425

Wi t o l d S a r t o r i u s

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNEI GOSPODARKA OPARTA

NA WIEDZY W POLSCE WSCHODNIEJ

(CYFROWA POLSKA DLA KAŻDEGO W POLSCE WSCHODNIEJ)

426

S P I S T R E Ś C I

Rekomendacje ..................................................................................................................................... 427

1. Wprowadzenie, innowacje jako podstawa rozwoju ...................................................................... 430

2. Gospodarka elektroniczna jako podstawa do stworzenia

Gospodarki Opartej na Wiedzy .................................................................................................. 435

3. Przedsiębiorczość – podstawa rozwoju ....................................................................................... 436

4. Bariery powstawania i rozwoju MSP .......................................................................................... 437

5. Klastry ..................................................................................................................................... 438

6. Cyfrowa Polska dla każdego – w Polsce Wschodniej, czyli rozwój Małych i Średnich Firm

w Gospodarce Opartej na Wiedzy ............................................................................................. 441

6.1. Doradztwo i szkolenia dla MŚP ........................................................................................... 441

6.2. Wsparcie finansowe dla MŚP .............................................................................................. 443

6.3. Rozwój Infrastruktury IT ................................................................................................... 444

6.4. Łatwy dostęp do komputerów i oprogramowania ................................................................. 447

6.5. Informatyzacja administracji publicznej .............................................................................. 448

6.6. Informatyzacja edukacji ..................................................................................................... 450

6.7. Rozwój Społeczeństwa Informacyjnego ............................................................................... 451

6.8. Zwalczanie wykluczenia cyfrowego ..................................................................................... 451

7. Podsumowanie .......................................................................................................................... 452

ANEKS 1 ............................................................................................................................................ 456

427

REKOMENDACJE:

Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich (powszechny dostęp do Internetupołączony z coachingiem)

Rozwój Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce Wschodniej, czyli powszechna chęć i umiejętnośćobywateli, przedsiębiorców, uczniów, nauczycieli, urzędników itp. do korzystania z technologii cyfrowychw codziennym życiu społecznym i gospodarczym jest podstawą dla skutecznego rozwoju Gospodarki Opar-tej na Wiedzy. To dopiero spowoduje odpowiedni popyt na (cyfrowe) usługi i produkty gospodarki elektro-nicznej. Niezbędna jest permanentna akcja promocyjna, informacyjna i szkoleniowa dla obywateli.

W Polsce Wschodniej rozwój Społeczeństwa Informacyjnego oraz Gospodarki Opartej na Wiedzynapotyka na podstawowe przeszkody związane ze słabą infrastrukturą telekomunikacyjną. Istniejąca w siećtelekomunikacyjna ma ograniczony zasięg oraz jest niewystarczająca od strony technicznej do realizacji usługszerokopasmowego dostępu do sieci Internet. Mieszkańcy nie mając możliwości taniego dostępu do infra-struktury telekomunikacyjnej i często nawet nie wiedzą, w jakim zakresie życia współczesnego społeczeń-stwa nie mogą uczestniczyć.

Wyniki badań wskazują, że sieć informatyczna naprawdę staje się fundamentem zarówno przedsię-biorstw prywatnych, jak i instytucji sektora publicznego, gdyż na niej opiera się wszelka komunikacja we-wnętrzna i zewnętrzna oraz procesy gospodarcze.

Wszystkie jednak koncepcje rozwoju infrastruktury dostępu do sieci szerokopasmowych, które dlaPolski zakładają wykorzystanie środków publicznych muszą być podporządkowane celom rozwoju Gospo-darki Opartej na Wiedzy. Inwestowanie na dużą skalę środków publicznych w infrastrukturę IT jest obarczo-ne poważnym ryzykiem, że zostanie ona przewymiarowana i nie będzie w odpowiednim stopniu wykorzy-stana dla celów gospodarczych i społecznych. Takiego scenariusza da się uniknąć, jeżeli publiczne progra-my rozwoju infrastruktury zostaną podporządkowane programom rozwoju przedsiębiorczościi edukacji, a nie odwrotnie.

Tworzenie warunków dla skutecznego wdrażania w Polsce WschodniejGospodarki Opartej na Wiedzy

Globalizacja oznacza dla polskiej gospodarki szansę wyjścia na rynki globalne, ale i zagrożenie poja-wienia się na lokalnym, polskim rynku nowej konkurencji ze świata. Jak najbardziej dotyczy to województwPolski Wschodniej, dla których rozwój społeczno-gospodarczy oparty na gospodarce elektronicznej stanowirealną szansę na przyspieszenie wzrostu.

Poprzez postępującą informatyzację już niedługo na rynku pracy gwałtownie zmaleje zapotrzebowa-nie na rutynowe czynności intelektualne, wykonywane na przykład w szeroko rozumianej administracji.Produkty i usługi cyfrowe są oparte na wiedzy, gdyż ich wartość zależy przede wszystkim od zawartej w nichwiedzy. Wytwarzanie produktów i oferowanie usług cyfrowych jest oparte na twórczości człowieka, zarównotej najwyższych lotów, jak i tej codziennej, technicznej i gospodarczej.

Na rynku pracy dla człowieka pozostaną prace nierutynowe, o dużym wkładzie wiedzy, w szczególno-ści tworzenie nowej wiedzy ze wszystkich możliwych dziedzin życia i szeroko rozumiane przekazywaniewiedzy – zarówno innym ludziom (w formie usług cyfrowych), jak i komputerom, co obejmuje ich progra-mowanie, parametryzowanie i zasilanie danymi (produkty cyfrowe).

Komponent informatyczny będzie stanowił znaczącą część każdego zawodu, równie powszechną jakdzisiaj umiejętność czytania i pisania. Ważne jest, aby ludzie dysponowali wystarczającym kapitałem warto-ściowej wiedzy i umieli przełożyć ten kapitał na działalność gospodarczą.

428

Informatyzacja administracji publicznejSektor publiczny jest szczególnie ważny ponieważ:• po pierwsze, w nowej gospodarce opartej na wiedzy sektor publiczny działający w stary („papiero-

wy”) sposób jest hamulcem rozwoju gospodarczego, a działający w nowy („elektroniczny”) sposóbjest stymulatorem rozwoju gospodarczego,

• po drugie, ponieważ przekształcony sektor publiczny stosujący technologie elektronicznego biz-nesu stanowi wzorzec dla przedsiębiorstw, standaryzuje elektroniczną wymianę informacji i propa-guje wiedzę o nowych, elektronicznych sposobach realizacji procesów biznesowych, przez co uła-twia przedsiębiorstwom – szczególnie małym i średnim – uczestnictwo w gospodarce elektronicznej,

• po trzecie, ponieważ sektor publiczny łatwiej niż inne sektory może stosować techniki elektronicz-nego biznesu. Wynika to z faktu, że sektor ten operuje głównie na dokumentach, a dokumentymogą doskonale funkcjonować w formie elektronicznej,

• po czwarte, dostosowanie sektora publicznego do wymagań elektronicznej gospodarki otwiera ry-nek produktów i usług wysoko zaawansowanych technologicznie, przyczyniając się do zatrudnie-nia dobrze wykształconej młodzieży i zwiększenia potencjału gospodarczego kraju.

Dostosowywanie sektora publicznego do wymagań elektronicznej gospodarki obejmuje następującecztery główne zagadnienia:

• procesową organizację sektora publicznego,• świadczenie usług przez sieć,• algorytmizację procedur,• tworzenie i udostępnianie zasobów informacyjnych.Procesowa organizacja sektora publicznego oznacza, że sektor ten przejmuje odpowiedzialność za

procesy, a nie ogranicza się do poszczególnych etapów. Dzięki technologiom elektronicznego proceso-wania transakcji, taka zmiana – o fundamentalnym znaczeniu dla interesantów – nie wymagazmian instytucjonalnych w państwie. Oznacza bowiem jedynie konieczność oddzielenia warstwy infor-macyjnej, komunikacyjnej i transakcyjnej od warstwy instytucjonalnej.

Informatyzacja systemu edukacjiZe względu na gwałtowny i stały postęp naukowo-techniczny, objawiający się nowymi produktami

i usługami, a także nowymi metodami i organizacją pracy, a w konsekwencji coraz to nowymi wymaganiamico do pracowników, w społeczeństwie informacyjnym konieczne będzie uczenie się przez całe życie,a nie głównie w młodości.

Konieczne jest, we wszystkich województwach Polski, w tym w szczególności w Polsce Wschodniej,zbudowanie systemu kształcenia ewolucyjnego, czyli systemu kształcenia przez całe życie, który obejmo-wałby i dzieci, i dorosłych. W tym celu:

• konieczne jest przebudowanie systemu kształcenia tak, aby dzieci i młodzież zostały w szkoleprzygotowani do kształcenia się przez całe życie, czyli wyrobienia w nich potrzeby i umiejęt-ności samokształcenia się,

• konieczne jest w Polsce Wschodniej stworzenie wspieranych przez państwo programów kształce-nia dorosłych,

• konieczne jest wypracowanie efektywnego systemu finansowania edukacji dorosłych, który polegał-by na partnerstwie sektora publicznego i prywatnego oraz osób bezpośrednio zainteresowanych.

Nowy system edukacyjny nastawiony na kształcenie całego społeczeństwa przez całe życie nie możebyć oparty wyłącznie na bezpośrednim kontakcie uczącego się z nauczającym w klasie – musi zewzględu na koszty i zakres zagadnienia opierać się na zastosowaniu w dużej mierze, technik informatyczno-telekomunikacyjnych w procesach kształcenia. Takie podejście zakłada rozwiązanie problemu dostępudo komputerów i Internetu dla każdego ucznia, lub dorosłego uczącego się – w szkole, w pracy i w domu.

Informatyzacja ochrony zdrowiaInformatyzacja ochrony zdrowia jest zadaniem stojącym przed sektorem publicznym, podobnie jak

informatyzacja edukacji, będącym w sferze największego zainteresowania społecznego. Dotyczy to zadańtakich jak drastyczne usprawnienie administracji w służbie zdrowia poprzez informatyzację, zwiększy teżprzejrzystość oraz otworzy zupełnie nowe możliwości kontroli wydatków.

429

Także pod stronie medycznej informatyzacja ma ogromny potencjał polepszenia sytuacji pacjentówi polepszenia jakości usług medycznych, poczynając od systemu powiadamiania ratunkowego, a poprzestającna badaniach, a wręcz operacjach na odległość. Ma to także olbrzymi potencjał zwiększenia jakości opiekizdrowotnej w Polsce i rozwoju technologii z tym związanych. Informatyzacja służby zdrowia w Polsce Wschod-niej powinna być jednym z priorytetowych działań do wdrożenia.

Tworzenie warunków dla telepracyCiekawym elementem jest wprowadzenie na szeroką skalę (w miarę rozwoju sieci dostępu do szero-

kopasmowego internetu) pracy na odległość (telepracy). Obszar Polski Wschodniej ma wysokie walory przy-rodnicze i krajobrazowe i może w przyszłości zaoferować wysoką jakość życia dla ludzi pracujących w Gospo-darce Opartej na Wiedzy. Mogą oni, mieszkając w Polsce Wschodniej, pracować na rzecz centrów przemysło-wych i ekonomicznych przy wykorzystaniu szybkich łączy internetowych.

Stymulowanie rozwoju potencjału badań naukowych i uczestnictwa instytucjii badaczy z Polski Wschodniej w europejskich networkach badawczych

W Polsce Wschodniej nie należy oczekiwać w najbliższych latach rozwoju klastrów związanychz przemysłem informatycznym. We wszystkich 5 wschodnich województwach logicznym i korzystnymetapem rozwoju sektora technologii informatycznych i przemysłu treści cyfrowych będzie rozwój sieciwspółpracy firm prowadzącej do powstawania Wirtualnych Organizacji Sieciowych (Network Virtual Or-ganizations – NVOs).

Firmy z Polski Wschodniej będą mogły, przy szybkim rozwoju infrastruktury sieciowej, uczestniczyćw tworzeniu krajowych lub nawet globalnych NVO. Należy założyć, że prace badawczo-rozwojowe związanez wprowadzaniem innowacji w gospodarce Polski Wschodniej będą podporządkowane potrzebom firm. Współ-praca firm w ramach NVO będzie uzupełniona o możliwości współpracy instytucji badawczo-rozwojowych,które zaistnieją poprzez europejskie programy badań i rozwoju. Rząd powinien, w ciągu kilku następnychlat, wesprzeć instytuty badawcze oraz instytucje akademickie w Polsce Wschodniej powiększając ich poten-cjał instytucjonalny tak, aby mogły być one we wspólnych projektach partnerem dla instytucji i firm z in-nych regionów i krajów UE.

Stymulowanie rozwoju klastrów produkcyjnych w Polsce WschodniejW UE klastry oparte o przemysł wysokich technologii powstają z reguły jako elementy już istnieją-

cych aglomeracji przemysłowych, bez tworzenia nowych centrów innowacyjności, ale wzbogacając otocze-nie poprzez nowe powiązania. Wyjątkiem od tej reguły są klastry wysokich technologii powstałe w oparciuo jedną firmę wiodącą lub ukierunkowane inwestowanie (np. w Finlandii klaster Oulu w oparciu o firmęNokia, lub przykład Irlandii).

Z raportów przygotowywanych na zlecenie Komisji Europejskiej 1 wynika wyraźnie, że jedyną lokali-zacją w Polsce, którą można potraktować jako potencjalny przyszły klaster wysokich technologii informa-tycznych, jest Dolny Śląsk. W UE podobnych lokalizacji, które osiągnęły już poziom klastra regionalnegolub mają szansę się takim stać, jest kilkanaście.

Jedynym miejscem w Polsce Wschodniej, które można potraktować jako zalążek klastra związanegoz przemysłem informatycznym jest Elbląg. Tam powstaje szansa na bazie dobrej współpracy miasta i lokalnejfirmy z sukcesem tworzącej oprogramowanie i rozwiązania w sferze administracji elektronicznej dla klien-tów z całej Polski. Przy dalszej dobrej koniunkturze i wzmocnieniu przez środki UE Elbląg mógłby otrzymaćszansę rozwoju klastra z naciskiem na przemysł oprogramowania i usług w sferze IT.

Możliwy jest rozwój klastrów w oparciu o przemysł meblowy i lotniczy (Dolina Lotnicza).

Podejmowanie efektywnych działań służących wspieraniu przedsiębiorczościze szczególnym uwzględnieniem firm w Gospodarce Opartej na Wiedzy.

Strategicznym wyzwaniem jest wsparcie młodych i wykształconych obywateli zamieszkujących Pol-skę Wschodnią w zakładaniu firm w miejscu zamieszkania oraz świadczenie usług dla całej Polski i Europy,co ograniczy ekspansję polskich najbardziej wartościowych zasobów ludzkich na Zachód.

1 „EU Software and IT Services Study –Cluster Analysis”, 2006 by Capgemini for European Commission

430

Tworząc jednocześnie wewnętrzny rynek produktów i usług cyfrowych oraz wspomagając młodychludzi w zakładaniu przedsiębiorstw wytwarzających produkty cyfrowe i świadczących usługi cyfrowe możepowstać nawet kilkadziesiąt tysięcy MŚP opartych na sprzedaży wartości dodanej wykreowanej przez posia-danie i wyważenie wartościowej wiedzy.

Głównym celem jest więc pobudzenie przedsiębiorczości polskiej młodzieży w miejscu zamieszkaniaprzez otwarcie rynku treści cyfrowych. Istotą programu będą masowe projekty (kilkanaście – kilkadzie-siąt w każdej gminie) mające na celu świadczenie lokalnych usług cyfrowych w wąskim, dobrze sprecyzowa-nym zakresie.

Celem każdego takiego projektu byłoby tworzenie i uaktualnianie lokalnej treści w postaci cyfrowej,po pierwsze, na wewnętrzne potrzeby lokalnej społeczności, i po drugie, dla jej prezentacji na zewnątrz przezInternet w celu nawiązywania kontaktów, pozyskiwania inwestorów, poszerzania rynków zbytu, zachęcaniado przyjazdu turystów itp. Treści dotyczyłyby dowolnych dziedzin życia z zakresu lokalnej historii, geogra-fii, przyrody, kultury, zdrowia, oświaty, działalności gospodarczej, administracyjnej itd.

StreszczenieW Polsce Wschodniej strategicznym wyzwaniem jest wsparcie młodych i wykształconych obywateli

zamieszkujących ten region w zakładaniu firm działających w sferze Gospodarki Opartej na Wiedzy. Ozna-cza to, że wiedza jest przedmiotem obrotu gospodarczego, możliwie lokalnie w miejscu zamieszkania. Moż-liwość rozwoju własnego biznesu w sferze świadczenia usług cyfrowych oraz oferowania produktów cyfro-wych dla społeczności lokalnej, dla całej Polski i dalej Europy ograniczy ekspansję polskich najbardziej war-tościowych zasobów ludzkich do Europy Zachodniej.

Tworząc jednocześnie wewnętrzny rynek produktów i usług cyfrowych oraz wspomagając młodychludzi w zakładaniu przedsiębiorstw wytwarzających produkty cyfrowe i świadczących usługi cyfrowe możepowstać nawet sto tysięcy MŚP. Głównym celem gospodarczym i społecznym w Polsce Wschodniej jest więcpobudzenie przedsiębiorczości polskiej młodzieży w miejscu zamieszkania przez otwarcie rynku treści cy-frowych. Istotą programu byłyby masowe projekty (kilkanaście – kilkadziesiąt w każdej gminie) mające nacelu świadczenie lokalnych usług cyfrowych w wąskim, dobrze sprecyzowanym zakresie.

Celem każdego takiego projektu będzie tworzenie i uaktualnianie lokalnej treści w postaci cyfrowej,po pierwsze, na wewnętrzne potrzeby lokalnej społeczności, i po drugie, dla jej prezentacji na zewnątrz przezInternet w celu nawiązywania kontaktów, pozyskiwania inwestorów, poszerzania rynków zbytu, zachęcaniado przyjazdu turystów itp. Treści dotyczyłyby dowolnych dziedzin życia z zakresu lokalnej historii, geogra-fii, przyrody, kultury, zdrowia, oświaty, działalności gospodarczej, administracyjnej itd.

Osiągnięcie sukcesu w tworzeniu Gospodarki Opartej na Wiedzy Polsce Wschodniej wymaga równo-czesnego zaangażowania w promocję przedsiębiorczości w sferze usług i produktów cyfrowych, szkoleń dlaprzedsiębiorców i ich pracowników, ułatwienia małym i średnim firmom pozyskania kapitału na rozwój, silne-go rozwoju infrastruktury sieci teleinformatycznych, ułatwienia dostępu do komputerów i legalnego oprogra-mowania dla wszystkich grup społecznych, szybkiej i skutecznej informatyzacji administracji publicznej, dale-ko idącej informatyzacji edukacji w sferze treści jak i dostępu do infrastruktury, rozwoju społeczeństwa infor-macyjnego nie tylko na obszarach wielkich miast, ale także na obszarach wiejskich oraz skutecznego zwal-czania wykluczenia cyfrowego powstającego z powodów geograficznych, ekonomicznych czy społecznych.

Skutecznym instrumentem przyspieszenia rozwoju firm jest ich współpraca w formie sieci współpra-cy, Wirtualnych Przedsiębiorstw Sieciowych oraz klastrów, i w Polsce Wschodniej zalążki takiej współpracyistnieją i powinny być dalej rozwijane z wykorzystaniem wsparcia UE.

1. WPROWADZENIE, INNOWACJE JAKO PODSTAWA ROZWOJU

W województwach Polski Wschodniej rozwój społeczny i gospodarczy w dobie Społeczeństwa Infor-macyjnego i Gospodarki Opartej na Wiedzy napotyka na podstawowe przeszkody związane z deficytami wewszystkich sferach związanych z nowoczesnymi technologiami informatycznymi. Jednym z głównych pro-blemów jest na przykład to, że istniejąca na obszarze Polski Wschodniej sieć telekomunikacyjna ma ograni-czony zasięg oraz jest niewystarczająca od strony technicznej do realizacji usług szerokopasmowego dostępu

431

do sieci Internet. Rozwój tej infrastruktury w ostatnich latach jest ograniczony ze względu na niewystarcza-jące uzasadnienie biznesowe dla inwestycji przeprowadzanych przez przedsiębiorstwa sektora prywatnego.

Deficyt infrastruktury informatycznej jest najbardziej widocznym i najczęściej zauważanym elemen-tem problemu. Nie należy jednak zapominać o tym, że infrastruktura jest jednak tylko instrumentem reali-zacji celów gospodarczych i społecznych, a nie celem samym w sobie. To oczywiste stwierdzenie okazuje sięwcale nie takie oczywiste, jeżeli spojrzymy na doświadczenia innych krajów, gdzie wielokrotnie infrastruktu-ra, w tym informatyczna, okazała się później przewymiarowana.

Zagrożenie wykluczeniem cyfrowym jest na rozpatrywanym obszarze znaczące. Nie rozwiązuje tegoproblemu ani wzrost popularności Internetu, ani działania związane ze zwiększeniem ilości aplikacji (któ-rych ilość już teraz przekonuje do szerokiego używania Internetu). Mieszkańcy nie mając możliwości tanie-go dostępu do infrastruktury telekomunikacyjnej często nawet nie wiedzą, w jakim zakresie życia współcze-snego społeczeństwa nie mogą uczestniczyć. Dotyczy to także firm, szczególnie małych i średnich. PolskaWschodnia jest obszarem, z którego, z braku perspektyw, wyjeżdża bardzo duża liczba osób w ramach emi-gracji zarobkowej.

Zjawisko to jest bardzo niepokojące, ponieważ z reguły emigrują osoby najaktywniejsze i relatywniedobrze wykształcone. Strategicznym zadaniem Rządu i wszystkich instytucji publicznych jest podjęcie sku-tecznych działań, aby ten niekorzystny trend odwrócić, podobnie jak udało się to np. w Irlandii. Bardzoistotną pozytywną rolę odegra zdecydowane i systematyczne wspieranie działań budujących w Polsce Wschod-niej Gospodarkę Opartą na Wiedzy.

Wskaźnik innowacyjności polskiej gospodarki jest jednym z najniższych w Europie. Aktualnie, tylkoniewielki odsetek przedsiębiorstw w Polsce jest zaliczony do grupy innowacyjnych. Szczególnie poszkodo-wane są województwa słabsze ekonomicznie.

Powszechnie znanym problemem jest słaba współpraca środowisk gospodarczych i naukowych, niskaliczba wdrożeń nowych technologii oraz niska liczba przedsiębiorstw tworzonych w oparciu o nowe techno-logie. Jednocześnie, tylko około 1 proc. przedsiębiorców w swoich strategiach rozwoju dostrzega innowacjejako źródło przyszłej przewagi konkurencyjnej. Problem szczególnie dotyczy pięciu województw PolskiWschodniej.

ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA WOJEWÓDZTW 2005

Województwo Klasa

Mazowieckie A

Śląskie A

Wielkopolskie B

Dolnośląskie B

Zachodniopomorskie B

Małopolskie C

Lubuskie C

Łódzkie C

Pomorskie C

Kujawsko-Pomorskie C

Opolskie C

Podkarpackie D

Warmińsko-Mazurskie D

Świętokrzyskie D

Podlaskie D

Lubelskie D

Klasa A – województwa o najwyższej atrakcyjności inwestycyjnejKlasa B – województwa o średniej atrakcyjności inwestycyjnejKlasa C – województwa o niskiej atrakcyjności inwestycyjnejKlasa D – województwa o najniższej atrakcyjności inwestycyjnej

Źródło: http://www.ibngr.edu.pl/publikacje-mapa.htm, Opracowanie: Aleksander Żołnierski, Innowacyjność Mikroprzedsię-biorstw 2005

WojewództwaA (2)B (3)C (6)D (5)

432

Rząd RP, we wrześniu 20062 wyznaczył następujące ogólne kierunki działań w celu zmiany sytuacji:Kadra dla nowoczesnej gospodarki – obejmuje działania związane z rozwojem kadr zdolnych do budowyGospodarki Opartej na Wiedzy. Są to:

Działalność badawcza ukierunkowana na potrzeby gospodarki – czyli zwiększenie wykorzy-stania wyników prac sektora badawczo-rozwojowego (B+R) w przedsiębiorstwach oraz dostosowanie moż-liwości jednostek naukowych do zaspokajania potrzeb unowocześniającej się gospodarki.

Ochrona własności intelektualnej – poprawa efektywności funkcjonowania rynku innowacji,a w szczególności zwiększenia przepływu rozwiązań innowacyjnych przez upowszechnienie stosowania pra-wa własności przemysłowej oraz prawa autorskiego i praw pokrewnych.

Kapitał na innowacje – mobilizacja kapitału prywatnego dla tworzenia i rozwoju firm innowacyjnych.Infrastruktura dla innowacji – baza dla realizacji wcześniej wskazanych kierunków. Zapewnia szko-

lenia, doradztwo, dostęp do nowoczesnych technologii informacyjnych, ułatwia współpracę przedsiębior-ców, wzmocnienie współpracy pomiędzy różnymi podmiotami, w tym ze sfery B+R i sektora przedsiębiorstworaz transfer nowych technologii i rozwiązań organizacyjnych.

Polska ma jeden z najniższych wskaźników udziału wydatków na badania i rozwój w krajach UE.W 2004 r. wskaźnik relacji nakładów na działalność B+R do PKB, po spadku z lat 1995–2003, wzrósł nie-znacznie do poziomu 0,58 proc. PKB (w 2003 r. – średnia UE-15 – 2 proc., średnia UE-25 – 1,95 proc.,Wielka Brytania – 1,98 proc., Hiszpania – 1,05 proc.). Polska w tym porównaniu wypada bardzo niekorzyst-nie, również na tle krajów, które weszły z nami do UE (w 2003 r. – Czechy – 1,27 proc., Węgry – 0,98 proc.)

2 Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007–2013 (Ministerstwo Gospodarki, wrzesień 2006)

RÓŻNORODNOŚĆ PRIORYTETÓW W REGIONALNYCH STRATEGIACH INNOWACJIW POLSCE WSCHODNIEJ

433

Województwo Cele i efekty projektów RIS

Tworzenie konsensusu regionalnego, tworzenie struktury zarządzania, opracowanieszczegółowego planu działania najważniejszych instytucji regionu aktywnych i doświad-czonych w dziedzinie innowacji i transferu

Tworzenie konsensusu regionalnego „Partnerstwo dla Innowacyjnego Podkarpackiego”

Wypracowanie struktury zarządzania projektem

Ustanowienie systemu komunikacji i wymiany informacji

Określenie szczegółowej metodyki opracowania Regionalnej Strategii Innowacji

Analiza regionalnego popytu na innowacje

Analiza sektora naukowo-badawczego

Analiza postaw innowacyjnych jednostek samorządu terytorialnego

Analiza infrastruktury wsparcia innowacji

Opracowanie zintegrowanej analizy gospodarczej regionu

Synteza wyników badań przeprowadzonych w ramach projektu i opracowanie Regio-nalnej Strategii

Ustanowienie struktury wdrażania i kontroli RIS

Opracowanie projektów przedsięwzięć pilotażowych w zdefiniowanych obszarach inter-wencji

Współpraca sektora MSP z jednostkami naukowymi i badawczymi oraz władzami sa-morządowymi

Określenie obszarów wsparcia innowacyjnego w celu podniesienia konkurencyjnościprzedsiębiorstw regionu i wykorzystywania przewag na rynkach zewnętrznych

Wyznaczenie ram dla decyzji politycznych w najbliższych latach

Wpływ na utworzenie sprawnych kanałów informacyjnych o dostępnych nowoczesnychtechnologiach i możliwościach ich pozyskania i wdrożenia w warunkach lokalnego biznesu

Utworzenie systemu wspierania przedsięwzięć o dużej wartości dodanej oraz dużymznaczeniu społecznym i gospodarczym dla regionu, pozostających w zgodzie ze Strate-gią Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

Rozwój zasobów ludzkich, zapewnienie wysokiej jakości usług publicznych i budowaspołeczeństwa informacyjnego

Rozwój przedsiębiorczości w oparciu o innowacje i nowe techn. poprzez budowanierelacji sfery nauki

Ochrona środowiska i racjonalne zarządzanie zasobami naturalnymi

Rozwój małych miast i obszarów wiejskich w oparciu o wdrażanie rozwiązań innowacyjnych

Przygotowanie Regionalnej Strategii Innowacyjności dla regionu Warmii i Mazur

Promocja innowacyjności w regionie, a szczególnie w MŚP

Lubelskie

Podkarpackie

Podlaskie

Świętokrzyskie

Warmińsko--Mazurskie

Na potrzeby tej ekspertyzy zostały przeanalizowane Regionalne Strategie Innowacji (RSI) dla wszyst-kich pięciu województw.

Powyższe zestawienie celów i oczekiwanych efektów Regionalnych Strategii Innowacji 5 województwPolski Wschodniej pokazuje, że różnią się one od siebie podejściem, poziomem szczegółowości i zawartościątak istotnie, że trudno byłoby wykazać spójność strategiczną dla całej Polski Wschodniej. W większości przy-

434

padków wyeksponowany jest wątek wsparcia dla jednostek naukowo-badawczych po to, aby wyniki ich pracmogłyby być lepiej wykorzystywane przez firmy. Takie podejście nie wystarcza jednak dzisiaj jako punktwyjścia do zbudowania w Polsce Wschodniej Gospodarki Opartej na Wiedzy.

W Unii Europejskiej wiele regionów tworzy od lat swoje regionalne strategie innowacji. Są one różnejjakości i tylko niektóre będą przydatnym materiałem poglądowym, przydatnym w procesie tworzenia Strate-gii Rozwoju Polski Wschodniej. Od roku 1994 prawie 100 regionów UE otrzymało wsparcie KE przy przygo-towaniu swoich strategii innowacji3 .

Europejskie RSI były tworzone zgodnie z czterema wytycznymi metodologicznymi:• RSI powinny być tworzone zgodnie z zasadami konsensusu i partnerstwa publiczno-prywatnego• RSI powinny być tworzone zgodnie z zasadą zaspakajania popytu na innowacje ze strony przedsię-

biorstw („ssanie”) a nie po to by wspierać „tłoczenie” wynalazków do biznesu ze strony instytucjibadawczych

• RSI powinny być zorientowane na wsparcie realizacji konkretnych projektów innowacyjnych, po-winny się one zawsze kończyć wdrożeniami w przedsiębiorstwach.

• Regiony tworzące RSI powinny wykorzystać wszelkie możliwości współpracy sieciowej z innymiregionami w UE.

Analiza trzech wybraych RIS ze „starych” Państw Członkowskich UE, z regionów wykazujących po-dobieństwo do obszaru Polski Wschodniej (wskaźniki ekonomiczne i społeczne), wyraźnie pokazuje jaktrudno jest administracji publicznej skutecznie wspierać rozwój innowacji w przedsiębiorstwach.

Regionalne Strategie Innowacji w innych krajach UEJednym z takich przedsięwzięć jest program wspierania innowacji INNORED w regionie Castilla y Leon

w Hiszpanii. Programem zostały objęte strukturalnie słabe obszary Avila, Zamora i Salamanca, charaktery-zujące się niskim poziomem przedsiębiorczości, innowacji i współpracy między podmiotami gospodarczymi.Różnymi działaniami, typowymi dla tego typu projektów (analiza firm poprzez ankietowanie, seminaria,manual dla MŚP, stworzenie Centrum Transferu Technologii w oparciu o Uniwersytet w Salamance, wizytastudyjna do Szwecji, warsztaty propagujące zastosowanie technologii informatycznych, stworzenie informa-cyjnego portalu wspierającego współpracę, itp), administracja publiczna, korzystająca ze wsparcia UE,realizowała postawione sobie wcześniej cele.

Wyniki tych działań skłaniają jednak do refleksji, czy były to dobrze wydane środki. W rezultaciew trakcie trwania całego projektu skontaktowano się ze 150 małymi i średnimi firmami, audyty technolo-giczne przeprowadzono w 23, w seminarium na temat transferu technologii uczestniczyły 53 osoby z uni-wersytetu, władz regionalnych i ministerstwa nauki i technologii, prawie nie było przedstawicieli firm. Napotrzeby tej ekspertyzy trzeba stwierdzić, że nie jest pożądane powielanie tego typu działań w Polsce Wschod-niej. Ich efekty są wielce wątpliwe i grożą marnotrawieniem publicznych pieniędzy.

Drugim przykładem regionu o niekorzystnej, podobnej do Polski Wschodniej, strukturze ekono-micznej i społecznej jest Umbria we Włoszech. Tam także została przygotowana Regionalna StrategiaInnowacji wsparta ze strony naukowo-badawczej poprzez Uniwersytet w Perugii. Sytuacja wyjściowa re-gionu charakteryzowała się brakiem firm wysokich lub nawet średnich technologii w regionie oraz mar-ginalną rolą ośrodków akademickich dla rozwoju biznesu. Peryferyjne położenie regionu niekorzystniewpływa na rozwój wartościowych kontaktów i powiązań międzynarodowych i międzyregionalnych. Tutajtakże podjęto w ramach projektu TRIP (Transregional Innovation Project) działania oparte przedewszystkim na zaangażowaniu włoskich i holenderskich konsultantów zewnętrznych. W projekcie udo-kumentowano „styczność” z ok. 100 MŚP. Większość z nich była poddana badaniu na obecność nowychtechnologii w firmie, przeprowadzonym przez konsultantów. W efekcie powstał raport o możliwościachmarketingu produktów regionalnych oraz studium technologiczne opisujące możliwości rozwoju niektó-rych technologii związanych np. z uprawą winorośli oraz technologią bezpiecznego (od trzęsień ziemi)budownictwa.

3 Z tego 32 RSI powstały w ramach artykułu 10,ERDF, 70 dalszych strategii otrzymały wsparcie w ramach Programu Innowacjiz DG XIII programy RIS/RITTS.

435

Także efekty tego przedsięwzięcia są wielce wątpliwe. Uczestnictwo sektora prywatnego i korzyści dlaMŚP okazały się marginalne. Środki projektu zostały skonsumowane przez jednostkę badawczą oraz kon-sultantów zewnętrznych, nie jest to dobry wzorzec dla Polski Wschodniej.

Trzeci przykład, tym razem z Grecji – RIS Epirus – także nie napawa optymizmem. Regionalna Stra-tegia Innowacji została stworzona w klasyczny sposób z przewagą działań podejmowanych przez admini-strację publiczną (Business Innovation Centre), jednostkę badawczo-akademicką (Uniwersytet w Ioanni-na) oraz instytucji okołobiznesowych (Izby Gospodarcze). Chociaż projekt składał się głównie z badaniaankietowego i wywiadów z firmami oraz serii seminariów, jakość wyników została polepszona poprzez kon-centrację na walorach turystycznych regionu, jako jego głównym potencjalne rozwojowym. Wypracowanospójną koncepcję Ekoturystyki oraz wprowadzono nowe narzędzia informatyczne wspierające zarządzaniesektorem turystycznym w regionie. Narzędzia te zwiększyły możliwości kooperacji międzyregionalnej i biz-nesowej oraz ułatwiły marketing regionu (portal informacyjny).

Doświadczenia z Regionalnymi Strategiami Innowacji są w UE bardzo różne w różnych regionach.Jest także wiele pozytywnych przykładów skutecznego przygotowania i wdrożenia RSI w UE. Przykłady RSIdla regionów takich jak Limburgia i Overijssel w Holandii, Halle-Leipzig-Dessau w Niemczech Wschod-nich, Yorkshire and the Humber, a także Western Scotland w Wielkiej Brytanii oraz Shannon w Irlandii,pokazują, że można osiągnąć sukces, jeżli spełnione są podstawowe warunki rozwoju innowacji (patrzAneks 1 do tej ekspertyzy).

Zwraca uwagę fakt, że najlepsze efekty osiągają regiony już rozwinięte, z tradycją przemysłową, wy-magające głębokiej restrukturyzacji gospodarczej, ale opierające się na istnjejącym, choć nadwątlonym po-tencjale. Najtrudniej jest przygotować i wdrożyć RIS w regionach rolniczych, strukturalnie słabych bez dłu-goletniej historii rozwoju przemysłu.

2. GOSPODARKA ELEKTRONICZNA JAKO PODSTAWA DO STWORZENIAGOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY

Definicja sformułowana przez prof. Wojciecha Cellarego 4 z AE w Poznaniu jest punktem wyjścia dookreślenia pojęcia elektronicznej gospodarki czyli: produktu i usługi cyfrowej. Produkt i usługa cyfrowa sąw swej istocie informacją w postaci pisma, głosu, obrazu lub oprogramowania, w postaci ciągu bitów, którymożna przetwarzać komputerowo i przesyłać przez sieć – Internet, sieć telefoniczną stacjonarną i ruchomą,oraz cyfrową sieć telewizyjną i radiową. Elektroniczna gospodarka w naturalny sposób zmierza do globaliza-cji, ponieważ Internet w odniesieniu do produktów i usług cyfrowych znosi ograniczenia wynikające z odle-głości – w Internecie nie ma geografii.

Globalizacja oznacza dla polskiej gospodarki szansę wyjścia na rynki globalne, ale i zagrożenie poja-wienia się na lokalnym, polskim rynku nowej konkurencji ze świata. Jak najbardziej dotyczy to województwPolski Wschodniej, dla których rozwój społeczno-gospodarczy oparty na gospodarce elektronicznej stanowirealną szansę na przyspieszenie wzrostu.

Wiedza w postaci oprogramowania jest nowym zjawiskiem w historii cywilizacji – po raz pierwszymamy do czynienia z wiedzą oderwaną od człowieka w tym sensie, że można jej użyć bez człowieka.W przyszłości – niezbyt dalekiej – najcenniejsza ludzka wiedza będzie zawarta w oprogramowaniu kompu-terów. W oprogramowaniu będzie bowiem skumulowana wiedza wielu ludzi – często setek ekspertów w da-nej dziedzinie – będąca owocem wielu lat pracy i udoskonalania. Oba rodzaje wiedzy nie są wykluczające,wręcz przeciwnie, ich współistnienie wspomaga rozwój jednego i drugiego rodzaju. Im więcej wiedzy posia-danej przez ludzi, tym więcej można jej przekazać do komputerów. Im większe wspomaganie ludzi przezodpowiednio oprogramowane komputery, tym więcej wiedzy ludzie mogą wytworzyć.

Na przykład, na rynku usług z dominującymi czynnościami intelektualnymi o charakterze rutyno-wym, będziemy mieć do czynienia ze stopniową eliminacją człowieka na rzecz komputerów z tych samych

4 Profesor dr hab. inż. Wojciech Cellary – Katedra Technologii Informacyjnych Akademia Ekonomiczna w Poznaniu pt. „CyfrowaPolska dla każdego” 2006

436

powodów, dla których następuje eliminacja człowieka z procesów produkcji materialnej poprzez automaty-zację produkcji. Każdą czynność intelektualną, o której z góry wiadomo, jak ją zrobić, lepiej wykona kompu-ter niż człowiek. Słowa „z góry wiadomo” oznaczają, że istnieje algorytm wykonania tej czynności. Skorojest znany algorytm, to czynność polegającą na przetworzeniu i przesłaniu informacji, komputer wykonazdecydowanie szybciej, taniej, bardziej niezawodnie i w pełni zgodnie z podanym algorytmem, co gwarantu-je obiektywność. Na rynku pracy gwałtownie zmaleje zapotrzebowanie na rutynowe czynności intelektual-ne, wykonywane na przykład w szeroko rozumianej administracji.

Produkty i usługi cyfrowe są oparte na wiedzy, gdyż ich wartość zależy przede wszystkim od zawartejw nich wiedzy. Wytwarzanie produktów i oferowanie usług cyfrowych jest oparte na twórczości człowieka,zarówno tej najwyższych lotów, jak i tej codziennej, technicznej i gospodarczej.

Na rynku pracy dla człowieka pozostaną prace nierutynowe, o dużym wkładzie wiedzy, w szczególno-ści tworzenie nowej wiedzy ze wszystkich możliwych dziedzin życia i szeroko rozumiane przekazywaniewiedzy – zarówno innym ludziom, jak i komputerom, co obejmuje ich programowanie, parametryzowaniei zasilanie danymi.

Komponent informatyczny będzie stanowił znaczącą część każdego zawodu, równie powszechną jakdzisiaj umiejętność czytania i pisania. Ważne jest, aby ludzie dysponowali wystarczającym kapitałem warto-ściowej wiedzy i umieli przełożyć ten kapitał na działalność gospodarczą.

Postawienie na rozwój elektronicznej gospodarki i gospodarki opartej na wiedzy, kosztem schyłko-wych sektorów produkcyjnych opartych na energii i surowcach, zarówno w sensie stricte fizycznym jaki w sensie pracochłonności pracy fizycznej, jest de facto postawieniem na młodzież.

Dla pomyślnej przyszłości kraju, a szczególnie prawdziwe jest to w Polsce, konieczne jest danie mło-dzieży szansy zbudowania gospodarki opartej na wiedzy, która jako jedyna może zapewnić jej przyszłość.Szczególne znaczenie ma to dla obszaru Polski Wschodniej.

• Pierwszym strategicznym celem jest niedopuszczenie do wystąpienia zjawiska społecznegowykluczenia w Polsce pod kątem rozwoju Gospodarki Opartej na Wiedzy.

• Drugim strategicznym celem jest transformacja gospodarki Polski Wschodniej do elektro-nicznej gospodarki i gospodarki opartej na wiedzy, czyli skoncentrowanie się na dziedzinachrozwojowych i dochodowych wykorzystując dobrze wykształconą młodzież, oraz aktywne włącze-nie w procesy gospodarcze zdeterminowane przez wspólny rynek UE oraz procesy globalizacji.

To wymaga wysokiego poziomu zaangażowania ze strony Państwa wspierającego przedsiębiorczość,innowacje, tworzenie rynku na produkty i usługi cyfrowe oraz rozwój infrastruktury społeczeń-stwa informacyjnego w Polsce.

3. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – PODSTAWA ROZWOJU

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią podstawę wszystkich współczesnych gospodarekeuropejskich. Ich wpływ na gospodarkę, w tym w szczególności na rynek pracy, zmusza czynniki publicznedo stałego rozwijania i doskonalenia infrastruktury i warunków ich działania.

Struktura sektora MŚP pod kątem możliwości rozwojowych kształtuje się podobnie wszędzie w Euro-pie (patrz rys. 1 poniżej). Około 50% populacji to biznes będący jednocześnie stylem życia (np. kawiarnia,zakład hydrauliczny etc.). Nie ma on zwykle potencjału rozwojowego. Jedynie 15% firm to takie, które chcąi mogą się szybko rozwijać. W tych 15% procentach 1/3 (5%) po krótkim rozwoju przechodzi w fazę stagna-cji po wyczerpaniu możliwości rozwojowych. Następna 1/3 wchodzi w etap tzw. „tłustych kotów”, czylistylu życia na znacznie wyższym poziomie. Jedynie pozostała 1/3, czyli 5% całej populacji nadal rozwija sięw dużym tempie. Są to tzw. Małe i Średnie Przedsiębiorstwa o Dużym Potencjale Rozwoju.

Jak wskazują doświadczenia europejskie, te Małe i Średnie Przedsiębiorstwa o Dużym Potencjale Roz-woju (MŚP-DPR) mają ogromny wpływ na rozwój regionalny i tworzenie nowych miejsc pracy. Są one nie-liczne (około 5% populacji) jednak tworzą ok. 50% nowych miejsc pracy w sektorze MŚP.

Napotykają one jednak na jeszcze większe problemy finansowania niż inne MŚP. Przy dużym tempierozwoju powstaje znacznie większe ryzyko oraz zwiększa się długość koniecznego finansowania. Finansowaniedłużne jest wówczas problematyczne, a najlepszą formą finansowania staje się finansowanie kapitałem własnym.

437

Powodzenie strategii rozwoju Polski Wschodniej nie jest możliwe bez rozwoju MŚP na tym terenie (zeszczególnym uwzględnieniem MŚP-DPR). Co więcej, rozwój MŚP jest kluczowym elementem rozwo-ju tego obszaru.

STRUKTURA SEKTORA MŚP NA PODSTAWIE BADAŃ SZWEDZKICH 2005

4. BARIERY POWSTAWANIA I ROZWOJU MŚP

Generalnie powstawanie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw napotyka zwykle na trzy podsta-wowe bariery:

– bariery „kulturowe”; jest to brak tradycji i wiedzy w danym środowisku dotyczącej uruchamianiai rozwoju działalności gospodarczej. Brak przykładów z najbliższego otoczenia, że podejmowanieryzyka działalności gospodarczej daje efekty zarówno dla przedsiębiorcy jak i jego środowiska, po-woduje, że przedsiębiorczość kojarzy się z jakimś niejasnym niebezpieczeństwem oraz nieuczci-wym dorabianiem się na innych. Z jednej strony powoduje to, że postrzegane ryzyko jest większeniż ryzyko realnie istniejące (obawa przed nieznanym). Z drugiej strony istnieje obawa przed złąopinią środowiska i ryzykiem utraty reputacji.

– bariery finansowe; wynikają one z asymetrii informacji oraz dużego i trudnego do zabezpieczeniaryzyka związanego z funkcjonowaniem MŚP. Problemy finansowe dotyczą wszystkich faz rozwojuprzedsiębiorstwa poczynając od narodzin do finansowania ekspansji.

– bariery rynkowe i otoczenia; są to problemy wynikające zarówno z ogólnej sytuacji gospodarczej(wahania koniunktury) jak i zmian natężenia konkurencji. Są to problemy dotykające przeważniew równym stopniu wszystkich firm działających na danym rynku i w większości przypadków nieza-leżne od działań wspierających przedsiębiorczość.

438

Co ważne, elementy systemu wsparcia finansowania już istnieją (fundusze poręczeniowe, pożyczko-we), lub powstają (KFK). Należy zatem wspierać ich rozwój, uwzględniając preferencję dla Polski Wschod-niej. Nie należy budować odrębnych systemów dla tego obszaru.

Kluczowym elementem rozwoju sektora MŚP jest odpowiednia tradycja, wiedza i kultura prowadze-nia działalności gospodarczej. Budowa szerokiej grupy przedsiębiorców to proces długotrwały i pracochłon-ny. Jednocześnie grupa ta jest podstawą do rozwoju sektora MŚP, a zatem także całego regionu.

Cóż z tego, że nawet będziemy posiadać system finansowania z preferencjami dla Polski Wschodniej,jeżeli nie będzie wystarczającej ilości i jakości biznesplanów i wniosków inwestycyjnych. Problem ten zostałdostrzeżony w Unii Europejskiej i nazwany „investment readiness” (gotowość inwestycyjna). Budowanieszerokiej grupy przedsiębiorców oraz podwyższanie poziomu ich wiedzy i przygotowania do po-zyskiwania finansowania jest kluczowym działaniem dla rozwoju Polski Wschodniej.

Inne ważne elementy to:– Edukacja dzieci i młodzieży do przedsiębiorczości opartej na wiedzy– Edukacja potencjalnych przedsiębiorców– Wsparcie szkoleniowe i doradcze dla działających przedsiębiorców (gotowość inwestycyjna)– Budowa kadr dla nowoczesnej gospodarki– Współpraca z lokalnymi organizacjami i parafiamiDotarcie do jak najszerszego odbiorcy wymagać będzie współpracy z lokalnymi organizacjami, szko-

łami, osobami o dużym autorytecie. Może się okazać, że dobrą metodą jest współdziałanie ze szkołamii aktywnymi parafiami. Promowanie nowego sposobu myślenia, że przedsiębiorczość nie jest złem tylko wy-korzystywaniem i rozwojem własnego potencjału wymaga wsparcia przez lokalne autorytety.

5. KLASTRY

Różne definicje klastrów podkreślają często różne aspekty tego fenomenu, jednak zawsze w klastrachobecne są decydujące elementy: sieci współpracy, specjalizacja oraz fizyczna bliskość podmiotów. Podstawado budowania klastrów istnieje z reguły wtedy, gdy dostępna jest na miejscu wysoko wykwalifikowana siłarobocza, dobrze rozwinięta infrastruktura oraz uczelnia(e) wyższa(e) lub inne instytucje badawcze.

Tworzenie i rozwój oprogramowania jest przemysłem opartym na wiedzy, więc w procesie powstawa-nia klastrów przedsiębiorstw z tej sfery gospodarki lokalizacje z dostępem do dużej ilości wysoko kwalifiko-wanych pracowników zawsze będą preferowane. Mniejszą wagę odgrywają tradycjonalne makroekonomicz-ne elementy, takie jak dostęp do lokalnego rynku. Głównymi korzyściami z lokowania się firmy w ramachregionalnego klastra są większa produktywność, wzajemna stymulacja współpracujących firm i przez to więk-sza gotowość do innowacji.

Tworzenie klastrów nie powiedzie się, jeżeli mają one powstać jako wynik działań administracji pu-blicznej. Wsparcie publiczne dla tworzenia klastrów ma tylko sens, jeżeli niezbędne ekonomiczne podstawydo ich samotworzenia już istnieją. Tylko wtedy działania instytucji publicznych mogą skutecznie wesprzećten proces. Dzisiaj rozwój klastrów regionalnych w dużej mierze zależy od ich wewnętrznej dynamiki opar-tej tak na kooperacji jak i na konkurencji oraz na wyłanianiu się nowych firm (spin-offs).

W momencie osiągnięcia przez klaster własnej marki (np. Dolina Krzemowa) i osiągnięciu najwyż-szego etapu jego rozwoju często pojawia się niebezpieczeństwo kryzysu i potrzeba rewitalizacji klastra lubzmiany kierunku jego dalszego rozwoju. W krajach OECD spotykane są klastry regionalne związane z róż-nymi sferami gospodarki. W UE 25 nie można dziś jednak zidentyfikować żadnego klastra związanegoz przemysłem oprogramowania o marce porównywalnej z Doliną Krzemową w Kalifornii.

439

KLASTER WYSOKICH TECHNOLOGII PRZECHODZI Z REGUŁY PRZEZ KILKA ETAPÓW ROZWOJU,ZWIĘKSZAJĄC STOPNIOWO SWOJE ZDOLNOŚCI DO INNOWACJI

Źródło: Observatory of European SME's 2002/No. 3, Regional Clusters in Europe; Porter's Microeconomics of Competitiveness(2002)

Klastry nie mogą być stworzoneprzez administrację;administracja jednak powinnawspierać ich rozwój

PrzypadekKoncentracja niezależnych firmNieduży obszarPierwsze nowe firmy (spin−offs)Bliskość uniwersytetuDobra infrastruktura ITKorzystne otoczenie

KonsolidacjaEfektywność priorytetemSieci sformalizowaneStymulacja poprzez zaufanie,normy i standardy zachowańRosnący dopływ kapitałuRosnący popytna wyspecjalizowany kapitał ludzki

Współpraca między firmamii innymi organizacjamiKoncentracja na innowacjii rozwoju wiedzyNowe firmy z zewnątrzWyspecjalizowany kapitał ryzyka

Sukces Doliny Krzemowej jest dzisiaj prawie niemożliwy do powtórzenia w Europie. Powodem jestprzewaga Doliny jako pierwszego klastra oraz prawie nieograniczone możliwości finansowania projektówwysokiego ryzyka w USA.

W UE klastry oparte o przemysł wysokich technologii powstają z reguły jako elementy już istnieją-cych aglomeracji przemysłowych, bez tworzenia nowych centrów innowacyjności, ale wzbogacając otocze-nie poprzez nowe powiązania. Wyjątkiem od tej reguły są klastry wysokich technologii powstałe w oparciuo jedną firmę wiodącą lub ukierunkowane inwestowanie (np. w Finlandii klaster Oulu w oparciu o firmęNokia, lub przykład Irlandii).

Z raportów przygotowywanych na zlecenie Komisji Europejskiej 5 wynika wyraźnie, że jedyną lokali-zacją w Polsce, którą można potraktować jako potencjalny przyszły klaster wysokich technologii informa-

5 „EU Software and IT Services Study – Cluster Analysis”, 2006 by Capgemini for European Commission

440

tycznych, jest Dolny Śląsk. W UE podobnych lokalizacji, które osiągnęły już poziom klastra regionalnegolub mają szansę się takim stać, jest kilkanaście:

KLASTRY W UE 25

W Polsce Wschodniej nie należy oczekiwać w najbliższych latach rozwoju klastrów związanych z prze-mysłem informatycznym. We wszystkich 5 wschodnich województwach logicznym i korzystnym etapemrozwoju sektora technologii informatycznych i przemysłu treści cyfrowych będzie rozwój sieci współpracyfirm prowadzącej do powstawania Wirtualnych Organizacji Sieciowych (Network Virtual Organizations –NVOs).

Firmy z Polski Wschodniej będą mogły, przy szybkim rozwoju infrastruktury sieciowej, uczestniczyćw tworzeniu krajowych lub nawet globalnych NVO.

Ciekawym elementem jest wprowadzenie na szeroką skalę (w miarę rozwoju sieci dostępu do szero-kopasmowego Internetu) pracy na odległość (telepracy). Obszar Polski Wschodniej ma wysokie walory przy-rodnicze i krajobrazowe i może w przyszłości zaoferować wysoką jakość życia dla ludzi pracujących w Gospo-darce Opartej na Wiedzy. Mogą oni, mieszkając w Polsce Wschodniej, pracować na rzecz centrów przemysło-wych i ekonomicznych przy wykorzystaniu szybkich łączy internetowych.

Jedynym miejscem w Polsce Wschodniej, które można potraktować jako zalążek klastra związanegoz przemysłem informatycznym jest Elbląg. Tam powstaje szansa na bazie dobrej współpracy miasta i lokalnejfirmy z sukcesem tworzącej oprogramowanie i rozwiązania w sferze administracji elektronicznej dla klien-tów z całej Polski. Przy dalszej dobrej koniunkturze i wzmocnieniu przez środki UE Elbląg mógłby otrzymaćszansę rozwoju klastra z naciskiem na przemysł oprogramowania i usług w sferze IT.

441

6. CYFROWA POLSKA DLA KAŻDEGO – W POLSCE WSCHODNIEJ,CZYLI ROZWÓJ MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM W GOSPODARCEOPARTEJ NA WIEDZY

Powodzenie strategii rozwoju Polski Wschodniej nie jest możliwe bez rozwoju MŚP na tym terenie(ze szczególnym uwzględnieniem MŚP-DPR). Co więcej, rozwój MŚP jest kluczowym elementem rozwo-ju tego obszaru.

Aby odnieść sukces gospodarczy i społeczny promując w praktyce Gospodarkę Opartą na Wiedzy,niezbędne jest jednoczesne inwestowanie w osiem obszarów zdefiniowanych poniżej. Poważnym błędemstrategicznym byłoby zaangażowanie rządu tylko w jednym (np. infrastruktura informatyczna lub eduka-cja) lub niewielu obszarach pokazanych na rysunku obok:

CYFROWA POLSKA DLA KAŻDEGO

6.1. Doradztwo i szkolenia dla MŚPKluczowym elementem rozwoju sektora MŚP jest odpowiednia tradycja, wiedza i kultura prowadze-

nia działalności gospodarczej. Budowa szerokiej grupy przedsiębiorców to proces długotrwały i pracochłon-ny. Jednocześnie grupa ta jest podstawą do rozwoju MŚP zorientowanych na Gospodarkę Opartą na Wiedzy,a zatem także całego regionu. Problem ten został dostrzeżony w Unii Europejskiej i opisany jako promocja„investment readiness” (gotowości inwestycyjnej).

Budowanie szerokiej grupy przedsiębiorców oraz podwyższanie poziomu ich wiedzy i przy-gotowania do pozyskiwania finansowania jest kluczowym działaniem dla rozwoju Polski.

Niezbędny jest system rozwoju wiedzy i gotowości inwestycyjnej oraz promocja wdrażania innowacjidla osób dorosłych pragnących rozpocząć działalność gospodarcza oraz przedsiębiorców już działających.Duży potencjał tkwi w osobach dorosłych, tak absolwentów jak i osób z doświadczeniem, które pragną lub sązmuszone przejść do pracy na własny rachunek. Należy dla należy stworzyć system szkoleń, a także indywi-dualnego mentoringu w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej.

Ważną sprawą jest traktowanie osób, które już rozpoczęły działalność gospodarczą i były zmuszonedo jej zamknięcia (lub ogłoszono ich upadłość). Doświadczenie zdobyte na takim niepowodzeniu jest bar-dzo cenne, ale wymaga analizy przez doświadczonego mentora, który sprawdzi, czy zostały z porażki wycią-gnięte odpowiednie wnioski.

Oprócz przedsiębiorców i kadry zarządzającej przygotowanych do działania w Gospodarce Opartejna Wiedzy potrzebne jest wykształcenie pracowników w nowoczesnych technologiach i oraz w technikach

442

świadczenia usług. Szczególnie istotne jest tutaj posługiwanie się językami obcymi, komputerem, Interne-tem, obróbka informacji, etc. Ważnym zadaniem masowo oferowanych szkoleń jest pobudzenie przedsię-biorczości polskiej młodzieży w lokalnych miejscach zamieszkania przez otwarcie rynku treści cyfrowych.

Efektem wsparcia będą konkretne małe przedsięwzięcia biznesowe na masową skalę (kilkanaście –kilkadziesiąt w każdej gminie) mające na celu tworzenie i uaktualnianie lokalnych treści cyfrowych i świad-czenia lokalnych usług cyfrowych w wąskim, dobrze sprecyzowanym zakresie.

Także rozwój istniejących firm jest najmniej ryzykowną drogą rozwoju gospodarczego regionu. Czę-sto przedsiębiorcy usiłują przenosić wprost swoje doświadczenia z zarządzanie mikro-przedsiębiorstwem naśrednią lub dużą firmę. Okazuje się wówczas, że firma przeżywa problemy organizacyjne i zacina się mecha-nizm, który dotychczas bardzo dobrze działał. Problem zarządzania rozwojem jest jednym z głównych przy-czyn nie wykorzystywania przez firmy swojego potencjału rozwojowego i wchodzenia w stan stagnacji lubtzw. „tłustych kotów”, co zostało pokazane na rys. 1. Szczególnie MŚP-DPR przeżywają poważne problemyw wykorzystaniu swojego potencjału. Potrzebują kapitału na rozwój i często nie wiedzą, w jaki sposób i gdziepowinny go poszukiwać. Często jednak, także nie zdają sobie sprawy, że ich sposób zarządzania musi ulecrewolucyjnym zmianom.

Problem podnoszenia kwalifikacji zarządzających w celu wsparcia rozwoju istniejących firm nazywasię często podnoszeniem gotowości inwestycyjnej. Szczególnie dużą wagę do tego aspektu przykłada rządbrytyjski, a za nim, coraz większą, Komisja Europejska.

Wiele firm po roku, dwóch od rozpoczęcia działalności ulega likwidacji. Najczęściej pojawiającymi sięprzyczynami upadku firm jest brak kapitału na dalszy rozwój, coraz silniejsza konkurencja, brak nowych ryn-ków zbytu na swoje produkty i usługi. Niezbędny jest wspierany przez środki publiczne, system doradców dlamałych i średnich firm przygotowanych do udzielenia wsparcia w zakresie biznesu opartego na wiedzy.

Dobrze wykształceni ludzie, wyróżniający się umiejętnościami managerskimi i potrafiący odnaleźćsię na wolnym rynku mogliby objąć swoim nadzorem kilka/kilkanaście nowo powstałych firm określonejbranży i poza doradztwem biznesowym, promować je zarówno w Polsce, jak i w Europie. Coraz więcej mówisię o poszukiwaniu przez międzynarodowe koncerny specjalistów do pracy, zarówno w Polsce jak i za gra-nicą. Zadaniem doradców byłoby dotarcie do tych firm, zaprezentowanie MŚP znajdujących się w jego gru-pie i zaoferowanie ich usług na zasadzie outsourcingu, czy współpracy.

TYPOWY PROGRAM GOTOWOŚCI INWESTYCYJNEJ ZORGANIZOWANY JEST PRZY POMOCYTZW. METODY LEJKA.

443

6.2. Wsparcie finansowe dla MŚPIstotnym problemem rozwojowym dla MŚP jest pozyskanie kapitału. Bariery finansowe wynikają

z asymetrii informacji oraz dużego i trudnego do zabezpieczenia ryzyka związanego z funkcjonowaniemMŚP. Problemy są większe przy przedsięwzięciach nowych, innowacyjnych i niesprawdzonych.

Szereg badań wskazuje, że szczególnie istotnym problemem rozwojowym jest pozyskanie kapitału.Składa się na to kilka przyczyn:

• zbyt małe oszczędności własne osób fizycznych,• wysokie kryteria związane z otrzymaniem kredytu,• trudność w pozyskaniu venture capital.

Kapitały własne w Polsce WschodniejSzczególnie na tzw. Ścianie Wschodniej oszczędności i zakumulowany majątek prywatny będący

w dyspozycji potencjalnego przedsiębiorcy nie jest na ogół wystarczający do podjęcia działalności gospodar-czej w szerszym zakresie. Powoduje to sytuację, kiedy od samego początku MŚP cierpi na brak płynności,brak zdolności kredytowej i ograniczenia rozwoju. Jego wrażliwość na zewnętrzne szoki (np. opóźnieniezapłaty przez klienta dużej faktury) powodują natychmiast zagrożenie dla egzystencji firmy, zatory płatni-cze, opóźnienia w regulacji zobowiązań podatkowych. Nie ma także środków na rozwój i nowinki techno-logiczne.

Dostęp do kredytów bankowychPrzedsiębiorstwo MŚP ze względu na niskie zasoby kapitałowe, problemy z płynnością oraz młody

wiek nie jest w stanie wypełnić kryteriów otrzymania kredytów bankowych. Sytuację tę okresowo może po-głębiać pogorszenie się jakości portfeli kredytowych na skutek cyklu koniunkturalnego, co miało miejscew ostatnich latach. Skutkuje to na ogół dalszym zaostrzeniem kryteriów dostępu do kredytów.

Problem dostępu MŚP do rynku kredytowego rząd stara się rozwiązać za pomocą systemu funduszyporęczeń kredytowych i pożyczkowych. Działalność tę należy rozwinąć i wzmocnić na „Ścianie Wschod-niej” w ramach systemu ogólnokrajowego.

Finansowania kapitałem właścicielskim (venture capital)Szybko rozwijające się firmy potrzebują podwyższenia kapitału właścicielskiego. Są za małe na

rynek kapitałowy, pozostają im zatem dwa potencjalne źródła: i) business angels, ii) fundusze kapitałowe(venture capital). Z powodów wymienionych powyżej (niskie oszczędności) w Polsce nie ma jeszcze silnychi sprawnych sieci business angels (profesjonalistów dysponujących znacznymi zasobami kapitału inwestycyjnego).

Z kolei inwestycje kapitałowe w MŚP, o wielkości poniżej 1 mln EUR są dla komercyjnych funduszyVC nieopłacalne. Dzieje się tak, gdyż koszty opracowania projektów inwestycyjnych na kwotę 10 mln EURi na kwotę 1 mln EUR są praktycznie takie same (koszt audytu prawnego, inżynierskiego i środowiskowego,biznesplan, analiza ekonomiczna inwestycji). Zatem, stopa zwrotu z małych projektów jest znacznie niższa.Zjawisko braku inwestorów chętnych do zainwestowania w projekt poniżej 1 mln EUR nazywany jestw Unii Europejskiej luką kapitałową (ang. „equity gap”).

Problem ten jest w UE rozwiązywany głównie poprzez wspieranie powstawania małych funduszy VC,korzystających ze wsparcia środków UE (głównie z European Regional Development Fund lub EuropeanInvestment Fund).

W Polsce problem ten próbuje się rozwiązać poprzez Krajowy Fundusz Kapitałowy oraz działanie1.2.3. SPO WKP. Należy przyspieszyć prace nad rozporządzeniami wykonawczymi (nadal nie są wydane)oraz wykreować preferencje dla Ściany Wschodniej w ramach tych programów. Programy te wymagają zna-czącego wzrostu finansowania w następnym okresie finansowania 2007–2013, ponieważ finansują MŚP-DPR, które najbardziej przyczyniają się do rozwoju gospodarczego i wzrostu zatrudnienia.

System wspierania rozwoju MŚP powinien składać się z następujących elementów:a) Budowa kultury przedsiębiorczości i zwiększenie jakości zarządzania – w tym gotowość inwesty-

cyjna – doradztwo, szkolenia, mentoring etc. – wsparcie ze środków budżetowych.b) Fundusze poręczeniowe i pożyczkowe – finansowanie MŚP o umiarkowanym tempie rozwoju –

zakładanie i finansowanie tych funduszy to działalność niekomercyjna, w dużej mierze ze środ-ków budżetowych w odróżnieniu od grantów ma poważną zaletę w postaci recyrkulacji środków.

444

c) Fundusze venture capital (w tym zalążkowe – seed capital) – finansowanie MŚP-DPR – działal-ność dochodowa – należy dążyć do maksymalnego wykorzystania kapitału komercyjnego.

d) Wspieranie powstawania przedsiębiorstw i nowych technologii – granty.System wsparcia finansowania MŚP na tle ich rozwoju pokazano na rysunku poniżej.

R y s . 2 .

WSPIERANIE FINANSOWANIA MŚP

6.3. Rozwój Infrastruktury ITW Polsce Wschodniej rozwój Społeczeństwa Informacyjnego oraz Gospodarki Opartej na Wiedzy

napotyka na podstawowe przeszkody związane ze słabą infrastrukturą telekomunikacyjną . Istniejąca siećtelekomunikacyjna ma ograniczony zasięg oraz jest niewystarczająca od strony technicznej do realizacji usługszerokopasmowego dostępu do sieci Internet. Mieszkańcy nie mając możliwości taniego dostępu do infra-struktury telekomunikacyjnej i często nawet nie wiedzą, w jakim zakresie życia współczesnego społeczeń-stwa nie mogą uczestniczyć.

445

Województwo liczba liczba ab. liczba ab. dostępność penetracja penetracjagosp. tel. ADSL ADSL** stałymi ADSL****dom.* liniami

tel.***

warmińsko-mazurskie 408 000 299 289 36 255 95,95% 73,36% 8,89%podlaskie 342 000 309 198 34 282 96,26% 90,41% 10,02%lubelskie 622 000 489 050 56 580 95,39% 78,63% 9,10%podkarpackie 599 000 392 623 36 224 94,28% 65,55% 6,05%świętokrzyskie 367 000 272 278 38 839 98,28% 74,19% 10,58%Polska Wsch. 2 338 000 1 762 438 202 180 95,83% 75,38% 8,65%

* liczba gosp. estymowana liczbą lud. i wsp. 3,5 osoby na gosp. dom. ** liczba linii tel. z możliwością świadczenia ADSL/liczba linii tel. *** liczba ab. tel./liczba gosp. dom.**** liczba ab. ADSL/liczba gosp. dom.

Źródło: TPSA 2006

Możliwe opcje to:• promocja inwestycji w telekomunikację przez operatorów prywatnych, przy wykorzystaniu możli-

wości realizacji projektów w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego• szybkie zbudowanie we wszystkich województwach Polski publicznej, dostępnej na całym terenie,

sieci telekomunikacyjnej zapewniającej dostęp do szerokopasmowego Internetu i udostępnienie jejjednostkom samorządu terytorialnego, przedsiębiorcom i innym podmiotom

• udostępnienie jej użytkownikom końcowym poprzez obecnych i nowych operatorów telekomuni-kacyjnych

• skuteczne zachęcenie mieszkańców Polski do intensywnego wykorzystania dostępu do szeroko-pasmowego Internetu dla celów gospodarczych, edukacyjnych i społecznych.

Wszystkie koncepcje rozwoju infrastruktury dostępu, które dla Polski zakładają wykorzystanie środ-ków publicznych muszą być podporządkowane celom rozwoju Gospodarki Opartej na Wiedzy. Inwestowa-nie na dużą skalę środków publicznych w infrastrukturę IT jest obarczone poważnym ryzykiem, że zostanieona przewymiarowana i nie będzie w odpowiednim stopniu wykorzystana dla celów gospodarczych i spo-łecznych. Takiego scenariusza da się uniknąć, jeżeli publiczne programy rozwoju infrastruktury zo-staną podporządkowane programom rozwoju przedsiębiorczości i edukacji, a nie odwrotnie.

Sposób oraz zakres użycia teleinformatyki w przedsiębiorstwach i instytucjach uległy w ostatnichpięciu latach radykalnym zmianom. W ankiecie (Raport IDC6) przeprowadzonej wśród użytkowników tech-nologii informatycznych pytano respondentów o użycie technologii sieciowych w ich przedsiębiorstwachlub instytucjach. Oto najważniejsze ustalenia wynikające z otrzymanych odpowiedzi.

• Ponad 60% wszystkich respondentów – niezależnie od regionu – podało, że używa sieci do realizacjiprocesów gospodarczych oraz do komunikacji z klientami, dostawcami i partnerami handlowymi.W instytucjach sektora publicznego użycie sieci było mniej zaawansowane (57% respondentów),a wśród usługodawców telekomunikacyjnych – najbardziej zaawansowane (87% respondentów).

• 89% respondentów uważa, że w ich przedsiębiorstwie lub instytucji znaczenie sieci wzrośniew przyszłości. Wynik ten wykazuje niewielką zmienność w zależności od branży, wielkości organi-zacji i regionu.

Wyniki te wskazują, że sieć informatyczna naprawdę staje się fundamentem zarówno przedsiębiorstwprywatnych, jak i instytucji sektora publicznego, gdyż na niej opiera się wszelka komunikacja wewnętrznai zewnętrzna oraz procesy gospodarcze. Potwierdzeniem tego są także prognozy rynku sformułowane w ra-porcie IDC. Przewiduje się, że inwestycje w wyposażenie sieciowe w Europie będą rosnąć w tempie średnio

6 Pracownicy wykształceni w zakresie technologii sieciowych w Europie: Czy coraz większe braki wykwalifikowanej siły roboczejzmniejszą konkurencyjność na rynku globalnym? Marianne Kolding i Vladimír Kroa, Raport IDC www.idc.com, Wrzesień2005 r. na zlecenie: Cisco Systems

446

9,5% rocznie do roku 2008, natomiast inwestycje w inne produkty sprzętowe wykorzystywane komercyjniebędą wzrastać w tempie tylko 3,5%, a w oprogramowanie w tempie 6,8%.

Potrzeba rozwoju infrastruktury teleinformatycznej w Polsce Wschodniej nie ulega wątpliwości. Naj-lepiej pokazują to dane TPSA, która jest jedynym wiarygodnym źródłem informacji jak naprawdę powszech-ny jest dostęp do sieci Internetu w Polsce. Należy jednak unikać realizowania ze środków publicznychinwestycji opłacalnych biznesowo.

Powyższe mapy pokazują dwa różne podejścia do tematyki finansowania infrastruktury informatycz-nej w Polsce Wschodniej z udziałem środków publicznych. Podejście proponowane przez TPSA ma najwię-cej cech partnerstwa publiczno-prywatnego, ponieważ środki publiczne mają tylko uzupełnić inwestycje pry-watnych operatorów tam, gdzie stają się one nieopłacalne, ale powinny być podjęte z powodów społecznych.Inna propozycja przygotowywana przez konsorcjum kilku instytucji i firm oraz części samorządów przewi-duje sfinansowanie rozwoju infrastruktury teleinformatycznej w całości ze środków publicznych (głównieFunduszy Strukturalnych).

ZASIĘG NEOSTRADY TPSA, WIOSNA 2006POLSKA WSCHODNIA

Źródło: TPSA 2006 Źródło: NASK 2006

JEDNA Z PROPOZYCJI NA LATA 2007–2013ROZBUDOWY ŁĄCZY SZEROKOPASMOWYCH

ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH

447

6.4. Łatwy dostęp do komputerów i oprogramowania

ODSETEK MIKROPRZEDSIĘBIORSTW KORZYSTAJĄCYCH Z INTERNETU 2005

Źródło: Aleksander Żołnierski, Innowacyjność Mikroprzedsiębiorstw 2005

Dostęp do komputerów jest istotny tak dla firm jak i indywidualnych osób. Z raportu „The EconomistIntelligence Unit 2006” wynika, że jednym z najłatwiejszych i najskuteczniejszych sposobów szybkiego zdo-bycia kwalifikacji informatycznych jest nauka na komputerze domowym. W wielu krajach europejskich zo-stały wdrożone programy wykorzystujące środki publiczne, dla ułatwienia zakupu komputera oraz łączainternetowego do użytku w domu. Są to:

• Programy dla pracowników (firmy otrzymują ulgi podatkowe w Szwecji i Wielkiej Brytanii)• Programy uniwersyteckie/szkolne umożliwiają zakup za pośrednictwem szkół zakup tańszych

komputerów przez studentów i rodziców uczniów (we Francji, Włoszech, Portugalii i Rumunii)• Programy wyrównywania szans, oferujące zniżki i ulgi podatkowe tym grupom ludności, które

ze względu na brak pieniędzy i/lub nieznajomości technologii nie nadążają za informatyzacją życiaspołecznego, gospodarczego i publicznego: emerytom, nastolatkom, ubogim rodzinom (w Hiszpa-nii, Włoszech i Belgii)

448

ODSETEK GOSPODARSTW DOMOWYCH BEZ DOSTĘPU DO INTERNETU W DOMU W 2005 R.Z NASTĘPUJĄCYCH POWODÓW

Źródło: GUS, 2006, „Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r.”

Powyższy diagram pokazuje wyraźną potrzebę uświadamiania Polakom, jakie funkcje mogąi powinny w ich życiu pełnić technologie cyfrowe.

6.5. Informatyzacja administracji publicznejZmiana jakościowa, która musi nastąpić w obszarze funkcjonowania administracji publicznej możli-

wa będzie tylko wtedy, kiedy podejmowane w tym celu działania cechować się będą integralnością i komple-mentarnością, a sekwencja ich wdrażania oparta zostanie o racjonalne przesłanki. Aby osiągnąć szybkii zdecydowany efekt (skokowy) poprawy w relatywnie krótkim czasie, niezbędne jest zdecydowane i syste-matyczne przejście w sektorze publicznym z gospodarki papierowej do gospodarki elektronicznej.

Takie podejście eksponuje jednocześnie szczególną, obok edukacji, rolę sektora publicznego w trans-formacji gospodarki i społeczeństwa zgodnie z celami Strategii Lizbońskiej.

Sektor publiczny jest szczególnie ważny, ponieważ:• po pierwsze, w nowej gospodarce opartej na wiedzy sektor publiczny działający w stary („papiero-

wy”) sposób jest hamulcem rozwoju gospodarczego, a działający w nowy („elektroniczny”) sposóbjest stymulatorem rozwoju gospodarczego,

• po drugie, ponieważ przekształcony sektor publiczny stosujący technologie elektronicznego biznesustanowi wzorzec dla przedsiębiorstw, standaryzuje elektroniczną wymianę informacji i propaguje wie-dzę o nowych, elektronicznych sposobach realizacji procesów biznesowych, przez co ułatwia przed-siębiorstwom – szczególnie małym i średnim – uczestnictwo w gospodarce elektronicznej,

• po trzecie, ponieważ sektor publiczny łatwiej niż inne sektory może stosować techniki elektronicz-nego biznesu. Wynika to z faktu, że sektor ten operuje głównie na dokumentach, a dokumentymogą doskonale funkcjonować w formie elektronicznej,

• po czwarte, dostosowanie sektora publicznego do wymagań elektronicznej gospodarki otwiera ry-nek produktów i usług wysoko zaawansowanych technologicznie, przyczyniając się do zatrudnie-nia dobrze wykształconej młodzieży i zwiększenia potencjału gospodarczego kraju.

Dostosowywanie sektora publicznego do wymagań elektronicznej gospodarki obejmuje następującecztery główne zagadnienia:

449

• procesową organizację sektora publicznego,• świadczenie usług przez sieć,• algorytmizację procedur,• tworzenie i udostępnianie zasobów informacyjnych.Procesowa organizacja sektora publicznego oznacza, że sektor ten przejmuje odpowiedzialność za

procesy, a nie ogranicza się do poszczególnych etapów. Dzięki technologiom elektronicznego proceso-wania transakcji, taka zmiana – o fundamentalnym znaczeniu dla interesantów – nie wymagazmian instytucjonalnych w państwie. Oznacza bowiem jedynie konieczność oddzielenia warstwy infor-macyjnej, komunikacyjnej i transakcyjnej od warstwy instytucjonalnej.

Aby poprawić efektywność sektora publicznego, a w konsekwencji całej gospodarki, wystarczy utwo-rzyć w Internecie zintegrowaną witrynę procesu, na której:  

• po pierwsze, będą zawarte wszystkie informacje informujące szczegółowo jak przeprowadzić proces,• po drugie, będzie można uzyskać indywidualną konsultację komunikując się drogą elektro-

niczną z pracownikiem właściwej instytucji lub niezależnym ekspertem,• po trzecie, będzie można złożyć odpowiednie wnioski opatrując je elektronicznym podpisem do

wszystkich koniecznych instytucji, abstrahując od faktu, że są one od siebie niezależne i oddaloneod siebie,

• po czwarte, będzie można otrzymać zwrotnie drogą elektroniczną wszystkie wymagane dokumenty,zaświadczenia, potwierdzenia itp. również podpisane elektronicznie, a zatem mające pełną mocprawną,

• po piąte, interesant będzie mógł zobaczyć, jaki jest stan załatwiania jego sprawy, logując się doodpowiedniej bazy danych odpowiedniej instytucji,

• po szóste – interesant będzie mógł uiścić drogą elektroniczną wymagane opłaty i otrzymać należ-ne pokwitowania.

Oprócz ewidentnej poprawy jakości obsługi obywateli i przedsiębiorstw, podejście procesowe realizo-wane za pomocą technologii elektronicznych transakcji ma jeszcze inną poważną zaletę – nie wymagaujednolicania systemów informatycznych różnych instytucji, co jest nierealistyczne, chociaż bez-ustannie proponowane w różnych programach unowocześniania administracji. W elektronicznej

DYNAMIKA ROZWOJU E−USŁUG PUBLICZNYCH W POSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTWACH

Bez jednostek administracji i instytucji publicznych centralnychŹródło: Cap Gemini 2005

450

gospodarce konieczne jest doprowadzenie do algorytmizacji procedur administracyjnych, w celu ich au-tomatyzacji i uproszczenia. W gospodarce elektronicznej jednym z najważniejszych zasobów gospodar-czych jest informacja. Ogromna ilość wielorakich informacji posiadanych przez sektor publicz-ny, odpowiednio przetworzona i udostępniona może stać się nowym czynnikiem wzrostugospodarczego.

Źródło: Cap Gemini 2005 badanie eGovernment dla MNII

6.6. Informatyzacja edukacjiMłode pokolenie powinno zdobywać praktyczną, a nie teoretyczną wiedzę na temat przedsię-

biorczości i Gospodarki Opartej na Wiedzy.Proces ten zaczyna się już od szkoły. Młode pokolenie powinno zdobywać praktyczną, a nie teore-

tyczną wiedzę na temat przedsiębiorczości, prowadzenia działalności gospodarczej oraz jej wagi dla rozwojulokalnej społeczności i całego kraju. Ważne jest tutaj praktyczne podejście, praktyki, spotkania z przedsię-biorcami, wyjazdy do innych części kraju i za granicę w celu przyjrzenia się różnym modelom biznesu. Pro-gramy szkolne powinny uwzględniać konkursy na biznesplany oraz praktyczną naukę poprzez przedsiębior-czość uczniowską i studencką. Dobrym pomysłem jest prowadzenie konkursów, w których nagrodą jest uzy-skanie kapitału na rozpoczęcie działalności.

Kontynuacją programu szkolnego powinien stać się system rozwoju wiedzy i gotowości inwestycyjnejdla osób dorosłych pragnących rozpocząć działalność gospodarczą oraz przedsiębiorców już działających.

Programy szkolne powinny uwzględniać konkursy na biznesplany oraz praktyczną naukę po-przez przedsiębiorczość uczniowską i studencką. Dobrym pomysłem jest prowadzenie konkursów, w któ-rych nagrodą jest uzyskanie kapitału na rozpoczęcie działalności.

Od wykształcenia społeczeństwa będzie zależał popyt na produkty i usługi oparte na wiedzy, a odpopytu wewnętrznego na te produkty i usługi będzie w dużej mierze zależał rozwój gospodarczy. Od popytuna rodzime produkty i usługi oparte na wiedzy będzie też zależeć ich produkcja eksportowa.

Ze względu na gwałtowny i stały postęp naukowo-techniczny, objawiający się nowymi produktamii usługami, a także nowymi metodami i organizacją pracy, a w konsekwencji coraz to nowymi wymaganiamico do pracowników, w społeczeństwie informacyjnym konieczne będzie uczenie się przez całe życie,a nie głównie w młodości.

Konieczne jest, we wszystkich województwach Polski, w tym w szczególności w Polsce Wschodniej,zbudowanie systemu kształcenia ewolucyjnego, czyli systemu kształcenia przez całe życie, który obejmo-wałby i dzieci, i dorosłych. W tym celu:

451

• konieczne jest przebudowanie systemu kształcenia tak, aby dzieci i młodzież zostały w szkoleprzygotowani do kształcenia się przez całe życie, czyli wyrobienia w nich potrzeby i umiejęt-ności samokształcenia się,

• konieczne jest w Polsce Wschodniej stworzenie wspieranych przez państwo programów kształce-nia dorosłych,

• konieczne jest wypracowanie efektywnego systemu finansowania edukacji dorosłych, który pole-gałby na partnerstwie sektora publicznego i prywatnego oraz osób bezpośrednio zaintereso-wanych.

Nowy system edukacyjny nastawiony na kształcenie całego społeczeństwa przez całe życie nie możebyć oparty wyłącznie na bezpośrednim kontakcie uczącego się z nauczającym w klasie – musi zewzględu na koszty i zakres zagadnienia opierać się na zastosowaniu w dużej mierze, technik informatyczno-telekomunikacyjnych w procesach kształcenia. Takie podejście zakłada rozwiązanie problemu dostępudo komputerów i Internetu dla każdego ucznia, lub dorosłego uczącego się – w szkole, w pracy i w domu.

6.7. Rozwój Społeczeństwa InformacyjnegoRozwój Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce, czyli powszechna chęć i umiejętność obywateli, przed-

siębiorców, uczniów, nauczycieli, urzędników itp. do korzystania z technologii cyfrowych w codziennymżyciu społecznym i gospodarczym jest podstawą dla skutecznego rozwoju Gospodarki Opartej na Wiedzy. Todopiero spowoduje odpowiedni popyt na (cyfrowe) usługi i produkty gospodarki elektronicznej. Niezbędnajest permanentna akcja promocyjna, informacyjna i szkoleniowa dla obywateli:

• Szkolenia dla mieszkańców sołectw i miast realizowane zgodnie z zasadą jak największej dostępno-ści dla odbiorcy. Szkolenia te powinny być odpłatne, ale tak, aby nie stanowiło to realnej przeszkodydla uczestniczenia w nich (np. 1 zł za dzień szkolenia).

• Niezbędny jest rozwój Publicznych Punktów dostępu do Internetu, szczególnie na obszarach wiej-skich i słabszych gospodarczo.

• Ważne są również Telecentra, które promując Społeczeństwo Informacyjne mogą pełnić rolę biurpośrednictwa pracy, ośrodków szkoleniowych, doradztwa podatkowego, przyczyniając się do eduka-cji społeczności wiejskiej, promocji turystycznej terenów wiejskich, integracji środowiska wiejskie-go, tworzenia małego biznesu i jego wsparcia.

• Niezbędny w Polsce jest szybki rozwój telewizji cyfrowej i ułatwienie do niej dostępu jako po-wszechnego i skutecznego medium do uczestnictwa w gospodarce elektronicznej oraz edukacjiprzez całe życie.

6.8. Zwalczanie wykluczenia cyfrowegoNajwiększym zagrożeniem, jakie niesie ze sobą transformacja do Społeczeństwa Informacyjnego

i Gospodarki Opartej na Wiedzy, jest problem wykluczenia ze społeczeństwa.Uważa się, że przyczyną takiego wykluczenia jest zjawisko tzw. digital divide, czyli podział społeczeń-

stwa na tych, którzy mają, i tych, którzy nie mają dostępu do technik cyfrowych. Ten pogląd jest słuszny, aletermin „digital divide” podkreśla tylko stronę techniczną zagadnienia.

Prawdziwą przyczyną wykluczenia ze społeczeństwa jest nienadążanie za rozwojem społecz-nym i gospodarczym. Jeżeli przyspiesza rozwój nowej gospodarki, opartej na technologiach cyfrowychto należy zapobiec powstaniu nowego podziału społecznego prowadzącego do wykluczenia geograficzne-go lub ekonomicznego dużej ilości obywateli. Problem ten dotyczy zarówno pojedynczych osób, mniej-szych społeczności – na przykład pewnych grup zawodowych, jak i całych krajów. Dotyczy on w dużejmierze Polski Wschodniej.

452

T a b e l a :

OBECNOŚĆ TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH, KOMPUTERÓW I DOSTĘP DO INTERNETUW GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W 2004 I 2005 R. (procent gospodarstw domowych)7

Telefon Telefon komórkowy Komputer osobisty Internetkomór- umożliwiający (stacjonarnykowy dostęp do Internetu lub laptop)

2005 2005 2004 2005 2004 2005 2004

Ogółem 62% 23% 19% 40% 36% 30% 26%

M i e j s c e z a m i e s z k a n i a

Miasta powyżej100 000 mieszkańców 68% 32% 26% 49% 44% 40% 34%

Miasta liczącedo 100 000 mieszkańców 62% 22% 18% 40% 39% 32% 28%

Obszary wiejskie 55% 16% 13% 30% 25% 19% 15%

G r u p y d o c h o d o w e

Dochody miesięcznenetto powyżej 7200 zł 95% 59% 41% *86% 73% 71% 68%

Dochody miesięcznenetto od 3361 do 7200 zł 89% 48% 35% *77% 69% 67% 54%

Dochody miesięcznenetto od 1441 do 3360 zł 72% 26% 22% *48% 43% 37% 30%

Dochody miesięcznenetto poniżej 1440 zł 44% 14% 10% *21% 16% 14% 12%

* dane dotyczą tylko komputerów stacjonarnych (bez laptopów)

7. PODSUMOWANIE

Strategicznym wyzwaniem jest wsparcie młodych i wykształconych obywateli zamieszkujących Pol-skę Wschodnią w zakładaniu firm w miejscu zamieszkania oraz świadczenie usług dla całej Polski i Europy,co ograniczy ekspansję polskich najbardziej wartościowych zasobów ludzkich na Zachód.

Tworząc jednocześnie wewnętrzny rynek produktów i usług cyfrowych oraz wspomagając młodychludzi w zakładaniu przedsiębiorstw wytwarzających produkty cyfrowe i świadczących usługi cyfrowe możepowstać nawet kilkadziesiąt tysięcy MŚP.

Głównym celem jest więc pobudzenie przedsiębiorczości polskiej młodzieży w miejscu zamieszkania przezotwarcie rynku treści cyfrowych. Istotą programu byłyby masowe projekty (kilkanaście – kilkadziesiąt w każdejgminie) mające na celu świadczenie lokalnych usług cyfrowych w wąskim, dobrze sprecyzowanym zakresie.

Celem każdego takiego projektu byłoby tworzenie i uaktualnianie lokalnej treści w postaci cyfrowej,po pierwsze, na wewnętrzne potrzeby lokalnej społeczności, i po drugie, dla jej prezentacji na zewnątrz przezInternet w celu nawiązywania kontaktów, pozyskiwania inwestorów, poszerzania rynków zbytu, zachęcaniado przyjazdu turystów itp. Treści dotyczyłyby dowolnych dziedzin życia z zakresu lokalnej historii, geogra-fii, przyrody, kultury, zdrowia, oświaty, działalności gospodarczej, administracyjnej itd.

7 GUS, Warszawa, 2005.12.2: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r.

453

Osiągnięcie sukcesu w tworzeniu Gospodarki Opartej na Wiedzy w Polsce Wschodniej wymaga rów-noczesnego zaangażowania w promocję przedsiębiorczości w sferze usług i produktów cyfrowych, szkoleńdla przedsiębiorców i ich pracowników, ułatwienia małym i średnim firmom pozyskania kapitału na rozwój,silnego rozwoju infrastruktury sieci teleinformatycznych, ułatwienia dostępu do komputerów i legalnegooprogramowania dla wszystkich grup społecznych, szybkiej i skutecznej informatyzacji administracji pu-blicznej, daleko idącej informatyzacji edukacji w sferze treści jak i dostępu do infrastruktury, rozwoju społe-czeństwa informacyjnego nie tylko na obszarach wielkich miast, ale także na obszarach wiejskich oraz sku-tecznego zwalczania wykluczenia cyfrowego powstającego z powodów geograficznych, ekonomicznych czyspołecznych.

454

LITERATURA:

„Regional Innovation Strategy Pilot Projects. Article 10 of the European Regional Development Fund” Re-port,1998, European Commission, Regional Policy and Cohesion, Brussels

„Regional Innvation Strategies under the European Regional Development Fund Innovative Actions 2000–2002”,paper, 2002, European Commission, DG Regional Policy, Brussels

„A Practical Guide to Cluster Development. A report to the Department of Trade and Industry and the EnglishRDAs” Report, 2002, Ecotec, London

„The Cluster Initiative Greenbook”, 2003, Orjan Solvell, Goran Lindqvist, Christian Ketels, Stockholm„Final report of the Expert Group on enterprise clusters and networks” Report 2003, European Commission,

Enterprise Directorate General, Improving Business Support Measures, Brussels„Strategiczne cele gospodarcze i społeczne związane z globalnym społeczeństwem informacyjnym, elektroniczną

gospodarką i gospodarką opartą na wiedzy”, paper 2003 (22.8.2003) prof. dr hab. inż. Wojciech Cellary,Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

„Rozwój eGovernment w Polsce. 3 edycja badań eEurope”, Prezentacja PP, 2004, Capgemini consulting, dla MNiI,Warszawa

„Administracja w dobie zdematerializowanej informacji”, paper 2005 (23.9.2005) prof. dr hab. inż. WojciechCellary, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

„Innowacje – Potencjał Innowacyjny Polski Północno-Wschodniej” RTD Survey Review 2005, CASE-Doradcysp.z.o.o (VI program ramowy UE, MniI), Warszawa

„Wykorzystywanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r.” 2005, Główny Urząd Statystycz-ny (GUS), Informatorium, Warszawa

„Raport z inwentaryzacji Regionalnych Strategii Innowacji (RIS) w Polsce”, 2005, Polska Agencja Promocji Przed-siębiorczości, Raport, Warszawa

„Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do analizy szczegółowej” 2005, Polska AgencjaPromocji Przedsiębiorczości, Raport, Warszawa

„Innowacyjność polskich mikro-przedsiębiorstw”, paper, 2005, Aleksander Żołnierski, Warszawa„Rola ICT w rozwoju polskiej gospodarki i społeczeństwa informacyjnego”, Raport 2005, Marcin Piątkowski,

MFW i Centrum Badawcze TIGER, dla MNiI, www.tiger.edu.pl/piatkowski/„W kierunku społeczeństwa informacyjnego” 2005, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Informacja o działaniach„European Innovation Scoreboard 2005. Comparative Analysis of Innovation Performance” 2005, European

Commission and Trend Chart. www.trendchart.org„Innowacyjność 2006. Stan innowacyjności, metody wspierania, programy badawcze. Raport.” 2006, Polska Agen-

cja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa„Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002–2004” 2006, Główny Urząd Staty-

styczny (GUS), Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa„Cyfrowa Polska dla Każdego”, Paper 2006 (17.7.2006) prof. dr hab. inż. Wojciech Cellary, Akademia Ekono-

miczna w Poznaniu„Wstępna Koncepcja Realizacji Infrastruktury Społeczeństwa Informacyjnego w ramach Programu Operacyjne-

go Rozwoju Polski Wschodniej”, dokument roboczy (nie opublikowany) 2006, NASK, Warszawa„Wsparcie rozwoju Ściany Wschodniej poprzez rozwój przedsiębiorczości”, materiał roboczy 2006, Marcin Za-

górski, Gdańsk„Innovative strategies and actions: Results from 15 Years of Regional Experimentation”, Report 2006, European

Commission, Directorate General Regional Policy„Demand as a driver of innovation – towards a more effective European innovation policy” 2006, Finnish Gvt.

Discussion note to the informal meeting of the competitiveness ministers, Jyvaskyla, Finland, www.eu2006.fi„Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007–2013” , informacja prasowa 2006, Ministerstwo

Gospodarki, www.mg.pl„Administrative Capacity in the New Member States: The Limits of Innovation”, draft paper 2006, World Bank,

(not published)„Zintegrowana Platforma Teleinformatyczna. Wojewódzki System Powszechnej Informatyzacji i Bezpieczeństwa

Obywateli” Koncepcja dla 5 województw Polski Wschodniej 2006, Crowley Infrastructure DevelopmentGroup, Warszawa

455

Strategie regionalne polskich województw, 2006, dostępne pod www.mrr.gov.pl/Regiony/„Zasięg usługi ADSL TP”, Mapa – orientacyjny zasięg usługi, 5 województw Polski Wschodniej 2006, TPSA,

wewnętrzny dokument, Warszawa„Estonian ICT Cluster and Development Trends” 2006, Tarmo Kalvet, PRAXIS Center for Policy Studies,

eGovernance Academy, Tallin www.praxis.ee„EU Software and IT Service Study – Cluster Analysis”, Report 2006, Capgemini for European Commission,

Directorate Information Society.Cluster Initiatives in Developing and Transition Economies” 2006, Christian Ketels, Goran Lindqvist, Orjan

Solvell, Center for Strategy and Competitiveness, Stockholm

Lista stron internetowych wykorzystanych do przygotowania ekspertyzy:

http://www.innovating–regions.org/index.cfm

Buglarski ICT cluster: http://www.ictalent.org/content.aspx?mi=3&lan=EN

Slowenia: Construction Cluster of Slovenia http://www.sgg.si/index.php

Economic interest association of geomatic (geodetic) services providers – cluster GIZ–GI.http://www.competitiveness.org/cid/ciview/12/

Chorwacja: BIOS Printing and Publishing Cluster http://www.inkubator.hr/en/index.asp

Polska: ICT Pomerania http://www.ictpomerania.pl/content/

Włochy: Cluster IT & Software Engineering http://www.can–suedtirol.it/

Irlandia National Technology Park Limerick http://www.shannon–dev.ie/ntp/

Australia: About 200 microbusinesses in the southern Sydney region covering all aspects of the iCT businessfrom web design, hardware/software sales, telecommunications. http://www.theshireit.org.au/

FAQ na temat Silicon Valley Cluste http://www.ecomlink.org/E_Incubator/FAQ.asp?CategoryID=702

ICT w Kanadzie: http://strategis.ic.gc.ca/epic/internet/inict–tic.nsf/en/h_it06195e.html

456

Aneks 1Proponowane wskaźniki mierzenia innowacji dla Polski Wschodniej,

oparte na metodologii European Innovation Scoreboard(we współpracy KE oraz Joint Resaerch Centre), Bruksela 2005

Metodologia zawiera 26 wskaźników podzielonych na grupy, zostały one wypracowane na bazie wielolet-nich badań i testów i są corocznie modyfikowane i poprawiane. Wyniki kolejnego badania European InnovationScorecard, na rok 2006 będą opublikowane do końca listopada 2006.

Podstawy wdrożenia innowacji:• Czynniki wzmacniające efekt innowacji (5 wskaźników), mierzą czy istnieją strukturalne podsta-

wy rozwoju potencjału innowacyjnego 1. Absolwenci kierunków ścisłych i ekonomicznych na 1000 mieszkańców w wieku 20-29 lat 2. Ludność z wykształceniem wyższym na 100 mieszkańców w wieku 25-64 3. Dostępność internetu szerokopasmowego (ilość łącz na 100 mieszkańców) 4. Uczestnictwo w kształceniu przez całe życie (life-long education) na 100 mieszkańców w wieku 25-64 5. Poziom wykształcenia młodzieży (% ludności w wieku 20-24 z ukończoną szkołą średnią, maturą, itp.)

• Tworzenie wiedzy (5 wskaźników), mierzących inwestycje w B&R postrzegane jako kluczowe dla roz-woju Gospodarki Opartej na Wiedzy 1. Wydatki publiczne na B&R (% PKB) 2. Wydatki sektora prywatnego na B&R (% PKB) 3. Udział B&R dotyczącego średnich i wysokich technologii (% B&R w kosztach produkcji) 4. Ilość firm (%) otrzymujących środki publiczne na innowacje 5. Udział (%) wydatków uczelni wyższych na B&R finansowanych przez prywatne przedsiębiorstwa

• Innowacje i przedsiębiorczość (6 wskaźników), mierzących zaangażowanie firm na rzecz innowacji 1. MŚP wrażające u siebie innowacje (jako % wszystkich MŚP) 2. Innowacyjne MŚP współpracujące z innymi (jako % wszystkich MŚP) 3. Wydatki na innowacje (jako % obrotów firm) 4. Zaangażowanie kapitału wysokiego ryzyka w nowe przedsięwzięcia (jako % PKB) 5. Wydatki na technologie informatyczne i komunikacyjne (jako % PKB) 6. MŚP wdrażające nietechnologiczne innowacje (jako % wszystkich MŚP)

Efekty wdrażania innowacji:• Wdrożenia (5 wskaźników), mierzących poziom i efektywność wdrożeń, wyrażonych w formie dzia-

łań biznesowych i zaangażowania Kapitału Ludzkiego oraz uzyskania wartości dodanej w sektorachinnowacyjnych 1. Zatrudnienie w usługach związanych z wysokimi technologiami (jako % wszystkich zatrudnionych) 2. Wartość eksportu produktów zaawansowanych technologicznie jako % wartości całego eksportu 3. Sprzedaż produktów nowych na rynku (jako % całości sprzedaży) 4. Sprzedaż produktów nowych dla firmy, ale nie nowych na rynku (jako % całości sprzedaży) 5. Zatrudnienie w produkcji średnio i wysoko zaawansowanej technologicznie (jako % w całości za-

trudnienia)

• Własność intelektualna (5 wskaźników), mierzących osiągnięte rezultaty w kategoriach użyteczne-go know-how 1. Ilość patentów europejskich (EPO) na milion mieszkańców 2. Ilość patentów amerykańskich (USPTO) na milion mieszkańców 3. Patenty trójstronne (UE, US, narodowe) na milion mieszkańców 4. Nowe zastrzeżone znaki towarowe (UE) na milion mieszkańców 5. Nowe zastrzeżone wzory (UE) na milion mieszkańców