1. Panevropski manifest

2. Memorandum o organizaciji režima Federalne evropske unije – projekat Brajan.

3. Evropski pokreti poslije II svjetskog rata.

4. Nastanak evropskog pokreta ujedinjenja.

5. Formiranje savjeta Evrope.

6. Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda.

7. Vojnopolitičko povezivanje i blokovska podjela.

8. Šumanova deklaracija.

9. Nastanak tzv. Montana unije

10. Rimski (osnivački) ugovori. 1

• 1. Panevropski manifest.

• Dokument nazvan “Panevropski manifest” objavljen je 1924 godine, kao osnivački dokument prvog savremenog pokreta “Panevropa” (evropska savezna država ili savez država), koji je zastupao ideju evropskog ujedinjenja, konstituisanjem “Panevropske unije”, 1923 godine. Ovim dokumentom, osnivač ovog pokreta, austrijski kosmopolita, grof Kudenov – Kaljari razradio je ideju “Panevrope”. Ovaj dokument je objavljen 1924. godine a usvojen je na I kongresu ovog pokreta održanom u Beču 1926. godine, pred oko oko 2000 učesnika iz 24 zemlje. Inspirisan idejama Panevropskog pokreta,(u kojem su se zalagali za carinsku uniju, zajedničku valutu, vojni savez i zaštitu nacionalnih manjina), počasni predsjednik Aristid Brijan – ministar spoljnih poslova Francuske je 1929. godine pred skupštinom „Društva naroda“ u Ženevi kao predstavnik Francuske, održao govor u kojem je apelovao na narode Evrope da oforme neku vrstu federalne veze a što je bio i prvi zvanični prijedlog jedne vlade o povezivanju svih država i naroda. Danas se na čelu pokreta, koji još uvijek postoji, nalazi nadvojvoda Oto von Habsburg.

2

• 2. Memorandum o organizaciji režima Federalne evropske unije – projekat Brajan.

• Ovaj memorandum objevljen je u maju 1930. od strane Francuske koja je bila zadužena da precizira prijedlog iznesen u Ženevi. Predstavio ga je Aristid Brian - francuski međuratni ministar spoljnih poslova i član „Panevropskog pokreta“, kojeg je 27 evropskih državnika ovlastilo da sastavi plan, odnosno, „memorandum za evropske vlade“. „Brianov plan“ predviđao je „elementarni ugovor o uspostavljanju osnovnih principa moralne unije Evrope“, i „osnivanje Evropske konferencije i njenog stalnog političkog odbora“, dok bi se „posredstvom principijelnog ugovora o privrednoj solidarnosti ustanovio cilj, koji bi za idealan konačni cilj njene carinske politike podrazumjevao i ostvarenje zajedničkog tržišta. Ovo predstavlja i prvo zvanično pominjanje termina EU u nekom formalnom državnom dokumentu. Ovaj projekat, poznat kao ”Projekat Brijan”, nije realizovan iz više razloga, kao što su uspon Hitlera, širenje fašističke ideologije na Evropskom kontinentu, i velika ekonomska kriza u periodu od 1929. – 1933. godine. Zanimljivo je da je jedina evropska vlada koja je bezrezervno podržala memorandum bila vlada tadašnje Jugoslavije, dok su Britanci i Italija bili protiv. „Brianov plan“ formalno je predat „Studijskoj komisiji za evropsku uniju“, kako se zvalo jedno tijelo Lige naroda, ali koje je nakon bezbroj besplodnih sjednica obustavilo rad čime je propao Brajanov plan.

3

3. Evropski pokreti poslije II svjetskog rata. • U periodu poslije II svjetskog rata nastao je značajan broj

evropskih pokreta, naročito tokom 1946 i 1947 godine. Pored obnavljanja „Panevropske unije“ osnovane su Evropska parlamentarna unija i Evropska unija federalista. Ovi pokreti su nadahnuti nadnacionalnom ideologijom i pripadaju kategoriji tzv. Čistoevropskih integracija. 1947 godine na inicijativu Pola Van Zelanda osnovana je Evropska liga za ekonomsku saradnju.

4

4. Nastanak evropskog pokreta ujedinjenja. • 1948. godine u periodu od 7 – 10 maja u Hagu je održan

kongres na kojem je ustanovljen Evropski pokret ujedinjenja i usvojene tri rezolucije. Jedna je politička, druga ekonomsko socijalna i treće kulturna, a postavljen je i zahtjev da se sazove Evropska skupština koja bi se sastojala od članova parlamenta pojedinih evropskih zemalja. Ove inicijative su odlučujuće uticale na formiranje Savjeta Evrope i donošenje evropske konvencije o zaštiti ljudskoh prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine.

5

5. Formiranje savjeta Evrope. • Statut o formiranju Savjeta Evrope potpisan je u

Londonu 5.5. 1949. godine, a sjedište ovog Savjeta je bilo u Strazburu. Savjet Evrope ne treba poistovjećivati sa Savjetom evropske unije, jer se radi o različitim organima. Države osnivači Savjeta Evrope su Belgija, Danska, Francuska, Velika Britanija, irska, Italija, Luksemburg, Norveška, Holandija i Švedska.

6

6. Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda.

• Donesena je 4.11.1950. godine u Rimu pa otuda i naziv ”Rimska konvencija”. Ova konvencija ide dalje u zaštiti ljudskih prava u odnosu na univerzalnu ili opštu deklaraciju UN o zaštiti osnovnih ljudskih prava i sloboda iz 1948 godine. Ono što je specifično za ovu konvenciju je to da predviđa mogućnost da pojedinac, tj. Građanin jedne države može tužiti i sopstvenu državu.

7

7. Vojnopolitičko povezivanje i blokovska podjela.

17. marta 1948. godine Velika Britanija, Francuska i zemlje Beneluksa zaključile su ”Briselski pakt” koji je bio začetak nastajanja ugovora o sjevernoatlanskoj zajednici ili NATO paktu. Ovaj pakt je zaključen na period od 50 godina i trebao je da osigura kolektivnu odbranu država članica i da pospješi njihovu ekonomsku, socijalnu i kulturnu saradnju. Nakon osnivanja NATO pakta, ovaj pakt je izgubio svoj značaj i prestao da bude centralno mjesto za koordinaciju aktivnosti koje se odnose na bezbjedonosnu politiku. Oktobra 1954. godine u Briselski pakt je ušla i SR Njemačka, a došlo je i do preimenovanja u Zapadnoevropsku Uniju. Mjesec nakon Briselskog pakta, tj. aprila 1948. osnovana je Evropska organizacija za ekonomsku saradnju u čiji sastav ulazi 16 država zapadne Evrope, a SAD i Kanada bili su pridruženi članovi. To su bili prvi temelji okupljanja u zapadnoj Evropi za koje je podsticaj dolazio izvana tj. od strane SAD i njihovog eksponenta Velike Britanije. Sjevernoatlanski savez ili NATO savez je međunarodna bezbjednosno odbrambena organizacija, koja je formirana u Vašingtonu 4 aprila1949 godine. Članice ovog pakta se slažu da se oružani napad protiv jedne ili više članica u Evropi ili sjevernoj Americi smatraju napadom na sve članice.

• Države osnivači NATOa su: belgija, Kanada, Danska, Francuska, Island, Italija, Luksemburg, holandija, Norveška, Portugalija, Velika Britanija i SAD. Tokom ”Hladnog rata” NATO u su pristupili: Grčka, Turska, Njemačka i Španija.

• NATO paktu su pristupili i bivše članice Varšavskog pakta: Češka Poljska Mađarska, Bugarska Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka, Slovenija, Hrvatska i Albanija.

8

• Nova organizacija je Evroatlansi pakt. To je Partnerstvo za mir sastavljeno od 46 zemalja članica i to 26 NATO i 20 zemalja, koje se nalaze van ove Alijanse: 5 vojno neutralnih zemalja, i to Austrija, Finska, Irska, Švedska i Švajcarska, 12 bivših sovjetskih republika i 3 balkanske Zemlje.

• Varšavski pakt ili Varšavski sporazum, zvanično nazvan – Sporazum o prijateljstvu, saradnji i uzjamnoj pomoći, je bio vojna organizacija Centralnoevropskih i istočnoevropskih komunističkih zemalja. Ovaj sporazum je uspostavljen 1955 godine, da bi odbio mogući napad od strane NATO Saveza. Stvaranje ovog pakta je bilo izazvano uključivanjemponovo naoružane zapadne njemačke u NATO pakt. Varšavski pakt je postojao tokom ”Hladnog rata” sve dok, nakon kolapsa komunističkih zemalja u Evropi, i političkih promjena u Sovjetskom savezu, članice nisu počele da se povlače iz ovog saveza. 1991. godine. Varšavski pakt je zvanično raspušten jula 1991. Sve zemlje sa komunističkim društvenim uređenjem u centralnoj i istočnoj Evropi, osim Jugoslavije, bile su potpisnice ovog pakta. Članice Varšavskog pakta su se obavezale da će braniti jedna drugu ako jedna ili više članica budu napadnute. Ugovor je takođe predviđao da se odnosi između potpisnika zasnivaju na uzajamnom nemiješanju u unutrašnje probleme i poštovanje nacionalnih suvereniteta i nezavisnosti. Pravilo o nemiješanju je kasnije prekršeno intervencijama u Mađarskoj1956 i čehoslovačkoj 1968. u oba ova slučaja interventne snage su tvrdile da su bile pozvane i da se pravilo o nemiješanju nije prekršilo. 3 oktobra 1990. godine danom ujedinjenja Njemačke završeno je članstvo Istočne Njemačke u ovom bloku.

9

8. Šumanova deklaracija.

• Francuski ministar spoljnih poslova Rober Šuman je na osnovu plana svog sunarodnika, ekonomiste Žana Monea, predložio ujedinjenje francuske i zapadnonjemačke industrije uglja i čelika, i pozvao je i druge zemlje da se pridruže. Dokument “Šumanova deklaracija” (takođe nazivana i Šumanovim planom) je predstavljena 9. maja 1950, i počeli su pregovori o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik (EZUČ), koji su uspešno završeni. Tog dana je Robert Šuman, na konferenciji za štampu predstavio prijedlog, upućen prije sve ga njemačkoj vladi, za stvaranje nadnacionalne organizacije koja bi se starala o proizvodnji uglja i čelika. Osnovna ideja Šumanove deklaracije, je objedinjavanje uprave nad resursima koji su u prvoj polovini XX vijeka bili glavni adut zaraćenih strana u dva svjetska rata. Ovaj prijedlog, smatra se kao početak stvaranja onoga što danas poznajemo pod imenom Evropska zajednica.

10

9. Nastanak tzv. Montana unije

• Na osnovu Šumanove deklaracije izrađen je Pariski ugovor, kako je Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik nazivan u javnosti. Predstavljen je 18. aprila 1951, i njegovim stupanjem na snagu 24. jula sljedeće godine, i to na vremenski period od 50 godina, došlo je do ujedinjenja industrija uglja i čelika šest zapadnoevropskih zemalja — Francuske, Zapadne Njemačke, Italije, Belgije, Holandije i Luksemburga. Sve carine u trgovini gvožđem, ugljem i čelikom su ukinute, uvedena je zajednička tarifa prema zemljama van EZUČ, a počela je da se sprovodi i stroža kontrola proizvodnje i prodaje ovih sirovina. Kao rukovodeće tijelo EZUČ osnovana je Visoka vlast, za čijeg je prvog predsednika izabran Žan Mone, idejni tvorac EZUČ, a za privremeno sedište je izabran Luksemburg. Zajednička skupština, koja je imala samo savjetodavnu ulogu, osnovana je 10 septembra iste godine i za njenog predsjednika je izabran belgijski ministar spoljnih poslova Pol Anri Spak. Takođe, osnovan je i Savjet ministara, čiji je cilj bio zaštita interesa zemalja članica. Sud pravde Evropske unije je četvrta institucija osnovana Pariskim ugovorom, i to sa ciljem da rješava nesporazume koji bi mogli nastati unutar Zajednice.

11

10. Rimski (osnivački) ugovori. • Predsjednik Zajedničke skupštine EZUČ Pol Anri Spak je 1955 predložio

ekonomsku integraciju zapadnoevropskih zemalja, po ugledu na tadašnju Carinsku uniju Beneluksa. Povodom ovog prijedloga u Mesini je 15 juna iste godine počela konferencija zemalja članica Evropske zajednice za ugalj i čelik. Cilj konferencije, bila je priprema nacrta sporazuma koji bi omogućio nastanak Evropske ekonomske zajednice (EEZ). Nacrt sporazuma je u maju 1956. predstavljen zemljama članicama i poslije godinu dana pregovora, u Rimu su 1957. potpisani Rimski ugovori. Pošto je prošao potvrđivanje u parlamentima zemalja potpisnica, sporazum je 1 januara 1958. stupio na snagu. Njegovo sprovođenje je omogućilo slobodno kretanje roba, a kretanje ljudi, finansijskih sredstava i usluga je olakšano. Visina trgovinskih carina između zemalja članica je značajno smanjena, monopol je zabranjen i usvojene su određene odredbe vezane za transport, kao i komercijalne privilegije za kolonije zemalja članica. Jedna od odredbi Ugovora onemogućila je jednostrano prekidanje sporazuma, i njegov prekid bi, kao i svaka druga odluka unutar EEZ, mogao biti izdejstvovan jedino većinskim izglasavanjem. Za predsednika komisije Zajednice izabran je zapadnonjemački političar Valter Halštajn. Ustanovljeni su i organi Zajednice, pa su kao glavne instance osnovani Evropski parlament, Savjet ministara, Evropska komisija, Evropski sud pravde i Evropska investiciona banka.

• Evropska zajednica za atomsku energiju (Evroatom) je nastala kao drugi produkt Rimskih ugovora. Njeno osnivanje je izvršeno na insistiranje Francuske, koja je željela da se radi stvaranja jake nuklearne industrije, izvrši integracija nuklearnih potencijala zemalja članica EEZ. Francuski inženjer Luj Arman je izabran za njenog prvog predsednika.

12

• Jedinstveno tržište za poljoprivredne proizvode stvoreno je usvajanjem Zajedničke poljoprivredne politike.

• Rimskim ugovorima, osnovana je i prva finansijska institucija Evropskih zajednica, koja je javnom i privatnom sektoru unutar njih davala dugoročne zajmove — Evropska investiciona banka

• U periodu pred usvajanje Rimskih ugovora druge evropske države su pozvane na bližu saradnju koja bi na kraju dovela do njihovog prijema u Zajednicu. Ujedinjeno Kraljevstvo je odbilo ovaj poziv i, plašeći se gubitka kontrole nad sopstvenom politikom, ono je zajedno sa Norveškom, Švedskom, Danskom, Švajcarskom, Austrijom i Portugalom osnovalo organizaciju EFTA — Evropsku asocijaciju za slobodnu trgovinu.

13

11. ORGANI EVROPSKIH ZAJEDNICA I NJIHOVO UJEDINJENJE.

12. JEDINSTVENI EVROPSKI AKT

13. Mastrihtski ugovor.

14. Ugovor iz Amsterdama

15. Ugovor iz Nice

16. USTAV EU

17.ORGANI EU

18. Evropski parlament - sastav, ovlaštenja.

19. Savjet EU – sastav, ovlaštenja.

20. Evropska komisija – sastav, nadležnosti.

14

• 11.ORGANI EVROPSKIH ZAJEDNICA I NJIHOVO UJEDINJENJE

• Organi Evropskih zajednica su: Komisija, Savjet ministara, Evropskim parlament i Sud pravde.

• Lista odluka za čije su donošenje ovlašćeni organi Evropskih zajednica navedena je u osnivačkim ugovorima,. Tu postoje razlike između Evropske zajednice i EVROATOM-a s jedne strane i bivše Evropske zajednice za ugalj i čelik sa druge strane.U Rimskom ugovoru navedeno je pet vrsta odluka: uredbe , direktive , odluke, preporuke i mišljenja.

• Izraz Evropska zajednica koristio se za cijelu integraciju do stupanja na snagu Ugovora o Europskoj uniji iz Maastrichta 1993g. Pod tim terminom podrazumjevale su se tri Zajednice utemeljene ugovorima u Parizu i Rimu.Europske zajednice je pravilno ime za ugljen i čelik, Europsku ekonomsku zajednicu, i Europsku zajednicu za atomsku energiju. U službenom govoru Europske unije nakon 1967, spomenute tri zajednice se skraćeno nazivaju Zajednica. Tj. Stapaju se u jedinstvenu Ekonomsku Zajednicu sa zajedničkim tijelima.

• Evropska zajednica za ugljen i čelik prestala je postojati 23.07.2002.g.jer je Ugovor o njenom osnivanju istekao nakon 50 godina.

15

• 12.JEDINSTVENI EVROPSKI AKT

• On je donesen 26.i27. februara1986.g. u Luksemburgu sa ciljemda se najkasnije do kraja 1992.g. formira unutrašnje tržište.Jedinstven evropski akt je stupio na snagu 01.jula1987.g., a rad se odvijao u sjenci dva prilično udaljena stanovišta sa jedne strane, a sa druge pristalice državnog suvereniteta. Važnost unutrašnjeg tržišta je naglašena i navedeno je da do 1992.g. treba da budu otklonjene sve tehničke, fizičke i zakonske barijere u trgovini.

• Neophodno je obezbjediti slobodu kretanja lica, usluga , robe i kapitala.U institucijama EU su izvršene reforme, tako da je Komisija dobila i veća ovlaštenje u izvršnoj vlasti, a parlament u spoljnjoj politici.

• Jedinstvenim Evropskim aktom uveden je Sud prve instance.

16

• 13. Mastrihtski ugovor. • Ugovor o Europskoj uniji poznatiji kao Ugovor iz Mastrihta potpisan je 07.02.1992.g.

a stupio je na snagu 1.11.1993.g. Države članice uspostavile su Evropsku uniju te time ujedno označile novu etapu u integrisanju naroda Evrope u sve čvršću uniju, u kojoj se odluke donose što je bliže mogućim građanima . Ovim su Ugovorom postavljeni ciljevi ekonomske i monetarne unije, jedinstvene valute, zajedničke vanjske i sigurnosne politike, zajedničke obrambene politike, a zatim i odbrane, uvođenja građanstva Unije, uske saradnje u pravosuđu i unutarnjim poslovima.

EU se opisuje kao entitet sastavljen od tri stuba: • 1. Prvi: sastavljen od tri postojeće Evropske zajednice(EZUČ, EZ i EVROATOM)• 2. Drugi stub: sačinjen od sistema zajedničke spoljne i bezbjednosne politike• 3. Treći stub: nova sfera, pravosuđe i unutrašnja politika. • Ugovor je podijeljen na dva, uslovno rečeno, strukturna dijela, gdje se prvi bavi

ekonomskom i monetarnom unijom, a drugi političkom unijom. Ugovor je sačinjen od preambule, opštih i završnih odredbi, posjeduje naslove od broja I – VII i veći broj protokola i deklaracija. Odredbe su grupisane u 5 naslova. Jedan dio posvećen je izmjeni postojećih ugovora o EZ, EZUČ i EUROATOMu. Najvažnija novina se odnosi na proglašenje Unije država članica, naloženo uspostavljanje zajedničke valute, formiran Evropski savjet i komitet regija kao elementi jezgra komunitarnih političkih institucija. Vođenje zajedničke spoljne i bezbjednosne politike.

• Utvrđene i ostale mjere u skladu sa načelom Subsidijarnosti i unijskog građanstva.17

• 14. Ugovor iz Amsterdama

Amandmanski ugovor, rezultat je rada međuvladine konferencije započete u Torinu od marta 1996.g.a ministri spoljnih poslova zemalja članica potpisali su ga u Amsterdamu 1997.g. Stupio je na snagu 1999.g.

Najvažnije izmjene uvedene Ugovorom iz Amsterdama su:

• Jačanje uloge Evropskog parlamenta

• Uvođenje fleksibilnosti

• Mogućnost suspenzije države članice iz postupka donošenja odluka

• Prenošenje djela odredaba koje se odnose na saradnju u području pravosuđa i unutrašnjih poslova (treći stub) u prvi stub EU (vizni režim, azil, sudska saradnja u civilnim pitanjima. )

• uvrštavanje Schengenskog sporazuma u Ugovor,

• izmjene odredaba o Zajedničkoj vanjskoj i sigurnosnoj politici,

• uključivanje socijalnog protokola u tekst Ugovora

• Isticanje borbe za većom zaposlenošću kao cilja Unije.

18

• 15. Ugovor iz Nice

• Amandmanski ugovor, usaglašen na konferenciji šefova vlada i država u Nici 2000 godine, potpisan je 2001, a stupio na snagu 1. februara 2003., nakon ratifikacije u petnaest nacionalnih parlamenata država članica i u Europskom parlamentu.

• Sadrži izmjene Ugovora o EU i Ugovora o EZ, uz sedam aneksa koji se odnose na: Protokol o proširenju EU; Deklaraciju o proširenju EU; Deklaracije o kvalificiranoj većini i blokirajućoj manjini u kontekstu proširenja, te Deklaraciju o mjestu održavanja EV; Deklaraciju o budućnosti Unije; Protokol o statutu Europskog suda; izmjene Protokola o privilegijima i imunitetima, te Nacrt Protokola o finansijskim posljedicama isteka Ugovora o EZUČ te uspostavi i vođenju istraživačkog fonda za ugljen i čelik. Najvažnije odredbe Ugovora iz Nice odnose se na sastav institucija, polje zajedničke odbrane (formirani novi organi odbrane, Političkobezbjednosni, Vojni komitet EU i Generalštab EU), način odlučivanja u Vijeću (neka pitanja iz područja za koje je ranije bilo predviđeno jednoglasno odlučivanje sada zahtijevaju donošenje odluke kvalificiranom većinom), uspostavu Eurojusta – tijela za borbu protiv kriminala, razvoj pojačane saradnje(ranije bliska saradnja) koja mora uključivati najmanje osam država, te biti otvorena svim državama članicama. Pojačana saradnja ne smije stvarati prepreke ili diskriminaciju u trgovini među članicama ili ugroziti konkurenciju. 19

•  16. USTAV EU• Ugovor koji je utemeljio ustav Europske Unije , često je zvan Evropski Ustav,i on

je internacionalni ugovor namjenjen stvaranju novog ustava za Evropsku uniju.• Potpisan je 29.oktobra 2004.g. od predstavnika članica Unije. Glavni cilj je bio

pokriti djelimično set postojećih dogovora. Njegovim stupanjem na snagu ustanovljava se dužnost predsjednika Vijeća EU čime se zamjenjuje dosadašnji sistem rotirajućeg predsjedništva te ministara vanjskih poslova.Predsjednik, predstavlja države članice. Ministar vanjskih poslova predstavlja Uniju u svijetu, ali provodi politiku koju dogovore sve države članice.Odluke Vijeća donosit će se dvostrukom većinom glasova- većina država članica i većina stanovništva koje te države predstavljaju. Bitno je povećan broj područja o kojima se odlučuje kvalificiranom većinom, dok će u nekim područjima ostati pravilo koncezus, koje svakoj članici daje pravo veta na donošenje odluka. Pravo veta između ostalog ostaje u vanjskoj politici, odbrani i oporezivanju.

• Evropski parlament dobija veća ovlaštenja i postaje ravnopravan Vijeću u donošenju zakona. Ustav predviđa bitno smanjenje broja povjerenika Komisije od 2014g. U sljedeća dva mandata u Komisiji će biti po jedan povjerenik iz svake zemlje članice, a od 2014g. samo će dvije trećine članica imati svog predstavnika u izvršnom tijelu EU-a . Ustavom je regulisana i pojačana saradnja koja omogućava onim članicama koje to žele da u pojedinim područjima ostvare međusobnu tješnju saradnju, a da pri tom ne iskaču iz ustavnog okvira. U Ustavu je predviđena i klauzula o izlasku, koja omogućava nekoj članici da pod utvrđenim uvjetima napusti Uniju

20

• 17.ORGANI EU

Evropska unija ima vrlo složen sastav institucija, a najvažnije su:

• *Evropski parlament (EP) koji zastupa građane EU-a koji ga izravno biraju;

• * Savjet Europske unije koje zastupa pojedinačne države članice; • * Evropska komisija, kojoj je cilj zastupati interese Unije kao cjeline.

Ovaj "institucionalni trokut" kreira politike i zakone koji se primjenjuju širom EU. U načelu, to je: Komisija predlaže novo zakonodavstvo, a Parlament i Savjet ga donose. Komisija i zemlje članice potom ih provode, a Komisija osigurava da se zakoni pravilno donose. Druge dvije institucije imaju odlučujuću ulogu:

• *Evropski sud pravde potvrđuje vladavinu evropskoga prava,

• *Revizorski sud provjerava finansiranje aktivnosti Unije. Ovlaštenja i odgovornosti ovih institucija propisani su Ugovorima koji su osnova za sve što EU radi. Oni također propisuju pravila i postupke koje institucije EU-a moraju poštivati. S ugovorima su se saglasili predsjednici i / ili predsjednici vlada svih država EU, a ratificirali su ih njihovi parlamenti. Postoje još i ostala tijela kao Konsultativna(EESC,Regionalni komitet), finansijska(ECB, Evropska investiciona banka..), interinstitucionalna, decentralizirana tijela (policija, agencije, EC i slično) 21

• 18. Evropski parlament - sastav, ovlaštenja.

EP je institucija tj. organ EU koji zastupa građane EU. Zajedno s Savjetom EU čini zakonodavnu vlast Europske unije.

• Europski parlament (EP) biraju građani Europske unije kako bi zastupao njihove interese. Njegovi počeci datiraju iz 1950-ih i osnivačkih ugovora, a od 1979 njegove članove direktno biraju građani koje zastupaju.Izbori se održavaju svakih pet godina, na osnovu opšteg prava glasa a svaki građanin EU ima pravo glasati, te se kandidovati, svugdje gdje žive u EU. Zadnji izbori su bili 2009.godine. Parlament na taj način izražava demokratsku volju građana Unije (više od 490 milijuna ljudi), te zastupa njihove interese u raspravama s drugim institucijama EU. Sjedište Parlamenta je na tri mjesta: Brussels (Belgium), Luxembourg and Strasbourg (France). Sastav: Sadašnji Parlament ima 736 člana iz svih 27 zemalja članica EU. Državama članicama EU Osnivačkim je ugovorom dodijeljen broj zastupničkih mjesta u EP. Ustavnim ugovorom predviđeno da, bez obzira na to koliko mala bila država, ona ima pravo na minimum šest zastupnika u Parlamentu. Nacionalne kvote svake nove članice određuju se Ugovorima o pristupanjima.

• Ovlaštenja:Tri su bitne funkcije Europskog parlamenta: zakonodavna-usvajanje evropskih zakona - zajedno s Vijećem u brojnim područjima politika, nadzor nad drugim institucijama EU, posebno Komisijom, te usvajanje proračuna EU.

22

19. Savjet EU – sastav, ovlaštenja. glavno tijelo za donošenje odluka. Sjedište mu je u Briselu. Osnovan osnivačkimugovorima 1950-ih godina. On zastupa države članice, a na njegovim sastancima

učestvuje po jedan predstavnik uglavnom ministar iz svake nacionalne vlade EU. Sastav: Na osnovu dnevnog reda, Savjet se sastaje u različitom sastavu: inostrani poslovi, finansije, obrazovanje, telekomunikacije, okolina, mladi, poljoprivreda i slično, ministarski sastav mijenja se ovisno o temi o kojoj se raspravlja. Svaki ministar u Savjetu predstavlja i obavezuje svoju vladu.Svaki ministar u Savjetu odgovoran je svom nacionalnom parlamentu te građanima koje Parlament zastupa. To osigurava demokratski legitimitet odluka Vijeća. Do četiri puta godišnje Predsjednici država i / ili predsjednici vlada država članica, zajedno s predsjednikom Evropske komisije sastaju se kao “Evropski savjet". Ovim sastancima na vrhu utvrđuje se cjelokupna politika Unije i rješavaju se pitanja koja se nisu mogla riješiti na nižem nivou (na primjer od strane ministara na redovnim sastancima Savjeta).Ovlaštenja: On je zakonodavni organ Unije; za širok domen pitanja, praktikuje tu zakonodavnu moć zajedno sa Evropskim parlamentom. Ima šest ključnih uloga: 1. Donošenja zakona - zajedno s Europskim parlamentom na mnogim područjima politika. 2. Koordinira šire ekonomske politike država članica 3. Sklapa međunarodne sporazume između EU i drugih zemalja ili međunarodnih organizacija. 4. Odobrava proračun EU-a, zajedno s Evropskim parlamentom. 5.Razvija EU zajedničku vanjsku i sigurnosnu politiku na osnovu smjernica koje je postavo Savjet evrope. 6. Koordinira saradnju između nacionalnih sudova i policijskih snaga u pitanjima kriminala i pravosuđa. 23

• 20. Evropska komisija – sastav, nadležnosti.Evropska komisija osnovana je 1950-ih u okviru osnivačkih ugovora EU. Djeluje

nezavisno od nacionalnih vlada. Političko, te glavno izvršno tijelo Evropske unije, odgovorna za provedbu odluka Parlamenta i Savjeta. To znači upravljanje dnevnim poslovima EU: provedba njenih politika, provođenje njenih programa i trošenje svojih sredstava. Tijelo koje djeluje tako da je odlučivanje u njemu nezavisno od volje države članica (nadnacionalni karakter). Zajedno s Europskim parlamentom i Vijećem Europske Unije, čini tri glavne institucije koje vode Europsku uniju.

• Sastav: Europska komisija se sastoji od povjerenika koji dolaze iz država članica a biraju ga Vlade članica, te oni svi zajedno djeluju kao jedinstveno tijelo. Evropska komisija se sasatoji od :

• političke strukture(predsjednik, povjerioci te njihovi kabineti)• upravne strukture( opšte uprave, glavni sekretarijat na čelu sa glavnim sekretarom

Europske komisije, privremeni i stalni odbor stručnjaka savjetnika i ostale zajedničke službe)

Mandat povjerenika traje pet godina , i poklapa se sa mandatom Evropskog parlamenta.Nadležnosti:četiri glavne uloge:1. predlaže zakonodavstvo Parlamentu i Savjetu, 2. upravlja i provodi politike i proračun; 3. provodi evropsko zakonodavstvo (zajedno sa Sudom Europskih zajednica), ima važnu nadzornu ovlast u odnosu na države članice time što ih može tužiti Europskom sudu pravde za povredu odredbi osnivačkih ugovora.; 4. zastupa Europsku uniju na međunarodnoj razini, primjerice pregovaranjem o sporazumima između EU-a i drugih zemalja, mada tu ima ograničena ovlaštenja. 24

• 21. SUD PRAVDE, SASTAV I NADLEŽNOST• 22. PRVOSTEPENI SUD, SASTAV I NADLEŽNOST• 23. SUD ZA SLUŽBENIKE EU –SASTAV I

NADLEŽNOST• 24. FINANSIJSKI SUD, SASTAV I NADLEŽNOST• 25. Evropski ekonomski i socijalni komitet • 26. EVROPSKA INVESTICIONA BANKA• 27. EVROPSKI OMBUDSMAN• 28. REGIONALNI KOMITET• 29. PRAVNI OKVIR EU (osnovni elementi pravna priroda)• 30. IZVORI KOMUNITARNOG PRAVA

25

• 21. SUD PRAVDE, SASTAV I NADLEŽNOSTNjegov zadatak jest osigurati da se zakonodavstvo Europske unije tumači i primjenjuje na

isti način u svim državama članicama EU, kako bi zakonodavstvo bilo jednako za sve. On osigurava da nacionalni sudovi ne donose različite presude o istome pitanju. Sud također osigurava da države članice i institucije Unije čine ono što zakonodavstvo od njih zahtijeva. Osnovan je u okviru Ugovora o ECSC-u iz 1952. Sjedište mu je u Luksemburgu.

• Sastav: Sud se sastoji od po jednoga sudije iz svake države članice, Radi efikasnosti, međutim, Sud rijetko zasjeda u punome sudu. Obično zasjeda kao "Velika komora" od samo 13 sudaca ili u komorama od pet ili tri suca. Sudu pomaže 8 advokata. Njihova je uloga izlagati mišljenja o predmetima koji su podneseni Sudu. Ovo moraju činiti javno i nepristrano. Njih imenuje Sud Evropskih zajednica zajedničkim dogovorom između vlada država članica EU. Svaki se imenuje na mandat od šest godina, koji se može obnoviti. Ima predsjednika kojeg biraju njegove kolege sudije na mandat od tri godine.Nadležnost: Postoje tri glavne nadležnosti suda a) kontrola u onim slučajevima kada zemlja članica krši neke od zakona b) sudska revizija koja ispituje pravnu valjanost zakona, odnosno propust koji su učinile evropske institucije i c) preliminarne presude

• Pored ovih ima i savjetodavnu ulogu koja se sastoji u ocjeni saglasnosti ugovora koji treba zaključiti sa osnivačkim ugovorom.

• Poseban mehanizam kontrole izvršenja obaveza predstavlja isključivo ovlašćenje Suda da na zahtjev nacionalnih sudova utvrdi šta jeste komunitarno pravo. To je postupak pribavljanja odluke o prethodnom pitanju, koji započinje i završava se pred nacionalnim sudom. Tumačenje Suda daje se u formi presude i obavezuje nacionalni sud.

26

• 22. PRVOSTEPENI SUD, SASTAV I NADLEŽNOST• Kako bi pomogli Sudu Evropskih zajednica u rješavanju

velikoga broja slučajeva koji su im podneseni, a kako bi građanima ponudili bolju pravnu zaštitu, "Prvostepeni sud" je osnovan 1988.

Nadležnost: Ovaj Sud (koji je pridružen Sudu Europskih zajednica) odgovoran je za donošenje presuda o nekim vrstama predmeta, osobito u parnicama koje pokrenu pojedinci, poduzeća i neke organizacije, te u predmetima koji se odnose na pravo tržišnog natjecanja.

Sastav: sastavljen je od po jednog sudije iz svake države EU. Ovaj sud nema advokate, ali može u svakom slučaju da ih imenuje. Što se tiče preliminarnih presuda, postoji dvije njihove funkcije-očuvanje karaktera Zajednice, odnosno zakona koji je uspostavio Sporazum i jednaka primjena ovog zakona u svim zemljama članicama.

27

• 23. SUD ZA SLUŽBENIKE EU –SASTAV I NADLEŽNOST• Sud za službenike EU-a (Civil Service Tribunal – CCT)Odlukom Savjeta od 2. decembra 2004. godine osnovan je Tribunal

Evropske unije za službenike unije. Uz Sud pravde i Prvostepeni suda sva tri suda čine jedinstveni dio institucije Evropskog suda. Evropski sud za državnu službu je osnovan kako bi presuđivao u sporovima između EU i njenih državnih službenika.

Sastav ovaj sud se sastoji od 7 sudija. nadležnost -po tužbama u radnim sporovima EU i njenih službenika u okviru granica i

u skladu sa uslovima predviđenim Uredbama o službenicima i Uslovima zapošljavanja,

-postupci radi određivanja privremenih mjera i rješavanja incidentalnih pitanja vezanih za predmet spora u naprijed navedenim slučajevima,

Presude u radnim sporovima između EU i njenih službenika sud donosi u aporovima pune jurisdikcije i mogu biti deklaratorne, konstitutivne i kondemnatorne, zavisno o zaštićenom dobru i traženju stranaka, pa te presude imaju učinak kakav presude u radnim sporovima inače imaju u nacionalnim pravima zemalja članica

24. FINANSIJSKI SUD, SASTAV I NADLEŽNOSTRevizorski sud osnovan je 1975. Sjedište mu je u

Luksemburgu.Nadležnost: Zadatak Suda jest provjeravati da se sredstva

EU-a, koja osiguravaju porezni obveznici, ispravno prikupljaju i da se troše pravno, ekonomski i za predviđenu namjenu. Cilj mu je osigurati da porezni obveznici dobiti maksimalnu vrijednost za svoj novac, i to ima pravo napraviti reviziju bilo koje osobe ili organizacije koja upravlja EU fondovima.Sastav: Sud ima po jednoga člana iz svake države EU-a, imenuje Vijeće za mandat od šest godina. Članovi izabiru jednoga od svojih članova kao predsjednika na mandat od tri godine.

29

25. Evropski ekonomski i socijalni komitet osnovan je Rimskim ugovorom 1957.godine kao savjetodavno tijelo koje predstavlja poslodavce, sindikate, poljoprivrednike, potrošače i druge interesne grupe koje zajedno čine organizovano civilno društvo EU. ESC predstavlja poglede ovih interesnih grupa i brani njihove interese u raspravama oko politika sa Evropskom Komisijom, Savjetom i Evropskim parlamentom. Ono stoga ima ključnu ulogu u Uniji u procesu donošenja odluka, i mora biti konsultovan prije donošenja odluka koje se tiču ekonomske i socijalne politike. Takođe na svoju inicijativu ESC može davati mišljenje o pitanjima koja smatra važnim u ovoj oblasti. Jedinstvenim evropskim akt (1986), Ugovorom iz Maastrichta (1992), Ugovorom iz Amsterdama (1997) i Ugovorom iz Nice (2000) su ojačane uloge ESC.

• Ekonomski i socijalni komitet ima tri glavne uloge: Savjetuje Evropski Savjet, Komisiju i Evropski parlament na njihov zahtjev ili na sopstvenu inicijativu, podstiče civilno društvo na veću učešće u političkom odlučivanju u EU i podržava ulogu civilnog društva u zemljama koje nisu članice EU i pomaže pri uspostavljanju savjetodavnih struktura. Sastavljen je od 344 člana iz različitih ekonomskih i socijalnih interesnih grupa u Evropi.Članove biraju vlade država članica i imenuje Vijeće Evropske unije na 4-godine. Sljedeći izbori će biti krajem 2010. Zadatak članova je a) izdavanje mišljenja o pitanjima od evropskog interesa za Savjet, Komisiju i Evropski parlament. b) Savjetodavna uloga. Svake dvije godine se bira Odbor ESC ured sastavljen od 37 članova, a biraju se i predsjednik i dva potpredsjednika. Odbor ima šest sekcija:    1. Poljoprivredu, ruralni razvitak i zaštita okoliša (NAT)    2. Ekonomska i monetarna unija i Ekonomska i socijalna kohezija (ECO)    3. Zapošljavanje, socijalna pitanja i građanstvo (SOC)    4. Vanjske poslove (REX)    5. Jedinstvenog tržišta, proizvodnje i potrošnje (INT)    6. Promet, energetika, infrastruktura i informacijsko društvo (TEN) 30

• 26. EVROPSKA INVESTICIONA BANKAEvropska investiciona banka je finansijska institucija Evropske unije. Sjedište

joj je u Luksemburgu. Osnovana je u Rimu 1958. godine ugovorom o osinivanju Evropske zajednice. Glavni zadatak banke je doprinošenje uravnoteženom razvoju Zajednice osiguravanjem ekonomske i socijalne kohezije država članica. Ima pravnu sposobnost i ekonomski je nezavisna Finansira investicione projekte koji doprinose balansiranom razvoju Unije. Akcionari EIB su zemlje članice Evropske unije. Zajmove odobrava uglavnom iz sredstva pozajmljenih na tržištu kapitala kojima je pridodat i vlasnički kapital njenih dioničara-država članica Evropske Unije.

Projekti koje banka finansira moraju da imaju ciljeve razvoja EU:• - razvoj evropskih industrija• - razvoj malih preduzeća• - stvaranje prekoevropskih mreža(transport, telekomunikacije, energija)• -podrška informacionim tehnologijama• -zaštita prirodne okoline• -poboljšanje zdravlja i obrazovanja

31

• 27. EVROPSKI OMBUDSMAN• uspostavljen je ugovorom iz Mastrihta 1992.godine, kao posrednik između

građana i vlasti Evropske unije. On je ovlašćen da prima i istražuje pritužbe svih građana Unije, fizičkih i pravnih lica koja imaju boraviste u nekoj od članica Unije. Imenuje ga Evropski parlament na obnovljivi mandat od 5 godina,  koliko traje jedan saziv Parlamenta. Zadatak Ombudsmana ogleda se u istraživanju po pritužbama građana koji smatraju da su njihova prava povređena odlukama Evropskih institucija ili drugih tela Evropske Unije, s izuzetkom Evropskog suda i Prvostepenog suda, i otkrivanju nepravilnosti u njihovom radu. Pod nepravilnosti se podrazumevaju slučajevi kada je određena Evropska institucija propustila da učini sta je trebala, ili kada je na pogrešan način to učinila ili je učinila nešto sto nije trebala učiniti.

• Primjeri loše uprave su nepravičnost, diskriminacija, zloupotreba moći, nedostatak ili odbijanje da se daju informacije, nepotrebno odlaganje i nepropisne porcedure. Nakon istrage, u kojoj su evropske institucije dužne da ombudsmanu daju sve potrebne informacije, Evropski ombudsman može dati preporuke institucijama EU ili predložiti Evropskom parlamenu koji ga i bira da poduzme politički akciju koju smatra potrebnom. Ombudsman deluje nezavisno i nepristrasno. Ne preuzima uputstva bilo koje Vlade ili organizacije. U toku trajanja mandata ne sme obavljati nikakvu profesionalnu delatnost.

• Prvi je ombudsman imenovan 1995.godine, a trenutni je Nikoforos Diamandouros.

32

28. REGIONALNI KOMITET je ustanovio Sporazum iz Mastrihta 1992. a osnovan je 1984. godine, kao

tijelo koje ne evropskom nivou predstavlja interese lokalnih i regionalnih vlasti. Od samog početka je pokrivao pet oblasti: ekonomske, i socijalne kohezije, transevropska mreža saobraćaja, energetika i telekomunikacije, zdravstvena zaštita, obrazovanje, pitanja omladine i kultura. Ugovor iz Nice predviđa da broj članova ne može preći 350. Ugovor iz Amsterdama dodao je još pet funkcija ovom Komitetu, a to su: politika zapošljavanja, socijalna politika, životna sredina, stručno obrazovanje i saobraćaj. Dva puta imamo saobraćaj kao oblast koju pokriva Komitet, međutim, razlikuju se zbog toga što u prvom slučaju imamo transevropsku mrežu, koja se bavi samo evropskim problemima u pogledu saobraćaja, a u drugom slučaju se bavi pitanjem saobraćajne problematike u okviru država članica. Komitet ima 317.članova, broj je unaprijed određen za svaku državu, imenuje ih Savjet na prijedlog država članica i mandat im je 4 godine. Sastanci se održavaju u Briselu, i svi članovi imaju politički mandat na regionalnom nivou u svojoj državi, tako da su stalno upoznati sa stanjem u svojoj regiji. Komitet regiona je svoj rad podijelio na 6 komisija, a one se bave različitom problematikom.Uspostavljanje Komiteta trebalo je riješiti dva važna pitanja. Prvo, oko tri četvrtine evropske legislative implementira se na lokalnom ili regionalnom nivou, te je stoga logično da lokalne i regionalne vlasti žele da imaju pravo glasa pri donošenju evropskih zakona. Drugo, postojala je bojazan da će s razvojem Unije javnost sve više biti isključena iz tog razvoja. Upravo je Regionalni komitet trebao premostiti taj jaz.

33

• 29. PRAVNI OKVIR EU (osnovni elementi pravna priroda)• Kako EZ nije država, uglavnom se smatra da je osnov za njeno pravno funkcionisanje

ugovorno prenošenje određenih suverenih prava na organe Zajednice. Nosioci suverenih ovlašćenja i dalje ostaju države članice, ali one određena ovlašćenja, svojom voljom, tj. ugovorom, prenose na organe Zajednice, odnosno Unije. Garancija sprovođenja pravnih normi je u neograničenoj nadležnosti Evropskog suda pravde (ESP) koji tumači pravo EU i obezbeđuje njegovu primenu, što je neophodno da bi se ove norme mogle smatrati pravnim normama. Iz celokupne regulative EZ mogu se izdvojiti određeni principi na kojima počivaju njen rad i postojanje. Riječ je o principima koji izražavaju suštinu onoga što se naziva acquis communautaire (100.000 pravnih propisa). Ti principi su sledeći : Princip ograničenih ovlašćenja, Ograničena nadležnost i implicitna ovlašćenja (implied powers), Supsidijarnost i primerenost, Ravnopravnost organa, Zaštita osnovnih prava. Pravna priroda prava Evropske zajednice Osnovna dilema koja postoji kod određenja pravne prirode EZ jeste da li je reč o pravnim normama  koje su po svojoj prirodi međunarodnog (pre svega javnog) karaktera, ili je reč o normama ustavnopravnog karaktera. Dilema se javlja zbog toga što su ove norme prvenstveno nastale iz međunarodnih ugovora (ugovora o osnivanju evropskih zajednica), ali se sa druge strane ove norme pojavljuju kao norme kojima se usklađuju nacionalni pravni sistemi. Po ovoj drugoj karakteristici, one se pojavljuju kao norme ustavnopravnog karaktera. Radi primene, obezbeđena je i sudska zaštita od strane ESP.

• Osnovni elementi. Celokupno pravo Zajednice deli se na primarno i sekundarno. Pod primarnim, podrazumeva se pravo koje su kreirale same države članice neposredno, pre svega zaključivanjem odgovarajućih ugovora, a nekada uz pomoć organa Zajednice. Smatra se da primarno pravo ima prednost nad nacionalnim pravom određene države članice i kao takvo primenjuje neposredno.

• Sekundarno pravo kreirali su organi Zajednice. Ovo pravo nastaje prvenstveno kao rezultat normiranja tj. donošenja odgovarajućih akata od strane organa Zajednice, pri čemu se države članice ne pojavljuju kao subjekti koji donose određeni akt. Sekundarno pravo mora biti u skladu s primarnim pravom. Nesaglasnost sekundarnog prava s primarnim predstavlja razlog za pokretanje postupka pred ESP i dovoljan je osnov za ukidanje takvih normi.

34

• 30. IZVORI KOMUNITARNOG PRAVA dijele na primarne, sekundarne i sudsku praksu. U primarne izvore komunitarnog prava spadaju osnovački ugovori, opšta pravna načela, međunarodni sporazumi Evropskih zajednica i sporazumi između država članica EU. Osnivački ugovori uređuju osnovna pitanja nastanka i rada EU i njenih institucija. Osnivački ugovori su: ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik iz 1951.godine a koji je istekao u julu 2002.godine. Rimski ugovor iz 1957.godine, jedinstveni evropski akt 1986.godine, Mastrihtski ugovor 1992.godine. Revizioni osnivački ugovori su: ugovor iz Amsterdama iz 1997.godine, ugovor iz Nice iz 2000.godine, ugovor iz Lisabona iz 2009.godine.

• Sekundarni izvori komunitarnog prava su propisi opšte primjene koje su razvile institucije EU u okviru ovlaštenja koja su im povjerena osnivačkim ugovorima. Sekundarni izvori komunitarnog prava su uredbe, uputstva, odluke, preporuke i mišljenja. Opšte karakteristike uredbi su: opšta primjenjljivost, obaveznost primjene u potpunosti i neposredna primjenjivost u svakoj državi članici.

• Osnovne karakteristike uputstva su: da obavezuju države članice u pogledu cilja koji treba postići ali se ne primjenjuju neposredno već ostavljaju slobodu izbora vrste pravnog akta i načina implementacije u nacionalno pravo. Države članice su obavezne da obavjeste komisiju o radnjama koje su preduzele radi primjene uputstava.

• Odluke predstavljaju pojedinačne administrativne akte koji obavezuju samo one kojima su upućeni. Preporuke i mišljenja su neobavezujući akti. Sudska praksa čine odluke Evropskog suda pravde. Sudska praksa je razvila najvažnija načela na kojima poćiva komunitarno pravo, a to je načelo direktnog efekta. Sudskom praksom se stvara tzv.precedentno pravo.

35

31. Objasniti pojam Komunitarnog prava32. Implementacija komunitarnih propisa33. Pravo EU i Evropsko pravo34. Primjena prava EU u državama članicama35. Neposredna primjenjivost i neposredno

dejstvo pravnih tekovina EU36. Proces usklađivanja u pravu EU i domaćem

pravu37. Postupak prijema novih zemalja u EU38. Pregovori o pristupu u EU39. Ugovor o pristupu u EU40. Proces stabilizacije i pridruživanja u EU

36

• 31. Objasniti pojam Komunitarnog prava• Komunitarno pravo je pravo europskih zajednica, specifičan

pravni poredak koji jest međunarodni, jer je stvoren između više država, ali nije univerzalnog karaktera, već je s ograničenim djelovanjem. Pojam pravo EU predstavlja Evropsko ili Komunitarno pravo, a pojam izvedeno pravo obuhvata sekundarne izvore ili izvor slabije pravne snage od primarnih koje usvajaju institucije EU, osim hijerarhijski najvišeg izvora – Ugovora o osnivanju. Primarne izvore čine konvencije između država članica i sporazumi sa trećim državama i međunarodnim organizacijama, sastavljeni iz: pravila, direktiva, odluka, preporuka I mišljenja. Sekundarni izvori su akti različite pravne snage ali određenog značaja za države članice i buduće članice EU.

• (Komunitarno pravo čine osnivački akti organizacije i sve odluke koje organi donose. To je ono što se danas naziva Aquis Communautaire (komunitarna baština Zajednica), 100.000 strana pravnih propisa koje svaka država koja želi članstvo u Uniji mora da prevede, domaće pravo s tim usaglasi i implementira.)

37

• 32. Implementacija komunitarnih propisa• Subjekti komunitarnog prava su fizička i pravna lica, države

članice i organi zajednica. U teritorijalnom smislu domašaj primene propisa je omeđen granicama Evropske unije, odnosno državam članicama. Samo u posebnim situacijama pojedini komunitarni propisi se mogu primeniti i izvan zajednice, odnosno Evropske unije.

• Prema predmetu regulisanja norme komunitarnog prava imamo 2 grupe propisa:

• 1) propisi kojima se regulišu organizaciona i ustavnoprana pitanja: sastav, način rada i nadležnost zajedničkih organa Zajednice i njihov međusobni odnos i država članica(Instituciono pravoEU). 2) reguliše se uspostavljanje i funkcionisanje zajedničkog i unutrašnjeg tržišta (sloboda prometa robe, sloboda kretanja lica, sloboda pružanja usluga i osnivanja preduzeća i sloboda kretanja kapitala (komunitarno privredno-polovno pravo)

38

• 33. Pravo EU i Evropsko pravo• Izrazom Pravo EU ukazuje se na domašaj primene propisa koji čine

ovo pravo. Pravo EU se primenjuje u državama članicama EU . Međutim pravo EU nisu stvarali organi EU, niti su izrazi komunitarno pravo i pravo EU sinonimi. EU je osnovana Sporazumom iz Mastriha (1993). Unija ne raspolaže pravnim subjektivitetom, kako u odnosu prema evroskim zajednicama i državama članicama, tako ni u međunarodnim spoljnim odnosima. U institucionalnom smislu EU pozajmljuje organe EZ ali postojeće tri zajednice nisu spojene u jednu, niti su iscrpljene u Uniji.

• Izrazom Evropsko pravo se kao zbirnim pojmom može označiti ili zbir propisa nacionanih pravnih sistema evropskih država ili ukupnost pravila koja su izvedena iz nacionalnih propisa, a koja su zajednička ili ista u svim evropskim državama. U prvom slučaju reč je o pojedinačnim konkretnim pravima koje objedinjuje samo geografsko područje nastanka i primene. U drugom slučaju takvi propisi ne postoje kao pozitivno ili važeće pravo, niti imaju svoje izvore u formalnom smislu, već se pod ovim izrazom podrazumevaju zajedničke karakteristike koje postoe u nacionalnim pravima evropskih država tj. Njihovo zajedničko jezgro.

39

• 34. Primjena prava EU u državama članicama• Što se tiče metode unošenja zakonodavstva, propise EU direktno

usvaja Savjet ministara, a on se zatim primjenjuju u državama članicama, putem nacionalnih propisa. Najvažniji propisi kad se govori o zakonodavstvu EU su: uredbe, uputstva (ili direktive) i odluke. Propisi EU se primjenjuje tako što se na nacionalnom nivou usvajaju propisi koji su usklađeni sa, recimo, direktivama i odlukama EU. Osim toga, neki propisi EU se direktno primjenjuju u državama članicama, bez posredovanja od strane nacionalnih propisa. To je slučaj s uredbama EU (regulations) koje su direktno primjenljive, čim se usvoje na Savjetu EU i objave u Službenom listu EU.

• Postoje određena načela kako djeluju propisi EU u nacionalnim pravnim sistemima država članica. Najvažniji su načelo direktnog djejstva i princip prven-stva propisa EU i Evropske zajednice nad nacionalnim zakonodavstvom.

• Treba napomenuti, kad se radi o pravu EU i Evropske zajednice, kada govorimo materijalnom pravu, o onom dijelu prava koje obuhvata razne privredne propise, građansko pravo i slično, da taj sistem nije u svakom slučaju potpuno zaokružen. Drugim riječima, pravo EU je često samo dio nacionalnog prava, ono je često komplementarno nacionalnim propisima kako bi se omogućilo postojanje, na primjer, unutrašnjeg tržišta (harmonizacija prava ne znači jedno, unikatno pravo). 40

• 35. Neposredna primjenjivost i neposredno dejstvo pravnih tekovina EU

• Bitna karakteristika prava Evropske Unije je u tome što ono proizvodi neposredna pravna dejstva u unutrašnjim pravima država. Da bi se to postiglo, nije potrebno od strane država donosti posebne pravne propise. Neposredni (direktni) efekat (dejstvo) označava onu vrstu pravnog dejstva prava Evropske Unije, na osnovu koga se unijska norma direktno integriše u unutrašnji pravni poredak država članica. Direktni efekat, odnosno dejstvo znači da komunitarana (unijska) norma proizvodi direktna prava i obaveze na koje se pojedinac može pozvati u postupcima pred nacionalnim sudom. Zanačaj ovog pitanja naglašava se iz razloga mogućnosti nastajanja konflikta u situacijama kada je implementacija prava EU u nacionalano pravo pogrešna, nepotpuna ili sadrži izvesne odlike nesaglasne duhu EU. Očigledno je da se u ovim situacijama nacionalni sud mora rukovoditi faktom da pravo EU ima primat i slediti ga i, u skladu sa tim, menjati.

• Da bi neko pravilo moglo imati direktno dejstvo, mora da bude sasvim jasno i precizno i da ne ostavlja diskrecionu mogućnost za različita tumačenja državama članicama i instucijama EU.

41

• 36. Proces usklađivanja u pravu EU i domaćem pravuDrzavama je ostavljna sloboda izbora najpogodnijeg metoda unosenja komunitarnog u

nacionalno pravo. U praksi postoje dva:• 1) Metod transformacije -pre uvodjenja u nacionalno pravo, komunitarno pravo se

mora transformisati tj. doneti poseban akt kojim drzava izjavljuje da odobrava njegovu primenu na svojoj teritoriji. Ovim metodom se cuva suverenitet drzava I to je dualisticko shvatanje.

• 2) Metoda adopcije - predstavlja monoističko shvaćanje po kome postoji obveza domacih sudova da neposredno primenjuju komunitarno pravo i nije potrebna nikakva mera transformacije. Po njemu inkorporisanjem Ugovora o osnivanju u nacionalne pravne sustave drzave clanice su se obavezale na njegovo postovanje i sprovodjenje.

Odnos komunitarnog prava prema nacionalnim pravima država članica odredjen jen acelom superiornosti i autonomije komunitarnog prava, gde ono odnosi prevagu .

Hijerarhija komunitarnog prava prema normama nacionalnog prava je odredjena u korist komunitarnog prava jer ratifikacijom Ugovora o osnivanju drzave clanice su priznale prioritet komunitarnig prava . Europski sud pravde je i kasnije ostao dosledan svom shvatanju o autonomnoj prirodi komunitarnog prava koje je potpuno nezavisno od zakonodavnih akata drzava clanica.

Nacionalni sudovi u državama članicama su priznavali autonomiju i superiornost komunitarnog prava odobravanjem direktne primjene i direktnog dejstva njegovim odredbama.

42

• 37. Postupak prijema novih zemalja u EU započinje podnošenjem zahtijeva Savjetu ministara za pristupanje EU. Ta dobrovoljna

i jednostrana odluka neke zemlje može biti povučena sve dok vlada te zemlje u Briselu ne deponuje Povelju o ratifikaciji svog zahtjeva. Iako osnivačkim aktima EU nije tako predviđeno, u praksi je nametnuto pravilo po kojem zemlje Zapadnog Balkana mogu aplicirati tek nakon što nadležna tijela EU odobre Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Činom potpisivanja tog Sporazuma, država na koju se taj Sporazum odnosi stiče status potencijalnog kandidata, a u zemljama članicama Unije otpočinje proces ratifikacije koji obično traje dvije do tri godine.

• Nakon podnošenja aplikacije, Evropska komisija započinje provjeru stanja u zemlji koja traži odobrenje za početak pregovora o pristupanju. Nakon pribavljanja svih relevantnih ocjena, Komisija daje svoje mišljenje i preporuku i dostavlja ga Evropskom vijeću. Ukoliko je preporuka pozitivna, Vijeće donosi konačnu odluku o kandidatskom statusu a kasnije i o datumu za početak pregovora o pristupanju. Za odluku o dobijanju statusa kandidata i o datumu početka pregovora potreban je konsenzus svih zemalja članica Unije. Vijeće ministara EU u ime svih članica vodi pregovore na svim nivoima sa državama kandidatima, dok Komisija kao glavno operativno tijelo, predlaže zajedničke pozicije za pregovore i izvještava Vijeće o rezultatima pregovora. Pregovori se vode na nivou konferencija o pristupanju.

• Savjet ministara, na osnovu pozitivnog mišljenja Komisije i dobijene saglasnosti od Evropskog Parlamenta, donosi odluku o prijemu u članstvo. Evropski Parlament daje saglasnost većinom od ukupnog broja poslaničkih glasova. Ugovor o prijemu u članstvo i izmene u osnivačkim ugovorima koje prouzrokuje prijem nove članice mora se ratifikovati u svim državama članicama, saglasno njihovim nacionalnim propisima (parlament ili referendum).

43

• 38. Pregovori o pristupu u EUZemlja koja želi pristupiti EU podnosi zahtjev za članstvo Vijeću EU, koje će tražiti

od Evropske komisije da procjeni sposobnost zemlje podnosioca zahtjeva da ispuni uslove članstva. Ako Komisija da pozitivno mišljenje (avis)  i ako se Vijeće jednoglasno složi sa tim pregovori mogu formalno početi između države kandidata i svih država članica.

EU provodi opsežnu proceduru odobrenja pristupanja kojom se osigurava da nove članice pristupe Uniji samo onda kada su ispunile sve zahtjeve, i samo uz pristanak institucija EU i vlada država članica EU i zemlje koje se prijem tiče. Zahtjevi su navedeni sa najvećom preciznošću, u skladu sa evolucijom same Unije, kako bi osigurali što je moguće bolje smjernice zemljama koje žele pristupiti i da Unija može nastaviti svoju vlastitu dalju integraciju.

Zemlje koje žele pristupiti EU mogu ići naprijed iz jedne u drugu fazu procesa samo onda kada su ispunjeni svi uslovi iz svake faze. Koristeći se instrumentom Pristupno partnerstvo takođe se utvrđuju reforme i prilagodbe koje zemlja kandidat mora obaviti kako bi pristupila Evropskoj uniji.

Pregovori se vode u sklopu bilateralne međuvladine konferencije na učestvuju predstavnici država članica Evropske unije, s jedne strane, i predstavnici države kandidatkinje, s druge. Na konferenciji učestvuju i predstavnici Evropske komisije. Njihov fokus je usmjeren na uslove i vremenske rokove u okviru kojih se mora usvojiti, realizovati i primjeniti acquis communautaire (pravna tečevina EU). Za kandidate je najvažnije da se saglase kako i kada će usvojiti i realizovati pravila i procedure EU. Za EU je najvažnije da dobije garancije o datumima i djelotvornosti usklađivanja kandidata sa relevantnim dijelovima acquis-a. U svrhu pregovora o pristupu acquis je podijeljen na 35   poglavlja. 44

• 39. Ugovor o pristupu u EU• Kada su pregovori o svim poglavljima acquis-a zaključeni na

zadovoljstvo obje strane, detaljni uslovi se definiraju u Nacrt ugovora o pristupu u kome se navode svi prelazni aranžmani i rokovi kao i detalji o finansijskim aranžmanima i sve jamstvene tačke ugovora. Ako Ugovor dobije podršku Vijeća Evropske unije, Evropske komisije i Evropskog parlamenta njega potpisuje zemlja kandidat i predstavnici svih država članica a potom se proslijeđuje na ratifikaciju državama članicama i zemlji kandidatu u skladu sa njihovim ustavnim odredbama.

• Kada je Ugovor o pristupu potpisan, zemlja kandidat postaje "pristupna država" i ima pravo na privremene privilegije do pristupa kada postaje država članica. Pristupna država može davati komentare o nacrtima prijedloga, saopštenja, preporuka i inicijativa EU i dobiva status “aktivnog posmatrača” tijela i agencija EU, koji joj daje pravo da učestvuje u raspravama ali ne i pravo glasa. Onda kada je proces ratifikacije zaključen, ugovor stupa na snagu dogovorenog datuma i pristupna država postaje država članica. 45

• 40. Proces stabilizacije i pridruživanja u EU• U kontekstu doprinosa procesu stabilizacije zemalja Jugoistočne Evrope, Evropska

je komisija u maju 1999. godine predložila stvaranje Procesa stabilizacije i pridruživanja (Stabilisation and Association Process - SAP) za Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Makedoniju i Saveznu Republiku Jugoslaviju (sada Srbiju i Crnu Goru), kojim je unaprijeđen do tada postojeći Regionalni pristup Evropske unije prema zemljama regije. U tadašnjim okolnostima, nova strategija EU je za prioritetni cilj imala stabilizaciju regije, dok je kao dugoročni cilj istaknuto pridruživanje Uniji. Politika EU putem SAP, kao vrhunac u institucionalnom približavanju Evropskoj uniji, predviđa zaključivanje sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju kojim države dobijaju status pridružene članice Evropske unije. Uz mogućnost napredovanja prema članstvu u EU, ova nova vrsta ugovornog odnosa s EU ima za cilj stabilizaciju država Zapadnog Balkana putem: *njihovog pridruživanja evropskoj integraciji, *razvoja postojećih ekonomskih i trgovačkih odnosa s EU i između država regiona, *povećane pomoći za demokratizaciju, razvoj civilnog društva, obrazovanje i izgradnju institucija,*korištenja mogućnosti za saradnju u raznim područjima, uključujući pravosuđe i unutrašnje poslove, te *razvoja političkog dijaloga, uključujući politički dijalog na regionalnoj osnovi.

• Proces stabilizacije i pridruživanja od samog početka postoji radi pomoći državama iz regije u izgradnji i održanju stabilnih demokratskih institucija, osiguranju vladavine prava i stvaranju održive, otvorene i napredne ekonomije. SAP je i bilateralni i regionalni proces, koji uspostavlja veze između svake pojedine države i EU, te potiče regionalnu saradnju među državama SAP-a, ali i njihovu saradnju sa susjedima.

46

• 41. Unutrašnje tržište EU, (spoljni i unutrašnji elementi).

• 42. Eu i politika konkurencije.

• 43. Lisabonski ugovor.

• 44. Privredno pravo EU

• 45. Saradnja država članica EU u građanskim predmetima.

• 46. Saradnja država članica u krivičnim predmetima.

• 47. Finansiranje EU.

• 48. Ekonomsko monetarna unija

• 49. Budžet EU.

• 50. Vojne snage i policijska misija EU u BiH.

• 51.Posmatračka Misija EU u BIH.

• 59. Nabrojati zemlje članice EU:

• 60. Simboli EU .

• Pristup EU(Uslovi za pristup)

47

• 41. Unutrašnje tržište EU, (spoljni i unutrašnji elementi).• Zajedničko i unutrašnje tržište predstavljaju najvažniji dio

početnih pa i suštinskih elementa integracionih procesa u Evropi. Smataralo se na početku da će se stvaranjem zajedničkog tržišta postići najvažniji cilj, a to je harmonizacija razvoja ekonomskih politika država članica, kontinuirana i balansirana ekspanzija, povećanje stabilnosti, ubrzani rast životnog standarda i sadržajnija saradnja država članica uopšte. Zajedničko tržište bilo je bazirano na četiri osnovne slobode. Popularno nazvane stubovi zajednice. To su: sloboda kretanja: roba, - lica,- kapitala i - usluga.

• Rimski ugovor je označio proces harmonizacije propisa država članica u ovoj sferi kao najvažniji cilj. U tom pravcu Savjet na predlog Komisije donosi jednoglasno direktive o harmonizaciji zakonskih podzakonskih i administarativnih odredbi država članica koje imaju neposrednog uticaja na upostavljanje zajedničkog tržišta.

48

• 42. Eu i politika konkurencije.

Jedan od najvažnijih segmenta izgradnje jedinstvenig tržišta u EU je pravo konkurencije. Komisija EU u ovoj sferi je nezavisan organ. U suštini, politika konkurencije se zasniva na osnaživanju konkurencije među firmama, borbu protiv monopolističkog položaja ili oligopoložaja pa i privilegija nacionalnih proizvođača. Jedino je na takva način moguće postići cilj da potrošač po najpovoljnijim cenama dobije željene proizvode, usluge i robu.

Poslije II svjetskog rata u Evropi su egzistirala brojna ograničenja na slobodu kretanja roba i trgovine. Kako bi se to izbjeglo na početku je bilo uspostavljanje zajedničkog, a kasnije unutrašnjeg tržišta. Tako je bilo moguće uspostaviti potreban nivo razvoja trgovine i kompetetivnosti. Razloga oje snaživanja neophodne političke konkurencije. Ta politika ima nekoliko esencijalnih elemenata i to: 1) obezbeđivanje ostvarivanja četiri fundamentalne slobode čini se najvažnijim elementom, 2) zabrana sklapanja antikonkurencijskih sporazuma,

3) zabrana zlouptrebe dominantnog položaja, 4) obaveza država da ne učestvuju u podržavanju mera koje bi bile uzrok stvaranja eksluzivnog položaja domaćih firmi, 5) onemogućavanje sklapanja sporazuma o paralelnoj trgovini između dve države članice.

Nadležnosti Komisije u oblasti konkurencije su značajne i iz razloga mogućnosti sprečavanja kartelnih sporazuma, udruženja interesnog karaktera u raznim oblicima koji operativno deluju u Briselu i drugim centrima EU. Tu su i raznovrsna lobiranja koja ponekad dolaze i od najvećih nacionalnih autoriteta. Svi ovi fakti se predstavalaju i podnose generalnom direktoratu za konkurenciju, što Komisiji dodeljuje ulogu glavnog i najsnažnijeg aktera u ovoj sfe ri. Iskušenja u formiranju zajedničkog tržišta su brojna i veoma kompleksna.

49

43. Lisabonski ugovor. e usvojen 3. novembra 2007 u Češkoj kao poslednjoj zemlji EU, omogućeno je da taj ugovor stupi na snagu 1. decembra 2009, odnosno "prvog dana narednog meseca pošto poslednja zemlja-potpisnica deponuje ratifikacione instrumente". Najvažnije novine koje Ugovor donosi su utvrđivanje kvalifikovane većine u Savetu EU, veća uloga Evropskog parlamenta u zakonodavnom procesu, uvođenje funkcije predsednika Evropskog saveta i funkcije visokog predstavnika EU za spoljnu politiku. Lideri Unije su na vanrednom samitu 20. novembra izabrali prvog predsednika, Belgijanca Hermana van Rompeja, i prvog visokog predstavnika za spoljnu politiku baronesu Ketrin Ešton. Prema Ugovoru iz Lisabona, predsednik Savjeta EU treba da "pomaže u postizanju jednoglasja u Savetu", a Uniju će predstavljati i na međunarodnim skupovima na vrhu. Nezvanični šef diplomatije koji je i potpredsednik Evropske komisije, zadužen je za "međunarodno delovanje" Unije, predsedavaće sastancima ministara inostranih poslova, učestvovaće u radu Evropskog saveta, a imaće i posebnu diplomatsku mrežu u svetu i osoblje. Predsednik Evropskog saveta će, uz dogovor s liderima zemalja članica, utvrđivati glavne pravce spoljne politike, a visoki predstavnik će ih sprovoditi u delo. Nova Evropska komisija na čijem je čelu Žoze Manuel Barozo, sastavljena je, a komesari treba da svoj program izlože Evropskom parlamentu koji može da odobri ili uskrati podršku članovima Komisije. Predviđa se da bi 27 članova nove Evropske komisije tokom januara trebalo da završe ceo taj postupak u EP i da bi Komisija u novom sastavu počela da radi krajem januara ili početkom februara 50

• 44. Privredno pravo EU.Pravila EU iz oblasti privrednog ili kompanijskog prava uklapaju se u nacionalni sistem, dio su pravnog sistema. Sistem EZ je takav da reguliše određena pravila unutar nacionalnih sistema, ali on ne reguliše kompletno nacionalno zakonodavstvo u jednoj oblasti. Dakle, nije dovoljno da znate samo Evropsko pravo - tzv. aquis communautaire, nego je potreban i onaj drugi dio koji reguliše isključivo nacionalno zakonodavstvo.

Organi EU, pre svega Komisija, činili su napore da za područje EU budu doneti odgovarajući propisi kojima bi se izvršilo usklađivanje statusnih oblika pravnih lica i to, kako u odnosu na javna društva, tako i u odnosu na privatna. Tako su određeni statusni oblici preduzeća i drugih pravnih lica na teritoriji zemalja članica EU: I Društvo kapitala (javna društva) * Evropsko akcionarsko društvo (evropska kompanija) *Društvo sa ograničenom odgovornošću II Društva lica (privatna društva, udruženja i fondacije) III Evropska ekonomska interesna grupacija – EEIG - *oblik udruživanja preduzeća ili drugih oblika poslovanja (lica koja samostalno obavljaju određene delatnosti) *profesije kao što su npr. privredni savetnici, advokati, notari, lica koja se bave istraživanjem tržišta i sl. STEČAJ - Savet EU doneo je naredbu o postupku stečaja koja je imala za cilj da, na potrebnom nivou, harmonizuje propise država članica EU, odnosno da reši otvorena pitanja koja nastaju zbog potencijalnog sukoba zakona, odnosno sukoba jurisdikcija. HARMONIZACIJA PROPISA O POSLOVANJU PRIVREDNIH SUBJEKATA Na organe EZ preneta je nadležnost vođenja ekonomske politike, formirano je jedinstveno tržište i stvorena monetarna unija, ali su mnoge oblasti prava kojima se uređuje poslovanje subjekata na jedinstvenom tržištu ostale u nadležnosti država članica. STANDARDI - danas postoje tri evropske organizacije za standardizaciju: CENELEC (Evropski komitet za elektrotehničke standarde), ETSI (Evropski institut za telekomunikacione standarde) i CEN (Evropski komitet za standardizaciju). PRAVO INTELEKTUALNE SVOJINE Usklađivanje pravnih normi po ovompitanju u EU vrši se na dva načina. Prvo je činjeno ujednačavanjem normi koje se primenjuju u državama članicama EU, u skladu sa Ugovorom o osnivanju EZ. Drugi način je donošenje propisa koji sadrže norme o intelektualnoj svojini koje važe na nivou EZ. PATENTI - Najznačajniji akt za harmonizaciju evropskog prava o patentima je Konvencija o zaštiti evropskog patenta koja je stupila na snagu 7. oktobra 1977. TRGOVAČKI ŽIG - Pojam trgovačkog žiga se uobičajeno određuje kao pravo kojim se štiti znak upotrebljen u prometu roba ili usluga. Po definiciji, pojam žiga se na isti način određuje i u drugim zemljama, uključujući zemlje EU. Razlike postoje u načinu sticanja prava, njegovog trajanja i njegove sadržine.

51

• 45. Saradnja država članica EU u građanskim predmetima. • Konvencija o građanskom postupku iz 1954., usvojena na Sedmom

zasedanju Haške konferencije za međunarodno privatno pravo u Hagu 1.marta 1954. g,, u odnosima između država koje su je ratifikovale zamenjuje Konvenciju o građanskom sudskom postupku od 17. jula 1905. godine. Stupila je na snagu 12. aprila 1957.godine. Ova konvencija revidira i osavremenjuje postupak ukazivanja međunarodne pravne pomoći koji je ustanovila haška Konvencija o građanskom sudskom postupku iz 1905. g. Konvencija iz 1954.g. , poput one iz 1905.g., predviđa konzularni put opštenja u postupku dostavljanja sudskih i vansudskih akata u građanskim i trgovačkim stvarima i u postupku izvršenja zamolnica, s tim što svaka država ugovornica može posebnom izjavom saopštiti da će priznati samo diplomatski put opštenja. Državljani jedne države ugovornice imaju slobodan pristup sudovima druge države ugovornice i pri tome su oslobođeni polaganja aktorske kaucije. Oni takođe uživaju nacionalni tretman i u pogledu pružanja besplatne sudske pomoći, u skladu sa propisima države u kojoj se traži besplatna sudska pomoć. To se odnosi i na lišavanje slobode, bilo da se sprovodi kao sredstvo izvršenja, bilo kao preventivna mera, u građanskim i trgovačkim stvarima.

52

• 46. Saradnja država članica u krivičnim predmetima.

• U okviru Saveta Evrope ovu oblast uređuje Evropska konvencija o međusobnom pružanju pravne pomoći u krivičnim stvarima od 20. aprila 1959., sa Dodatnim Protokolima od 18. marta 1978. i od 8. novembra 2001. godine. Države članice ove Konvencije obavezale su se da jedna drugoj pružaju najširu moguću pravnu pomoć u svim krivičnopravnim procedurama koje se, pre svega, tiču: dostavljanja procesnih akata i sudskih odluka i to, po pravilu, neposrednom dostavom primaocu, pozivanja pred sud svedoka, veštaka i lica protiv kojih se vodi krivični postupak, razmene podataka iz kaznene evidencije, dostavljanja i izvršenja zamolnica, razmene obaveštenja o presudama itd.

• U državama članicama Evropske unije pravnu pomoć u krivičnim stvarima uređuje Konvencija o uzajamnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima između država članica Evropske unije od 29. maja 2000., sa Protokolom od 16. oktobra 2001. godine. Cilj Konvencije je da poboljša krivičnopravnu saradnju između država članica Evropske unije, a posebno implementaciju Evropske konvencije o međusobnom pružanju pravne pomoći u krivičnim stvarima od 20. aprila 1959. sa Protokolima i odredbe Šengenskog sporazuma koje se odnose na krivičnopravnu saradnju. Konvencija je dopunjena Protokolom 2001. godine koji ima za cilj preduzimanje dodatnih mera na polju uzajamne pomoći u krivičnim stvarima radi suprostavljanja, pre svega, organizovanom kriminalu, pranju novca i finansijskom kriminalu. 53

• 47. Finansiranje EU. 47. U prvim godinama nastanka EEZ je finansirana pomoću priloga zemalja članica. Tokom

prve polovine 70-tih godina došlo je do bitne promjene. Evropska unija je dobila sopstvene izvore finansiranja i to: dio carina od uvoza u EU iz trećih zemalja, prihodi od nameta pri uvozu poljoprivrednih proizvoda i dio PDV-a u iznosu od 1% od ukupno prikupljenih prihoda. Zemlje članice su zadržavale 10% od iznosa prikupljenih za dvije prvonavedene svrhe, usled troškova ubiranja tih sredstava. Evropska unija od tada sa sopstvenim resursima finanasira svoje troškove. Pravno, ovi resursi pripadaju Uniji. Zemlje članice ih skupljaju u ime Evropske unije i zatim ta sredstva prebacuju u budžet Unije.

Tokom prvih godina postojanja ovog sistema , finansiranje Unije, sredstva od uvoza su bila najznačajniji izvor prihoda , ali se to brzo promijenilo usled preorijentacije trgovine na partnere unutar Unije. Do toga je došlo zbog ulaska u carinsku uniju , nema carina unutar Unije, ali ima prema ostatku svijeta. Tako je došlo do promjene trgovinskih tokova. Ubrzo je PDV postao najvažniji izvor punjenja budžeta Unije sa 57,6%, nameti na poljoprivredni uvoz su doprinosili sa 31,8%, a iz carine prema trećim zemljama je prikupljeno oko 10,5%. To je stanje sa početka 80-tih godina.

• Od tada pa do 1999. godine struktura budžetskih prihoda je znatno promijenjena:• - Poljoprivreda - 2.5 % - Carine – 15.5 % - PDV – 35,5 % - Prilozi država članica na

osnovu BDP-a – 45,9 % - Razni sitni prihodi - 0.8% - Prenos iz predhodne godine - 1.6 %• - Sopstveni resursi – 0.8 %Prihod od PDV-a od 2002. godin je smanjen na 0.5 %, a državama članicama je dopušteno da

zadrže 50 % od prihoda za uvoznu carinu i od nameta na poljoprivredni uvoz. Porasla je uloga priloga zemalja članica na osnovu visine BDP-a, što je uvedeno još 1988. godine. Imajući u vidu sve gore navedeno, od 1988. godine sredstva koja čine prihod budžeta mogu se podijeliti u četiri grupe:

• -tor -indirektni vat -Sredstva koja se baziraju na bruto nacionalnom dohodtku -sredstva iz drugih izvora

• 48. Ekonomsko monetarna unija • Ugovor iz Mastrihta potpunije definiše ekonomskomonetarnu politiku i utvrđuje dinamiku

njenog uspostavljanja. Praktično, to je značilo uvođenje pariteta valuta, posredstvom jedinstvene valute, a ono nije moguće bez uspostavljanja Evropske centralne banke (ECB), koja deluje u okviru Evropskog sistema centralnih banaka (ESCB).

• Uspostavljanje ekonomskomonetarne unije sprovelo bi se posredstvom trostepenog pristupa koji je, u osnovi, predviđen u Delorovom izveštaju. Prema dinamici utvrđenoj u tom izveštaju prva faza počinje 1. januara 1990. godine. U njoj bi se komletiralo unutrašnje tržište i uklonile kontrole kretanja kapitala.

• Druga faza je započela 1. januara 1994. U njoj je trebalo obezbediti konvergenciju ekonomija država clanica prema merilima utvrđenim u Ugovoru.Odredbe koje tiču tih uslova popularno su se nazivale „kriterijumi konvergencije”. Njihov značaj bio je u tome što su samo one zemlje koje su ispunile te kriterijume mogle pristupiti sistemu jedinstvene valute. Države članice koje su ispunile te uslove identifikovane su u preporuci Komisije iz 1998. godine. Jedanaest zemalja je ispunilo te kriterijume i to: Belgija, Holandija, Nemačka, Španija, Francuska, Irska, Italija, Luksemburg, Austrija, Portugalija i Finska. Grčka se priključila euro zoni tek 2001. godine. Švedska je priključena euro zoni 2003. godine.

• Treća faza predstavlja konačno uspostavljanje monetarne unije, 1. januara 1999. godine. • Euro moneta pojavila se u stvarnosti tek 2002. godine. Takođe, uveden je novi sistem

mehanizma obračuna kursa između eura i pojedinačnih novčanih sistema u državama koje su ostale van euro režima.

• Mastrihtski ugovor u drugoj fazi osniva Evropski monetarni institut (EMI). Države članice u ovoj fazi nisu želele da se odreknu svog monetarnog suvereniteta. Evropski monetarni institut je bio koncipiran kao koordinaciono telo. Neke države članice (V. Britanija i Danska) su jasno iskazale nespremnost da se odreknu svojih valuta, usled cega je sa njima bilo nužno uz Ugovor sačiniti poseban protokol.

• 49. Budžet EU. • Budžet je dokument vlade u kojem ona iznosi podatke o državnim

prihodima i rashodima u određenom budućem periodu, najčešće tokom jedne godine. Evropska unija nema klasičnu vladu poput država-članica, ali ima budžet sa strukturom prihoda i rashoda. Budžet je izbalansiran kada se prihodi i rashodi nalaze u ravnotezi. To je stanje bolje od deficita i suficita. Ako su rashodi veći od prihoda onda je u pitanju budžetski deficit, a ako su rashodi manji od prihoda onda je u pitanju budžetski suficit.

• Osim budžeta, Evropska unija ima i „višegodišnji finansijski okvir“, koji predstavlja približni ili okvirni pregled prihoda i rashoda tokom nekoliko narednih godina. „Okvir“ je od orijentacionog značaja i predstavlja precizniji oblik budžeta. za narednu godinu. Višegodišnji finansijski okvir se donosi za period od 6 godina. Zahvaljujući postojanju dva finansijska okvira poznato je kako će globalno izgledati finansiranje Unije zaključno sa 2013,a zahvaljujući projekcijama mogu se steći i neke predstave o očekivanim potezima Unije do 2025 godine.

• 50. Vojne snage i policijska misija EU u BiH.• Mandat Policijskoj misiji EU u BiH (EUPM) je Zajedničkom

akcijom Vijeća EU od 19.11.2007. godine produžen do 31.12.2009. godine (Misija je pokrenuta 2003. godinena poziv vlasti iz BiH) ). Policijska misija EU u BiH je usmjerena ka stvaranju održive, profesionalne i multietničke policijske strukture, koja djeluje u skladu sa međunarodnim standardima. Misija djeluje u koordinaciji sa i pod političkim vodstvom specijalnog predstavnika EU u BiH, kao dio pristupa šire vladavine zakona u BiH i u regiji.

• Vojna operacija Evropske unije u BiH (EUFOR/Althea) pokrenuta u decembru 2004. g. odlukom savjeta EU  Ovo je uslijedilo nakon odluke NATO-a o okončanju misije SFOR-a.dio je koherentnog pristupa EU i ima zadatak kontinuiranog praćenja pridržavanja odredaba Okvirnog mirovnog sporazuma za BiH i doprinosi učvršćivanju sigurnosti u BiH. Misija Althea značajno doprinosi sveukupnom političkom angažmanu EU i njenim programima pomoći za BiH. Na osnovu plana tranzicije u 2007. godini, snage EU (EUFOR) će zadržati oko 2.500 vojnika u BiH, sposobnih da reaguju ukoliko sigurnosna situacija to bude zahtijevala.

• 51.Posmatračka Misija EU u BIH.• Posmatračka misija EU je nastavak Posmatračke misije Evropske zajednice

(ECMM) koja je na prostorima regije zapadnog Balkana uspostavljena jula mjeseca 1991. godine.

• Zajedničkom mjerom Vijeća Evropske unije od 22. decembra 2000. godine odlučeno je da Posmatračka misija Evropske zajednice nastavi svoje djelovanje pod nazivom “Posmatračka misija EU”.

• Osnovni cilj Posmatračke misije jeste da kroz prikupljanje i analizu podataka, u skladu sa uputama Generalnog sekretara/Visokog predstavnika (GS/VP) EU i Vijeća EU, doprinese efikasnom formulisanju politike EU naspram regije zapadnog Balkana, a time i Bosne i Hercegovine. Obaveze i zadatke misija pimarno prima od GS/VP EU, ali i Vijeće EU u koordinaciji sa GS/VP i konsultacijama sa Komisijom EU može inicirati obavljanje posebnih zadataka.

• Misija se posebno fokusira na promatranje razvoja političkog i sigurnosnog sektora kao i nadzor granice, među-etnička pitanja i povratak izbjeglica. EUMM svojim aktivnostima doprinosi i mjerama uspostave povjerenja. Misija koordinira svoje aktivnosti sa Šefom misije EU i relevantnim međunarodnim organizacijama koje djeluju u regiji Zapadnog Balkana.

• Šefa misije EUMM imenuje Evropsko Vijeće na prijedlog GS/VP. Druge članove misije delegiraju zemlje članice EU i Norveška budući da i ona od ranije daje svoje osoblje za ovu Misiju. Finansiranje Misije preuzela je Evropska Komisija a odluke o visini budžeta donose se u Briselu.

• EUMM u svojoj strukturi ima oko međunarodno i lokalno osoblje. Štab Misije je u Sarajevu a područje aktivnosti obuhvata Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Srbiju, Crnu Goru, Albaniju i Makedoniju.

• 59. Nabrojati zemlje članice EU:• Zemlje članice: • - Belgija, Njemačka, Italija, Luksemburg, Francuska,

Holandija – osnivači• - Danska, Irska, Ujedinjeno kraljevstvo 1973.• - Grčka 1981.• - Portugalija, Španija 1986.• - Austrija, Finska, Švedska, 1995. • - Estonija, kipar, Letonija, Litvanija, Mađarska, Malta,

Poljska, Slovačka, Slovenija, Češka, 2004.• - Rumunija, Bugarska, 2007. • Zvanični kandidati: • Turska, Hrvatska, Makedonija• Potencijalni kandidati:• Albanija, Crna Gora, Srbija i BiH

• 60. Simboli EU . • Himna – „Oda radosti“, adaptirana 9 ta simfonija L.V.Betovena,

usvojena od strane Savjeta Evrope 1972.g. i koristi se u EU od 1986. godine. izražava: ideale slobode, mira i solidarnosti za koje se Europa zalaže. Usvojili su je čelnici država i vlada EU-a, kao službenu himnu EU.

• Zastava – 12 zlatnih zvijezdica smještenih na plavoj podlozi koje se ne dodiruju i dvanaest zlatnih zvijezdica na zastavi izabrano je kao broj koji nema političkih konotacija te kao simbol savršenstva i potpunosti. Prvobitno je bila zastava Vijeća Evrope.

• Dan Evrope – 9. maj, iz razloga što je 1950., Robert Schuman izložio prijedlog o stvaranju organizovane Evrope, Taj prijedlog, poznat kao "Schumanova deklaracija", smatra se početkom stvaranja onoga što je danas poznato kao Evropska unija.

• Moto- Moto EU je ''Ujedinjeni u različitostima'' ; Moto znači da su, putem EU-a, Evropljani ujedinjeni u zajedničkome nastojanju za mir i napredak, te da su mnoge različite kulture, tradicije i jezici u Europi pozitivna prednost za kontinent.

• Moto je prvi put službeno pomenut u Ugovoru o ustavu za Europu, koji je potpisan 2004.g. i koji navodi simbole EU-a.

• Pristup EU• Od svake države koja želi da pristupi Uniji zahteva se da u svojoj praksi

poštuje principe na kojima se Unija zasniva: demokratija, poštovanje ljudskih prava i osnovnih sloboda i principa pravne države koji su zajednički svim državama članicama (acquis communautaire). Država koja želi pristup, mora u praksi da pokaže da je njena vlada u stanju da sprovede ove principe.

• Evropski savet na sednici od 21-22. juna 1993. godine utvrdio je uslove koje bi kandidati trebalo da ispune da bi bili primljeni u članstvo:

• Geografski kriterijum - da je kandidat evropska država • Političko - pravni kriterijumi:

– vladavina prava – demokratičnost poretka – zaštita ljudskih prava i osnovnih sloboda – zaštita manjina

• Privredni kriterijumi: – funkcionisanje tržišne privrede – sposobnost da se izdrži pritisak tržišta unutar Evropske Unije

• Ostali kriterijumi : – prihvatanje ciljeva političke unije, kao i privredne i monetarne unije – prihvatanje zajedničkih vrednosti (acquis communautaite)

• sposobnost upravnih i pravosudnih struktura za ostvarivanje zajedničkih vrednosti