi Preporuke za


Istorijski razvoj gradnje puteva - Opisuje istorijat

gradnje puteva. - Opisuje pojam puta. - Nabraja vrste

puteva.

- Upoređuje načine gradnje puteva.

- Upoređuje vrste puteva.

- Ilustruje vrste puteva.



Klasiranje puteva - Nabraja vrste

klasiranja puteva. - Nabraja puteve po

klasama.

- Uočava značaj klasiranja puteva.

- Uočava značaj pojedinih karakteristika puta.


- Prezentacija klasiranja puteva.

Eksploatacione karakteristike puta - Nabraja

eksploatacione karakteristike puta.

- Opisuje projketnu brzinu.

- Opisuje računsko bruto opterećenje od vozila.

- Opisuje propusnu moć puta.

- Opisuje protok saobraćajnog toka.

- Opisuje saobraćajno opterećenje puta.

- Opisuje bruto-tonski ekvivalent kolovoznog zastora.

- Opisuje prevoznu sposobnost vozila.

- Uočava značaj eksploatacionih karakteristika puta.

- Upoređuje uticaj projektne brzine na izbor konstruktivnih elemenata puta i cijenu izgradnje puta.

- Zna računsko bruto opterećenje.

- Vrši brojanje vozila. - Izražava saobraćajno

opterećenje. - Upoređuje bruto-

tonski ekvivalent i prevoznu sposobnost vozila.


- Brojanje vozila na određenom mjestu puta.

Dejstvo vozila na kolovoz - Opisuje dejstvo

vozila na kolovoz. - Uočava posljedice

kretanja vozila po kolovozu.


Izrada seminarskog rada: - Putna mreža.

Način predstavljanja puta - Opisuje način

predstavljanja puta. - Objašnjava situacioni

plan puta. - Objašnjava uzdužni

profil puta. - Objašnjava poprečni

profil puta.

- Analizira elemente prikazivanja puta.

- Razlikuje načine predstavljanja puta.

- Crta put u situacionom planu.

- Crta put u uzdužnom profilu.

- Razumije značaj pravilnog odabira prevoznog puta i prevoznog sredstva.

- Izrada skice puta.

79


cijevi Preporuke za


- Upoređuje visinski odnos puta prema terenu.

- Crta poprečne profile puta.

Konstruktivni elementi puta - Nabraja

konstruktivne elemente puta.

- Opisuje konstruktivne elemente puta.

- Opisuje pojam preglednosti puta u krivini.

- Objašnjava pojam preglednosti puta u krivini.

- Opisuje kretanje vozila u krivini.

- Opisuje konstruktivne elemente puta u uzdužnom profilu.

- Upoređuje uticaj elemenata puta na bezbjednost saobraćaja.

- Skicira konstruktivne elemente puta.

- Uočava složenost kretanja vozila kroz horizontalnu i vertikalnu krivinu.

- Uočava uticaj elemenata puta na bezbjedno kretanje vozila.

- Razvija motivaciju. - Podstiče stabilnost

ličnosti.

- Posjeta putu u eksploataciji.

Građevinski elementi puta - Navodi elemente

donjeg stroja puta. - Opisuje donji stroj

puta i njegove elemente.

- Nabraja elemente gornjeg stroja puta.

- Opisuje elemente gornjeg stroja puta.

- Opisuje opremu puta.

- Uočava uticaj donjeg stroja na kvalitet puta.

- Upoređuje karakteristike donjeg stroja puta.

- Skicira donji stroj puta.

- Uočava značaj elemenata gornjeg stroja puta.

- Skicira gornji stroj puta.

- Razlikuje ulogu opreme puta.


- Posjeta putu u izgradnji.

Kolovozne konstrukcije - Opisuje pojam

kolovozne konstrukcije.

- Nabraja vrste kolovoznih konstrukcija.

- Navodi karakteristike pojedinih kolovoznih

- Upoređuje kolovozne konstrukcije.

- Uočava ulogu i značaj kolovozne konstrukcije.

- Razumije odnos saobraćaja i geografije.

- Posjeta putevima sa različitim kolovoznim konstrukcijama.

80


cijevi Preporuke za


konstrukcija. Gradske ulice - Opisuje ulice u

naselju. - Nabraja vrste ulica. - Navodi karakteristike

pojedinih vrsta ulica. - Navodi karakteristike

poprečnih profila ulica u naselju.

- Uočava sličnosti i razlike pojedinih vrsta ulica.

- Skicira ulice u naselju u poprečnom profilu.

- Upoređuje elemente ulica i ulične mreže.

- Upoređuje uticaj elemenata ulice na dinamički i stacionarni saobraćaj.

- Razumije značaj različitih saobraćajnih pojmova.


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Marković: Osnovi puteva i ulica, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 1999. - A. Cvetanović: Osnovi puteva, Naučna knjiga, Beograd,1989. - D. Macura: Putevi I, II, III, Saobraćajni fakultet, Beograd, 1980/83. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar. - Internet. - Video projektor. - Geografske karte: generalštabne, geodetske i auto karte. - Šeme.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj; - diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja.

81



Predmet Znanja

- Istorijski razvoj gradnje puteva

- Osnovi saobraćaja - Istorijski razvoj saobraćaja

- Način predstavljanja puta - Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom

- Projekcije - Tehnički crteži

- Kolovozne konstrukcije - Hemija - Prirodni izvori organskih jedinjenja (nafta, zemni gas)

- Građevinski elementi puta - Bezbjednost saobraćaja - Pojmovi i znaci u saobraćaju - Gradske ulice - Regulisanje saobraćaja - Gradska putna mreža

- Raskrsnice - Stacionarni saobraćaj

82

1.2.13. BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA 1. Naziv predmeta: BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 92 46 138 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim pojmovima i značajem bezbjednosti saobraćaja. - Upoznavanje sa problemima koji prate odvijanje saobraćaja. - Upoznavanje sa strukturom i faktorima bezbjednosti saobraćaja. - Upoznavanje sa uzrocima, greškama i posljedicama saobraćajnih nezgoda. - Upoznavanje značaja pravilnog uviđaja, vještačenja i sprovođenja mjera

društvene intervencije. - Primjenjivanje teorijskih znanja u riješavanju praktičnih zadataka iz oblasti

bezbjednosti saobraćaja. - Razvijanje radnih navika i tolerantnog odnosa prema ljudima. - Razvijanje samopouzdanja i humanosti. - Razvijanje odgovornosti za primjenu mjera bezbjednosti u saobraćaju.

83





Uvod u bezbjednost saobraćaja - Objašnjava pojam i

predmet nauke o bezbjednosti saobraćaja.

- Nabraja negativne društvene pojave u saobraćaju.

- Uočava značaj bezbjednosti saobraćaja.

- Upoređuje negativne društvene pojave u sobraćaju.

- Razumije značaj bezbjednosti saobraćaja.

Ugroženost u saobraćaju,mjerenje i prezentacija ugroženosti - Definiše pojam

ugroženosti. - Nabraja postupke

za utvrđivanje ugroženosti.

- Upoznaje rizične grupe u saobraćaju.

- Definiše ulogu žrtve u saobraćaju.

- Upoređuje stepen ugoženosti.

- Upoređuje rizične grupe i žrtve u saobraćaju.

- Razvija odgovornost.

Čovjek kao subjektivni faktor bezbjednosti saobraćaja - Opisuje čovjeka

kao faktora bezbjednosti.

- Definiše zahtjeve saobraćaja i sposobnosti čovjeka.

- Objašnjava dinamiku i strukturu ličnosti:starost,pol, iskustvo, bolest, umor, alkohol, drogu, medikamente, ishranu, nedovoljno znanje i vještinu, demografsko-

socijalna obilježja.

- Uočava značaj čovjeka kao faktora bezbjednosti.

- Razlikuje elemente aktivne i pasivne bezbjednosti čovjeka.

- Zna karakteristike čovjeka.

- Razvija sposobnost za saradnju.


Objektivni faktori bezbjednosti saobraćaja - Nabraja objektivne

faktore bezbjednosti saobraćaja.

- Objašnjava aktivnu bezbjednost puta.

- Objašnjava pasivnu bezbjednost puta.

- Upoređuje elemente aktivne i pasivne bezbjednosti puta.

- Upoređuje elemente aktivne i pasivne bezbjednosti


84




- Objašnjava aktivnu bezbjednost vozila.

- Objašnjava pasivnu bezbjednost vozila.

- Objašnjava uticaj prirodnih i društvenih činioca na bezbjednu vožnju.

vozila. - Uočava značaj

prirodnih i društvenih faktora.

Etiologija saobraćajnih nezgoda - Objašnjava pojam

Etiologije. - Objašnjava vrste

uzroka saobraćajnih nezgoda.

- Uočava značaj etiologije.

- Razlikuje uzroke saobraćajnih nezgoda.


Fenomenologija saobraćajnih nezgoda - Objašnjava pojam fenomenologije. - Upoznaje greške i vrste grešaka učesnika u saobraćaju. - Upoznaje posledice

grešaka u saobraćaju.

- Objašnjava vezu uzroka i grešaka učesnika u saobraćaju.

- Uočava značaj fenomenologije.

- Upoređuje greške učesnika u saobraćaju.

- Analizira vezu uzrok-greška-posljedica.


85




učenik učenik učenik Saobraćajne nezgode - Objašnjava definiciju

saobraćajne nezgode.

- Nabraja podjelu saobraćajnih nezgoda.

- Opisuje faze saobraćajne nezgode.

- Objašnjava tragove prve i druge faze saobraćajne nezgode.

- Nabraja podjelu tragova prema mjestu, vrsti, veličini, fazi i situaciji.

- Opisuje puteve u saobraćajnoj nezgodi.

- Opisuje vremena u saobraćajnoj nezgodi.

- Opisuje brzine u saobraćajnoj nezgodi.

- Opisuje usporenje u saobraćajnoj nezgodi.

- Objašnjava sudare vozila.

- Objašnjava nalete na pješake i dvotočkaše.

- Zna definiciju saobraćajne nezgode i podjelu nezgoda.

- Razlikuje tragove u zavisnosti od mjesta i trenutka u kom su nastali.

- Razlikuje put, brzinu, vrijeme i usporenje u saobraćajnim nezgodama.

- Skicira dijagram zavisnosti osnovnih veličina.

- Uočava karakteristike sudara vozila.

- Razlikuje karakteristike naleta na pješake i dvotočkaše.

- Razvija motivaciju, marljivost i preciznost.

- Učenici se na internetu upoznaju sa različitim vrstama nezgoda i vrše analizu.

Uviđaj i vještačenje saobraćajnih nezgoda - Opisuje postupak

uvidjaja saobraćajne nezgode.

- Opisuje metode za proračun brzina učesnika u saobraćajnoj nezgodi.

- Objašnjava sadržaj nalaza i mišljenja vještaka.

- Upoznaje obaveze

- Uočava značaj uviđaja.

- Razlikuje preliminarne, uviđajne i postuviđajne faze uviđaja.

- Izračunava brzine kretanja učesnika u saobraćajnoj nezgodi.

- Izračunava put i



- Posjeta saobraćajnom vještaku.

86




učesnika ili lica koje naiđe na mjestu saobraćajne nezgode.

- Opisuje prostornu i vremensku distribuciju saobraćajnih nezgoda.

vrijeme u saobraćajnoj nezgodi.

- Upoređuje elemente nalaza i mišljenja vještaka.

- Uočava značaj pravilnog vještačenja.

- Upoređuje obaveze učesnika ili lica koje naiđe na mjestu saobraćajne nezgode.

- Upoređuje prostornu i vremensku distribuciju saobraćajnih nezgoda.

Mjere društvene intervencije u oblasti bezbjednosti saobraćaja - Upoznaje značaj

mjera društvene intervencije.

- Opisuje značajnije mjere vezane za čovjeka.

- Opisuje značajnije mjere vezane za put.

- Opisuje značajnije mjere vezane za vozilo.

- Zna značajnije mjere društvene intervencije.

- Uočava važnost mjera društvene intervencije.

- Razvija svijest o preuzimanju odgovornosti.

- Posjeta instituciji nadležnoj za praćenje i analizu saobraćajnih nezgoda.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Prof. dr M. Inić: Bezbjednost drumskog saobraćaja, Fakultet tehničkih nauka u

Novom Sadu, Novi Sad, 1997. - R. Vukićević: Regulisanje i bezbjednost saobraćaja, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 1997. - Prof. S. Kostić: Saobraćajna tehnika I, Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu,

Novi Sad, 1998. - D. Šotra, G. Čarapić: Vještačenje saobraćajnih nezgoda, Zbirka zadataka, Lovćen

osiguranje, Podgorica, 2002. - Tablice za saobraćajno-tehničko vještačenje, Društvo inženjera i tehničara

saobraćaja Beograd, Beograd, 1991. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar. - LCD projektor. - Internet.

87

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u





Predmet Znanja - Uticaj društvenih uslova na

bezbjednu vožnju - Saobraćajna kultura - Uticaj društvenih uslova na

formiranje ljudi kao učesnika u saobraćaju

- Aktivna i pasivna bezbjednost čovjeka

- Sobraćajna psihologija - Karakteristike čovjeka koje zavise ili ne zavise od njegove volje

- Aktivna i pasivna bezbjednost puta

- Osnovi puteva i ulica - Elementi uzdužnog, poprečnog profila i situacionog plana

- Aktivna i pasivna bezbjednost vozila

- Motorna vozila - Osnovni elementi vozila koji su važni za bezbjednu vožnju

88

1.2.14. INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA 1. Naziv predmeta: INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III IV 44 22 66

Ukupno 44 22 66 3. Opšti ciljevi nastave - Razumijevanje uloge i značaja pojedinih vidova saobraćaja. - Sticanje znanja o teretu kao predmetu prevoza. - Upoznavanje sa sistemima integralnog transporta. - Razumijevanje prevoza tereta kao procesa. - Sticanje znanja o odabiru najpovoljnijeg sredstva prevoza s obzirim na

specifičnosti tereta. - Shvatanje važnosti racionalizacije prevoza i uticaja dobre organizacije rada na

smanjenje troškova poslovanja. - Razumijevanje uticaja organizacije prevoza tereta na zdravu životnu sredinu. - Razvijanje osjećaja za ekonomičnost. - Razvijanje pozitivne orijenacije prema zanimanju.

89

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI



izvođenje nastave

učenik učenik učenik Integralni transport

- Definiše integralni transport.

- Opisuje kombinovani transport.

- Navodi osnovne karakteristike kombinovanog transporta.

- Navodi osnovne karakteristike klasičnog transporta robe.

- Razlikuje klasične i savremene sisteme transporta.


- Razvija smisao za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost.


Paletni sistem transporta - Opisuje pojam

paletizacije. - Navodi vrste paleta. - Objašnjava tehničku

bazu paletizacije.

- Uočava prednosti korišćenja paleta.

- Razvija motivaciju i samopouzdanje.

Kontenerski sistem transporta - Opisuje osnove

razvoja i transporta kontenera.

- Navodi vrste kontenera.

- Nabraja osnovne karakteristike pojedinih vrsta kontenera.

- Opisuje tehnologije transporta malih, srednjih i velikih kontenera.

- Opisuje pogodnosti primjene kontenera.

- Nabraja sredstva za prevoz kontenera.

- Navodi osnovne karakteristike sredstava za prevoz kontenera.

- Nabraja sredstva za pretovar kontenera.

- Navodi osnovne karakteristike sredstava za

- Uočava značaj uvođenja kontenera u sistem transporta.

- Uočava značaj prevoza robe kontenerima.

- Uočava prednosti savremenog načina transporta robe.

- Razvija smisao za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost.

- Posjeta skladištu.

90



izvođenje nastave

učenik učenik učenik pretovar kontenera.

- Objašnjava pojam kontenerskog terminala.

Tehnologije ”VOZILO-VOZILO" - Opisuje tehnologije

integralnog drumsko-željezničkog sistema transporta. .

- Opisuje tehnologije integralnog kopneno-pomorskog sistema transporta

- Upoređuje prednosti i nedostatke različitih načina transporta.

- Razlikuje načine transporta drumskih vozila.


Robno transportni centri

- Objašnjava potrebu formiranja robno-transportnih centara.

- Opisuje namjenu i djelatnost RTC.

- Opisuje tehničku bazu RTC.

- Upoređuje uticaj RTC na ukupne troškove transporta.

- Upoređuje utacaj RTC na štednju energije i zaštitu životne sredine.


Kooperacija i koordinacija u transportu

- Objašnjava pojam kooperacije.

- Nabraja oblike kooperacije u transportu.

- Opisuje kooperaciju između pojedinih vidova saobraćaja.

- Objašnjava koordinaciju saobraćaja.

- Upoređuje ekonomske efekte kooperacije između pojedinih vidova transporta.

- Uočava nužnost kooperacije na području tehnologija integralnog transporta.


Transportni lanci - Definiše osnovne

pojmove transportnog lanca.

- Ilustruje transportni lanac sa paletom, kontenerom i vozilom kao tovarnom jedinicom integralnog transporta.

- Objašnjava zadatke standardizacije u

- Upoređuje prednosti i nedostatke sistema transportnog lanca.

- Zna područja standardizacije u transportnom lancu.

- Razvija motivaciju i samopouzdanje.

91



izvođenje nastave

učenik učenik učenik transportnom lancu.

Pojam i zadaci logistike - Objašnjava pojam

logistike. - Nabraja faktore

razvoja logistike. - Objašnjava ulogu

logistike. - Opisuje ulogu

logistike u funkciji racionalizacije i marketinga.

- Objašnjava makrologistički sistem.

- Zna pojam logistike. - Razlikuje faktore

koji utiču na razvoj logistike.

- Uočava ulogu i zadatke poslovne logistike.

- Upoređuje ulogu logistike u funkciji racionalizacije i marketinga.

- Razvija inicijativnost i snalažljivost u radu.

Marketing logistika

- Objašnjava zadatke marketing logistike.

- Opisuje ulogu marketing logistike u preduzeću.

- Razlikuje područja primjene marketing logistike.

- Uočava značaj marketing-logistike za korisnika usluga.

- Razvija osjećaj snalažljivosti i prilagodljivosti.

Podsistemi marketing logistike - Objašnjava

podsistem realizacije porudžbine.

- Objašnjava podsistem skladištenja.

- Opisuje podsistem pakovanja.

- Opisuje podsistem transporta.

- Uočava logističke podsisteme i njihove karakteristike.

- Razvija spremnost na saradnju.

- Razvija osjećaj za racionalno trošenje materijalnih sredstava.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Prof. dr R. Perišić, Savremene tehnologije transporta I – integralni sistemi

transporta – IV izdanje, Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1994.

- Prof. dr R. Perišić, Savremene tehnologije transporta II – integralni sistemi transporta – IV izdanje, Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1995.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom. - Priključak za internet. - LCD projektor.

92

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u



9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Palete i konteneri kao

standardizovani transportni sudovi

- Specijalne palete i konteneri

- Roba u transportu - Standardizacija i drugi propisi za robu u transportu

- Specifični zahtjevi robe u transportu

- Formiranje jedinice tereta na paletama i u kontenerima

- Tehnička baza paletizacije i kontenerizacije transporta

- Unutrašnji transport - Priprema i obezbjeđenje tereta u manipulacijama

- Tehničko-manipulativna sredstva

- Poređenje klasičnog i savremenog transporta

- Osnovi saobraćaja - Prednosti i nedostaci pojedinih vidova saobraćaja

- Podsistemi logistike - Marketing u saobraćaju - Marketing koncepcija poslovne i razvojne politike

- Transport transkontenera - Saobraćajna geografija - Pomorski putevi, matične luke, saoraćajna čvorišta

93

1.2.15. REGULISANJE SAOBRAĆAJA 1. Naziv predmeta: REGULISANJE SAOBRAĆAJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 44 22 66 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje svijesti o ulozi i značaju regulisanja saobraćaja. - Sticanje znanja o načinima regulisanja saobraćaja. - Sticanje znanja o snimanju i kanalisanju saobraćajnih tokova. - Sticanje znanja o mjerama i efektima regulisanja saobraćaja. - Podsticanje tolerantnog odnosa prema ljudima. - Razvijanje svijesti o neophodnosti poštovanja propisa. - Razvijanje samopouzdanja, odgovornosti i komunikativnosti.

94





Uvod u regulisanje saobracaja - Definiše pojam i

potrebu regulisanja saobraćaja.

- Opisuje uslove odvijanja kao i zadatke regulisanja saobraćaja.

- Nabraja načine regulisanja saobraćaja.

- Uočava značaj regulisanja saobracaja kao sistema.

- Upoređuje probleme i efekte regulisanja saobraćaja.

- Razlikuje načine regulisanja saobraćaja.


Teorija saobrać. ajnog toka - Navodi razvoj i

značaj teorije saobraćajnog toka.

- Definiše saobracajni tok.

- Nabraja osnovne veličine saobraćajnog toka.

- Definiše osobenosti osnovnih veličina saobraćajnog toka.

- Objašnjava neravnomjernost protoka vozila.

- Objašnjava osnovne osobenosti gustine i brzine saobraćajnog toka.

- Opisuje međusobnu zavisnost tri osnovne veličine saobraćajnog toka.

- Nabraja metode snimanja (brojanja) saobraćaja.

- Uočava značaj teorije saobraćajnog toka (TST).

- Upoređuje faktore saobraćajnog toka.

- Upoređuje osnovne veličine saobraćajnog toka.

- Uočava osobenosti saobraćajnog toka.

- Analizira neravnomjernosti protoka vozila.

- Upoređuje osobenosti gustine i brzine saobraćajnog toka.

- Crta dijagram zavisnosti: brzine i gustine. protoka od gustine, protoka od brzine saobraćajnog toka.

- Uočava značaj brojanja saobraćaja.

- Razlikuje metode brojanja saobraćaja.

- Podstiče inicijativnost

Gradska putna mreža - Opisuje gradski

saobraćajni sistem i navodi njegove elemente.

- Definiše gradsku

- Upoređuje karakteristike gradskog saobraćajnog sistema i njegove


95




putnu mrežu i njenu strukturu.

- Navodi prostorne modele gradskih putnih mreža.

elemente. - Razlikuje

klasifikaciju gradske putne mreže.

- Razlikuje prostorne modele:

- primarnu putnu mrežu i

- sekundarnu putnu mrežu.

Raskrsnice - Opisuje različite

tipove raskrsnica. - Objašnjava

konfliktne tačke na raskrsnici.

- Definiše ulogu i način uređenja prostora ispred raskrsnice.

- Navodi tipove površinskih raskrsnica.

- Ilustruje funkcionalnu klasifikaciju denivelisanih raskrsnica.

- Obrazlaže načine prikazivanja opterećenja raskrsnica.

- Upoređuje raskrsnice prema nivou, broju krakova, lokaciji i načinu regulisanja.

- Upoređuje uticaj konfliktnih tačaka na raskrsnici na vođenje saobraćajnih tokova.

- Uočava ulogu prostora ispred raskrsnice.

- Upoređuje osnovne tipove površinskih raskrsnica.

- Uočava razloge planiranja denivelacionih raskrsnica.

- Upoređuje načine prikazivanja i distribucije saobraćajnih tokova na raskrsnici.


Način i sredstva regulisanja saobraćaja - Ilustruje

horizontalnu signalizaciju.

- Navodi vertikalnu signalizaciju.

- Navodi svjetlosnu signalizaciju.

- Objašnjava kriterijume podstavljanje

- Razlikuje horizontalne oznake i standarde za njihovo postavljanje.

- Uočava vertikalnu signalizaciju i principe postavljanja.

- Razlikuje tipove i

- Razumije značaj pravilnog odabira prevoznog puta i prevoznog sredstva.

- Projektni zadatak.

96




semafora. - Objašnjava načine

rada semafora. - Navodi postupke

dimenzionisanja svjetlosne signalizacije.

- Definiše plan odvijanja faza.

način postavljanja svjetlosne signalizacije.

- Upoređuje kriterijume za uvođenje semafora.

- Zna načine rada semafora.

- Zna postupak izrade faznog plana.

- Zna postupak proračuna rada semafora.

Stacionarni saobraćaj - Definiše lokalne

gradske saobraćajnice i stacionarni saobraćaj.

- Navodi klasifikaciju i osnovne elemente pristupnih ulica.

- Zna ciljeve umirenja saobraćaja na lokalnoj gradskoj mreži.

- Zna tehničke elemente pristupnih ulica.


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Vukićević: Regulisanje i bezbjednost saobraćaja, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2000. - M. Maletin: Planiranje i projektovanje saobraćajnica u gradovima, Orion Art,

Beograd, 2005. - Priručnici za polaganje vozačkih ispita. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar. - Priključak za internet. - Video projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj.

97



Predmet Znanja - Stacionarni saobraćaj - Ciljevi umirenja saobraćaja

(pristupne ulice)

- Garaže i servisi - Način rješavanja parkiranja - Parkirališta - Parkiranje u gradovima - Način i značaj uličnog

parkiranja - Gradska putna mreža

Karakteristike gradskog saobraćajnog sistema

- Osnovi puteva i ulica - Karakteristike puteva - Gradske ulice - Elementi ulice i ulične

mreže

98

1.2.16. SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 44 22 66 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa saobraćajnom psihologijom kao granom psihologije. - Sticanje znanja o osnovnim psihološkim procesima. - Razvijanje svijesti o korelaciji psihičkog stanja čovjeka i njegovog ponašanja u

saobraćaju. - Razumijevanje ponašanja vozača u specifičnim saobraćajnim situacijama. - Podsticanje učenika na usavršavanje u profesiji. - Razvijanje samopouzdanja. - Razvijanje kritičkog mišljenja.

99





Saobračajna psihologija kao grana psihologije - Definise pojam i

predmet psihologije.

- Navodi zadatke, istorijske periode razvoja psihologije i njenih disciplina.

- Objašnjava ulogu i zadatke saobraćajne psihologioje.

- Opisuje savremeni saobraćajni sistem i mjesto čovjeka u njemu.

- Zna predmet proučavanja psihologije.

- Uočava istorijski razvoj psihologije i njenih naučnih disciplina.

- Uočava značaj primjene rezultata proučavanja saobraćajne psihologije.

- Upoređuje odnos čovjeka i saobraćajnog sistema.

- Podstiče se za proučavanje psihologije.

- Pretraživanje baza podataka sa interneta.

Čulni procesi - Definisi pojmove

opažaja, osjeta, draži.

- Opisuje nervni sistem čovjeka.

- Opisuje čulo vida, njegovu strukturu i način nastajanja osjeta vida.

- Navodi sposobnosti vida(razlikovanje boja, oštrina centralnog i perifernog vidnog polja, širinu vid. polja,adaptacija na svjetlo-mrak. . ).

- Navodi strukturu i opisuje čulo sluha.

- Opisuje čulo ravnoteze i pokreta.

- Razlikuje pojmove opažaja, osjeta i draži.

- Uočava stukturu i funkcionisanje nervnog sistema čovjeka.

- Razlikuje stukturu oka i način nastajanja osjeta vida.

- Zna sposobnosti čula vida (razlikovanja boja, oštrina centralnmog i perifernog vidnog polja, širinu vid. plja,adaptacija oka na svjetlo-mrak. . ).

- Zna strukturu čula sluha i način nastajanja osjeta sluha.

- Upoređuje pojavu maskiranja zvuka i pojavu slušnog umora.

- Razlikuje način nastajanje osjeta


- Recipročno učenje u kom učenici naizmjenično preuzimaju ulogu voditelja predavača.

100




ravnoteže i pokreta i njihov značaj za čovjeka – vozača.

Opažaj-percepcija - Objašnjava pojam

opažaja i percepcije

- Objašnjava pojmove: organizovanje opažaja, iluzija i halucinacija.

- Opisuje opažanje prostora posredstvom vida i sluha.

- Opisuje opažanje kretanja i vremena.

- Razlikuje pojmove: opažaj, organizaciju i zakonitosti opažaja, iluzije i halucinacije.

- Upoređuje način opažanja prostora putem čula vida, sluha.

- Razlikuje opažanje kretanja i vremena.


- Navodi primjere iz literature sa sadržajima vezanim za intezivna i raznovrsna emocionalna stanja i ista koristi da bolje predstavi sopstvena.

Pažnja - Obrazlaže pojam

obim i kolebanje selektivne pažnje.

- Opisuje pojave podjele i brzinu skretanja pažnje.

- Opisuje pojavu ometanja pažnje.

- Navodi činioce selektivne pažnje.

- Uočava pojam i značaj pažnje, uopšte i kod vozača.

- Razlikuje pojave: podjele pažnje, brzine skretanja pažnje, ometanje selektivne pažnje.

- Razlikuje činioce koji izazivaju selektivnu pažnju.

- Rad u grupama.

Motorno ponašanje - Objašnjava pojam

motornog ponašanja –vještine.

- Definiše vrijeme reakcije, ciljane i pokrete praćenja.

- Upoređuje pojam i bitne odlike motornog ponašanja-vještine.

- Upoređuje pojmove: vrijeme reakcije, cijlani pokreti, pokreti praćenja.

Učenje i pamćenje - Objašnjava proces

učenja i pamćenja. - Nabraja

načine,faktore i metode učenja i obuke.

- Opisuje savremeni pristup u obuci.

- Uporedjuje oblike učenja.

- Uočava uticaj faktora (okolnosti) na učenje i sticanje vještina.

- Upoređuje glavne činioce u

- Gost na času, stručno lice koje se u praksi bavi učenjem i pamćenjem.

101




Vozača. - Objašnjava

pamćenje. - Navodi uticajne

faktore pamćenja.

savremenom pristupu obuci vozača.

- Zna i analizira faktore od kojih zavisi efikasnost pamćenja.

Emocija i motivacija - Definiše pojam i

nabraja emocije. - Obrazlaže pojam i

vrste motiva. - Objašnjava pojavu

sukoba motiva.

- Upoređuje važnost emocija (osjećanja).

- Razlikuje emocije uobičajene kod ljudi- vozača.

- Uočava uticaj motiva na ponašanje čovjeka-vozača.

- Upoređuje situacije sukoba motiva (frustracije i konflikti) posebno u saobraćaju.


Psihologija ličnosti - Objašnjava pojam

ličnosti. - Navodi važne karakteristike. ličnosti

- Definiše sposobnosti kao osobine ličnosti.

- Definiše temperament i navodi tipove.

- Objašnjava karakter i karakterne crte ličnosti.

- Navodi podjelu karakternih crta.

- Navodi i opisuje osobine ličnosti vezano za ponašanje u saobraćaju.

- Razlikuje bitne karakteristike ličnosti.

- Razlikuje sposobnosti ličnosti (mentalne, psihomotorne senzorne).

- Uočava važnost sposobnosti ličnosti sa aspekta vozača u saobraćaju.

- Upoređuje dominantne karakteristike ličnosti pojedinih tipova temperamenta vezano za ponašanje u saobraćaju.

- Razlikuje podjelu i značaj karaktera i karakternih crta u odnosu na samog sebe, druge ljude, posao koji obavlja


- Igranje uloga »sad znam bolje kako ću«.

102




pa i u saobraćajnim situacijama.

- Uočava vezu pojedinih osobina ličnosti i ponašanja u saobraćaju.

- Indetifikuje rizične grupe u saobraćaju.

Radno opterećenje i efekti fizičke i klimatske sredine - Definiš rad,umor i

njegove uticajne faktore.

- Nabraja i objašnjava efekte fizičke i klimatske sredine: buka, vibracije, ubrzanja, klimatski uslovi, bolesti putovanja, mikroklima vozila.

- Uočava uzrok umora.

- Uočava faktore koji utiču na intenzitet umora posebno u saobraćaju.

- Zna objektivne i subjektivne znake umora.

- Upoređuje pravilne načine sprečavanja i otklanjanja umora naročito kod vožnje.

- Zna efekte fizičke i klimatske sredine na vozača.

Ergonomski efekti vozila i puta - Definiše pojam

ergonomije vozila i puta.

- Opisuje uređaje sa aspekta ergonomije(komande, kontrolni uređaji, sjedište vozača, svjetlosni i zvučni uređaji).

- Opisuje ergonomiju elemenata i opreme puta(broj i širina traka, vrsta saobraćaja, način ukrštanja,osvjetljenje, signalizacija).

- Uočava značaj ergonomskog pristupa u sistemu čovjek - vozilo – put.

- Analizira ergonomski pristup u konstruisanju i opremanju vozila sa ciljem što bolje prilagođenosti vozaču.

- Uočava ergonomski aspekt-prilagođenosti elemenata i opreme puta čovjeku.

Ponašanje vozača u specifičnim saobraćajnim situacijama - Opisuje specifične

saobraćajne situacije za vozača pod dejstvom

- Razlikuje činioce u specifičnim saobraćajnim situacijama koji

103




raznih činilaca. utiču na vozača (procjena brzine, ponašanje pri preticanju, ponašanje u koloni, na pravom putu i u krivini).

Uticaj negativnih navika vozača - Objašnjava pojam i

uticaj alkohola u saobraćaju.

- Opisuje dejstvo alkohola na organizam.

- Objašnava uticaj pušenja na zdravlje.

- Objašnjava uticaj ishrane na organizam vozača.

- Opisuje uticaj medikamenata na sposobnosti vozača u saobračaju.

- Uočava uticaj alkohola na psihofizičke sposobnosti vozača.

- Upoređuje aspekte negativnog uticaja pušenja kod vozača.

- Uočava uticaj ishrane na psihofizičke sposobnosti vozača.

- Upoređuje moguće negativne uticaje medikamenata na vozača.

- Prepoznaje medikamente sa negativnim dejstvom na vozača.

Recidivizam – povrat u saobraćaju - Objašnjava pojam

recidivizma u saobraćaju.

- Navodi sociološka i psihološka obilježja povratnika.

- Upoređuje pojam i uticajne faktore recedivizma u saobraćaju.

- Zna psihološka obilježja ličnosti povratnika.

- Upoređuje vezu između povratnika i njihovog socijalno-demografskog obilježja.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr S. Milošević: Saobraćajna psihologija, Naučna knjiga, Beograd, 1981. - V. Vukadinović: Osnove sabraćajne psihologije, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1997.

104

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar. - Internet. - Video projektor.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani psiholog - diplomirani saobraćajni inženjer. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Psihologija ličnosti - Sposobnosti ličnosti sa

aspekta vozača u saobraćaju

- Bezbjednost saobraćaja - Čovjek kao subjektivni faktor bezbjednosti saobraćaja

- Značaj čovjeka kao faktora bezbjednosti

- Zahtjevi saobraćaja i sposobnosti čovjeka

105

1.2.17 PRAKTIČNA NASTAVA Napomena: Učenik/ca za predmet Praktična nastava dobija jedinstvanu ocjenu u I i II razredu iz oblasti Održavanje vozila, dok se u III i IV razredu jedinstvena ocjena izvodi uz saglasnosti nastavnika iz oblasti Održavanja vozila i Upravljanja vozilom. 1.2.17.1. ODRŽAVANJE VOZILA 1. Naziv predmeta: ODRŽAVANJE VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Praktična nastava: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Poznavanje materijala i njihovih osobinama. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju i kontrolu rada na održavanju vozila. - Upoznavanje tehnološkog postupka montaže i demontaže sklopova i uređaja na

vozilu. - Sticanje osnovnih praktičnih znanja za korišćenje savremenih alata, pribora,

oruđa i uređaja za rad. - Osposobljavanje za korišćenje savremene opreme za dijagnostiku vozila i vršenje

tehničkog pregleda. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvijanje radnih navika, tolerantnog odnosa među ljudima i sposobnosti za

timski rad. - Razvijanje preciznosti, upornosti i odgovornosti prilikom izvođenja radnih

zadataka. - Upoznavanje i primjenjivanje propisa zaštite na radu i zaštite životne okoline.



nastava I 36 108 144 II 36 108 144 III 36 72 108 IV 33 66 99

Ukupno 141 354 495

106





Mjere zaštite na radu - Opisuje radno

mjesto. - Nabraja sredstva

zaštite na radu. - Demonstrira

primjenu zaštitnih sredstava na radu.

- Razlikuje sredstva zaštite na radu.

- Upotrebljava sredstva zaštite na radu.

- Uočava značaj zaštitnih mjera pri radu.


- Učenik je obavezan da vodi dnevnik praktične nastave u skladu sa uputstvima.

Mjerenje i kontrolisanje - Nabraja mjerne i

kontrolne instrumente.

- Objašnjava primjenu mjernih i kontrolnih instrumenata.

- Demonstrira primjenu mjernih i kontrolnih instrumenata.

- Razlikuje mjerne i kontrolne instrumente.

- Upoređuje različite instrumente.

- Upotrebljava mjene i kontrolne instrumente.

- Razlikuje pravilno rukovanje i održavanje mjernih i kontrolnih instrumenata.

- Razvija odgovornost prema radu.

Vježbe: - Mjerenje dužina

pomoću pomičnog mjerila sa nonijusom

- mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje.

- Mjerenje i kontrolisanje uglova pomoću ugaonika, uglomjera, šablona.

- Kontroliše ravnost i ovalnost površina.

Pribor za stezanje i pridržavanje - Nabraja pribor za

stezanje i pridržavanje.

- Objašnjava rad priborom za stezanje.

- Demonstrira rad na priboru za stezanje i pridržavanje i pravilno čuvanje i održavanje.

- Razlikuje uređaje za stezanje i pridržavanje radnog predmeta.

- Upotrebljava pribor za stezanje i pridržavanje.

- Rastavlja, čisti, podmazuje i sastavlja pribor za stezanje i pridržavanje.


Vježbe: - Stezanje i

pridržavanje radnih komada različitih geometrijskih oblika i dimenzija.

Ocrtavanje i obilježavanje - Objašnjava pojam

ocrtavanja i obilježavanja i njegovu primjenu.

- Navodi alate za ocrtavanje i obilježavanje.

- Demonstrira način

- Bazira radni predmet i priprema površine za ocrtavanje.

- Obilježava zadate centre rupa, crta paralelne linije.

- Crta krugove i

Vježbe - Ocrtavanje i

obilježavanje na limovina i profilima.

107




rada alata za ocrtavanje i obilježavanje.

nanosi jednake podjeljke.

- Održava alat i pribor za ocrtavanje i obilježavanje.

- Pridržava se pravila zaštite na radu.

Turpijanje i odsijecanje materijala - Objašnjava

pravilno držanje tijela pri obradi.

- Navodi vrste turpija, oblik zuba, vrste i finoću nasjeka.

- Demonstrira način rada sa turpijama.

- Nabraja vrste makaza i demonstrira rad makazama.

- Određuje visinu stege.

- Bira turpiju u zavisnosti od kvaliteta obrade koji je dat na radioničkom crtežu.

- Obrađuje površine turpijanjem.

- Reže materijal ručnom i mašinskom testerom.

- Čisti i održava mašine, alat i pribor.

- Pridržava se mjera zaštite na radu.

Vježbe: - Turpijanje sa

različitim oblicima i nasjecima turpija.

Vježbe: - Sječenje lima

makazama. - Odsijecanje profila

testerama. - Sječenje

sjekačima.

Bušenje, upuštanje i razvrtanje - Navodi alate i

mašine za bušenje, upuštanje i razvrtanje.

- Objašnjava način rada sa alatima za bušenje i upuštanje i demonstrira rad.

- Određuje alate u zavisnosti od zahtjeva na crtežu.

- Zabušuje, buši i razvrće.

- Čisti i održava radno mjesto.

- Pridržava se mjera zaštite na radu.

Vježbe: - Bušenje, upuštanje

i razvrtanje.

Rezanje navoja - Nabraja vrste alata

za rezanje navoja i demonstrira rad sa njima.

- Ručno urezuje i narezuje navoje.

- Upoređuje uticaj sredstava za podmazivanje na kvalitet navoja.

- Održava alat za rezanje navoja i pridržava se mjera zažtite na radu.

Vježbe: - Rezanje navoja –

ručno.

Površinska zaštita - Objašnjava proces - Uočava - Razvija osjećaj Vježbe:

108




korozije. - Navodi uzroke

korozije - Pojašnjava različite

vrste hemijskih prevlaka.

karakteristike i ocjenjuje kvalitet zaštitnih prevlaka.

- Upotrebljava sredstva za zaštitu površina: ulja i masti, boje i lakovi i prevlake od plastičnih masa.

odgovornosti prema zaštiti životne sredine.

- Površinska zaštita metalnih površina premazima.

Alati za ručnu obradu u servisu za održavanje vozila - Nabraja ručni alat. - Demonstrira rad

ručnim brusilicama, testerama, bušilicama, glodalicama, odvijačima, dizalicama, makazama, kliještima,ključevima, i dr. alatom.

- Nabraja mehaničarski alat i pribor i objašnjava principe njihovog rada i upotrebe.

- Razlikuje alat u radionici.

- Upoređuje namjenu alata za ručnu obradu koji za pogon koriste mehaničku, električnu, hidrauličnu, pneumatsku energiju ili kombinovanu.

- Uočava neispravnosti moment ključa, izvlakača, mjerača pritiska u cilindrima, mjerne viljuške, aerometra, regloskopa, luksmetra i drugih.

- Vrši čišćenje, kontrolu i podmazivanje alata i pribora.

Vježbe - Čišćenje, kontrola

(vizuelno ili uređajem), podmazivanje i slaganje automehaničarskog (ručnog, univerzalnog, specijalnog) alata i pribora.

Materijali koji se koriste u automobilskoj industriji - Nabraja materijale

koji se koriste u automobilskoj industriji.

- Objašnjava ponašanje čeličnih i aluminijskih limova i plastičnih masa pri ručnoj i mašinskoj obradi.

- Razlikuje materijale koji se koriste u automobilskoj industriji.

- Uočava značaj pojedinih materijala.

Kanali za rad i uređaji za podizanje vozila - dizalice - Nabraja vrste

kanala za opsluživanje vozila.

- Razlikuje vrste kanala.

- Razlikuje vrste

Vježbe - Čišćenje, kontrola

(vizuelno ili

109




- Opisuje namjenu dizalica.

- Objašnjava princip rada mehaničkih, elektromehaničkih, pneumatsko- hidrauličnih i hidrauličnih dizalica.

dizalica. - Vrši kontrolu,

podmazivanje i čišćenje mehaničkih dizalica.

- Zna da promijeni ulje i podesi hidrauličnu dizalicu.

uređajem), podmazivanje mehaničkih dizalica, zamjena ulja i podešavanje hidraulične dizalice.

Goriva, maziva i tehničke tečnosti - Navodi vrste goriva

koja koriste motorna vozila.

- Opisuje karakteristike pojedinih vrsta goriva.

- Navodi vrste i osobine različitih vrsta maziva.

- Objašnjava uređaje za podmazivanje motornih vozila.

- Objašnjava karakteristike tehničkih tečnosti i način korišćenja.

- Uočava značaj goriva.

- Razumije oznake oktanskog broja.

- Razumije oznake cetanskog broja.

- Zna kako se pravilno skladišti i čuva gorivo.

- Razlikuje maziva prema vrsti i namjeni.

- Zna da kontroliše nivo ulja u motoru i karteru, da dolije ulje, zamjenu ulja i maziva, prečistača.

- Uočava razliku tehničkih tečnosti prema vrsti i namjeni.

- Razumije oznake tehničkih tečnosti prema vrsti i namjeni.

- Razvija osjećaj odgovornosti prema zaštiti životne sredine.

Vježbe - zamjena ulja u

motoru.

Izdvajanje i ugradnja akumulatora - Opisuje namjenu

akumulatora, sastav elektrolita i kontrolu nivoa elektrolita u akumulatoru.

- Zna da izmjeri nivo i gustinu elektrolita u akumulatoru i dopunjava ga.

- Zna da izdvoji i ugradi akumulator.


Vježbe - Kontrola nivoa i

gustine elektrolita u akumulatoru.

Svjetlosni uređaji na motornom vozilu - Nabraja uređaje za

osvjetljenje puta i svjetlosnu signalizaciju.

- Navodi zadatak uređaja za davanje zvučnih signala.

- Razlikuje uređaje za osvjetljenje puta na motornom vozilu.

Vježbe - Zamjena sijalica.

110




Hlađenje motora - Navodi vrste

hlađenja motora. - Objašnjava sistem

za hlađenje tečnošću.

- Objašnjava sistem za hlađenje vazduhom.

- Kontroliše nivo tešnosti u sistemu za hlađenje, dolije i zamijeni tečnost.


Vježbe - Zamjena tečnosti u

sistemu za hlađenje.

111

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Lemljenje - Opisuje postupak

lemljenja, lemove, alat i sredstva za zaštitu.

- Priprema materijal i alat za meko lemljenje.

- Bira sredstva i pribor za tvrdo lemljenje i izvodi postupak.

- Razvija svijest o značaju zdravlja i zaštite okoline.

- Učenik je obavezan da vodi dnevnik praktične nastave u skladu sa uputstvima.

Zavarivanje - Objašnjava proces

zavarivanja i rezanja.

- Opisuje postupak elektrolučnog zavarivanja.

- Navodi sredstva zaštite na radu.

- Uočava prednosti postupka zavarivanja u odnosu na druge postupke spajanja materijala.

- Priprema materijal za zavarivanje i upoređujei zavarivanje REL postupkom i zavarivanje u zaštiti gasova.

- Upotrebljava zaštitna sredstva.


Vježbe: - Zavarivanje REL

postupkom i zavarivanje u zaštiti gasova.

Brušenje - Nabraja vrste

mašina i alate za brušenje

- Objašnjava postupke rada pri brušenju

- Uočava primjenu brušenja u automobilskoj industriji

- Upoređuje mašine i alate za brušenje

- Podstiče spremnost za pomoć i razvijanje timskog rada

Vježbe - Brušenje

Motorska armatura - Nabraja glavne

djelove i sklopove motora.

- Pojašnjava pokretne i nepokretne djelove motora.

- Objašnjava razlike oto i dizel motora.

- Objašnjava pripremu radnog prostora, radnog mjesta i vozila za početak izdvajanja motora iz šasije.

- Objašnjava odvajanje armature, komandi

- Razlikuje sklopove motora.

- Uočava razliku između pokretnih i nepokretnih djelova.

- Zna tehničko -tehnološki postupak izdvajanja motora iz šasije.

- Zna postupak izgradnje i ugradnje djelova motora.

- Razlikuje odvojene elemente i sklopove.

- Podstiče spremnost za pomoć i razvijanje timskog rada.

- Rad u radionici.

112




i agregata. - Demonstrira

izdvajanje motora iz šasije.

Izdvajanje glave motora - Nabraja radnje

koje se rade prije skidanja glave motora.

- Demonstrira izdvajanje glave motora.

- Opisuje moguće neispravnosti glave motora i njihovo otklanjanje.

- Razlikuje radnje koje treba obaviti da bi skinuli glavu motora.

- Uočava moguće neispravnosti na glavi motora i zna kako ih otkloniti.

- Razvija spremnost i sposobnost za saradnju i timski rad.

Vježbe: - Izdvajanje glave

motora.

Izdvajanje razvodnog mehanizma - Nabraja sastavne

elemente razvodnog mehanizma.

- Demonstrira zupčenje koljenastog i bregastog vratila.

- Demonstrira podešavanje zazora između bregova bregastog vratila i ventila.

- Zna ulogu razvodnog mehanizma.

- Razlikuje sastavne djelove razvodnog mehanizma.

- Razlikuje usisni i izduvni ventil.

- Provjerava zategnutost zupčastog kaiša.


Vježbe: - Izdvajanje

razvodnog mehanizma.

Izdvajanje klipne grupe - Objašnjava ulogu

klipne grupe. - Demonstrira

izdvajanje klipne grupe.

- Razlikuje klipove za oto i dizel motore.

- Upoređuje klipne prstenove i zna njihovu ulogu.

- Mjeri čeoni zazor na sastavcima klipova.

- Mijenja ležajeve na klipnjači.


Vježbe: - Rastavljanje i

sastavljanje klipne grupe.

Izdvajanje koljenastog vratila - Objašnjava ulogu

koljenastog vratila. - Demonstrira

izdvajanje koljenastog vratila.

- Objašnjava oštećenja koljenastog vratila.

- Razlikuje leteće i ležeće rukavce.

- Razlikuje oznake na ležajevima i zna njihove položaje.

- Uočava (vizuelno) oštećenja koljenastog vratila.


Vježbe: - Izdvajanje

koljenastog vratila.

113




Sistem za napajanje oto motora gorivom i vazduhom - Objašnjava vrste

sistema za napajanje oto motora gorivom.

- Nabraja sastavne djelove sistema.

- Zna funkciju sastavnih elemenata sistema za napajanje motora gorivom.

- Razlikuje neispravnosti i način otklanjanja tih neispravnosti.

- Zna način redovnog održavanja sistema.

- Razumije važnost zaštite na radu.

Vježbe: - Sistem za

napajanje oto motora gorivom.

Sistem za napajanje dizel motora gorivom i vazduhom - Objašnjava vrste

sistema za napajanje dizel motora gorivom.

- Nabraja sastavne djelove sistema za napajanje dizel motora gorivom.

- Objašnjava razlike oto i dizel motora.

- Upoređuje ulogu i funkciju sastavnih elemenata sistema za napajanje dizel motora gorivom.

- Uočava namjenu pumpe niskog i pumpe visokog pritiska.

- Zna zadatak brizgaljki i način provjere ispravnosti rada brizgaljki.

- Zna način redovnog održavanja sistema za napajanje dizel motora gorivom i vazduhom.

- Razumije važnost zaštite na radu.


napajanje dizel motora gorivom.

Sistem za podmazivanje - Navodi ulogu

sistema za podmazivanje.

- Nabraja sastavne djelove sistema za podmazivanje.

- Objašnjava moguće neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti.

- Zna ulogu pojedinih djelova sistema.

- Upoređuje neispravnosti i način održavanja sistema za podmazivanje.

- Razvija odnos kvaliteta rada i ispunjavanju radnih obaveza.


podmazivanje.

Sistem za hlađenje - Navodi ulogu

sistema za hlađenje.

- Nabraja sastavne djelove sistema za hlađenje.

- Razlikuje ulogu djelova sistema.

- Upoređuje moguće neispravnosti i način održavanja. Sistema.

- Razvija odnos kvaliteta rada i ispunjavanja radnih obaveza.

Vježbe: - Sistem za hlađenje.

114




- Objašnjava moguće neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti.

Sistemi za paljenje radne smješe oto motora - Opisuje uređaje za

paljenje smješe: - baterijsko

paljenje, - tranzistorsko

paljenje, - elektronsko

paljenje, - potpuno

elektronsko paljenje,

- magnetno paljenje. - Nabraja sastavne

djelove pojedinih uređaja.

- Uočava osnovne zadatke sistema za paljenje.

- Razlikuje pojedine sisteme za paljenje radne smješe i njihove sastavne djelove.

- Priključuje mototester i zna da pročita eventualne kvarove na sistemu.


Vježbe: - Dopuna

akumulatora. - Zamjena četkice na

alternatoru. - Zamjena četkica na

elektropokretaču. - Priključivanje

motora na mototester.

Sistem za startovanje motora - Navodi ulogu

sistema. - Nabraja sastavne

elemente. - Objašnjava princip

rada. - Objašnjava način

održavanja sistema.

- Razlikuje izvore struje.

- Upoređuje generator jednosmjerne i naizmjenične struje, ulogu generatora električne energije.

- Zna ulogu elektropokretača i kako ga ispitati i zamijeniti.

- Ispituje osigurače i kutije osigurača.

- Čita šeme elektro instalacija.

- Razvija snalažljivost, spremnost za saradnju i preciznost.

Vježbe: - Ispitivanje

elektropkretača i provodnika.

Moguća električna i elektronska poboljšanja na sistemima vozila - Objašnjava o

primijenjenim znanjima o električnim sklopovima koji potpomažu rad sistema za napajanje gorivom, sistema za hlađenje, podmazivanje,

- Upoređuje električna i elektronska poboljšanja na rad vozila (na sistemu za napajanje, hlađenje, podmazivanje, puštanje motor u rad, sitemu za oslanjanje,

- Razvija snalažljivost, prilagodljivost, osjećaj za timski rad i preciznost.

Vježbe: - Rad u servisu.

115




puštanje motora u rad.

upravljanje i kočenje).

116




učenik učenik učenik Spojnica - Objašnjava

vađenje spojnice iz vozila.

- Navodi kvarove spojnice.

- Opisuje zamjenu lamele.

- Objašnjava kontrolu i zamjenu potisnog ležaja.

- Opisuje zamjenu hidraulične spojnice.

- Upoređuje postupak montaže i demontaže spojnice.

- Zna postupak zamjene elemenata spojnice.



- Rad u radionici. - Zamjena spojnice.

Mjenjački prenosnici - Objašnjava

održavanje i moguće kvarove na mjenjačima.

- Objašnjava vađenje mjenjača i rastavljanje.

- Objašnjava opravku mehaničkih mjenjača.

- Objašnjava opravku hidrauličnih mjenjača.

- Objašnjava opravku električnih mjenjača.

- Opisuje sastavljanje mjenjača i ugrađivanje na vozilo.

- Uočava kvarove na mjenjaču.

- Zna postupak vađenja, rastavljanja i satavljanja mjenjača.

- Razvija spremnost za pomoć.

- Rad u radionici. - Izgradnja i

ugradnja mjenjačkog prenosnika.

Zglobni prenosnici - Opisuje održavanje

zglobnih prenosnika i navodi kvarove.

- Opisuje opravku zglobnih prenosnika.

- Zna postupak zamjene elemenata zglobnih prenosnika.

- Razvija ispravnost za pružanje i pružanje pomoći.

- Rad u radionici Praktična vježba: - Skidanje i ugradnja

zglobnih prenosnika.

Pogonski most - Objašnjava

održavanje pogonskog mosta.

- Objašnjava skidanje, djelove

- Uočava kvarove na pogonskom mostu.

- Zna postupak opravke pogonskog mosta.


- Razvija preciznost

Praktična vježba: - Održavanje

pogonskog mosta.

117




pogonskog mosta. u radu. - Razvija odnos

kvaliteta rada i ispunjavanju radnih obaveza.

Sistem za oslanjanje - Objašnjava

održavanje i navodi kvarove na sistemu za oslanjanje.

- Objašnjava izgradnju i ugradnju elemenata na vozilo.

- Uočava kvarove na sistemu oslanjanja.

- Održava elemenate sistema za oslanjanje.

- Razvija snalažljivost u radu i ekonomičnost.

Rad u radionici - Zamjena opruga i

amortizera.

Sistem za upravljanje - Objašnjava

održavanje sistema za upravljanje.

- Opisuje održavanje servouređaja.

- Opisuje održavanje servo-upravljhača.

- Opisuje kontrolu položaja upravljačkih točkova.

- Zna način održavanja upravljačkog mehanizma.

- Upoređuje postupak skidanja i ugradnje elemenata sistema za upravljanje.

- Zna način održavanja servo uređaja.

- Kontroliše položaj upravljačkih točkova.

Rad u radionici - Zamjena glave

upravljača. - Zamjena servo

uređaja. - Podešavanje uglova

upravljačkih točkova.

Sistem za kočenje - Objašnjava

održavanje i kvarove mehaničke i hidraulične kočnice.

- Objašnjava opravku disk- kočnice.

- Objašnjava opravku doboš – kočnice.

- Objašnjava održavanje vazdušne kočnice.

- Navodi kvarove hidro-pneumatske kočnice.

- Navodi kvarove motorne kočnice.

- Zna način održavanja sistema za kočenje.

- Razvija preciznost u radu.


Rad u radionici - Zamjena glavnog i

radnog cilindra. - Zamjena doboša i

diska kočnice.

Ram i karoserija motornog vozila - Opisuje održavanje - Zna održavanje - Podstiče efikasnost

118




rama vozila. - Opisuje održavanje

samonoseće karoserije putničkog automobila, teretnog vozila i autobusa.

rama vozila.

u radu i ekonomičnost.

Priključni uređaji motornog vozila - Opisuje održavanje

priključnih uređaja.

- Zna način održavanja priključnih uređaja.

- Podstiče efikasnost u radu i ekonomičnost.

119




učenik učenik učenik Tehnikčko održavanje i opsluživanje vozila - Objašnjava pojam

servisa i navodi podjelu.

- Objašnjava parametre tehničkog održavanja vozila.

- Objašnjava tehničko održavanje vozila.

- Objašnjava način organizacije tehničkog održavanja.

- Zna organizaciju tehničkog održavanja.

- Razvija zalaganje, efikasnost i ekonomičnost.

Rad u servisu - Uputstva za

tehničko održavanje vozila.

Ispitivanje sistema za napajanje oto- motora gorivom - Objašnjava način

ispitivanja benzinske pumpe.

- Objašnjava nivo goriva u lončetu karburatora.

- Objašnjava regulisanje praznog hoda karburatora.

- Objašnjava podešavanje sastava smješe za različite režime rada motora.

- Reguliše nivo goriva u karburatoru.

- Podešava sastav radne smješe.

- Razvija marljivost i preciznost u radu.


Rad u servisu - Praktične vježbe:

analiza izduvnih gasova.

Ispitivanje sistema za napajanje i ubrizgavanje dizel motora - Objašnjava pumpu

visokog pritiska - PVP na probnom stolu.

- Opisuje ispitivanje i podešavanje količine ubrizganog goriva.

- Opisuje ispitivanje i podešavanje momenta početka ubrizgavanja goriva.

- Opisuje ispitivanje i podešavanje regulatora pumpe.

- Objašnjava održavanje i opravku rotacionih

- Zna postupak ispitivanja PVP na probnom stolu.

- Zna postupak ispitivanja i podešavanja količine ubrizganog goriva.

- Zna postupak ispitivanja i podešavanja momenta početka ubrizgavanja goriva.

- Zna postupak ispitivanja i podešavanja regulatora pumpe.

- Zna postupak

- Razvija marljivost i preciznost u radu.


Rad u servisu - Uređaj za provjeru

ispravnosti brizgaljki.

120




pumpi. - Opisuje postupak

ispitivanja i podešavanja brizgaljki.

ispitivanja i podešavanja brizgaljki.

Ispitivanje sistema za paljenje - Objašnjava

ispitivanje i podešavanje ugla zatvaranja kontakta prekidača paljenja.

- Objašnjava ispitivanje i podešavanje ugla pretpaljenja.

- Opisuje upotrebu stroboskopske lampe.

- Opisuje ispitivanje sistema paljenja pomoću osciloskopa.

- Ispituje i podešava ugao pretpaljenja.

- Zna postupak ispitivanju sistema paljenja pomoću osciloskopa.



- Rad u servisu.

Ispitivanje točkova - Objašnjava

statičku, dinamičku i kombinovanu neuravnoteženost točka.

- Objašnjava uređaje za kontrolu uravnoteženosti točkova i uslove za ispitivanje.

- Objašnjava uravnoteženost točka.

- Upoerđuje vrste uređaja za kontrolu i uravnoteženost točka.

- Radi na ispitivanju uravnoteženosti točkova pomoću elektronskog uređaja.


- Rad u servisu Praktična vježba: - Ispitivanje i

podešavanje uravnotežnosti točka.

Isitivanje geometrije upravljačkih točkova - Objašnjava uređaje

za kontrolu uglova prednjih točkova.

- Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću projektora.

- Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću optičkog mjernog

- Radi na kontroli položaja upravljačkih točkova.

- Radi na kontroli uglova točka na optičkom mjernom uređaju.

- Radi na kontroli uglova točka na elektronskom uređaju.


- Rad u servisu Praktične vježbe: - Kontrola položaja

upravljačkih točkova projektorom, optičkim i elektronskim uređajima.

121




uređaja. - Objašnjava

kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću elektronskih uređaja.

Tehnički pregled motornih vozila - Objašnjava pojam

tehničkog pregleda i faze radova.

- Opisuje razloge dolaska na tehnički pregled.

- Objašnjava kontrolu uređaja za davanje svjetlosnih znakova.

- Opisuje utvrđivanje kočnih sila i kočnih efekata.

- Opisuje kontrolu izduvnih gasova.

- Opisuje kontrolu uglova prednjih točkova.

- Opisuje kontrolu ispravnosti velikog svjetla na vozilu.

- Objašnjava uređaje za mjerenje intenziteta zvuka.

- Opisuje mjerenje slobodnog hoda točka upravljača.

- Objašnjava administrativne poslove pri vršenju tehničkog pregleda.

- Razlikuje vrste tehničkih pregleda.

- Radi na kontroli uređaja za davanje svjetlosnih znakova.

- Radi na mjerenju kočnih sila.

- Radi na kontroli izduvnih gasova.

- Radi na kontroli prednjih točkova.

- Radi na kontroli velikih svjetala.

- Radi na mjerenju intenziteta zvuka.

- Radi na mjerenju slobodnog hoda točka upravljača.

- Upoređuje administrativne poslove pri tehničkom pregledu.


- Razvija samopouzdanje pri radu.

- Razvija marljivost i preciznost.


Rad u servisu - Linija tehničkog

pregleda.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Prgomelja, N. Pribićević: Opšta mašinska praksa, Zavod za udžbenike I

nastavna sredstva, Beograd, 1992. - D. Janković, J. Janićijević: Tehnologija obrazovnog profila automehaničar za II

razred, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - D. Janković, J. Janićijević: Tehnologija obrazovnog profila automehaničar za III

razred, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004. - N. Janićijević, M. Terzić: Elektronski uređaji u automobilu, Tehnička škola,

Beograd, 1993.

122

- B. Vasić, D. Janković: Tehnologija održavanja vozila, Mašinski fakultet, Beograd, 2000.

- D. Janković, N. Janićijević: Održavanje motornih vozila, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2000.

- J. Lenasi, T. Ristanović: Motori i motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd, 2001.

- D. Simić: Motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd. - M. Radovanović, Pogonske materije, I deo, Goriva, Mašinski fakultet, Beograd,

1978. - N. Putnik: Garaže i servisi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,

2000. - Priručnici za pojedine marke i tipove vozila - Autokatalozi i časopisi iz oblasti automobilizma. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionice sa radnim mjestima za mehaničku obradu rezanjem: sa kompletima

reznog alata, sa alatom za stezanje i pridržavanje, mjernog i kontrolnog alata, mašinama, alatom i priborom za sječenje i savijanje, za spajanje materijala zavarivanjem, lemljenjem.

- Model vozila, modeli pojedinih sklopova na vozilu. - Stubna dizalica. - Univerzalni i specijalni alat. - Uređaji za podmazivanje. - Dijagnostički aparati za utvrđivanje stanja sklopova. - Računarom sa odgovarajućom programskom opremom za dijagnostiku, raznim

sklopovima, modelima, elementima hidrauličnog i pneumatskog sistema, mjernim i kontrolnim instrumentima.

- Računarom sa odgovarajućim softverskim paketom (za simulaciju rada pogonskog motora i drugih sistema kao i tehnološki postupak opravke motornih vozila), grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima.

- Oprema za vršenje tehničkih pregleda. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Praktičan rad, po jedan rad u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika I razred - Diplomirani mašinski inženjer; - visoka ili viša stručna sprema iz područja mašinstva. II, III i IV razred - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj; - diplomirani mašinski inženjer, smjer motori i motorna vozila ili mehanizacija; - visoka ili viša stručna sprema iz područja saobraćaja; - automehaničar specijalista.

123



Predmet Znanja - Čitanje tehničke

dokumentacije - Mjerenje

- Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom

- Radionički i sklopni crteži, tehničko crtanje

- Električni uređaji na vozilu - Elektrotehnika - Poznavanje električnih uređaja na motornom vozilu

- Električne instalacije na motornom vozilu

- Elektrotehnika, motori, motorna vozila

- Poznavanje električnih instalacija na motornom vozilu

- Sistem za hlađenje motora - Razvodni mehanizam - Klipna grupa - Koljenasto vratilo - Sistem za napajanje oto

motora gorivom - Sistem za napajanje dizel

motora gorivom

- Motori - Neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti

124

1.2.17.2. UPRAVLJANJE VOZILOM 1. Naziv predmeta: UPRAVLJANJE VOZILOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 67 71 138 III razred: Odjeljenje se ne dijeli u grupe. Vježbe, IV razred: Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. Praktična nastava, IV razred: Pojedinačna nastava – jedan učenik po času. 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje, prihvatanje i poštovanje Zakona o bezbjednosti saobraćaja. - Osposobljavanje za primjenu teorijskog znanja u praksi. - Osposobljavanje za samostalno upravljanje vozilom. - Razvijanje osjećaja odgovornosti i humanosti prema drugim učesnicima u

saobraćaju. - Podsticanje aktivnog učešća u nastavi i permanentnog profesionalnog

usavršavanja.

125





Osnovne definicije - Definiše osnovne

pojmove o bezbijednosti saobraćaja na putevima.

- Uočava važnost preciznog i jedinstvenog definisanja pojmova.

- Podstiče marljivost.

Saobraćajna signalizacija - Upoznaje

saobraćajne znakove.

- Upoznaje oznake na kolovozu.

- Upoznaje saobraćajnu opremu puta.

- Upoznaje oznake na teretnim vozilima.

- Upoznaje svjetlosne saobraćajne znakove.

- Upoznaje znakove i naredbe koje daje ovlašćeno lice.

- Upoređuje stvarne i apstraktne opasnosti koje nastaju zbog nepoštovanja saobraćajne signalizacije.

- Razlikuje oznake na kolovozu, uočava sličnosti i razlike.



- Osim navođenja tačnog naziva i značenja saobraćajnog znaka, od učenika tražiti i odgovor na pitanje koje radnje treba preduzeti nailaskom na pojedini znak.

Pravila saobraćaja - Upoznaje

zajedničke odredbe ZOBS-a.

- Objašnjava radnje vozilom u saobraćaju.

- Opisuje uključivanje vozila u saobraćaj.

- Objašnjava kretanje vozila na putu.

- Objašnjava propise vezane za brzinu kretanja vozila na putu.

- Objašnjava pravila skretanja vozila.

- Obrazlaže propise vezane za prvenstvo prolaza.

- Upoznaje propise u vezi vozila sa

- Analizira opšte odredbe ZOBS-a.

- Uočava značaj korišćenja sigurnosnih pojaseva.

- Upoređuje uticaj brzine kretanja vozila na bezbjednost saobraćaja.

- Upoređuje uticaj poštovanja pravila saobraćaja na bezbjednost saobraćaja.

- Uočava značaj uzajamnog poštovanja i razumijevanja među učesnicima u saobraćaju.

- Predviđa opasnosti

- Razvija snalažljivost.

- Podstiče spremnost na saradnju.

- Razvija prilagodljivost.

- Provjeru znanja vršiti putem testova u kojima je poželjno ponuditi više tačnih odgovora.

126




pravom prvenstva prolaza i vozilo pod pratnjom.

- Obrazlaže propise u vezi saobraćaja na raskrsnici.

- Opisuje saobraćaj u raskrsnici sa kružnim tokom.

- Obrajšnjava pravila mimoilaženja, preticanja, obilaženja, parkiranja i zaustavljanja.

- Opisuje zvučne i svjetlosne znake upozorenja.

- Opisuje pravila vučenja vozila.

- Navodi propise vezane za upotrebu svjetala u saobraćaju i odstojanje između vozila.

- Opisuje saobraćaj tramvaja, radnih mašina, bicikla, bicikla sa motorom i motocikla.

- Opisuje saobraćaj zaprežnih vozila i gonjenje stoke.

- Opisuje kretanje pješaka i obaveze vozača prema pješacima.

- Objašnjava saobraćaj na prelazu preko pruge i na autoputu.

- Objašnjava saobraćaj u tunelu.

- Upoznaje propise vezane za teret na vozilu i prevoz lica vozilima.

- Upoznaje pravila za probne vožnje,

pri prevozu tereta na vozilu.

- Zna hijerahiju u načinima regulisanja saobraćaja na raskrsnici.

- Zna pravila kretanja, zaustavljanja, mimoilaženja.

- Zna pravila pri prevozu tereta.

- Zna pravila pri vučenju vozila.

127




sportske i druge priredbe na putu.

Propisi o vozačima - Upoznaje propise

vezane za uslove za upravljanje vozilom, sticanje prava na upravljanje vozilom i trajanje upravljanja vozilom.

- Navodi kategorije vozačkih dozvola i zdravstvene preglede vozača.

- Zna uslove za upravljanje vozilom.

- Razlikuje kategorije vozačkih dozvola i zdravstvene preglede vozača.

- Podstiče toleranciju.


Propisi o vozilima - Navodi uslove za

učestvovanje vozila u saobraćaju.

- Navodi vrste registarskih tablica.

- Objašnjava registraciju motornih i priključnih vozila.

- Navodi dimenzije, ukupne mase i osovinsko opterećenje motornih i priključnih vozila.

- Razlikuje vrste registarskih tablica.

- Razlikuje način registracije motornih i priključnih vozila.

- Uočava uticaj preventivnih mjera na bezbjedno odvijanje saobraćaja.


Posebne mjere bezbjednosti i kaznene mjere - Upoznaje posebne

mjere bezbjednosti (oduzimanje vozačke dozvole na licu mjesta, isključivanje iz saobraćaja, kazneni bodovi i evidencija).

- Upoznaje kaznene mjere za prekršaje u saobraćaju.

- Uočava uticaj represivnih mjera na bezbjedno odvijanje saobraćaja.

- Podstiče spremnost na saradnju.

- Razvija osjećaj humanosti.

128




učenik učenik učenik Obuka na poligonu - Opsuje pripremu

vozila za vožnju, ulazak u vozilo, podešavanje sjedišta i upotrebu sigurnosnih pojaseva.

- Opisuje položaj ruku vozača na upravljaču i rukovanje upravljačem.

- Opisuje način rukovanja pedalom spojnice, gasa radne kočnice i upotrebe ručne kočnice.

- Opisuje stavljanje motora u rad, prekid rada motora i praćenje i kontrola rada motora.

- Opisuje promjenu stepena prenosa i zaustavljanje vozila.

- Objašnjava rukovanje upravljačem za vrijeme kretanja vozila.

- Objašnjava polazak i zaustavljanje.

- Objašnjava promjenu stepena prenosa.

- Objašnjava vožnju unazad.

- Objašnjava parkiranje vozila pod kosim uglom na obilježenom prostoru.

- Objašnjava parkiranje vozila pod pravim uglom na obilježenom

- Uočava značaj pripremnih radnji.

- Uočava značaj sigurnosnih pojaseva.

- Upoređuje opasnosti pri vožnji vozilom unazad.

- Upoređuje pojedine načine i uglove parkiranja.

- Upoerđuje prednosti i nedostatke pojedinih načina parkiranja.


- Razvija motivaciju. - Podstiče

snalažljivost. - Razvija

samopouzdanje. - Razvija

samokontrolu.

- Polazak sa mjesta na ravnom putu sa promjenom prvog i drugog stepena prenosa i zaustavljanje uz održavanje pravca kretanja u jednoj saobraćajnoj traci.

- Promjena stepena prenosa iz nižeg u viši i iz višeg u niži sa ubrzanjem, usporavanjem i zaustavljanjem uz održavanje pravca kretanja.

- Vožnja "na pola kvačila" sa zaustavljanjem i parkiranjem vozila uz desnu i lijevu ivicu kolovoza na mjesto određeno za parkiranje vožnjom unaprijed i unazad.

- Polukružno okretanje bez manevra i sa manevrisanjem.

- Polazak sa mjesta na put sa većim uzdužnim nagibom.

129




prostoru. - Objašnjava

polukružno okretanje vozila.

- Objašnjava paralelno parkiranje.

- Objašnjava polazak na uzbrdici.

Vožnja u naseljenom mjestu - Objašnjava

saobraćaj na raskrsnici i prolaz kroz raskrsnicu.

- Objašnjava korišćenje i ustupanje prava prvenstva na raskrsnici.

- Objašnjava pravila skretanja na raskrsnici.

- Objašnjava pravila kretanja na raskrsnici koja je regulisana svjetlosnim znacima.

- Objašnjava pravilan odnos vozača prema pješacima.

- Objašnjava specifičnosti vožnje u naselju.

- Objašnjava kretanje i zaustavljanje vozila na kolovozu sa intezivnim saobraćajem.

- Objašnjava vožnju u jednosmjernim ulicama.

- Objašnjava zaustavljanje i uključivanje u saobraćaj na uzbrdicama.

- Razlikuje načine regulisanja saobraćaja na raskrsnici.

- Upoređuje opasnosti pri kretanju kroz raskrsnicu.

- Predviđa opasnosti pri vožnji ulicama sa jakim intenzitetom saobraćaja.

- Predviđa postupke djece i starih osoba u saobraćaju.

- Uočava opasnosti prilikom zaustavljanja, mimoilaženja i preticanja

- Uočava važnost pravilnog odstojanja i rastojanja izmežu vozila.


- Razvija toleranciju.

- Razvija prilagodljivost.

- Uključenje i isključenje iz saobraćaja uz upotrebu signalizacije i sa promjenom prvog, drugog i trećeg stepena prenosa.

- Prestrojavanje i mijenjanje saobraćajnih traka uz korištenje ogledala i signalizacije.

- Prilagođavanje brzine kretanja uz obraćanje pažnje na pješake, djecu i hendikepirana lica.

- Vožnja kroz raskrsnice regulisane propisima, saobraćajnim znacima, semaforima i ovlašćenim licem.

- Vožnja u kružnom toku saobraćaja.

- Kretanje ulicama sa jednosmjernim saobraćajem.

Vožnja van naseljenog mjesta - Objašnjava - Razlikuje - Razvija - Vožnja putem van

130




mimoilaženje sa drugim vozilom.

- Objašnjava uključivanje u saobraćaj i prelazak sa jedne saobraćajne trake na drugu.

- Objašnjava preticanje i obilaženje.

- Objašnjava upotrebu zvučnih i svjetlosnih signala.

- Objašnjava prilagođavanje brzine kretanja i držanje odstojanja između vozila.

- Objašnjava upotrebu svjetala za osvjetljavanje puta.

- Objašnjava vožnju u krivinama.

- Objašnjava vožnju u nepovoljnim uslovima (magli, pljusku, poledici i kiši).

specifičnosti vožnje na javnom putu van naseljenog mjesta.

- Obavlja preticanje i obilaženje.

- Upotrebljava zvučne i svjetlosne znake upozorenja.

- Zna da prilagodi brzinu kretanja i da održava odstojanje.

- Upotrebljava svijetla na vozilu.

- Upoređuje uslove za odvijanje saobraćaja na putu danju, noću i u uslovima smanjene vidljivosti.

- Predviđa opasnosti pri vožnji na javnom putu van naselja.

- Upoređuje posljedice nepravilne upotrebe svjetala u saobraćaju.

samopouzdanje. - Podstiče

motivaciju.

naselja sa promjenom četiri stepena prenosa, pravilnim mimoilaženjem, držanjem bezbjednog odstojanja i rastojanja i upotrebom zvučnih i svjetlosnih znakova upozorenja.

- Obilaženje, preticanje i zaustavljanje na putu van naselja, kao i vožnja na putu sa većim uzdužnim nagibom.

- Vožnja van naselja noću ili u uslovima smanjene vidljivosti sa pravilnom upotrebom svjetala prilikom mimoilaženja, preticanja i u susretu sa pješacima.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Zakon o bezbjednosti saobraćaja, "Službeni list RCG", br. 72/2005 od 1. 12. 2005. - Priručnici za polaganje vozačkog ispita. - Priručnici za upravljanje vozilom. - Drugi izvori: - internet, - časopisi, - šeme sa saobraćajnim znacima. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom. - Priključak za internet. - LCD projektor. - Trenažer (simulator vožnje). - Putnički automobil.

131

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika III razred - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Pismeno, testovi, dva puta u toku školske godine. IV razred - Praktičan rad, upravljanje vozilom na poligonu i javnom putu. III i IV razred - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta III razred: Pozitivna zaključna ocjena izvedena na osnovu: - usmene provjere znanja u svim klasifikacionim periodima, - provjere znanja putem testa. IV razred: - Pozitivna zaključna ocjena koja se dobija ukoliko učenik zadovolji svojom

vožnjom na poligonu i na javnom putu (u naselju i van njega). Napomena:

- Škola organizuje polaganje vozačkog ispita u IV razredu. - Dobijanje vozačke dozvole nije uslov završetka obrazovnog programa 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika III razred - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj. IV razred - Vozač instruktor specijalista. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Pravila saobraćaja - Bezbjednost saobraćaja - Faktori bezbjednosti

- Saobraćajna signalizacija - Saobraćaj na raskrsnici

- Regulisanje saobraćaja - Raskrsnice - Načini i sredstva regulisanja

saobraćaja - Vožnja u naselju i van njega - Motorna vozila - Vučni i kočioni režim

- Odnos prema pješacima - Preticanje i obilaženje

- Saobraćajna psihologija - Psihologija ličnosti - Ponašanje vozača

132

1.3. IZBORNI PREDMETI 1.3.1. SAOBRAĆAJNI SISTEMI 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNI SISTEMI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom saobraćajnog sistema. - Razumijevanje infrastrukture. - Sticanje znanja o svim vidovima saobraćaja. - Upoznavanje sa cijevnim saobraćajnim sistemom. - Upoznavanje sa specifičnostima sistema integralnog transporta. - Sticanje znanja o gradskom saobracajnom sistemu. - Razvijanje svijesti o potrebi očuvanja radne i životne sredine. - Podsticanje učenika na aktivno učešće u nastavi.

133





Pojam i značaj saobraćajnih sistema - Definiše pojam i

vrste saobraćajnih sistema.

- Objašnjava ekonomski značaj saobraćajnih sistema.

- Objašnjava regulisanje saobraćajnih sistema.

- Upoređuje pojam i vrste saobraćajnih sistema.

- Uočava ekonomski značaj saobraćajnih sistema.

- Uočava značaj regulisanja saobraćajnih sistema.

- Razvija osjećaj odgovornosti pri izboru vrste saobraćajnih sistema.

Drumski saobraćajni sistem - Objašnja ekonomski

značaj drumskog saobraćajnog sistema.

- Opisuje vrste prevoza u drumskom saobraćaju.

- Upoznaje zakonsku regalativu prevoza u drumskom saobraćaju.

- Objašnjava dokumenta u drumskom saobraćaju.

- Razlikuje vrste prevoza u drumskom saobraćaju.

- Uočava ekonomski značaj drumskog saobraćaja.

- Upoređuje zakonsku regulativu u drumskom saobraćaju.

- Uočava važnost tovarnog lista.

- Uočava odgovornost prevozioca u drumskom saobraćaju.

- Upoređuje značaj TIR i ATA karneta.


- Razvija komunikativnost.

- Posjetu poslodavcu u drumskom saobraćaju.

Željeznički saobraćajni sistem - Objašnjava

ekonomski značaj željezničkog saobraćajnog sistema.

- Nabraja pravila željezničkog saobraćaja.

- Opisuje vrste prevoza u željezničkom saobraćaju.

- Opisuje ugovor o prevozu.

- Objašnjava utovar i

- Razlikuje vrste prevoza u željezničkom saobraćaju.

- Uočava ekonomski značaj željezničkog saobraćajnog sistema.

- Razlikuje međunarodne sporazume i pravilnike u željezničkom transportu.

- Upoređuje


- Razvija odgovornost i komunikativnost.

- Posjeta Željeznici Crne Gore.

134




istovar robe. - Objašnjava

odgovornost željeznice u prevozu.

- Nabraja međunarodne sporazume i pravilnike u željezničkom transportu.

jednoobrazna pravila o ugovoru o međunarodnom prevozu željeznicama (CIM).


- Upoređuje pravila utovara i istovara robe.

- Uočava odgovrnost željeznice u prevozu.

Vodni saobraćajni sistem Pomorski saobraćaj - Objašnjava

ekonomski značaj pomorskog saobraćaja.

- Objašnjava pomorsku plovidbu i pomorsko prevozno tržište.

- Objašnjava sistem poslovanja u lukama.

- Opisuje privredne djelatnosti u lukama.

- Nabraja dokumenta u vodnom transportu.

- Razlikuje plovidbe. - Upoređuje pomorsko

prevozno tržište. - Uočava ekonomski

značaj pomorskog saobraćaja.

- Razlikuje posrednike u međunarodnom pomorskom saobraćaju.

- Uočava potrebu skladištenja robe.

- Razlikuje lučke tarife i vozarine.

- Razlikuje dokumenta u pomorskom transportu.



- Posjeta luci.

Riječni saobraćaj - Objašnjava

ekonomski značaj riječnog saobraćaja.

- Opisuje ugovor i prevozna dokumenta u riječnom saobraćaju.

- Opisuje sistem poslovanja riječnih transportera.

- Upoređuje riječni saobraćaj sa drugim vidovima saobraćaja.

- Uočava ekonomski značaj riječnog saobraćaja.


- Razlikuje prevozna dokumenta u riječnom saobraćaju.

- Upoređuje sistem poslovanja riječnih transportera.



135




Jezerski saobraćaj - Objašnjava

ekonomski značaj jezerskog saobraćaja.

- Upoređuje jezerski saobraćaj sa drugim vidovima saobraćaja.

- Uočava ekonomski značaj jezerskog saobraćaja.


Vazdušni saobraćajni sistem - Objašnjava

ekonomski značaj vazdušnog saobraćajnog sistema.

- Opisuje sistem poslovanja u procesu vazdušnog saobraćaja.

- Opisuje ugovor o prevozu.

- Objašnjava odgovornost i obaveze prevozioca vazdušnim saobraćajem.

- Nabraja međunarodne sporazume u vazdušnom saobraćaju.

- Upoređuje vazdušni saobraćaj sa drugim vidovima saobraćaja.

- Uočava ekonomski značaj vazdušnog saobraćajnog sistema.

- Upoređuje sistem poslovanja u procesu vazdušnog saobraćaja.

- Uočava važnost vazduhoplovnog tovarnog lista.

- Razlikuje odgovornost i obaveze prevozioca u vazdušnom saobraćaju.

- Uočava značaj međunarodnih sporazuma u vazdušnom saobraćaju.

- Uočava značaj međunarodnog udruženja za vazdušni prevoz (JATA).



- Posjeta aerodromu.

Cijevni saobraćajni sistem - Objašnjava

ekonomski značaj cijevnog saobraćajnog sistema.

- Upoređuje cijevni saobraćaj sa drugim vidovima.

- Uočava ekonomski značaj cijevnog saobraćajnog sistema.



Integralni saobraćajni sistem - Objašnjava

ekonomski značaj integralnog

- Upoređuje integralni saobraćajni sistem sa drugim saobraćajnim


- Razvija

136




saobraćajnog sistema.

- Opisuje sistem poslovanja u integralnom saobraćajnom sistemu.

sistemima. - Uočava ekonomski

značaj integralnog saobraćajnog sistema.

komunikativnost.

Gradski saobraćajni sistem - Objašnjava

ekonomski značaj gradskog saobraćajnog sistema.

- Nabraja vidove gradskog saobraćajnog sistema.

- Opisuje sistem poslovanja u procesu gradskog saobraćaja.

- Upoređuje gradski saobraćaj sa drugim vidovima.

- Uočava ekonomski značaj gradskog saobraćajnog sistema.

- Razlikuje sistem poslovanja u procesu gradskog saobraćaja.



- Posjetu poslodavcu u gradskom saobraćaju.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Adamović: Uvod u saobraćaj, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2001. - L. Filković: Osnove saobraćaja i transporta, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd,1999. - M. Marković: Transport, špedicija, carine i osiguranje, BPŠ – Univerzitet za

poslovne studije, Beograd, 2003. - M. Stakić: Međunarodni transport i špedicija – sedmo izdanje, Viša ekonomska

škola, Beograd, 1977. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućom programskom opremom. - Priključak za internet. - Grafoskop. - Video projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, pismeni radovi po jedan u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u



137



Predmet Znanja

- Pojam i značaj saobraćajnih sistema

- Drumski saobraćajni sistem - Željeznički saobraćajni

sistem - Vodni saobraćajni sistem - Vazdušni saobraćajni sistem - Integralni saobraćajni sistem

- Osnovi saobraćaja - Pojam,značaj i vidovi saobraćaja

- Istorijski razvoj saobraćaja - Drumski saobraćaj - Karakteristike saobraćaja - Sredstva u saobraćaju

- Drumski saobraćajni sistem - Organizacija prevoza - Podjela, karakteristike i sredstva drumskog saobraćaja

138

1.3.2. SAOBRAĆAJNA KULTURA 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNA KULTURA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 48 24 72 II 48 24 72 III IV

Ukupno 96 48 138 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom kulture. - Upoznavanje sa savremenim društvenim zahtjevima u saobraćaju. - Razumijevanje uticaja strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju. - Razumijevanje povezanosti aspekata saobraćajne kulture sa mnogim sferama

života. - Razvijanje profesionalne etike. - Razvijanje odgovornosti, komunikativnosti, humanosti i tolerancije. - Razvijanje sposobnosti za timski rad.

139





Pojam kulture - Objašnjava pojam i

osnovna značenja kulture.

- Upoznaje teorije o kulturi.

- Objašnjava vezu između kulture i društva.

- Objašnjava kulturnu raznovrsnost.

- Uočava značaj kulture.

- Upoređuje teorije o kulturi.

- Uočava vezu kulture i društva.

- Razumije značaj kulture.

Društveni mehanizam i njegov uticaj na učesnike u saobraćaju - Upoznaje uticaj

opštih društvenih uslova.

- Objašnjava međusobni uticaj društvenih uslova i razvoja saobraćaja.

- Upoznaje uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju.

- Upoznaje uticaj nedostataka u društvenom funkcionisanju na ponašanje učesnika u saobraćaju.

- Upoznaje uticaj drugih društvenih uslova na učesnike u saobraćaju.

- Objašnjava odnos društva prema zahtjevima koje postavlja savremeni saobraćaj.

- Objašnjava odnos između zahtjeva saobraćaja i sposobnosti ljudi da im odgovore.

- Upoređuje opšte društvane uslove i njihovu vezu sa saobraćajem.

- Uočava negativan uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju.

- Upoređuje uticaj društvene dezorganizacije i umanjene efikasnosti društva na ponašanje učesnika u saobraćaju.

- Uočava uticaj drugih društvenih uslova na učesnike u saobraćaju.

- Upoređuje odnos društva i sposobnosti čovjeka prema zahtjevima savremenog saobraćaja.

- Upoređuje zahtjeve saobraćaja i sposobnosti ljudi da im odgovore.

- Razumije značaj uticaja društva na učesnike u saobraćaju.

- Internet.

Struktura ličnosti i njene reakcije u saobraćaju - Nabraja osobine

ličnosti. - Upoređuje osobine

ličnosti. - Razvija sposobnost

za saradnju.

140




- Opisuje mentalne sposobnosti.

- Opisuje psihomotorne sposobnosti.

- Opisuje senzorne sposobnosti.

- Opisuje temperament i osobine temperamenta.

- Opisuje karakter. - Opisuje tjelesnu

konstituciju. - Objašnjava uticaj

strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju.

- Razlikuje mentalne, psihomotorne i senzorne sposobnosti.

- Upoređuje razliku između temperamenta i karaktera.

- Uočava značaj tjelesne konstitucije na ponašanje u saobraćaju.


Osobine ličnosti i ponašnje u saobraćaju

- Upoznaje osobine ličnosti.

- Objašnjava ponašanje u saobraćaju u zavisnosti osobina ličnosti.

- Upoznaje moralna svojstva ličnosti.

- Objašnjava ponašanje vozača u saobraćaju.

- Upoređuje osobine ličnosti i njihov uticaj na ponašanje u saobraćaju.

- Uočava uticaj morala na ponašanje učesnika u saobraćaju.

- Razlikuje modele ponašanja vozača.


141




učenik učenik učenik Dinamika ličnosti- uticaj na ponašanje - Upoznaje pojam

dinamike ličnosti. - Objašnjava biološke

motive. - Objašnjava socijalne

motive. - Objašnjava lične i

socijalne stavove. - Objašnjava

predrasude. - Objašnjava

profesionalne i neprofesionalne interese.

- Upoznaje sklonosti i navike.

- Objašnjava ponašanje ličnosti u konkretnim saobraćajnim situacijama.

- Upoznaje posljedice frustracija.

- Objašnjava odbrambene mehanizme protiv posljedica frustracija.

- Razlikuje uticaj dinamike ličnosti na ponašanje.

- Razlikuje biološke i socijalne motive.

- Razlikuje stavove i predrasude i interese.

- Uočava značaj sklonosti i navika na ponašanje u saobraćaju.

- Uočava značaj prilagođavanja ličnosti situacijama u saobraćaju.

- Razlikuje posljedice frustracija od odbrambenih mehanizma ličnosti.

- Razvija motivaciju,marljivost i preciznost.

- Podstiče na odgovornost.

Uticaj društvenih uslova na formiranje ljudi kao učesnika u saobraćaju

- Nabraja faktore spoljne sredine koji utiču na formiranje čovjeka.

- Upoznaje vezu uzroka saobraćajnih nezgoda i klasnih obilježja.

- Upoznaje uticaj porodice na formiranje ljudi.

- Upoznaje uticaj kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi.

- Upoznaje uticaj mjera društvene intervencije na

- Upoređuje faktore spoljne sredine koji utiču na formiranje čovjeka.

- Uočava značaj porodice, kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi.

- Uočava značaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi.

- Upoređuje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi.

- Zna socijalno-

- Podstiče na pozitivan razvoj ličnosti.


142




formiranje ljudi. - Upoznaje uticaj

nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi.

- Objašnjava vezu između samoubistava i saobraćajnih nezgoda.

- Nabraja socijalno-demografska obilježja učesnika u saobraćaju.

- Objašnjava uticaj pojedinih obilježja na formiranje ljudi.

demografska obilježja učesnika u saobraćaju.

- Upoređuje uticaj mjesta rođenja, zanimanja, školske spreme i ostalih obilježja na formiranje ljudi.

Povezanost saobraćajne kulture sa drugim sferama života - Objašnjava vezu

saobraćajne kulture sa zaštitom čovjekove okoline.

- Upoznaje značaj porodice u razvoju saobraćajne kulture.

- Upoznaje uticaj nauke na razvoj saobraćajne kulture.

- Upoznaje uticaj škole na razvoj saobraćajne kulture.

- Upoređuje uticaj pojedinih sfera društvenog života na saobraćajnu kulturu.

- Razvija interesovanje za stvaralaštvo uopšte.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Božović: Kultura, Naučna knjiga, Beograd 1990. - K. Kilibarda, Moralno-ekološka kultura, Izdavačka kuća ”Draganić”, Beograd,

1998. - M. Ilić: Sociologija kulture i umjetnosti, Naučna knjiga, Beograd 1995. - N. Rot, Opšta psihologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. - Prof. dr M. Inić: Bezbjednost drumskog saobraćaja, Fakultet tehničkih nauka u

Novom Sadu, Novi Sad, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar. - LCD projektor. - Internet. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


143


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani sociolog; - diplomirani saobraćajni inženjer.



Predmet Znanja - Uticaj društvenih uslova na

formiranje ljudi - Bezbjednost saobraćaja - Uticaj društvenih činilaca na

bezbjednu vožnju - Ponašanje u saobraćaju u

zavisnosti od osobina ličnosti - Saobraćajna psihologija - Psihologija ličnosti

144

1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA 1. Naziv predmeta: POSLOVNA KOMUNIKACIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 47 25 72 III 42 30 72 IV

Ukupno 89 55 144 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje pojma poslovne komunikacije. - Upoznavanje različitih kultura, običaja i tradicija koje opredjeljuju razlike u

poslovnom ponašanju. - Shvatanje značaja pravila poslovnog ponašanja i poslovnog bontona. - Shvatanje različitih vrsta i oblika poslovne komunikacije. - Usvajanje pozitivnih stavova u poslovnoj komunikaciji. - Shvatanje značaja profesionalnog ponašanja.

145





Pojam i definicija komunikacije - Opisuje pojmove

komunikacije. - Opisuje pojam

informacije. - Obrazlaže

komunikacijski stimulus i komunikacijsku reakciju.

- Opisuje poruku. - Navodi interakciju i

transakciju. - Opisuje

komunikacijske sklopove.

- Opisuje transakcione igre.

- Upoznaje komunikacijske sisteme.

- Navodi definiciju komunikacije.

- Upoznaje se sa predmetom poslovne komunikacije.

- Razlikuje pojmove komunikacije.

- Uočava pojam informacije.

- Razlikuje komunikacijski stimulus i komunikacijsku reakciju.

- Identifikuje poruku u komunikacionom procesu.

- Upoređuje interakciju i transakciju.

- Uočava komunikacijske sklopove.

- Razlikuje komunikacijske sisteme.

- Zna definiciju komunikacije.

- Zna predmet poslovne komunikacije.

- Razumije potrebu pismene komunikacije.

- Razvija osjećaj samostalnosti i saradnje.

- Razvija kreativnost.

Funkcija i vrste komunikacije - Navodi istorijske

izvore i upoznaje funkciju komunikacije.

- Upoznaje različite vrste komunikacije(intrapersonalna,interpersonalna grupna i masovna komunikacija).

- Nabraja tipove komunikacije.

- Objašnjava karakteristike društvene, privatne i poslovne komunikacije.

- Objašnjava način pozdravljanja, predstavljanja,

- Razlikuje istorijske izvore.

- Uočava značaj komunikacije za čovjeka.

- Razlikuje tipove komunikacije s obzirom na daljinu među učesnicima.

- Uočava važnost poslovne komunikacije.

- Uočava razliku između društvene, privatne i poslovne komunikacije.

- Razlikuje načine pozdravljanja, predstavljanja, upoznavanja i kulturnog vodjenja


Vježba: - Rad u grupama:

jedna grupa demonstrira različite oblike neverbalne komunikacije, a druga komentariše poruke i značenje neverbalne komunikacije.

Vježba: - Komunikacija sa

pojedincima u radnoj grupi i komunikacija sa cijelim odjeljenjem.

Vježba: - Poslovno

predstavljanje

146




upoznavanja i kulturnog vođenja razgovora.

- Upoznaje se sa vrstama poslovnih sastanaka.

razgovora. - Vrši komparaciju

poslovnih sastanaka sa različitim ulogama i zadacima.

pozdravljanje, upoznavanje i kulturno vođenje razgovora.

Vježba: - Poslovni sastanak

sa različitim ulogama i poslovnim zadacima.

Vježba: - Poslovni razgovor.

Konfliktne situacije u komunikaciji - Definiše konflikte. - Nabraja uzroke

konflikata. - Upoznaje sa

tipovima konflikata.

- Objašnjava osnovne pristupe za rješavanje konfliktnih situacija.

- Objašnjava načine upravljanja konfliktima.

- Zna pojam konflikta.

- Razlikuje uzroke koji dovode do konflikta.

- Razlikuje konfliktne situacije u komunikaciji.

- Indentifikuje različite pristupe za rješavnje konfliktnih situacija.

- Razvija tolerantan pristup u poslovnoj komunikaciji.

- Radionica-nekonfliktno rješavanje problema.

Interpersonalna komunikacija - Objašnjava pojam

interpersonalne komunikacije i elemente komunikacionog procesa.

- Navodi podatke za ocjenjivanje drugih osoba.

- Opisuje po značaju činioce koji određuju tačnost opažanja osoba.

- Obrazlaže značaj i simbole neverbalne i verbalne komunikacije.

- Navodi vrste neverbalne komunikacije.

- Objašnjava jezik tijela.

- Opisuje parajezik.

- Određuje elemente komunikacionog procesa.

- Razlikuje podatke za ocjenjivanje drugih osoba (izraz lica, pokreti tijela, crte oko usta i očiju, gestovi, rukopis).

- Upoređuje po značaju činioce koji određuju tačnost opažanja osoba

- Razlikuje razna osjećanja.

- Reaguje u zavisnosti od situacije i ličnosti klijenta prateći njegove neverbalne pokrete.

- Razvija manire lijepog ponašanja.

- Razvija pozitivnu i tolerantnu poslovnu klimu.

- Identifikujući fascijalne ekspresije i adekvatno reaguje na ove podatke čime osnažuje svoju kreativnu percepciju i ostvaruje kvalitetniji odnos sa kolegama i saradnicima.

- Pravi razliku i navodi na primjeru kinetičkih i proksemičkih znakova.

147




- Opisuje ono što čovjeka determiniše u vizuelnom smislu (komunikacija odijevanje, ukrašavanjem komunikacija valerom, bojom, formom i materijalom.

- Objašnjava osnovne principe verbalne komunikacije.

- Opisuje izvore nesporazuma.

- Definiše denotatno i konotatno značenje jezika.

- Definiše pojam grupe i poznaje osobine formalnih i neformalnih grupa.

- Opisuje faze nastanka grupe.

- Opisuje strukturu grupe.

- Opisuje rukovođenje grupom.

- Definiše autokratsko i demokratsko rukovođenje kroz davanje individualnih sloboda.

- Koristi osnovne principe i zakonitosti verbalne komunikacije.

- Razlikuje denotantni i konotantni značaj jezika.

- Zna izvore mogućih nesporazuma, izbjegava ih ili rješava na kostruktivan način.

- Razlikuje karaktristike formalnih i neformalnih grupa.

- Zna faze nastanka grupe.

- Analizira strukturu grupe.

- Razlikuje karakteristike autokratskog i demokratskog rukovođenja.

148




učenik učenik učenik Poslovna korespondencija - Upoznaje osnovne

pojmove poslovne korespondencije.

- Opisuje poslovno dopisivanje.

- Objašnjava poslovno pismo.

- Opisuje poslovna dokumenta.

- Upoznaje neformalna pisma.

- Opisuje pisma-izvještaj.

- Upoznaje pismo –zaključivanje ugovora o saradnji.

- Navodi pismo u kome se traži donacija, pomoć za određeni projekat –sponzorstvo.

- Opisuje pisma – zahvalnice.

- Opisuje pisma odbijanja.

- Navodi pisma –pozive(prisustvovanja sastanku).

- Nabraja pravila za uspješno vođenje poslovnog razgovora.

- Objašnjava pravila poslovnog komuniciranja.

- Opisuje privatni i poslovni razgovor.

- Pojašnjava aktivnosti koje podstiču poslovnu komunikaciju.

- Demonstrira telefonsku korespondenciju.

- Opisuje načine vođenja elektronske korespondencije (telefaks, e-mail,

- Razlikuje osnovne pojmove poslovne korespondencije.

- Oblikuje na pisanim primjerima poslovno obraćanje.

- Razlikuje oblike poslovne korespondencije.

- Razlaže poslovni razgovor i uporedo komentariše pravila za pravilno vođenje razgovora.

- Razlikuje privatni i poslovni telefonski razgovor.

- Uočava aktivnosti koje podstiču poslovnu komunikaciju na primjerima.

- Razlikuje oblike elektronske korespondencije.

- Razlikuje primjenu oblika elektronske korespondencije na primjerima.

- Razvija komunikativnost

Vježba: - Od natpisa

preduzeća do verbalno-grafičkih oznaka i zvučnih poruka.

Vježba: -Pisanje različitih vrsta pisama. - Neformalna pisma. - Pisma-izvještaj

pismo –zaključivanje ugovora o saradnji.

- Pismo u kome se traži donacija, pomoć za određeni projekat –sponzorstvo.

- Pisma – zahvalnice. - Pisma odbijanja. - Pisma –

pozive(prisustvovanja sastanku.

Vježbe: - Telefonsko

komuniciranje. Vježba: - Pisano

komuniciranje sa primjerima.

- Prijava za konkurs na posao.

- Pisanje biografija (CV).

- Pisanje poslovnog pisma.

149




internet). - Obrazlaže različite

vrste poslovnih sastanaka (formalni, neformalni i druženje vezano za posao).

- Opisuje model poslovnog sastanka.

Poslovno predstavljanje - Opisuje načela

ponašanja organizacije koja važe na javnim nastupima i predstavljanji-ma, izložbama, sajamskim priredbama, konferencijama za štampu i kulturnim priredbama.

- Opisuje značaj reklame kao jednog od načina poslovne komunikacije.

- Nabraja načela ponašanja i organizacije koja važe na radnom mjestu.

- Obrazlaže pravila discipline na radnom mjestu.

- Opisuje značaj spoljnih efekata (izgled i pojava) u poslovnoj komunikaciji.

- Nabraja pravila organizacije i ponašanja za vrijeme poslovnog ručka.

- Upoređuje načela ponašanja i organizacije na javnim nastupima i javnim predstavljanjima.

- Razlikuje dobru od loše urađene reklame.

- Upoređuje načela ponašanja i organizacije koja važe na radnom mjestu.

- Razlikuje dobru i lošu disciplinu na radnom mjestu.

- Razlikuje organizaciju poslovnog ručka.

- Uočava ponašanje za vrijeme poslovnog ručka.

- Razvija kreativnost.

Vježba: - Navodi primjere iz

sopstvenog ili tuđeg iskustva i ističući značaj spoljnih efekata (izgled i pojava).

Vježba: - Reklama

(samostalni radovi učenika).

Vježba: - Prijem motornog

vozila u servisu - otklanjanje neispravnosti.

Vježba: - Isporuka motornog

vozila poslije otklonjene neispravnosti.

Vježba: - Prodaja motornog

vozila u salonu. Vježba: - Kultura šalterskog

poslovanja u špediciji, carini i banci.

Vježba: - Na službenom

putovanju (dobra priprema, okončano putovanje).

Vježba: - Na poslovnom

ručku. Vježba:

150




- Poslovno ponašanje u prevozu putnika i roba u drumskom saobraćaju.

Psihologija pregovaranja - Opisuje psihologiju

pregovaranja. - Definiše probleme

pregovaranja. - Objašnjava

konflikte pregovaranja.

- Objašnjava komunikacijske vještine.

- Objašnjava razrješenje pregovaranja.

- Objašnjava utvrđivanje dogovorenog.

- Uočava značaj psihologije pregovaranja.

- Upoređuje probleme pregovaranja.

- Razlikuje konflikte pregovaranja.

- Identifikuje komunikacijske vještine.

- Analizira dogovoreno.

- Razvija kreativnost i snalažljivost.

Vježba: - Poznavanje i

kontrola sopstvenih misli i osjećanja tokom pregovaranja.

Vježba: - Šematizovanje

konflikata u pet koraka.

- Vježba: - Korišćenje

strategija u procesu pregovaranja.

Brzo čitanje - Opisuje vrijednosti čitanja u novcu.

- Objašnjava put do brzog čitanja.

- Navike čitanja u posebne svrhe.

- Ocjenjuje vrijednost brzog čitanja u novcu.

- Uočava značaj tehnika brzog čitanja.


Vježba: - Kako se oči pomiču

za vrijeme čitanja. - Pimenjuje pravila

za postizanje brzine čitanja.

Svjetske kulture i običaji u poslovnoj komunikaciji - Opisuje različite

kulture i običaje koji vladaju u svijetu u poslovnoj komunikaciji.

- Uočava razliku među značajnijim svjetskim kulturama i običajima koji vladaju u poslovnoj komunikaciji.

- Razvija svijest o uvažavanja različitih kultura i naroda.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - T. Mandić: Komunikacija, CLIO, Beograd, 2003. - V. Cvetanović: Poslovno komuniciranje, IP Obeležja, Beograd. 1999. - V. Cvetanović: Kultura poslovnog komuniciranja, Beograd, 1994. - E. Osredečki: Kultura poslovnog komuniciranja, Udruženje propagandista SR

Hrvatske, Zagreb, 1989. - M. Marković: Poslovna komunikacija, CLIO. Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućom programskom opremom. - Grafoskop. - Video projektor. - Telefon. - Telefax.

151

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, pismeni radovi po jedan u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani psiholog; - diplomirani pedagog; - diplomirani sociolog. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Interpersonalna

komunikacija - Određuje po značaju činioce

koji određuju tačnost opažanja

- Određuje razna osećanja

- Saobraćajna psihologija - Psihologija ličnosti - Razlikuje sposobnosti ličnosti

(mentalne, psihomotorne i senzorne)

- Emocije-motivacija - Poznaje važnost emocija,

razlikuje ih i indentifikuje - Kultura ličnosti-prepoznaje

razliku pojmova kulture i civilizacije

- Razlikuje tipove i oblike kulture

- Sociologija - Svjetske kulture i običaji u poslovnoj komunikaciji

- Uočava razliku među svjetskim kulturama i običajima koji vladaju u poslovnoj komunikaciji

152

1.3.4. SAOBRAĆAJNA GEOGRAFIJA 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNA GEOGRAFIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Razumijevanje osnovnih pojmova saobraćajne geografije. - Sticanje znanja o prirodnim i društvenim geografskim pojavama i procesima i

njihov uticaj na saobraćajnu geografiju. - Sticanje znanja o saobraćajno-geografskim regijama svijeta. - Shvatanje značaja saobraćaja u svjetskoj privredi. - Razumijevanje činilaca koji utiču na razvoj saobraćaja. - Sticanje znanja o značaju i ulozi pojedinih vidova saobraćaja u prevozu robe i

putnika. - Sticanje znanja o saobraćajno-geografskom položaju Crne Gore i razvijenosti

pojedinih vidova saobraćaja. - Razumijevanje odnosa privrede i saobraćaja. - Razvijanje tolerantnog odnosa prema drugima.

153





Saobraćajna geografija-pojam i zadaci - Objašnjava pojam,

zadatke i značaj saobraćajne geografije.

- Upoređuje pojam i značaj saobraćajne geografije.

- Razumije odnos saobraćaja i geografije.

Uloga i značaj saobraćaja kao privredne djelatnosti

- Objašnjava značaj saobraćaja kao privredne djelatnosti.

- Objašnjava ekonomsko-geografske elemente saobraćaja.

- Objašnjava ulogu saobraćaja kao faktora u:

- aglomeraciji industrije,

- lokalizaciji industrije.

- Upoređuje ulogu i značaj saobraćaja kao privredne djelatnosti.

- Razlikuje osnovne ekonomsko-geografske elemente saobraćaja.

- Uočava ulogu saobraćaja u aglomeraciji industrije.

- Uočava ulogu saobraćaja u lokalizaciji industrije.

- Razvija kritičko razumijevanje odnosa saobraćaja i privrede.

Faktori razvoja saobraćaja - Opisuje zavisnost

saobraćajne mreže od:

- prirodnih faktora, - društvenih faktora.

- Upoređuje uticaj prirodnih faktora na razvoj saobraćajne mreže.

- Upoređuje uticaj društvenih faktora na razvoj saobraćajne mreže.

- Razvija sposobnosti uočavanja i razlikovanja faktora koji utiču na razvoj saobraćaja.

Saobraćajno geografske kategorije - Objašnjava

saobraćajno geografske kategorije.

- Razlikuje osnovne saobraćajno geografske kategorije:

- saobraćajnice, - saobraćajni čvorovi,

- saobraćajna mreža, - saobraćajni

koridor, - saobraćajni sistem.


Podjela saobraćaja - Objašnjava podjelu

saobraćaja. - Razlikuje podjelu

saobraćaja prema: - - sredini u kojoj se

- Razvija sposobnost vrednovanja značaja i zavisnosti

154




odvija, - oblasti u kojima se

odvija, - prema osobinama

saobraćajne mreže, - saobraćajnih

sredstava, - prema vrsti

transporta.

prirodnih i društvenih faktora na saobraćaj.

Kopneni saobraćaj - Opisuje

karateristike željezničkog saobraćaja.

- Nabraja prometnija željeznička čvorišta u svijetu, i najvažnije kontinentalne i transkontinentalne pravce.

- Opisuje karakteristike drumskog saobraćaja.

- Nabraja karakteristike drumske mreže u svijetu i najvažnije magistralne pravce u Evropi.

- Opisuje karateristike naftovoda i gasovoda.

- Nabraja važnije naftovode i gasovode u svijetu.

- Upoređuje karakteristike željezničkog saobraćaja.

- Razlikuje prirodne i društvene faktore koji utiču na željeznički saobraćaj.

- Upoređuje prometna željeznička čvorišta u svijetu.

- Uočava značaj transkontinentalne pruge Lisabon- Moskva-Vladivostok.

- Upoređuje prirodne i društvene faktore koji utiču na drumski saobraćaj.

- Upoređuje magistralne pravce Evrope i ostalih kontinenata.

- Razlikuje karakteristike naftovoda i gasovoda.

- Upoređuje važnije svjetske naftovode i gasovode.

- Razvija sposobnost uočavanja i razlikovanja faktora koji utiču na razvoj saobraćaja.

- Kopneni saobraćaj na internetu.

Vodeni saobraćaj - Opisuje

karakteristike pomorskog saobraćaja.

- Nabraja važnije pomorske puteve i matične luke.

- Upoređuje karakteristike pomorskog saobraćaja.

- Razlikuje prirodne i društvene faktore koji utiču na


- Vodeni saobraćaj na internetu.

155




Svijeta. - Opisuje

karakteristike saobraćaja na unutrašnjim plovnim putevima.

- Nabraja važnije plovne rijeke i jezera.

pomorski saobraćaj.

- Upoređuje važnije pomorske pravce i luke svijeta.

- Upoređuje karakteristike saobraćaja na unutrašnjim plovnim putevima.

- Upoređuje važnije plovne rijeke i jezera.

Vazdušni saobraćaj - Opisuje

karakteristike vazdušnog saobraćaja.

- Nabraja važnije vazdušne linije.

- Nabraja važnije aerodrome.

- Upoređuje karakteristike vazdušnog saobraćaja.

- Razlikuje prirodne i društvene faktore koji utiču na vazdušni saobraćaj.

- Upoređuje vazdušne linije kojima je Evropa povezana sa drugim kontinentima.

- Nabraja važnije aerodrome.


- Vazdušni saobraćaj na internetu.

- Aerodromi na kontinentima.

Saobraćajno geografske regije svijeta - Objašnjava važnije

saobraćajno-geografske regije i zastupljenost pojedinih vidova saobraćaja.

- Upoređuje zastupljenost vidova saobraćaja u značajnim regijama.


Saobraćajna geografija crne gore - Objašnjava

saobraćajno geografski položaj.

- Zna saobraćajno geografski položaj Crne Gore.

- Uočava značaj saobraćaja na privredni razvoj Crne Gore.

- Razvija sposobnost vrednovanja uticaja različitih vidova saobraćaja na razvoj privrede Crne Gore.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - A. Malić: Saobraćajna geografija Evrope i svijeta, Viša škola za cestovni promet,

Zagreb, 1976. - A. Malić: Saobraćajna geografija, Viša tehnička škola, Zagreb, 1974. - N. Stražičić: Pomorsko-ekonomska geografija svijeta, Viša pomorska škola,

Rijeka, 1969.

156

- N. Stražičić: Pomorska geografija svijeta, Sveučilišna edicija, Izdavačko poduzeće Školska knjiga, Zagreb, 1984.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom i priključkom za internet. - Video projektor. - Nastavni film. - Geografske karte. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Profesor geografije; - diplomirani geograf; - profesor istorije i geografije. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Kopneni saobraćaj - Vodeni saobraćaj - Vazdušni saobraćaj

- Špedicija - Izbor prevoznog puta

157

1.3.5. SAVREMENA RJEŠENJA KOD MOTORNIH VOZILA 1. Naziv predmeta: SAVREMENA RJEŠENJA KOD MOTORNIH VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 36 36 72 III 36 36 72 IV

Ukupno 72 72 144 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje osnovnih znanja o savremenim tehničkim rješenjima na motorima i

motornim vozilima. - Sticanje znanja o principima njihovog funkcionisanja. - Uočavanje prednosti savremenih tehničkih rješenja sa stanovišta aktivne i pasivne

bezbjednosti vozača, putnika i pješaka, ekologije i ekonomije. - Sticanje znanja o pravilnoj dijagnostici smetnji u radu i otkaza uređaja. - Razvijanje tehničke kulture. - Sticanje stručnih znanja i vještina, neophodnih za dalje učenje i praćenje razvoja

savremenih tehničkih rješenja. - Razvijanje osjećaja preciznosti i odgovornosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje sa

saradnicima na poslu i korisnicima usluga.

158





Motor Objašnjava: - Direktno

ubrizgavanje benzina (GDI - Gasoline Direct Injection, HPI-High Presure Injection, FSI-Fuel Stratifield Injection, JTS-Alfa Romeo, …).

- PIEZO-električne brizgaljke.

- Slojevito ubrizgavanje (u više faza) benzina sa PIEZO-brizgaljkama (CGI-Stratified-Charged Gasoline Injection).

- Komon rejl ubrizgavanje dizel goriva (COMMON RAIL - CDI. HDi. dCI. CDTi. CDRi. JTD. TDCi. DITD. D-4d. DiD. D5. …).

Opisuje: - Sistem fazno

pomjerenog ugla bregova bregastog vratila(Promjenljivo vrijeme otvaranja ventila).

- Sistem promjene profila bregova bregastog vratila (Promjenljiva geometrija ventila)(VTEC-Valve Timing Electronic Conttrol. VVT-i-Variable Valve Timing-inteligent. MIVEC. Neo VVL. ).

- Starter-generator (alternator)(CSG-Crankshaft start-

- Upoređuje klasični sistem karburatorskog stvaranja smješe benzina i vazduha, indirektnog i direktnog ubrizgavanja.

- Analizira prednosti savremenih postupaka ubrizgavanja dizel goriva u odnosu na klasični.

- Crta dijagrame zavisnosti obrtnog momenta od broja obrtaja motora slojevitog i klasičnog ubrizgavanja.

- Crta dijagrame otvaranja ventila promjenljive geometrije.

- Uočava uticaj promjenljive geometrije ventila na rad motora.

- Upoređuje prednosti Sepap prečistača u odnosu na klasični prečistač dizel goriva.

- Uočava princip rada CSG.

- Upoređuje princip rada i karakteristiku obrtnog momenta dvostepenog punjača motora i turbine.

- Upoređuje konstrukciju kontrarotirajućeg vratila i prigušivača


- Softver simulacije rada sistema i mehanizama motora.

159




generator). - STARS- Stop-start

uređaj. ISG-Idle Stop and Go. (Efficient Dynamics-Automatsko gašenje na semaforu).

- Ilustruje i objašnjava šemu:

- dvostepenog punjača motora-mehanički i turbokompresor (VW TSI-Twincharged),

- turbine promjenljive geometrije (VGT-Variable Geometry Turbine).

Opisuje: - sistem isključivanja

pojedinih cilindara (MDS-Multi-Displacement System),

- objašnjava ulogu kontrarotirajućeg vratila za ublažavanje oscilacija radilice i vibracija motora.

Objašnjava: - elektronsko

komandovanje gasom i kočnicom (DRIVE BY WIRE),

- elektronsku kontrolu proklizavanja pogonskih točkova (ASR-Anti Skid Regulation. Antriebs Schlupf Regelung. Anti Slip Regulation),

- TCS- Traction Control System. ASC- Automatic

oscilacija na radilici.

- Upoređuje sastav, ulogu i prednost sistema za kontrolu proklizavanja pogonskih točkova pri polasku vozila.

- Zna funkciju EGR i filtera izduvnih čestica sa naknadnim sagorijevanjem gasova.

- Analizira sadržaj u izduvnim gasovima.

- Upoređuje alternativna goriva (alkoholna goriva, vodonik, tečni gas).

- Upoređuje razloge i opravdanost primjene hibridnog pogona (elektromotornog i pogona gorivnom ćelijom).

160




Stability Control. ABD-Automatic Brake Differential. ETC-Electronic Traction Control. Slip).

Opisuje: - recirkulaciju dijela

izduvnih gasova (EGR-Eghshaust Gas Recirculation),

- filter čestica izduvnih gasova sa naknadnim sagorijevanjem (FAP. DPFRS. DPF-Diesel Particulate Filter. …),

- naknadno sagorijevanje čestica izduvnih gasova dodavanjem Adblue tečnosti – Bluetec sistem (SCR-Selective CatalyticReduction).

- Nabraja i opisuje alternativna goriva: TNG( LPG ), KPG(CNG), biodizel, DME, bioalkohol (etanol, metanol), vodonik,…

- Nabraja i opisuje alternativne pogone: (Hibridni pogon automobila,elektromotorni pogon, solarne ćelije).

Sistem prenosa snage - Objašnjava

različite konstrukcije menjača: (sekvencijalni menjač sa komandama na upravljaču,

- Upoređuje sastav i princip funkcionisanja savremenih menjača i komandnih mehanizama menjača sa crteža i


161




kombinacija automatskog i ručnog menjača sa elektronskom komandom).

- Automatski rad menjača u zavisnosti od režima rada.

- Robotizovani menjač (servomehanizam koji upravlja spojnicom i menjačem).

- Preraspodjela pogona po mostovima (samo na prednjem mostu, “Inteligentni” pogon na oba mosta sa dva diferencijala i sa multidisk elektronski komandovanom spojnicom).

- Automatski izbor nižih stepeni prenosa, komandovan pedalom gasa.

- Elektronsko prilagođavanje podlozi kod terenskih vozila.

šema. - Upoređuje sastav i

način rada uređaja i mehanizama za preraspodjelu pogona po mostovima i točkovima u zavisnosti od trenutnih uslova.

- Upoređuje prednosti konstrukcija u odnosu na pogon na jednome mostu ili stalni pogon na oba mosta.

Točkovi i pneumatici Opisuje sistem: - kontrole pritiska u

pneumaticima (TPC-Tyre Pressure Control. TPMS-Tyre pressure monitoring system. TPWS-Tire Pressure Warning System. RDK-Rifendruck-Kontroll System).

- RUN FLAT-vožnja probušenim

- Razlikuje sisteme kontrole pritiska u pneumaticima.

- Razlikuje konstrukcije pneumatika koji se ne mogu probušiti ili sa kojima je moguća dalja vožnja iako su probušeni (samonoseći pneumatici).


162




pneumaticima. Sistem za oslanjanje Upoznaje sistem: - aktivne kontrole

tvrdoće oslanjanja (ABC-Active Body Control),

- hidrauličke elektronski regulisane visine vozila i tvrdoće elastičnih oslonaca (Hidroactiva),

- elektronske regulacije tvrdoće oslanjanja promjenom viskoziteta magnetno-reologične tečnosti amortizera (Magnetic Ride).

- Razlikuje napredne od klasičnih sistema oslanjanja.

- Uočava prednosti sistema kontrole i regulisanja tvrdoće, visine i položaja nadgradnje na udobnost.

163




učenik učenik učenik Sistem za upravljanje Upoznaje sisteme: - servouređaja

(EHPS-Elektro- hidraulički pojačivač. EPS- Elektro- pojačivač),

- dvostepenog servo-upravljanja (Dualdrive Electric Power Steering),

- uređaj za prelazak na direktniji prenosni odnos sistema za upravljanje u kritičnim situacijama,

- ZF-elektronski upravljač.

- Upoređuje napredne konstrukcije upravljačkih mehanizama i servo pojačivača sa klasičnim konstrukcijama.


Sistem za kočenje Upoznaje i obrazlaže: - sistem protiv

blokiranja točkova pri naglom kočenju (ABS-Anti Blockier Sistem. ALB-Anti-Lock Braking),

- sistem pojedinačne kontrole kočnica pri naglom kočenju i promjeni pravca,

- sistem elektronske raspodjele sile kočenja po osovinama u zavisnosti od opterećenja,

- sistem elektronske kontrole stabilnosti vozila,

- uređaj za automatsko povećanje sile kočenja električne kočnice (bez hidraulike).

Objašnjava usporivače:

- Upoređuje sastav i funkciju sistema pojedinačne kontrole kočnica, raspodjele sile kočenja, elektronske kontrole stabilnosti, automatskog povećanja sile kočenja.

- Uočava funkcionalnu povezanost naprednih uređaja sa sistemom protiv blokiranja točkova.

- Razlikuje funkciju i ulogu dopunskih kočionih uređaja od radne kočnice.

- Razlikuje šeme i crteže usporivača.


164




- električni usporivači,

- hidraulični, - primarni. Sistem za osvjetljavanje Opisuje rad uređaja za: - zaokretanje farova

u krivini ili uključivanje posebnih farova pri ulasku u krivinu,

- automatsku regulaciju jačine, položaja i dužine snopa svijetla u zavisnosti od brzine vozila,

- automatsko uključivanje farova i brisača (detektor kiše).

- Upoređuje položaj polja osvijetljenosti specijalnim i klasičnim farovima.

- Uočava prednosti i značaj automatske regulacije snopa svijetla i automatskog uključivanja farova.

- Razvija osjećaj za ekonomičnost i produktivnost.

Šasija, karoserija, ostali sistemi i mehanizmi aktivne i pasivne bezbjednosti Opisuje: - Automatski klima

uređaj (Erkondišn). Opisuje: - Alarm, centralno

zaključavanje, električne podizače stakala, uređaje za korišćenje telefona po principu „slobodne ruke“...

Nabraja i opisuje rad: - Audio i video

uređaja. Obrazlaže: - sistem satelitske

navigacije (GPS-Global Positioning System. Satelite Navigation System),

- sistem satelitske komunikacije vozača sa dispečerom i

- Zna princip rada klima uređaja, alarma i drugih uređaja protiv provale i otuđenja automobila.

- Upoređuje različite vrste audio i video uređaja.

- Upoređuje rad sistema satelitske navigacije i komunikacije.

- Razlikuje rad sistema aktivne bezbijednosti u automobilu:

- smanjenje brzine i održavanje dovoljnog rastojanja od vozila,

- ograničenje i održavanje stalne brzine,

- identifikacija i sprečavanje zanošenja vozila,

- Razvija ekolosku svijest

- Razvija odgovornost

165




dobijanje podataka o teretu u prikolici-Multimedijalni sistem (Travel pilot EX-V).

Objašnjava: - sistem kontrole

rastojanja od vozila ispred (Aktivna kontrola krstarenja) (Identifikacija prepreke, smanjenje brzine i održavanje dovoljnog rastojanja. Regulacija brzine kretanja privrednih vozila) (ACC-Active Cruise Control. Adaptive Cruise Control. Distronik. Distronik Plus-Automatsko zaustavljanje. Stop and GO),

- sistem za praćenje linije na kolovozu,

- sistem objedinjene reakcije na kočnice, motor i upravljač u slučaju zanošenja prednjeg ili zadnjeg dijela vozila,

- signalno svijetlo u slučaju opasnosti,

- upozorenje na nadolazeće vozače,

- kamere u retrovizorima (Osmatranje „mrtvih“ uglova i blokiranje otvaranja vratiju u slučaju nailaska vozila, bicikliste ili pješaka),

- sistem pomoći pri

- upozorenje vozača, smanjenje brzine i zaustavljanje vozila nailaskom na prepreku,

- upozorenje vozača na vozila koja se kreću iza i naglo približavaju,

- upozorenje i sprečavanje otvaranja vratiju prilikom nailaska pješaka...

- pomoć pri parkiranju ili automatsko parkiranje vozila,

- kontrola silaska terenskih vozila niz brdo,

- sprečavanje prevrtanja terenskih vozila,

- identifikacija (i prikazivanje) prepreka na daljinama većim od daljine snopa svijetla farova,

- kamere i senzori za praćenje i upozoravanje pospanog ili vozača usporenih reakcija.

- Upoređuje rad sistema pasivne bezbijednosti: vazdušni jastuk za pješake, podizanje poklopca motora i dočekivanje pješaka prije udara u vjetrobransko staklo, aktivni prednji branik, vazdušni jastuci za vozača i putnike, automatsko zatezanje pojaseva i ograničavanje sile

166




parkiranju-kamere na zadnjem dijelu vozila,

- sistem za automatsko parkiranje,

- sisteme pripreme za sudar (vazdušni jastuci, automatski zatezači pojaseva),

- sistem za ograničavanje opterećenja od zatezanja pojaseva,

- aktivni nasloni za glavu kod udara u vozilo sa zadnje strane,

- sistem prilagođavanja sjedišta i prihvatanja tijela kod udara u vozilo sa zadnje strane,

- sjedišta promjenljive geometrije u toku vožnje,

- aktivni sistem poklopca motora „Pametno“ otključavanje automobila i startovanje motora dodirom ručke na vratima,

- sistem noćnog osmatranja infracrvenim talasima niže frekvencije i više frekvencije,

- sistem elektronske kontrole stabilnosti i sprečavanja prevrtanja terenskih vozila,

- sistem pomoći pri kretanju na uzbrdici,

zatezanja, podizanje i pomjeranje naslona za glavu, promjena konture sjedišta i zaštita tijela putnika.

- Upoređuje rad sistema za međusobnu „komunikaciju“ automobila (upozorenje preko ekrana na druga vozila ispred raskrsnice, na vozila sa pravom prvenstva prolaza, radove na putu...).

- Razlikuje rad sistema za otključavanje... dodirom ručke vratiju automobila.

- Uočava prednosti sistema za prikazivanje podataka na vjetrobranskom staklu.

167




- sistem kontrole stabilnosti prikolice,

- sistem za praćenje vozača,

- sistem za tzv. „Razgovor automobila“,

- vjetrobranski elektronsko-optički pokazivač.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Hrvatska obrtnička komora, Pučko otvoreno učilište Zagreb: Tehnika motornih

vozila, 2006. - Europa reference books: Modern AutomotiveTechnology, Stuttgart, 2006. - P. Đukić: Nove generacije automobilskih motora. - Stručni časopisi iz oblasti moto-tehnike. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa softverom savremenih tehničkih rješenja motora i motornih vozila. - LCD projektor. - modeli pojedinih rješenja. - Grafoskop. - Dijaprojektor. - Didaktički plakati iz oblasti. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer, smjer mehanizacija ili motorna vozila.

168


Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Ubrizgavanje benzina - VTEC - CSG - Turbopunjač - EGR, DPF, SCR - Hibridni pogon - TNG, KPG, DME - Alternativni pogoni

- Motori - Mehanizmi i sklopovi benzinskog i dizel motora

- Sistem za napajanje gorivom -Obrazovanje smješe - Goriva

- TNG, KPG, DME - Alternativni pogoni

- Praktična nastava - Sistem za napajanje gorivom - Obrazovanje smješe - Goriva

- Elektronska kontrola gasom

- ASR, TCS, … - Elektromotorni pogon - Sistem za osvjetljavanje - Ostali elektronski sistemi

- Elektrotehnika i elektronika

- Elektromagnetizam - Elektronika - Električne instalacije na

motornim vozilima

- Sistem za oslanjanje - Mašinski elementi - Hidraulične i pneumatske komponente

- Sistemi i mehanizmi - Motorna vozila - Uređaji i mehanizmi motora - Sistemi motornog vozila

169

1.3.6. SAOBRAĆAJNO PRAVO 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNO PRAVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim pojmovima iz oblasti prava. - Upoznavanje sa pojmom i podjelom saobraćajnog prava. - Sticanje osnovnih znanja o subjektima saobraćajnog prava. - Sticanje osnovnih znanja o ugovorima u prevozu. - Sticanje znanja o osnovama stvarnog prava. - Upoznavanje sa odgovornostima prevoznika za štetu. - Sticanje znanja o osnovnim prevoznim ispravama i popunjavanju tih isprava. - Razvijanje samopouzdanja. - Razvijanje odgovornosti za poštovanje pravnih normi. - Razvijanje komunikativnosi i sposobnosti za saradnju.

170





Pojam, podjela i osnovene karakteristike saobraćajnog prava - Definiše pravne

pojmove. - Objašnjava pravna

načela značajna za primjenu pravnih propisa.

- Objašnjava podjelu i navodi karakteristike saobraćajnog prava.

- Upoređuje važnost poznavanja i korištenja osnovnih pravnih pojmova.

- Razlikuje pravne propise različite pravne snage.

- Razlikuje redoslijed primjene pravnih propisa na konkretan pravni posao.

- Upoređuje podjelu i osnovne karakteristike saobraćajnog prava.


Karakteristike, međusobni odnos i razlike između pojedinih vidova saobraćaja - Objašnjava

karakteristike, međusobni odnos i razlike između pojedinih vidova sobraćaja.

- Upoređuje osnovne karakteristike:

- pomorskog, - željezničkog, - drumskog, - vazdušnog

saobraćaja. - Razlikuje

međusobni odnos između pojedih vidova saobraćaja.


Izvori i objekti saobraćajnog prava - Navodi izvore

saobraćajnog prava.

- Objašnjava podjelu izvora saobraćajnog prava.

- Upoznaje se sa objektima i podjelom objekata saobraćajnog prava.

- Obrazlaže: - saobraćajne

puteve, - saobraćajna

sredstva.

- Razlikuje izvore saobraćajnog prava.

- Zna podjelu izvora saobraćajnog prava.

- Razlikuje objekte saobraćajnog prava.

- Zna podjelu objekata saobraćajnog prava.

- Razlikuje saobraćajne puteve.

- Uočava karakteristike

- Stiče samopouzdanje i podstiče odgovornost prema poštovanju prava.

171




saobraćajnih puteva.

Učesnici u saobraćaju - Objašnjava

subjekte saobraćajnog prava.

- Objašnjava pojam preduzetnika saobraćajnih aktivnosti.

- Nabraja saobraćajno osoblje.

- Upoređuje subjekte saobraćajnog prava.

- Zna pojam preduzetnika saobraćajnih aktivnosti.

- Identifikuje saobraćajno osoblje.

- Razvija komunikativnost i prilagodljivost.

- Posjeta predstavnika saobraćajnog osoblja.

Ugovori u prevozu - Definiše pojam i

objašnjava karakteristike ugovora o prevozu stvari.

- Nabraja vrste ugovora o prevozu stvari u raznim vidovima saobraćja.

- Objašnjava: zaključivanje, izvršenje, izmjenu i prestanak važenja ugovora o prevozu stvari.

- Nabraja učesnike u prevoznom poslu.

- Objašnjava pojam cijene prevoza (vozarine) i načine njenog formiranja u različitim vidovima saobraćaja.

- Objašnjava specifičnosti ugovora u kopnenom, vodenom i vazdušnom saobraćaju.

- Objašnjava pojam prigovora i zastare.

- Obrazlaže pojam tarife.

- Uočava osnovne karakteristike ugovora o prevozu stvari.

- Razlikuje vrste ugovora o prevozu stvari u različitim vidovima saobraćaja.

- Upoređuje način zaključivanja, izvršenja, izmjene i prestanka važenja ugovora o prevozu stvari.

- Razlikuje učesnike u prevoznom poslu.

- Razlikuje pojam cijene prevoza (vozarine) i načine njenog formiranja u različitim vidovima saobraćaja.

- Razlikuje specifičnosti ugovora u kopnenom, vodenom i vazdušnom saobraćaju.

- Razlikuje pojam prigovora od zastare.

- Zna pojam tarife. - Razlikuje osnovne

172




- Objašnjava carinske poslove i dokumenta.

carinske poslove i dokumenta.

Stvarna prava u saobraćajnom pravu - Nabraja stvarna

prava u saobraćajnom pravu.

- Interpretira vrste stvarnih prava:

- pravo svojine, - pravo državine, - založna prava.

Odgovornost prevoznika u pojedinim vidovima saobraćajnog prava - Objašnjava pojam

odgovornosti za štetu.

- Opisuje pojmove odgovornosti.

- Objašnjava ograničenja odgovornosti.

- Objašnjava specifičnost odgovornosti prevoznika u pojedinim vidovima saobraćaja.

- Uočava pojam odgovornosti za štetu.

- Razlikuje subjektivnu i objektivnu odgovornost za štetu.

- Uočava ograničenja odgovornosti.

- Razlikuje specifičnost odgovornosti u pojedinim vidovima saobraćaja.


Prevozne isprave - Objašnjava

prevozne i druge isprave u različitim vidovima saobraćaja.

- Objašnjava popunjavanje prevozne isprave i drugih dokumenata.

- Upoređuje osnovne prevozne isprave u različitim vidovima saobraćaja.

- Popunjava prevozne isprave i druga dokumenta.

- Razvija pozitivan odnos prema radu i radnim obavezama.

Vježba: - Analiza

saobraćajnih isprava.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Ivošević: Saobraćajno pravo, Fakultet za poslovno pravo, Beograd, 2005. - M. Trajković: Saobraćajno pravo, Beograd, 1985. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom. - Priključkom za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


173


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani pravnik. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Ugovori u prevozu - Prevozne isprave

- Špedicija - Ugovori u prevozu - Prevozne isprave

- Ugovori u prevozu - Međunarodno poslovanje - Poslovna dokumentacija

174

1.3.7. TRANSPORTNO OSIGURANJE 1. Naziv predmeta: TRANSPORTNO OSIGURANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Razumijevanje značaja osiguranja robe, putnika i prevoznih sredstava. - Sticanje znanja o ugovorima u oblasti pomorskog osiguranja. - Razumijevanje postupka nadoknade štete na osnovu ugovora o pomorskom

osiguranju. - Sticanje znanja o polisi i drugim ispravama u transportnom osiguranju. - Upoznavanje sa specifičnostima osiguranja robe i brodova od ratnih i političkih

rizika. - Razvijanje odgovornog odnosa prema ljudima i imovini. - Razvijanje pozitivnog odnosa prema poštovanju propisa.

175





Pojam i značaj osiguranja - Objašnjava značaj

osiguranja. - Obrazlaže istoriju

osiguranja u prevozu.

- Nabraja vrste osiguranja u prevozu.

- Navodi značajne organizacije osiguranja.

- Objašnjava društva za uzajamno osiguranje.

- Uočava značaj osiguranja.

- Razlikuje vrste osiguranja u prevozu.

- Upoređuje značajne organizacije osiguranja.

- Upoređuje osnovne karakteristike pojedinih organizacijskih oblika.

- Uočava značaj vrijednosti osiguranja.

- Razlikuje određivanje premije osiguranja.


Predmet izučavanja osiguranja - Objašnjava

pojmove osiguranja.

- Upoređuje osnovne pojmove osiguranja:

- svota osiguranja, - rizik, - interes, - osigurani slučaj, - premija.

- Razvija motivisanost u radu.

Ugovor o pomorskom osiguranju i elementi ugovora - Nabraja vrste

osiguranja. - Navodi ugovorene

stranke. - Objašnjava

postupak sklapanja ugovora.

- Objašnjava franšize. .

- Objašnjava postupak sklapanja ugovora s franšizom

- Opisuje predmet osiguranja.

- Obrazlaže ponudu osiguranja.

- Objašnjava list pokrića.

- Zna vrste osiguranja.

- Razlikuje elemente ugovora osiguranja.

- Zna postupak sklapanja ugovora sa ugovorenom franšizom.

- Zna pojam franšize.

- Zna postupak sklapanja ugovora bez ugovorene franšize.

- Upoređuje: predmet osiguranja, ponudu osiguranja, list


- Stiče pozitivnu orijentaciju prema poštovanju propisa.

Vježba: - Sklapanje ugovora

sa i bez ugovorene franšize.

- List pokrića i

potvrda o zaključenom osiguranju.

176




- Objašnjava potvrdu o zaključenom osiguranju.

pokrića i potvrdu o zaključenom osiguranju.

- Uočava karakteristike dokumenata o sklopljenom ugovoru o osiguranju i njhove prednosti u konkretnim slučajevima.

Polisa osiguranja i druge isprave u transportnom osiguranju - Objašnjava polisu

osiguranja. - Nabraja vrste polisa

osiguranja. - Navodi

karakteristike polisa osiguranja.

- Objašnjava izmjene i raskid ugovora o osiguranju.

- Objašnjava trajanje pokrića iz osiguranja.

- Objašnjava saosiguranje i reosiguranje.

- Zna sadržaj polise osiguranja.

- Upoređuje vrste polisa osiguranja.

- Upoređuje vrste i karakteristike polisa osiguranja.

- Upoređuje izmjene i raskide ugovora o osiguranju.

- Zna trajanje pokrića osiguranja.

- Uočava važnost reosiguranja i saosiguranja.

- Razvija osjećaj za preuzimanje odgovornosti.

Osiguranje prava na naknadu iz ugovora o pomorskom osiguranju - Objašnjava pojam

štete i štetnog događaja.

- Nabraja vrste štete. - Objašnjava

samopridržaj. - Opisuje postupak

podnošenja odštetnog zahtjeva.

- Navodi dokumenta koja se prilažu uz odštetni zahtjev.

- Objašnjava dokument o cesiji.

- Objašnjava pojam prava subrogacije.

- Objašnjava naknade štete iz osiguranja.

- Zna vrste šteta u pomorskim osiguranjima.

- Uočava razliku između stvarnog i izvedenog potpunog gubitka.

- Uočava razliku između generalne i partikularne havarije.

- Zna postupak likvidacije zajedničke havarije.

- Zna postupak utvrđivanje diobene osnove i proračuna pojedinačnih doprinosa učesnika

- Razvija osjećaj odgovornosti i pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

Vježba: - Popunjavanje

dokumenata u vezi sa postupkom ostvarivanja prava na naknadu štete.

177




zajedničke havarije.

- Zna pojam samopridržaj.

- Upoređuje postupak podnošenja i rješavanja odštetnog zahtjeva.

- Upoređuje naknade štete iz osiguranja:

- pogodbu, - regres, - prebijanje, - potraživanje. - Zna postupak

vođenja naknade štete.

- Uočava značaj instituta subrogacije.

- Uočava značaj pogodbe i prebijanja potraživanja u praksi osiguranja.

Osiguranje robe, brodova, od ratnih i političkih rizika i od odgovornosti u pomorstvu - Objašnjava

osiguranje robe u pomorskom pevozu.

- Objašnjava osiguranje:

- prema institutskim klauzulama,

- od ratnih i političkih rizika,

- od rizika štrajka. - Objašnjava

zlonamjerni postupak.

- Definiše Lloyd-ovu S. G. polisu.

- Objašnjava englesku pomorsku polisu.

- Objašnjava osiguranje prevoznog sredstva.

- Zna postupak osiguranje robe u pomorskom prevozu.

- Razlikuje osiguranja

- prema institutskim klauzulama,

- od ratnih i političkih rizika,

- od rizika štrajka. - Upoređuje

karakteristike Lloyd-ove S. G., englesku pomorsku polisu, generalne i pojedinačne polise.

- Upoređuje osiguranja u međunarodnom prevozu i osiguranja prevoznog sredstva


Vježba: - Popunjava polise

prema konkretnim zadacima.

178




- Objašnjava osiguranje od odgovornosti prevoznika i učesnika u prevozu.

i tereta. - Razlikuje

instituciju osiguranja od odgovornosti učesnika u poslovima prevoza.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Ž. Tomašić: Transportno osiguranje, Beograd, 1897. - Dr M. Marković: Transport, špedicija, carine i osiguranje, BPŠ – Univerzitet za

poslovne studije, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućim softverom. - Priključkak za internet. - Video projektor.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u



9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ekonomista; - diplomirani pravnik; - diplomirani saobraćajni inženjer.



Predmet Znanja - Pojam i značaj osiguranja - Špedicija - Osiguranje robe u prevozu

- Poslovna dokumentacija - Međunarodno poslovanje - Predmet izučavanja osiguranja

179

1.3.8. ŠPEDICIJA 1. Naziv predmeta: ŠPEDICIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 44 22 66 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovama špediterske djelatnosti. - Sticanje znanja o propisima koji regulišu rad špedicije. - Sticanje znanja o organizaciji špediterske djelatnosti. - Upoznavanje sa strukturom menadžmenta špedicije. - Sticanje znanja o načelima za određivanje špediterskih tarifa. - Razumijevanje špedicije kao dinamičkog, stohastičkog i logističkog sistema. - Razvijanje komunikativnosti. - Razvijanje svijesti o značaju poštovanja propisa. - Razvijanje ekološke svijesti.

180





Pojam i razvoj špediterske djelatnosti - Objašnjava

nastanak i razvoj špedicije.

- Definiše pojam špedicije.

- Navodi vrste špedicije.

- Objašnjava primjenu INCOTERMS-a.

- Uočava značaj špedicije.

- Zna razvoj špedicije.

- Razlikuje vrste špedicije.

- Zna primjenu INCOTERMS.

- Razumije značaj razvoja i podjele špediterske djelatnosti.

Pravno regulisanje špedicije - Nabraja

međunarodne i nacionalne propise koji regulišu špeditersku djelatnost.

- Razlikuje propise i pravila koji regulišu špeditersku djelatnost.

- Razlikuje konvencije koje regulišu špeditersku djelatnost.

- Upoređuje norme i propise koji regulišu špeditersku djelatnost.

- Upoređuje nacionalne zakone i propise koji regulišu pitanja špediterske djelatnosti.

- Podstiče odgovornost prema poštovanju propisa.

Osnovni poslovi špediterske djelatnosti - Objašnjava

osnovne poslove špediterske djelatnosti.

- Nabraja tarifno-konjukturne poslove.

- Objašnjava ugovore o:

- špediterskoj djelatnosti,

- vaganju i sortiranju robe.

- Nabraja operativne poslove špeditreske djelatnosti.

- Razlikuje osnovne poslove špediterske djelatnosti.

- Razlikuje tarifno-konjukturne poslove.

- Razlikuje poslove: instradacije, akvizicije, refakcije, dispozicije i reklamacije.

- Obrađuje zahtjev za špediterske poslove.

- Izrađuje

- Razvija komunikaciju, spremnost i sposobnost za obavljanje špediterske djelatnosti.

Obilazak špediterske agencije Vježbe: - izrada zahtjeva, - izrada ponude, - Izrada

pretkalkulacije, - popunjavanje

tovarnog lista, - obračun troškova, - promocija

špediterske usluge.

181




- Opisuje garantno pismo.

špeditersku ponudu na osnovu zahtjeva.

- Razlikuje transportne klauzule kupoprodajnih ugovora.

- Razlikuje postupke istraživanja tržišta.

- Izrađuje pretkalkulacije špediterskog posla i poslove vezane za zaključivanje ugovora.

- Izrađuje špediterske fakture.

- Izvodi poslove: ispostavljanja prevoznih isprava, organizovanja otpreme, carinjenja, osiguranja i ukupnog prometa.

- Popunjava tovarni list.

- Popunjava konosman.

- Vrši zaključivanje ugovora o vaganju i sortiranju.

- Obavlja poslove kvalitativnog i kvantitativnog prijema robe.

- Vrši zaključivanje ugovora o pakovanju.

- Upoređuje obračun troškova.

- Razlikuje poslove uvoza, izvoza, tranzita i sajamskih poslova.

- Vrši zaključivanje sajamskih poslova.

- Upoređuje pojam garantnog pisma i

182




njegovu upotrebu. Specijalni poslovi špediterske djelatnosti - Objašnjava

specijalne poslove špediterske djelatnosti.

- Nabraja načine kontrole kvaliteta i kvantiteta robe.

- Opisuje uzimanje uzoraka.

- Opisuje praćenje prevoza.

- Definiše osiguranje robe.

- Objašnjava doleđivanje robe.

- Objašnjava hranjenje i pojenje životinja.

- Objašnjava izdavanje garantnih pisama.

- Obrazlaže postupke zastupanja u slučaju havarije.

- Objašnjava načine naplate robe.

- Obrazlaže LEASING poslove.

- Objašnjava upotrebu karnet TIR i karnet ATA.

- Razlikuje specijalne poslove špediterske djelatnosti.

- Zna način posredovanja kontrole inspekcijske službe.

- Organizuje kontrolu kvaliteta i kvantiteta robe.

- Zna postupak zaključivanja ugovora o osiguranju.

- Zna način zastupanja nalogodavca u slučaju štete.

- Razlikuje postupak prevoza specifičnih tereta.

- Razlikuje upotrebu karneta TIR i karneta ATA.

- Razvija ekonomičnost, produktivnost i ekološku svijest

- Obilazak špediterske agencije

Menadžment pomorske špedicije - Objašnjava

menadžment pomorske špedicije.

- Opisuje strukturu menadžmenta pomorske špedicije.

- Opisuje strukturu menadžmenta ljudskih resursa u pomorskoj špediciji.

- Zna menadžment pomorske špedicije.

- Razlikuje strukturu menadžmenta pomorske špedicije.

- Upoređuje dužnosti i obaveze: brodovlasnika, brodara, naručilaca, krcatelja, štivadora, slagača, špeditera, agenata i primalaca.

- Upoređuje poslove

- Stiče stručnost i sposobnost za saradnju.

183




međušpeditera i podšpeditera.

Organizacija špediterske djelatnosti - Objašnjava

organizaciju špediterske djelatnosti.

- Obrazlaže karakteristike međunarodne špedicije.

- Opisuje ekonomsku funkciju međunarodne špedicije.

- Nabraja dokumenta u međunarodnoj špediciji.

- Objašnjava transportnu djelatnost.

- Opisuje unutrašnju organizaciju špediterskog poslovanja.

- Zna organizaciju špediterske djelatnosti.

- Upoređuje osnovne karakteristike međunarodne špedicije.

- Uočava ekonomsku funkciju međunarodne špedicije.

- Razlikuje dokumenta u međunarodnoj špediciji.

- Uočava unutrašnju organizaciju špediterskog poslovanja.

Obilazak špediterske agencije. Vježba: - Popunjavanje

dokumenata za razne poslove u međunarodnoj špediciji.

Špediterske tarife - Objašnjava

špediterske tarife. - Navodi tarifna

načela. - Objašnjava

špediterske tarife za vidove saobraćaja.

- Zna pojam špediterske tarife.

- Upoređuje tarifna načela.

- Zna načine korišćenja špediterskih tarifa.

- Upoređuje špediterske tarife za vidove saobraćaja.


Špedicija Kao Složen Dinamički, Stohastički I Logistički Sistem - Objašnjava

špediciju kao složen sistem.

- Upoređuje špediciju kao sistem:

- dinamički, - stohastički, - logistički. - Upoređuje razvoj

špedicije kroz: - logistički

informacioni sistem,

- logistički transportni lanac,

- Razvija sposobnost komunikacije u struci i potrebu za timskim radom.

184

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Perović: Međunarodna špedicija, Fakultet za pomorstvo Kotor, Kotor, 2003. - Dr M. Marković: Transport, špedicija, carine i osiguranje, BPŠ – Univerzitet za

poslovne studije, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom. - Priključak za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer; - diplomirani ekonomista; 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Organizacija špediterske

djelatnosti - Međunarodno poslovanje - Poslovna dokumentacija

- Poslovno dopisivanje - Poslovna komunikacija - Komunikacija

- Ugovori u prevozu - Prevozne isprave

- Saobraćajno pravo - Ugovori u prevozu - Prevozne isprave

- Izbor prevoznog puta - Saobraćajna geografija - Kopneni saobraćaj - Vodeni saobraćaj - Vazdušni saobraćaj

- Osiguranje robe u prevozu - Transportno osiguranje - Pojam i značaj osiguranja

185

1.3.9. MEĐUNARODNO POSLOVANJE 1. Naziv predmeta: MEĐUNARODNO POSLOVANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III

IV 44 22 66 Ukupno 44 22 66

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim pojmovima međunarodnog poslovanja. - Razumijevanje uloge i značaja marketinga u strategiji poslovanja preduzeća. - Sticanje osnovnih znanja o međunarodnom tržištu. - Sticanje osnovnih znanja o uvozu i izvozu. - Upoznavanje sa pojmom ugovora u spoljno trgovinskom poslovanju. - Shvatanje neophodnosti ujednačavanja međunarodne organizacije sa

međunarodnim pravom. - Razvijanje pozitivnog stava o međunarodnom poslovanju i međunarodnoj

saradnji.

186





Pojam, značaj i uloga međunarodnog poslovanja - Definiše pojam,

značenje i ulogu međunarodnog poslovanja.

- Obrazlaže činioce koji utiču i ograničavaju međunarodno poslovanje.

- Objašnjava trgovinski i platni bilans, devalvaciju i revalvaciju.

- Obrazlaže načine kako se prate i vode rezultati međunarodnog poslovanja.

- Definiše pojam spoljno trgovinskog marketinga.

- Upoređuje pojam, značenja i ulogu međunarodnog poslovanja.

- Razlikuje činioce koji utiču i ograničavaju međunarodno poslovanje.

- Razlikuje trgovinski i platni bilans, devalvaciju i revalvaciju.

- Upoređuje načine kako se prate i vode rezultati međunarodnog poslovanja.

- Uočava bitne elemente spoljno trgovinskog marketinga:

- strateško upravljanje marketingom,

- proces planiranja marketinga,.

- motive država za nastup na stranom tržištu.

- Razvija pozitivan stav o međunarodnom poslovanju

- Razvija tolerantnost.

Vrste poslova i djelatnost međunarodnog poslovanja - Obrazlaže i navodi

pojedine poslove u međunarodnom poslovanju.

- Objašnjava temeljna obilježja izvoza, uvoza, kooperacijskih i specifičnih poslova.

- Obrazlaže važnije poslove u međunarodnom poslovanju.

- Uočava pojedine poslove u međunarodnom poslovanju.

- Upoređuje specifičnosti izvoza, uvoza, kooperacijskih i specifičnih poslova gdje navodi njihove: vrste, ograničenja, obilježja i politiku države.

- Razlikuje važnije poslove u međunarodnom

- Razvija svijest o značaju saradnje u međunarodnom poslovanju.

187




poslovanju i objašnjava njihovu ulogu, važnost i budućnost u međunarodnom poslovanju.

Organizacija međunarodnog poslovanja - Definiše pojam

tržišta i navodi njegove funkcuije.

- Obrazlaže pojam međunarodnog tržišta i međunarodne razmjene.

- Navodi oblike međunarodnog poslovanja.

- Definiše i navodi oblike prodaje robe i usluga u međunarodnom poslovanju.

- Zna pojam tržišta i navodi njegove funkcije.

- Razlikuje međunarodno tržište i međunarodnu razmjenu.

- Upoređuje oblike međunarodnog poslovanja.

- Upoređuje oblike prodaje robe i usluga u međunarodnom poslovanju.

- Razvija otvorenost i pozitivan stav o međunarodnoj razmjeni.

Tehnika spoljno trgovinskog poslovanja - Obrazlaže načine

sklapanja ugovora u spoljno trgovinskom poslovanju.

- Obrazlaže načine formiranja i ugovaranja cijena.

- Objašnjava na primjerima koje poslove treba izvršiti sa dokumentacijom prilikom izvoza i uvoza.

- Obrazlaže način ugovaranja međunarodnog posla.

- Uočava načine sklapanja ugovora u spoljno trgovinskom poslovanju.

- Upoređuje načine ugovaranja cijena i kalkulacije u međunarodnoj poslovnoj praksi.

- Razlikuje na primjerima koje poslove treba izvršiti sa dokumentacijom prilikom izvoza i uvoza.

- Uočava način ugovaranja međunarodnog posla.

- Razvija sposobnost za postizanje kompromisa.

Poslovna dokumentacija - Definiše pojam

poslovne dokumentacije.

- Definiše razliku između finansijskih

- Zna pojam poslovne dokumentacije.

- Razlikuje dokumenta:

- Razvija preciznost u radu.

188




i trgovinskih dokumenata.

- Obrazlaže koji se dokumenti koriste kod pojedinih poslova

- finansijske, - robne, - prevozne, - o osiguranju robe i - ostale. - Razlikuje

dokumenta koja se koriste kod pojedinih poslova.

Ujednačavanje međunarodnog prava i međunarodne organizacije - Definiše pojam

međunarodnog prava.

- Definiše pojam međunarodne organizacije.

- Obrazlaže usklađenost međunarodne organizacije sa međunarodnim pravom.

- Zna pojam međunarodnog prava.

- Zna pojam međunarodne organizacije.

- Upoređuje usklađenost međunarodne organizacije sa međunarodnim pravom.

- Razvija svijest o neophodnosti poštovanja međunarodnog prava.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Perović: Spoljna trgovina, Fakultet za pomorstvo Kotor, Kotor, 2000. - M. Kolaković, T. Lazibat: Međunarodno poslovanje u uvjetima globalizacije,

Sinergija nakladništvo d. o. o. , Zagreb, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućim softverom. - Priključak za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani pravnik. - Diplomirani ekonomista

189



Predmet Znanja

- Poslovna dokumentacija - Špedicija - Organizacija špediterske djelatnosti

- Poslovna dokumentacija - Transportno osiguranje - Predmet izučavanja osiguranja

- Poslovna dokumentacija - Saobraćajno pravo - Ugovori u prevozu - Vrste poslova i djelatnost

međunarodnog poslovanja - Poslovne komunikacije - Komunikologija poslovnih

komunikacija

190

1.3.10. AUTOBAZE I AUTOSTANICE 1. Naziv predmeta: AUTOBAZE I AUTOSTANICE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III

IV 44 22 66 Ukupno 44 22 66

3. Opšti ciljevi nastave - Razumijevanje značaja i načina čuvanja motornih vozila. - Upoznavanje sa značajem riješavanja problema parkiranja. - Upoznavanje sa ulogom i funkcijama autobaza. - Upoznavnje sadržaja i funkcija autobuskih i autoteretnih stanica. - Upoznavanje tehnologije i značaja stanica za snadbijevanje gorivom u

funkcionisanju drumskog saobraćaja. - Podsticanje odgovornosti za rad. - Unaprijeđivanje sopstvenih radnih sposobnosti.

191





Čuvanje motornih vozila - Navodi razloge,

značaj i način čuvanja motornih vozila.

- Nabraja negativan uticaj niskih temperatura vazduha na motorna vozila.

- Navodi način čuvanja motornih vozila i pomoćne uređaje koji umanjuju negativno dejstvo niskih temperatura.

- Objašnjava značaj i podjelu garaža kao tehnoloških objekata.

- Zna efekte garažiranja vozila.

- Uočava uticaj niske temperature na sisteme vozila.

- Razlikuje postupke i opremu za smanjenje dejstva niske temperature.


Autobaze - Navodi pojam,

značaj i sadržaj autobaze.

- Nabraja kriterijume za smještaj elemenata autobaze.

- Objašnjava pojedine tehnološke operacije-usluge u autobazi.

- Ilustruje i opisuje kao primjere neke postojeće autobaze.

- Navodi karakteristike, mjerodavne dimenzije u procesu parkiranja raznih transportih sastava.

- Uočava sadržaje autobaze.

- Upoređuje kriterijume razmještaja sadržaja autobaze.

- Skicira tehnološke šeme usluga autobaza.

- Uočava razmještaj elemenata autobaze.

- Upoređuje tehničko- eksploataciona svojstva transportnih sredstava u procesu parkiranja.


Autobuske stanice - Definiše pojam - Uočava ulogu - Razvija pozitivan - Posjeta autobuskoj

192




autobuske stanice. - Navodi korisnike i

njihove zahtjeve. - Navodi osnovne

tehnološke cjeline autobskih stanica i njihove veze.

- Navodi osnovne zadatke i mjerodavne veličine za dimenzionisanje autobuske stanice.

- Opisuje distribuciju korisnika autobuske stanice po elementima koje koriste.

- Opisuje osnovne i prateće sadržaje putničke zgrade autobuske stanice.

- Obrazlaže kriterijume za razmještaj osnovnih i pratećih sadržaja autobuske stanice.

- Opisuje predprostor autobuske stanice.

- Opisuje autobuski prostor-perone i navodi njihove vrste.

- Ilustruje primjere autobuskih stanica.

- Navodi zadatke prijema i otpreme autobusa i putnika.

autobuskih stanica. - Uočava zahtjeve

korisnika. - Upoređuje

tehnoloske cjeline autobuske stanice i njihovu ulogu.

- Zna postupak dimenzionisanja sadržaja autobuske stanice.

- Upoređuje tehnoloske šeme distribucije korisnika i putnika autobuske stanice.

- Razlikuje osnovne i prateće sadržaje autobuske stanice kao sistema.

- Upoređuje kriterijume za razmještaj osnovnih i pratećih sadrzaja putničke zgrade.

- Zna ulogu sadržaja staničnog predprostora.

- Upoređuje kriterijume za prostorno dimenzionisanje perona.

- Upoređuje prostorna rješenja sadržaja autobuskih stanica.

- Razlikuje postupke otpreme i dopreme autobusa i putnika.

odnos prema zanimanju.

stanici.

Autoteretne stanice - Objašnjava ulogu i

značaj autotertnih stanica.

- Nabraja sadržaje autoteretne stanice.

- Uočava značaj autoteretnih stanica u drumskom saobraćaju.

- Upoređuje sadržaje, organizaciju i prostorna rješenja.

193




autoteretne stanice Moteli - Objasnjava pojam i

ulogu motela. - Nabraja sadržaje i

opisuju prostornu organizaciju motela.

- Uočava ulogu motela u drumskom saobraćaju.

- Uočava značaj, lokaciju i raspored sadržaja motela.

Stanice za tehnički pregled vozila - Navodi značaj i

zakonski osnov za tehnički pregled vozila.

- Nabraja po redoslijedu radnje tehničkog pregleda.

- Navodi i opisuje uređaje i opremu za tehnički pregled.

- Rukuje opremom za tehnički pregled vozila.


- Posjeta stanici za tehnički pregled.

- Pravilnik o vršenju tehničkog pregleda vozila.

Stanice za snabdijevanje gorivom - Opisuje

karakeristike tečnih goriva u čuvanju i transpoprtu.

- Definiše stanicu za snadbijevanje gorivom (SSG) i njene elemente.

- Navodi tehnologije rada SSG.

- Opisuje i objašnjava SSG u gradu.

- Opisuje karakteristike i sadržaje SSG na putu.

- Navodi specifičnosti SSG na autoputu.

- Upoređuje svojstva i mjere pri čuvanju i transportu tečnih goriva.

- Zna funkciju i elemente SSG.

- Upoređuje tehnologije rada SSG.

- Upoređuje tipove SSG na putu.

- Skicira sadržaje SSG na autoputu.


- Posjeta stanici za snadbijevanje gorivom.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lazar Filković: Osnovi saobraćaja i transporta, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2001. - Dr N. D. Putnik: Autobaze i autostanice, Saobraćajni fakultet Univerziteta u

Beogradu, Beograd, 1985. - Dr N. D. Putnik: Garaže, servisi i parkirališta, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2000.

194

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućim softverom. - Priključak za internet. - LCD projektor. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Pojam i elementi funkcionisanja autobuske stanice

- Organizacija prevoza - Autobuske stanice

- Razmještaj sadržaja autobaze

- Garaže i servisi - Servisne stanice i autobaze - Kriterijume za razmještaj

elemenata autobaze

195

1.3.11. MARKETING U SAOBRAĆAJU 1. Naziv predmeta: MARKETING U SAOBRAĆAJU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 44 22 66 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom marketinga u saobraćaju. - Razumijevanje organizacione strukture marketinga. - Upoznavanje i praćenje tržišta. - Planiranje i kontrola marketing aktivnosti. - Razvijanje kreativnog mišljenja. - Razvijanje samostalnosti i samopouzdanja. - Osposobljavanje za stvaralačku saradnju sa saradnicima.

196





Pojam marketinga - Objašnjava pojam

marketinga. - Definiše marketing

kao ekonomski proces.

- Definiše marketing kao naučnu disciplinu.

- Objašnjava pojam marketing-informacionog sistema.

- Uočava značaj marketinga.

- Upoređuje marketing kroz različite koncepte.

- Upoređuje marketing kao proces, disciplinu i sistem.

- Razumije značaj marketinga.

Marketing koncepcija poslovne i razvojne politike - Definiše marketing

kao poslovnu funkciju.

- Definiše marketing kao poslovnu koncepciju.

- Nabraja elemente marketing koncepta.

- Objašnjava pojam tržišta.

- Nabraja vrste tržišta sa različitih aspekata.

- Objašnjava predmet, postupak i metode istraživanja tržišta.

- Definiše potencijal tržišta.

- Nabraja faktore koji utiču na tržišnu tražnju.

- Upoređuje marketing kao poslovnu funkciju i poslovnu koncepciju.

- Zna elemente marketing koncepta.

- Uočava značaj tržišta.

- Upoređuje važnost praćenja i istraživanja tržišta.

- Zna faktore koji utiču na tržišnu tražnju. .

- Uočava značaj poznavanja potencijala tržišta



Instrumenti marketing miksa - Objašnjava pojam

marketing miksa. - Nabraja elemente

marketing miksa. - Upoznaje koncept

proizvoda i usluge u marketingu.

- Objašnjava planiranje, prilagodjavanje, tržišno održavanje i

- Uočava značaj marketing miksa.

- Upoređuje elemente marketing miksa.

- Upoređuje važnost proizvoda i usluge u cilju zadovoljenja potreba.

- Zna politiku formiranja cijena.

- Razlikuje faktore

- Podstiče na pozitivan odnos prema radu.


197




eliminisanje proizvoda i usluge.

- Objašnjava marketing odluke i program uvodjenja novog proizvoda i usluge i njihovu tržišnu prihvatljivost.

- Objašnjava politiku formiranja cijena.

- Upoznaje pojam, ulogu i izbor kanala prodaje.

- Objašnjava pojam distribucije i promocije.

koji utiču na politiku cijena.

- Uočava značaj kanala prodaje.

- Uočava značaj distribucije i promocije.

- Upoređuje vezu između elemenata marketing miksa.

Planiranje, organizacija i kontrola marketing aktivnosti - Upoznaje plan

marketinga kao dio biznis plana.

- Definiše ciljeve marketing aktivnosti.

- Objašnjava strategiju,planiranje upravljanje, organizovanje, kontrolu i usmjeravanje marketing aktivnosti.

- Upoređuje položaj i ulogu marketinga kao dijela biznis plana.

- Uočava ciljeve marketing aktivnosti.

- Zna elemente marketing aktivnosti.


- Razvija osjećaj za preuzimanje odgovornosti.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr. S. Kostadinović: Transportno pravo, marketing i špedicija, Zavod za udžbenike

i nastavna sredstva, Beograd, 2001. - M. Milisavljević: Marketing, Savremena administracija, Beograd, 1990. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar. - Internet. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedan pismeni rad u svakom klasifikacionom perodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u



198

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ekonomista; - diplomirani saobraćajni inženjer. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Elementi marketing

koncepta - Elementi marketing miksa

- Međunarodno poslovanje - Pojam tržišta i njegove funkcije

- Činioci koji utiču na poslovanje

- Marketing koncepcija poslovne i razvojne politike

- Integralni transport i logistika

- Podsistemi logistike

199

1.3.12. STRANI JEZIK II – ITALIJANSKI JEZIK 1. Naziv predmeta: ITALIJANSKI JEZIK 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 50 22 72 II 50 22 72 III 50 22 72 IV 46 20 66

Ukupno 196 86 282 3. Opšti ciljevi nastave - Razvoj komunikativnih sposobnosti učenika. - Ostvarivanje veće autonomije učenika pri učenju. - Razvoj harmonične ličnosti učenika. - Razvijanje tolerantnog odnosa prema različitim jezicima i kulturama. - Podsticanje radoznalosti, duhovitosti i kulture dijaloga. - Razvijanje samopouzdanja, samostalnosti i kreativnosti. - Sticanje radnih navika. - Razvijanje kulture lijepog ponašanja. - Razvoj ekološke svijesti i ljubavi prema životnom okruženju. - Razvoj fer pleja i timskog rada.

200





- Fonološki sistem jezika sa pravopisom.

- Oslovljava, pozdravlja, zahvaljuje.

- Komunikativnost i stvaranje pozitivne društvene klime.

- Frontalni, individualni, rad u parovima i grupama uz kombinovano korišćenje aktivnih i tradicionalnih metoda u nastavi.

- Prezent glagola ESSERE, nenaglašene lične zamjenice.

- Predstavlja sebe i drugog.

- Saopštava lične podatke.

- Postavlja pitanja o identitetu drugih osoba.

- Razvoj inicijativnosti.

- Glagol AVERE i brojevi.

- Saopštava godine, adresu, broj telefona...

- Popunjava formular.

- Govori o članovima porodice.

- Razvoj preciznosti u izražavanju.

- Prezent pravilnih glagola.

- Predstavlja zaposlene u agenciji.

- Razvoj ljubaznosti, predusretljivosti, efikasnosti...

- Stručna terminologija.

- Navodi poslove agencije.

- Razvoj komunikativnosti i preciznost u izražavanju

- Predlozi A, DI, IN, DA.

- Saopštava tačno vrijeme, daje informaciju o vremenu.

- Prima poruku.

- Sadašnje vrijeme glagola ANDARE, FARE, VENERE.

- Govori o dnevnim aktivnostima.

- Pozitivna orijentacija prema zanimanju, radoznalost, motivisanost i samopouzdanje.

- Neodređeni i određeni član.

- Upotrebljava član uz nazive objekata u drumskom saobraćaju.

- Opisuju radni prostor.

- Jasnost i određenost u komunikaciji.

Modalni glagoli Potere, Volere, Dovere, Sapere.

- Govori o obavezama na poslu.

- Izražava želju molbu, zahtjev.

- Podsticanje spremnosti na pomoć, efikasnost i identifikacija sa prirodom budućeg posla.


- Imperativ. - Upućuje nekoga u kom pravcu da

- Podizanje nivoa spremnosti na

201




ide. - Opisuje put do

određenog mjesta. - Daje uputstva za

snalaženje.

pomoć.

- Pridjevi, njihovi oblici i mjesto u rečenici.

- Opisuje radno mjesto.

- Raspituje se i daje informacije o određenom mjestu i njegovoj okolini.

- Daje preporuke u vezi sa mjestima posjete.

- Prisvojni pridjevi. - Prihvata ili odbija poziv.

- Lične zamjenice kao direktni i indirektni objekt.

- Traži informacije. - Odgovara na

pitanja.


- Upotreba predloga –DA, DI, IN.

- Upotrebljava odgovarajuće predloge uz imena zemalja.

- Prima telefonsku poziv.

- Pokazni pridjevi i nazivi boja.

- Savjetuje drugoga pri kupovini.

- Razvoj kreativnosti.

- Poređenje pridjeva.

- Pomaže pri izboru sredstava za transport.

- Upoređuje cijene i kvalitet različitih sredstava transporta.

202




učenik učenik učenik - Blisko buduće

vrijeme. - Govori o

planovima za taj i naredne dane.

- Odgovara na zadatke.

- Razvoj komunikativnosti i snalažljivosti.


- Passato prossimo (perfekt).

- Prepričava događaje od prethodnog dana.

- Pomaže u postupku traženja izgubljenih stvari.

- Razvoj sposobnosti stvaranja pogodne društvene klime.

- Razvoj spremnosti na pomoć.

- Particelle CI i NE. - Govori o sadržajima rada.

- Unosi osnovne informacije u izvještaje o radu.

- Komparacija pridjeva.

- Upoređuje kategorije vozila.

- Razvoj odgovornosti i profesionalnosti.

- Pridjevi QUELLo i BELLO.

- Postavlja pitanja o vrsti vozila.

- Razvoj inicijativnosti.

- Razvoj komunikativnosti.

- Prilozi. - Prima telefonski poziv.

- Razgovara o vremenu.

- Iznosi pritužbu na uslugu.

- Razvoj sposobnosti stvaranja pogodne društvene klime.

- Povratni glagoli. - Raspituje se o zdravlju sagovornika.

- Passato prossimo povratnih glagola.

- Opisuje događaje od prethodnog dana.

- Opisuje znamenitosti grada i šireg zavičaja.

- Govori o obavljenim poslovima na radnom mjestu.

- Razvoj pozitivnog odnosa prema lokalnoj zajednici.

- Imperfekt. - Opisuje okolnosti nekog događaja


Relativne zamjenice.

- Govori o svom poslu.

- Bliže određuje stvari, lica i mjesta o kojima

- Pozitivna identifikacija prema zanimanju.

- Frontalni, individualni, rad u parovima i grupama uz kombinovano

203




govori. - Objašnjava

značenje riječi koje ne razumije.

korišćenje aktivnih i tradicionalnih metoda u nastavi.

- Glagolska vremena- obnavljanje.

- Piše životopis. - Piše molbu za

posao.

- Razvijanje svijesti o svojim sposobnostima.

- Kondicional prezenta.

- Daje predloge i savjete

- Razvoj inicijativnosti i spremnosti na pomoć.

- Izjavne recenice, neupravni govor.

- Predstavlja svoje mjesto u istorijskim okvirima.

- Razvijanje svijesti o zavičaju u okvirima istorijskih perioda.

204




učenik učenik učenik - Imperfekat i

perfekat (passato prossimo) obnavljanje.

- Opisuje ličnost. - Prepričava

okolnosti odigravanja nekog nepovoljnog događaja na poslu.

- Govori o teretima.

- Razvoj spremnosti na pomoć.


- Vremenske

rečenice i gerund. - Govori o ranijem

izgledu mjesta. - Odgovora na

prigovore o izvršenom poslu.

- Razvoj pozitivnog odnosa prema zavičaju.

- Buduće vrijeme. - Izražava lično mišljenje o zanimanjima u saobraćaju i odnosu društva prema njima.

- Kritičko razumijevanje odnosa tehnike i prirode i društva.

- Konjuktiv. - Preporučuje izletišta.

- Umije poželjeti prijatan boravak i sretan put.

- Spremnost na pomoć, ljubaznost.

- Uvježbava upotrebu Kondicional prezenta.

- Izražava želju, daje predlog i savjet.

- Prihvata predlog.

- Snalažljivost i prilagodljivost.

- Prilozi za količinu. - Govori o načinu ishrane.

- Saopštava zaduženja na radnom mjestu.

- Razvijanje tolerancije prema stranoj kulturi.

- Pokazne zamjenice.

- Navodi sportske sadržaje grada u kome boravi.

- Podizanje kvaliteta rada.

- Neupravni govor pri postavljanju pitanja.

- Piše poslovno pismo.

- Iznosi primjedbe i sugestije.

- Prenosi poruku. - Rezimira

izlaganje, rasprave i intervjue.

- Preuzimanje odgovornosti.

205




učenik učenik učenik - Slaganje vremena. - Govori o svom

školovanju. - Predstavlja Crnu

Goru kao državu.

- Samopouzdanje i osjećaj nacionalne pripadnosti.


- Pogodbene rečenice.

- Govori o uticaju saobraćaja na okolinu i ekološku zaštitu.

- Razvoj ekološke svijesti i kritičkog odnosa prema tehnološkom razvoju.

- Pravila o mjestu ličnih zamjenica u rečenici.

- Predstavlja ponudu agencije.

- Razvoj svijesti o neophodnosti kvalitetnog obavljanja radnih zadataka.

- Upotreba participa.

- Umije napisati poslovni e-mail.

- Razvijenje svijesti o potrebi cjeloživotnog učenja.

- Dopusne rečenice. - Upoređuje male i velike transportne sisteme.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Autentični dokumenti, tekstovi iz štampe i sa interneta. - S. Moderc: Gramatika italijanskog jezika, Udruženje nastavnika italijanskog

jezika, Beograd, 2004 - I. Klajn: Rječnik Italijansko - srpski i Srpsko - italijanski, Nolit Beograd 1996 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet stranog jezika sa audio i video opremom. - CD-player. - Video-player. - DVD. - Video kasete – nastavni filmovi. - Knjige, rječnici, gramatike, stripovi, posteri, geografske karte, časopisi. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, pismeni zadatak u II i IV klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Profesor italijanskog jezika. - Diplomirani filolog italijanskog jezika i književnosti.

206


Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Stručna terminologija - Organizacija prevoza - Stručna terminologija

207

2. STRUČNI RAD 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. ORGANIZACIJA PREVOZA 1. Naziv ispitnog kataloga: ORGANIZACIJA PREVOZA 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti

Organizacije prevoza.

3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. Značaj i uloga drumskog saobraćaja. 2. Prednosti i nedostaci drumskog saobraćaja. 3. Podjela robe prema načinu utovara i istovara. 4. Podjela robe prema uslovima prevoza. 5. Funkcije ambalaže. 6. Klasifikacija ambalaže 7. Drumski transport za opšte i sopstvene potrebe. 8. Podjela drumskog transporta prema teritorijalnom dometu. 9. Podjela drumskog transporta prema namjeni voznog parka. 10. Podjela drumskog transporta prema načinu organizacije. 11. Tehničko-eksploataciona svojstva vozila. 12. Klasifikacija sredstava drumskog saobraćaja. 13. Dispečerska služba. 14. Garažna služba. 15. Komercijalna služba. 16. Vozni park, inventarski vozni park i njihova podjela. 17. Vremenski bilans voznog parka u danima. 18. Koeficijent tehničke ispravnosti voznog parka. 19. Koeficijent iskorišćenja voznog parka. 20. Koeficijent iskorišćenja ispravnog voznog parka. 21. Vremenski bilans voznog parka u časovima. 22. Koeficijent iskorišćenja vremena u 24 časa. 23. Koeficijent iskorišćenja radnog vremena. 24. Saobraćajna brzina. 25. Eksploataciona brzina. 26. Prevozna brzina. 27. Pređeni put vozila. 28. Srednja dužina jedne vožnje pod teretom. 29. Srednje rastojanje prevoženja jedne tone tereta. 30. Srednja dnevna kilometraža. 31. Količina prevezene robe. 32. Transportni rad vozila. 33. Proizvodnost voznog parka. 34. Utovarno – istovarne stanice. 35. Propusna moć utovarno – istovarne stanice. 36. Koordinacija kretanja vozila i rada utovarno – istovarne stanice. 37. Pojam i značaj špedicije. 38. Vrste špediterskih poslova. 39. Putni nalog.

208

40. Tovarni list. 41. TIR karnet. 42. Zeleni karton. 43. Specijalni poslovi u transportu. 44. KARGO osiguranje. 45. KASKO osiguranje. 46. Osiguranje auto-odgovornosti (AO). 47. Troškovi u transportu – pojam i podjela. 48. Fiksni troškovi u transportu. 49. Promjenjivi troškovi u transportu. 50. Određivanje cijene koštanja transportne usluge. 51. Trošak amortizacije vozila. 52. Trošak goriva. 53. Trošak auto-guma. 54. Ponavljajući put prevoza tereta. 55. Zrakasti put prevoza tereta. 56. Prstenasti put prevoza tereta. 57. Zbirni put prevoza tereta. 58. Organizacija transporta zamjenom poluprikolica. 59. Primjena vozila samoistovarivača. 60. Putnički saobraćaj – pojam, podjela, karakteristike. 61. Mobilnost, promet i protok putnika. 62. Saobraćajna brzina u putničkom saobraćaju. 63. Prevozna brzina u putničkom saobraćaju. 64. Brzina obrta u putničkom saobraćaju. 65. Eksploataciona brzina u putničkom saobraćaju. 66. Stepen smjenjivanja putnika. 67. Koeficijent statičkog i dinamičkog iskorišćenja kapaciteta autobusa. 68. Transportni rad u putničkom saobraćaju. 69. Proizvodnost voznog parka u putničkom saobraćaju. 70. Značaj i uloga putnog naloga u međugradskom prevozu putnika. 71. Značaj i uloga kontrolnog lista. 72. Međugradski prevoz putnika – pojam i vrste linija. 73. Proračun potrebnog broja autobusa za rad na međugradskoj liniji. 74. Red vožnje u međugradskom putničkom saobraćaju. 75. Gradski saobraćaj – pojam i vrste linija. 76. Pokazatelji kvaliteta mreže linija u gradskom saobraćaju. 77. Prevozni zahtjevi putnika. 78. Učestalost i interval vozila na liniji gradskog saobraćaja. 79. Prevozna sposobnost linije gradskog saobraćaja. 80. Određivanje potrebnog broja vozila i vozača na liniji gradskog saobraćaja. 81. Red vožnje u gradskom saobraćaju. 82. Poremećaji u redu vožnje i mjere za njihovo otklanjanje. 83. Izbor vozila za javni gradski prevoz putnika. 84. Autobuske stanice. 85. Tarife u putničkom saobraćaju.

209

4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima

znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti – da budu

iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti.

5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena pomagala.

6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana predmetinim katalogom.

210

2.1.2. MOTORNA VOZILA 1. Naziv ispitnog kataloga: MOTORNA VOZILA 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti

motornih vozila. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. Kotrljanje točka. 2. Koeficjent prijanjanja. 3. Klizanje točka. 4. Raspodjela mase vozila na 4 točka. 5. Određivanje koordinata tezišta vozila. 6. Otpor vazduha. 7. Otpor puta. 8. Otpor inercijalnih sila. 9. Dinamičke reakcije tla. 10. Izlazna karakteristika SUS motora. 11. Spoljašnja brzinska karakteristika SUS motora. 12. Jednačina kretanja vozila. 13. Vučni bilans motora. 14. Maksimalna brzina i ubrzanje vozila. 15. Vrijeme i put ubrzanja vozila. 16. Bilans snage vozila. 17. Prenosni odnosi u mjenjaču. 18. Put zaustavljanja vozila. 19. Maksimalno usporenje vozila. 20. Prevrtanje vozila oko zadnje osovine. 21. Prevrtanje vozila oko prednje osovine. 22. Zaokretanje vozila na poprečno nagnutom putu. 23. Klizanje jedne osovine. 24. Zaokretanje vozila sa elastičnim točkovima. 25. Kritična brzina. 26. Parametri vuče. 27. Sposobnost savlađivanja prepreka. 28. Trapez upravljanja. 29. Vjetrobransko staklo i spoljna prozorska stakla na vozilu. 30. Šema veze električne instalacije na vozilu. 31. Glavni farovi. 32. Farovi za maglu. 33. Signalni uređaji na vozilu. 34. Brisači i perači vjetrobrana. 35. Uređaji za grijanje i ventilaciju. 36. Frikcione spojnice. 37. Hidrodinamičke spojnice. 38. Elektromagnetne spojnice. 39. Komandni mehanizmi spojnice. 40. Mjenjači sa nepokretnim osama vratila. 41. Mjenjači sa pokretnim osama vratila. 42. Kontinualni mjenjački prenosnici. 43. Kontinualni frikcioni mjenjački prenosnici.

211

44. Hidrodinamički mjenjački prenosnici. 45. Dopuski mjenjački prenosnici. 46. Zglobni prenosnici. 47. Pogonski most. 48. Glavni prenosnik. 49. Slozeni glavni prenosnik. 50. Diferencijalni prenosnik, princip rada. 51. Blokirani diferencijalni prenosnik. 52. Poluvratila. 53. Sistem za oslanjanje. 54. Mehanizam za vođenje točkova. 55. Kinematske karakteristike oslanjanja-Makfersonov sistem oslanjanja točkova. 56. Elastični oslonci. 57. Elementi za prigušenje. 58. Sistem za upravljanje. 59. Upravljački mehanizam sistema za upravljanje. 60. Prenosni mehanizam sistema za upravljanje. 61. Mehanički mehanizam sistema za upravljanje sa servopojačivačem. 62. Stabilizacija upravljačkih točkova. 63. Sistem za kočenje. 64. Izvršni mehanizam frikcione kočnice. 65. Mehanički i hidraulički prenosni mehanizam kočnice. 66. Hidrauličke komandne instalacije sa stranim energetskim izvorom. 67. Pneumatski prenosni mehanizmi sistema za kočenje. 68. Usporivači i automatski uređaji regulisanja kočnica. 69. Noseći sistemi. 70. Točkovi i pneumatici. 4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima


iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena.

6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana katalogom znanja.

212

2.1.3. BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA 1. Naziv ispitnog kataloga: BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti

bezbjednosti saobraćaja. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. Objasniti pojam nauke o bezbjednosti saobraćaja. 2. Nabrojati faktore bezbjednosti saobraćaja. 3. Koje su negativne društvene pojave u saobraćaju,i objasniti pojmove. 4. Objasniti ugroženost u saobraćaju. 5. Koje su rizične grupe u saobraćaju, i objasniti. 6. Koji je značaj čovjeka kao faktora bezbjednosti saobraćaja, i objasniti. 7. Objasniti karakteristike čovjeka koje zavise od njegove volje. 8. Objasniti karakteristike čovjeka koje ne zavise od njegove volje. 9. Objasniti elemente aktivne bezbjednosti čovjeka. 10. Objasniti elemente pasivne bezbjednosti čovjeka. 11. Koji je značaj vozila i puta kao faktora bezbjednosti saobraćaja,i objasniti. 12. Objasniti elemente aktivne bezbjednosti vozila. 13. Objasniti elemente pasivne bezbjednosti vozila. 14. Objasniti elemente aktivne bezbjednosti puta. 15. Objasniti elemente pasivne bezbjednosti puta. 16. Kakav je uticaj prirodnih i društvenih činilaca na bezbjednu vožnju. 17. Objasniti uticaj vremenskih uslova na bezbjednost. 18. Navesti zahtjeve saobraćaja i sposobnosti čovjeka da im odgovore. 19. Koji su uzroci saobraćajnih nezgoda, i objasniti. 20. Koje su greške učesnika u saobraćajnim nezgodama, i objasniti. 21. Koje su posljedice uzroka i grešaka učesnika u saobraćaju, i objasniti razliku

između njih. 22. Objasniti pojam i postupak nastanka saobraćajne nezgode. 23. Navesti podjelu saobraćajnih nezgoda. 24. Koje su faze saobraćajne nezgode, i uporediti ih. 25. Objasniti tragove prve faze saobraćajne nezgode. 26. Objasniti tragove druge faze saobraćajne nezgode. 27. Navesti podjelu tragova sa različitih aspekata. 28. Navesti podjelu tragova na mikro i makro tragove. 29. Objasniti puteve u saobraćajnim nezgodama. 30. Objasniti vremena u saobraćajnim nezgodama. 31. Objasniti usporenje u saobraćajnim nezgodama. 32. Objasniti brzine u saobraćajnim nezgodama. 33. Objasniti sudare vozila. 34. Objasniti nalete na pješake i dvotočkaše. 35. Objasniti povrede pješaka i vozača dvotočkaša. 36. Objasniti uviđaj saobraćajne nezgode-preliminarnu fazu. 37. Objasniti uviđaj saobraćajne nezgode-uvidjajnu fazu. 38. Objasniti uviđaj saobraćajne nezgode-postuvidjajnu fazu i formiranje uvidjajne

dokumentacije. 39. Nabrojati metode za proračun brzina učesnika u saobraćajnim nezgodama. 40. Odrediti brzinu kretanja vozila na osnovu tragova kočenja. 41. Odrediti brzinu kretanja vozila na osnovu deformacija na vozilu.

213

42. Odrediti brzinu kretanja na osnovu povreda učesnika. 43. Odrediti brzinu kretanja vozila na osnovu odbačaja predmeta sa vozila i

predmeta koje je nosio pješak. 44. Odrediti brzinu kretanja vozila na osnovu daljine odbačaja pješaka, dvotočkaša

i vozača dvotočkaša. 45. Odrediti brzinu kretanja ostalih učesnika u saobraćajnim nezgodama (pješaka,

traktora, zaprege). 46. Objasniti rad i ulogu saobraćajnog vještaka. 47. Šta sadrži nalaz i mišljenje vještaka. 48. Šta sadrže osnovni podaci i nalaz u nalazu i mišljenju vještaka. 49. Šta sadrži mišljenje i zaključak u nalazu i mišljenju vještaka. 50. Koje su obaveze učesnika u saobraćajnoj nezgodi i vozača koji naiđe na mjesto

saobraćajne nezgode. 51. Objasniti prostornu i vremensku distribuciju saobraćajnih nezgoda. 52. Koji je značaj mjera društvene intervencije za bezbjedno odvijanje

saobraćaja. 53. Objasniti normiranje kao mjeru društvene intervencije. 54. Šta podrazumijeva priprema ljudi za učešće u saobraćaju. 55. Kako se vrši selekcija pojedinih učesnika za učešće u saobraćaju, i objasniti. 56. Šta podrazumijeva informisanost učesnika u saobraćaju. 57. Šta podrazumijeva kontrola i regulisanje saobraćaja. 58. Šta podrazumijeva i koji je značaj represije kao mjere društvene intervencije. 59. Koje su najznačajnije mjere društvene intervencije koje se odnose na vozilo. 60. Koje su najznačajnije mjere društvene intervencije koje se odnose na put.

4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima


iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena pomagala.

6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana katalogom znanja.

214

2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD 2.2.1. OSNOVI SAOBRAĆAJA 1. Naziv ispitnog kataloga: OSNOVI SAOBRAĆAJA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan odabir i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. ISTORIJSKI RAZVOJ I KARAKTERISTIKE SAOBRAĆAJNIH SREDSTAVA - Karakteristike razvoja saobraćaja. - Drumski saobraćaj. - Šinski saobraćaj. - Vodni saobraćaj. - Vazdušni saobraćaj. - Cijevni transport. - Žičare. 2. ISTORIJSKI RAZVOJ SREDSTAVA U DRUMSKOM SAOBRAĆAJU - Istorijski razvoj drumskih saobraćajnih sredstava od prvobitne zajednice do

industrijske revolucije. - Podjela drumskih motornih vozila. - Istorijski razvoj automobilizma od pronalaska automobila do danas. 3. ELEKTRONSKI SAOBRAĆAJ - Istorijat elektronskog saobraćaja. - Primjena elektronskog saobraćaja. - Značaj elektronskog saobraćaja.

4. ULOGA DRUMSKOG SAOBRAĆAJA U TRANSPORTNOM SISTEMU - Pojam drumskog saobraćaja. - Drumski saobraćaj kao samostalan transportni sistem. - Drumski saobraćaj kao osnova transportnog sistema. - Drumski saobraćaj kao dopuna transportnog sistema.

5. ULOGA ŽELJEZNIČKOG SAOBRAĆAJA U TRANSPORTNOM SISTEMU - Pojam željezničkog saobraćaja. - Željeznički saobraćaj kao samostalan transportni sistem. - Željeznički saobraćaj kao osnova transportnog sistema. - Željeznički saobraćaj kao dopuna transportnog sistema.

215

6. ULOGA VODNOG SAOBRAĆAJA U TRANSPORTNOM SISTEMU - Pojam vodnog saobraćaja. - Vodni saobraćaj kao samostalan transportni sistem. - Vodni saobraćaj kao osnova transportnog sistema. - Vodni saobraćaj kao dopuna transportnog sistema. 7. ULOGA VAZDUŠNOG SAOBRAĆAJA U TRANSPORTNOM SISTEMU - Pojam vazdušnog saobraćaja. - Vazdušni saobraćaj kao samostalan transportni sistem. - Vazdušni saobraćaj kao osnova transportnog sistema. - Vazdušni saobraćaj kao dopuna transportnog sistema. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

216

2.2. 2. MOTORI 1. Naziv ispitnog kataloga: MOTORI 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan odabir i srazmjerno korišćenje šema, crteža, tablica i grafikona pri izradi

stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. ČETVOROTAKTNI BENZINSKI MOTOR - Zadatak motora. - Sastav motora. - Opis rada motora i njegovih mehanizama. - Crtež radnog ciklusa motora. - Teorijski i stvarni dijagram rada motora. - Kružni dijagram rada. - Primjer odabranog motora. 2. ČETVOROTAKTNI DIZEL MOTOR - Zadatak motora. - Sastav motora. - Opis rada motora i njegovih mehanizama. - Crtež radnog ciklusa motora. - Teorijski i stvarni dijagram rada motora. - Kružni dijagram rada. - Primjer odabranog motora.

3. BATERIJSKO PALJENJE MOTORA SA BOBINOM - Uloga sistema za paljenje. - Podjela sistema za paljenje. - Šematski prikaz sistema. - Princip rada pojedinih sistema za paljenje. - Održavanje sistema za paljenje. - Sistem za paljenje na odabranom primjeru.

4. SISTEM ZA HLAĐENJE MOTORA TEČNOŠĆU - Uloga sistema za hlađenje tečnošću. - Šematski prikazi sistema za hlađenje. - Elementi i funkcija sistema za hlađenje. - Opis rada sistema za hlađenje. - Održavanje sistema za hlađenje. - Sistem za hlađenje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

217

5. SISTEM ZA VAZDUŠNO HLAĐENJE MOTORA - Uloga sistema za hlađenje. - Šematski prikazi sistema za hlađenje. - Elementi i funkcija sistema za hlađenje. - Princip rada sistema za hlađenje. - Održavanje sistema za hlađenje. - Sistem za hlađenje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

6. SISTEM ZA NAPAJANJE MOTORA BENZINOM SA KARBURATOROM - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema. - Elementi i funkcija sistema. - Princip rada sistema. - Održavanje sistema za napajanje benzinom. - Sistem za napajanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. . - Zaštita životnog prostora

7. SISTEM ZA NAPAJANJE MOTORA BENZINOM-INDIREKTNO UBRIZGAVANJE - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema. - Elementi i funkcija sistema. - Princip rada sistema. - Održavanje sistema za indirektno ubrizgavanje benzina. - Sistem za napajanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

8. SISTEM ZA NAPAJANJE MOTORA BENZINOM-DIREKTNO UBRIZGAVANJE - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema. - Elementi i funkcija sistema. - Princip rada sistema. - Održavanje sistema za direktno ubrizgavanje benzina. - Sistem za napajanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

9. SISTEM ZA NAPAJANJE MOTORA DIZEL GORIVOM - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema. - Elementi i funkcija sistema. - Princip rada sistema. - Održavanje sistema. - Sistem za napajanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

10. SISTEM ZA PODMAZIVANJE MOTORA - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema. - Elementi i funkcija sistema.

218

- Princip rada sistema. - Održavanje sistema za podmazivanje motora. - Sistem za podmazivanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. . - Zaštita životnog prostora

11. SISTEM IZDUVNIH GASOVA SA PREČIŠĆAVANJEM-BENZINSKI MOTOR - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema izduvnih gasova. - Elementi i funkcija sistema. - Princip rada sistema. - Održavanje sistema. . - Sistem za izduvavanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

12. SISTEM IZDUVNIH GASOVA SA PREČIŠĆAVANJEM-DIZEL MOTOR - Zadatak sistema. - Šematski prikazi sistema. - Elementi i funkcija sistema izduvnih gasova. - Princip rada sistema. - Održavanje sistema. - Sistem za izduvavanje na odabranom primjeru. - Zaštita na radu. - Zaštita životnog prostora.

4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u katalogu znanja.

219

2.2.3. ROBA U TRANSPORTU 1. Naziv ispitnog kataloga: ROBA U TRANSPORTU 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan odabir i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. AMBALAŽA - Pojam i podjela robe. - Funkcije ambalaže. - Komercijalna ambalaža. - Transportna ambalaža. - Primjer ambalaže.

2. TRANSPORT ŽIVIH ŽIVOTINJA - Roba u transportu. - Specifičnosti prevoza životinja. - Domaći i evropski prevoz pojedinih životinjskih vrsta. - Ambalaža za prevoz životinja. - Primjer transporta živih životinja.

3. LAKO KVARLJIVA ROBA U TRANSPORTU - Pojam i podjela robe. - Vrste lako kvarljive robe. - Uzroci kvarenja robe. - Čuvanje i prevoz lako kvarljive robe. - Prevozna sredstva za prevoz lako kvarljive robe. - Primjer prevoza lako kvarljive robe. 4. TEČNA I GASOVITA GORIVA U TRANSPORTU - Pojam i podjela robe. - Opasne robe u transportu. - Međunarodni propisi u prevozu opasne robe. - Oprema i označavanje vozila za prevoz opasne robe. - Dokumenta u prevozu opasnih roba. - Primjer prevoza opasnih roba.

5. PREDIMENZIONISANA ROBA U TRANSPORTU - Tereti u drumskom prevozu. - Oblici specifičnih tereta. - Propisi o dimenzijama motornih vozila. - Standardi u profilisanju puteva. - Karakteristike vozila za prevoz predimenzionisane robe. - Organizacija transporta predimenzionisane robe.

220

- Primjer prevoza predimenzionisane robe.

6. STANDARDIZACIJA U TRANSPORTU - Pojam standarda i standardizacije. - Standardizacija u oblasti transportnih jedinica. - Standardizacija u oblasti ambalaže. - Modul sistem i njegov značaj. - Standardi u oblasti transportnih i pretovarnih uređaja.

7. KONTROLA KVALITETA ROBE U TRANSPORTU - Uvod- pojam robe i kvaliteta robe. - Načini ispitivanja kvaliteta robe. - Kontrola kvaliteta kod izvoza. - Kontrola kvaliteta kod uvoza i prevoza. - Primjer kontrole kvaliteta robe od strane nekog od nadležnih organa.

8. EKSPLOZIVNE MATERIJE U TRNSPORTU - Opasna roba u transportu. . - Međunarodni propisi o prevozu opasne robe (materija) drumskim saobraćajem. - Označavanje eksplozivne robe. - Vozila za prevoz eksplozivnih materija. - Uslovi i mjere kod prevoza eksplozivnih materija. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja

221

2.2. 4. GARAŽE I SERVISI 1. Naziv ispitnog kataloga: GARAŽE I SERVISI 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan izbor i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i grafikona

pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. ULIČNO PARKIRANJE - Utvrditi karakteristike parkiranja u izabranoj ulici. - Utvrđivanje potreba za parkiranjem. - Predlog rješavanja problema parkiranja.

2. PARKIRALIŠTA - Utvrditi karakteristike parkiranja na izabranom parkiralištu. - Prikazati organizaciju parkirališta. - Načini rešavanja uočenih problema parkiranja. 3. PARKING GARAŽE - Lokacija i kapacitet parking garaže. - Ulazak i izlazak iz parking garaže, kontrola i način naplate. - Oprema parking garaže. - Primjer rješenja parkiranja izgradnjom parking garaže. 4. POVRŠINA ZA PARKIRANJE VOZILA - Mjerodavne dimenzije vozila. - Potreban zaštitni prostor za parkiranje vozila. - Određivanje širine prolaza pri parkiranju hodom unaprijed i unazad. - Na lokaciji po izboru odabrati odgovarajući način parkiranja i izračunati površinu

parking mjesta. 5. SERVISI ZA ODRŽAVANJE VOZILA - Pojam i vrste servisa za održavanje vozila. - Vidovi tehničkog održavanja. - Organizacija rada servisa. - Oprema u servisu.

222

4. Uputstvo za sprovođenje stručnog ispita - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

223

2.2.5. ORGANIZACIJA PREVOZA 1. Naziv ispitnog kataloga: ORGANIZACIJA PREVOZA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan izbor i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i grafikona

pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. VREMENSKI BILANS VOZNOG PARKA - Inventarski vozni park i njegova podjela. - Vremenski bilans u danima i prateći koeficijenti. - Vremenski bilans u časovima i prateći koeficijenti. - Vremenski bilans voznog parka na konkretnom primjeru.

2. FIZIČKI POKAZATELJI RADA VOZNOG PARKA - Homogeni i heterogeni vozni park. - Pokazatelji i izmjeritelji rada vozila. - Pregled rada voznog parka na konkretnom primjeru.

3. ANALIZA PROIZVODNOSTI TERETNOG VOZILA - Puna i radna proizvodnost teretnog vozila. - Zavisnost proizvodnosti od nosivosti vozila i iskorišćenja nosivosti. - Zavisnost proizvodnosti od koeficijenta iskorišćenja pređenog puta. - Zavisnost proizvodnosti od saobraćajne brzine i vremena utovara i istovara. - Zavisnost proizvodnosti od srednje dužine jedne vožnje sa teretom. - Analiza proizvodnosti na konkretnom primjeru. 4. KORDINACIJA KRETANJA VOZILA I RADA UTOVARNO-ISTOVARNIH STANICA - Utovarno-istovarne stanice. - Propusna moć i potreban broj mjesta za utovar i istovar. - Koordinacija kretanja vozila i rada utovarno-istovarne stanice. - Primjena vozila sa uređajem za samoistovar. - Određivanje potrebnog broja vozila sa uređajem za samoistovar i bez njega na

konkretnom primjeru.

5. ORGANIZACIJA TRANSPORTA ROBE SA TEGLJAČIMA SISTEMOM ZAMJENE POLUPRIKOLICA

- Robni terminali u drumskom saobraćaju. - Radne operacije u robnim terminalima. - Front utovara i istovara. - Organizacija transporta robe sa tegljačima sistemom zamjene poluprikolica. - Određivanje potrebnog broja poluprikolica na konkretnom primjeru.

224

6. ZNAČAJ I ULOGA TIR KARNETA U DRUMSKOM TRANSPORTU ROBE - Najznačajnije odredbe TIR konvencije. - Način izdavanja TIR karneta. - Obrazac TIR. - Postupak u carinarnicama. - Razduženje karneta TIR. 7. PUTNI NALOG KAO NOSIOC PODATAKA U DRUMSKOM TRANSPORTU ROBE - Kretanje putnog naloga. - Način popunjavanja putnog naloga od strane vozača. - Obrada putnog naloga. - Pokazatelji rada vozila dobijeni iz putnog naloga nakon realizacije konkretnog

prevoznog zadatka. 8. SPECIJALNI POSLOVI U DRUMSKOM TRANSPORTU ROBE - Definisanje specijalnih poslova u transportu. - Načini kontrole kvantiteta i kvaliteta robe. - Praćenje transporta. - Primjer prevoza specifične robe (opasne materije, vangabaritni tereti ili lako

kvarljiva roba). 9. OSIGURANJE U TRANSPORTU - KARGO osiguranje. - KASKO osiguranje. - Osiguranje odgovornosi za štete pričinjene trećim licima. - Prikaz pravila osiguranja nekog osiguravajućeg društva. 10. ODREĐIVANJE CIJENE USLUGE TAXI PREVOZA - Fiksni troškovi konkretnog TAXI udruženja. - Promjenjivi troškovi. - Određivanje cijene koštanja pređenog kilometra u zavisnosti od godišnjeg obima

rada. 11. PUTEVI VOŽNJE PRI PREVOZU TERETA - Opis i analiza karakterističnih puteva vožnje. - Prikaz odabranog puta vožnje na konkretnom primjeru. - Analiza pokazatelja rada vozila na odabranom primjeru. 12. KONTROLNI LIST KAO NOSIOC PODATAKA U DRUMSKOM PREVOZU PUTNIKA - Značaj i uloga kontrolnog lista u međugradskom prevozu putnika. - Način popunjavanja kontrolnog lista od strane konduktera. - Obrada kontrolnog lista. - Pokazatelji rada vozila dobijeni iz kontrolnog lista nakon realizacije konkretnog

prevoznog zadatka. 13. JAVNI GRADSKI PREVOZ PUTNIKA - Značaj i uloga javnog gradskog prevoza putnika, organizacija i vrste linija. - Kvalitet mreže linija. - Prevozni zahtjevi putnika, - Određivanje potrebnog broja vozila i vozača na konkretnoj liniji. 14. RED VOŽNJE U MEĐUGRADSKOM SAOBRAĆAJU - Vrste redova vožnje i način prikazivanja.

225

- Izrada reda vožnje za konkretnu liniju. - Usaglašavanje redova vožnje.

15. RED VOŽNJE U GRADSKOM SAOBRAĆAJU - Vrste redova vožnje i način prikazivanja. - Izrada reda vožnje za konkretnu liniju. - Poremećaji u redu vožnje i načini otklanjanja poremećaja. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

226

2.2.6 MOTORNA VOZILA 1. Naziv ispitnog kataloga: MOTORNA VOZILA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan odabir i srazmjerno korišćenje šema, crteža, tablica i grafikona pri izradi

stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka

1. SPOJNICE-FRIKCIONE - Zadatak spojnice. - Vrste spojnica. - Sastav i opis rada frikcione spojnice. - Šema frikcione jednodiskosne spojnice. - Održavanje. - Primjer spojnice na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

2. SPOJNICE-HIDRODINAMIČKE - Zadatak spojnice. - Vrste spojnica. - Sastav i opis rada hidrodinamičke spojnice. - Šema hidrodinamičke spojnice. - Održavanje. - Primjer spojnice na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

3. MENJAČKI PRENOSNICI-SINHRONIZOVANI - Zadatak menjača. - Vrste menjača. - Sastav i opis rada menjača. - Šema. - Održavanje. - Primjer menjača na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

4. RAZVODNICI POGONA - Zadatak razvodnika. - Vrste. - Sastav i opis. - Šeme. - Održavanje. - Primjer razvodnika na odabranom vozilu.

227

- Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

5. ZGLOBNI PRENOSNICI-MOTOR I POGON NA ISTOM I RAZLIČITIM MOSTOVIMA - Zadatak zglobnog prenosnika. - Vrste. - Sastav i opis. - Šeme. - Održavanje. - Primjer prenosnika na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

6. POGONSKI MOST - Zadatak pogonskog mosta. - Sastav i opis rada mehanizama mosta. - Šeme. - Održavanje. - Primjer sistema na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

7. SISTEM ZA UPRAVLJANJE - Zadatak sistema. - Sastav i opis. - Šeme. - Održavanje. - Primjer razvodnika na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

8. SERVOUREĐAJNI SISTEM ZA UPRAVLJANJE - Zadatak uređaja. - Vrste uređaja. - Sastav i opis. - Šeme. - Održavanje. - Primjer uređaja na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

9. SISTEM ZA KOČENJE - Zadatak sistema. - Sastav i opis sistema. - Sastav i opis pojedinih kočnica. - Šeme. - Održavanje. - Primjer sistema na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

10. SISTEM ZA KOČENJE-PRENOSNI MEHANIZMI - Zadatak mehanizama. - Sastav i opis pojedinih mehanizama.

228

- Šeme. - Održavanje. - Primjer mehanizma na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

11. SISTEM ZA KOČENJE-HIDRAULIČNA KOČIONA INSTALACIJA - Zadatak instalacije. - Vrste instalacija. - Sastav i opis hidrauličnih instalacija. - Vrste hidrauličnih instalacija. - Šeme. - Održavanje. - Primjer instalacije na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

12. SISTEM ZA KOČENJE-PNEUMATSKA KOČIONA INSTALACIJA - Zadatak instalacije. - Vrste instalacija. - Sastav i opis pneumatske instalacije. - Vrste pneumatskih instalacija. - Šeme. - Održavanje. - Primjer instalacije na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

13. SISTEM ZA KOČENJE-HIDROPNEUMATSKA KOČIONA INSTALACIJA - Zadatak instalacije. - Vrste instalacija. - Sastav i opis hidro-pneumatske instalacije. - Šeme. - Održavanje. - Primjer instalacije na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

14. SISTEM ZA KOČENJE-POJAČIVAČI (SERVOUREĐAJI) - Zadatak pojačivača. - Sastav i opis pojačivača. - Crteži. - Održavanje. - Primjer pojačivača na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

15. SISTEM ZA KOČENJE-IZVRŠNI MEHANIZMI (KOČNICE) - Zadatak kočnica. - Vrste kočnica. - Sastav i opis pojedinih kočnica. - Crteži. - Održavanje. - Primjer kočnica na odabranom vozilu.

229

- Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

16. SISTEM ZA KOČENJE-USPORIVAČI - Zadatak usporivača. - Vrste usporivača. - Sastav i opis pojedinih usporivača. - Crteži. - Održavanje. - Primjer usporivača na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

17. SISTEM ZA OSLANJANJE - Zadatak sistema. - Sastav sistema. - Opis pojedinih mehanizama sistema. - Crteži. - Održavanje. - Primjer sistema na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

18. SISTEM ZA OSLANJANJE-MEHANIZAM ZA VOĐENJE TOČKOVA - Zadatak mehanizma. - Vrste mehanizama. - Sastav i opis pojedinih mehanizama. - Crteži. - Održavanje. - Primjer mehanizma na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

19. SISTEM ZA OSLANJANJE-HIDRAULIČNI ELASTIČNI OSLONCI - Zadatak oslonaca. - Vrste oslonaca. - Sastav i opis hidrauličnih oslonaca. - Šeme i crteži. - Održavanje. - Primjer oslonaca na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

20. SISTEM ZA OSLANJANJE-HIDROPNEUMATSKI ELASTIČNI OSLONCI - Zadatak oslonaca. - Vrste oslonaca. - Sastav i opis hidropneumatskih oslonaca. - Šeme i crteži. - Održavanje. - Primjer oslonaca na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

230

21. SISTEM ZA OSLANJANJE-UREĐAJI ZA REGULISANJE KRUTOSTI, VISINE I NAGIBA NADGRADNJE

- Zadatak uređaja. - Vrste uređaja. - Sastav i opis pojedinih mehanizama uređaja. - Šeme i crteži. - Održavanje. - Primjer uređaja na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline.

22. SISTEM ZA OSLANJANJE-AMORTIZERI - Zadatak amortizera. - Vrste amortizera. - Sastav i opis pojedinih amortizera - Šeme i crteži. - Održavanje. - Primjer amortizera na odabranom vozilu. - Zaštita na radu. - Zaštita okoline. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Literatura je data Katalogom znanja.

231

2.2.7. UNUTRAŠNJI TRANSPORT 1. Naziv ispitnog kataloga: UNUTRAŠNJI TRANSPORT 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan odabir i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, shema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. ELEMENTI KOJI OPSLUŽUJU RAD DIZALICA I KRANOVA - Uvod o sredstvima u unutrašnjem transportu - Elementi koji opslužuju rad dizalica i kranova - Uloga elemenata koji opslužuju rad dizalica i kranova 2. SREDSTVA NEPREKIDNOG TRANSPORTA - Uvod o sredstvima u unutrašnjem transportu. - Klasifikacija sredstava neprekidnog transporta. - Trakasti transporteri sa vučnim elementom u obliku lanca. - Transporteri bez vučnog elementa. - Elevatori. - Hidraulički i pneumatski transport. 3. ELEVATORI - Klasifikacija sredstava neprekidnog transporta. - Vrste elevatora i oblast primjene. - Elevatori za rasuti materijal. - Elevatori za komadni materijal.

4. GRAĐEVINSKE MAŠINE - Podjela građevinskih mašina. - Građevinske mašine za iskop materijala. - Građevinske mašine neprekidnog dejstva. - Građevinske mašine prekidnog dejstva. 5. TRANSPORTERI - Pojam,značaj i uloga transportera. - Podjela transportera. - Trakasti transporteri. - Transporteri sa pločicama i člancima. - Grabuljasti transporteri. - Transporteri u oklopu. - Pužni transporteri. - Zavojni transporteri. - Inercioni ili vibracioni transporteri.

232

4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

233

2.2.8. OSNOVI PUTEVA I ULICA 1. Naziv ispitnog kataloga: OSNOVI PUTEVA I ULICA 2. Ciljevi ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan izbor i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i grafikona

pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. NAČIN PREDSTAVLJANJA PUTA - Analiza projekta puta. - Projekcije puta. - Situacioni plan. - Uzdužni profil puta. - Poprečni profili puta. 2. EKSPLOATACIONE KARAKTERISTIKE PUTA - Analiza eksploatacionih karakteristika puta. - Potrebne eksploatacione karakteristike za izradu projekta puta. - Uticaj eksploatacionih karakteristika na troškove gradnje i eksploatacije puta. 3. IZBOR TRASE PUTA - Pojam trase puta. - Varijante trase puta. - Postupak izbora trase. - Trasa postojećeg puta. - Odabrana trasa za rekonstrukciju postojećeg puta. - Trasa puta po izvršenoj rekonstrukciji. 4. DONJI STROJ PUTA - Pojam donjeg stroja puta. - Zemljani trup puta. - Vještački objekti. - Donji stroj puta na konkretnom primjeru. 5. GORNJI STROJ PUTA - Pojam gornjeg stroja puta. - Osnovni elementi gornjeg stroja puta. - Kolovoz. - Pješačke staze. - Biciklističke staze. - Parkirališta. - Elementi koji služe za zaštitu kolovoza. 6. OPREMA PUTA - Analiza opreme puta.

234

- Smjerokazi. - Mačje oči. - Kolobrani. - Ograde. - Kilometarski stubovi. 7. KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE - Zadatak kolovozne konstrukcije. - Posteljica. - Sloj čistoće. - Podloga (noseći sloj). - Materijal za izradu kolovoznih konstrukcija. - Podjela kolovoza. - Savremene kolovozne konstrukcije. 8. GRADSKE ULICE - Podjela gradskih ulica. - Sistem ulične mreže. - Poprečni profili gradskih ulica. - Raskrsnice. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

235

2. 2. 9. BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA 1. Naziv ispitnog kataloga: BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan izbor i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, shema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. FAKTORI BEZBJEDNOSTI SAOBRAĆAJA - Bezbjednost saobraćaja kao nauka. - Osnovni faktori bezbjednosti saobraćaja. - Čovjek kao faktor bezbjednosti saobraćaja. - Put kao faktor bezbjednosti saobraćaja. - Vozilo kao faktor bezbjednosti saobraćaja. - Ostali faktori bezbjednosti saobraćaja.

2. ČOVJEK KAO FAKTOR BEZBJEDNOSTI SAOBRAĆAJA - Faktori bezbjednosti saobraćaja. - Čovjek kao faktor bezbjednosti saobraćaja. - Aktivna bezbjednost čovjeka. - Pasivna bezbjednost čovjeka. - Mjere društva koje se odnose na čovjeka kao faktora bezbjednosti. 3. PUT KAO FAKTOR BEZBJEDNOSTI SAOBRAĆAJA - Faktori bezbjednosti saobraćaja. - Put kao faktor bezbjednosti saobraćaja. - Aktivna bezbjednost puta. - Pasivna bezbjednost puta. - Mjere društva koje se odnose na put kao faktor bezbjednosti.

4. VOZILO KAO FAKTOR BEZBJEDNOSTI SAOBRAĆAJA - Faktori bezbjednosti saobraćaja. - Vozilo kao faktor bezbjednosti saobraćaja. - Aktivna bezbjednost vozila. - Pasivna bezbjednost vozila. - Mjere društva koje se odnose na vozilo kao faktor bezbjednosti.

5. ANALIZA SAOBRAĆAJNIH NEZGODA (UTVRĐIVANJE UZROKA,GREŠAKA I POSLjEDICA) - Negativne društvene pojave u saobraćaju. - Pojam i podjela saobraćajnih nezgoda. - Uzroci saobraćajnih nezgoda. - Greške učesnika u saobraćaju. - Posljedice saobraćajnih nezgoda. - Primjer saobraćajne nezgode.

236

6. ANALIZA SAOBRAĆAJNIH NEZGODA (FAZE SAOBRAĆAJNE NEZGODE) - Pojam i podjela saobraćajnih nezgoda. - Faze saobraćajne nezgode. - Prva faza saobraćajne nezgode. - Druga faza saobraćajne nezgode. - Treća faza saobraćajne nezgode. - Primjer saobraćajne nezgode. 7. METODE ZA PRORAČUN BRZINA UČESNIKA U SAOBRAĆAJNIM NEZGODAMA - Saobraćajne nezgode i njihovi učesnici. - Metode za proračun brzine kretanja vozila. - Metode za proračun brzine kretanja ostalih učesnika. - Izbor metode u zavisnosti od vrste saobraćajne nezgode. - Primjer saobraćajne nezgode. 8. ANALIZA SAOBRAĆAJNIH NEZGODA (ODREĐIVANJE BRZINE KRETANJA VOZILA NA OSNOVU TRAGOVA KOČENJA) - Pojam i podjela saobraćajnih nezgoda. - Tragovi vozila u saobraćajnim nezgodama. - Metode za proračun brzine kretanja vozila. - Proračun brzine kretanja vozila na osnovu tragova kočenja. - Primjer saobraćajne nezgode.

9. UVIĐAJ SAOBRAĆAJNE NEZGODE (NALET VOZILA NA NEPOMIČNU PREPREKU) - Podjela saobraćajnih nezgoda. - Nalet vozila na nepomičnu prepreku. - Uviđaj saobraćajne nezgode pri naletu vozila na nepomičnu prepreku. - Brzine kretanja vozila pri naletu na nepomičnu prepreku. - Put, vrijeme i usporenje vozila pri naletu na nepomičnu prepreku. - Primjer saobraćajne nezgode. 10. UVIĐAJ SAOBRAĆAJNE NEZGODE (SUDARI VOZILA) - Podjela saobraćajnih nezgoda. - Sudari vozila. - Tragovi vozila pri sudarima vozila. - Uviđaj saobraćajne nezgode pri sudaru vozila. - Brzina, put, vrijeme i usporenje vozila pri sudaru vozila. - Primjer saobraćajne nezgode. 11. UVIĐAJ SAOBRAĆAJNE NEZGODE (SLIJETANJE VOZILA SA KOLOVOZA) - Tipovi saobraćajnih nezgoda. - Slijetanje vozila sa kolovoza. - Tragovi vozila pri slijetanju vozila sa kolovoza. - Uviđaj saobraćajne nezgode pri slijetanju vozila sa kolovoza. - Brzina, put, vrijeme i usporenje vozila pri slijetanju vozila sa kolovoza. - Primjer saobraćajne nezgode. 12. UVIĐAJ SAOBRAĆAJNE NEZGODE (NALET VOZILA NA PJEŠAKE I DVOTOČKAŠE) - Tipovi saobraćajnih nezgoda. - Naleti vozila na pješake i dvotočkaše. - Tragovi i povrede pješaka i vozača dvotočkaša. - Uviđaj saobraćajne nezgode pri naletu na pješake i dvotočkaše. - Brzina, put i vrijeme pri naletu na pješake i dvotočkaše.

237

- Primjer saobraćajne nezgode. 13. UTICAJ ALKOHOLA,DROGE I DRUGIH OPOJNIH SREDSTAVA NA PSIHO-FIZIČKE SPOSOBNOSTI ČOVJEKA - Čovjek kao faktor bezbjednosti. - Dejstvo alokohola,droge i drugih opojnih sredstava na organizam. - Resorpcija u organizmu čovjeka. - Zablude o alkoholu i opojnim sredstvima. - Tipične greške učesnika pod uticajem alkohola i opojnih sredstava. - Mjere za sprečavanje korišćenja alkohola i drugih opojnih sredstava. 14. PREVENTIVNE MJERE DRUŠTVENE INTERVENCIJE U OBLASTI BEZBJEDNOSTI SAOBRAĆAJA - Oblasti nauke o bezbjednosti saobraćaja. - Vrste i struktura mjera. - Najznačajnije preventivne mjere. - Efekti preventivnih mjera. - Načini ublažavanja posljedica saobraćajnih nezgoda. 15. REPRESIVNE MJERE DRUŠTVENE INTERVENCIJE U OBLASTI BEZBJEDNOSTI SAOBRAĆAJA - Bezbjednost saobraćaja kao naučna disciplina. - Vrste i struktura mjera. - Najznačajnije represivne mjere. - Efekti represivnih mjera. - Načini ublažavanja posljedica saobraćajnih nezgoda. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

238

2.2.10. INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA 1. Naziv ispitnog kataloga: INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan izbor i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, shema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. PALETNI SISTEM TRANSPORTA - Paleta kao sredstvo integralnog transporta. - Tehnička baza paletizacije. - Standardizacija u paletnom lancu. - Ekonomski efekti paletizacije. 2. KONTENER KAO TRANSPORTNO-MANIPULATIVNA JEDINICA INTEGRALNOG

TRANSPORTA - Faze razvoja kontenera i kontenerizacije transporta. - Namjena, tipovi i veličina kontenera. - Standardizacija u kontenerskom sistemu transporta. 3. TEHNOLOGIJE TRANSPORTA KONTENERA - Transport kontenera drumskim vozilima. - Transport kontenera željeznicom. - Transport kontenera kontenerskim brodovima. 4. INTEGRALNI KOPNENO-POMORSKI Ro-Ro SISTEM TRANSPORTA - Osnovne karakteristike Ro-Ro brodova. - Karakteristike tehnologije Ro-Ro sistema. - Prednosti i nedostaci Ro-Ro sistema transporta. 5. TEHNOLOGIJE DRUMSKO-ŽELJEZNIČKOG TRANSPORTA - Tehnička baza. - Transport izmjenjivih transportnih sudova. - Transport poluprikolica. - Transport kompletnih drumskih vozila.

239


240

2.2.11. REGULISANJE SAOBRAĆAJA 1. Naziv ispitnog kataloga: REGULISANJE SAOBRAĆAJA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan izbor i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, shema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. OSNOVNE VELIČINE SAOBRAĆAJNOG TOKA - Pojam regulisanja saobraćaja. - Osnovne veličine saobraćajnog toka. - Neravnomjernost protoka u toku sedmice, dana, časa... - Načini mjerenja saobraćaja. - Primjer mjerenja- snimanja saobraćaja na izabranoj lokaciji. - Međusobna zavisnost osnovnih veličina saobraćajnog toka.

2. RASKRSNICE U NIVOU - “NEREGULISANE RASKRSNICE“ - Pojam i tipovi raskrsnica. - Specifičnosti neregulisanih raskrsnica. - Konfliktni tokovi i tačke sukoba na raskrnici. - Kanalisanje saobraćaja. - Primjer raskrsnice- analiza.

3. RASKRSNICE REGULISANE VERTIKALNOM SIGNALIZACIJOM - Pojam i podjela raskrsnica. - Načini regulisanja raskrsnica. - Pojam i podjela vertikalne signalizacije. - Vertikalna signalizacija na raskrsnici. - Primjer i analiza raskrsnice regulisane znacima. 4. UTVRĐIVANJE KRITERIJUMA ZA POSTAVLJANJE VERTIKALNE SIGNALIZACIJE - Pojam i potreba regulisanja raskrsnica. - Načini snimanja (brojanja) saobraćaja. - Načini regulisanja raskrsnica. - Raskrsnice regulisane semaforima. - Kriterijumi za postavljanje semafora na raskrsnicama. - Primjer utvrđivanja kriterijuma za izabranu raskrsnicu. 5. SVJETLOSNI SAOBRAĆAJNI ZNAKOVI - Načini regulisanja saobraćaja. - Vrste svjetlosnih saobraćajnih znakova. - Semafori na raskrsnici. - Postavljanje semafora. - Kriterijumi za uvođenje svjetlosne signalizacije na raskrsnici.

241

6. HORIZONTALNA SIGNALIZACIJA - Pojam i potreba regulisanja saobraćaja. - Uloga i podjela horizontale signalizacije. - Vrste horizontalnih oznaka na putu i objektima pored puta. - Standardi u oblasti horizontalne signalizacije. - Primjeri postavljanja horizontalne signalizacije, analiza. 7. LOKALNA GRADSKA PUTNA MREŽA I SAOBRAĆAJ - Pojam i specifičnost lokalnog saobraćaja. - Lokalna gradska putna mreža. - Umirenje saobraćaja. - Pristupne ulice i njihovi projektni elementi. - Specifičnosti regulisanja saobraćaja na lokalnoj putnoj mreži. - Mirujući saobraćaj –parkirališta. 4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada - U skladu sa Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Računar. - Grafoskop. - Video projektor. - Grafički prikazi. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u Katalogu znanja.

242

2. 2. 12. SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA 1. Naziv ispitnog kataloga: SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA 2. Cilj ispita - Na stručnom radu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - analitički pristup zadatoj temi, - sistematičnost pri izradi stručnog rada, - pravilnu upotrebu stručne terminologije, - samostalnost u korišćenju literature i podataka dostupnih sa interneta, - stručnost na nivou tehničara drumskog saobraćaja, - pravilan odabir i srazmjerno korišćenje fotografija, skica, šema, tablica i

grafikona pri izradi stručnog rada. 3. Spisak tema/zadataka 1. RADNO OPTEREĆENJE I REŽIM RADA VOZAČA - Čovjek kao faktor bezbjednosti. - Pojam rada i režim rada. - Umor i njegova priroda i vrste. - Odmor. - Pravilan režim rada – zdrastveni i socijalni problem. - Zakonska regulativa po pitanju režima rada u saobraćaju. 2. ERGONOMSKI ASPEKT VOZILA - Čovjek kao faktor bezbjednosti. - Čovjekove sposobnosti u saobraćaju. - Ergonomski aspekt komandi vozila,sjedišta vozača. - Kontrolni i svjetlosno – signalni uređaji vozila. - Savremena rješenja kod vozila u cilju što većeg prilagođenja čovjeku. 3. PERCEPCIJA SAOBRAĆAJNIH ZNAKOVA - Uvod – čovjek u saobraćaju. - Čulo vida. - Percepcija – opažanje. - Percepcija saobraćajnih znakova. - Ergonomski pristup postavljanju znakova. 4. OSVJETLJENJE PUTA I SVJETLOSNA SIGNALIZACIJA - Čovjekove psihofizičke sposobnosti i saobraćaj. - Čulo vida. - Opažanje, percepcija noću. - Osvjetljenje puta. - Svjetlosna signalizacia, raspoznavanje boja. 5. DEJSTVO ALKOHOLA I DRUGIH OPIJATA NA VOZAČA - Faktori bezbjednosti saobraćaja. - Čovjek kao uzročnik saobraćajnih nezgoda. - Dejstvo alkohola i drugih opijata. - Dejstvo alkohola i drugih opojnih sredstava na psihofizičke sposobnosti vozača. - Mjere društvene intervencije po pitanju alkoholizma u saobraćaju.

243


244

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA Redni broj Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

1. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom

Provjeravaju se i ocjenjuju: usmeni odgovori i grafički radovi.

2. Tehnička mehanika Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi

3. Osnovi saobraćaja Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi

4. Elektrotehnika i elektronika Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

5. Mašinski elementi Provjeravaju se i ocjenjuju: usmeni odgovori, pismeni i grafički radovi.

6. Motori Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori.

7. Roba u transportu Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

8. Garaže i servisi Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

9. Organizacija prevoza Provjeravaju se i ocjenjuju: usmeni odgovori, pismeni zadaci i pismeni radovi.

10. Motorna vozila Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

11. Unutrašnji transport Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

12. Osnovi puteva i ulica Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

13. Bezbjednost saobraćaja Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

14. Integralni transport i logistika Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

15. Regulisanje saobraćaja Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

16. Saobraćajna psihologija Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori.

17. Praktična nastava

17. 1 Održavanje vozila Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i praktičan rad.

17. 2 Upravljanje vozilom

III razred Provjeravaju se i ocjenjuju: usmeni odgovori i pismeni testovi IV razred Provjerava se i ocjenjuje upravljanje vozilom na poligonu i javnom putu.

IZBORNA NASTAVA

1. Saobraćajni sistemi Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

245

Redni broj Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

2. Saobraćajna kultura Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

3. Poslovna komunikacija Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

4. Saobraćajna geografija Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori.

5. Savremena rješenja kod motornih vozila

Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

6. Saobraćajno pravo Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

7. Transportno osiguranje Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

8. Špedicija Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

9. Međunarodno poslovanje Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

10 Autobaze i autostanice Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

11. Marketing u saobraćaju Provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori i pismeni radovi.

12. Strani jezik II – Italijanski jezik Provjeravaju se i ocjenjuju: usmeni odgovori i pismeni zadaci

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA - U sljedeći razred napreduju učenici koji su: - na kraju školske godine pozitivno ocijenjeni iz svih predmeta tog razreda, - obavili profesionalnu praksu, - obavili slobodne aktivnosti.

- Četvorogodišnja stručna škola završava se polaganjem Stručnog ispita.

- Stručni ispit sastoji se iz: - pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti. - pismenog ispita iz Matematike ili stranog jezika, po izboru učenika. - usmenog ispita iz jednog od sljedećih predmeta: ORGANIZACIJA PREVOZA,

MOTORNA VOZILA i BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA, u skladu sa uslovima definisanim ispitnim katalozima.

- stručnog rada sa odbranom iz jednog od sljedećih predmeta: OSNOVI SAOBRAĆAJA, MOTORI, ROBA U TRANSPORTU, GARAŽE I SERVISI, ORGANIZACIJA PREVOZA, MOTORNA VOZILA, UNUTRAŠNJI TRANSPORT, OSNOVI PUTEVA I ULICA, BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA, INTEGRALNI TRANSPORT I LOGISTIKA, REGULISANJE SAOBRAĆAJA i SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA u skladu sa uslovima definisanim ispitnim katalozima.

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA - U skladu sa Zakonom o vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim potrebama

(Sl. list RCG 80/04) Škola izrađuje individualni obrazovni program uzimajući u obzir rješenje o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama.

246

- Individualni obrazovni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici

dostigli propisani stručni standard u svim predmetima. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH - Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za

odrasle u skladu sa Polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako, da:

- iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja,

- Škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke, koje obavlja učesnik obrazovanja,

- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi koje utvrdi Škola u nacrtu izvođenja odrazovnog programa za odrasle,

- se provjeravanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni obrazovnim programom.

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Redni broj Predmeti Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom

- diplomirani inženjer mašinstva - profesor mašinstva

2. Tehnička mehanika - diplomirani mašinski inženjer; - profesor mehanike; - profesor mašinstva.

3. Osnovi saobraćaja - diplomirani saobraćajni inženjer

4. Elektrotehnika i elektronika - diplomirani inženjer elektrotehnike - profesor elektrotehnike

5. Mašinski elementi - diplomirani mašinski inženjer.

6. Motori

- diplomirani mašinski inženjer, smjer motorna vozila ili mehanizacija;

- diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj.

7. Roba u transportu - diplomirani saobraćajni inženjer

8. Garaže i servisi - diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj.

9. Organizacija prevoza - diplomirani saobraćajni inženjer

10. Motorna vozila

- diplomirani mašinski inženjer – smjer mehanizacija ili motorna vozila;

- diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj.

11. Unutrašnji transport - diplomirani saobraćajni inženjer - diplomirani mašinski inženjer

12. Osnovi puteva i ulica - diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski

saobraćaj. - diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja.

13. Bezbjednost saobraćaja - diplomirani saobraćajni inženjer

14. Integralni transport i logistika - diplomirani saobraćajni inženjer

247

Redni broj Predmeti Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

15. Regulisanje saobraćaja - diplomirani saobraćajni inženjer – smjer drumski saobraćaj

16. Saobraćajna psihologija - diplomirani psiholog - diplomirani saobraćajni inženjer

17. Praktična nastava

17. 1 Održavanje vozila

- I razred - diplomirani mašinski inženjer - visoka ili viša stručna sprema iz područja mašinstva - II, III i IV razred - diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski

saobraćaj - diplomirani mašinski inženjer, smjer motori i motorna

vozila ili mehanizacija - visoka ili viša stručna sprema iz područja saobraćaja. - automehaničar specijalista

17. 2 Upravljanje vozilom

- III razred - diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski

saobraćaj. - IV razred - vozač instruktor specijalista.

IZBORNA NASTAVA

1. Saobraćajni sistemi - diplomirani saobraćajni inženjer

2. Saobraćajna kultura - diplomirani sociolog - diplomirani saobraćajni inženjer

3. Poslovna komunikacija - diplomirani psiholog; - diplomirani pedagog; - diplomirani sociolog.

4. Saobraćajna geografija - profesor geografije - diplomirani geograf - profesori istorije i geografije

5. Savremena rješenja kod motrornih vozila

- diplomirani mašinski inženjer, smjer mehanizacija ili motorna vozila.

6. Saobraćajno pravo - diplomirani pravnik

7. Transportno osiguranje - diplomirani pravnik. - diplomirani saobraćajni inženjer - diplomirani ekonomista

8. Špedicija - diplomirani saobraćajni inženjer - diplomirani ekonomista

9. Međunarodno poslovanje - diplomirani pravnik - diplomirani ekonomista

10. Autobaze i autostanice - diplomirani saobraćajni inženjer – smjer drumski saobraćaj

11. Marketing u saobraćaju - diplomirani ekonomista. - diplomirani saobraćajni inženjer

12. Strani jezik II – Italijanski jezik

- profesor italijanskog jezika - diplomirani filolog italijanskog jezika i književnosti

248

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program se organizuje i izvodi u školskom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj Naziv predmeta Razred Ukupno

časova Vrsta nastave

Broj časova kod kojih se odjeljenje

dijeli u grupe T V P T V P

1. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom I 72 36 36

2. Tehnička mehanika I 108 72 36 3. Osnovi saobraćaja I 72 48 24

4. Elektrotehnika i elektronika I 72 52 20

5. Mašinski elementi II 72 60 12 6. Motori II 108 72 36 36 7. Roba u transportu II 72 48 24 8. Garaže i servisi II 72 42 30

9. Organizacija prevoza II 72 48 24 III 72 48 24 IV 66 44 22

10. Motorna vozila III 72 48 24 IV 66 44 22

11. Unutrašnji transport III 72 48 24 12. Osnovi puteva i ulica III 72 48 24

13. Bezbjednost saobraćaja III 72 48 24 IV 66 44 22

14. Integralni transport i logistika IV 66 44 22

15. Regulisanje saobraćaja IV 66 44 22 16. Saobraćajna psihologija IV 66 44 22 17. Praktična nastava

17. 1 Održavanje vozila

I 144 36 108 108 II 144 36 108 108 III 108 36 72 72 IV 99 33 66 66

17. 2 Upravljanje vozilom III 72 36 36 IV 66 31 35 31 35*

IZBORNA NASTAVA 1. Saobraćajni sistemi I 72 48 24

2. Saobraćajna kultura I 72 48 24 II 72 48 24

3. Poslovna komunikacija II 72 47 25 III 72 42 30

249

Redni broj Naziv predmeta Razred Ukupno

časova Vrsta nastave

Broj časova kod kojih se odjeljenje

dijeli u grupe T V P T V P

4. Saobraćajna geografija II 72 48 24

5. Savremena rješenja kod motornih vozila

II 72 36 36 III 72 36 36

6. Saobraćajno pravo III 72 48 24 7. Transportno osiguranje III 72 48 24 8. Špedicija IV 66 44 22 9. Međunarodno poslovanje IV 66 44 22 10. Autobaze i autostanice IV 66 44 22 11. Marketing u saobraćaju IV 66 44 22

12. Strani jezik II– Italijanski jezik

I 72 50 22 II 72 50 22 III 72 50 22 IV 66 46 20

* Pojedinačna nastava T – Teorijska nastava V – Vježbe P – Praktična nastava 9. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici prvog, drugog i trećeg razreda, nakon završetka nastavne godine,

obavljaju profesionalnu praksu u trajanju od po 10 radnih dana. - Profesionalna praksa izvodi se prema programu, za čiju je izradu i realizaciju

zadužena Škola, i koje treba da je u korelaciji sa programom praktične nastave. - Škola je zadužena za izdavanje uputa za obavljanje praktične nastave, koji sadrži

mjesto izvođenja, odgovorno lice, mjere bezbjednosti, obaveze učenika itd. . - Na profesionalnoj praksi učenik je obavezan da vodi dnevnik, koji sadrži osnovne

poslove, aktivnosti, zapažanja itd. - Cilj vođenja dnevnika profesionalne prakse je da učenik ovladava vještinama

vođenja podataka o poslovima i aktivnostima, pisanom izvještavanju itd. . - Dnevnik profesionalne prakse se ne ocjenjuje, ali je njegovo vođenje jedan od

uslova za završetak razreda. - Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti učenika su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog

programa. - Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da sa jedne strane doprinese

rekreaciji i opšte kulturnom uzdizanju učenika i upotpunjavanju stručnog znanja s druge strane.

- Program slobodnih aktivnosti donosi Škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I, II I III razredu po 36 časova, a u IV – 33 časa godišnje).

- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada Škole a sastoji se iz tri cjeline:

250

Sadržaji vezani za opšte-obrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjete istorijskim spomenicima, muzejima, koncertima, sajmu knjiga i dr. Sadržaji vezani za strucno- teorijsko područje: - posjete institucijama koje su vezane za obrazovni program koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike i tehnike, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima, itd. Sadrzaji po izboru učenika: - učešće na raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,

informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnička, preduzetništvo, internet klub i dr. ),

- socijalni rad učenika. Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni realizovati sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u sledeći razred, kao i za završetak obrazovnog pragrama.

11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA - Dragan Domazetović, diplomirani saobraćajni inženjer, JU Prva srednja stručna

škola- Nikšić. - Branko Šuković, diplomirani mašinski inženjer, JU Prva srednja stručna škola –

Nikšić. - Milojko Doderović, profesor NO, JU Prva srednja stručna škola – Nikšić. - Rada Milašinović, diplomirani pedagog, JU Prva srednja stručna škola – Nikšić. - Miloje Bajčeta, diplomirani saobraćajni inženjer, JU Srednja stručna škola –

Pljevlja. - Radenko Lacmanović,diplomirani saobraćajni inženjer, SSŠ – Pljevlja. - Vladica Avramović, diplomirani elektro inženjer, JU Srednja stručna škola –

Pljevlja. - Vera Mujović,diplomirani mašinski inženjer, JU Srednja stručna škola – Podgorica. - Nataša Pajović, diplomirani mašinski inženjer, JU Srednja stručna škola –

Podgorica. - Mr Zoran Đukić, diplomirani mašinski inženjer, JU Srednja stručna škola –

Podgorica. - Mr Srećko Kljajić, diplomirani saobraćajni inženjer, JU Srednja stručna škola –

Podgorica. - Radoš Zuković, diplomirani saobraćajni inženjer, JU Srednja stručna škola –

Podgorica. - Persa Karadžić, diplomirani saobraćajni inženjer, JU Srednja stručna škola –

Podgorica. - Nikola Gojković, diplomirani mašinski inženjer, JU Srednja stručna škola – Berane. - Aleksandar Delević, diplomirani mašinski inženjer, JU Srednja stručna škola –

Berane. - Dragan Ilić, diplomirani mašinski inženjer, JU Srednja stručna škola – Berane. Koordinator: - mr Željko Raičević, JU Centar za stručno obrazovanje, Podgorica.