“Sa pangangalaga ng Wika at Kalikasan, Wagas na

Pagmamahal Talagang Kailangan”

ROJETT C. SARAZA

Tunay na nababakas sa bawat silakbo ng ating isipan at

damdamin, nababanaag ang munting pagsibol ng karunungan

mula sa ibaba patungong paitaas. Na sa bawat yugtong

dumaraan at lumilipas, unti-unting umiigting ang

pagkakabuklod-buklod at pagkakaisa mula sa ating mga sarili’t

isipan.

“Wika ko, wika mo, wika nila, wika nating lahat”!

Pagmasdan mo’t ating pagyamaning kusa. Kailanman wika’y

maihahalintulad sa pangangalaga ng ating kalikasan. Sapagkat

ang wikang buhay ay dinamiko, nahuhubog sa paglipas ng

panahon para makaagapay sa pag-usbong ng kaunlaran. Ang

wika rin kung mapapansin ay may sariling angkin at kakayahan

sa pagpapaunlad nito. Halimbawa’y mabisa ang wika kung ito’y

mapapaunlad sa pagsulong ng kaunlaran ng bayan, kultura,

komunikasyon at iba pang larangan. Ngunit sa positibong

pagpapakahulugang ito, marami pa rin ang nahihiwagaan at

gustong maunawaan kung ano nga ba ang tunay na

pagpapakahulugan sa “Wika” sa pangangalaga nito. Kung ang

wika ay behikulo ng paghahatid ng damdamin sa kinauukulan,

masasabing ito’y may pinagmulan noong unang panahon na

kung saan ay hindi maipaliwanag ng mga dalubhasa sa pag-

aaral ng wika o kung tawagin ay “Dalubwika”. Ito ay ang teorya

ng mga Wika o pinagmulan nito. Sa “Teoryang Ding-dong”, lahat

ng bagay sa paligid ay lumilikha ng sariling tunog nito; sa

“Teoryang Yum-yum”, ang bawat kilos ng tao o anumang bagay

na tumutugon sa kumpas o galaw ng kamay ng tao ay may

kahulugan; sa Teoryang Pooh-pooh”, ang mga tao ay natutong

magsalita dahil sa silakbo ng damdamin; sa “Teoryang Bow-

wow”, ang tao naman ay nanggagaya sa tunog ng hayop at sa

“Teoryang Yo-he-ho”, ang pagsasalita ng tao ay bunga ng

puwersang pangkatawan. Patunay lamang na sa mga paliwanag

na ito ay naipapakita ang kabihasnan ng wika. Batay na rin sa

maraming pagpapaliwanag, hindi sapat ang ganitong

kaliwanagan para mapatunayan na ang “Wika” ay may

pagpapahalaga at pangangalaga. Napapaloob din sa Wikang

Filipino ang mga antas nito kabilang ang “Balbal” kung saan,

naipapakita ang pakikipagkomunikasyon sa pamamagitan ng

pagsasalita ng impormal na usapin o mababang uri ng

pagsasalita kung saan ay makikita sa mga lansangan o kanto.

Ang “Lalawiganin” na kung saan, ang mga tao ay

nagkakaintindihan ng kanilang pakikipagkomunikasyon sa

pamamagitan ng sariling pagkakaintindihan batay sa kanilang

nakagawian o tumatak na sa kanilang kultura at tradisyon.

“Kolokyalismo” ay tumutukoy naman sa mga usaping impormal

o di-pangkaraniwan lamang na kalimitang matatagpuan sa

usaping pambahay o simpleng kaibigan na kung tawagin ay

“Kolokyalismong pangkaraniwan” at usaping pampaaralan

naman o mapormal na paglalahad ng usapin ay tinatawag na

“kolokyalismong may talino”. At ang “Pampanitikan” na

sumasaklaw sa pinakamataas na uri ng antas na kalimitang

nagagamitan sa usaping pormal na pagkakalahad tulad ng

Tayutay,Sanaysay, Maikling kwento at marami pang iba. Tulad

ng mga nabanggit na ito, masasabi ngang ito’y may

pagpapahalaga sa ating wika kung maipapasok rin dito ang mga

batas sa “Wikang Filipino”. Sa layunin ng batas na ito, ninanais

ang pagkakaroon at pagpapalawig ng wikang ito nang dahil na

rin sa mga batas na naitatag. Mayroong batas na nagsasaad na

kailangang awitin ang Pambansang Awit na “Lupang Hinirang”

sa salitang tagalog, kung saan ito’y pinagtibay noong mga

panahon na tayo’y nasa kamay pa ng mga banyaga. Maisasama

rin dito ang pagtuturo ng “Wikang Flipino” mula sa mataas at

pampublikong pampaaralan. Ito ay napalawig rin nang itatag

ang pagtutro sa Asignatura ng Filipino sa mga kolehiyo.

Gayundin ang mga pagtatatag ng batas na nagsasaad na

gagawin ng salitang “Filipino” ang mga gusali at pangalan ng

mga kompanya na kung saan ay maipapakita ang pangalan ng

isang Pilipino. At sa patuloy na pag-igting ng batas sa “Wikang

Filipino”, maging ang mga sertipiko, sedula, katibayan at

kaukulang papeles ay isasalin sa salitang Tagalog para nang sa

ganun ay mapabilis ang pagkaunawa ng bawat mamamayang

Pilipino.

Sa paglaganap ng mga adhikain at layuning ito,

pinangalagaan at pinangunahan pa rin ng ating “Ama ng

Wikang Pambansa”, sa katauhan ni Manuel Luis Quezon ang

sangkap sa pagpapaunlad ng wika. Una na rito ang pagdiriwang

ng “Linggo ng Wika” kung saan sakop ang kapanganakan ni

Francisco “Balagtas” Baltazar mula Marso hanggang Abril at

ito’y napalitan naman ng “Buwan ng Wika” sa buong buwan ng

Agosto. Pinapatunayan dito ang saklaw sa pagkatuto at

pagpapalawig ng kaalaman sa pagiging malikhain sa pagsulat

ng Sanaysay, Maikling kwento, Tula, Talumpati at

pakikipagtalastasan sa Balagtasan. Pangalawa ay ang paghalal

nya sa mga kinatawan na mangangalaga ng batas ng wika sa

bawat lalawiganin ng bansa kung saan ay napapaloob ang mga

alituntunin at layunin sa pag-usbong sa pakikipagkomunikasyon.

At ang pangatlo ay ang pagtatatag ng iisang Wikang Pambansa

na “Wikang Filipino”. Ito ay para sa ikabibilis at ikauunlad ng

pakikipagkomunikasyon ng mga Pilipino sa buong bansa at

mapabilis ang pag-usad ng pagkakaintindihan sa mga lugar na

malalayo at magkakaiba.

Ayon na rin mismo kay Manuel Quezon, hindi kailangang

maging isang sagabal ang ibang wika sa sariling wika.

Nababakas rito ang pagtangkilik o pagpapanatili ng pagkahilig

sa salitang banyaga kung saan ay kalimitang ginagamit ito sa

pakikipagkomunikasyon sa bawat sulok ng Daigdig. Ito ay ang

paggamit ng salitang “Ingles”. Popular na gamitin sa mabilis na

pagkakaunawaan ng iba’t-ibang tao. Kung ating babalikan ang

nakaraang panahong Amerikano sa ating bansa, sila ang

nagtulak sa atin na magkaroon ng edukasyon para magkaroon

ng sariling kakanyahan at karunungan. Sabi nga, “Ang

Edukasyon ang susi sa kaunlaran ng bayan”. Sa kanila tayo

natutong magsalita ng Ingles. Kaya naman ang bawat isa ay

mabilis na nagkakaunawaan. Ngunit sa ganitong pagkakataon,

alalahanin na sa bawat ikot ng buhay, ang sariling wika ay

kailanma’y hindi dapat itakwil. Ika nga ng ating pambansang

bayani na si Gat.Jose Rizal, “ang hindi magmahal sa sariling

wika, ay higit pa sa hayop at malansang isda”. Patunay lamang

ito na hindi dapat lapastanganin ang wikang nakagisnan.

Maihahalintulad rin ito sa mga bayaning nagtanggol sa

ating bayan at isa sa maipapahiwatig rito ay si Gat.Jose Rizal.

Siya ay naghimagsik gamit ang pluma sa pagsulat o paglathala

ng nobela na sumasaklaw sa maling pamamalakad at pag-

aalipusta ng mga kastila sa mga Pilipino. Isa sa nagawa ni

Gat.Jose Rizal ay “Noli Me Tangere” na kung sa tagalog ay

“Huwag mo akong Salingin”. Kaya naman sa nagawang

paglabag ni Gat.Jose Rizal laban sa mga kastila, sya ay

nahatulan ng kamatayan at binaril sa Bagumbayan(Luneta

Park). Makikita sa pagkakasalaysay ng buhay ni Gat.Jose Rizal

ay ang lubusan niyang pagmamahal sa kanyang bayan na

maikukumpara sa wikang pinangngalagaan.

Sa paglipas ng mga henerasyon, nababago, napauunlad at

nadaragdagan ang bokabularyo ng bawat wika. Sa bawat tao na

nabubuhay at nagkakaroon ng puwang sa Daigdig, nagkakaroon

ng ambag sa lipunan sa pagbabahagi ng bagong tuklas ng salita

at dayalekto. Ibatay na lamang sa kasalukuyang panahon,

kakaiba at mulat sa modernisasyon at makabagong teknolohiya,

ibang-ibang sa mabilis na transportasyon at komunikasyon,

lalung-lalo na sa mga kabataan, silaw sa mga bagay na

nakalilibang at madalas kahiligan ang mga usong-usong

kagamitan tulad ng “computer” na talamak sa paglalaro ng mga

larong dota, “cellphone” na mailalarawan sa pagtetext nga mga

salitang padaglat, pagpapaiksi, pagpapaganda ng salita,

pagpapaarte, pagbibigay itsura sa salita na kung tawagin ay

“jejemon”. Ito ang madalas na nasasambit ng mga kabataan sa

ngayon sa kanilang pagpapahayag ng damdamin sa kapwa,

kaibigan at kamag-anak. Ngunit sa pamamaraang ito,

maituturing na “salot sa lipunan”, dahil kung mapapansin sa

bawat salita, pantig, baybay at bigkas ng pangungusap, mali at

taliwas sa tamang paggamit ng salita sa wika. Nagkakaroon

tuloy ng pagka-mangmang sa gawaing ito dahil impormal na

usapin sa pagpapahayag ng salita. Kaya’t tuloy nagkakaroon ng

komplikadong pananaw sa pagsasalita dahil hindi lubos

maintindihan ang tamang paggamit na humahantong sa maling

pamamaraan. Kaalinsabay naman nito ang pag-usbong ng

“jejebuster”. Dito naman napapaloob ang pagpuksa at pag-iwas

sa gawain ng “jejemon” sa pagpapahayag ng tamang layunin sa

wika. Nasasansala ang pamamaraan ng “jejemon” sa

pagpapadagdag ng salita sa bokabularyo ng wika at hindi

kailanman ito na maibibilang sa Antas ng Wika. Sa

pagkakatuklas ng mga ito, dito nasusukat ang hangganan at

katapusan ng modernisasyon na sa bandang huli ay may

kaakibat na kagandahan at kapintasanan. Bagkus, marami pa

ring mga Pilipino ang di nakapag-aral na kung kaya’t sila’y hindi

nakasasabay sa daloy at silakbo ng pagbabago sa lipunan.

Maihahalintulad rito ang mga Mangmang. Sila ang mga taong

hindi nabigyan ng sapat na karunungan para sila’y pumaitaas at

para umunlad. Ang nasasambit nila sa bawat kanilang salita ay

bulol o kung minsan ay mali ang pagkakabigkas ng isang

tamang salita. Humahantong sa panlalait ng mga nakatataas sa

kanila. Sa lipunang ginagalawang ito, nagkakaroon ng mayaman

o mahirap, mababa o mataas na antas sa buhay.

Sa bansang Pilipinas, nagtataglay ng napakaraming

wikain sa iba’t ibang rehiyon. Humigit pitong libong pulo ng

bansa ay humigit kumulang naman na nasa isang daang

dayalekto na ginagamit sa bawat lalawiganin sa Pilipinas. Dito

nababatid ang sariling dayalekto ng bawat lalawiganin sa

Pilipinas. Doon lamang kalimitan nagkakaroon ng sariling

pagkakaunawaan ng dahil na rin sa nakagawiang salita.

Napakahirap talagang unawain na sa bawat bansa ay may

kanya-kanyang wikang sinusunod. Hindi alintana ang

pagbubungang ito sa mapurol na paglilinaw ng isipan. Ito ang

dahilan kung bakit kinakailangang magkaroon ng isang wikang

pambansa na siyang magiging daan sa pagkakaisa.

Kung sa tunay na pagpapahalaga sa wika, maraming

ispekulasyon ang nababalot sa bansa. Nandyan ang mga

Pilipinong hitik sa paggamit ng linggwaheng banyaga tulad ng

Ingles. Sa simula’t simula pa lamang nang sila’y bata ay

tinuruan ng magsalita ng ganitong klaseng wikain. Kaya naman,

sariling kulay ay nalulusaw sa buhay ng wika. Dahil naipapakita

rito ang hindi pagkagawi sa sariling wika ng ibang Pilipino na

mas napag-tuunan ay ibang wika. Pagdating sa talakayang

Filipino, mangmang sila dahil wala silang alam sa simulain ng

wikang ito. Ito ang mabigat sa kalooban dahil sarili mong wika

ay hindi mo maintindihan. Kung palalawigin ang isipan, mas

magandang naisin na maging mangmang sa ibang wika kaysa sa

sariling wikang nakagawian. Pagpapatunay lamang ito na sa

bawat hakbang sa tatahaking landas, unahin muna ang sariling

atin bago ang kanila. Habang ang wika ay umuunlad at

nababago sa paglipas ng panahon, sumasakay naman dito ang

kalagayan ng “Kalikasan”. Kalikasan na sa ngayo’y kailangang

pagyamanin at alagaan ng buong puso’t isipan. Saklaw ang

kalikasan sa Yamang-tubig, Yamang-lupa, Yamang-mineral,

Yamang-kagubatan at Yamang-hayop sa kapaligiran.

Tila isang ginto ang likas-yaman sa isang bansa dahil ito

ang bumubuhay sa lahat ng pangangailangan ng lahat ng may

buhay na nilalang sa daigdig. Dahil kung walang kalikasan,

walang mapagkukunang-yaman na ikabubuhay ng bawat isa.

Kitang-kita na sa kasalukuyang panahon na ang “Inang-

Kalikasan” ay unti-unting naghihikahos sa pagsisira ng mga tao.

Napapabayaan ng lubusan dahil sa mali na ring pamamaraan ng

pagkinabang rito. Kaya naman nagkakaroon ng mga kalamidad.

Tulad ng Bagyo na nagbubunga sa pagkasira ng mga

kabuhayan, pagkaguho ng kabundukan, pagbaha, pagkakasakit

at pagkasawi ng mga tao. Pagsabog ng mga Bulkan na

nagdudulot rin ng pagkasira ng mga kabuhayan at nagdudulot

ng sakit sa tao. Sobrang init ng Mundo na nagdudulot ng

kakulangan sa tubig at mabilis dapuan ng mga dumi ang mga

pagkain. Pagkakalbo ng Kabundukan na nagdudulot ng pagbaha

sa mga lugar at pagkasira ng mga tirahan ng hayop at kawalan

ng pagkukunang yaman at pagkain. Ilan lamang ito sa mga

pinsala na idinulot sa kalikasan.

Bigyan natin ng puwang ang kalikasan sa ating mga puso.

Sa pag-aangkat at pagbebenta ng suplay ng bigas sa bawat

bansa, nagkakaroon ng kita ang bawat negosyante na

nagbibigay kabuhayan at ito’y maibebenta sa mga mamimili. Sa

pagbebenta ng mga prutas at gulay na talaga namang kaakibat

sa pagtulong sa ating pangangatawan. Sa pagmimina ng mga

ginto’t pilak sa mga kabundukan na nagbibigay ng malaking kita

at halaga sa mga namumuhunan. Ito ang mga pangunahing

pinagkukunang-yaman sa ating bansa mula sa kalikasan.

Pansinin na rin ang nakasusulasok ng mga ilog na

nagdudulot ng sakit kapag naamoy ang mabahong basurang

lumulutang rito. Sa ganitong sitwasyon, binibigyang-diin at

lunas ang mga ahensyang responsable rito para bigyang linis sa

pamamagitan ng pagkakaroon ng mga programa tungo sa

paglilinis ng mga kanal, ilog, lawa, sapa at kung anu-ano pang

anyong tubig. Ang pag-iwas din at di pang-aabuso sa paghuhuli

ng mga isda at huhulihin lamang ang mga isda sa tama at anyo

nito. Pagtigil rin sa pagsisira ng mga tirahan ng isda tulad ng

“coral reefs” para ipagbenta at magkaroon ng kita.

Ngunit sa ilan lamang nitong pangangalaga sa kalikasan,

mayroon pa ring lumalabag sa mga batas ng kalikasan. Sa mga

taong nagpuputol ng puno, matapos anihin ang pagputol ng mga

puno sa kabundukan ay nakakaligtaan ng palitan o taniman ng

higit sa tatlo ang katumbas ng isang pagputol ng puno. Kaya

dapat ay binibigyan ito ng karampatang parusa para maiwasan

ito. Sa mga taong lapastangan na pinapatay ang mga hayop na

walang kamuwang-muwang na ginagawang alternatibong

kagamitan o kasangkapan, dapat na mabigyan rin ng parusa

para masugpo ang ganitong mga katiwalian.

Lubusan rin naman sa pagpapatayo ng mga gusali at

subdibisyon sa mga lugar na kagubatan at humahantong sa

pagkawala ng magagandang tanawin ng puno’t halaman.

Nabibigyan ng importansya ang pagpapalaganap ng lakas ng

teknolohiya na kung minsan ay nagdudulot ng masama dahilan

sa maling pamamaraan ng gawaing ito.

Kailangang ito’y maibsan sa tulong natin kung tayo’y

magkakapit-bisig. Sa simpleng pagtulong, halimbawa, tayo’y

magtatapon ng basura, agad nating pakaisipan ang

paghihiwalay nito mula sa nabubulok, di-nabubulok, muling

nagagamit at plastik na basura. O di-kaya’y sa pagtatapon ng

balat ng “candy”, kung walang mapagtapunan ng basura,

maaaring ilagay muna sa bulsa o kung may malalagyan at tsaka

ito’y itapon kapag mayroon ng mapagtatapunan. Sa mga

simpleng pamamaraang ito, malaki ang maiaambag nito sa

kalikasan.

Sa mga “watershed” na tumutulong sa pagpapanatili ng

kalinisan ng tubig sa mga “dam” at ito’y maisusuplay sa mga

kumokonsumo. Mas mainam ring panatilin na maraming puno

ang isang lugar para sila’y magsisilbing sisipsip ng mga tubig

kapag may baha sa kanayunan at magkaroon ng sariwang

hangin sa ating mga katawan. Ang likas ay yaman at ang yaman

ay likas. Sabi nga, “Tao ang sumira sa kalikasan, tao rin ang

tutulong at muling magbabalik sa dating sigla at ganda ng

kalikasan.

Kung ang pag-ibig ay pagmamahal, gayundin sa kalikasan

na dapat mahalin at pagyamaning kusa. Dahil ito lamang ang

tanging sangkap sa pag-usbong ng ating ikabubuhay.

Tunay nga na mahiwaga ang kalikasan sa pagpapaunlad

ng wika, dahil sa pagdaan ng panahon mas lalo pang

napapatunayan na ang wika ay may marami pang nananatiling

lihim ayon sa pagkakagamit nito sa isang patalastasan o sa

usapan man.

Noong hindi pa nasasakop ang Pilipinas, may sarili na

itong wikang ginagamit, mga wikang katutubo na lumaganap sa

buong kapuluan ng Pilipinas at naging isang maunlad na bayan

dahil na rin sa tulong ng mga wika na napagsasalinsalin sa iba’t-

ibang paraan ng pananalita o gamit nito sa mga paksang pinag-

uusapan.

Ang wika ang buhay ng bawat tao. Kung hindi dahil sa

wika, ang mga tao ay walang pagkakaisa at pagkakaunawaan.

Sa pamamagitan ng wika mas malaya nating naipaparating sa

ibang tao ang naisasaloob natin at kung ano ang nais nating

ipaalam. Ang wika ay sangkap sa kapayapaan, dahil ito ang

nagtataguyod sa ating pagkamakalikasan at pananalig na

magkaroon ng katahimikan sa lugar na ating ginagalawan.

Dahil sa karunungan na taglay ng tao ay unti-unti niyang

natutuklasan ang mga makabagong pamamaraan sa paggamit

ng wika. Mula sa maliit na detalye ng paggamit ng wika ay

nagkaroon ng pagpapalawak ng gamit nito, dahil sa patuloy na

pagtutuklas ng mga tao kung paano, sa anong pamamaraan at

kailan ginagamit ang wika. Batay sa mga pag-aaral, ang wika

ang pangunahing kasangkapan sa pagpapalaganap ng

kaunlaran at karunungan.

Mahalaga ang wika sa bawat isa sa atin. Dito nahuhubog

ang tunay na kakayahan ng isang tao. Sa malao’t madali, ang

wika ang tanging yaman na dapat ingatan at pagyabungin pa sa

paglipas ng panahon. Sa wika makikita ang kagandahan at

kariktan ng isang bagay. Maaaring maging daan ang wika sa

maayos at magandang pakikipagkomunikasyon sa iba’t-ibang

panig ng Daigdig. Ito ang nagbibigay karangalan sa isang tao na

may pagpapahalaga sa wika, damdamin ng ibang tao at

kakayahang makibagay sa ibang mga tao sa napapaligid sa atin.

Kapakinabangan ang wika lalo na dito sa ating bansa. Nakikilala

sa pagkakaroon ng maraming katutubong wika. Dahil dito,

nagkakaroon din ng sariling wikang pambansa ang Pilipinas,

dahil kung hindi mangyayari iyon, hindi magkakaintindihan ang

mga taong naninirahan sa isang lugar.

Mahalagang mabigyan ng pansin ang Wika. Dahil kung

ito’y hindi mapapag-aralang mabuti, papaano na ang bansang

Pilipinas na ating ipinagmamalaki sa buong Daigdig? Matatawag

pa kaya itong tunay na likha ng Poong-Maykapal, na kung saan

lahat ng mga magagandang tanawin ay sadyang iniukit para sa

katanyagan ng Pilipinas.

Ang kalikasan ay maihahalintulad sa wika. Kung hindi

iingatan at hindi papayabungin ay masisira at mawawalang

saysay. Hindi ito maaaring mapakinabangan ng maraming tao

kung ito’y pinapabayaan at isinasawalang-bahala. Mahalagang

pagkaingatan ang kalikasan, dahil ito ang nagsisilbing tanglaw

natin sa ating magiging kinabukasan o hinaharap sa buhay.

Kung magiging realidad ng ating buhay ay wasak, walang

pakialam sa damdamin ng ibang tao at walang pakundangang

pagkasira ng ating kalikasan. Ang yaman ng isang bansa ay

makikita sa mga yamang likas na ito.

Kaagapay ng wika ang pag-iingat sa kalikasan. Sa

pamamagitan ng wika, nagkakaroon ng pagbabago sa kalikasan.

Napahuhusay nito ang kakayahan at abilidad ng tao na

umagapay sa kaunlaran ng bayan. Wika, nagbibigay

pagpapahalaga sa tunay na kariktan ng mga bagay-bagay na

makikita sa paligid.

Ang wika ay parang pagmamahal, na kung minsan ay

masarap at kung minsan nama’y masalimuot. Hayaan mong

isipan mo ang gamitin sa pagpapalago ng wika, kaysa sa ang

hayaan mo na wika ang pumailanlan sa iyo at magdikta.

Mahalaga sa wika ang naiintindihan at madaling maunawaan.

Sa paggamit ng wika, malaya nating naipapahiwatig at

naipadadama ang tunay na ibig nating sabihin. Ang wika ang

naghahango sa tao na makamtan ang tagumpay na hinahangad.

Ito ay sumasalamin sa bawat diwa ng tao sa tuwing sya’y

makikipag-usap.

Pagkumparahin natin ang dalawa: ang Wika at Kalikasan.

Sa wika ay sumasalamin sa tunay na nayayanig at silakbo ng

damdamin. Dito napapatunayan ang pormulasyon ng dayalekto

at salita. Sa bawat nasasambit, iba’t-ibang wika ang kanilang

ginagamit. Mayroong Espanyol, Koreano, Tsino, Ingles, Latin,

Griyego, Afrikano, Italiano, Niponggo, Britanya at kung anu-ano

pa. Masasabi na sa bawat bansa na mayroong ganitong wika ay

mapatutunayan ang pagpapahalaga sa kanilang wika dahil

naipapakita ang tunay na diwa ng kanilang sangkap sa

pakikipagkomunikasyon. Sa bawat wikang kanilang ginagamit,

umuusbong ang lahi ng kanilang samahan dahil dito umiinog

ang kanilang pinagmulan.

Mula sa bayan ay nagkakaroon ng simpleng pamumuhay

gamit ang kanilang wika sa pakikipagkomunikasyon at

nagsisilibing tulay sa pag-unlad ng bayan. Sa bawat oras na

dumarating at lumilipas, sa bawat pangyayari na nagaganap at

sa bawat buhay na naiwawaglit, ang wika ay laging nandyan na

nakaagapay kung tayo may madarapa at malulugmok sa

karimlan.

Kaparis nito ang kalikasan, ang kalikasan ang lakas ng

sangkatauhan. Sapagkat dito tayo lahat kumukuha ng ating

ikabubuhay sa pang araw-araw na pamumuhay. Bukas palad na

isapuso at isaisip na ang pagtrato ng tama sa kalikasan ay

magdudulot ng kaginhawaan sa sanlibutan. “Bato-bato sa langit,

tamaan ay huwag magagalit”. Sa mga pilit na inaalipusta ang

pagtrato sa kalikasan at patuloy itong inaabuso, kaya’t ang ganti

ni “Inang-Kalikasan” ay pagkamuhi at bagsik sa atin.

Sinasalamin rito ang anyong likha ng Poong-Maykapal

para paunlarin sa pagkilos ng pag-ikot ng buhay sa

pakikipagsapalaran tungo sa maunlad na pamumuhay. Bagkus,

hindi lamang pangangalaga sa kalikasan ang dapat

pakatandaan, kalikasan mang ituring ngunit pagmamahal ng

tama sa kalikasan ang ituring dito.

Kung minsan, mapupuna sa kasalukuyang panahon na

walang pakialam kung ano na ba ang nangyayari sa lagay ng

kalikasan at pag-usbong ng wika. Dito naipapahayag ang tinik at

suliranin na napapaloob sa lipunang ginagalawan. Matapos

pakinabangan at pagkuhaan ng ikabubuhay ang kalikasan, pilit

ibinabalik naman ay pagkawalang saysay rito dahilan na rin sa

pagiging makasarili sa buhay. Hindi alintana ang iba pang

bagay na maaari pang maibahagi sa iba sa tunay na mga

nangangailangan.

Kung sa wika rin ang pag-uusapan sa lipunan, may mga

pagkakataong sagana sa kaunlaran ng pamumuhay ngunit hindi

wasto ang pagpapahalaga nila sa wika. Sa mga sitwasyong ito

ay maihahalintulad sa mga taong iginagapang ang salita ng

pabalang at pagbagsak na napapatungkol sa pagbatikos ng

wika. Wikang kinagawian ngunit kinahihiya dahil mas nanaisin

ang ganda ng ibang wika kaysa sa sariling pagkagawi. Ito ay

maikukumpara sa walang moral na kaluluwa.

Puso sa puso, ngipin sa ngipin, utak sa utak, mata sa

mata.! Hayaang pagkrusin ang landas ng kalikasan sa pagsabay

sa pag-angat ng wika. Bubungkalin ang napagpasyahang

desisyon sa pangangalaga ng kalikasan. Tatawaging isang

mabisang solusyon sa naghihikahos na Kalikasan. Pero paano

nga ba maisasagawa ang mga ito? Sa mga desisyong

napagpasyahan, mismo sa ating mga sarili magmumula ang

pagbabago dahil sa simpleng pagtulong sa ating mga sarili ay

napalalawig ang signos ng kapalaran sa buhay na magdadala sa

payapang pamamaraan. Tulad sa wikang pinapaunlad at

pinagbubuti, ito’y isa rin sa mahalagang sangkap na ating

damhin at lamunin sa ating mga isipan. Kung ang wika nila ay

iba sa iyo, bigyan mo ng pagpapahalaga at respeto ang kanilang

wika tanda ng paggalang rin sa iyong wika. Unawain ang

nasasambit sa kanilang uhaw na labi sa kinauukulan na dapat

bigyang importansya at sagot sa pag-iintindi sa kung anong

meron ang ibang wika nila sa ibang wika mo. Parang isang pipi

na pinagkaitan ng pakikipagkomunikasyon sa iba, kung ano ang

ginagawa nila at nasasambit, unawain at huwag bigyang malisya

at pintas dahil iyon lamang ang tanda ng kanilang

pagkakaunawaan.

Ngunit sa mga salaysay na pagkakalahad dito, paano nga

ba mapangangalagaan ng tunay at wagas na dapat ay

kailangang pahalagahan ang wika at ang kalikasan? Mula noon

hanggang ngayon, maituturing na isang buhay ang wika at

kalikasan, dahil ito’y nilikha ng Poong-Maykapal gaya ng

pagmamahal nya sa sanlibutan.

Pagmasdan at pakapurihin. Wika at Kalikasan, sabay na

pauunlarin? Di bat kaysarap pakinggan ang ganitong

pagpapahiwatig sa atin dahil mismo ang dalawang ito ang

pangunahing sangkap sa ating buhay. Kung walang wika, paano

tayo magkakaunawaan at kung wala namang kalikasan, ano ang

magsisilibing buhay natin sa pang araw-araw. Talaga namang

magkahambing at pantay ang pagpapahalaga sa wika at

kalikasan dahil nasusukat ang kaangkinang lakas sa masalimuot

na kaganapan. Kaganapang maghahatid sa atin sa matiwasay na

buhay. Nagbubunsod ng matibay na paniniwala na kayang

pagsabayin na walang pag-iimbot at walang sagabal sa

pagpapakahulugan ng tamang pangagalaga sa Wika at

Kalikasan ng bansa tungo sa Wagas na pagmamahal saan mang

panig ng isang wikang kaparis ng kalikasan.