TALAMDANTALAMDANTALAMDANTALAMDAN SASASASA PAGTULUN-ANPAGTULUN-ANPAGTULUN-ANPAGTULUN-AN
YUNITYUNITYUNITYUNIT IV:IV:IV:IV: PagigingPagigingPagigingPagiging BahagiBahagiBahagiBahagi ngngngng KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad
ModuleModuleModuleModule 1:1:1:1: AngAngAngAng KahalagahanKahalagahanKahalagahanKahalagahan ngngngng KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad
Pagtulun-an 1 Mga SerbisyongGinahatag sa Barangay
2
Pagtulun-an 2 Mga SerbisyongGinahatag sa Eskwelahan
10
Pagtulun-an 3 Mga SerbisyongGinahatag sa HealthCenter
17
Pagtulun-an 4 Mga Katungod sa Tawo 23
Pagtulun-an 5 Kahulugan sa Katungodug ang mga NaglangkubNiini
28
Pagtulun-an 6 Ang Pagpatuman sa mgaKatungod sa Tawo
33
Pagtulun-an 7 Epekto sa Pagpatuman ugWala Pagpatuman samga Katungod sa Tawo
38
Pagtulun-an 8 Ang Kamahinungdanon saKatungod
43
1
2
MODULEMODULEMODULEMODULE 1:1:1:1: ANGANGANGANG KAMAHINUNGDANONKAMAHINUNGDANONKAMAHINUNGDANONKAMAHINUNGDANON SASASASAKOMUNIDADKOMUNIDADKOMUNIDADKOMUNIDAD
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 1111 :::: MgaMgaMgaMga SerbisyongSerbisyongSerbisyongSerbisyong GinahatagGinahatagGinahatagGinahatagsasasasa BarangayBarangayBarangayBarangay
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Atong awiton ang “Dinhi sa Komunidad” gamit angsa tono sa RollRollRollRoll OverOverOverOver TheTheTheThe OceanOceanOceanOcean.
Unsa ang mga buluhaton aron mapakusgan angtama ug maayo nga pagpangulo sa usa ka pundok?
3
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
Tan-awa ninyo ang hulagway sa usa ka bata ngaluyahon. Unsa ang inyong ikasulti mahitungod niini?
Atong basahon ang estorya mahitungod niini ngabata.
4
Si Edong usa ka bata nga nag- edad ogpito ka tuig, ug nagpuyo sa BarangaySampaguita.Walay maayong pangita ang iyangmga ginikanan, busa dili manahatagang tanan niyang panginahanglan.Walay saktong pagkaon ug kanunaysiya nga masakit tungod kay walayhusto nga pagpanglimpyo diha sa ilangpalibot.Kulang ang suplay sa tubig ugwalay kasilyas halos tanan nga namuyoniini nga barangay.Apan luyo niining tanan si Edongnagapadayon sa pagtungha.Nangandoy nga makahuman aronmakatabang sa iyang pamilya.
5
Tubaga ninyo ang mosunod nga mga pangutana:
• Unsay inyong ikasulti mahitungod sa bata ngasi Edong?
• Ginahatag ba kaniya ang tanan niyangpanginahanglan?
• Unsa ang mga butang nga kulang ug wala saiyang pamilya? Sa ilang barangay?
• Unsa nga mga tabang o serbisyo anggikinahanglan ni Edong ug ang ilang lugar?
• Kinsa ang muhatag niini nga mga tabang ugserbisyo?
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Isulat sa sulod sa kahon ang mga serbisyong angayihatag sa barangays ngadto sa mga tawongginsakopan niini.
MgaMgaMgaMga SerbisyongSerbisyongSerbisyongSerbisyong AngayAngayAngayAngayIhatagIhatagIhatagIhatag sasasasa BarangayBarangayBarangayBarangay
6
Tubaga ang mosunod nga mga pangutana.
• Unsa ang mga serbisyo nga angay iGinahatagsa mga panginahanglan diha sa komunidad?
• Unsa usab ang mga serbisyo nga nadawatninyo sa inyong barangay? Malipayon bakamo niini nga mga serbisyo?
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
Adunay mga serbisyo nga ginahatag angbarangay ngadto sa komunidad.
Pananglit niini ang mosunod:• Patubig/pagtukod og mga poso• Pagtukod og mga kasilyas• Pagpatuman sa programangPanginabuhian
• Pagpatuman sa kalinaw ug kahapsaysa palibot
• Pagpatuman sa hustong paagi sapaglabay sa basura ugpagpanglimpyo sa palibot
• Pagseguro sa lugar nga luwas sa mgadisgrasya ug kalamida
7
SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini
Unsa ang angay ginahatag nga serbisyo sa mgasitwasyon nga makita sa mosunod nga hulagway?
1.
8
2.
3.
9
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Basaha ang matag hugpulong. Idibuho ang
panagway nga malipayon kung tama anggibuhat. Kung mali ang gibuhat , idibuho ang
panagway nga subo kung mali.
1. Nagpatawag og pulong-pulong ang kapitansa barangay.
2. Gitudloan ang mga kababayen-an sapamaagi sa pagpangita og panginabuhian.
3. Nagbutang og daghang poso sa kada kantosa barangay.
4. Nanggihatag og mga gamit para sapagdula ang mga konsehal sa barangay.
5. Gikolekta ang mga basura sa mgakabalayan.
10
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 2:2:2:2: MgaMgaMgaMga SerbisyongSerbisyongSerbisyongSerbisyong GinahatagGinahatagGinahatagGinahatag sasasasaEskwelahanEskwelahanEskwelahanEskwelahan
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Sa lumba nga paagi, ang matag grupo magsulat sablackboardblackboardblackboardblackboard og mga serbisyo nga angay ihatag sabarangay ngadto sa mga tawo.
Ang husto nga tubag adunay puntos. Angmakakuha og daghang puntos mao ang mudaog.
11
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
Sa mao gihapon nga grupo, tubaga ninyo ang usaka puzzlepuzzlepuzzlepuzzle.Human makita ang mga pulong, isulti ninyo kungunsa ang kahulugan niini ug asa kini makita.
gigamit sa pagbasa nagtudlo sa mga batagamit sa paglingkodlugar sulatanangamit sa pagsulatgamit sulatanan
AAAA CCCC LLLL IIII BBBB RRRR OOOO TTTT GGGG
DDDD MMMM AAAA EEEE SSSS TTTT RRRR AAAA LLLL
HHHH BBBB AAAA NNNN GGGG KKKK OOOO PPPP HHHH
MMMM NNNN LLLL AAAA MMMM EEEE SSSS AAAA KKKK
SSSS DDDD LLLL AAAA PPPP IIII SSSS WWWW LLLL
RRRR FFFF PPPP AAAA PPPP EEEE LLLL CCCC NNNN
12
SusihaSusihaSusihaSusiha KiniKiniKiniKini
Atong basahon ang usa ka dayalogo.Tubaga angmga pangutana mahitungod niini.
Nagstoryahanay ang managsilingan nga Leny ugMarites sa eskwelahan.
Leny:Leny:Leny:Leny: Kabalo ka ba Marites nga nananomog mga kahoy ang mga GradeGradeGradeGrade TwoTwoTwoTwonga magtutongha gahapon sa atongbarangay? Kauban nila ang ilangmagtutudlo nga si Miss Cruz.
13
Marites:Marites:Marites:Marites: Kanindot diay! Maayo kay mingtabangog pananom ang mga magtutonghasa atong eskwelahan. Bisan sa ilangkabatan-on aduna silay kaikag sapagpananom.
Leny:Leny:Leny:Leny: Tinuod kaayo kana. Kini makatabangaron mapugngan ang kanunay ngapagbaha sa mga nagkalain-laing lugar.
Marites:Marites:Marites:Marites: Sige Leny, moapil pod ta og pananomsunod.
LenyLenyLenyLeny: Oo, sige, muapil ta.
Tubaga ang mosunod nga mga pangutana:• Unsa ang gibalita ni Leny kang Marites?• Unsa ang gibuhat sa mga magtutongha sailang lugar?
• Nakatabang ba kini nga buluhaton sakomunidad?
• Gawas sa pagpanudlo sa mga kabataan,• Unsa pa ang mga serbisyo nga ginahatag samga eskwelahan ngadto sa komunidad
14
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Unsa nga serbisyo ang angay nga ginahatag samga musunod nga sitwasyon nga makita sahulagway.
1. 2.
Base sa inyong mga tubag, ipakita sa klase kunggiunsa kini paghimo nga mga serbisyo.
15
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
MgaMgaMgaMga SerbisyongSerbisyongSerbisyongSerbisyong GinahatagGinahatagGinahatagGinahatag sasasasa Eskwelahan:Eskwelahan:Eskwelahan:Eskwelahan:
• pagpanudlo sa mga bata• pagtabang sa mga buluhaton sakomunidad sama sa pagpanglimpyo
• pagpangulo sa pagpananom og mgapunoan/tree planting
• pagpagamit sa classroomsclassroomsclassroomsclassrooms nga mahimongkasilungan sa mga biktima sa kalamidad
• pagpangalap og mga donasyon/tabangalang sa mga biktima sa kalamidad
SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini
16
Unsa usab ang mga serbisyo nga ginahatag saeskwelahan sa inyong komunidad? Isulat kini samanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaper o daan nga kalendaryo.Nakadawat ang among komunidad og serbisyogikan sa eskwelahan sama sa:
______________________________________________________________________________________________________________________________
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Butangi og tsek (�) kung ang serbisyo gikan saeskwelahan, ekis (�) kung dili.1. Gamiton ang eskwelahan nga kasilungan samga nasunugan. _______
2. Pagtaod og poso sa palibot. _____3. Pag-aghat sa mga kabataan sa pagpananomog kahoy. ______
4. Paggahin og panahon sa pagpanudlo sa mgakabataan nga wala na magtungha. ______
5. Paghatag og bitamina sa mga bata. ______
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 3:3:3:3: MgaMgaMgaMga SerbisyongSerbisyongSerbisyongSerbisyongGinahatagGinahatagGinahatagGinahatag sasasasa HealthHealthHealthHealth CenterCenterCenterCenter
17
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Basaha ang mga nakasulat nga pulongan samanilamanilamanilamanilapaperpaperpaperpaper/daan nga kalendaryo ug isulat sa tukma ngakahon ang mga nawala nga letra aron mapormaang tibuok nga pulong.Unsa man ang gihisgutan niini?a. serbisyo nga gihatag sa eskwelahan ngadto sakomunidad
nagpasiugda sa p g p n n m
og mga kahoy
b. ginabuhat sa magtutudlo ngadto sa mga bata
p g t d l sa mga kabataan
Unsa ang mga serbisyo nga ginahatag saeskwelahan ngadto sa komunidad?Nakatabang ba kini sa mga panginahanglan samga tawo?Unsa man ang mga natabang niini?
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
18
Atong kantahon ang awit sa mosunod nga panid.Tubaga ang mga pangutana sa mahitungod niini.Isulat ang mga tubag sa husto nga lumbay.
HimsogHimsogHimsogHimsog KitaKitaKitaKita(Tono: Paruparong Bukid)
Nindot ang pagbatiUg ang pagkabutangDaghang mga tawo
Hapsay ang kahimtangSentro sa KahimsogKanunay mutabang
Aron sakit mapugnganSa bata ug tigulang.
Libre ang bakuna (Uy!)Tambal ug bitamina (Uy!)
Bata ginatimbangSa mga kabalayanNagtudlo usab silaMaayong disiplina
Sa tamang pagpanglimpyoAron himsog kita.
NaghatagNaghatagNaghatagNaghatag sasasasaSerbisyoSerbisyoSerbisyoSerbisyo sasasasaKatawhanKatawhanKatawhanKatawhan ugugugugKomunidadKomunidadKomunidadKomunidad
MgaMgaMgaMga TabangTabangTabangTabangugugugug SerbisyoSerbisyoSerbisyoSerbisyo
ngangangangaGinahatagGinahatagGinahatagGinahatag
Katuyo-anKatuyo-anKatuyo-anKatuyo-an sasasasaPagtabangPagtabangPagtabangPagtabang
MgaMgaMgaMga EektoEektoEektoEektoNiiniNiiniNiiniNiini sasasasa
KatawhanKatawhanKatawhanKatawhan
19
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Tun-i pag-ayo ang mga hulagway.Isulti kung unsa nga serbisyo ang angay ihatag niini.Mahimo usab ninyo kining ilihok sa atubangan saklase.
1.
2.
20
3.
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
Nagkadaiya ang mga serbisyo nga ginahatag saSentro sa Kahimsog ngadto sa komunidadmahitungod sa maayong panglawas.
• paghatag og libreng tambal ug mgabitamina
• libreng checkcheckcheckcheck upupupup sa mga adunay sakit,buntis ug mga bata
• Pagpanimbang sa mga bata sa kabalayanug paghatag og libreng bakuna
• Pag edukar o pagtudlo sa mga katawhanmahitungod sa hustong pagpanglimpyo sapalibot ug kaugalingon.
Sulayi-KiniSulayi-KiniSulayi-KiniSulayi-Kini
21
Lingini ang mga serbisyong gikan sa HealthHealthHealthHealth CenterCenterCenterCenter.
librenglibrenglibrenglibreng tambaltambaltambaltambal pagpananompagpananompagpananompagpananom ogogogogkahoykahoykahoykahoy
pagtimbangpagtimbangpagtimbangpagtimbang sasasasa pagkolektapagkolektapagkolektapagkolekta sasasasamgamgamgamga batabatabatabata mgamgamgamga basurabasurabasurabasurabayanihanbayanihanbayanihanbayanihan pag-atimanpag-atimanpag-atimanpag-atiman sasasasa
masakitonmasakitonmasakitonmasakiton
22
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Itukma ang mga panginahanglan sa komunidad salumbay AAAA ngadto sa mga serbisyo nga ginahatag saSentro sa Kahimsog sa lumbay B.B.B.B.
AAAA BBBBPaghatag og librenga check-upcheck-upcheck-upcheck-up ugbitamina
Pagtudlo sa hustongPagpang-limpyo sapalibot
Pagtambal sasamad ogpagbutang ugplaster niini.
23
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 4:4:4:4: MgaMgaMgaMga KatungodKatungodKatungodKatungod sasasasa TawoTawoTawoTawo
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Unsa ang mga serbisyo nga ginahatag sa mganaglangkob sa komunidad?
• Barangay• Eskwelahan•••• HealthHealthHealthHealth CenterCenterCenterCenter
Maghimo kamo og tulo ka grupo. Ang matag grupomagsulat og mga serbisyo nga ginahatag sa mganaglangkob sa komunidad.
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
Tan-awa kining hulagway sa mga tawo nga naglinya.Unsa man ang ilang gibuhat? Nganongginahatagan man sila niini?Nganong kinahanglan man sila tabangan?
24
Kabahin sa mga katungodkatungodkatungodkatungod sa tawo ang mgaserbisyo nga ginahatag sa komunidad.
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Base sa inyong mga tubag mahitungod sa mgaserbisyo nga gikan sa mga naglangkob sakomunidad, nganong kinahanglan man hataganniini ang mga tawo.
• Unsa nga katungod ang gipakita sa mataghulagway?
25
1. 2.
3.
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
Kabahin sa paghatag mga serbisyo sa komunidadang mga katungodkatungodkatungodkatungod sa tawo.
•••• Katungod nga mabuhi•••• Katungod nga maka eskwela ug makabatonog kaalam
26
• Katungod nga makabaton ug proteksyonbatok sa mga sakit
• Katungod nga makabaton og luwas nga pal
Sulayi-KiniSulayi-KiniSulayi-KiniSulayi-Kini
Basaha ug sabta ang mga sitwasyon sa checklistchecklistchecklistchecklist.Pagbutang and tsek (/)lumbay sa OOOOOOOO kung nasunodang katungod.... Pagbutang og tesek sa lumbay saWALA,WALA,WALA,WALA, kung wala kini nasunod.
MGAMGAMGAMGA SITWASYONSITWASYONSITWASYONSITWASYON(KATUNGOD)(KATUNGOD)(KATUNGOD)(KATUNGOD) OOOOOOOO WALAWALAWALAWALA
1. Pagkasaba sa bata kungmasayop
2. Pagpatambal sa doktorkung dunay sakit
3. Pagpatungha sa batangadto sa eskwelahan
4. Pagpuyo sa panimalaykauban ang mgaginikanan ug igsoon
5. Pagpuyo sa lugar ngakanunay mag-away angmga tao
27
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Basaha ang mga sitwasyon. Isulat o isulti angmahimo nimo nga buhaton aron mahatag ang mgakatungod.
1. Gikalintura ang anak ni NongBen ug layo ang balay-tambalanan.
2. Naghilak ang bata nga naa sa unang ang-angkay nawala ang iyang libro.
28
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 5:5:5:5: KahuluganKahuluganKahuluganKahulugan sasasasa KatungodKatungodKatungodKatungod ugugugugangangangang mgamgamgamga NaglangkobNaglangkobNaglangkobNaglangkob NiiniNiiniNiiniNiini
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Base sa mga serbisyo nga ginahatag sa komunidadgamit ang mga larawan, unsa ang mga katungodnga ginahatag sa mga tawo?Isulat ang mga tubag sa tsart.
MgaMgaMgaMga KatungodKatungodKatungodKatungod sasasasa mgamgamgamga TawoTawoTawoTawo
29
Tan-awa ug tun-i kining duha ka hulagway sa mgabata.
Tubaga ang mosunod nga mga pangutana:
• Unsa ang gibuhat sa duha ka bata?• Pareho ba ang ilang kahimtang?• Unsa man ang kalahian nilang duha?• Unsa man kaha ang hinungdan nganong walamakatungaha ang usa ka bata?
• Asa sa duha ka kahimtang ang angay himoonsa mga bata?
• Nganong kinahanglan man nga paeskwelahon ang mga bata?
• Unsay tawag niining mga butang nga angaymadawat sa mga tawo labi na gyod sa mgabata?
30
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Base sa mga katungod sa tawo, unsa ang mgabutang nga naglangkub niini? Isulat ang mga tubagsa tsart.
MgaMgaMgaMga KatungodKatungodKatungodKatungodsasasasa mgamgamgamga TawoTawoTawoTawo
MgaMgaMgaMga NaglangkubNaglangkubNaglangkubNaglangkub sasasasamgamgamgamga KatungodKatungodKatungodKatungod sasasasa TawoTawoTawoTawo
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
Ang katungodkatungodkatungodkatungod nagpasabot sa mga butang ngaangay madawat sa mga tawo, lakip na angpagbuhat sa mga butang nga gawasnon.MgaMgaMgaMga KatungodKatungodKatungodKatungod sasasasa TawoTawoTawoTawo
• Katungod nga mabuhi• Katungod nga makatungha/maka-eskwela• Katungod nga makaangkon ug malinawonnga pamilya
• Katungod nga magpuyo sa malinawon ugluwas nga palibot
31
SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini
Isulti ang OoOoOoOo kung ang hulagway nagpakita sakatungod sa tawo, WalaWalaWalaWala kung wala kini nagpakita.
1. 2.
3. 4.
32
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Isulat ang tama nga pulong sa ibabaw sa linya aronmakumpleto ang tibuok nga mensahe. Pangitaaang tubag sa sulod sa kahon.
palibot katungod tabangan
makakat-on layo maayo
1. Ang batang makililimos aduna usab ______.
2. Angay nga magpuyo nga malinawon ug ______
sa kasamok ang mga kabataan.
3. Matag bata adunay mga pangandoy. ______
sila nga makab-ot kini.
4. Katungod nila nga ______ sa mga leksiyon sa
eskwelahan ug makahuman sa pagtuon.
5. Himoon nato nga limpyo ug nindot puy-an ang
atong _______
33
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 6:6:6:6: AngAngAngAng PagpatumanPagpatumanPagpatumanPagpatuman sasasasa TawoTawoTawoTawoKatungodKatungodKatungodKatungod sasasasa TawoTawoTawoTawo
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Base sa mga hulagway nga inyong gidala, isulti kungunsa nga katungod ang gipakita niini
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
Tun-i ang mga hulagway. Unsa man ang inyongikasulti mahitungod niini?
Tubaga ang mo sunod nga mga pangutana.•••• Pareho ba ug kahimtang ang duha ka bata?•••• Unsa ang kalahian nilang duha?•••• Asa sa duha ka hulagway ang angay buhatonngadto sa mga bata? Ngano man?
•••• Asa nga hulagway ang nagpakita sakatungod sa tawo?
34
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Isulti kung napatumannapatumannapatumannapatuman ba o walawalawalawala ang mga katungodsa tawo sa mga sitwasyon nga makita sa hulagway.
1. 2.
3. 4.
35
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
Mahinungdanon nga mapatuman angkatungod sa mga tawo tungod kay kabahinkini sa ilang kinabuhi ug buluhaton sa adlaw-adlaw.Gipatuman kini pinaagi sa ginahatag sanagkadaiyang serbisyo ngadto sa mga tawosama sa:
• serbisyongmedicalmedicalmedicalmedical• libreng edukasyon• panginabuhian• pagseguro sa kalinaw ug luwas• nga palibot• pagseguro sa palibot nga layo sa sakitug epidemya
36
SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini
Isulti kung giunsa pagpatumanpagpatumanpagpatumanpagpatuman o walawalawalawala pagpatumanpagpatumanpagpatumanpagpatumanang katungod sa mga musunod nga sitwasyon.
MgaMgaMgaMgaSitwasyonSitwasyonSitwasyonSitwasyon
GitumanGitumanGitumanGituman angangangangmgamgamgamga
KatungodKatungodKatungodKatungod
WalaWalaWalaWala GitumanGitumanGitumanGitumannganganganga mgamgamgamgaKatungodKatungodKatungodKatungod
bata ngamasakiton
magtutungha
hugaw ngapalibot
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Ibutang ang tsek(�) kung ang katungod napatuman,ekis (�) kung wala.1. Giayo sa barangay ang tulay nga naguba arondunay kaagia-an ang mga tawo.
2. Gipalitan og mga gamit sa pag-eskwela silaDan ug Linda.
37
3. Gipasagdan ang mga bata nga matulog daplinsa kalsada.
4. Pagpanglimpyo sa palibot aron layo sa sakitang mga tawo.
5. Pagpatrabaho sa mga bata bisan sa ilangkabatan-on.
38
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 7:7:7:7: EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasa PagtumanPagtumanPagtumanPagtuman ugugugug WalaWalaWalaWalaPagtumanPagtumanPagtumanPagtuman sasasasa mgamgamgamga KatungodKatungodKatungodKatungod sasasasa TawoTawoTawoTawo
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Isulti kung giunsa pagpatuman ang mga katungodsa mga musunod nga sitwasyon ug sa unsang paagikini wala mapatuman?
1. mga magtutungha sa usa ka eskwelahan?2. mga lumulupyo nga nagpuyo duol sa suba3. komunidad nga kanunay adunay mag-away
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
Basaha ang usa ka balak ug tubaga ang mgapangutana mahitungod niini.
39
KUNGKUNGKUNGKUNG KATUNGODKATUNGODKATUNGODKATUNGOD MAPATUMANMAPATUMANMAPATUMANMAPATUMAN
Sukad pa sa pagkabata ako natingala naKung nganong dili pareha ang kinabuhi taDunay mga pobre, dunay daghan og kwartaKulang sa salapi apan uban usab nagsobra
Pero sa gihapon katungod ta nag-angayKatungod nga mabuhi ug linaw nga panimalayMakabaton og kaalam ug panahon ngamaglipayLuwas nga palibot sa sulod man o gawas sapanimalay
Kung ang katungod mapatuman lamangMahimong mahayag ang kaugmaon sa tananSayon ang kinabuhi ug ang pagkabutangMahatag halos tanang mga panginahanglan.
Tubaga ang mga pangutana sa sunod nga panid.• Unsa ang pangutana sa bata sa tula?•••• Unsa man kining pantay o magka-angay satanang mga tawo, kwartahn man o pobre?
•••• Unsa ang mga katungod sa tawo ngagihisgutan sa tula?
•••• Unsa ang mahitabo kung kining mga katungodmapatuman? Kung dili mapatuman?
40
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Unsa ang mahimong epekto kung ipatumanipatumanipatumanipatuman o dilidilidilidiliang mga katungod sa matag sitwasyon?Isulat ang mga tubag sa tsart ug isaysay kini sa klase....
MgaMgaMgaMga SitwasyonSitwasyonSitwasyonSitwasyonEpektoEpektoEpektoEpekto KungKungKungKungIpatumanIpatumanIpatumanIpatuman angangangangKatungodKatungodKatungodKatungod
EpektoEpektoEpektoEpekto kungkungkungkung DiliDiliDiliDiliMapatumanMapatumanMapatumanMapatumanAngAngAngAng KatungodKatungodKatungodKatungod
1.pagpananomog mga kahoysa bukid2. paglimpyo sapalibot ugpagkolekta samga basura3. paghatag oglibreng bakunasa mga bata
41
TimanTimanTimanTiman----iiii KiniKiniKiniKini
Ang matag tawo adunay mga katungod.Mahinungdanon kaayo nga mapatuman kini.MgaMgaMgaMga EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasa PagpatumanPagpatumanPagpatumanPagpatuman sasasasa mgamgamgamga Katungod:Katungod:Katungod:Katungod:
• Matubag ug maGinahatag ang mgapanginahanglan sa mga tawo.
• Mahimong hapsay ug hayag ang kaugmaonsa matag tawo.
• Makahimo ang matag usa sa pagbuhat sailang buluhaton ug kaakuhan nga malipayonug madasigon.
SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini
Ihan-ay ang mga sitwasyon sa lumbay sa AAAA sa mgaepekto niini sa lumbay sa BBBB.
AAAA BBBBMakatabang sapagpaugnat sa kusog
Nanarbaho nga saedad trese anyos
Gipasagdan ang batamagdula daplin sa sakarsada
Makatabang sapanginabuhipanimalay.
Nanghatag og bitaminasa mga bata ang Sentrosa Kahimsog
Mahimong himsogang mga bata oglayo sa sakit
42
Nagpasiugda ogprograma sapagpananom og gulayang mga kababayen-an.
Mahimong duol saaksidente.
Nagpasiugda ug duladiha sa barangay
Dili makatungha saeskwelahan.
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Unsa ang hinungdan nganong nahitabo kini ngamga sitwasyon? Unsa ang mga katungod nga walamapatuman niini?
1. 2.
43
Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 8:8:8:8: AngAngAngAng KamahinungdanonKamahinungdanonKamahinungdanonKamahinungdanon sasasasaKatungodKatungodKatungodKatungod ugugugug angangangang KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad
BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw
Unsa ang mahimong epekto niining mga musunodnga mga hulagway sa kinabuhi sa tao, labi na samga bata.
1. 2. 3.
Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat
Tan-awa ang hulagway sa mga bata.
44
• Unsa ang ginabuhat sa mga bata?• Unsa man ang ilang gibati?• Unsay inyong bati-on kung dili mo padulaon sainyong mga ginikanan?
• Sa inyong panghuna-huna, mahinungdanonba para sa mga bata ang pagdula? Nganoman?
• Kinsa ang nagapatuman niini nga mgakatungod?
BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini
Isulti kung unsa ka mahinungdanon ang mgakatungod nga mabasa sa blackboardblackboardblackboardblackboard. Kini sa inyongkaugalingong kasinatia-an.
45
Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini
• Ang tanang tawo adunay magka- angay ngakatungod.
• Mahinungdanon kaayo ang komunidad ugang mga serbisyo niini sa pagpatuman samga katungod.
• Mahinungdanon ang mga katungod kay maokini ang nag Ginahatag og maayongkaugmaon sa matag usa.
• Mao kini ang basehan sa mga serbisyo ngakinahanglan nga madawat sa tawo.
SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini
Isulti ang hinungdan ngano nga dili angay buhatonang mga sitawasyon nga mabasa.Unsa ka mahinungdanon ang katungod alang niini?1. pag-undang sa pagtuon aron manarbahonalang
2. pagbunal sa bata kung makahimo og sayop3. pasagdan ang bata nga adunay sakit
46
PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas
Isulat sa mga lingin ang mga katarungan kungnganong mahinungdanon ang mga katungod satawo. Timan-i kini kanunay ug hatagi og bili.
N:N:N:N: 978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5