Szkolny SystemWsparcia Zdrowia Psychicznego

Modelowy ProgramPromocji i Profilaktyki dla szkpodstawowych i placwek owiaty

fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

Instytut Edukacji Pozytywnej

Strony gdzie moesz znale informacje o naszych dziaaniach:instytutep.plmyslepozytywnie.plsuperwizjawszkole.pl

Facebook: @instytutep Youtube: Instytut EP Instagram: Instytut EP

Nasza siedziba: ul. Lebiodowa 11L04-674 Warszawatel. +48 667 886 380kontakt@instytutep.pl

2 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

3

Szkolny System Wsparcia Zdrowia Psychicznego

Autorki: Magorzata Nowicka i Aleksandra Wzorek

Program powsta w ramach projektu Myl pozytywnie $nansowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej ze rodkw Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020

Spis treci

Wprowadzenie

1. Podstawy programu

1.1. Dowiadczenie

1.2. Wiedza - najwaniejsze aspekty pro$laktyki zdrowia psychicznego w rodowisku szkolnym

1.3. Oszacowanie potrzeb odbiorcw programu pro$laktycznego

2. Wstpny zarys programu pro$laktyki

2.1. Zaoenia podstawowe

2.1.1. Rozwizania moduowe

2.1.2. Otwarto organizacyjna

2.1.3. Wsppraca z rodzinami

2.1.4. Wsppraca ze rodowiskiem lokalnym

2.2. Moduy programu

2.3. Struktura organizacyjna

3. Model Programu

3.1. Cel gwny

3.2. Cele szczegowe

3.3. Dziaania i wskaniki

3.4. Szczegowy program merytoryczny ze wskazaniem osigni wychowawczo-pro$laktycznych

3.5. Przykadowe scenariusze zaj dopasowane do programu dla szkoy podstawowej

4. Ewaluacja

4.1. Zasady ewaluacji istotne dla Programu

4.2. Model ewaluacji Kirkpatricka

4.3. Monitoring Programu

4.4. Ocena prawidowoci i adekwatnoci zastosowanych metod

4.5 Ewaluacja rozwoju kompetencji psychospoecznych u uczniw i uczennic ze SPE

5. Bibliogra$a

Zaczniki

Zaacznik 1. Diagnoza wstpna potrzeb zdrowia psychicznego w placwce edukacyjnej (Modu II)

Zacznik 2. Program Certy$kacyjny Szkoa Mylenia Pozytywnego

Zacznik 3. Rozmowa interwencyjna z uczniem procedura (Modu IV)

Zacznik 4. Wzr szkolnego planu komunikacji (Modu I)

Zacznik 5. Narzdzia diagnostyczne i ewaluacyjne (Modu II i IV)

Zacznik 6. Materia dodatkowy Umiejtnoci spoeczne

Zacznik 7. Materia dodatkowy Pojcie i poziomy stresu

Zacznik 8. Materia dodatkowy Kreatywno podstawy merytoryczne

Zacznik 9. Materia dodatkowy Komunikacja podstawowe wiadomoci

6. Przypisy

7. Notatki

Spis treci

4

5

5

7

14

23

23

23

24

25

25

26

34

36

36

36

37

45

50

53

54

54

56

66

71

74

78

78

82

89

90

91

103

108

112

126

132

136

4 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

5

WprowadzenieZapewnienie modelowych rozwiza na rzecz wspierania dobrostanu psychicznego dzieci i modziey stanowi je-

den z najbardziej aktualnych i palcych tematw pro$laktyki oglnej w szkoach i innych placwkach owiaty.1,2,3

Poniej przedstawiamy modelowy program pro$laktyczny, przygotowujcy podmioty edukacyjne do prowadze-

nia wrd uczniw i uczennic oraz wychowankw dziaa zwizanych z popularyzowaniem wiedzy z zakresu

zdrowia psychicznego i jego uwarunkowa. Zgodnie z naszymi zaoeniami jest to program, ktry moe by

bezporednio wprowadzany do praktyki w szkoach podstawowych oraz innych placwek owiaty pracujcych

z dziemi i modsz modzie. Zakadamy przy tym dopasowanie poszczeglnych elementw do wymaga

danego rodowiska spoeczno-rodzinnego i jego specy$ki.

W czci wprowadzajcej prezentujemy teori zwizan z pro$laktyk zdrowia psychicznego, analizujemy klu-

czowe problemy i potrzeby odbiorcw programu. W czci drugiej znajduje si oglny zarys programu pro$lakty-

ki z jego podstawowymi zaoeniami wynikajcymi z wprowadzenia. W czci trzeciej prezentujemy szczegowe

rozwizania, wraz z propozycjami wdroeniowymi (cele programu pro$laktycznego, dziaania, wskaniki, narz-

dzia i metody dostosowane do celw, wymagania instytucjonalne). Ostatnia cz poniszego programu zostaa

powicona badaniu skutecznoci jego wdroenia w konkretnej placwce.

1. Podstawy programu1.1. Dowiadczenie

Program pro$laktyki musi uwzgldnia wyniki aktualnych bada oraz dowiadczenie eksperckie w pracy psycho-

logicznej ze wspczesnymi dziemi. Aktualne wyzwania zwizane z budowaniem spoeczestw globalnych, na

stae podczonych do sieci, sprawiaj, e trudnoci psychiczne odczuwane przez dzieci ewoluuj i zmieniaj si

w stosunku do tego, co dostrzegalne byo jeszcze kilka czy kilkanacie lat temu.

Poniszy model oparty jest na setkach godzin obserwacji i dowiadcze Fundacji w pracy z dziemi oraz z ich na-

uczycielami, wychowawcami i rodzicami.

W przygotowaniu i konsultacji programu udzia wzili eksperci: psycholodzy, socjolodzy, terapeuci, psychiatrzy,

seksuolodzy, pediatrzy, etycy, teolodzy i dowiadczeni nauczyciele. Chcielimy w ten sposb spojrze na problem

pro$laktyki zdrowia psychicznego z rnych perspektyw i uwzgldni rnorodne tematy zwizane ze wspiera-

niem dzieci i modziey w utrzymaniu dobrostanu psychicznego.

Wspczesne wyzwania i zagroenia zdrowia psychicznego dynamicznie si rozwijaj i zmieniaj, pynnie rwna-

jc do zmian spoecznych i technologicznych. Dlatego tak wane staje si aktualizowanie programu pro$laktyki

do najnowszych dowiadcze eksperckich. W zeszym roku powstaa Koncepcja pro!laktyki zdrowia psychicznego

i poprawy dobrostanu psychicznego dzieci i modziey 4, w ktrej okrelone zostay 4 gwne obszary pracy pro$laktycznej

zdrowia psychicznego we wspczesnych placwkach edukacyjnych:

1 / ksztatowanie konstruktywnych przekona, postaw, zachowa i stylu ycia wspierajcego ich zdrowie

psychiczne;

2 / budowanie konstruktywnego systemu wartoci;

3 / rozwijanie ich umiejtnoci radzenia sobie w sytuacjach zagraajcych zdrowiu psychicznemu;

4 / przeciwdziaanie seksualizacji dzieci i modziey.

Pracujc nad poniszym modelem dylimy do rozwinicia zaoe Koncepcji, proponujc pen struktur

obszarow systemu pro$laktyki i promocji zdrowia psychicznego, ktra bya konsultowana z ekspertami pracu-

jcymi nad programem:

6 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

7

1 / rozwijanie kompetencji mikkich jako sposobu na ochron zdrowia psychicznego i popraw

dobrostanu psychicznego dzieci i modziey, w tym umiejtnoci komunikacji spoecznej i wewntrznej.

W tym:

a / budowanie poczucia wasnej wartoci;

b / asertywno;

c / umiejtno krytycznego mylenia;

d / budowanie informacji zwrotnej i wyraanie wasnych potrzeb;

e / efektywna komunikacja: jak mwi i jak sucha;

f / empatia i dostrzeganie potrzeb innych osb;

g / zarzdzanie sob w czasie;

h / odnajdowanie si w grupie.

2 / promowanie wiedzy i umiejtnoci na temat korzystania z nowych technologii komunikowania tak,

by utrzymywa zdrowie psychiczne oraz przeciwdziaanie inicjacji w zakresie rnych zachowa

ryzykownych dla zdrowia psychicznego poprzez dostarczenie odpowiedniej informacji oraz wzmacnianie

czynnikw chronicych i redukcj czynnikw ryzyka. W tym:

a / pozytywne sposoby na wykorzystanie technologii w yciu codziennym;

b / cyberbullying.

3 / promowanie wiedzy i umiejtnoci na temat radzenia sobie w trudnych sytuacjach, ktre mogyby

prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego. W tym:

a / radzenie sobie ze stresem;

b / radzenie sobie z agresj (wasn i zewntrzn) oraz z przemoc;

c / radzenie sobie z negatywnym wpywem spoecznym (w tym pro$laktyka uzalenienia

od alkoholu i narkotykw).

4 / wspieranie rozwoju duchowego dzieci i modziey jako sposobu na zachowanie dobrostanu

psychicznego i radzenie sobie w obliczu dylematw. W tym:

a / samokontrola i wytrwao;

b / umiejtno re*eksyjnego mylenia o sobie;

c / samorozwj poprzez sztuk;

d / kreowanie pozytywnego systemu wartoci wiadomo wyznawanych wartoci;

e / planowanie swojego rozwoju;

f / umiejtno wyciszania si i obserwowania swoich emocji.

5 / przeciwdziaanie seksualizacji dzieci i modziey w przestrzeni publicznej oraz w procesie edukacji.

W tym:

a / umiejtno krytycznego mylenia i spojrzenia na budowane wzorce medialne;

b / budowanie wiadomoci wrd dzieci i modziey na temat przejaww zjawiska seksualizacji;

c / promowanie postaw i zachowa sprzeciwiajcych si stereotypizacji pciowej i uprzedmioto-

wieniu.

Wybrane elementy programu pro$laktycznego, jak i caociowego modelu Szkolnego Systemu Wsparcia Zdrowia

Psychicznego, zostay przetestowane i wdroone:

w listopadzie i grudniu 2017 w caej Polsce. Programem zostao objte ponad 3200 nauczycieli i nauczy-

cielek;

ze rodkw Ministerstwa Edukacji Narodowej).

1.2. Wiedza najwaniejsze aspekty pro$laktyki zdrowia psychicznego w rodowisku szkolnym

Pozytywne zdrowie psychiczne

Mamy tendencj do mylenia o zdrowiu psychicznym jako o pojciu zwizanym z lkiem, depresj lub schizofre-

ni, ale s to take problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak uraz $zyczny czy choroba w znaczeniu $zycz-

nym. De$nicja WHO wskazuje na szerokie rozumienie pojcia, okrelajc je jako peny dobrostan !zyczny, psychiczny

i spoeczny czowieka.5 Dodatkowo wiatowa Organizacja Zdrowia wyjania, e zdrowie psychiczne:

do prawidowego funkcjonowania.

miejscach pracy oraz w zajciach wypoczynkowych.6

midzysektorowych strategii i interwencji.7

duchowe.8

Zdrowie psychiczne de!niuje si jako dobrostan, w ktrym kada osoba moe realizowa swj wasny potencja, potra! poradzi sobie ze zwykymi stresami yciowymi, moe pracowa wydajnie i owocnie oraz jest w stanie wnie wkad w swoj spoeczno.9

Tym samym naley rozumie, e zdrowie psychiczne jest stanem pozytywnego funkcjonowania i podobnie jak

zdrowie $zyczne nie powinnimy bra go za pewnik. Moe si ono zmienia w zalenoci od czasu i okolicznoci.

Jednostka cieszca si dobrym zdrowiem psychicznym:

8 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

9

10

Pozytywne zdrowie psychiczne przyczynia si do wzrostu kapitau spoecznego i ekonomicznego kadego spoe-

czestwa.11 Co wicej, dobrostan czowieka moe przyczyni si do redukcji absencji w miejscu pracy i szkole.12

Z punktu widzenia indywidualnej praktyki szkolnej (czyli na co powinni zwraca uwag nauczyciele, wychowawcy

si od swoich poraek i ogranicze. Potra$ wyraa swoje potrzeby wobec osb dorosych oraz rwienikw.

Posiadaj silne wizi z czonkami swojej rodziny oraz z przyjacimi (co wyraaj przez opowiadanie, rysowa-

nie itp.). Uczniowie i uczennice zachowujcy dobrostan psychiczny prezentuj najczciej optymizm, pewno

siebie, pozytywne nastawienie do nowych wyzwa.

Czynniki ochronne i czynniki ryzyka

Na potrzeby praktyki mona rozoy pojcie zdrowia psychicznego na trzy elementy: odporno, czynniki ryzyka

oraz czynniki ochronne.

1 / Odporno w kontekcie zdrowia psychicznego powinna by rozumiana jako zdolno do

reagowania na zakcajce ycie zdarzenia i stresy. Nasza odporno zaley w duej mierze od wpywu

czynnikw ochronnych, umiejtnoci osobistych, takich jak samoregulacja emocjonalna, a take relacji

spoecznych.13

2 / Czynniki ryzyka to cechy jednostkowe/osobiste lub spoeczne, ktre zazwyczaj s zwizane

z problemami ze zdrowiem psychicznym. Przykady obejmuj: chroniczn chorob, niski standard ycia

lub ograniczone wsparcie spoeczne. Kiedy zdrowie psychiczne jest osabione przez czynniki ryzyka,

zdarzenia negatywne mog mie silniejszy, bardziej widoczny wpyw, a osoba dotknita tak sytuacj

moe by bardziej podatna na problemy psychiczne.

3 / Czynniki ochronne to po prostu te cechy, takie jak silne przyjanie, wspierajca rodzina i poczucie

wasnej sprawczoci/skutecznoci, ktre maj tendencj do kojarzenia z pozytywnymi stanami zdrowia

psychicznego. Wspieraj radzenie sobie w sytuacjach wyzwa emocjonalnych i zabezpieczaj przed

powanymi naruszeniami zdrowia psychicznego.14

Czynniki ochronne i czynniki ryzyka wpywaj na siebie nawzajem oraz na potencjaln moliwo wystpienia

zaburze psychicznych i emocjonalnych w czasie.15 Badania nad psychopatologi rozwojow16 i odpornoci psy-

chiczn opisuj rnorodne modele, w ktrych czynniki ryzyka i czynniki ochronne wpywaj na siebie nawzajem

i na rozwj problemw emocjonalnych i behawioralnych w czasie. Projektowanie interwencji pro$laktycznych

powinno opiera si na solidnej teorii opartej na jednym z tych modeli.

Jedno z podej odrniania wpywu czynnikw ochronnych od czynnikw ryzyka opisuje je jako skrajne koce tej

samej cigej.17

ryzyka mog wpywa na zdrowie psychiczne dzieci, prowadzc do rnorodnych zachowa negatywnych spo-

ecznie.18 Nie ma przy tym jednolitego systemu rozrniania czynnikw ryzyka i czynnikw ochronnych.

Czynniki ryzyka i czynniki ochronne dla zdrowia psychicznego dziecka

Czynniki ryzyka Obszar Czynniki ochronne

- Wczesne dojrzewanie- Niskie poczucie wasnej wartoci- Poczucie niekompetencji

- Sabe umiejtnoci komunika-cyjne - Brak umiejtnoci radzenia sobie z trudnociami- Ucieczkowy charakter- Niemiao- Nieumiejtno radzenia sobie z emocjami- Zainteresowanie uywkami- Podatno na technologie- Niedojrzao emocjonalna- Niedojrzao intelektualna

- Depresja rodzica- Kon*ikt dziecko-rodzic- Zaniedbanie wychowawcze- Negatywne rodowisko rodzinne (w tym naduywa-nie substancji psychoaktywnych przez rodzicw)- Maltretowanie, krzywdzenie - Rozwd rodzicw- Kon*ikty wewntrz rodziny- Rodzice dowiadczajcy trudnoci emocjonalnych- Brak nadzoru rodzicielskiego- Rodzice nienawizujcy relacji- Choroba psychiczna w rodzi-nie- Wykorzystywanie seksualne

Kwestie jednostkowe - indywidualne

Obszar rodzinny - najblisze otoczenie dziecka

- Pozytywne postrzeganie swojego ciaa- Zdrowy rozwj $zyczny, aktywno $zyczna- Prawidowy rozwj intelektualny- Wysokie poczucie wasnej wartoci- Umiejtno radzenia sobie z emocjami- Umiejtno radzenia sobie z trudnociami i problemami- Umiejtnoci komunikacyjne- Wchodzenie w relacje

- Pozytywne relacje rodzic- -dziecko- Rodzice zapewniajcy dziecku poczucie bezpieczestwa przez trzymanie si struktur, zasad

- Rodzice wspierajcy dziecko w jego/jej przedsiwziciach- Przejrzyste oczekiwania- Wartoci wyznawane przez rodzicw zgodne z ich zachowa-niem - Wsplne spdzanie czasu wszystkich czonkw rodziny

10 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

11

- Odrzucenie rwienicze- Stresujce wydarzenia spo-eczne- Trudnoci w szkole- Bieda, brak zasobw, brak do-stpu do podstawowych usug- Traumatyczne zdarzenia- Przemoc w otoczeniu spoecz-nym/ w szkole- Agresja wobec rwienikw- Negatywny wpyw rwieni-czy, ch dopasowania si do grupy- Utrata przyjaciela/przyjaciki

Szkoa, lokalna spoeczno, otoczenie

- Poczucie bezpieczestwa w swoim otoczeniu

dorosego zainteresowanego roz-wojem umiejtnoci, pasji dziecka- Pozytywne normy spoeczne, przestrzegane przez otoczenie- Jasne, przejrzyste oczekiwania ze strony otoczenia spoecznego (jednolite)- Poczucie bezpieczestwa (wol-no od agresji $zycznej)- Akceptacja w gronie rwieni-czym

Opracowane na podstawie: OConnell, M. E., Boat, T., & Warner, K. E.. (2009). Preventing mental, emotional, and behavioral disorders among young people: Progress and possibilities. Washington, DC: ,e National Academies Press; and U.S. Department of Health and Human Services, Substance Abuse and Mental Health Services Administration (2009). Risk and protective factors for mental, emotional, and behavioral disorders across the life cycle.

Z punktu widzenia funkcjonowania szkolnych systemw wychowawczo-pro$laktycznych najistotniejsze jest od-

niesienie si do rozwijania w dzieciach odpornoci oraz zapoznanie ich z czynnikami ochronnymi. Cho warto

mie wiadomo czynnikw ryzyka w yciu kadego ucznia, nie zawsze jest moliwe, aby szkoa je zmniejszya

lub usuna. Wspieranie w dzieciach czynnikw ochronnych moe zrwnoway czynniki ryzyka w innych ob-

szarach ycia dziecka. To oznacza, e dziaania podejmowane w placwce mog mie doniosy wpyw na dalsze

funkcjonowanie psychiczne dziecka (w szczeglnoci w sytuacjach, gdy rodowisko rodzinne jest niewydolne lub

patologiczne).

Promocja, prewencja i interwencja szkolna w obszarze zdrowia psychicznego

Niezaadresowane problemy zdrowia psychicznego nale do najbardziej upoledzajcych, trwaych i kosztow-

nych czynnikw zdrowia publicznego. Poniewa czsto zaczynaj si w dziecistwie i trwaj w dorosym yciu,

ronie zainteresowanie promocyjnymi i pro$laktycznymi programami zdrowia psychicznego dla dzieci.19

Celem dziaa promocyjnych jest uzyskanie w grupie docelowej efektu w postaci pozytywnego zdrowia psychicz-

nego i poprawy jakoci ycia odbiorcw poprzez skupianie si na czynnikach, ktre da si zmieni na lepsze.20

Promocja zdrowia psychicznego:

warunkw, ktre wspieraj psychiczny dobrobyt jednostek, grup i spoecznoci;

zdolno adaptacji, umiejtno radzenia sobie ze stresorami, formowanie trwaych relacji ,

samowiadomo, poczucie wasnej wartoci, troska o innych, pewno siebie, umiejtnoci spoeczne

i tolerancja;

optymalny rozwj psychospoeczny;21

Dziaania promocyjne mog by realizowane na poziomie indywidualnym, grupowym i spoecznym. Zgodnie

z zaoeniami WHO z 1998 roku szkoy odgrywaj wan rol w promowaniu zdrowia psychicznego poprzez:

dla zdrowia psychicznego.

22

Pro$laktyka zdrowia psychicznego nastawiona jest na dziaania, ktrych celem jest redukcja zagroe dla zdrowia

psychicznego i zmniejszenie liczby przypadkw zaburze. Szacuje si, e 10% dzieci i modziey ma problemy

ze zdrowiem psychicznym na tyle istotne, e wpywaj one nie tylko na ich codzienne ycie, a pozostajc niele-

czone, pogbiaj si w dorosym yciu.

Zaznaczy tu naley, e zgodnie z paradygmatami zdrowia wg Piotra Bajeta, wyrniamy 3 modele podejcia

do zdrowia:

1 / Model spoeczno-ekologiczny - akcentuje si odpowiedzialno za zdrowie kadego czowieka,

odzwierciedlajcy si w jego stylu ycia. Wyrnia trzy grupy czynnikw determinujcych zdrowie:

biologiczne, rodowiskowe, styl ycia;

2 / Model salutogenetyczny - model edukacji prozdrowotnej w ujciu pozytywnym. Model ten z caym

naciskiem akcentuje moliwo kreowania zdrowia i jest, jak si okazuje, szczeglnie skuteczny pod

wzgldem trwaoci efektw oddziaywa, a wic najbardziej przydatny z punktu widzenia idei

promocji zdrowia;

3 / Model logicznych poziomw zdrowia, akcentujcy wpyw osobowoci i stylu ycia na zdrowie.

rodowisko stanowi tylko jeden z poziomw oddziaujcej na nas rzeczywistoci; wskazuje nie tylko

na uwarunkowania rodowiskowe i behawioralne zdrowia, ale podkrela rwnie wpyw takich

czynnikw, jak: przekonania, system wartoci, tosamo i duchowo.23

Opracowany program pro$laktyki zdrowia psychicznego podchodzi do zdrowia przy wykorzystaniu wszystkich

trzech modeli i uwzgldniajc czynniki wpywajce na zdrowie w kadym z nich.

12 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

13

Czterostopniowy model interwencyjny, opisywany przez wiatow Organizacj Zdrowia24, proponuje rnorodne

dziaania programowe na rnych poziomach interwencji w szkole, w zalenoci od zoonoci problemu.

Obszar dziaania Poziom interwencji

Promocja umiejtnoci psychospoecznych

Edukacja na rzecz zdrowia psychicznego

Interwencje psychospoeczne

Profesjonalna terapia

Wdroone do programu nauczania oraz praktyki szkolnej - promowane we wszystkich dziaaniach szkolnych

Element omawiany w zwizku z poruszaniem tematu zdrowia na lekcjach

Wsparcie grup uczniw i uczennic wymagajcych ukierunkowanych dziaa pomocowych - realizo-wane na poziomie szkolnym

Wsparcie indywidualnych uczniw i uczennic poprzez skierowanie na terapi lub inn form wsparcia

We wdraaniu programu promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego bardzo wane jest uwzgldnienie dwch

czynnikw decydujcych o powodzeniu programu w danej placwce:

1 / organizacyjna gotowo do prowadzenia dziaa na rzecz zdrowia psychicznego - konieczna jest

odpowied na pytanie: czy nasza placwka chce i bdzie wspiera oraz wzmacnia w sposb

strukturalny program pro$laktyki i promocji zdrowia psychicznego? Czy kadra, w tym kadra

zarzdzajca, widzi warto podejmowania takich dziaa?

2 / indywidualna gotowo pracownikw w sferze kompetencyjnej i motywacyjnej konieczna jest

odpowied na pytania: czy nauczyciele s przygotowani mentalnie i merytorycznie do prowadzenia

dziaa na rzecz zdrowia psychicznego dzieci?25

Koncepcja Whole School Approach

Tworzc program pro$laktyki i promocji zdrowia psychicznego bralimy pod uwag podejcie angaujce ca

spoeczno szkoln (z ang. the Whole School Approach), majce charakter holistyczny.26 wiatowa Organizacja

Zdrowia de$niuje szko promujc zdrowie jako tak, w ktrej wszyscy czonkowie jej spoecznoci wsplnie

pracuj, by zapewni uczniom rodowisko promujce zdrowie, chronice ich przed zagroeniami. Koncepcja

Whole School Approach angauje wartoci placwki i rodowisko szkolne, jak i wdraane programy nauczania

do dziaa na rzecz zdrowia psychicznego. Zakada si, e program wsparcia zdrowia psychicznego dzieci musi

uwzgldnia spjne dziaania skierowane do wszystkich grup zaangaowanych w proces wychowawczy oraz

wartoci, ktre wyznaj wszystkie wskazane strony.

Istotnymi elementami takiego podejcia s budowane pozytywne relacje na linii uczniowie nauczyciele. Ogromne

znaczenie ma podejcie wszystkich czonkw spoecznoci szkolnej, jasno okrelone reguy, zasady funkcjonowa-

nia placwki, praca zespoowa, skupianie si na umiejtnociach, postawach i wartociach, aktywne zaangao-

wanie rodzicw, spoecznoci lokalnej i kluczowych partnerw (urzdw, organizacji) z otoczenia szkoy.

Poczucie cznoci - czyli jak sprawi, by nasze dziaania byy efektywne

Poczucie cznoci ze szko (placwk) jest zde$niowane jako stopie, w jakim dzieci czuj si osobicie

akceptowane, szanowane, uwzgldniane i wspierane przez innych w rodowisku szkolnym.27 czno ta moe

si skada z takich elementw, jak:

zaangaowanie, poczucie przynalenoci, przywizanie itp. i jest budowana poprzez:

1 / zaangaowanie w dziaania edukacyjne,

2 / poczucie przynalenoci,

3 / poczucie sprawiedliwoci,

4 / aktywizacj do udziau w zajciach pozalekcyjnych,

5 / cieszenie si yciem szkoy,

6 / angaowanie w proces podejmowania decyzji,

7 / pozytywne relacje z rwienikami,

8 / poczucie bezpieczestwa,

9 / zapewnienie wsparcia dla nauczycieli

10 / wielko szkoy28

Badania nad programami promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego pokazuj, e poczucie cznoci jest jed-

nym z kluczowych czynnikw ochronnych wobec behawioralnych i emocjonalnych problemw dzieci i modziey

w praktyce szkolnej.29,30 Wpywa na takie elementy dobrostanu psychicznego jak:

31

Podsumowujc:

Tylko taka placwka, w ktrej dziecko czuje si bezpieczne i z ktr czuje czno, moe efektywnie

wspiera zdrowie psychiczne wychowankw i przeciwdziaa jego zagroeniom.

Konieczne jest uwiadomienie znaczenia problemu zaburze psychicznych u naszych dzieci i walka z ich

stygmatyzacj. Promowanie zdrowia i bezpieczestwa w szkole to w rzeczywistoci promowanie

14 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

15

1.3. Oszacowanie potrzeb odbiorcw programu pro$laktycznego

Dowiadczenia Fundacji Instytut Edukacji Pozytywnej z realizacji programw lokalnych, regionalnych i oglno-

polskich wskazuj na ogromne de$cyty w zakresie odpornoci psychicznej i podstawowych kompetencji czyn-

nikw ochronnych - zapewniajcych trway dobrostan psychiczny u dzieci i modziey. Szczliwe i pewne swej

wartoci dzieci najprawdopodobniej wyrosn na szczliwych i pewnych siebie dorosych, ktrzy z kolei przyczy-

niaj si do zdrowia i dobrobytu oglnospoecznego.32

Zdrowie emocjonalne i dobre samopoczucie wrd modych ludzi jest sprzone z sytuacj rodzinn, zachowa-

niem, frekwencj w szkole, osigniciami edukacyjnymi oraz zdrowiem $zycznym. Dzieci do 12 roku ycia s grup

generalnie postrzegan jako zdrow psychicznie, a jednak u 20% z nich, w kadym roku, wystpuj problemy

najczciej zwizane z depresj lub lkami. Z tego uznaje si, e od 4 do 6% dzieci i nastolatkw potrzebuje

interwencji klinicznej w przypadku obserwowanego znacznego zaburzenia psychicznego.33, 34 Dlatego te w wielu

krajach samobjstwo jest jedn z gwnych przyczyn mierci wrd modziey35 (w Polsce stanowi przyczyn

mierci co 5 nastolatka).36 Do najczstszych zaburze psychicznych wrd dzieci i modziey w wieku 018 lat,

zgaszajcych si do poradni zdrowia psychicznego, odwykowych i poradni uzalenie od substancji psychoak-

tywnych, naleay zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynajce si zwykle w dziecistwie i wieku modzie-

czym (587,6 na 100 tys.).37 Dane z najnowszej serii midzynarodowych bada ankietowych nad zachowaniami

zdrowotnymi modziey szkolnej HBSC (Health Behaviour in School-aged Children. WHO Collaborative Study)

z 2010 r. wskazuj, e u znacznej czci dzieci i modziey w Polsce pojawiaj si narastajce wraz z wiekiem za-

burzenia psychosomatyczne, takie jak np. ble gowy (od 7% u 11-latkw do 17% u 17-latkw), ble plecw (od

5% do 8,5%), przygnbienie (od 6% do 9%), zdenerwowanie (od 14% do 16%).38

Z perspektywy dziecka, przyjmujc orientacj humanistyczn, przestrze dziecka mona zde$niowa jako pole

psycho$zyczne, ktre tworz ludzie i ich otoczenie. Jest to wic przestrze $zyczna (rodowiskowa) zawierajca

spoeczn de$nicj tego, z czym ma si do czynienia. Z pomoc w interpretacji w/w przychodzi de$nicja tzw.

wspczynnika humanistycznego, ktry oznacza zdolno czenia wszystkiego, co dzieje si wok z warunkami

strukturalnymi, kulturowymi oraz symbolicznym dziaaniem ludzi. Dziecko od samego pocztku swojego ycia

uczy si rozpoznawa rne przestrzenie oraz funkcjonowa w nich, uczc si ich cech, waciwoci i wymiarw.

Wzrasta nieustannie na przeciciu rnorodnych przestrzeni o bardzo zrnicowanym charakterze, wymowie

spoecznej, moralnej i emocjonalnej, ktre charakteryzuje wielowymiarowo, zmienno struktur, poziom nasy-

cenia wieloci bodcw/wpyww/oddziaywa.

Nieustanny rozwj, zmiany technologiczne, postp wynikajcy z procesw globalizacji, ponowoczesnoci, staj

si podstaw do formuowania pyta o to, na ktre obszary/na jakie przestrzenie oddziauj czynniki psychiczne

rozwijajcego si modego czowieka. Analiz kompetencji spoecznych i emocjonalnych oraz przebiegu ich roz-

woju trzeba traktowa jako zagadnienia dotyczce jednego obszaru lub, dokadniej, obszarw nakadajcych si

na siebie. Tylko w ten sposb mona holistycznie zrozumie zachowania dzieci/modziey, traktujc wzajemne

zalenoci pomidzy zachowaniami bdcymi wyrazem emocji, a zachowaniami uznanymi za reakcj spoeczn.

Warto przytoczy zdanie R. ,ompsona, ktry stwierdzi: [] kontakty spoeczne tworz najbardziej istotny

kontekst dla wiczenia umiejtnoci radzenia sobie z emocjami, a efektywno tych umiejtnoci zaley w znaczcy sposb od

reakcji partnerw spoecznych i wyzwa rodowiska spoecznego [].

Dziki w/w moliwe jest rozpoznawanie emocji i kierowanie nimi w taki sposb, aby by zdolnym do zaspokajania

swoich potrzeb i realizacji potencjau rozwojowego, postpujc zgodnie z obowizujcymi normami spoeczny-

mi, utrzymujc/budujc pozytywne relacje z innymi. U 15% 11-latkw stwierdzono niezadowolenie ze swojego

ycia; u 13-latkw jest to 21,5 %; natomiast 25% 15-latkw i a 27,7% 17-latkw ma takie same odczucia w tym

obszarze. Wpywa to na to, e jest to grupa dzieci i modziey szczeglnie zagroona zaburzeniami zdrowia psy-

chicznego, gwnie depresj.

Zagroeniem dla zdrowia psychicznego polskiej modziey jest rwnie znaczne rozpowszechnienie uywania

substancji psychoaktywnych. Do palenia tytoniu przyznaje si 3% 11-latkw; 13% 13-latkw; 21% 15-latkw

i 33,5% 17-latkw.39 Co najmniej raz w tygodniu alkohol spoywa 2% 11-latkw; 7% 13-latkw i 14% 15-latkw,

a przynajmniej raz w yciu upio si 7% 11-latkw; 25% 13-latkw; 47% 15-latkw i 73,5% 17-latkw. Jednocze-

nie prawie 20% 15-latkw i 30% 17-latkw uywao co najmniej raz w yciu marihuany lub haszyszu.

Obszary funkcjonowania jednostki, na ktre maj wpyw czynniki psychiczne w przypadku dzieci i modziey

do lat 15:

Obszar zwizany z budow relacji spoecznych (oglnie):

- skonno/umiejtno do poznawania nowych ludzi;

- stosunek do innych ludzi;

- umiejtno adaptacji do sytuacji;

- angaowanie si w relacje z innymi;

- jako kontaktu z otoczeniem;

- zdolno do zwracania si do innych po wsparcie/pomoc;

- zdolno do udzielania pomocy;

- zdolno odgrywania rl spoecznych;

- zdolno funkcjonowania/pracy w grupie.

Obszar zwizany z relacjami spoecznymi w kontekcie regulacji emocji:

- umiejtno nazwania/okrelania wasnych emocji;

- umiejtno wskazania rde emocji;

16 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

17

- umiejtno samodzielnego obniania nadmiernego napicia;

- zdolno rozrniania wasnych stanw emocjonalnych;

- umiejtno adekwatnej ekspresji emocji;

- umiejtno interpretowania emocji innych ludzi;

- umiejtno zachowa empatycznych.

Obszar zwizany z relacjami spoecznymi w kontekcie prezentowania wasnego ja:

- umiejtno prezentowania swojej podmiotowoci;

- budowa przekonania wasnej wartoci;

- umiejtno waciwej atrybucji wydarze;

- umiejtno odczytywania intencji innych ludzi.

Obszar wiedzy, umiejtnoci i kompetencji:

- odgrywanie przypisanej i nabywanej roli spoecznej;

- odgrywanie osiganych i narzucanych funkcji;

- poziom akceptacji swojej wiedzy i niewiedzy;

- gotowo uczenia si nowych treci;

- zdolno nabywania nowych treci;

- ocenianie rl powierzonych innym osobom/rwienikom.

Naley wskaza rnice midzy dzieckiem i modzie radzcym sobie, a dzieckiem i modzie przeywajc

trudnoci rozwojowe i zagroone zaburzeniami i problemami w zakresie zdrowia psychicznego. Rnice te mona

wskaza w nastpujcych obszarach: rozwj samokontroli, rozwj spoeczny, rozwj emocjonalny, rozwj umie-

jtnoci szkolnych.40

Rozwj samokontroli

Wiek Dziecko radzce sobie Dziecko przeywajce trudnoci

Okres wczesnoszkolny

Okres adolescencji

- Zwykle re*eksyjne: myli, zanim co zrobi- Denerwuje si, ale potra$ si uspo-koi

- Nadal radzi sobie z silnymi emocja-mi- Zdaje sobie spraw z wasnych za-chowa i ich wpywu na innych

- Zwykle impulsywne: dziaa, zanim pomyli- Bardzo si denerwuje i przesadnie reaguje na stres

- Czste wybuchy gniewu lub napady lku- Nie zdaje sobie sprawy z wasnych zachowa i ich wpywu na innych

Rozwj spoeczny

Wiek Dziecko radzce sobie Dziecko przeywajce trudnoci

Okres wczesnoszkolny

Okres adolescencji

- Dobre umiejtnoci spoeczne- W wikszoci pozytywne interakcje z rwienikami i nauczycielami- Zwizki z dziemi wywierajcymi pozytywny wpyw- Skutecznie rozwizuje wikszo problemw interpersonalnych

-nych- Angauje si w pozytywne zajcia z rwienikami

ale podtrzymuje z ni wizi- Zdrowe zwizki miosne

- Sabe umiejtnoci spoeczne- W wikszoci negatywne interakcje z rwienikami i nauczycielami lub wycofanie- Czsto wie si z dziemi wywiera-jcymi negatywny wpyw- Nie jest skuteczne w rozwizywaniu problemw interpersonalnych

- Nie liczy si z mylami i uczuciami innych- Czsto angauje si w negatywne zajcia z rwienikami - Nastolatek odrzuca rodzin i utrzy-muje sabe relacje z jej czonkami- Niezdrowe zwizki miosne

Rozwj emocjonalny

Wiek Dziecko radzce sobie Dziecko przeywajce trudnoci

Okres wczesnoszkolny

Okres adolescencji

- Przezwycia wikszo lkw- Rozumie i wyraa zoone emocje- Pojawia si pozytywny obraz Ja- Wiele pozytywnych i konstruktyw-nych myli na temat siebie i innych

- Na og pozytywne i konstruktywne myli na temat siebie i innych- Na og szczliwe i zadowolone

- Nie rozumie i nie wyraa zoonych emocji- Pojawia si negatywny obraz Ja- Negatywne i niekonstruktywne myli na temat siebie

- Na og negatywne i niekonstruk-tywne myli na temat siebie i innych- Na og przygnbione, lkliwe lub gniewne

18 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

19

Rozwj umiejtnoci szkolnych

Wiek Dziecko radzce sobie Dziecko przeywajce trudnoci

Okres wczesnoszkolny

Okres adolescencji

- Koncentruje si, wytrwale wykonuje zadanie, koczy zadan prac- Dba o porzdek wrd przyborw szkolnych i systematycznie odrabia lekcje

- Rozwija szczeglne umiejtnoci i zainteresowania- Angauje si w planowanie kariery i przygotowanie zawodowe

- Nie uwaa, odrywa si od zadania, nie koczy zadanej pracy- Nie dba o porzdek wrd przybo-rw szkolnych i nie odrabia systema-tycznie lekcji- Nie lubi szkoy

- Brak szczeglnych umiejtnoci i za-interesowa- Brak istotnych planw dotyczcych kariery zawodowej

W kontekcie dzieci i modziey do lat 15 i rodowiska szkolnego najwiksze bariery w dostpie do pro$laktyki

zdrowia i dobrostanu psychicznego wystpuj w zakresie:

placwkach edukacyjnych do identy$kowania zachowa majcych symptomatyczny charakter;

pocztkowych (0-3);

starszych (4-8);

na wietlicach);

pozalekcyjne na terenie szk;

realizowanych projektw/

uczniw w tym wieku;

z uczniami;

do lat 12;

Czynniki wspierajce dzieci i modzie w zakresie dbania o wasne zdrowie psychiczne to przede wszystkim:

1 / Czynniki indywidualne:41

- umiejtno radzenia sobie z negatywnymi emocjami, stresem, kontrolowania impulsw,

- umiejtnoci spoeczne (porozumiewania si, nawizywania i utrzymywania przyjani, rozwizywania

kon*iktw),

- pozytywny obraz siebie (wysoka samoocena, wiara w swoje moliwoci, poczucie wasnej skutecznoci,

optymizm),

- wyznaczenie planw i celw yciowych, aspiracje edukacyjne,

- towarzysko, angaowanie si w rne aktywnoci, rozwijanie zainteresowa.

2 / Czynniki rodzinne:42

- silna wi z rodzicami,

- dobra komunikacja midzy czonkami rodziny,

- wsparcie i pozytywne wzmocnienia ze strony rodzicw,

- zasady rodzinne, jasne oczekiwania rodzicw,

- skuteczny monitoring i zaangaowanie rodzicw w sprawy dziecka.

3 / Czynniki rodowiska szkolnego:43

- poczucie przynalenoci (wi ze szko),

- pozytywny klimat szkoy (zwaszcza dobre relacje pomidzy nauczycielami i uczniami oraz midzy

uczniami; przyjazna, wspierajca atmosfera),

- prospoecznie nastawiona grupa rwienicza,

- wymaganie od uczniw odpowiedzialnoci i udzielania sobie wzajemnej pomocy,

- okazje do przeycia sukcesu i rozpoznawania wasnych osigni,

- zdecydowana niezgoda szkoy na przemoc.

4 / Czynniki spoeczne:44

- wpyw grupy rwienikw (dobre relacje z rwienikami, akceptacj z ich strony),

- oddziaywanie nieformalnych dorosych mentorw (oparcie w zaufanej osobie dorosej, np. trenerze

sportowym, ksidzu, nauczycielu),

- kontakty z rodowiskiem lokalnym (zaangaowanie w konstruktywn dziaalno klubw

modzieowych, sportowych, wolontariat, przyjazne i bezpieczne ssiedztwo).

20 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

21

Czynniki majce wpyw na zachowanie i przystosowanie dziecka45

Strefa wpywu Czynniki ryzyka zwizane z niepra-widowym rozwojem

Zasoby i czynniki ochronne zwizane z prawidowym rozwojem

Dziecko

Rodzic/ rodzina

Grupa spoeczna/ rwienicza

Spoeczno/ spoeczestwo

- Problemowe zachowania i/lub pro-blemy emocjonalne we wczesnym dziecistwie- Sabe umiejtnoci spoeczne- Trudnoci z nauk w szkole

- Osobiste problemy rodzica- Problemy w sferze przywizania lub wizi midzy rodzicami a dzieckiem- Brak zwyczajw lub rytuaw w ro-dzinie- Negatywne (wymuszajce) interak-cje midzy rodzicami a dzieckiem- Problemy i brak stabilnoci w rodzi-nie

- Odrzucenie przez dzieci wywieraj-ce pozytywny wpyw- Zwizki z dziemi wywierajcymi negatywny wpyw

- Ubstwo- Problemy w ssiedztwie- Przemoc i przestpczo w lokalnej spoecznoci- Negatywne oddziaywanie rodkw masowego przekazu (treci zawiera-jce przemoc)

- Zdolno regulacji zachowania i emocji we wczesnym dziecistwie- Dobre umiejtnoci spoeczne- Rozwinite umiejtnoci szkolne i sukcesy w nauce

- Bliska relacja ze zrwnowaonym dorosym- Wspierajce i autorytatywne prakty-ki wychowawcze- Przewidywalne zwyczaje lub rytuay w rodzinie- Pozytywne interakcje midzy rodzi-cem a dzieckiem- Pozytywne i stabilne rodowisko ro-dzinne

- Akceptacja ze strony dzieci wywiera-jcych pozytywny wpyw- Zwizki z dziemi wywierajcymi pozytywny wpyw

- Uczszczanie do efektywnych szk- Bezpieczne i zorganizowane s-siedztwo- Moliwoci pozytywnego wpy-wu: zajcia organizowane przez szko-, organizacj wyznaniow i orodek kultury- Pozytywne oddziaywanie rodkw masowego przekazu (treci pozba-wione przemocy)

Potrzebna jest edukacja w zakresie zdrowia psychicznego na poziomie dostosowanym do wieku oraz nauka dziaa

samopomocowych ju od najmodszych lat. Co istotne, do najczciej rozpoznawanych w dziecistwie i adole-

scencji zaburze zdrowia psychicznego nale:46

funkcji motorycznych, a take caociowe zaburzenia rozwoju,

wystpowaniem lkw, nawracajcych uporczywych myli lub czynnoci przymusowych,

dezadaptacyjnych reakcji na ostry lub przewleky stres,

nastroju podwyszonego.

We wskazanych grupach dzieci i modzie najczciej borykaj si z: specy$cznymi zaburzeniami uczenia si (dys-

leksja rozwojowa), caociowym zaburzeniem rozwoju (spektrum autystyczne), zaburzeniami hiperkinetycznymi

(nadpobudliwo), zaburzenia lkowe i zaburzenia nastroju, w tym depresja.

Kategorie zaburze z zachowaniami dezorganizujcymi w zakresie zdrowia psychicznego dzieci i modziey47

Zesp nadpobudliwoci psychoruchowej z de$cytem uwagi

Rodzaj zaburzenia Moliwe oznaki zaburzenia

De$cyt uwagi

Nadpobudliwo

Impulsywno

- Osoba nie skupia si na szczegach, popenia bdy z powodu nieuwagi- Ma trudnoci z utrzymaniem uwagi- Wydaje si, e nie sucha, co si do niej mwi- Nie koczy tego, co zacza- Ma trudnoci z organizacj wasnych zaj- Unika, nie lubi zada wymagajcych dugotrwaego wysiku umysowego- Czsto gubi rzeczy- atwo si rozprasza- Jest zapominalska

- Wykonuje niespokojne ruchy, wierci si- Nie potra$ usiedzie w miejscu- Biega lub wspina si bez umiaru- Nie potra$ cicho si bawi- Czsto jest w cigym ruchu

- Wyrywa si z odpowiedziami- Ma trudnoci z oczekiwaniem na swoj kolei- Przerywa innym lub si im narzuca

Wyrnia si nastpujce podtypy zaburzenia: z przewag de$cytu uwagi, z przewag nadpobudliwoci/ impulsywnoci, podtyp mieszany.

22 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

23

Zaburzenie opozycyjno- buntownicze

Rodzaj zaburzenia Moliwe oznaki zaburzenia

Agresja wobec ludzi i zwierzt

Niszczenie mienia

Oszustwa lub kradziee

Powane naruszenie zasad

- Osoba traci panowanie nad sob- Kci si z dorosymi- Aktywnie si przeciwstawia lub nie chce sucha polece- Umylnie dokucza innym- Obwinia innych- Jest przewraliwiona lub atwo si denerwuje- Czsto wpada w gniew i si obraa- Jest zoliwa lub mciwa

- Osoba znca si nad innymi, grozi im lub ich zastrasza- Wszczyna bjki- Uya broni- Przejawia $zyczne okruciestwo wobec ludzi- Przejawia $zyczne okruciestwo wobec zwierzt- Dokonaa napadu rabunkowego- Wymusza aktywno seksualn

- Podkada ogie z zamiarem dokonania zniszcze- Niszczy cudz wasno

- Wamuje si do cudzego mieszkania, budynku lub samochodu

- Kradnie, nie konfrontujc si z poszkodowanym

- Przebywa po zmroku poza domem przed 13 rokiem ycia- Co najmniej dwukrotnie ucieka na noc z domu- Wagaruje przed 13 rokiem ycia

Zaburzenia zachowania

W ostatnich latach badacze coraz czciej podkrelaj znaczenie i sens wzmacniania czynnikw chronicych zdro-

wie, a nie tylko zapobiegania czynnikom ryzykownym dla zdrowia. Wymaga to wdroenia dziaa pro$laktycznych

w zakresie zdrowia psychicznego, w tym zwraca si szczegln uwag na potrzeb wzmocnienia oddziaywa

wychowawczych wobec maych dzieci; wzrost wiedzy i kompetencji w grupie rodzicw i wychowawcw w zakresie

rozpoznawania niepokojcych sygnaw, wygaszania nieprawidowych zachowa i podejmowania aktywnoci

wspierajcych rozwj emocjonalny i spoeczny dziecka.48

Dane dotyczce odsetka dzieci i modziey wykazujcej zaburzenia psychiczne, w stopniu wymagajcym pomocy

profesjonalnej, s do zgodne w wielu krajach i oscyluj w granicach 10% populacji oglnej dzieci i modziey49.

W Polsce odsetek ten wynosi minimum 9%, co oznacza, e pomocy systemu lecznictwa psychiatrycznego i psy-

chologicznego wymaga okoo 630 000 dzieci i modziey poniej 18. roku ycia. Nie istniej poprawne meto-

dologiczne, caociowe badania epidemiologiczne okrelajce rozpowszechnienie zaburze psychicznych wrd

polskich dzieci i modziey50. Wikszo raportw dotyczcych51 zdrowia psychicznego dotyczy osb dorosych

lub osb powyej 15. roku ycia52, a w raportach zdrowia publicznego, w ktrych zawarto dane na temat zdrowia

dzieci i modziey, niewiele miejsca powica si tematyce zdrowia psychicznego. wiadczy to o niedocenianiu

w badaniach epidemiologicznych problemu zaburze psychicznych u dzieci53. Zauway jednak mona, e wy-

stpowanie zaburze psychicznych wrd dzieci i modziey wykazuje tendencj wzrostow, zwaszcza w zakre-

sie caociowych zaburze rozwoju (spektrum zaburze autystycznych) oraz zaburze zachowania (zwaszcza

wrd dziewczt). Niepokojca jest w Polsce liczba dokonanych samobjstw w latach 2012 i 2013, po okresie

wzgldnej stabilizacji, oraz dramatyczny wzrost ostrych przyj nastolatkw po prbach samobjczych na od-

dziay szpitalne. Naley rwnie podkreli, e zmienia si obraz kliniczny zaburze afektywnych (czciej w ich

przebiegu dochodzi do zachowa agresywnych), a take zamierzonych samookalecze, prb samobjczych

w epizodach depresyjnych, co wymaga wikszego zaangaowania sub psychiatrycznych w leczenie.

Biorc pod uwag tendencje jakie wystpuj w zakresie problemw i potrzeb w zakresie zdrowia psychicznego

dzieci i modziey w Polsce, potrzebne jest wdroenie systemowych, ale take oddolnych inicjatyw wspierajcych

dziaania pro$laktyczne oparte o profesjonalne programy i opracowane narzdzia i materiay. Prowadzone w tym

zakresie dziaania wymagaj nie tylko wsparcie metodologicznego, ale przygotowania wszystkich zaangaowa-

nych w proces edukacji i wychowania modego czowieka do prowadzenia odpowiedzialnych dziaa opartych

o szczegowe wytyczne i wsparcie eksperckie. Dziaania te powinny by wdraane rwnolegle w rnego typu

podmiotach na terenie Polski i podlega powinny ewaluacji i monitoringowi.

2. Wstpny zarys programu pro$laktyki2.1. Zaoenia podstawowe

2.1.1. Rozwizania moduowePrzygotowujc program pro$laktyki bralimy pod uwag rnorodno potrzeb szk i placwek owiaty, funkcjo-

nujcych w odmiennych okolicznociach rodzinno-spoecznych i ekonomicznych. Istniej rozwizania, ktre lepiej

sprawdzaj si w duych instytucjach i takie, ktre mog by wprowadzone tylko w maych. Dlatego oparlimy

zaoenia naszego modelu na strukturze modularnej czciach budujcych Szkolny System Wsparcia Zdrowia

Psychicznego o charakterze obligatoryjnym i fakultatywnym.

24 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

25

rnych uwarunkowa lokalnych (zrnicowanych wyzwa i trudnoci w specy$ce zdrowia psychicznego w da-

nym rodowisku). W prosty i logiczny sposb szkoa wdraajca program moe operowa opracowanymi rozwi-

zaniami Szkolnego Systemu Wsparcia Zdrowia Psychicznego, dostosowujc je do rodowiska lokalnego i potrzeb

odbiorcw (opracowanie na zasadzie mniejszych klockw, ktre do siebie pasuj).

2.1.2. Otwarto organizacyjnaSzczeglnie wan rol w promocji i pro$laktyce zdrowia psychicznego w placwce owiatowej odgrywaj na-

uczyciele, wychowawcy oraz caa kadra instytucji, a take jej przygotowanie i otwarto organizacyjna.

Kadra placwki

Pracownicy szkoy (lub innej placwki wdraajcej program) powinni stanowi pozytywny przykad dla swoich

wychowankw. Tak wic chodzi o to, aby nie tylko uczniowie i uczennice, ale rwnie nauczyciele i cay personel

byli zaopiekowani pod ktem zdrowia psychicznego. Dla osb tych szkoa jest miejscem pracy, ktre moe by

postrzegane jako niesprzyjajce (z powodu obcienia stresem, agresj psychiczn) lub wspierajce (dziki po-

zytywnej motywacji, dobrym relacjom) dobrostan psychiczny. W zwizku z tym personel szkoy powinien mie

dostp do zasobw, dziki ktrym bdzie mg pogbia wiedz o wasnych, swoich kolegw oraz uczniw

obcieniach psychicznych oraz rozwija umiejtnoci rozwizywania tych problemw. Pozytywne nastawienie

nauczycieli i wychowawcw do tematu zdrowia psychicznego bdzie si przekadao na postawy wrd pod-

opiecznych.

Z drugiej strony, w Systemie ogromnie wan rol odgrywa uwano na to, co dzieje si z dziemi. Nauczyciele

s czsto pierwszymi osobami, ktre mog rozpozna, e zachowanie ucznia lub uczennicy ulego zmianie. Nie

oznacza to, e sami musz zawsze mie pen wiedz i umiejtnoci. W wielu przypadkach konieczne jest wsparcie

profesjonalisty - terapeuty, psychiatry, dowiadczonych w pracy z dziemi. Najwaniejsz kompetencj w tym

kontekcie dla nauczycieli i wychowawcw jest umiejtno obserwowania i dostrzegania trudnoci, na ktre

trzeba zareagowa.

Struktura organizacyjna

Placwka owiatowa chcca wdroy Szkolny System Wsparcia Zdrowia Psychicznego powinna:

i planach szkolnego programu wychowawczo-pro$laktycznego54;

realizowanych zaj programowych i pozalekcyjnych;

lokalnym;

wychowankw, uczniw i uczennic.

Szkoa powinna przyczynia si rwnie do zmniejszania barier w dostpie uczniw i rodzin do profesjonalnych

instytucji dbajcych o zdrowie psychiczne. Moe to nastpi na wiele sposobw - w zalenoci od posiadanych

rodkw i moliwoci organizacyjnych np. poprzez:

i leczeniem problemw zdrowia psychicznego;

sposobw dbania o zdrowie psychiczne - zmniejszanie barier dostpu, poniewa rodziny otrzymuj

podstawowe wsparcie w instytucji, ktr znaj i ktr maj najbliej, a jednoczenie dowiaduj si

o potencjalnych moliwociach wsparcia ze strony instytucji specjalistycznych;

(np. dziaalno poradni, dostpno terapeutw itp.);

psychicznemu przez pedagogw i psychologw szkolnych.

2.1.3. Wsppraca z rodzinamiWszelkie dziaania promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego, zgodnie z wymaganiami dotyczcymi progra-

mw pro$laktyczno-wychowawczych wedug aktualnych przepisw Prawa Owiatowego55, powinny uwzgldnia

treci i dziaania o charakterze pro$laktycznym dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniw, przygotowane

w oparciu o przeprowadzon diagnoz potrzeb i problemw wystpujcych w danej spoecznoci szkolnej, skie-

rowane do uczniw, nauczycieli i rodzicw. Wdraajc dziaania na rzecz zdrowia psychicznego dzieci i modziey

nie ma moliwoci, zarwno z punktu widzenia prawnego, jak i praktycznego, pomin znaczenia i wpywu ro-

dowiska rodzinnego. Dlatego tak wane w poniszym programie jest uwzgldnienie rodzicw lub opiekunw

oraz wsppraca z nimi.

Jednoczenie znajomo otoczenia, w ktrym dziecko si wychowuje, pozwala na diagnoz jego potrzeb psycho-

spoecznych i wczeniejsze rozpoznanie zagroe dla zdrowia psychicznego.

2.1.4. Wsppraca ze rodowiskiem lokalnymJak wspomniano powyej, tematyka zdrowia psychicznego jest wanym elementem funkcjonowania spoeczne-

go dzieci. Tym samym wane jest uwzgldnienie caego otoczenia spoecznego szkoy w budowaniu sprzyjajcej

atmosfery. Placwka owiaty powinna podejmowa dziaania na rzecz wsppracy z instytucjami kultury, para-

$ami, kuratorami i asystentami rodziny, orodkami prowadzcymi Warsztaty Terapii Zajciowej i lokalnymi orga-

nizacjami pozarzdowymi.

26 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

27

2.2. Moduy programu

Cao programu ujmuje szko lub instytucj owiatow jako struktur, w skad ktrej wchodz uczniowie

i uczennice, nauczyciele i rodzice, podejmujcy wsplne dziaania dla poprawy samopoczucia oraz stanu zdrowia

psychicznego poprzez zmian wasnych zachowa zdrowotnych i tworzenie zdrowego rodowiska. Wszystkie

zaangaowane ogniwa spoecznoci szkolnej ucz si jak zdrowiej i lepiej y (promocja i pro$laktyka zdrowia

psychicznego, rozwj osobisty i zawodowy) i rwnoczenie zachcaj innych w swoim otoczeniu do podobnych

dziaa poprzez otwarto, dialog, partnerstwo i wspdziaanie. Program zakada podejmowanie wci nowych

dziaa i wyzwa dla rozwizywania problemw danej spoecznoci szkolnej. Poniej przedstawiamy struktur

programu z opisem zastosowania poszczeglnych moduw, ktre s zgodne z modelami przedstawionymi

w rozdziale 1.256, 57. Szczegy dotyczce praktycznych dziaa wdroeniowych opisane zostay w rozdziale 3.

Modu I. Wdroenie i przygotowanie placwki Submodu obowizkowy I. Zbudowanie koalicji szkolnej

Do efektywnego wdroenia programu konieczne jest zapewnienie wsparcia ze strony dyrekcji szkoy oraz organu

prowadzcego. Jednoczenie realizacja submoduu zakada zorganizowanie w szkole zespou odpowiedzialnego

za monitorowanie i promowanie dziaa na rzecz zdrowia psychicznego, skadajcego si z nauczycieli, wycho-

wawcw i innych pracownikw szkoy. Opcjonalnie warto pomyle o zaangaowaniu w prace zespou przedsta-

wicieli rodzicw. Struktura zespou oraz jego szczegowe zadania opisane s poniej (podrozdzia 2.3).

Submodu obowizkowy II. Szkolny plan wdroenia

W ramach programu kada szkoa wdraajca buduje wasny szkolny plan wdroenia, poprzedzony diagnoz

(Modu II) szkoy w zakresie potrzeb i problemw w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i modziey. Podejcie

takie pozwoli na dopasowanie poszczeglnych moduw i ich treci w ramach okrelonych obszarw i zagadnie

do realnych potrzeb danej spoecznoci szkolnej, z uwzgldnieniem moliwoci wdroeniowych i zaangaowania

poszczeglnych ogniw. W programie znajduje si opisana procedura budowy szkolnego planu wdroenia z opi-

sanymi poszczeglnymi jej dziaaniami.

Submodu obowizkowy III. Budowanie kompetencji zespou

W submodule III zakada si wdroenie systemu wsparcia rozwojowego dla zespou szkolnego, w tym: kadry

edukacyjnej, administracji, wsparcia psychologiczno- pedagogicznego poprzez pakiet narzdzi przygotowanych

w ramach programu.

Submodu fakultatywny IV. Szkolny plan komunikacji wewntrznej i zewntrznej

W oparciu o dowiadczenia i badania wasne Fundacji obszar budowy planu komunikacji jest jednym z najczst-

szych problemw w rodowiskach szkolnych. Brak znajomoci procedur i wpywu komunikacji na budowanie

atmosfery szkoy powoduje powstawanie kon*iktw i niezdrowej atmosfery w spoecznoci szkolnej. Program

-

wych, dostosowanych przez ekspertw ds. komunikacji do potrzeb i moliwoci szk. Dodatkowo w submodule

przewidziane s elementy promocji pro$laktyki zdrowia psychicznego poprzez promowanie programu w rodo-

wisku lokalnym.

Submodu fakultatywny V. Fundraising i budowanie wsparcia zewntrznego

Pozyskiwanie rodkw zarwno $nansowych, jak i innego rodzaju, a take budowanie wsparcia zewntrznego

dla realizacji zada pro$laktycznych oraz realizacji celw placwek edukacyjnych w Polsce jest rzadko podejmo-

wanym tematem. Zdajc sobie spraw z wymogw wspczesnego wiata i wyzwa jakie stoj przed szkoami,

aby zapewni odpowiednie zasoby do realizacji celw edukacyjnych, wychowawczych oraz dziaa pro$laktycz-

nych, w ramach programu przygotowano pakiet wiedzowo- narzdziowy, pozwalajcy na poznanie i wdroenie

nowoczesnych narzdzi w obszarze fundraisingu w edukacji.

Modu II. Diagnoza Pomylne wdroenie programu promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego zaley od dokadnej analizy i zro-

zumienie lokalnego kontekstu i warunkw, w ktrych ten program bdzie wprowadzany w ycie58. Jak wskazaa

Sharon Mihalic, wybierajc program poparty dowodami naukowymi, ktry nie pasuje do lokalnego kontekst,

nawet jeli wdraa si go z wiernoci, moe nie dawa oczekiwanych rezultatw59.

Submodu obowizkowy I. Diagnoza przygotowania instytucji do wdraania programu

Pierwszym etapem wdraania programu pro$laktyki zdrowia psychicznego jest ocena, na ile instytucja wdraajca

jest gotowa na podjcie dziaa, ktre bd efektywne. Konieczne jest sprawdzenie, jakie programy pro$laktyczne

byy do tej pory wprowadzane i na ile si one sprawdziy. Konieczne jest te ustalenie, jakie rodki materialne,

kadrowe, czasowe bd potrzebne do realizacji programu w zestawieniu z tym, co realnie jest dostpne w danej

placwce. Bardzo wanym elementem jest take sprawdzenie przygotowania merytorycznego poszczeglnych

nauczycieli i wychowawcw do pracy z programem.

Submodu obowizkowy II. Diagnoza potrzeb i problemw zdrowia psychicznego dzieci

Prawidowe zdiagnozowanie lokalnych potrzeb z zakresu zdrowia psychicznego pozwoli prawidowo dobra

szczegowe dziaania realizowane w placwce. W tym submodule wane jest prawidowe przygotowanie ma-

teriaw badawczych oraz analiza dostpnych danych, ktre pozwol zidenty$kowa problemy i wyzwania ca-

ej spoecznoci szkolnej, poszczeglnych grup i osb. Na tym etapie placwka ma take okazj przeanalizowa

czynniki ochronne oraz czynniki ryzyka, a take okreli luki midzy obecn sytuacj oraz wizj na rzecz podej-

cia caej szkoy.

28 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

29

Submodu fakultatywny I. Diagnoza potrzeb nauczycieli, wychowawcw i innych pracownikw instytucji

Cho jest to submodu fakultatywny, warto zachci nauczycieli i wychowawcw oraz innych pracownikw insty-

tucji wdraajcej program do diagnozy lub autodiagnozy stanu zdrowia psychicznego. Mona przy tym skorzy-

sta z dostpnych materiaw i narzdzi przesiewowych dostpnych na stronie programu skierowanego na po-

trzeby zdrowia psychicznego nauczycieli i pracownikw sektora edukacji - Pozytywny Rozwj (http://pozytyw-

nyrozwoj.org/diagnostyka/).

Modu III. Spoeczno szkolna - pro$laktyka i promocja zdrowia psychicznego dla wszystkichTen modu stanowi rdze programu pro$laktycznego. Nastawiony jest na dziaania obejmujce najwiksze gro-

no odbiorcw - wszystkich uczniw i uczennice / wychowankw danej placwki owiatowej. Biorc pod uwag

wymagania dotyczce budowania cznoci ze szko, ktra wspiera zdrowie psychiczne dzieci60, w module wy-

rniamy dziaania nastawione na:

Modu ten jest zgodny z poziomem pierwszym i drugim, opisywanym w modelu interwencyjnym przez wiatow

Organizacj Zdrowia61 (Promocja umiejtnoci psychospoecznych i Edukacja na rzecz zdrowia psychicznego

wicej na temat modelu w rozdziale 1.2.).

Podejmowane dziaania powinny uwzgldnia wszystkie obszary zdrowia psychicznego istotne rozwojowo dla

dzieci. W programie wyrniamy, na podstawie konsultacji z ekspertami, takie obszary jak:

1 / rozwijanie kompetencji mikkich jako sposobu na ochron zdrowia psychicznego i popraw

dobrostanu psychicznego dzieci i modziey, w tym umiejtnoci komunikacji spoecznej i wewntrznej.

W tym:

a / budowanie poczucia wasnej wartoci;

b / asertywno;

c / umiejtno krytycznego mylenia;

d / budowanie informacji zwrotnej i wyraanie wasnych potrzeb;

e / efektywna komunikacja: jak mwi i jak sucha;

f / empatia i dostrzeganie potrzeb innych osb;

g / zarzdzanie sob w czasie;

h / odnajdowanie si w grupie.

2 / promowanie wiedzy i umiejtnoci na temat korzystania z nowych technologii komunikowania tak,

by utrzymywa zdrowie psychiczne oraz przeciwdziaanie inicjacji w zakresie rnych zachowa

ryzykownych dla zdrowia psychicznego poprzez dostarczenie odpowiedniej informacji oraz

wzmacnianie czynnikw chronicych i redukcj czynnikw ryzyka. W tym:

a / pozytywne sposoby na wykorzystanie technologii w yciu codziennym;

b / cyberbullying.

3 / promowanie wiedzy i umiejtnoci na temat radzenia sobie w trudnych sytuacjach, ktre mogyby

prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego. W tym:

a / radzenie sobie ze stresem;

b / radzenie sobie z agresj (wasn i zewntrzn) oraz przemoc;

c / radzenie sobie z negatywnym wpywem spoecznym (w tym pro$laktyka uzalenienia

od alkoholu i narkotykw).

4 / wspieranie rozwoju duchowego dzieci i modziey jako sposobu na zachowanie dobrostanu

psychicznego i radzenie sobie w obliczu dylematw. W tym:

a / samokontrola i wytrwao;

b / umiejtno re*eksyjnego mylenia o sobie;

c / samorozwj poprzez sztuk;

d / kreowanie pozytywnego systemu wartoci wiadomo wyznawanych wartoci;

e / planowanie swojego rozwoju;

f / umiejtno wyciszania si i obserwowania swoich emocji.

5 / przeciwdziaanie seksualizacji dzieci i modziey w przestrzeni publicznej oraz w procesie edukacji.

W tym:

a / umiejtno krytycznego mylenia i spojrzenia na budowane wzorce medialne;

b / budowanie wiadomoci wrd dzieci i modziey na temat przejaww zjawiska seksualizacji.

c / promowanie postaw i zachowa sprzeciwiajcych si stereotypizacji pciowej

i uprzedmiotowieniu.

Submodu obowizkowy I. Elementy zdrowia psychicznego w ramach zaj lekcyjnych

Program przewiduje wdroenie rnorodnych elementw promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego nie tylko

w ramach lekcji wychowawczych, ale rwnie w trakcie realizacji podstawy programowej z poszczeglnych

obszarw tematycznych i przedmiotw. Submodu jest obowizkowy z uwagi na fakt, e program powinien

angaowa ca spoeczno szkoln, aby uzyska najbardziej trwae efekty podejmowanych dziaa62.

Submodu obowizkowy II. Zajcia pozalekcyjne

Placwka wdraajca Szkolny System Wspierania Zdrowia Psychicznego powinna udostpnia swoim podopiecz-

nym moliwo skorzystania z zaj pozalekcyjnych rozwijajcych kompetencje istotne dla zdrowia psychicznego.

Mog to by zajcia nastawione na rozwj okrelonej umiejtnoci (np. mylenie kreatywne, zarzdzanie sob

w czasie) lub szereg umiejtnoci (warsztaty komunikacji interpersonalnej, warsztaty pro$laktyczne).

Submodu fakultatywny I. Szkolni Liderzy Mylenia Pozytywnego - Budowanie bezpieczestwa

Biorc pod uwag dane wynikajce z raportu bada przeprowadzonych w 2002 roku przez Barbar Woynarowsk

z zespoem63, due wsparcie udzielane uczniom przez nauczycieli chroni ich przed naduywaniem alkoholu i uywa-

nia narkotykw, natomiast wsparcie ze strony innych uczniw z klasy/ szkoy zmniejsza znacznie ryzyko zostania

30 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

31

o$ar przemocy, wskazuje to na duy sens i znaczenie budowy poczucia bezpieczestwa dzieci i modziey

w oparciu o wsparcie rwienicze i budowanie poczucia wsppracy i przynalenoci.

Submodu fakultatywny II. Szkolni Liderzy Mylenia Pozytywnego - Kluby pozytywnie spdzonego czasu

Czas wolny i sposoby jego spdzania wpywaj na zachowania zdrowotne w zakresie zdrowia psychicznego i $-

zycznego dzieci i modziey. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w 2007 roku w grupie uczniw szk gim-

nazjalnych przez Krzysztofa Bobrowskiego, sposoby spdzania czasu wolnego s w korelacji z podejmowaniem

zachowa ryzykownych, a co za tym idzie maj wpyw na zdrowie psychiczne modego pokolenia. Korelacje opisane

w wyniku bada wskazuj, e czste i regularne uczestniczenie modziey w zorganizowanych zajciach: eduka-

cyjnych, artystycznych, harcerskich lub organizowanych przez szkoy i Koci, zwizane byo z mniejszym ryzy-

kiem sigania po papierosy i alkohol, a take zmniejszao udzia w przemocy i wykroczeniach oraz zmniejszao

prawdopodobiestwo wystpowania zachowa ryzykownych dla zdrowia psychicznego64. Wdroenie Klubw

pozytywnie spdzonego czasu pozwoli na wskazanie kierunku, w jakim mode osoby i dzieci mog poda we

wasnym rozwoju psycho-emocjonalnym oraz co za tym idzie edukacyjnym i spoecznym. Kluby pozwol na roz-

wj poczucia przynalenoci do okrelonej pozytywnie kojarzonej grupy, a jednoczenie na rozwj talentw i za-

interesowa, a take pozwol na wzajemne wspieranie si w lekcjach.

Rozwj potencjau spoecznoci

Submodu fakultatywny I. Wsparcie nauczycieli - superwizja zewntrzna

Superwizja w nauczaniu rozumiana jest w kontekcie poniszego opracowania jako sposb na rozwj umiejtno-

ci pracy edukacyjnej. Proces angaowania nauczycieli w dyskurs na temat sposobw i form uczenia w celu rozwi-

jania umiejtnoci nauczycielskich i poprawy osigni uczniw i uczennic, a take wsparcia problemw uczniw

w zakresie ich funkcjonowania w spoecznoci szkolnej, problemw w zakresie zdrowia psychicznego i dziaa

wychowawczych. Moe spenia w przypadku nauczycieli co najmniej dwojak rol. Po pierwsze, pozwala na-

uczycielowi utrzyma wysok jako prowadzonej pracy dydaktycznej, chronic przed efektami stresu i syndro-

mem wypalenia zawodowego, dajc nowe narzdzia do pracy zarwno pod ktem warsztatowo-metodycznym,

jak i w kontekcie interpersonalnym. Z drugiej strony, staje si motywatorem do pracy, ponownego odnajdywa-

nia swojej misji zawodowej i rozwijania wiedzy teoretycznej umiejtnoci, ktre s konieczne do wykonywania

zawodu. Tak rozumiany proces superwizji bdzie korzystny zarwno dla modych nauczycieli, szukajcych roz-

wiza dla problemw i obszarw, ktre s dla nich nowe, jak i dowiadczonych nauczycieli z wieloletni prakty-

k. Fundacja w ramach swoich dziaa oferuje szkoom wsparcie w zakresie wdroenia metody superwizji w szko-

le, a take przygotowania szkolnego superwizora.

Submodu fakultatywny II. Wsparcie nauczycieli - spotkania szkoleniowe

Wsparcie rozwoju potencjau spoecznoci szkolnej to take rozwj nauczycieli i kadry szkoy w zakresie wasnych

kompetencji, umiejtnoci praktycznych oraz wiedzy w zakresie wspierania dzieci i modziey . W ramach pro-

oraz dodatkowe materiay do spotka rozwojowych (zacznik). Wdraanie programw pro$laktycznych przy-

gotowujcych nauczycieli realizatorw jest inwestycj w zasoby szkoy. Przeszkolenie wikszej grupy w tej samej

szkole moe uruchomi podane zmiany w instytucji65.

Submodu fakultatywny III. Wsparcie rodzicw - zebrania tematyczne

dla grup rodzicw. Tematyka spotka powinna by dostosowana do potrzeb danej grupy rodzicw. Wdroenie

tego elementu pozwoli na zbudowanie wsplnego podejcia i wdroenie rodzicw w wiadome wspuczestni-

czenie w realizacji pro$laktyki zdrowia psychicznego.

Submodu fakultatywny IV. Wsparcie rodzicw - udostpnianie narzdzi

W celu realizacji tego submoduu zostay przygotowane i udostpnione narzdzia dla rodzicw w formie:

e-learningu, mapy drogowe (algorytmy postpowania), prezentacje tematyczne oraz infogra$ki dostpne na

stronie projektu.

Modu IV. Potrzeby indywidualne, w tym dziaania na rzecz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Submodu obowizkowy I. Rozmowa wspierajca

Rozmowa wspierajca nigdy nie powinna suy wywieraniu wpywu na wspomaganego, by ten realizowa cudze

cele. Rozmowa tego rodzaju ma na celu wspieranie uczniw, uczennic i wychowankw w rozwoju niezalenoci

w funkcjonowaniu i prac nad lepszym rozpoznawaniem swoich potrzeb (z jednoczesnym respektowaniem granic

wasnych i innych). Modu ten uwzgldnia podzia dziaa podejmowanych ze wzgldu na funkcj edukacyjn:

wychowawca, nauczyciel przedmiotowy, pedagog i psycholog.

Submodu obowizkowy II. Rozmowa interwencyjna

Rozmowa interwencyjna ma charakter konfrontacji opartej o rzeczowe i konkretne informacje. W programie przy-

gotowana jest przykadowa procedura rozmowy interwencyjnej i wskazane s przykadowe zdarzenia wymagaj-

ce tego typu dziaania podejmowanego przez nauczyciela, wychowawc, pedagoga czy psychologa szkolnego.

Submodu obowizkowy III. Spotkania pro$laktyczne dla grup, w ktrych wystpuje zagroenie

zdrowia psychicznego

Spotkania w grupach pro$laktycznych s elementem specjalistycznego wsparcia obszarowego. W ramach tego

dziaania sugerowane jest czenie uczniw, uczennic lub wychowankw zgodnie z rodzajami lub obszarami po-

trzeb lub problemw w ramach zdrowia psychicznego. Submodu ten jest skierowany gwnie do pedagogw

i psychologw i stanowi uzupenienie dziaa zarwno prowadzonych w ramach moduu III, jak i dziaa skiero-

wanych do indywidualnych uczniw.

32 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

33

Submodu obowizkowy IV. Spotkania pro$laktyczne z uczniami i rodzicami

W ramach wdroenia programu sugerowane jest wdraanie i angaowanie w jego realizacj caej spoecznoci

szkolnej, ktr tworz take rodzice. Rodzice, jako naturalne rodowisko wychowawcze modego czowieka, s

niezbdnym i nie do pominicia elementem tworzenie pozytywnej zmiany w podejciu do zdrowia psychicznego,

wdraania zmian w zachowaniu i podejmowania zachowa prozdrowotnych.

Spotkania z uczniami i rodzicami, prowadzone w sposb konstruktywny, oparty o dialog i wzajemn otwarto,

pomagaj w tworzeniu koalicji w wspieraniu dzieci i modziey w radzeniu sobie z wyzwaniami i problemami wieku

adolescencji. Tematyka spotka jest zalena od indywidualnie okrelonych potrzeb. Nauczyciel prowadzcy tego

typu spotkanie musi by przygotowany do tego w zakresie zarwno merytorycznym, narzdziowym oraz komu-

nikacyjnym (relacyjnym). Rodzic - Nauczyciel- Ucze maj tworzy jedn koalicj na rzecz wsparcia ucznia w jego

deniu do zadbania o swoje zdrowie psychiczne.

Submodu fakultatywny I. Mediacja w sytuacjach zagroenia zdrowia psychicznego

Mediacja to doskonae narzdzie do rozwizywania kon*iktw w szkole. Jest te dobrym instrumentem wycho-

wawczym: uczy tolerancji, odpowiedzialnoci i szacunku66. Szkoa to miejsce, w ktrym modzi ludzie spdzaj

wikszo czasu. Zdobywaj tam nie tylko wiedz, ucz si take wielu zachowa, ksztatuj wasne relacje z dru-

gim czowiekiem. Coraz czciej jednak szkoa staje si rwnie miejscem rywalizacji, ktra nie zawsze przyjmuje

waciwy wymiar. Sukcesy i niepowodzenia szkolne wywouj wiele negatywnych uczu, takich jak: zazdro,

ch zemsty, odwetu, niech do drugiej osoby. To powoduje, e modzie zachowuje si wobec siebie wrogo.

Dochodzi do ktni, obmowy, wymiewania, zoliwoci. Wystpuje gwatowno, agresja, a kon*ikty s rozwi-

zywane za pomoc przemocy67.

Nie ulega wtpliwoci, e naley wyj naprzeciw bezradnoci modych ludzi wobec trudnoci i kon*iktw, w jakie

popadaj. Powinnimy pokaza im, e kon*ikty mona rozwizywa w inny sposb, ni to czyni. Aby to zrobi

trzeba przede wszystkim pomc im zrozumie przyczyny wasnego zachowania i przedstawi jego negatywne

skutki dla pokrzywdzonego. Nieocenionym narzdziem moe si tu okaza metoda mediacji.

W ramach submoduu opracowane zostay zasady mediacji szkolnej (zacznik),a dodatkowe informacje i mate-

riay znajduj si w prezentacji oraz e-learningu.

Submodu fakultatywny II. Szkolny mentoring

Mentoring szkolny pozwala tworzy formalne mechanizmy pozytywnych relacji midzy osob mod i przynaj-

mniej jednym troskliwym dorosym. Mentoring jest czsto de$niowany jako trwaa relacja pomidzy mod osob

i dorosym, w ktrej dorosy zapewnia modej osobie wsparcie, doradztwo i pomoc. Podstaw mentoringu jest

zaoenie, e jeli troskliwi, zainteresowani doroli s dostpni dla ludzi modych, modzie z wikszym praw-

dopodobiestwem stanie si rwnie pozytywnymi dorosymi ludmi. W programie wskazany jest mentoring

jako opcja fakultatywna, gwnie ze wzgldu na potrzeb znalezienia osb chtnych i gotowych na powicenie

swojego czasu na bycie mentorem. Funkcja ta wymaga wiedzy, umiejtnoci, otwartoci i dostpnoci w relacji

z modym czowiekiem wchodzcym w proces metoringu. Dla niektrych szk moe wydawa si to zadaniem

trudnym, a sama osoba mentora nie do pozyskania. Jednak autorzy programu w opisie wskazuj rne moliwo-

Submodu fakultatywny III. Superwizja rwienicza dla nauczycieli, dostrzegajcych

i dowiadczajcych problemw z indywidualnymi dziemi

W praktyce realizacji superwizji w edukacji model superwizji rwieniczej, realizowanej przez wzajemne wspieranie

si koleanek i kolegw z pracy, jest atwiejszy i bardziej dostpny. Zakada si w nim, e superwizorem jest wy-

brana osoba (lub osoby) z grona pedagogicznego, ktre posiadaj wystarczajce kompetencje zawodowe i in-

terpersonalne, aby efektywnie prowadzi superwizj.

Superwizja rwienicza jest dobrym i wspierajcym rozwizaniem w tych szkoach, gdzie udao si stworzy

w gronie pedagogicznym klimat otwartoci i zaufania. Ta wersja superwizji jest te prostsza od rozbudowanej

superwizji zewntrznej, nie daje poczucia zagroenia, jest efektywna kosztowo i zapewnia nauczycielom stae,

regularne wsparcie w rozwoju kompetencji edukacyjnych i wychowawczych . W celu jak najlepszego wsparcia

w pracy pro$laktycznej i superwizyjnej, w ramach ktrego prowadzony jest kurs e-learningowy i wsparcie dla

szkolnych superwizorw68. W celu wdroenia tego submoduu zapraszamy do zapoznania si z projektem i mo-

liwociami cakowicie bezpatnego wdroenia tego rozwizania w szkoach na stronie superwizjawszkole.pl.

W ramach realizacji caoci tego moduu zostay opracowane dodatkowe materiay tematyczne i pomoce zajciowe

dla realizatorw programu. Materiay obejmuj tematyk:

- Kreatywno

- Budowanie umiejtnoci spoecznych

- Ksztatowanie poczucia swojej wartoci

- Motywacja

- Wyznaczanie celw

- Proces uczenia si, a zdrowie psychiczne

- Autentyczno w yciu

- Seksualno dzieci i modziey

- Stres i radzenie sobie z sytuacjami stresogennymi.

Modu V. Ewaluacja

Submodu obowizkowy I. Ewaluacja programu

Ewaluacja jest to proces zbierania informacji o przebiegu dziaania i uzyskiwanych efektach oraz ich analizowania

w celu udoskonalenia przebiegu tego procesu i osignicia zamierzonych efektw69 -

tywnie ewaluacj zaplanowano jako proces, ktry rozpocz si w momencie planowania programu, towarzyszy

fazie wdraania i $nalizuje po zakoczeniu wdroenia, czyli zamkniciu dziaa merytorycznych w programie.

Moemy gra$cznie przedstawi ewaluacj, tak jak na poniszym schemacie.

34 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

35

Schemat ewaluacji w programie

Ewaluacj mog prowadzi osoby z zewntrz lub z wewntrz placwki70. Odpowiednio mwimy wwczas o ewalu-

acji zewntrznej bd wewntrznej. W programie przewidziano oba rodzaje ewaluacji: zewntrzna, prowadzona

-

zacji realizujcej program. W maych instytucjach mog to by bezporedni realizatorzy i realizatorki, tzw. auto-

ewaluacja71.

Zadaniem ewaluacji w programie jest nie tylko zwikszanie wiedzy, lecz przede wszystkim formuowanie wnio-

skw i rekomendacji, ktre maj suy skutecznoci podejmowanych interwencji w ramach realizacji programu.

W ramach ewaluacji zosta przygotowany schemat badawczy, zaplanowane techniki i opracowane narzdzia

badawcze.

Submodu obowizkowy II. Trwao programu

Zapewnienie trwaoci programu jest jednym z gwnych celw i zarazem problemem wikszoci przygotowywa-

nych programw pro$laktycznych. W celu zagwarantowania jak najwikszej trwaoci programu przygotowano

plan wdroeniowy obejmujcy okrelenie i wspieranie dziaa realizatorw programu dostosowywanych do po-

trzeb i problemw w zakresie zdrowia psychicznego na kady rok.

2.3. Struktura organizacyjna

Aby zapewni efektywno wdroenia programu, proponowane jest wskazanie w ramach placwki osb/zespo-

w odpowiedzialnych za promocj i pro$laktyk zdrowia psychicznego wrd uczniw i uczennic oraz wycho-

wankw.

PROBLEM ZMIANAPROGRAM

EWALUACJA

EWALUACJA FORMATYWNA EWALUACJA

PROCESU

EWALUACJA

WYNIKU

Proponowana struktura organizacyjna

Koordynator Szkolnego Systemu Wsparcia Zdrowia Psychicznego wspierany przez: Zesp ds. Promocji

i pro$laktyki zdrowia psychicznego w spoecznoci szkolnej skadajcy si z przedstawicieli: nauczycieli

przedmiotowcw, nauczycieli nauczania wczesnoszkolnego, wychowawcw, pedagoga/psychologa szkol-

nego, pracownikw administracyjnych szkoy.

Zadania Koordynatora Szkolnego Systemu Wsparcia Zdrowia Psychicznego:

i pro$laktycznych72

Zadania Zespou ds. Promocji i Pro$laktyki Zdrowia Psychicznego

Proponowana powyej struktura moe si rni w zalenoci od wielkoci instytucji, moliwoci czasowych

i kadrowych oraz realnych potrzeb w zakresie komunikacji wewntrznej. Z dowiadczenia Fundacji wynika, e

sprawnie zaplanowana struktura przepywu informacji o dziaaniach podejmowanych w ramach programw pro-

$laktycznych jest podstaw uzyskania podanych efektw.

Efektywno dziaa instytucjonalnych przekada si na:

i kadr zarzdzajc szkoy;

podopiecznych;

i rodowisku;

36 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

37

3. Model Programu3.1. Cel gwny

Gwnym celem programu jest:

Promocja i pro$laktyka zdrowia psychicznego w placwce owiatowej w sposb dopasowany do potrzeb

odbiorcw i moliwoci infrastrukturalnych instytucji, zgodnie z podejciem angaowania caej spoecznoci

szkolnej.

3.2. Cele szczegoweCele szczegowe prezentowane w Programie wynikaj bezporednio z zaproponowanych rozwiza z Koncepcji

pro!laktyki zdrowia psychicznego i poprawy dobrostanu psychicznego dzieci i modziey73, ktre zostay zaktualizowane

oraz konsultacji z ekspertami: psychologami, socjologami, terapeutami, psychiatrami, seksuologami, pediatrami,

etykami, teologami i dowiadczonymi nauczycielami.

Cel szczegowy 1. Wzrost kompetencji interpersonalnych dzieci, w szczeglnoci umiejtnoci komunikacyjnych,

kreatywnoci i asertywnoci, ze szczeglnym uwzgldnieniem potrzeb uczniw ze specjalnymi potrzebami edu-

kacyjnymi.

Cel szczegowy 2. Wzrost kompetencji intrapersonalnych, w szczeglnoci samoakceptacji, budowania wasnej

wartoci, umiejtno regulacji emocji, ze szczeglnym uwzgldnieniem potrzeb uczniw ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi.

Cel szczegowy 3. Wzrost wiadomoci i wiedzy dzieci na temat korzystania z nowych technologii komunikacyj-

nych w taki sposb, by utrzymywa zdrowie psychiczne.

Cel szczegowy 4. Wzrost wiedzy i umiejtnoci dzieci na temat radzenia sobie w trudnych sytuacjach, ktre

mog prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego, np. radzenie sobie ze stresem.

Cel szczegowy 5. Wzrost odpornoci psychicznej dzieci na dziaanie czynnikw ryzyka poprzez wzmacnianie

czynnikw ochronnych, ze szczeglnym uwzgldnieniem potrzeb uczniw ze specjalnymi potrzebami edukacyj-

nymi.

Cel szczegowy 6. Zmniejszenie liczby zachowa ryzykownych dla zdrowia psychicznego, w tym zwizanych

z uywaniem substancji psychoaktywnych.

Cel szczegowy 7. Wzrost wiedzy dzieci na temat negatywnych zachowa, ktrych mog by odbiorcami,

a ktre zagraaj ich dobrostanowi i zdrowiu psychicznemu (przemoc domowa, agresja rwienicza, przemoc

seksualna).

Cel szczegowy 8. Wzrost wiadomoci dzieci na temat przejaww seksualizacji oraz sposobw ochrony przed

dotkniciem seksualizacj.

Cel szczegowy 9. Wzrost wiadomoci spoecznoci szkolnej na temat znaczenia zdrowia psychicznego dla roz-

woju jednostki (destygmatyzacja tematyki zdrowia psychicznego).

Cel szczegowy 10. Stworzenie w ramach danej spoecznoci szkolnej klimatu wspierajcego zdrowie psychiczne

dzieci.

Cel szczegowy 11. Wzrost wiedzy wszystkich czonkw spoecznoci szkolnej (placwki owiatowej) na temat

moliwoci zadbania o swoje zdrowie psychiczne (w formie instytucjonalnej i terapeutycznej) oraz tego, gdzie

mona si zwrci o pomoc w przypadku dostrzeenia u siebie lub u kogo objaww zagraajcych zdrowiu psy-

chicznemu.

Cel szczegowy 12. Wzrost wiadomoci instytucjonalnej placwki owiatowej na temat zagroe i problemw

zdrowia psychicznego dowiadczanych przez uczniw i uczennice oraz ich rodowisko rodzinne.

Cel szczegowy 13. Zapewnienie dzieciom dowiadczajcym problemw moliwoci uzyskania profesjonalnego

wsparcia oraz zapobieenie dalszej eskalacji trudnoci psychicznych.

3.3. Dziaania i wskaniki

Poniej przedstawiamy proponowane dziaania z adekwatnymi wskanikami osignicia rezultatu dziaa, ktre

bd badane na etapie ewaluacji. Proponowane wskaniki s zgodne z zasadami tworzenia wskanikw do pro-

gramw promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego, czyli s:

74.

Modu I. Wdroenie i przygotowanie placwki

Realizowane cele szczegowe:

Cel szczegowy 9. Wzrost wiadomoci spoecznoci szkolnej na temat znaczenia zdrowia psychicznego dla roz-

woju jednostki (destygmatyzacja tematyki zdrowia psychicznego)

38 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

39

Dziaanie Wskanik realizacji celu

Budowanie kompetencji zespou, w tym:- Szkolenia wewntrzne- Szkolenia zewntrzne

Szkolenia obejmujce wiedz na temat oglnego zdro-wia psychicznego, specy$ki pracy edukacyjnej w powi-zaniu ze zdrowiem psychicznym dzieci i modziey, metody i narzdzia pracy dydaktycznej, zagroenia zdrowia psychicznego dzieci, sposoby wspierania dzieci w sytuacjach zagroenia zdrowia, sposoby radzenia sobie z wasnymi trudnociami psychicznymi.

Przed rozpoczciem wdraania Programu nauczyciele powinni posiada podstawow wiedz na temat aspek-tw zdrowia psychicznego w kontekcie edukacyjnym. Szkolenia w tym zakresie powinny by powtarzane co roku oraz wedug potrzeb.

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- program szkolenia dla nauczycieli- karty pracy szkoleniowo- warsztatowej- prezentacje multimedialne

Stworzenie szkolnego planu komunikacji wewntrznej i zewntrznej

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- wzr szkolnego planu komunikacji- bezpatne konsultacje eksperckie po napisaniu maila do Fundacji

Fundraising i budowanie wsparcia zewntrznego

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- prezentacja nt. fundraising w edukacji- bezpatne konsultacje eksperckie po napisaniu maila do Fundacji

-leniach z zakresu oglnego zdrowia psychicz-nego dzieci i modziey (sposb pomiaru: listy obecnoci).

Wzrost wiedzy i umiejtnoci nauczycieli na temat oglnego zdrowia psychicznego dzieci i modziey (pretest i posttest).

Wzrost odsetka nauczycieli i pracownikw placwki, ktrzy uznaj za wane i konieczne uwzgldnianie obszaru zdrowia psychicznego w pracy z dziemi sposb pomiaru: pretest i postest, autoewaluacja).

Wzrost zainteresowania tematyk zdrowia psychicznego w lokalnej spoecznoci (sposb pomiaru: liczba szkolnych planw komunika-cji).

(nieformalnych lub formalnych).

Cel szczegowy 10. Stworzenie w ramach danej spoecznoci szkolnej klimatu wspierajcego zdrowie psychiczne

dzieci

Dziaanie Wskanik realizacji celu

Zbudowanie koalicji szkolnej na rzecz zdrowia psychicz-nego

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:

Mylenia

Stworzenie szkolnego planu wdroenia

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- wzr procedury wdroenia programu- bezpatne konsultacje eksperckie po napisaniu maila do Fundacji

Odsetek osb (nauczycieli, wychowawcw, pracownikw szkoy, rodzicw, uczniw i uczennic, wychowankw) deklarujcych czynny lub bierny udzia w dziaaniach na rzecz promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego (rdo pomiaru: rozmowy, obserwacje, listy obecnoci na spotkaniach zespou ds. Promocji i pro$laktyki zdrowia psychicznego) - min. 20% spoecznoci szkolnej.

Wzrost liczby dziaa na rzecz budowania szkolnego klimatu wspierajcego zdrowie psy-chiczne (rdo pomiaru: plan wdroenia do-stosowany do potrzeb placwki) - min. 10 dziaa rocznie.

Modu II. Diagnoza

Realizowane cele szczegowe:

Cel szczegowy 12. Wzrost wiadomoci instytucjonalnej placwki owiatowej na temat zagroe i problemw

zdrowia psychicznego dowiadczanych przez uczniw i uczennice oraz ich rodowisko rodzinne

Dziaanie Wskanik realizacji celu

Diagnoza przygotowania instytucji do wdraania pro-gramu

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- narzdzia diagnostyczne- prezentacja multimedialna

Wiedza na temat przygotowania placwki do dziaa na rzecz zdrowia psychicznego (rdo danych: kwestionariusz badawczy).

40 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

41

Diagnoza potrzeb i problemw zdrowia psychicznego dzieci

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- narzdzia diagnostyczne- prezentacja multimedialna

Mylenia

Diagnoza potrzeb nauczycieli, wychowawcw i innych pracownikw instytucji

Materiay wspierajce edukacyjno- informacyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- narzdzia diagnostyczne- prezentacja multimedialna

Mylenia

Wiedza nauczycieli i wychowawcw co do potrzeb dzieci (rdo danych: zestawienie potrzeb z zakresu zdrowia psychicznego dzieci stworzone na podstawie kwestionariuszy ba-dawczych - ankiety prowadzone bezporednio wrd uczniw/podopiecznych oraz ich rodzi-cw).

Wiedza nauczycieli i wychowawcw co do zagroe zdrowia psychicznego dzieci (rdo danych: zestawienie zagroe z zakresu zdro-wia psychicznego dzieci stworzone na podsta-wie bada diagnostycznych wrd dzieci i ro-dzicw, a take innych czonkw lokalnej spo-ecznoci).

wiadomo nauczycieli, wychowawcw i ka-dry zarzdzajcej placwk na temat potrzeb zdrowia psychicznego wrd pracownikw pla-cwki (rdo danych: zestawienie stworzone na podstawie badania diagnostycznego; wyniki autodiagnozy potrzeb).

Modu III. Spoeczno szkolna - pro$laktyka i promocja zdrowia psychicznego dla wszystkich

Dziaanie Wskanik realizacji celu

Elementy zdrowia psychicznego w ramach zaj lekcyjnych, w tym:- tematyczne godziny wychowawcze,- elementy tematyki pro$laktyki zdrowia psy-chicznego w ramach zaj lekcyjnych przedmio-towych

Materiay wspierajce edukacyjno-informa-cyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:

-chowawczych w temacie zdrowia psy-chicznego, w tym uwzgldniajc za-jcia z zakresu kompetencji interper-sonalnych, intrapersonalnych, nowych technologii i zagroe zdrowia i do-brostanu psychicznego (rdo: plan pracy wychowawczej z klas/grup).

przedmiotowych, w trakcie ktrych

Realizowane cele szczeg-

owe

1, 2, 3, 7, 10

- scenariusze zaj tematycznych wraz z zacz-nikami merytoryczno- metodycznymi (90 scenariuszy)- prezentacje multimedialne- infogra$ki- e-booki dla kadej grupy wiekowej- e-learning tematyczny- ksieczki tematyczne- programy wychowawcze i scenariusze zaj lekcyjnych i pozalekcyjnych stworzone przez Fundacj w ramach dziaa edukacyjno-wycho-wawczych

nieidealna

- narzdzia do diagnostyki

Mylenia Pozytywnego

Zajcia pozalekcyjne wspierajce rozwj kom-petencji ochronnych dla zdrowia psychicznego, w tym:- zajcia pro$laktyczne zgodne z potrzebami wynikajcymi z diagnozy,- zajcia tematyczne zgodne z potrzebami wynikajcymi z diagnozy,- treningi umiejtnoci spoecznych,- treningi kreatywnoci,- zajcia w oparciu o materiay programu

Materiay wspierajce edukacyjno-informa-cyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- scenariusze zaj tematycznych wraz z zacz-nikami merytoryczno- metodycznymi (90 sce-nariuszy)- prezentacje multimedialne- infogra$ki- e-booki dla kadej grupy wiekowej- e-learning tematyczny- ksieczki tematyczne- programy wychowawcze i scenariusze zaj lekcyjnych i pozalekcyjnych stworzone przez Fundacj w ramach dziaa edukacyjno- wycho-wawczych

nieidealna

- narzdzia do diagnostyki

Pozytywnego Mylenia

uwzgldniono elementy pro$laktyki i promocji zdrowia psychicznego (rdo: scenariusze lekcji).

wspierajcych rozwj kompetencji ochronnych dla zdrowia psychiczne-go.

-wankw biorcych udzia w zajciach pozalekcyjnych wspierajcych rozwj kompetencji ochronnych.

1-9, 11

42 www.myslepozytywnie.pl fundacjae d u k a c j i p o z y t y w n e j

43

Budowanie bezpieczestwa

pozytywnie spdzonego czasu

Wsparcie nauczycieli - superwizja zewntrzna

Materiay wspierajce edukacyjno-informa-cyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- prezentacja multimedialna- bezpatne konsultacje eksperckie po napisaniu maila do Fundacji- e-learning dla szkolnych superwizorw- materiay do pracy superwizyjnej dla nauczy-cieli/ wychowawcw/ specjalistw- program superwizji szkolnych prowadzony przez ekspertw Fundacji

Wsparcie nauczycieli - spotkania szkoleniowe

Materiay wspierajce edukacyjno-informa-cyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- prezentacje multimedialne tematyczne- scenariusze zaj/spotka- ksieczki tematyczne dotyczce wypalenia zawodowego, dbania o swoje zdrowie psy-chiczne, stresu, stresu egzaminacyjnego, itp.- broszury informacyjne- infogra$ki- podrcznik dla nauczyciela- e-learning dla nauczycieli- e-booki dla nauczycieli- materiay tematyczne zaczone jako materia dodatkowy do programu- algorytmy postpowania- webinary eksperckie- zapis on-line konferencji Myl pozytywnie edukacja dla zdrowia psychicznego dostp-na na kanale youtube Fundacji

-tywnego Mylenia

-mie

Zmiana poziomu bezpieczestwa dzieci w szkole

-mie

Zmiana (spadek) liczby problemw z substancjami psychoaktywnymi wrd uczniw i uczennic

w programie superwizyjnym.

Zmiana poziomu motywacji nauczy-cieli do pracy (w tym spadek poziomu wypalenia zawodowego)

w spotkaniach szkoleniowych

Zmiana poziomu wiadomoci na temat problemw zdrowia psychicz-nego dzieci i modziey i sposobw zaradzania im.

1, 4, 5, 10

1, 2, 3, 5, 6, 10

9-12

9-12

Wsparcie rodzicw - zebrania tematyczne

Wsparcie rodzicw - udostpnianie narzdzi wspierajcych

Materiay wspierajce edukacyjno-informa-cyjne udostpniane i opracowane przez Fundacj Instytut Edukacji Pozytywnej:- prezentacje multimedialne tematyczne- infogra$ki- poradnik dla rodzica- e-learning dla rodzicw- e-booki dla rodzicw- algorytmy postpowania

nieidealna- webinary eksperckie- zapis on-line konferencji Myl pozytywnie edukacja dla zdrowia psychicznego dostp-na na kanale youtube Fundacji

Zmiana (wzrost) liczby rodzicw zaangaowanych w dziaania szkoy.

Wzrost wiadomoci rodzicw na te-mat zdrowia psychicznego ich dzieci

z narzdzi wspierajcych

9-11

9-11

Modu IV. Potrzeby indywidualne, w tym dziaania na rzecz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Dziaanie Wskanik realizacji celu

Rozmowa wspieraj