Download pdf - PERKEMBANGAN PENDIDIKAN TAHFIZ : Darul Quran Perintis … filePERKEMBANGAN PENDIDIKAN TAHFIZ : Darul Quran Perintis Dinamik Penyelidik : Tuan Haji Dr. Nordin bin Ahmad (Ketua) Muhammad

PERKEMBANGANPENDIDIKANTAHFIZ:DarulQuranPerintisDinamik

Penyelidik:TuanHajiDr.NordinbinAhmad(Ketua)

MuhammadToriqbinYaacobDr.YusribinChekShahidahbinShuib

NorHayatibintiAbLatehSukhairubinSulaiman

AbdulRazakbinMohdZain

PembantuPenyelidik:DafiqahbintiAsaad

NurafifahbintiMohammad

SidangEditor:TuanHajiSalahuddinbinHajiGhozali

MohamadRahimbinMohammedAbdulRahmanIbrahimbinAbdullahMohdZuhdibinIsmail

SafuanbinHassan

Shahidah binti Shuib

Dr. Hj. Nordin bin Ahmad (Ketua)

PERKEMBANGANPENDIDIKANTAHFIZ:DarulQuranPerintisDinamik©HakCiptaDarulQuranJAKIM2018.Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini bolehditerbitkan semua, disimpan untuk pengeluaran atau ditukarkan kedalamsebarangbentukataudengan sebarangalat jugapun, samaadadengan cara gambar atau rakaman dan sebagainya tanpa kebenaranbertulisdaripadapihakDarulQuranJAKIM.PerpustakaanNegaraMalaysiaPasukanPenyelidik:TuanHajiDr.NordinbinAhmad(Ketua)MuhammadToriqbinYaacobDr.YusribinChekShahidahbinShuibNorHayatibintiAbLatehSukhairubinSulaimanAbdulRazakbinMohdZainPembantuPenyelidik:Ust.DafiqahbintiAsaadUst.NurafifahbintiMohammadSidangEditor:TuanHajiSalahuddinbinHajiGhozali(Ketua)MohamadRahimbinMohammedAbdulRahmanIbrahimbinAbdullahMohdZuhdibinIsmailSafuanbinHassan

DiterbitkanOleh:

DarulQuranJAKIMJalanHamzah,AmpangPecah

44000KualaKubuBaharu,SelangorTel:03-60635333

Dr. Yusri bin ChekShahidah binti ShuibNor Hayati binti Ab LatehSukhairu bin Sulaiman

semula

Dr. Hj. Nordin bin Ahmad (Ketua)

iii

PERKEMBANGANPENDIDIKANTAHFIZ:DarulQuranPerintisDinamik©HakCiptaDarulQuranJAKIM2018.Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini bolehditerbitkan semua, disimpan untuk pengeluaran atau ditukarkan kedalamsebarangbentukataudengan sebarangalat jugapun, samaadadengan cara gambar atau rakaman dan sebagainya tanpa kebenaranbertulisdaripadapihakDarulQuranJAKIM.PerpustakaanNegaraMalaysiaPasukanPenyelidik:TuanHajiDr.NordinbinAhmad(Ketua)MuhammadToriqbinYaacobDr.YusribinChekShahidahbinShuibNorHayatibintiAbLatehSukhairubinSulaimanAbdulRazakbinMohdZainPembantuPenyelidik:Ust.DafiqahbintiAsaadUst.NurafifahbintiMohammadSidangEditor:TuanHajiSalahuddinbinHajiGhozali(Ketua)MohamadRahimbinMohammedAbdulRahmanIbrahimbinAbdullahMohdZuhdibinIsmailSafuanbinHassan

DiterbitkanOleh:

DarulQuranJAKIMJalanHamzah,AmpangPecah

44000KualaKubuBaharu,SelangorTel:03-60635333

i

KANDUNGAN

Perkara MukaSuratIsiKandungan iKataAluanKetuaPengarahJakim iiiSekapurSirehPengarahDarulQuran ivBABSATU:SEJARAHPERKEMBANGANHAFAZANAL-QURAN 1.0SejarahPelaksanaanKaedahHafazanAl-Quran 11.1SejarahHafazanal-QurandiZamanRasulullahSAW 51.2SejarahHafazanal-QurandiZamanSahabatr.a. 121.3SejarahHafazanal-QurandiZamanTabi'indanAtba'al-Tabi'in 15BABDUA:GAYAPEMBELAJARAN,KAEDAH,TEKNIKDANPROSESHAFAZANAL-QURAN 2.0GayaPembelajaranTahfizal-Quran 182.1KaedahDalamPembelajaranTahfizal-Quran 192.2KaedahHafazanMengikutNegara 212.3TeknikDalamPembelajaranTahfizal-Quran 242.4KaedahMenghafazAyat-AyatBaru 282.5AntaraKaedahdanTeknikHafaza 302.6ProsesMemulakanHafazanal-Quran 302.7MasadanTempohAktivitiHafazanal-Quran 312.8ModelTahfiz 33BABTIGA:PERKEMBANGANPENDIDIKANTAHFIZDIMALAYSIA3.0SejarahPengajianIslamDanTafsirDiMalaysia 363.1PengajianHafazanDiTanahMelayu 383.1.1PendidikanTahfizdanPengajianTafsir 383.1.2KelasHafazanPertamaSebelumMerdeka 383.1.3PendidikanTahfizSelepasMerdeka 423.1.4SejarahPerkembanganInstitusiTahfizNegeri-Negeri 44

n

232729303032

353737404243

vvi

iv

ii

BABEMPAT:PERKEMBANGANPENDIDIKANTAHFIZDIDARULQURAN 4.0Sejarah 494.1PerkembanganProgramPengajian 514.2KerjasamaInstitusi 604.3Fasa-FasaPerkembanganDarulQuran 694.3.1FasaPengajianPengajianTahfizhinggaDiplomaTahfiz(1966-1983) 704.3.2FasaKerjasamaPengajianDenganNegeri(1996-2014) 714.3.3FasaPerkembanganProgramPengajianDiplomaTahfiz(2001-2014) 714.3.4FasaPerkembanganProgramPensijilanTahfiz(2000-2017) 724.3.5FasaPerkembanganKerjasamaDenganInstitusiPengajianTinggiBagiProgramPengajianIjazahSarjanaMuda(2009-2017) 734.4DarulQuranPerintisMasaDepanDinamik 764.4.1DarulQuranMerintisModelKurikulumTahfizDini 774.4.2DarulQuranMerintisModelKurikulumTahfizProfesional 814.4.3DarulQuranMerintisModelKurikulumTahfizKemahiran 83 BABLIMA:ISUCABARANDANHALATUJUPENDIDIKANTAHFIZ5.0Isu,CabarandanHalaTuju 87 5.0.1HalatujuPendidikanTahfizDaripadaPeringkatPraSekolahHinggaPendidikanTinggi 875.0.2DasarDanPerundanganPendidikanTahfizDiMalaysia 885.0.3DanadanInfrastrukturPendidikanTahfiz 895.0.4KawalanKualitidanPengiktirafanPengajianTahfiz 895.0.5PendidikanGuruDanPensyarahTahfizDiMalaysia 905.0.6PenjanaanProgramPembelajaranTahfizAl-QuranSepanjangHayatdanPendidikanKhasTahfizAl-QuranbagiGolonganKelainanUpaya 915.0.7TeknologiPendidikanTahfizDiMalaysia 915.0.8MetodologiPendidikanTahfizDiMalaysia 94

Pengajian Tahfiz hingga DiplomaTahfiz (1966 - 1983)

48505968

68

69

70

70

727677

80

82

86

8687888890

909193

Dinamik

v

ii

BABEMPAT:PERKEMBANGANPENDIDIKANTAHFIZDIDARULQURAN 4.0Sejarah 494.1PerkembanganProgramPengajian 514.2KerjasamaInstitusi 604.3Fasa-FasaPerkembanganDarulQuran 694.3.1FasaPengajianPengajianTahfizhinggaDiplomaTahfiz(1966-1983) 704.3.2FasaKerjasamaPengajianDenganNegeri(1996-2014) 714.3.3FasaPerkembanganProgramPengajianDiplomaTahfiz(2001-2014) 714.3.4FasaPerkembanganProgramPensijilanTahfiz(2000-2017) 724.3.5FasaPerkembanganKerjasamaDenganInstitusiPengajianTinggiBagiProgramPengajianIjazahSarjanaMuda(2009-2017) 734.4DarulQuranPerintisMasaDepanDinamik 764.4.1DarulQuranMerintisModelKurikulumTahfizDini 774.4.2DarulQuranMerintisModelKurikulumTahfizProfesional 814.4.3DarulQuranMerintisModelKurikulumTahfizKemahiran 83 BABLIMA:ISUCABARANDANHALATUJUPENDIDIKANTAHFIZ5.0Isu,CabarandanHalaTuju 87 5.0.1HalatujuPendidikanTahfizDaripadaPeringkatPraSekolahHinggaPendidikanTinggi 875.0.2DasarDanPerundanganPendidikanTahfizDiMalaysia 885.0.3DanadanInfrastrukturPendidikanTahfiz 895.0.4KawalanKualitidanPengiktirafanPengajianTahfiz 895.0.5PendidikanGuruDanPensyarahTahfizDiMalaysia 905.0.6PenjanaanProgramPembelajaranTahfizAl-QuranSepanjangHayatdanPendidikanKhasTahfizAl-QuranbagiGolonganKelainanUpaya 915.0.7TeknologiPendidikanTahfizDiMalaysia 915.0.8MetodologiPendidikanTahfizDiMalaysia 94 iii

KATAALU-ALUANKETUAPENGARAHJAKIMAlhamdulillah, bersyukur ke hadrat Allah SWT dan mari bersama kitaberselawat ke atas junjungan mulia Nabi Muhammad Rasulullah SAW sertaparasahabatRA.SayamerakamkanucapansyukuryangtidakterhinggadiataspenerbitanBukuPerkembangan Pendidikan Tahfiz al-Quran di Malaysia ini. Pihak JAKIMberterima kasih kepada semua yang terlibat dalam pengumpulan maklumatdan kajian berkenaan dengan perkembangan pendidikan tahfiz al-Quran diMalaysia.

Sambutanmasyarakatterhadappendidikantahfiztelahmemberiruangkepadakerajaanuntukmenyediakanpelbagaialternatifpendidikanberteraskantahfizmelalui pengenalan rangka Dasar Pendidikan Tahfiz Negara. Empat modulkurikulum tahfiz yang bakal diperkenalkan ialah Tahfiz Turath, Tahfiz Sains,TahfizDinidanTahfizKemahiran. Justeru tidakmustahilbagikerajaanuntukmenyasarkan matlamat melahirkan 125 000 huffaz profesional pada tahun2050.

Kemajuan dalam pendidikan tahfiz kini adalah bermula dengan sejarahnyaperkembangannya yang cukup panjang untuk disoroti. Bermula dariperkembangannya pada zaman Baginda Rasulullah Rasulullah SAW, zamanparasahabatRA,zamantabiindangenerasi-generasiseterusnyaadalahlipatansejarahyangcukuppentinguntukdisorotidari aspekperkembanganhafazanal-Quranpadazaman-zamantersebut.

Selanjutnya, sorotan khusus melibatkan perkembangan tahfiz di negara kitaMalaysia yang ternyata cukup mempunyai nilai sejarah yang amat berhargauntukdijadikanbahanrujukanpadamasa-masaakandatang.

Oleh itu, penerbitan buku ini telah memberi makna yang amat signifikankepada perkembangan pendidikan tahfiz di negara kita. Diharapkan buku inibakalmenjaditunjungkepadaprosesperkembanganpendidikantahfiznegarayang kita sama-sama doakan agar usaha kita ini akan menjadi pemangkinkepadaperkembanganIslamditanahairkitaini.

Sekian,wassalam.TANSRIDATO’HAJIOTHMANBINMUSTAPHA

Kemajuan dalam pendidikan tahfiz kini adalah bermula dengan sejarah

vi

1

BAB 1

SEJARAH HAFAZAN AL-QURAN

1.0 Sejarah Pelaksanaan Kaedah Hafazan Al-Quran

Bermulanya hafazan al-Quran apabila alam ini dirahmati dengan

turunnya wahyu yang pertama di Gua Hira'. Ketika Rasulullah SAW

sedang beribadat di Gua Hira', Allah SWT telah memerintahkan Jibril

a.s. untuk menyampaikan wahyu yang pertama dan mengajarkan

kepada baginda akan wahyu tersebut iaitu ayat 1 - 5 dari surah al-

'Alaq. Pada ketika itulah berlakunya proses pengajaran hafazan al-

Quran secara talaqqi musyafahah antara Jibril a.s. yang bertindak

sebagai guru dan Nabi SAW sebagai murid.1 Kisah ini direkodkan

oleh Imam al-Bukhari dalam sahihnya seperti berikut:

لى الل أول ما بدئ به رسول الل ص : عن عائشة أم المؤمنني أن ها قالت عليه وسلم من الوحي الرؤي الصالة ف الن وم فكان ل ي رى رؤي إل جاءت مثل ف لق الصبح ث حب ب إليه اللء وكان يلو بغار حراء

الليال ذوات العدد ق بل أن ي نزع إل أهله ف ي تحنث فيه وهو الت عبد وي ت زود لذلك ث ي رجع إل خدجية ف ي ت زود لمثلها حت جاءه الق وهو

ئ قال فأخذن ف غار حراء فجاءه الملك ف قال اق رأ قال ما أن بقار

iv

SEKAPURSIREHPENGARAHDARULQURANAlhamdulillah, saya bersyukur ke hadrat Allah SWT atas penerbitan buku“Perkembangan Pendidikan Tahfiz al-Quran di Malaysia” yang menggarapsejarah perkembangan pendidikan tahfiz al-Quran bermula pada zamanBaginda Rasulullah Rasulullah SAW, para Sabahat RA zaman tabiin dangenerasi-generasi seterusnya serta perkembangan pendidikan tahfiz secarakhusus di tanah Melayu serta perkembangan program pengajian tahfiz al-QurandiDarulQuran,Jakim.Sebagai sebuah institusi pendidikan tahfiz al-Quran negara, Darul Quranmemainkan peranan penting terutama dalam aspek merintis sejarahperkembangan pendidikan tahfiz negara. Bermula pada tahun 1966 DarulQuran sehingga kini berjaya melakar sejarah kegemilangannya denganmengembangkanprogrampengajiandarisemasakesemasa.Bermulasebagaisistem pengajian berbentuk halaqah al-Quran di Masjid Negara, kini DarulQuran gah dibayangi sejarah kegemilangannya dengan mempelbagaikanprogram pengajian seperti Pengajian Diploma Tahfiz al-Quran, Sijil TinggiTarannum al-Quran (STTQ), Sijil Kemahiran Malaysia (SKM) dan Sijil TahfizMalaysia (STM). Selain itu, Darul Quran juga mengembangkan jaringankerjasama dengan institusi pendidikan seperti program pengajian Sijil Tahfizal-Quran JAKIM-UIAM,SijilTahfiz al-Quran JAKIM-UNITENdanSijilTahfiz al-Quran JAKIM-CUCMS. Di peringkat Ijazah Sarjana Muda pula Darul QuranmengadakankerjasamadenganUniversitiSainsIslamMalaysia(USIM).BahkanDarul Quran akan kekal melakukan penerokaan peluang-peluang pengajianmelaluikerjasamadenganUniversitiAwamlain.

Semua usaha-usaha ini adalah amat penting bahkan bakal menjadi sejarahberharga pada masa-masa akan datang terutamanya menjelang TN 2050 dimanakerajaanmenyasarkanuntukmelahirkanhuffazprofesionalseramai125000orang.

Akhir kata, saya mengucapkan ribuan terima kasih tidak terhinggaterutamanyakepadabarisanpenasihat,sidangpengarangdanpenyelidikyangterlibat dalam penerbitan buku ini. Tidak lupa juga kepada pihak kerajaanterutamanya JAKIM yang terus memberi kepercayaan kepada Darul Quranuntukmerintiskemajuanpendidikantahfiznegara.

Sekian,wassalam.

TUANHAJIDR.NORDINBINAHMADDR. HJ. NORDIN BIN AHMAD

1

1

BAB 1















1

BAB 1















22

ف غطن حت ب لغ من الهد ث أرسلن ف قال اق رأ ق لت ما أن بقارئ فأخذن ف غطن الثانية حت ب لغ من الهد ث أرسلن ف قال اق رأ ف قلت

اق رأ بسم رب ك : أخذن ف غطن الثالثة ث أرسلن ف قال ما أن بقارئ ف نسان من علق اق رأ وربك الكرم ف رجع با رسول الذي خلق خلق ال

على خدجية بنت خويلد الل صلى الل عليه وسلم ي رجف ف ؤاده فدخل ها ف قال زم لون زم لون، ف زملوه حت ذهب عنه الروع :رضي الل عن

ف قال: لدجية وأخب رها الب ر: لقد خشيت على ن فسي ف قالت خدجية: زيك الل أبدا إنك لتصل الرحم وتمل الكل وتكسب كل والل ما ي

المعدوم وت قري الضيف وتعني على ن وائب الق فانطلقت به خدجية ن عم خدجية وكان حت أتت به ورقة بن ن وفل بن أسد بن عبد العزى اب

امرأ قد ت نصر ف الاهلية وكان يكتب الكتاب العب ران ف يكتب من رانية ما شاء الل أن يكتب وكان شيخا كبريا قد عمي يل بلعب الن

: ي ابن عم اسع من ابن أخيك ف قال له ورقة: ي ابن ف قالت له خدجية أخي ماذا ت رى فأخب ره رسول الل صلى الل عليه وسلم خب ر ما رأى

تن فيها ف قال له ورقة: هذا الناموس الذي ن زل الل على موسى ي لي تن أكون حيا إذ يرجك ق ومك ف قال رسول الل صلى الل جذعا لي عليه وسلم: أومرجي هم؟ قال: ن عم ل يت رجل قط بثل ما جئت به

ي ومك أنصرك نصرا مؤزرا ث ل ي نشب ورقة أن إل عودي وإن يدركن وف ت ر الوحي ت وف

Diriwayatkan daripada A'isyah -Ummul Mu'minin-,

bahawasanya dia berkata: "Permulaan wahyu yang

32

ف غطن حت ب لغ من الهد ث أرسلن ف قال اق رأ ق لت ما أن بقارئ فأخذن ف غطن الثانية حت ب لغ من الهد ث أرسلن ف قال اق رأ ف قلت

اق رأ بسم رب ك : أخذن ف غطن الثالثة ث أرسلن ف قال ما أن بقارئ ف نسان من علق اق رأ وربك الكرم ف رجع با رسول الذي خلق خلق ال

على خدجية بنت خويلد الل صلى الل عليه وسلم ي رجف ف ؤاده فدخل ها ف قال زم لون زم لون، ف زملوه حت ذهب عنه الروع :رضي الل عن

ف قال: لدجية وأخب رها الب ر: لقد خشيت على ن فسي ف قالت خدجية: زيك الل أبدا إنك لتصل الرحم وتمل الكل وتكسب كل والل ما ي

المعدوم وت قري الضيف وتعني على ن وائب الق فانطلقت به خدجية ن عم خدجية وكان حت أتت به ورقة بن ن وفل بن أسد بن عبد العزى اب

امرأ قد ت نصر ف الاهلية وكان يكتب الكتاب العب ران ف يكتب من رانية ما شاء الل أن يكتب وكان شيخا كبريا قد عمي يل بلعب الن

: ي ابن عم اسع من ابن أخيك ف قال له ورقة: ي ابن ف قالت له خدجية أخي ماذا ت رى فأخب ره رسول الل صلى الل عليه وسلم خب ر ما رأى

تن فيها ف قال له ورقة: هذا الناموس الذي ن زل الل على موسى ي لي تن أكون حيا إذ يرجك ق ومك ف قال رسول الل صلى الل جذعا لي عليه وسلم: أومرجي هم؟ قال: ن عم ل يت رجل قط بثل ما جئت به

ي ومك أنصرك نصرا مؤزرا ث ل ي نشب ورقة أن إل عودي وإن يدركن وف ت ر الوحي ت وف

Diriwayatkan daripada A'isyah -Ummul Mu'minin-,

bahawasanya dia berkata: "Permulaan wahyu yang

3

datang kepada Rasulullah SAW adalah dengan mimpi

yang benar dalam tidur. Tidaklah Baginda SAW bermimpi

kecuali datang seperti cahaya subuh. Kemudian Baginda

SAW dianugerahi rasa suka untuk menyendiri, lalu

Baginda SAW memilih Gua Hira' dan bertahannuth iaitu

beribadah di malam hari dalam beberapa waktu lamanya

kemudian kembali kepada keluarganya untuk

mempersiapkan bekal bagi tujuan untuk mengulangi

ibadah di gua. Kemudian Baginda SAW menemui

Khadijah supaya mempersiapkan bekal. Sampai akhirnya

datang kebenaran saat Baginda SAW di Gua Hira',

Malaikat datang lalu berkata: "Bacalah?" Baginda SAW

menjawab: "Aku tidak tahu membaca". Nabi SAW

menjelaskan: Maka Malaikat itu memegang ku dan

memeluk ku sangat kuat kemudian melepaskan ku dan

berkata lagi: "Bacalah!" Baginda SAW menjawab: "Aku

tidak tahu membaca". Maka Malaikat itu memegang ku

dan memeluk ku sangat kuat kemudian melepaskan ku dan

berkata lagi: "Bacalah!". Baginda menjawab: "Aku tidak

tahu membaca". Malaikat itu memegang ku kembali dan

memeluk ku untuk ketiga kalinya dengan sangat kuat lalu

melepaskanku dan berkata lagi: (Bacalah dengan

(menyebut) nama Tuhan mu yang menciptakan, Dia Telah

menciptakan manusia dari segumpal darah. Bacalah, dan

Tuhan mu Yang Maha Pemurah)." Nabi SAW kembali

44

kepada keluarganya dengan membawa kalimat wahyu

tadi dalam keadaan ketakutan. Baginda SAW menemui

Khadijah binti Khawailid dan berkata: "Selimutkan aku,

selimutkan aku!". Baginda pun diselimutkan hingga

hilang ketakutannya. Lalu Baginda SAW menceritakan

peristiwa yang terjadi kepada Khadijah: "Aku khawatir

akan diri ku". Maka Khadijah berkata: "Demi Allah,

Allah tidak akan mencelakakan mu selamanya kerana

engkau adalah orang yang menghubungkan silaturahim."

Khadijah kemudian mengajak Baginda SAW untuk

bertemu dengan Waroqoh bin Naufal bin Asad bin Abdul

'Uzza, sepupu Khadijah, yang beragama Nasrani di masa

Jahiliah. Dia juga menulis buku dalam bahasa Ibrani,

juga menulis Kitab Injil dalam Bahasa Ibrani dengan izin

Allah. Saat itu Waroqoh sudah tua dan matanya buta.

Khadijah berkata: "Wahai anak pakcikku, dengarkanlah

apa yang akan disampaikan oleh anak saudara mu ini".

Waroqoh berkata: "Wahai anak saudara ku, apa yang

sudah kamu alami". Maka Rasulullah SAW menuturkan

peristiwa yang dialaminya. Waroqah berkata: "Ini adalah

Namus, seperti yang pernah Allah turunkan kepada Musa.

Kalaulah seandainya aku masih muda dan aku masih

hidup saat kamu nanti diusir oleh kaum mu". Rasulullah

SAW bertanya: "Apakah aku akan diusir mereka?"

Waroqoh menjawab: "Ya, kerana tidak ada satu orang

55

pun yang datang dengan membawa seperti apa yang

kamu bawa ini kecuali akan disakiti (dimusuhi).

Seandainya aku ada saat kejadian itu, pasti aku akan

menolong mu dengan kemampuan yang aku ada".

Waroqoh tidak mengalami peristiwa yang diyakininya

tersebut karena lebih dahulu meninggal dunia pada masa

fatroh (terputusnya) wahyu.2

1.1 Sejarah Hafazan al-Quran di Zaman Rasulullah SAW

Rasulullah SAW adalah Sayyid al-Huffaz (Penghulu Para Huffaz)

serta contoh teladan yang mesti dicontohi dan diikuti. Rasulullah

SAW telah menerima wahyu al-Quran secara berperingkat-peringkat

selama dua puluh tiga tahun. Tiga belas tahun di Mekah dan sepuluh

tahun di Madinah. Keadaan ini adalah untuk memberi 'ibrah kepada

kita bahawa Nabi SAW walaupun memiliki kelebihan mukjizat

tertentu namun apabila melibatkan usaha dakwah maka Allah SWT

membiarkan Rasulullah SAW melalui tugas dakwah itu dengan

mengikut sistem tabiat alam dan sifat keinsanan. Maka sejarah

menyaksikan bagaimana Rasulullah SAW bersusah payah keluar

berdakwah, terpaksa berhijrah, cedera tubuh badan, terguris

perasaannya. Maka apabila kita mahu berdakwah, kita juga harus

bersedia untuk menghadapi sebagaimana yang telah dilalui oleh

Rasulullah SAW. Begitulah juga halnya apabila wahyu diturunkan

kepada Rasulullah SAW Baginda SAW merasakan bahawa sangat

66

berat apabila wahyu turun kepadanya sehingga memercik peluh pada

dahi Rasulullah SAW.

ها قالت عائشة ف الي وم عليه الوحي ه ي نزل ي ت أ ر ولقد :رضي الل عن د عرقاي ت فص ه ل ين الشديد الب رد ف ي فصم عنه وإن جب

Maksudnya: “Aisyah berkata: "Sungguh aku pernah

melihat turunnya wahyu kepada Rasulullah SAW pada

suatu hari yang sangat dingin lalu terhenti dan aku lihat

dahinya mencucuri keringat."3

Dalam hadis yang lain menyatakan bahawa sikap Rasulullah SAW

yang kelihatan bersungguh-sungguh dan tergopoh gapah

menggerakkan lidah untuk mengikuti bacaan Jibril a.s. pada setiap

kali Jibril a.s. membacakan wahyu kepadanya. Lalu Allah SWT

menegur Rasulullah SAW supaya tidak tergopoh gapah dalam

mengingati ayat-ayat al-Quran yang turun. Dalam riwayat al-Bukhari

menyebut:

: ل تر ك به لسانك لت عجل به قال: كان عن ابن عباس ف ق وله ت عال ة وكان ما ير ك رسول الل صلى الل عليه وسلم ي عالج من الت نزيل شد

ل الل صلى شفت يه ف قال ابن عباس: فأن أحر كهما لكم كما كان رسو الل عليه وسلم ير كهما وقال سعيد: أن أحر كهما كما رأيت ابن عباس ير كهما، فحرك شفت يه فأن زل الل ت عال: ل تر ك به لسانك لت عجل به

77

نا ج عه وق رآنه. قال جعه لك ف صدرك وت قرأه. فإذا ق رأنه إن علي نا نا ب يانه. ث إن علي فاتبع ق رآنه. قال: فاستمع له وأنصت. ث إن علي

عليه وسلم ب عد ذلك إذا أته أن ت قرأه. فكان رسول الل صلى الل جبيل استمع فإذا انطلق جبيل ق رأه النب صلى الل عليه وسلم كما

. ق رأه

Maksudnya : “Diriwayatkan daripada Ibn 'Abbas tentang

firman Allah Ta'ala: (Janganlah kamu gerakkan lidah mu

untuk (membaca) Al-Quran kerana hendak cepat-cepat

ingin (menguasainya)."Berkata Ibn 'Abbas: "Rasulullah

SAW sangat kuat keinginannya untuk menghafal apa yang

diturunkan (Al-Quran) dan menggerakkan kedua

bibirnya. "Berkata Ibn 'Abbas: "Aku akan menggerakkan

kedua bibir ku (untuk membacakannya) kepada kalian

sebagaimana Rasulullah SAW melakukannya kepada ku".

Berkata Sa'id: "Dan aku akan menggerakkan kedua bibir

ku (untuk membacakannya) kepada kalian sebagaimana

aku melihat Ibnu 'Abbas melakukannya. Maka Nabi SAW

menggerakkan kedua bibirnya, Kemudian turunlah firman

Allah Ta'ala: Janganlah kamu gerakkan lidah mu untuk

(membaca) Al-Quran karena ingin cepat (menguasai)nya.

Sesungguhnya atas tanggungan Kamilah

mengumpulkannya (di dada mu) dan (membuat mu

mampu) membacanya". Maksudnya Allah

mengumpulkannya di dalam dada mu (untuk dihafal) dan

88

kemudian kamu membacanya: "Apabila Kami telah

selesai membacakannya, maka ikutilah bacaannya itu".

Maksudnya: "Dengarkanlah dan diamlah". Kemudian

Allah Ta'ala berfirman: "Kemudian, sesungguhnya atas

tanggungan Kamilah penjelasannya. Maksudnya: "Dan

Kewajiban Kamilah untuk membacakannya" Dan

Rasulullah SAW sejak saat itu bila Jibril a.s. datang

kepadanya, Rasulullah SAW mendengarkannya. Dan bila

Jibril a.s. sudah pergi, maka Nabi SAW membacakannya

(kepada para sahabat) sebagaimana Jibril a.s.

membacakannya kepadanya.”4

Tabiat insan pada diri Rasulullah SAW yang memiliki sifat

tanggungjawab, telah memperlihatkan bagaimana perihal baginda

pada peringkat awal penurunan wahyu al-Quran. Rasulullah SAW

sangat bimbang sekiranya tidak dapat mengingati wahyu yang turun

dan tidak dapat membacakan dan mengajarkannya kepada para

sahabat r.a. sehingga Rasulullah SAW kelihatan tergesa-gesa untuk

mengingati wahyu yang turun.5

Dua perkara yang dapat disimpulkan daripada riwayat tersebut,

pertama untuk menghafaz al-Quran tidak boleh dilakukan secara

tergesa-gesa, sebaliknya hendaklah dilaksanakan dengan penuh

kesabaran dan ketekunan. Al-Quran sendiri telah menjelaskan hikmah

wahyu tidak diturunkan sekali gus kepada Nabi SAW. Firman Allah

9 9

SWT dalam Surah al-Furqan ayat 32 ketika menjelaskan kepada orang

kafir berkenaan masalah ini:

Maksudnya :"Dan orang yang kafir berkata: "Mengapa

tidak diturunkan Al-Quran itu kepada Muhammad

semuanya sekali (dengan sekali gus)?" Al-Quran

diturunkan dengan cara (beransur-ansur) itu kerana

Kami hendak menetapkan hati mu (Wahai Muhammad)

dengannya, dan Kami nyatakan bacaannya kepada mu

dengan teratur satu persatu."

Adalah menyukarkan bagi umat ini untuk menghafaz al-Quran secara

keseluruhannya sekiranya ianya diturunkan secara sekali gus. Lebih-

lebih lagi ia turun kepada seorang nabi yang 'Ummi dan umat yang

'Ummi. Kesukaran itu juga akan melibatkan usaha untuk memahami

dan mendalami maksud ayat-ayatnya. Maka apabila al-Quran

diturunkan oleh Allah SWT secara beransur-ansur, telah menjadikan

al-Quran itu mudah untuk dihafaz dan difahami maksud ayat-

ayatnya.6

9

















ayatnya.6

9

















ayatnya.6

1010

Kedua, menghafaz al-Quran mesti melalui kaedah pengajaran dan

pembelajaran yang telah dilalui oleh Rasulullah SAW yang telah

menjadi murid kepada gurunya Jibril a.s. secara Talaqqi al-

Musyafahah.

Bagi tujuan mengekalkan dan memperkukuhkan hafazan al-Quran

dalam dada Rasulullah SAW, Jibril a.s. sentiasa datang bertadarus

untuk menyemak bacaan al-Quran Rasulullah. Ibn Abbas r.a. telah

meriwayatkan dalam hadis al-Bukhari:

د ما يكون اس وكان أجو جود الن م أ ل كان رسول الل صلى الل عليه وس لة من رمض كل ل ف اه ق ان ي ل ف رمضان حني ي لقاه جبيل وك ان ي

ف يدارسه القرآن

Maksudnnya: “Rasulullah SAW adalah manusia yang

paling lembut (pemurah) terutama pada bulan Ramadan

ketika malaikat Jibril a.s. menemuinya dan adalah Jibril

a.s. mendatanginya setiap malam di bulan Ramadan,

pada ketika itu Jibril a.s. mengajarkan Al Quran.”7

Abu Hurairah r.a. juga pernah meriwayatkan dalam hadis yang telah

direkodkan oleh Imam al-Bukhari dalam sahihnya:

11 11

لم القرآن لل عليه وس صلى اب لن اعن أب هري رة قال: كان ي عرض على قبض فيه م الذيلعاا ف كل عام مرة ف عرض عليه مرت ني

Maksudnnya :"Biasanya Jibril a.s. menyemak bacaan Al-

Quran Nabi SAW sekali pada setiap tahunnya. Namun

pada tahun wafatnya Rasulullah SAW, Jibril

melakukannya sebanyak dua kali."8

Kedua-dua riwayat ini menunjukkan bahawa keutamaan muraja'ah

atau sentiasa mengulang hafazan al-Quran adalah suatu yang sangat

penting bagi seorang penghafaz al-Quran. Bahkan muraja'ah ini

hendaklah dilaksanakan dengan seorang penyemak sebagaimana Nabi

SAW telah disemak hafazan Baginda oleh Jibril a.s.

Rasulullah SAW juga sentiasa membasahkan bibirnya dengan al-

Quran sama ada dalam solat, tahajjud, sewaktu sendirian atau bersama

para sahabat, semasa dalam keadaan senang mahu pun susah. Setiap

masa Rasulullah SAW tidak pernah meninggalkan al-Quran. Nabi

SAW pernah mengumpamakan al-Quran dengan unta yang terikat.

Sabda Rasulullah SAW:

بل ف عقلهافص يا من ال أشد ت و ل ت عاهدوا القرآن ف والذي ن فسي بيده

12 12

Maksudnya: "Peliharalah selalu Al-Quran, demi zat yang

jiwa ku berada di Tangan-Nya, sungguh ia (al-Quran)

cepat hilang daripada unta liar yang terikat."9

1.2 Sejarah Hafazan al-Quran di Zaman Sahabat r.a.

Para sahabat r.a. merupakan orang yang paling hampir dengan

Rasulullah SAW dan mereka adalah generasi terbaik. Oleh itu mereka

mempunyai banyak kelebihan dalam menjalani proses menghafaz al-

Quran kerana Rasulullah SAW adalah merupakan guru mereka. Setiap

kali turunnya ayat al-Quran pada diri Rasulullah SAW maka tanpa

berlengah baginda terus menyampaikan ayat tersebut kepada para

sahabatnya. Para sahabat pula akan membaca dan menghafaz al-

Quran dengan bersungguh-sungguh demi menghayati dan

mengaplikasikan seruan Allah SWT yang menggalakkan hamba-

hamba Nya supaya memperbanyakkan bacaan al-Quran. Allah SWT

berfirman dalam Surah Fatir ayat 29 hingga 30 yang berbunyi:

.

12

Maksudnya: "Peliharalah selalu Al-Quran, demi zat yang

jiwa ku berada di Tangan-Nya, sungguh ia (al-Quran)

cepat hilang daripada unta liar yang terikat."9

1.2 Sejarah Hafazan al-Quran di Zaman Sahabat r.a.

Para sahabat r.a. merupakan orang yang paling hampir dengan

Rasulullah SAW dan mereka adalah generasi terbaik. Oleh itu mereka

mempunyai banyak kelebihan dalam menjalani proses menghafaz al-

Quran kerana Rasulullah SAW adalah merupakan guru mereka. Setiap

kali turunnya ayat al-Quran pada diri Rasulullah SAW maka tanpa

berlengah baginda terus menyampaikan ayat tersebut kepada para

sahabatnya. Para sahabat pula akan membaca dan menghafaz al-

Quran dengan bersungguh-sungguh demi menghayati dan

mengaplikasikan seruan Allah SWT yang menggalakkan hamba-

hamba Nya supaya memperbanyakkan bacaan al-Quran. Allah SWT

berfirman dalam Surah Fatir ayat 29 hingga 30 yang berbunyi:

.

13

13

.

Maksudnya: "Sesungguhnya orang yang selalu membaca

Kitab Allah dan tetap mendirikan sembahyang serta

mendermakan dari apa yang Kami kurniakan kepada

mereka, secara bersembunyi atau secara terbuka, mereka

(dengan amalan yang demikian) mengharapkan sejenis

perniagaan yang tidak akan mengalami kerugian. Supaya

Allah menyempurnakan pahala mereka dan menambahi

mereka dari limpah kurnia Nya. Sesungguhnya Allah

Maha Pengampun lagi sentiasa membalas dengan sebaik-

baiknya (akan orang yang bersyukur kepadanya).

Ayat ini jelas memuji golongan yang sentiasa membaca al-Quran

sama ada siang atau malam. Mereka dijanjikan oleh Allah SWT

dengan ganjaran yang berlipat kali ganda di akhirat kelak. Dalam

sebuah hadis yang diriwayatkan oleh Saidina Usman, Ibn Mas'ud dan

Ubay bin Ka'ab r.a. mereka menyebut bahawa:

اوزوهنا ال لعشر فل جيارئهم يق ان رسول هللا صلى الل عليه وسلم كانمل والع رانعشر اخرى حت يتعلموا ما فيها من العمل، فيعلمنا الق

جيعا.

Maksudnya: "Sesungguhnya Rasulullah SAW

membacakan kepada mereka (para sahabat) sepuluh ayat,

1414

mereka tidak akan menambah kepada sepuluh ayat

berikutnya sampai mereka mengerti isi kandungan ayat-

ayat tersebut dan mengamalkannya."10

Sementara Abdullah bin Mas'ud r.a. sangat berbangga bahawa dirinya

dapat mengambil bacaan sebanyak tujuh puluh surah secara langsung

daripada mulut Rasulullah SAW beliau mengatakan bahawa:

.سبعني سورة - وسلم ليه ع صلى الل -لقد ق رأت من فم رسول هللا

Maksudnya: "Sesungguhnya aku telah mengambil bacaan

sebanyak tujuh puluh surah secara langsung daripada

mulut Rasulullah SAW".11

Ramai dalam kalangan para sahabat yang menghafaz al-Quran seperti

Ubay bin Ka'ab, Abdulah bin Mas'ud, Zaid bin Thabit, Muawiyah bin

Abi Sufian dan ramai lagi. Mereka telah melalui beberapa tahap

dalam melakukan proses menghafaz al-Quran. Proses hafazan tersebut

dilakukan dengan mendengarkan bacaan al-Quran secara langsung

daripada Nabi SAW dan mereka terus mengikut bacaan Nabi SAW

dengan disemak oleh Rasulullah sendiri. Ini bermaksud kaedah

Talaqqi al-Musyafahah dilaksanakan antara Nabi SAW dan para

sahabat dalam pengajaran al-Quran sebagaimana yang telah dilalui

oleh Rasulullah sendiri ketika bersama dengan Jibril a.s. Seterusnya

para sahabat akan menghafaz sekadar bacaan yang telah dibaca di

15 15

hadapan Nabi iaitu sekitar sepuluh ayat. Kemudian mereka akan

memahami maksud-maksud ayat yang dihafaz untuk diamalkan.12

Apabila ramainya bilangan para sahabat yang datang belajar al-Quran

daripada Nabi SAW, maka Nabi pun telah melantik beberapa orang

guru al-Quran dalam kalangan para sahabat yang lebih senior

sebagaimana yang disabdakan oleh baginda SAW:

خذوا القرآن من أرب عة من عبد الل بن مسعود وسال ومعاذ بن جبل وأب بن كعب

Maksudnya: "Ambillah al-Quran itu daripada empat

orang, Abdullah bin Mas'ud, Salim (Maula Abi

Huzaifah), Muaz bin Jabal dan Ubay bin Ka'ab."13

1.3 Sejarah Hafazan al-Quran di Zaman Tabi'in dan Atba' al-

Tabi'in

Apabila wafatnya Rasulullah SAW, peranan mengajar atau guru

diambil alih oleh para sahabat. Para sahabat menjadi guru kepada

generasi seterusnya yang dipanggil sebagai tabi'in. Tabi'in adalah

mereka yang tidak hidup pada hayat Nabi SAW atau mereka yang

tidak berjumpa dengan Nabi SAW Mereka mempelajari ilmu daripada

para sahabat. Bermula zaman tabi'in, lahirlah pusat-pusat pengajian

seperti madrasah, sekolah dan maktab yang menyumbang kepada

1616

perkembangan keilmuan Islam ke serata dunia. Sistem pengajian yang

pelbagai ini adalah berasaskan amalan Rasulullah SAW dan diikuti

dengan meluas di serata dunia.14

Pada masa tersebut ramailah dalam kalangan tabi'in yang mempelajari

ilmu-ilmu al-Quran termasuklah bacaan al-Quran daripada para

sahabat. Antara para tabi'in yang belajar di Mekah dengan Abdullah

bin 'Abbas ialah Sa'id bin Jubair, Mujahid, 'Ikrimah, Maula Ibn.

'Abbas, Towus bin Kisan al-Yamani dan 'Ata' bin Abi Rabah. Antara

para tabi'in yang belajar di Madinah dengan Ubay bin Ka'ab ialah

Zaid bin Aslam, Abu 'Aliyyah dan Muhammad bin Ka'ab. Antara para

tabi'in yang belajar di Iraq ialah 'Alqamah bin Qais, Masruq, Al-

Aswad bin Yazid, 'Amir al-Sya'bi, Al-Hasan Al-Basri dan Qatadah

bin Da'amah al-Sadusi.15Mereka semua adalah penghafaz al-Quran.

Atba' al-Tabi'in pula adalah golongan selepas tabi'in. Antara atba' al-

Tabi'in yang menghafaz al-Quran ialah Imam al-Shafi'i yang telah

menghafaz al-Quran pada usia tujuh tahun dan menghafaz al-

Muwatta' Imam Malik pada usia sepuluh tahun.16Selain itu, Sahl bin

Abdullah al-Tastari seorang lagi dari generasi ini turut menghafaz al-

Quran ketika berusia enam atau tujuh tahun. Tokoh yang lain pula

adalah Imam al-Nawawi yang telah menghafaz keseluruhan al-Quran

ketika hampir sampai umur baligh.17

17 17

Para penghafaz al-Quran pada generasi tabi'in dan atba' al-Tabi'in lain

yang masyhur adalah seperti Ibnu Musayyab, 'Urwah, 'Umar bin

Abdul Aziz, Sulaiman bin Yasar, Ibnu Syihab al-Zuhri, Abdul

Rahman bin Hurmuz, Muaz bin Harith, 'Ata', Mujahid, Towus,

Ikrimah, Ibnu Abi Mulaikah, Ubaid bin Umair, Amir bin Abdul Qais,

Abdul Aliyyah, Nasr bin 'Asim, Yahya bin Ya'mar, Ruba'i bin

Haitham, Harith bin Qais, Umar bin Syurahbil, Amar bin Maimun,

Abu Abdul Rahman bin al-Sulami, Ubaid Ibnu Fadla'ah, Abu Mur'ah

bin Amr, Sa'id bin Jubair, Mughirah bin Abu Shihab al-Makhzumi

dan Khulaib bin Sa'id. Mereka inilah yang mempelopori pengawasan

dan penelitian terhadap al-Quran pada zaman tabi'in dan atba' al-

Tabi'in.18 Maka dapatlah difahami bahawa al-Quran ini sampai dari

satu generasi kepada satu generasi sehingga sampai kepada kita hari

ini adalah melalui jalan riwayat yang dihubungkan melalui rantaian

sanad secara mutawatir.

18

18

BAB 2

GAYA PEMBELAJARAN, KAEDAH, TEKNIK DAN PROSES HAFAZAN AL-QURAN

2.0 Gaya Pembelajaran Tahfiz al-Quran

Pelbagai bentuk pengajaran dan pembelajaran perlu dilaksanakan

melibatkan strategi, pendekatan, kaedah, teknik dan aktiviti bagi

menghasilkan pengajaran dan pembelajaran yang berkesan. Gabungan

antara strategi, pendekatan, kaedah dan teknik perlu dilakukan bagi

meningkatkan pencapaian al-Quran.19 Gaya pembelajaran tahfiz

adalah merangkumi strategi, kaedah, teknik, aktiviti, penggunaan Alat

Bantuan Hafazan dan adab dalam gaya pembelajaran tahfiz.20

19

Strategi merupakan perancangan yang teratur bagi menjayakan proses

pembelajaran tahfiz al-Quran yang merangkumi persediaan, proses

menghafaz, pengukuhan hafazan dan pengekalan hafazan. Kaedah

dalam proses pembelajaran tahfiz pula adalah cara yang berkesan bagi

menghafaz al-Quran. Ini merangkumi kaedah talaqqi dan

musyafahah, tikrar, kefahaman, tasmi’, tadarus, kitabah dan

sebagainya. Manakala teknik dalam proses pembelajaran tahfiz pula

merupakan unit-unit kecil yang terkandung dalam kaedah. Teknik

dalam proses pembelajaran tahfiz merangkumi penentuan kadar

hafazan, teknik tikrar, penggunaan mashaf khusus, menggunakan

nada suara yang sederhana, membaca dengan kadar tadwir, pengguna

nada suara berirama dan sebagainya. Aktiviti pembelajaran tahfiz al-

Quran pula adalah merupakan rangsangan kepada pelajar untuk

memberi peluang kepada mereka bagi mengukuh dan memantapkan

hafazan mereka. Aktiviti ini ialah tasmi’ bersama rakan, membaca di

dalam solat, mendengar ayat al-Quran dan sebagainya.21

2.1 Kaedah Dalam Pembelajaran Tahfiz al-Quran

Kaedah dalam pembelajaran tahfiz al-Quran merangkumi talaqqi dan

musyafahah, tikrar, kefahaman, tasmi’, tadarus dan kitabah. Oleh itu

kaedah merupakan siri tindakan yang tersusun dan sistematik

bertujuan bagi mencapai objektif pelajaran dengan langkah yang

tersusun dalam jangka pendek.22

19

19

Strategi merupakan perancangan yang teratur bagi menjayakan proses

pembelajaran tahfiz al-Quran yang merangkumi persediaan, proses

menghafaz, pengukuhan hafazan dan pengekalan hafazan. Kaedah

dalam proses pembelajaran tahfiz pula adalah cara yang berkesan bagi

menghafaz al-Quran. Ini merangkumi kaedah talaqqi dan

musyafahah, tikrar, kefahaman, tasmi’, tadarus, kitabah dan

sebagainya. Manakala teknik dalam proses pembelajaran tahfiz pula

merupakan unit-unit kecil yang terkandung dalam kaedah. Teknik

dalam proses pembelajaran tahfiz merangkumi penentuan kadar

hafazan, teknik tikrar, penggunaan mashaf khusus, menggunakan

nada suara yang sederhana, membaca dengan kadar tadwir, pengguna

nada suara berirama dan sebagainya. Aktiviti pembelajaran tahfiz al-

Quran pula adalah merupakan rangsangan kepada pelajar untuk

memberi peluang kepada mereka bagi mengukuh dan memantapkan

hafazan mereka. Aktiviti ini ialah tasmi’ bersama rakan, membaca di

dalam solat, mendengar ayat al-Quran dan sebagainya.21

2.1 Kaedah Dalam Pembelajaran Tahfiz al-Quran

Kaedah dalam pembelajaran tahfiz al-Quran merangkumi talaqqi dan

musyafahah, tikrar, kefahaman, tasmi’, tadarus dan kitabah. Oleh itu

kaedah merupakan siri tindakan yang tersusun dan sistematik

bertujuan bagi mencapai objektif pelajaran dengan langkah yang

tersusun dalam jangka pendek.22

20

2.1.1 Talaqqi dan Musyafahah

Kaedah talaqqi dan musyafahah bertujuan untuk memastikan bacaan

dan hafazan pelajar mengikut hukum tajwid dan tahap kefasihan

bahasa al-Quran. Guru akan berperanan memastikan bacaan pelajar

adalah betul dan pelajar perlu mencontohi bacaan guru mereka.

2.1.2 Tikrar

Kaedah tikrar merupakan kaedah yang memerlukan pelajar

mengulang-ulang bacaan ayat sehingga pelajar dapat menghafaz

dengan baik. Kaedah ini merupakan kaedah utama di dalam

menghafaz al-Quran.

2.1.3 Kefahaman

Kaedah kefahaman memerlukan pelajar memahami ayat dan makna

ayat hafazan mereka. Kefahaman ini akan membantu mereka dalam

menghafaz dan mengukuhkan hafazan.

2.1.4 Tasmi’

20






2.1.2 Tikrar




menghafaz al-Quran.

2.1.3 Kefahaman




2.1.4 Tasmi’

20






2.1.2 Tikrar




menghafaz al-Quran.

2.1.3 Kefahaman




2.1.4 Tasmi’

20

21

Kaedah tasmi’ pula diperlukan kerana pelajar tidak mampu

mengesahkan hafazan mereka sendiri. Justeru kaedah tasmi’

merupakan kaedah untuk menilai hafazan mereka. Penilai terbaik

hafazan mereka ialah guru mereka.

2.1.5 Tadarus

Kaedah tadarus pula ialah kaedah bagi menghafaz dan menyemak

hafazan secara berkumpulan sesama pelajar. Proses semakan hafazan

antara satu sama lain akan berlaku.

2.1.6 Kitabah

Kaedah kitabah pula merupakan kaedah penulisan ayat al-Quran yang

akan menjadi kaedah sokongan kepada pelajar untuk mengingati

hafazan mereka.

2.2 Kaedah Hafazan Mengikut Negara

Perkembangan pendidikan tahfiz di Malaysia menyaksikan banyak

kaedah hafazan al-Quran yang dibawa masuk ke negara ini. Kaedah

hafazan al-Quran juga berbeza mengikut negara. Antara kaedah

hafazan yang terkenal mengikut negara ialah seperti berikut23 :

2.2.1 Kaedah Hafazan al-Quran Dari India

21





2.1.5 Tadarus




2.1.6 Kitabah



hafazan mereka.







20






2.1.2 Tikrar




menghafaz al-Quran.

2.1.3 Kefahaman




2.1.4 Tasmi’

21

21





2.1.5 Tadarus




2.1.6 Kitabah



hafazan mereka.







22

Kaedah hafazan dari India juga dikenali dengan kaedah Deobandy

yang merujuk kepada sebuah wilayah di negara tersebut. Kaedah ini

mempunyai kaitan langsung dengan jemaah tabligh kerana peringkat

awal perkembangan awal kaedah ini di Malaysia adalah atas inisiatif

mereka. Antara institusi tahfiz yang menggunakan kaedah ini ialah

Madrasatul Quran Kubang Bujuk di Terengganu dan Maahad Tahfiz

al-Quran Sri Petaling.

2.2.2 Kaedah Hafazan Al-Quran Dari Pakistan

Kaedah hafazan ini pula dikenali dengan Panipati iaitu merujuk

kepada daerah asal guru yang merintis kaedah ini. Kaedah ini

menggunakan pendekatan denda yang amat berat kepada pelajar. Oleh

itu, pelajar yang ingin mengikuti kaedah ini perlu mempunyai minat

yang tinggi dalam menghafaz al-Quran. Di Malaysia, antara institusi

tahfiz yang melaksanakan kaedah ini ialah Maahad Tahfiz al-Quran

Lorong Alif, Jitra, Kedah.

2.2.3 Kaedah Hafazan Al-Quran Dari Arab Saudi

Kaedah hafazan ini dipelopori oleh pelajar yang pernah belajar di

Madrasah al-Kahiriyyah Masjid al-Haram di Makkah, Arab Saudi.

Madrasah al-Kahiriyyah ini merupakan sebuah entiti pengajian yang 22



















Madrasah al-Kahiriyyah ini merupakan sebuah entiti pengajian yang

22

23

menawarkan pengajian tahfiz al-Quran secara percuma tanpa sebarang

kelayakan umur dan akademik. Pusat pengajiannya adalah di Masjid

al-Haram, Mekah. Kaedah ini kurang diamalkan di Malaysia kerana

lepasan pelajarnya adalah kurang daripada kalangan rakyat Malaysia.

Walau bagaimanapun, pengetua pertama Darul Quran iaitu Tuan Haji

Mohammad bin Noor adalah salah seorang pelajar yang mengikuti

kaedah pengajian ini di Mekah.

2.2.4 Kaedah Hafazan Al-Quran Dari Indonesia

Kaedah ini dipelopori oleh ustazah Maesun binti Talmad yang

merupakan anak kelahiran Cirebon Jawa Barat Indonesia. Kaedah ini

bertapak di Maahad Tahfiz al-Quran al-Husni batu 20 ½ Jeram, Kuala

Selangor.

2.2.5 Kaedah Hafazan Al-Quran Dari Turki

Kaedah ini diperkenalkan di Malaysia yang berasal dari institusi tahfiz

di Turki iaitu Institut Tahfiz Tuba Kiz Quran Kusu Suadiye Istanbul

Turki. Kaedah ini dipelopori oleh pelajar lepasan dari institut tersebut

iaitu Ustazah Kasmawati binti Mohd Said yang menubuhkan Tahfiz

al-Quran Darul Tuba, Taman Tangkak Jaya, Tangkak, Johor.

23












Selangor.







23












Selangor.







23












Selangor.







22



















Madrasah al-Kahiriyyah ini merupakan sebuah entiti pengajian yang 22



















Madrasah al-Kahiriyyah ini merupakan sebuah entiti pengajian yang

2324

2.2.6 Kaedah Hafazan Al-Quran Dari Bangladesh

Secara khususnya kaedah ini dikenali dengan kaedah Malwali yang

diperkenalkan oleh Maulana Omor bin Shahril ketika beliau berada di

Bangladesh. Malwali adalah merujuk kepada nama sebuah tempat di

Bangladesh yang terbinanya sebuah madrasah tahfiz al-Quran Darul

Ulum.

2.3 Teknik Dalam Pembelajaran Tahfiz al-Quran

Teknik ialah kemahiran pelajar dalam pengelolaan dan pelaksanaan

kaedah pembelajaran dalam suatu aktiviti pengajaran dan

pembelajaran.24Teknik dalam pembelajaran tahfiz al-Quran

merangkumi menentukan kadar hafazan, teknik tikrar, mashaf khas,

suara yang sederhana, berirama, penumpuan terhadap ayat yang

mutasyabihat, penumpuan ayat yang susah, lima ayat,

menggambarkan gambaran/peta minda ayat al-Quran, memilih waktu

pagi.25

2.3.1 Menentukan kadar hafazan

Sebelum menghafaz pelajar perlu menentukan kadar hafazan yang

bersesuaian dan berdasarkan kepada kemampuan mereka.

2425

2.3.2 Teknik Tikrar

Terdapat tiga jenis teknik tikrar yang dicadangkan iaitu26 ;

a) Teknik Rangkaian (Tasalsuli)

Menghafaz ayat pertama sehingga ingat, kemudian menghafaz ayat

kedua sehingga ingat. Seterusnya membaca ayat pertama dan kedua

tanpa melihat mashaf. Kemudian berpindah ke ayat ketiga dan

menghafaznya sehingga ingat. Seterusnya akan membaca ayat

pertama hingga ketiga tanpa melihat mashaf. Demikianlah seterusnya

sehingga tamat maqra’/ muka surat/sukatan hafazan.

b) Teknik Menghimpun (Jama’iy)

Menghafaz ayat pertama sehingga ingat. Kemudian menghafaz ayat

kedua sehingga ingat. Seterusnya menghafaz ayat ketiga sehingga

ingat tanpa mengulang ayat pertama dan kedua. Kemudian menghafaz

ayat keempat sehingga ingat dan tidak mengulang ayat sebelumnya.

Meneruskan hafazan sehingga pada ayat terakhir maqra’/muka

surat/sukatan hafazan.

c) Teknik Membahagi (Taqsim)

Membahagikan maqra’/muka surat kepada beberapa bahagian.

Kemudian menghafaz ayat pertama sehingga ingat. Seterusnya

menghafaz ayat kedua sehingga ingat. Kemudian membaca ayat

pertama dan kedua tanpa melihat mashaf. Selanjutnya, berpindah ke

ayat ketiga dan menghafaznya sehingga ingat. Beginilah seterusnya

2526

yang dilakukan sehingga ingat semua ayat-ayat pada bahagian

pertama. Pada bahagian kedua dan seterusnya juga, perkara yang

sama seperti pada ayat-ayat di bahagian pertama sehingga bahagian

terakhir maqra’/muka surat/sukatan hafazan.

2.3.3 Mashaf Khas

Pelajar seharusnya menggunakan mashaf khas kerana sebarang

mashaf akan memberi kesan kepada aspek merakam gambaran ayat

yang akan dihafaz.

2.3.4 Suara Yang Sederhana

Pelajar dinasihatkan supaya menggunakan suara yang sederhana yang

tidak terlalu perlahan dan tidak terlalu kuat.

2.3.5 Berirama

Penggunaan suara dengan berirama semasa tikrar yang menarik minat

pelajar untuk terus menghafaz dan menghindarkan pelajar daripada

perasaan jemu.

26

yang dilakukan sehingga ingat semua ayat-ayat pada bahagian

pertama. Pada bahagian kedua dan seterusnya juga, perkara yang

sama seperti pada ayat-ayat di bahagian pertama sehingga bahagian

terakhir maqra’/muka surat/sukatan hafazan.

2.3.3 Mashaf Khas

Pelajar seharusnya menggunakan mashaf khas kerana sebarang

mashaf akan memberi kesan kepada aspek merakam gambaran ayat

yang akan dihafaz.

2.3.4 Suara Yang Sederhana

Pelajar dinasihatkan supaya menggunakan suara yang sederhana yang

tidak terlalu perlahan dan tidak terlalu kuat.

2.3.5 Berirama

Penggunaan suara dengan berirama semasa tikrar yang menarik minat

pelajar untuk terus menghafaz dan menghindarkan pelajar daripada

perasaan jemu.

2627

2.3.6 Penumpuan terhadap ayat mutasyabihat

Di dalam al-Quran terdapat banyak ayat yang hampir serupa yang

boleh mengelirukan pelajar. Oleh itu pelajar disarankan untuk

memberi tumpuan kepada ayat-ayat jenis ini.

2.3.7 Penumpuan ayat yang susah

Teknik ini digunakan untuk menghafaz ayat yang susah dengan

pelajar perlu memberi tumpuan yang lebih dengan menambah

bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat

Teknik ini lebih mudah bagi seorang pelajar untuk menghafaz al-

Quran kerana teknik ini senang untuk pelajar membuat ulangan dan

tidak mengambil masa yang panjang. Ini sesuai dengan wahyu

pertama yang diturunkan sebanyak 5 ayat iaitu ayat pertama hingga

lima daripada Surah al-Alaq.

2.3.9 Menggambarkan gambaran/ peta minda ayat al-Quran

27








bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat







27








bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat







27








bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat







27








bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat







27








bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat







27








bilangan tikrar.

2.3.8 Lima Ayat







28

Pelajar dikehendaki menggambarkan gambaran ayat-ayat di dalam

pemikiran sama seperti di dalam mashaf dengan mengetahui bentuk

dan kedudukan ayat tersebut.

2.3.10 Memilih waktu pagi

Waktu pagi adalah waktu yang sesuai untuk menghafaz al-Quran. Ini

bersesuaian dengan firman Allah SWT : Dirikanlah oleh mu

sembahyang ketika gelincir matahari hingga waktu gelap malam, dan

(dirikanlah) sembahyang subuh sesungguhnya sembahyang subuh itu

adalah disaksikan (keistimewaannya) (al-Isra; 17 :78)

2.4. Kaedah Menghafaz Ayat-Ayat Baru

Bagi menghafaz ayat-ayat baru, terdapat dua peringkat yang perlu

dilakukan iaitu peringkat sebelum dan semasa menghafaz.27

2.4.1 Peringkat Sebelum Menghafaz

Terdapat lima perkara yang perlu dilakukan sebelum menghafaz al-

Quran. Perkara tersebut ialah :

a) Khatam al-Quran.

Sebelum menghafaz al-Quran pelajar perlu khatam bacaan al-Quran

sebagai jaminan kelancaran bacaan al-Quran mereka dan menjamin

27 28

Pelajar dikehendaki menggambarkan gambaran ayat-ayat di dalam

pemikiran sama seperti di dalam mashaf dengan mengetahui bentuk

dan kedudukan ayat tersebut.

2.3.10 Memilih waktu pagi

Waktu pagi adalah waktu yang sesuai untuk menghafaz al-Quran. Ini

bersesuaian dengan firman Allah SWT : Dirikanlah oleh mu

sembahyang ketika gelincir matahari hingga waktu gelap malam, dan

(dirikanlah) sembahyang subuh sesungguhnya sembahyang subuh itu

adalah disaksikan (keistimewaannya) (al-Isra; 17 :78)

2.4. Kaedah Menghafaz Ayat-Ayat Baru

Bagi menghafaz ayat-ayat baru, terdapat dua peringkat yang perlu

dilakukan iaitu peringkat sebelum dan semasa menghafaz.27

2.4.1 Peringkat Sebelum Menghafaz

Terdapat lima perkara yang perlu dilakukan sebelum menghafaz al-

Quran. Perkara tersebut ialah :

a) Khatam al-Quran.

Sebelum menghafaz al-Quran pelajar perlu khatam bacaan al-Quran

sebagai jaminan kelancaran bacaan al-Quran mereka dan menjamin

28 29

kualiti tajwid dan hukum hakam berkaitan bacaan al-Quran. Ini bagi

memudahkan proses hafazan.

b) Mengkhususkan satu al-Quran sahaja.

Penggunaan satu mashaf khas adalah penting memandangkan ketika

proses menghafaz pelajar akan membayangkan kedudukan ayat-ayat

yang dihafaz di dalam fikiran mereka. Kekerapan menggunakan jenis

mashaf yang berbeza akan mengganggu hafazan mereka.

c) Menentukan kadar hafazan.

Sebelum menghafaz pelajar perlu terlebih dahulu menetapkan kadar

atau sukatan hafazan mengikut had kemampuan mereka atau

berdasarkan kepada sukatan mata pelajaran tahfiz al-Quran mereka.

Antara jenis sukatan yang terkenal ialah hafazan berdasarkan bilangan

muka surat, hafazan berdasarkan bilangan maqra’, hafazan

berdasarkan tema atau penceritaan ayat al-Quran dan sebagainya.

d) Susunkan ayat atau juzuk yang akan dihafaz.

Hafazan perlu dilakukan mengikut susunan berdasarkan juzuk atau

ayat. Pelajar boleh menghafaz bermula daripada juzuk pertama hingga

juzuk yang ke 30 atau sebaliknya. Hafazan juga boleh disusun

mengikut surah-surah bermula daripada surah al-Fatihah hingga surah

an-Nas atau sebaliknya.

29

kualiti tajwid dan hukum hakam berkaitan bacaan al-Quran. Ini bagi

memudahkan proses hafazan.

b) Mengkhususkan satu al-Quran sahaja.

Penggunaan satu mashaf khas adalah penting memandangkan ketika

proses menghafaz pelajar akan membayangkan kedudukan ayat-ayat

yang dihafaz di dalam fikiran mereka. Kekerapan menggunakan jenis

mashaf yang berbeza akan mengganggu hafazan mereka.

c) Menentukan kadar hafazan.

Sebelum menghafaz pelajar perlu terlebih dahulu menetapkan kadar

atau sukatan hafazan mengikut had kemampuan mereka atau

berdasarkan kepada sukatan mata pelajaran tahfiz al-Quran mereka.

Antara jenis sukatan yang terkenal ialah hafazan berdasarkan bilangan

muka surat, hafazan berdasarkan bilangan maqra’, hafazan

berdasarkan tema atau penceritaan ayat al-Quran dan sebagainya.

d) Susunkan ayat atau juzuk yang akan dihafaz.

Hafazan perlu dilakukan mengikut susunan berdasarkan juzuk atau

ayat. Pelajar boleh menghafaz bermula daripada juzuk pertama hingga

juzuk yang ke 30 atau sebaliknya. Hafazan juga boleh disusun

mengikut surah-surah bermula daripada surah al-Fatihah hingga surah

an-Nas atau sebaliknya.

29 30

e) Tidak berpindah kepada ayat baru sehingga betul-betul lancar.

Pelajar tidak digalakkan untuk berpindah kepada ayat yang baru

sebelum memastikan ayat yang baru dihafaz benar-benar ingat. Aspek

pengukuhan ayat yang baru dihafaz adalah penting sebelum

menghafaz ayat yang baru.

2.4.2 Peringkat Semasa Menghafaz

Antara perkara yang perlu dilakukan semasa menghafaz ialah

membaca doa sebelum dan selepas menghafaz, memilih tempat dan

masa yang sesuai untuk menghafaz, melancarkan bacaan ayat hafazan,

pengulangan semula ayat yang baru dihafaz, berehat seketika jika

penat ketika menghafaz, tidak mengubah al-Quran yang digunakan

untuk menghafaz.

Selain daripada itu, antara kaedah yang boleh digunakan untuk

memudahkan hafazan al-Quran ialah memahami ayat hafazan,

mengulang-ulang bacaan sebelum menghafaz, mendengar bacaan

hafazan sebelum menghafaz, menulis sebelum menghafaz dan

menggambarkan yang hendak dihafaz di dalam ingatan.28

2.5. Antara Kaedah dan Teknik Hafazan

Merujuk kepada kaedah hafazan yang digariskan oleh Darul Quran,29

terdapat dua kaedah hafazan dan lima teknik hafazan. Kaedah

menghafaz al-Quran pertama ialah kaedah talaqqi dan musyafahah, 30

e) Tidak berpindah kepada ayat baru sehingga betul-betul lancar.

Pelajar tidak digalakkan untuk berpindah kepada ayat yang baru

sebelum memastikan ayat yang baru dihafaz benar-benar ingat. Aspek

pengukuhan ayat yang baru dihafaz adalah penting sebelum

menghafaz ayat yang baru.

2.4.2 Peringkat Semasa Menghafaz

Antara perkara yang perlu dilakukan semasa menghafaz ialah

membaca doa sebelum dan selepas menghafaz, memilih tempat dan

masa yang sesuai untuk menghafaz, melancarkan bacaan ayat hafazan,

pengulangan semula ayat yang baru dihafaz, berehat seketika jika

penat ketika menghafaz, tidak mengubah al-Quran yang digunakan

untuk menghafaz.

Selain daripada itu, antara kaedah yang boleh digunakan untuk

memudahkan hafazan al-Quran ialah memahami ayat hafazan,

mengulang-ulang bacaan sebelum menghafaz, mendengar bacaan

hafazan sebelum menghafaz, menulis sebelum menghafaz dan

menggambarkan yang hendak dihafaz di dalam ingatan.28

2.5. Antara Kaedah dan Teknik Hafazan

Merujuk kepada kaedah hafazan yang digariskan oleh Darul Quran,29

terdapat dua kaedah hafazan dan lima teknik hafazan. Kaedah

menghafaz al-Quran pertama ialah kaedah talaqqi dan musyafahah,

30 31

kaedah membaca dan melancarkan bacaan. Manakala teknik hafazan

al-Quran pula ialah menghafaz dengan mengulang-ulang bacaan,

teknik menghafaz dengan seorang teman, teknik penulisan, teknik

mendengar dan teknik pembahagian ayat.

2.6. Proses Memulakan Hafazan al-Quran

Berdasarkan hasil kajian Darul Quran tahun 2017, ketika memulakan

hafazan al-Quran, pelajar Darul Quran menggabungkan antara kaedah

dan teknik hafazan. Justeru, gabungan ini menghasilkan proses

memulakan hafazan. Terdapat 60 jenis pilihan proses memulakan

hafazan baru yang berteraskan kepada kaedah dan teknik hafazan

yang merangkumi sama ada membuat pembahagian sukatan hafazan

atau tidak (iaitu sama ada menggunakan teknik tikrar tasalsuli, taqsim

atau jam’iy), melihat terjemahan ayat atau tanpa melihat terjemahan,

menghafaz ayat, melakukan ulangan ayat yang baru dihafaz atau tidak

melakukan ulangan (iaitu sama ada menggunakan teknik tikrar

tasalsuli, taqsim atau jam’iy) dan melakukan penulisan ayat atau

sebaliknya.30

2.7. Masa dan Tempoh Aktiviti Hafazan al-Quran

Aktiviti asas hafazan al-Quran adalah merangkumi tasmi’ hafazan

baru, ulang kaji hafazan baru dan ulang kaji hafazan lama. ketiga-tiga

aktiviti ini memerlukan komitmen tinggi di kalangan penghafaz al-

3132

Quran terutamanya dari aspek peruntukkan masa. Bahkan

peruntukkan masa ini boleh mempengaruhi kualiti hafazan pelajar.

Peruntukkan masa adalah berbeza di antara kaedah-kaedah hafazan

yang ada. Turut mengambil kira aspek ini ialah institusi tahfiz yang

menggabungkan antara hafazan al-Quran dengan akademik.

Peruntukkan masa paling banyak bagi aktiviti hafazan ialah sekitar 10

jam dan minimum ialah selama sekitar 3 jam. Perbezaan tempoh masa

ini juga mempunyai kaitan dengan kurikulum institusi tahfiz

berkenaan. Bagi institusi tahfiz yang mempunyai pendapatan hafazan

al-Quran sepenuh masa, pada kebiasaannya mereka memperuntukkan

tempoh hafazan antara 7 hingga 10 jam sehari. Ini biasa dilaksanakan

di institusi tahfiz swasta dan persendirian. bagi institusi tahfiz yang

mempunyai kurikulum tahfiz dan akademik, peruntukkan masa bagi

hafazan al-Quran ialah sekitar 3 jam sehari. Terdapat beberapa kajian

yang menganalisis masa dan tempoh hafazan al-Quran.31Ini dapat

dirumuskan daripada Jadual 1. Jadual 1: Jumlah Peruntukan Masa Yang Digunakan Bagi Aktiviti Hafazan Al-Quran Mengikut Kaedah Hafazan Dan Beberapa Contoh Nama Institusi Tahfiz Yang Terlibat Kaedah Antara Institusi Tahfiz

Terlibat Peruntukkan masa aktiviti hafazan al-Quran (sehari)

Deobandy, India Madrasatul Quran Kubang Bujuk di Terengganu dan Maahad Tahfiz al-Quran Sri Petaling

Sekitar 10 jam

Panipati, Pakistan

Ma’ahad Tahfiz al-Quran, Lorong Alif, Jitra Kedah.

Sekitar 10 jam

Luh, Arab Saudi Maahad tahfiz Muaz bin Jabal, Kelantan

Sekitar 3 jam

3233

Cirebon, Indonesia

Maahad Tahfiz al-Quran al-Husni,Selangor.

Sekitar 7 jam

Turki Tahfiz al-Quran Darul Tuba, Johor.

Hampir 10 jam

Malwali, Bangladesh

- Melebihi 10 jam

Tahfiz dan Akademik

Maahad Tahfiz al-Quran Pulai Chondong, Kelantan

Sekitar 3 jam

Tahfiz dan Akademik

Sek. Men. Tahfiz KPM Melebihi 3 jam

Tahfiz dan Akademik

MRSM Ulul Albab Sekitar 3 jam

Tahfiz dan Akademik

Darul Quran, Jakim Sekitar 3 jam

2.8. Model Tahfiz

Terdapat pelbagai model tahfiz yang dilaksanakan di Malaysia.

Antaranya ialah ;

2.8.1 Tahfiz Model Ulul Albab

Model tahfiz ini merupakan gabungan kurikulum kebangsaan,

Kurikulum Bersepadu Tahfiz dan kokurikulum yang menggunakan

tiga pendekatan iaitu Pendekatan Quranik, Pendekatan Ensiklopedik,

Pendekatan Ijtihadik.32Model ini telah menjadikan hafazan al-Quran

sebagai teras pengajian. Sekolah IMTIAZ di Terengganu, Maktab

rendah sains Mara (MRSM), Sekolah Menengah Agama Kebangsaan

(SMKA), Sekolah Menengah Agama Bantuan Kerajaan (SABK) dan

Sekolah Tahfiz Model Ulul Albab (TMUA) telah menjadikan hafazan

al-Quran sebagai sebahagian daripada mata pelajaran.33

2.8.2 Tahfiz Model Yayasan Islam Kelantan (YIK) 33

Cirebon, Indonesia


Sekitar 7 jam


Hampir 10 jam

Malwali, Bangladesh

- Melebihi 10 jam

Tahfiz dan Akademik


Sekitar 3 jam

Tahfiz dan Akademik


Tahfiz dan Akademik


Tahfiz dan Akademik


2.8. Model Tahfiz


Antaranya ialah ;











2.8.2 Tahfiz Model Yayasan Islam Kelantan (YIK)

33

Cirebon, Indonesia


Sekitar 7 jam


Hampir 10 jam

Malwali, Bangladesh

- Melebihi 10 jam

Tahfiz dan Akademik


Sekitar 3 jam

Tahfiz dan Akademik


Tahfiz dan Akademik


Tahfiz dan Akademik


2.8. Model Tahfiz


Antaranya ialah ;












33

33

Cirebon, Indonesia


Sekitar 7 jam


Hampir 10 jam

Malwali, Bangladesh

- Melebihi 10 jam

Tahfiz dan Akademik


Sekitar 3 jam

Tahfiz dan Akademik


Tahfiz dan Akademik


Tahfiz dan Akademik


2.8. Model Tahfiz


Antaranya ialah ;












34

Yayasan Islam Kelantan merupakan sebuah agensi agama kerajaan

negeri Kelantan bagi menjalankan aktiviti-aktiviti pendidikan Islam

dan Pengajian Bahasa Arab dalam kalangan rakyat Kelantan.

Pendidikan Islam di Kelantan semakin berkembang terutamanya

dalam bidang tahfiz dengan penubuhan Maahad Tahfiz al-Quran Wal

Qiraat di Pulai Chondong, Kelantan pada tahun 1992.34 Buku-buku

teks dan sukatan pelajaran di Maahad ini adalah mengikut sukatan

pelajar di sekolah-sekolah di bawah YIK, sementara mata pelajaran

Quran dan Qiraat adalah berdasarkan kurikulum Maahad Qiraat al-

Azhar, Mesir. Justeru Maahad ini dirangkumi oleh tiga kurikulum

pendidikan iaitu kurikulum tahfiz Quran dan Qiraat, Kurikulum

agama YIK dan kurikulum akademik. Dari aspek hafazan al-Quran,

Maahad ini menggunakan beberapa kaedah dan teknik seperti

membetulkan sebutan sebelum menghafaz al-Quran, menggunakan

mashaf khusus, menentukan kadar hafazan dan mengamalkan solat

sunat hifzi.35 YIK guna telah mengembangkan pendidikan tahfiz

dengan memperkenalkan tahfiz sains dan tahfiz al-Quran. Maahad

yang pertama ini dikenali dengan Maahad Tahfiz Sains, Tanah Merah

dan beberapa maahad dengan model yang sama turut dibina di

beberapa daerah.36

2.8.3 Model Tahfiz berasaskan Modul Hafazan al-Quran

Berkonsepkan Neurofisiologi (Nadi al-Baghdadi)

Modul ini adalah berasaskan kepada konsep neurofisiologi yang telah

memberi satu dimensi baru dalam dunia pendidikan hafazan al-Quran.

3435

Neurofisiologi adalah bidang yang berkaitan dengan fungsi otak dan

sistem saraf yang menjelaskan tentang fungsi penerimaan,

pemprosesan dan penyampaian maklumat. Antara keunikan modul ini

adalah hafazan al-Quran dengan turut mengingat nombor ayat iaitu

dengan pada masa yang sama dapat memaksimumkan fungsi

keupayaan otak. Modul ini merupakan modul inovasi oleh al-

Baghdadi Group Sdn. Bhd.37

Terdapat banyak lagi model-model tahfiz yang dilaksanakan di

Malaysia yang masih memerlukan pengkajian khusus dan lebih

meluas untuk terus diteroka.

35

36

BAB 3

SEJARAH HAFAZAN AL-QURAN DI MALAYSIA

3.0 Sejarah Pengajian Islam Dan Tafsir Di Malaysia

Menurut Syed Naquib al-Attas dan Mahayudin Yahaya, pengajian

Islam telah mula tiba di Malaysia sekitar akhir abad ke-9 melalui

catatan sejarah dalam pengajian ilmu tafsir al-Quran di Malaysia yang

tidak banyak ditemui kecuali pada abad ke-20. 38

Pengajian tafsir Quran secara spesifik dimulakan pertama kali di

Malaya pada akhir abad ke-17 atau awal abad ke-18 dan diajar di

pondok. Sistem pendidikan baru ini berkembang pesat pada

pertengahan abad ke-19, terutama di negeri-negeri Kelantan,

Terengganu, Perak dan Kedah selepas ulama tempatan yang

menerima pendidikan agama mereka dari Aceh, Patani, Mekah dan

Madinah membuka pondok mereka sendiri di kampung halaman

mereka untuk mengajar agama kepada masyarakat. Pengajian tafsir

37

telah diperkenalkan ke dalam sistem pondok sejajar dengan

kemunculannya pada abad ke-19. Walau bagaimanapun, kenyataan ini

tidak boleh disahkan dengan maklumat yang jelas, oleh itu ia tidak

boleh digunakan sebagai bukti konkrit bahawa pengajian tafsir telah

berlaku di pondok pada masa itu. Ini kerana adat kebiasaan yang

diamalkan di pondok serta dalam sistem halaqat di masjid adalah

untuk membaca Al-Quran, dan membaca buku-buku yang ditulis

dalam kitab Jawi oleh para ulama Melayu dalam bidang aqidah,

perundangan, etika dan mistisisme, dan dalam juga mata pelajaran

lain seperti tatabahasa Arab, morfologi, usul fiqh dan kesusasteraan

bahasa Arab. Di Kelantan, sebagai contoh, pengajian tasawwuf

mendapat kedudukan yang lebih baik di kalangan masyarakat dan

guru agama pada akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20.39

Di negeri Pahang, walaupun pondok terawal ditubuhkan pada tahun

1911, iaitu Pondok al-Quran Lubuk Kawah di Temerloh, namun

sistem itu difokuskan pada membaca Quran yang diajarkan oleh Haji

Abdul Rahman, seorang ulama agama yang berasal dari Kelantan,

selain mempelajari tulisan Jawi. Pengajian tafsir al-Quran didapati

tidak diajar di sini pada masa itu. Jelasnya, penyelidik tidak dapat

menghasilkan catatan bertulis yang jelas tentang perkembangan kajian

tafsir selepas zaman Tok Pulau Manis sama ada di masjid atau

pondok. Tafsir hanya mula mendapat perhatian para ulama dan

masyarakat pada awal abad ke-20, dan berkembang pesat dalam

36

38

sistem pondok, selain diperkenalkan kepada masyarakat melalui

pengajian tafsir yang dijalankan di masjid. 40

3.1 Pengajian Hafazan Di Tanah Melayu

3.1.1 Pendidikan Tahfiz dan Pengajian Tafsir

Sebahagian daripada sumber sejarawan mempercayai bahawa

perkembangan hafazan al-Quran di Malaysia adalah selaras dengan

perkembangan pengajian al-Quran yang diadakan dalam bentuk

halaqat (kumpulan pelajar) di rumah guru dan musalla. Dalam sistem

halaqat ini, guru akan mengajar Al-Quran kepada sekumpulan pelajar

kecil. Tumpuan diberikan kepada pelajar berbentuk latihan untuk

membaca Al-Quran, bermula dengan pengenalan huruf abjad Arab

atau hija'iyyah dan fonetik, diikuti dengan membaca ayat-ayat dari Juz

‘Amma, iaitu juzuk ketiga puluh dalam Al-Quran. Kemudian, pelajar

akan meneruskan bacaan juzuk pertama, iaitu Surah al-Baqarah

sehingga mereka menyelesaikan seluruh Al-Quran. Selepas itu, para

pelajar akan mengulangi proses itu untuk memastikan bacaan al-

Quran yang lancar, mengikut hukum tajwid atau bacaan sehingga

mereka mahir.

Keupayaan dan kemahiran membaca Al-Quran sangat dihargai oleh

masyarakat Islam. Ini adalah kerana Al-Quran adalah sumber utama

37
























37

38

sistem pondok, selain diperkenalkan kepada masyarakat melalui

pengajian tafsir yang dijalankan di masjid. 40

3.1 Pengajian Hafazan Di Tanah Melayu

3.1.1 Pendidikan Tahfiz dan Pengajian Tafsir

Sebahagian daripada sumber sejarawan mempercayai bahawa

perkembangan hafazan al-Quran di Malaysia adalah selaras dengan

perkembangan pengajian al-Quran yang diadakan dalam bentuk

halaqat (kumpulan pelajar) di rumah guru dan musalla. Dalam sistem

halaqat ini, guru akan mengajar Al-Quran kepada sekumpulan pelajar

kecil. Tumpuan diberikan kepada pelajar berbentuk latihan untuk

membaca Al-Quran, bermula dengan pengenalan huruf abjad Arab

atau hija'iyyah dan fonetik, diikuti dengan membaca ayat-ayat dari Juz

‘Amma, iaitu juzuk ketiga puluh dalam Al-Quran. Kemudian, pelajar

akan meneruskan bacaan juzuk pertama, iaitu Surah al-Baqarah

sehingga mereka menyelesaikan seluruh Al-Quran. Selepas itu, para

pelajar akan mengulangi proses itu untuk memastikan bacaan al-

Quran yang lancar, mengikut hukum tajwid atau bacaan sehingga

mereka mahir.

Keupayaan dan kemahiran membaca Al-Quran sangat dihargai oleh

masyarakat Islam. Ini adalah kerana Al-Quran adalah sumber utama 37
























39

Islam, maka belajar al-Quran dianggap sebagai bentuk pendidikan

dasar dalam kesusasteraan Melayu serta tradisi yang akan

disampaikan kepada anak sebelum kanak-kanak mula mempelajari

bentuk ilmu pengetahuan lain termasuk bahasa Melayu sendiri. 41

Dalam erti kata lain, seorang kanak-kanak harus menyelesaikan

membaca Al-Quran sebelum meneruskan pembelajarannya di institusi

formal. Pentingnya kajian ini dijelaskan oleh Munshi Abdullah,

seperti yang dipetik oleh Mustaffa Abdullah:

Tidak ada tempat khusus bagi orang untuk mempelajari Al-Quran, dan

sebenarnya seseorang boleh belajar dari sepuluh atau dua buah rumah

(guru). Kanak-kanak yang belajar dan belajar Al-Quran, yang bukan

dalam bahasa Melayu; seperti adat di negeri-negeri Melayu di dunia.

Kanak-kanak itu hanya akan mempelajari bahasa Melayu setelah dia

selesai mempelajari Al-Quran pada usia muda.42

Kewujudan pengajian tafsir juga disebabkan perkembangan dan

pengembangan pendidikan agama di kalangan masyarakat Islam di

negara ini. Pengajian agama pertama kali dimulakan pada abad ke-12,

dan beransur-ansur berevolusi sejajar dengan aktiviti mubaligh Islam

yang cepat yang berlaku pada akhir abad ke-13 dan mencapai

kemuncaknya pada abad ke-14, dan kemudiannya menguasai

keseluruhan kepulauan pada abad ke-15. Perkembangan pengajian

yang lebih pesat berlaku selepas abad ke-16. Walau bagaimanapun,

kajian keagamaan ketika itu kebanyakannya memberi tumpuan

38

40

kepada ilmu-ilmu yang lebih asas seperti aqidah, tasawuf, fiqh ibadah

harian termasuk cara melaksanakan solat, ketetapan agama, bacaan

solat atau berdoa serta bacaan al-Quran. Kelas diadakan di musalla

dan dijalankan oleh guru agama. Pada peringkat awal, guru terdiri

daripada ulamak luar, terutamanya keturunan Arab, India dan Parsi

yang datang untuk menyampaikan Islam ke negara ini, sedangkan

buku-buku bahasa Arab digunakan sebagai buku teks dalam

pengajaran agama.43

Tokoh yang berperanan diakui sebagai penyebab pertumbuhan tafsir

di negara ini adalah Sheikh Abdul Malik bin Abdullah (1650-1736),

yang juga dikenali sebagai Tok Pulau Manis. Beliau menerima

pendidikan keagamaannya di Aceh sebelum meneruskan pengajian di

Mekah untuk memperdalam pengetahuannya dibidang tafsir, Fiqh,

Usuluddin dan tasawuf. Selepas menamatkan pengajiannya di Mekah

dan kembali ke Terengganu pada pertengahan 1690, Sheikh Abdul

Malik mengasaskan sekolah pondok di Pulau Manis, Terengganu

yang menggunakan sistem pengajaran sebagaimana yang telah

digunakan di Masjidil Haram Mekah. Beliau dikatakan telah menyalin

tafsir karya Tarjuman al-Mustafid, yang ditulis oleh gurunya, Abdul

Rauf al-Fansuri al-Singkeli (1615-1693), seorang ulama Aceh abad

ke-17. Adalah dipercayai bahawa Sheikh Abdul Malik sendiri juga

mengajar karya tafsir ini.44

Zainal Lebai Hassan dalam bukunya Sejarah Islam Pahang1750-

2000,Tok Shihabuddin bin Zainal Abidin (1670-1770) juga mengajar

39

Islam, maka belajar al-Quran dianggap sebagai bentuk pendidikan

dasar dalam kesusasteraan Melayu serta tradisi yang akan

disampaikan kepada anak sebelum kanak-kanak mula mempelajari

bentuk ilmu pengetahuan lain termasuk bahasa Melayu sendiri. 41

Dalam erti kata lain, seorang kanak-kanak harus menyelesaikan

membaca Al-Quran sebelum meneruskan pembelajarannya di institusi

formal. Pentingnya kajian ini dijelaskan oleh Munshi Abdullah,

seperti yang dipetik oleh Mustaffa Abdullah:

Tidak ada tempat khusus bagi orang untuk mempelajari Al-Quran, dan

sebenarnya seseorang boleh belajar dari sepuluh atau dua buah rumah

(guru). Kanak-kanak yang belajar dan belajar Al-Quran, yang bukan

dalam bahasa Melayu; seperti adat di negeri-negeri Melayu di dunia.

Kanak-kanak itu hanya akan mempelajari bahasa Melayu setelah dia

selesai mempelajari Al-Quran pada usia muda.42

Kewujudan pengajian tafsir juga disebabkan perkembangan dan

pengembangan pendidikan agama di kalangan masyarakat Islam di

negara ini. Pengajian agama pertama kali dimulakan pada abad ke-12,

dan beransur-ansur berevolusi sejajar dengan aktiviti mubaligh Islam

yang cepat yang berlaku pada akhir abad ke-13 dan mencapai

kemuncaknya pada abad ke-14, dan kemudiannya menguasai

keseluruhan kepulauan pada abad ke-15. Perkembangan pengajian

yang lebih pesat berlaku selepas abad ke-16. Walau bagaimanapun,

kajian keagamaan ketika itu kebanyakannya memberi tumpuan

39

40








pengajaran agama.43

















40








pengajaran agama.43

















41

tafsir di negeri Pahang ini. Beliau dikatakan telah belajar dari Singkeli

dan Tok Pulau Manis. Walau bagaimanapun, agak sukar untuk

membuktikan ketepatan kenyataan ini kerana terdapat kajian yang

menyatakan bidang utama Tok Shihabuddin adalah dalam Sufisme,

mistik dan puisi agama. Di samping itu, bimbingannya di bawah

Singkeli juga tidak berasas kerana dia tidak tinggal lama di Aceh.

Sebaliknya, dia diketahui telah belajar dari seorang lelaki bernama

Pakeh Yusuf bin Abdul Salam di Betawi. Oleh sebab faktor-faktor

yang disebutkan di atas, namanya tidak pernah disenaraikan oleh

penyelidik sebagai tokoh tafsir di Malaysia.45

Justeru, seiring dengan pengajian al-Quran perkembangan pengajian

hafazan juga bergerak serta berkembang sehinggalah zaman

kemerdekaan Tanah Melayu.

3.1.2 Kelas Hafazan Pertama Sebelum Merdeka

Tidak banyak catatan kajian ditemui berkenaan dengan kelas hafazan

pertama sebelum merdeka. Walaubagaimana pun, menurut sebahagian

pengkaji mendapati bahawa kelas hafazan pertama sebelum merdeka

telah dirintis oleh Dato’ Mufti Kelantan, Tuan Guru Haji Muhammad

Nor bin Ibrahim yang juga merupakan pengetua pertama dalam

sejarah perkembangan Darul Quran, Jakim.

40

42

Beliau telah memulakan inisiatif untuk mewujudkan kelas hafazan

sebaik sahaja beliau pulang dari Mekah pada tahun 1937. Murid

pertama yang menjadi pilihan beliau ialah Wan Idris bin Wan

Abdullah. Namun Wan Idris meninggal dunia pada usianya yang

muda. Selanjutnya pada tahun 1941 iaitu tahun selepas kedatangan

Jepun ke Tanah Melayu, beliau meneruskan kembali usahanya untuk

mengadakan kelas tahfiz dengan mengambil pelajar seramai tiga

orang. Ketiga-tiga mereka adalah Haji Che Yusuff bin Che Omar,

Haji Nawawi bin Haji Hussein dan Haji Harun bin Muhammad. Kelas

hafazan pertama ini telah diadakan di rumah Tuan Guru Haji

Muhammad Nor sendiri di Penambang, Kelantan. Ketiga-tiga pelajar

sulung ini telah berjaya menamatkan hafazan al-Quran dalam masa

dua tahun dengan mereka dikehendaki menghafaz sebanyak dua

maqra’ sehari. Selanjutnya sekitar tahun 1943, Tuan Guru Haji

Muhammad Nor menerima tiga orang lagi pelajar. Mereka adalah

Jaafar bin Sulaiman, Harun dan Haji Muhammad Said bin Haji

Muhammad Nor (anak beliau). Hanya seorang sahaja daripada

mereka yang sempat mengkhatam hafazan al-Quran iaitu Jaafar bin

Sulaiman dalam masa dua tahun setengah. Manakala Haji Muhammad

Said pula sempat menghafaz sepuluh juzuk al-Quran sahaja kerana

ditimpa sakit. Terdapat seorang lagi murid Tuan Guru Haji

Muhammad Nor iaitu Haji Nik Ab. Majid bin Ab. Rahman.

Walaubagaimana pun, beliau tidak sempat menamatkan hafazan al-

Quran dan hanya sempat bertalaqqi sebanyak 30 juzuk al-Quran.46

41





















41





















41

42

























42

























42 43

3.1.3 Pendidikan Tahfiz Selepas Merdeka

Pada peringkat awal, hanya surah al-fatihah dan sekitar juzuk amma

sahaja yang dihafaz oleh umat Islam. Tidak ada lagi institusi

pendidikan khusus berkenaan dengan hafazan dibina. Namun, selepas

beberapa fasa masa, umat Islam mula melihat kepentingan menghafaz

al-Quran di kalangan masyarakat. Bermulalah fasa kewujudan

institusi tahfiz yang merintis sistem kurikulum hafazan al-Quran

secara rasmi. Di Malaysia, institusi tahfiz al-Quran bermula sekitar

tahun 1966. Pada tahun tersebut, Perdana Menteri Malaysia yang

pertama iaitu Tuanku Abdul Rahman al-Hajj telah menyatakan hasrat

untuk menubuhkan institusi tahfiz di Malaysia dengan penubuhan

Darul Quran. 47

Sejak dari tahun tersebut, institusi tahfiz mula mendapat tempat di

negara ini. Ini terbukti dengan penubuhan institusi tahfiz swasta di

Terengganu setahun berikutnya iaitu tahun 1967.48 Manakala institut

tahfiz di bawah kelolaan kerajaan negeri yang pertama ialah maahad

tahfiz yang ditubuhkan di negeri Kelantan iaitu pada tahun 1979.49 Ini

diikuti oleh Institut al-Quran Terengganu yang ditubuhkan pada

tahun 1984.50 Lain-lain institusi tahfiz sama ada di bawah kelolaan

kerajaan atau swasta kebanyakan ditubuhkan pada tahun 80-an dan

90-an.51

4344

Seiring dengan perkembangan pesat institusi tahfiz tersebut, aspek-

aspek lain termasuk kaedah dan teknik hafazan juga turut mengalami

perkembangan yang sama. Antara kaedah hafazan yang terdapat di

Malaysia ialah kaedah hafazan al-Quran Deobandy dari India, kaedah

hafazan al-Quran, Panipati daripada Pakistan, kaedah hafazan al-

Quran luh daripada Mekah Arab Saudi dan teknik hafazan daripada

Negara Turki.52

3.1.4 Sejarah Perkembangan Institusi Tahfiz Negeri-Negeri

MTQN Kelantan bermula sebagai Kelas Pengajian Tafaqquh di

Masjid Muhammadi, Kota Baharu pada pertengahan tahun 80-an atau

dengan secara rasminya ditubuhkan pada 15 Ogos 1980.53 Sebahagian

pengkaji mencatatkan penubuhannya ialah pada tahun 1979.54 Mufti

Kerajaan Negeri Kelantan pada masa itu, iaitu Sahibul Samahah Dato'

Hj Muhammad Noor bin Ibrahim telah diamanahkan untuk

mengawasi perjalanan Kelas Tafaqquh tersebut. Pada penghujung

tahun 1992 Kelas Pengajian Tafaqquh tersebut telah ditukarkan

kepada Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran MAIK melibatkan beberapa

perubahan ke atas sukatan pelajaran sesuai dengan peredaran dan

perkembangan sistem pembelajaran pada ketika itu.55

Pada tahun 1983 sebuah Maahad Tahfiz Al-Quran (MTQ) telah

ditubuhkan buat kali pertamanya di Masjid Al-Amin, Kelemak, Alor

Gajah, Melaka dan pada tahun 1989, MTQNM dipindahkan ke

Bangunan MAIM, Jalan Pasar Baru Melaka. Bermula pada tahun

44

Seiring dengan perkembangan pesat institusi tahfiz tersebut, aspek-

aspek lain termasuk kaedah dan teknik hafazan juga turut mengalami

perkembangan yang sama. Antara kaedah hafazan yang terdapat di

Malaysia ialah kaedah hafazan al-Quran Deobandy dari India, kaedah

hafazan al-Quran, Panipati daripada Pakistan, kaedah hafazan al-

Quran luh daripada Mekah Arab Saudi dan teknik hafazan daripada

Negara Turki.52

3.1.4 Sejarah Perkembangan Institusi Tahfiz Negeri-Negeri


Masjid Muhammadi, Kota Baharu pada pertengahan tahun 80-an atau

dengan secara rasminya ditubuhkan pada 15 Ogos 1980.53 Sebahagian

pengkaji mencatatkan penubuhannya ialah pada tahun 1979.54 Mufti

Kerajaan Negeri Kelantan pada masa itu, iaitu Sahibul Samahah Dato'

Hj Muhammad Noor bin Ibrahim telah diamanahkan untuk

mengawasi perjalanan Kelas Tafaqquh tersebut. Pada penghujung

tahun 1992 Kelas Pengajian Tafaqquh tersebut telah ditukarkan

kepada Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran MAIK melibatkan beberapa

perubahan ke atas sukatan pelajaran sesuai dengan peredaran dan

perkembangan sistem pembelajaran pada ketika itu.55



Gajah, Melaka dan pada tahun 1989, MTQNM dipindahkan ke

Bangunan MAIM, Jalan Pasar Baru Melaka. Bermula pada tahun

44 45

1992, MTQNM telah berpindah ke Masjid Al-Azim Negeri Melaka.

Institusi tahfiz ini terus berkembang sehinggalah pada tahun 2010.56

Di Terengganu, IQT atau dikenali dengan nama sejarahnya sebagai

Maahad Tahfiz al-Quran mula ditubuhkan pada 15 April 1984 di

Masjid Abidin dengan kumpulan pelajar pertama institut tersebut ialah

seramai 15 dengan dibimbing oleh 5 orang guru. Pengetua pertama

IQT ialah Yang Berbahagia Tan Sri Dato’ Syeikh Ismail bin

Mohamad al-Hafiz iaitu bagi tahun 1984 hingga tahun 1993. Beliau

merupakan antara pelajar generasi pertama Darul Quran yang di

beroperasi ketika itu di Masjid Negara pada tahun 1966.57

Manakala di negeri Kedah, IQDAR pula memulakan sejarahnya pada

tahun 1985 sebagai Maahad Tahfiz Al-Quran Kedah (MTQN Kedah)

yang dikelola secara bersama oleh Majlis Agama Islam Kedah

(MAIK) dengan Yayasan Islam Negeri Kedah (YINK).58

Maahad Tahfiz Kerajaan Negeri Perak ditubuhkan pada tahun 1986.

Maahad ini ditubuhkan hasil daripada Mesyuarat Exco Kerajaan

Negeri Perak. Pada penubuhan awal maahad ini ditempatkan di

Masjid India Padang Ipoh Perak. Pada tahun yang sama, negeri Johor

turut menubuhkan maahad tahfiz yang diletakkan di bawah

pentadbiran Majlis Agama Islam Johor.59

45 46

Di samping itu, Kerajaan Negeri Kelantan telah mencetuskan

penubuhan Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat di Pulai Chondong

Kelantan pada tahun 1992. Maahad ini diletakkan di kelolaan Yayasan

Islam Kelantan (YIK). Maahad ini merupakan cetusan idea Menteri

Besar Kelantan pada ketika itu iaitu Tuan Guru Haji Nik Abdul Aziz

bin Nik Mat. Selanjutnya YIK turut menubuhkan institusi tahfiz sains

iaitu Maahad Tahfiz Sains di Tanah Merah Kelantan.60 Selanjutnya

Kerajaan Negeri Terengganu penubuhan Sekolah Menengah IMTIAZ

di Terengganu melalui program Ulul Albab. Program Tahfiz Ulul

albab mula diperkenalkan dalam sistem pendidikan negara melalui

penubuhan Sekolah Menengah ‘imtiaz’ yang merupakan hasil cetusan

idea Dato’ Seri Idris Bin Jusoh pada 31 Mei 1996.61Perkembangan

turut berlaku di negeri Selangor dengan penubuhan Sekolah Integrasi

Maahad Tahfiz Sains Bandar Istana Selangor (2008), di Negeri

Sembilan iaitu Institut Tahfiz al-Quran Negeri Sembilan (ITQAN) dan

Maahad Tahfiz Pahang (1996). 62Menggunakan Model Ulul Albab,

pihak MRSM turut menubuhkan tahfiz bermula pada tahun 1998 di

MRSM Ulul Albab Kota Putera. Manakala pihak Kementerian

Pendidikan Malaysia (KPM) pula memulakan pelaksanaan model ini

pada tahun 2014 di Sekolah Menengah Agama Persekutuan

Bentong.63

Institusi tahfiz persendirian juga berlaku pada tahun 1981 iaitu

penubuhan Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat yang terletak di Pusat

Dakwah Islamiah, Jeram, Selangor. Maahad ini diasaskan oleh Ustaz

Institusi tahfiz persendirian juga mula beroperasi sekitar tahun 1981 iaitu

46 47

Haji Nasoha bin Ahmad. Setahun selanjutnya iaitu pada tahun 1982,

maahad tahfiz persendirian turut ditubuhkan di Kubang Bujok,

Serada, Kuala Terengganu oleh Tuan Haji Muda bin Haji Deraman

sebagai Madrasatul Quran Kubang Bujok.64Jadual 2 menunjukkan

perkembangan pendidikan tahfiz bermula sebelum kemerdekaan

sehingga kini.

Jadual 2 : Perkembangan pendidikan tahfiz di Malaysia

Sebelum Merdeka

Abad ke-12 Perkembangan pengajian agama Islam (aqidah, tasawuf, fiqh ibadah, ketetapan agama, bacaan solat atau berdoa serta bacaan al-Quran)

Abad ke-13 Abad ke-14 Abad ke-15 Abad ke-16 Abad ke-16 Perkembangan pengajian tafsir al-Quran (Sheikh

Abdul Malik bin Abdullah) di Terengganu dan Pahang

Abad ke-17 Pengajian di pondok atau halaqah di masjid untuk membaca al-Quran dan kitab jawi merangkumi bidang aqidah, perundangan, etika dan mistisisme, tatabahasa Arab, morfologi, usul fiqh dan kesusasteraan bahasa Arab.

Abad ke-18 Abad ke-19

1937 Tahfiz secara persendirian oleh Tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim dengan mengambil seorang pelajar pertama di Kelantan.

1941 Tahfiz secara persendirian oleh tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim dengan mengambil tiga orang pelajar

1943 Tahfiz secara persendirian oleh tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim dengan mengambil tiga orang pelajar lagi

Selepas Merdeka

1966 Halaqah Tahfiz al-Quran di Masjid Negara oleh Tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim (Penubuhan Darul Quran)

1980 Maahad Tahfiz al-Quran di Negeri Kelantan 47

Haji Nasoha bin Ahmad. Setahun selanjutnya iaitu pada tahun 1982,

maahad tahfiz persendirian turut ditubuhkan di Kubang Bujok,

Serada, Kuala Terengganu oleh Tuan Haji Muda bin Haji Deraman

sebagai Madrasatul Quran Kubang Bujok.64Jadual 2 menunjukkan

perkembangan pendidikan tahfiz bermula sebelum kemerdekaan

sehingga kini.

Jadual 2 : Perkembangan pendidikan tahfiz di Malaysia

Sebelum Merdeka

Abad ke-12 Perkembangan pengajian agama Islam (aqidah, tasawuf, fiqh ibadah, ketetapan agama, bacaan solat atau berdoa serta bacaan al-Quran)

Abad ke-13 Abad ke-14 Abad ke-15 Abad ke-16 Abad ke-16 Perkembangan pengajian tafsir al-Quran (Sheikh

Abdul Malik bin Abdullah) di Terengganu dan Pahang

Abad ke-17 Pengajian di pondok atau halaqah di masjid untuk membaca al-Quran dan kitab jawi merangkumi bidang aqidah, perundangan, etika dan mistisisme, tatabahasa Arab, morfologi, usul fiqh dan kesusasteraan bahasa Arab.

Abad ke-18 Abad ke-19

1937 Tahfiz secara persendirian oleh Tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim dengan mengambil seorang pelajar pertama di Kelantan.

1941 Tahfiz secara persendirian oleh tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim dengan mengambil tiga orang pelajar

1943 Tahfiz secara persendirian oleh tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim dengan mengambil tiga orang pelajar lagi

Selepas Merdeka

1966 Halaqah Tahfiz al-Quran di Masjid Negara oleh Tuan Guru Haji Muhammad Nor bin Ibrahim (Penubuhan Darul Quran)

1980 Maahad Tahfiz al-Quran di Negeri Kelantan

47 48

1981 Maahad Tahfiz Persendirian di Jeram, Selangor 1982 Maahad Tahfiz Persendirian di Kubang Bujuk,

Terengganu 1983 Maahad Tahfiz al-Quran di Negeri Melaka 1984 Maahad Tahfiz al-Quran di Negeri Terengganu 1985 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Kedah 1986 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Perak 1989 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Perlis 1992 Maahad Tahfiz Kerajaan Negeri di Pulai

Chondong, Kelantan 1995 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Sabah 1996 IMTIAZ, Terengganu 1996 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Pahang 1996 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Pulau Pinang 1997 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Johor 1997 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri di Negeri

Sembilan 1998 MRSM Ulul Albab Kota Putra 2001 Program Pengajian Tahfiz di IKMAS, Sarawak 2004 Maahad Tahfiz Sains di Tanah Merah, Kelantan 2008 Sekolah Integrasi Maahad Tahfiz Sains Bandar

Istana Selangor 2014 Sekolah Menengah Agama Persekutuan Bentong

48

49

BAB 4

PERKEMBANGAN DARUL QURAN

4.0 Sejarah

Darul Quran, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia merupakan institut

pengajian Tahfiz al-Quran tertua dan pertama di Malaysia. Darul

Quran ditubuhkan pada tahun 1966 hasil cetusan idea Perdana

Menteri Malaysia yang pertama, Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj.

Penubuhan Darul Quran bertujuan antara lainnya adalah untuk

melahirkan huffaz, qurra’ dan duat yang berwibawa. Pada peringkat

permulaan, iaitu dari tahun 1966 hingga tahun 1978, pengajian

ini diwujudkan dalam bentuk Kelas Pengajian Menghafaz Al-Quran

Dan Ilmu Qiraat. Pengurusan kelas pengajian ini diletakkan di bawah

kelolaan Jawatankuasa Tadbir Masjid Negara dan Urus setia Majlis

Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia. Pada tahun

1972, Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran ini ditukar nama kepada

49

BAB 4

PERKEMBANGAN DARUL QURAN

4.0 Sejarah

Darul Quran, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia merupakan institut

pengajian Tahfiz al-Quran tertua dan pertama di Malaysia. Darul

Quran ditubuhkan pada tahun 1966 hasil cetusan idea Perdana

Menteri Malaysia yang pertama, Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj.

Penubuhan Darul Quran bertujuan antara lainnya adalah untuk

melahirkan huffaz, qurra’ dan duat yang berwibawa. Pada peringkat

permulaan, iaitu dari tahun 1966 hingga tahun 1978, pengajian

ini diwujudkan dalam bentuk Kelas Pengajian Menghafaz Al-Quran

Dan Ilmu Qiraat. Pengurusan kelas pengajian ini diletakkan di bawah

kelolaan Jawatankuasa Tadbir Masjid Negara dan Urus setia Majlis

Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia. Pada tahun

1972, Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran ini ditukar nama kepada

50

“Maahad Tahfiz Al-Quran Wal-Qiraat”. Pada awal tahun 1979

Maahad Tahfiz Al-Quran Wal-Qiraat diletakkan pula di bawah

kelolaan Pusat Penyelidikan Islam, Bahagian Hal Ehwal Islam

(BAHEIS), Jabatan Perdana Menteri sehingga tahun 1980. Selepas

itu Maahad Tahfiz Al-Quran Wal-Qiraat dipindahkan ke Bangunan

JKR 588/33, Jalan Cenderasari, Kuala Lumpur dan kemudiannya

diletakkan di bawah kelolaan Institut Dakwah dan Latihan Islam

(INDAH) Bahagian Hal Ehwal Islam (BAHEIS), Jabatan Perdana

Menteri sehingga tahun 1983. Pada tahun 1983 nama Maahad Tahfiz

Al-Quran Wal-Qiraat telah ditukar kepada Institut Pengajian

Tahfiz al-Quran (IPTQ). Pada tahun 1984, IPTQ telah dijadikan

sebagai sebuah Cawangan di Bahagian Hal Ehwal Islam

(BAHEIS), Jabatan Perdana Menteri dengan mempunyai

organisasinya yang tersendiri. Pada Tahun 1990, pengambilan

pertama pelajar perempuan melibatkan seramai 12 orang telah

diadakan. Kemudiannya, pada Tahun 1992, IPTQ dipindahkan ke

sebuah bangunan yang disewa di Taman Tun Dr. Ismail bagi

penempatan pelajar-pelajar lelaki. Manakala pelajar-pelajar

perempuan pula ditempatkan di Jalan Ledang sehinggalah

kemudiannya pada tahun 1994, pelajar-pelajar perempuan juga turut

berpindah ke Taman Tun Dr. Ismail, manakala pelajar lelaki pula

dipindahkan ke Batu 14 Sg. Semungkis, Hulu Langat, Selangor. Pada

tahun 1997, IPTQ telah dinaikkan taraf sebagai salah satu bahagian

di Jabatan Kemajuan Islam Malaysia dan diberi nama Darul Quran.

Akhirnya setelah beberapa kali berpindah tempat dan dengan

49

50


























50


























50 51

persetujuan kerajaan negeri Selangor pada masa tersebut, maka pada

1 November 1998, Darul Quran ditempatkan ke kampus tetap di

Kompleks Darul Quran di Ampang Pecah Kuala Kubu Bharu,

Selangor. Kampus tetap ini mampu untuk menempatkan pelajar

seramai 1000 orang pada satu-satu masa dan mempunyai kemudahan

serta infrastruktur yang lebih baik untuk kemudahan pelajar dan

kakitangan.65 Jadual 3 menunjukkan lokasi perpindahan Darul Quran

bermula dari tahun 1966.

Jadual 3 : Lokasi Perpindahan Darul Quran

Bil Tahun Lokasi 1 1966 Dewan Syarahan Masjid Negara 2 1980 Bangunan JKR 588/33, Jalan Chenderasari, Kuala Lumpur 3 1992 Taman Tun Dr. Ismail (Pelajar Perempuan) Sg. Semungkis

Hulu Langat Selangor (Pelajar Lelaki) 4 1998 Kompleks Darul Quran, Ampang Pecah, Kuala Kubu

Baharu,Selangor

4.1 Perkembangan Program Pengajian

4.1.1 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UIAM

Program pensijilan ini mula diperkenalkan pada tahun 2000. Program

ini dilaksanakan secara kerjasama antara Darul Quran JAKIM dengan

Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM). Program ini

ditawarkan kepada pelajar lepasan SPM aliran sains agama dan

dijalankan dalam tempoh selama 18 bulan.

5152

4.1.2 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UNITEN

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UNITEN pertama kali

dijalankan pada tahun 2012 melibatkan seramai 22 orang pelajar.

Angka ini telah meningkat pada tahun-tahun berikutnya menjadikan

jumlah keseluruhan pelajar yang mendaftar seramai 184 orang.

Program ini dijalankan secara kerjasama di antara JAKIM dan

UNITEN dan proses pembelajaran dan pengajaran dijalankan

sepenuhnya di kampus UNITEN.

4.1.3 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-CUCMS

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-CUCMS pertama kali


Angka ini sedikit menurun pada tahun 2015 di mana hanya 8 orang

pelajar sahaja yang terlibat di dalam program ini menjadikan jumlah

keseluruhan pelajar bagi program ini adalah seramai 22 orang.

4.1.4 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UTEM

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UTEM pertama kali

dijalankan pada tahun 2016 melibatkan seramai 19 orang pelajar. Pada

tahun 2017 pula, seramai 20 orang pelajar telah mengikuti program

ini. Program ini dijalankan secara kerjasama di antara JAKIM dan

UTEM dan proses pembelajaran dan pengajaran dijalankan

sepenuhnya di kampus UTEM.

52

4.1.2 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UNITEN

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UNITEN pertama kali


Angka ini telah meningkat pada tahun-tahun berikutnya menjadikan

jumlah keseluruhan pelajar yang mendaftar seramai 184 orang.


UNITEN dan proses pembelajaran dan pengajaran dijalankan

sepenuhnya di kampus UNITEN.

4.1.3 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-CUCMS

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-CUCMS pertama kali


Angka ini sedikit menurun pada tahun 2015 di mana hanya 8 orang

pelajar sahaja yang terlibat di dalam program ini menjadikan jumlah

keseluruhan pelajar bagi program ini adalah seramai 22 orang.

4.1.4 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UTEM

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UTEM pertama kali

dijalankan pada tahun 2016 melibatkan seramai 19 orang pelajar. Pada

tahun 2017 pula, seramai 20 orang pelajar telah mengikuti program

ini. Program ini dijalankan secara kerjasama di antara JAKIM dan

UTEM dan proses pembelajaran dan pengajaran dijalankan

sepenuhnya di kampus UTEM.

52

53

4.1.5 Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-POLITEKNIK

Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-POLITEKNIK pertama

kali dijalankan pada tahun 2017 melibatkan seramai 8 orang pelajar.


POLITEKNIK dan proses pembelajaran dan pengajaran dijalankan

sepenuhnya di kampus Politeknik Sultan Salahuddin Abdul Aziz

Shah, Shah Alam, Selangor .

4.1.6 Program Pengajian Diploma Tahfiz Al-Quran

Program Diploma Tahfiz al-Quran mula diperkenalkan dan mendapat

perakuan daripada Jabatan Perkhidmatan Awam pada tahun 1983.

Program ini menggunakan sistem penggal. Pada tahun 1999 sistem

pengajian program ini diubah mengikut semester. Sebanyak 6

semester yang menyamai 3 tahun pengajian telah diperkenalkan.

Program ini menawarkan sebanyak 6 syukbah atau pengkhususan

kepada pelajar.

a) Syukbah Qiraat

Merupakan syukbah pertama yang diperkenalkan oleh Darul Quran

sebaik sahaja ia ditubuhkan pada tahun 1966. Di antara pengkhususan

kursus yang ditawarkan di dalam syukbah ini ialah Qiraat Ilmi, Qiraat

53 54

Amali, (Ilmi dan Amali), Dhobt al-Quran, Rasm al-Quran, Tarikh al-

Qurra’, Tarikh al-Mushaf, Fawasil dan Ulum al-Quran.

b) Syukbah Dakwah

Merupakan Syukbah kedua dijalankan di Darul Quran pada tahun

2001. Di antara pengkhususan kursus yang ditawarkan di dalam

syukbah ini ialah Pengantar Dakwah, Psikologi dakwah, Metodologi

Dakwah, Komunikasi Dakwah, Pengurusan Islam, Pengucapan

Dakwah, Bimbingan dan Kaunseling Islam, Kepimpinan Islam.

c) Syukbah Syariah

Merupakan Syukbah ketiga dilaksanakan di Darul Quran pada tahun


syukbah ini ialah Pengantar Ilmu Syariah, Fiqh Ibadah, Usul Fiqh,

Qawaid Fiqhiyyah, Fiqh al-Munakahat, Fiqh al-Muamalat dan Fiqh

al-Jinayah.

d) Syukbah Hadith

Merupakan Syukbah keempat dilaksanakan di Darul Quran pada tahun


syukbah ini ialah Ulum al-Hadis, Tadwin al-Hadith, Hujjiyah al-

Sunnah, Jarh wa Ta’dil, Takhrij al-Hadith, Kajian Teks al-Hadith,

Kajian Hadis Hukum dan kajian Hadis Dha’if dan Maudhu’.

5455

e) Syukbah Muamalat

Merupakan Syukbah kelima dilaksanakan di Darul Quran pada tahun


syukbah ini ialah Fiqh al-Muamalat, Qawaid Fiqhiyyah, Prinsip

Ekonomi Islam, Ekonomi Perbandingan, Sistem Kewangan Islam,

Institusi Ekonomi Islam dan Perbankan Islam.

f) Syukbah Pengurusan Halal

Merupakan Syukbah terbaru yang ditawarkan di Darul Quran pada

tahun 2014. Fiqh al-‘At’imah wa Al-Zabaih, Pengenalan Kepada

Industri Halal, Usul Al-Fiqh, Pensijilan Halal, Qawa’id Fiqhiyyah,

Pengurusan Halal dalaman, Tafsir Ayat dan Hadith Ahkam,

Perundangan dan Penguatkuasaan Halal.

Pelajar lepasan Diploma Tahfiz Darul Quran Jakim berpeluang

melanjutkan pengajian mereka di Peringkat Ijazah pertama di

universiti awam di dalam mahupun luar negara. Jadual 4

menunjukkan laluan menyambung pengajian graduan Program

Diploma Tahfiz al-Quran :

Jadual 4 : Laluan Menyambung Pengajian Graduan Program Diploma

Tahfiz

Universiti Tempatan/Luar Negara Universiti Malaysia (UM) Tempatan Universiti Sains Islam Malaysia (USIM) Tempatan

Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) Tempatan

Antara kursus yang ditawarkan ialah Fiqh al-'At'imahtahun 2014.

wa Al-Zabaih, Pengenalan Kepada Industri Halal, Usul Al-Fiqh, Pensijilan

Halal, Qawa'id Fiqhiyyah, Pengurusan Halal dalaman, Tafsir Ayat dan

Hadith Akham, Perundangan dan Penguatkuasaan Halal.

55 56

4.1.7 Program Pengajian Ijazah Sarjana Muda Quran Sunnah

Ijazah Sarjana Muda Quran Sunnah telah diperkenalkan di Darul

Quran pada tahun 2009 di bawah kawal selia Universiti Sains Islam

Malaysia. Beberapa siri Memorandum Perjanjian (MoA) telah

Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM)

Tempatan

Universiti Sultan Zainal Abidin (UNISZA) Tempatan

Universiti Pendidikaan Sultan Idris (UPSI) Tempatan

Universiti Teknologi Mara (UITM) Tempatan

Universiti Utara Malaysia (UUM) Tempatan

Universiti Malaysia Sabah (UMS) Tempatan

Universiti Putera Malaysia (UPM) Tempatan

Universiti Malaysia Kelantan (UMK) Tempatan

Universiti Teknologi Malaysia (UTM) Tempatan

Universiti Teknikal Malaysia (UTEM) Tempatan

Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) Tempatan

Universiti Sains Islam Malaysia (USIM kampus di Darul Quran)

Tempatan

Maahad Qiraat al-Azhar al-Syarif, Mesir Luar Negara

Universiti Islam Madinah, Arab Saudi Luar Negara

Universiti Mu’tah, Jordan Luar Negara

Universiti Yarmouk, Jordan Luar Negara

Universiti al-Bayt, Jordan Luar Negara

Universiti Islam Negeri, Sultan Syarif Kassim, Pekan Baru, Sumatera, Indonesia

Luar Negara

Universiti Islam al-Raniry, Banda Acheh, Indonesia

Luar Negara

56 57

dimeterai dengan Universiti Sains Islam Malaysia (USIM) yang

membolehkan kedua-dua pihak menjalankan kerjasama bagi

melaksanakan Program Ijazah Sarjana Muda Pengajian Quran dan

Sunnah Dengan Kepujian Universiti Sains Islam Malaysia (USIM ) di

Darul Quran.

4.1.8 Program Pengajian Jangka Pendek

Darul Quran turut melaksanakan pengajian di peringkat sijil yang

dijalankan dalam jangka masa yang pendek.

a) Sijil Tinggi Tarannum al-Quran

Program Sijil Tinggi Tarannum al-Quran mula diperkenalkan pada

tahun 2007 melibatkan bilangan pelajar seramai 26 orang. Pelajar

bagi program ini adalah terdiri daripada qari dan qariah yang telah

diperakui oleh jabatan agama negeri masing-masing dan mempunyai

kemahiran tarannum sekurang-kurangnya di peringkat daerah.

program ini dijalankan selama 2 bulan. Jumlah keseluruhan pelajar

setakat ini seramai 247 orang.

b) Sijil Kemahiran Malaysia

Bagi tahfiz kemahiran, Darul Quran telah melaksanakan program Sijil

Kemahiran Malaysia dengan kerjasama Jabatan Pembangunan

Kemahiran (JPK) melalui pembinaan kurikulum standard kemahiran

pekerjaan kebangsaan (NOSS) bagi mewujudkan SKM dalam bidang

5758

pengurusan masjid, pengurusan tahfiz, pengajaran tahfiz, pengajaran

al-Quran Braille dan pengurusan mutawwif. Bermula tahun 2015,

Darul Quran telah melaksanakan SKM Pengurusan Masjid tahap 3

dengan pengambilan pertama seramai 20 orang perantis dan

seterusnya pada tahun 2016 pengambilan kedua dilaksanakan pada

bulan April seramai 24 orang perantis. Seramai 43 orang graduan

telah menamatkan program sehingga jayanya sehingga Oktober 2017.

Ini melibatkan graduan tahun 2016 seramai 20 orang dan graduan

tahun 2017 seramai 23 orang. Sebagai kesinambungan, Darul Quran

akan meneruskan program Diploma Kemahiran Malaysia (Pengurusan

Masjid) Tahap 4 dengan jangkaan pengambilan seramai 43 orang

perantis untuk memberi peluang kepada mereka meneruskan

peningkatan tahap kemahiran seperti yang dirancang. Selain itu,

selaras dengan perkembangan pendidikan tahfiz di negara ini, Darul

Quran akan melaksanakan satu lagi program SKM iaitu Sijil

Kemahiran Malaysia bidang Pengurusan Tahfiz Tahap 3 yang

dijangka bermula pada julai 2018.

c) Pensijilan Tahfiz Al-Quran Orang Kelainan Upaya Masalah

Penglihatan (OKUMP)

Program Pensijilan Tahfiz Orang Kelainan Upaya Masalah

Penglihatan mula diperkenalkan pada tahun 2008 dengan

pengambilan seramai 18 orang pelajar. Program ini mengambil masa

selama 6 bulan. Calon yang berkelayakan di peringkat sijil akan

ditawarkan mengikuti pengajian di peringkat diploma pada tahun

5859

berikutnya. Bilangan pelajar keseluruhan program ini adalah seramai

48 orang.

d) Sijil Asas Tahfiz

Sijil ini merupakan penjenamaan semula daripada Pensijilan Tahfiz

Al-Quran Orang Kelainan Upaya Masalah Penglihatan (OKUMP) dan

diperkenalkan pada tahun 2016 yang melibatkan calon di kalangan

OKUMP. Pada tahun 2017, pengembangan diteruskan kepada

kategori pelajar luar negara yang tidak memiliki kelayakan setara

untuk menyambung pengajian ke peringkat diploma, terutama dari

negara minoriti Islam seperti Vietnam dan Filipina. Seterusnya,

program pengajian ini dibuka pula penyertaannya kepada pelajar di

kalangan muallaf (cina, india dan peribumi Sabah dan Sarawak) dan

orang asli. Program ini mengambil masa selama 12 bulan (2

semester).

e) Sijil Tahfiz Malaysia (STM)

Sijil Tahfiz Malaysia (STM) mula diperkenalkan pada tahun 2011.

Penganugerahan sijil ini adalah sebagai satu pengiktirafan kepada

penghafaz al-Quran yang telah menghafaz 30 juzuk al-Quran.

Program ini terbuka kepada semua penghafaz al-Quran yang

mendapat pendidikan sama ada di sekolah, maahad tahfiz swasta

mahupun institusi tahfiz persendirian. Program ini bertujuan untuk

menggalakkan masyarakat Islam di Malaysia untuk menghafaz al-

Quran dan memberi pengiktirafan kepada golongan yang tidak

59 60

mendapat pendidikan tahfiz secara formal untuk mendapatkan sijil

khas tahfiz.

4.2 Kerjasama Institusi

Darul Quran telah berupaya untuk melebarkan jaringan kerjasama

pendidikan bagi program pengajian di peringkat Ijazah Sarjana Muda,

Diploma Tahfiz al-Quran, program pengajian sijil dan program-

program pengajian lain. Bagi Program Pengajian Diploma Tahfiz al-

Quran, sebanyak 14 buah Maahad Tahfiz al-Quran Negeri (MTQN)

yang telah menjalinkan kerjasama (MoU). MTQN tersebut ialah :

4.2.1 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri Sembilan (ITQAN)

ITQAN merupakan maahad tahfiz yang dikelola oleh kerajaan Negeri

Sembilan di bawah pentadbiran Majlis Agama Islam Negeri Sembilan

(MAINS).66 Kerjasama antara ITQAN dan Darul Quran telah pun

bermula pada tahun 1997. Namun MoU secara rasmi bagi kerjasama

melaksanakan Program Pengajian Diploma Tahfiz al-Quran telah

diadakan pada tahun 18 Mei 2009.67

4.2.2 Institut Tahfiz al-Quran Negeri Sabah (ITQAS)

60


khas tahfiz.
















60

60


khas tahfiz.
















61

ITQAS merupakan institusi pengajian tinggi agama yang pertama di

bawah kerajaan negeri Sabah yang ditadbir oleh Jabatan Hal Ehwal

Agama Islam Negeri Sabah (JHEAINS).68 Penubuhannya adalah

dimulakan pada tahun 1995. Kerjasama antara ITQAS dan Darul

Quran telah pun bermula pada tahun 1997. Namun MoU secara rasmi

bagi kerjasama melaksanakan Program Pengajian Diploma Tahfiz al-

Quran telah mengadakan MoU dengan Darul Quran pada 19 Mei

2009.69

4.2.3 Maahad Tahfiz Majlis Agama Islam & Adat Istiadat

Melayu Kelantan (MTQN Kelantan)


Masjid Muhammadi, Kota Baharu pada pertengahan tahun 80-an.

Mufti Kerajaan Negeri Kelantan pada masa itu, iaitu Sahibul Samahah

Dato' Hj Mohd Noor bin Ibrahim telah diamanahkan untuk

mengawasi perjalanan Kelas Tafaqquh tersebut.

Pada penghujung tahun 1992 Kelas Pengajian Tafaqquh tersebut telah

ditukarkan kepada Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran MAIK

melibatkan beberapa perubahan ke atas sukatan pelajaran sesuai

dengan peredaran dan perkembangan sistem pembelajaran pada ketika

itu. Pada tahun 1993 satu permohonan telah diajukan kepada Pengarah

Institusi Pengajian Tahfiz Al-Quran Pusat Islam Malaysia Kuala

Lumpur bagi mewujudkan program bersama Diploma Tahfiz Wal

61

61

ITQAS merupakan institusi pengajian tinggi agama yang pertama di

bawah kerajaan negeri Sabah yang ditadbir oleh Jabatan Hal Ehwal

Agama Islam Negeri Sabah (JHEAINS).68 Penubuhannya adalah

dimulakan pada tahun 1995. Kerjasama antara ITQAS dan Darul

Quran telah pun bermula pada tahun 1997. Namun MoU secara rasmi

bagi kerjasama melaksanakan Program Pengajian Diploma Tahfiz al-

Quran telah mengadakan MoU dengan Darul Quran pada 19 Mei

2009.69

4.2.3 Maahad Tahfiz Majlis Agama Islam & Adat Istiadat

Melayu Kelantan (MTQN Kelantan)


Masjid Muhammadi, Kota Baharu pada pertengahan tahun 80-an.

Mufti Kerajaan Negeri Kelantan pada masa itu, iaitu Sahibul Samahah

Dato' Hj Mohd Noor bin Ibrahim telah diamanahkan untuk

mengawasi perjalanan Kelas Tafaqquh tersebut.

Pada penghujung tahun 1992 Kelas Pengajian Tafaqquh tersebut telah

ditukarkan kepada Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran MAIK

melibatkan beberapa perubahan ke atas sukatan pelajaran sesuai

dengan peredaran dan perkembangan sistem pembelajaran pada ketika

itu. Pada tahun 1993 satu permohonan telah diajukan kepada Pengarah

Institusi Pengajian Tahfiz Al-Quran Pusat Islam Malaysia Kuala

Lumpur bagi mewujudkan program bersama Diploma Tahfiz Wal

62

Qiraat dan permohonan tersebut telah diluluskan. Pada tahun 2007

nama Kelas Pengajian Tahfiz Al-Quran MAIK ditukarkan kepada

Maahad Tahfiz Al-Quran MAIK70. Maahad Tahfiz Al-Quran MAIK

telah mengadakan MoU dengan Darul Quran pada 18 Mei 200971.

4.2.4 Institut Pengajian Islam Terengganu (INSPI)

Bermula dengan institusi yang dikenali dengan nama Markas

Pengajian Islam (MARPA) telah ditubuhkan pada tahun 1984

bertujuan untuk melahirkan bilal, imam dan agamawan yang

berwibawa. Pada awal tahun 2010, MARPA telah dinaiktaraf dan

dikenali sebagai Institut Pengajian Islam.72.Pada tahun yang sama

INSPI mula meneroka langkah mengadakan kerjasama dengan Darul

Quran. MoU pertama antara INSPI dengan Darul Quran ialah pada 12

Oktober 201173

4.2.5 Institut Kemahiran Islam Sarawak (IKMAS)

IKMAS ditubuhkan hasil pertemuan tidak rasmi di kalangan Menteri-

Menteri Agama Negara Brunei Darussalam, Republik Indonesia,

Malaysia dan Republik Singapura (MABIMS) kali ke-5 pada tahun

1994 di Pulau Langkawi, Kedah. Lanjutan daripada pertemuan

tersebut mesyuarat Jemaah Menteri pada 21 September 1994 telah

bersetuju membina sebuah institusi yang diberi nama Pesantren

ASEAN yang dipersetujui pembinaannya di Sarawak. kerajaan negeri

62













Oktober 201173








ASEAN yang dipersetujui pembinaannya di Sarawak. kerajaan negeri 62













Oktober 201173








ASEAN yang dipersetujui pembinaannya di Sarawak. kerajaan negeri 62













Oktober 201173









62













Oktober 201173









62 63

Sarawak berbesar hati menganugerahkan tanah seluas 30 ekar di

Telaga Air untuk pembinaan kompleks tersebut. Pada 12 September

2001, kompleks ini telah dirasmikan oleh Yang Amat Berhormat

Ketua Menteri Sarawak.74 IKMAS mula melaksanakan program

pengajian Diploma Tahfiz al-Quran Wal Qiraat, Darul Quran pada 14

April 2011.75

4.2.6 Institut al-Quran Darul Aman (IQDAR)

IQDAR memulakan sejarahnya pada tahun 1985 sebagai Maahad

Tahfiz Al-Quran Kedah (MTQN Kedah) yang dikelola secara

bersama oleh Majlis Agama Islam Kedah (MAIK) dengan Yayasan

Islam Negeri Kedah (YINK).Sejak tahun 1992 MTQN Kedah mula

meneroka langkah bagi mengadakan kerjasama dengan Darul Quran.

Walau bagaimanapun, setelah tertubuhnya Institut Agama Islam

Negeri Kedah (KUIN), YINK meletakkan Maahad ini di bawah

pentadbiran KUIN sebagai salah satu bidang pengajian. Pada tahun

2011, pihak KUIN membuat keputusan untuk mengadakan kerjasama

dalam mengendalikan Kursus Diploma Tahfiz Al-Quran. Lanjutan

daripada itu, pihak YINK bersetuju untuk membuka peluang

pengajian dengan lebih luas iaitu dengan mengadakan kerjasama

dengan Darul Quran, Jakim. Tahun 2015 merupakan tahun terpenting

bagi institusi tahfiz negeri Kedah apabila MTAQ-YINK diberi

penjenamaan baru dengan nama IQDAR iaitu singkatan kepada

Institut Al-Quran Darul Aman76. MoU pertama Darul Quran Jakim

63 64

dengan pihak MTAQ-YINK telah dimeterai pada 10 Disember

2012.77

4.2.7 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri Pahang (MTQN Pahang)

Bermula dengan titah di Raja Ke bawah Duli Yang Teramat Mulia

Tengku Mahkota Pahang supaya diwujudkan sebuah institusi seperti

Akademi al-Quran bertujuan melahirkan huffaz dan qari serta qariah

yang berwibawa, MTQN Pahang memulakan langkah membentuk

kerjasama dengan pihak Darul Quran JAKIM pada tahun 1996 bagi

melaksanakan program Diploma Tahfiz al-Quran Wal-Qiraat.78 MoU

pula dilaksanakan sekitar tahun 2008.79

4.2.8 Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat Negeri Perak, Institut

Latihan dan Tadbiran Negeri Perak (INTIM)

INTIM adalah sebuah institut yang dibangunkan di bawah Jabatan

Agama Islam Perak (JAIPK) untuk menyediakan keperluan latihan

kepada anggota JAIPK khususnya dan agensi-agensi di bawah Majlis

Agama Islam dan ‘Adat Melayu Perak serta masyarakat Islam di

negeri Perak. Fokus utama kewujudan INTIM adalah bagi

mengendalikan latihan-latihan dan juga pengurusan Maahad Tahfiz

al-Quran Kerajaan Negeri Perak.80Justeru, bagi mengembangkan

pendidikan tahfiz, pihak INTIM telah mengadakan perjanjian

64 65

persefahaman dengan Darul Quran pada 22 Mei 2008.81 Langkah

kerjasama pada awalnya telah dimulakan sejak tahun 1995.

4.2.9 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri Perlis (MTQN Perlis)

Maahad Tahfiz Al Quran Wal Qiraat Negeri Perlis telah ditubuhkan

pada tahun 1989. Dari awal penubuhan MTQQ beroperasi di alamat

KM. 3, Jalan Abi Tok Hashim, 01000 Kangar, Perlis berhampiran

Sekolah Rendah Islam I, Yayasan Islam Perlis. Pada 14 Januari 2013,

Maahad tahfiz ini telah berpindah ke bangunan Institusi Pengajian

Tinggi Islam Perlis.82MTQN Perlis telah menjalinkan kerjasama MoU

dengan Darul Quran pada 22 Mei 2008.83 Langkah kerjasama pada

awalnya telah dimulakan sejak tahun 1999.

4.2.10 Institut al-Quran Sayyidina Ali (IQSA)



Gajah, Melaka dan pada tahun 1989, IQSA dipindahkan ke Bangunan

MAIM, Jalan Pasar Baru Melaka. Bermula pada tahun 1992, IQSA

telah berpindah ke Masjid Al-Azim Negeri Melaka. Institusi tahfiz ini

terus berkembang sehinggalah pada tahun 2010. Program Diploma

Tahfiz IQSA telah berpindah di bawah kelolaan Jabatan Agama Islam

Melaka (JAIM). Pada tahun yang sama, IQSA memulakan operasinya

di Masjid Sayyidina Ali, Bukit Katil dengan pengambilan kumpulan

65 66

pelajar pertamanya sejumlah 14 orang. Pada tahun 2015, IQSA telah

mewujudkan cawangannya di Kompleks Falak Al-Khawarizmi,

Tanjung Bidara. Sehingga kini, IQSA telah menerima pelajar

sejumlah 343 orang dan 54 orang dari mereka telah melanjutkan

pelajarannya di Mesir dan beberapa Universiti Tempatan dan luar

negara yang lain.84 IQSA telah mengadakan perjanjian persefahaman

dengan Darul Quran pada 15 Mac 2011.85 Langkah kerjasama awal

dengan Darul Quran telah mula dijalinkan sejak tahun 1991.

4.2.11 Institut al-Quran Terengganu (IQT)

IQT atau dikenali dengan nama sejarahnya sebagai Maahad Tahfiz al-

Quran mula ditubuhkan pada 15 April 1984 di Masjid Abidin dengan

kumpulan pelajar pertama institut tersebut ialah seramai 15 dengan

dibimbing oleh 5 orang guru. Pengetua pertama IQT ialah Yang

Berbahagia Tan Sri Dato’ Syeikh Ismail bin Mohamad al-Hafiz iaitu

bagi tahun 1984 hingga tahun 1993. Pada 2 Januari 2007, Maahad

Tahfiz al-Quran ini mula dikenali sebagai Institut al-Quran

Terengganu. Sejarah berkembangan IQT telah menunjukkan bahawa

institusi ini pernah berpindah ke sebuah bangunan di Kampung

Pengadang Baru, Kuala Terengganu dan seterusnya pernah beroperasi

di premis sementara di Kompleks Seri Iman, Jabatan Hal Ehwal Islam

Terengganu (JHEAT) dan sehinggalah pada tahun 2008, IQT mula

bertapak di Padang Midin, Marang, Terengganu.86 Manakala pada 18

Mei 2009, IQT mula mengorak langkah melaksanakan perjanjian

66 67

persefahaman dengan Darul Quran.87 Langkah kerjasama awal dengan

Darul Quran telah mula dijalinkan sejak tahun 1999.

4.2.12 Kolej Pengajian Islam Johor (MARSAH)

Sejarah Kolej Pengajian Islam Johor (MARSAH) bermula pada tahun

1997 sebagai pusat pengajian tinggi Islam dan bahasa Arab. Majlis

Agama Islam Johor telah membuat keputusan meningkatkan lagi taraf

pengajian di Maahad Johor kepada pengajian tinggi Islam dengan

mengekalkan Maahad Johor sebagai sekolah menengah tinggi dan

MARSAH sebagai institut pendidikan tinggi.88 Bagi mengembangkan

pengajiannya, MARSAH telah mengadakan perjanjian persefahaman

dengan Darul Quran pada 22 Mei 2008.89 Langkah kerjasama awal

dengan Darul Quran telah mula dijalinkan sejak tahun 1986.

4.2.13 Kolej Islam Teknologi Antarabangsa Pulau Pinang

(KITAB)

KITAB telah mula ditubuhkan pada 12 Mei, 2004 dan memulakan

pengambilan pelajar pertamanya pada Mei, 2005. Lokasi KITAB di

Bangunan Tahfiz, Kompleks Masjid Negeri Pulau Pinang, Jalan Air

Hitam, Pulau Pinang yang merupakan tempat asal Maahad Tahfiz Wa

Al Qiraat Negeri Pulau Pinang. Maahad ini kemudiannya dinaikkan

taraf sebagai KITAB. Sejak tahun 1996, maahad ini menjalankan

kursus Diploma Tahfiz al Quran Wa Qiraat dan mula menawarkan

67 68

pelbagai program pengajian setelah dinaiktaraf sebagai kolej90.

KITAB secara rasminya mengadakan MoU bagi Program Pengajian

Diploma Tahfiz al-Quran Wal Qiraat ialah pada 6 Julai 2007.91

4.2.14 Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat Ad-din Perak (MTQ

ADDIN)

Maahad Tahfiz Al-Quran Wal Qiraat ADDIN adalah merupakan

institusi pendidikan Islam swasta dan berasrama penuh berasaskan

kebajikan. Maahad ini ditubuhkan pada 17 Disember 1993 di Kg.

Tualang Sekah, Malim Nawar. MoU pertama MTQ ADDIN dengan

Darul Quran adalah pada 20 Disember 2014.92Ini adalah merupakan

rentetan daripada Keputusan Mesyuarat Lembaga Darul Quran

JAKIM pada 24 Mac 2014 telah meluluskan permohonan Yayasan

ADDIN untuk mewujudkan program kerjasama pendidikan di

peringkat Diploma Tahfiz al-Quran. Kini MTQ ADDIN dikendalikan

di bawah Yayasan ADDIN yang dipengerusikan oleh Yang

Berbahagia Dato’ Syeikh Mohamah Nor B. Mansor Al-Hafiz.93 Jadual

5 menunjukkan tahun kerjasama MoU antara Darul Quran dengan

Maahad Tahfiz al-Quran Negeri (MTQN)

Jadual 5 : Tahun MoU antara Darul Quran dengan MTQN

MTQN Tahun KITAB, Pulau Pinang 2007 MTQN Pahang 2008 INTIM, Perak 2008 MTQN Perlis 2008 MARSAH, Johor 2008 ITQAN, Negeri Sembilan 2009

68

pelbagai program pengajian setelah dinaiktaraf sebagai kolej90.

KITAB secara rasminya mengadakan MoU bagi Program Pengajian

Diploma Tahfiz al-Quran Wal Qiraat ialah pada 6 Julai 2007.91

4.2.14 Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat Ad-din Perak (MTQ

ADDIN)

Maahad Tahfiz Al-Quran Wal Qiraat ADDIN adalah merupakan

institusi pendidikan Islam swasta dan berasrama penuh berasaskan

kebajikan. Maahad ini ditubuhkan pada 17 Disember 1993 di Kg.

Tualang Sekah, Malim Nawar. MoU pertama MTQ ADDIN dengan

Darul Quran adalah pada 20 Disember 2014.92Ini adalah merupakan

rentetan daripada Keputusan Mesyuarat Lembaga Darul Quran

JAKIM pada 24 Mac 2014 telah meluluskan permohonan Yayasan

ADDIN untuk mewujudkan program kerjasama pendidikan di

peringkat Diploma Tahfiz al-Quran. Kini MTQ ADDIN dikendalikan

di bawah Yayasan ADDIN yang dipengerusikan oleh Yang

Berbahagia Dato’ Syeikh Mohamah Nor B. Mansor Al-Hafiz.93 Jadual

5 menunjukkan tahun kerjasama MoU antara Darul Quran dengan

Maahad Tahfiz al-Quran Negeri (MTQN)

Jadual 5 : Tahun MoU antara Darul Quran dengan MTQN

MTQN Tahun KITAB, Pulau Pinang 2007 MTQN Pahang 2008 INTIM, Perak 2008 MTQN Perlis 2008 MARSAH, Johor 2008 ITQAN, Negeri Sembilan 2009

68 69

4.3 Fasa-Fasa Perkembangan Darul Quran

Fasa berkembangan Darul Quran dibahagikan kepada tiga fasa. Fasa

pertama ialah pengajian tahfiz berserta beberapa mata pelajaran secara

halaqah al-Quran bermula tahun 1966. Fasa kedua ialah fasa

pengajian diploma dan pensijilan tahfiz dan fasa ketiga ialah

mengembangkan jaringan kerjasama Darul Quran dengan Institut

Pengajian Tinggi dan peranan Darul Quran sebagai agensi tahfiz

negara.

4.3.1 Fasa Pengajian Tahfiz hingga Diploma Tahfiz (1966 - 1983)

Pengajian ini bermula di Masjid Negara pada tahun 1966 yang

dikendalikan sepenuhnya oleh Dato’ Haji Muhammad Noor bin

Ibrahim, Mufti Kelantan. Beliau telah mengendalikan kelas pengajian

bagi semua mata pelajaran termasuk sesi kelas tasmik al-Quran.

Bilangan pelajar pada tahun 1966 tersebut ialah seramai 8 orang

sahaja. Mereka ialah Zainal Abidin bin Ahmad (Terengganu), Ismail

bin Muhammad (Terengganu), Mohsein bin Syeikh Ahmad (Negeri

ITQAS, Sabah 2009 MTQN Kelantan 2009 IQT, Terengganu 2009 INSPI, Terengganu 2011 IKMAS, Sarawak 2011 IQSA, Melaka 2011 IQDAR, Kedah 2012 MTQ ADDIN, Perak 2014

Fasa perkembangan Darul Quran dibahagikan kepada lima fasa.Fasa pertama

ialah fasa pengajian tahfiz hingga diploma tahfiz.Fasa kedua ialah fasa

kerjasama pengajian dengan negeri. Fasa ketiga pula ialah fasa perkembangan

program pengajian diploma tahfiz. Bagi fasa keempat pula,fasa ini merupakan

fasa perkembangan program pensijilan tahfiz.Manakala fasa terakhir ialah

fasa perkembangan kerjasama dengan Institut Pengajian Tinggi bagi program

Pengajian Ijazah Sarjana Muda.

69 70

Sembilan), Othman bin Mohd Nor (Kedah), Syafie bin Ayob

(Selangor), Kamaruddin bin Hj. Amri (Perak), Abu Hasan bin Lebai

Din (Perlis) dan Sallehudin bin Omar (Pahang). Kesemua pelajar

disediakan dengan kemudahan tempat tinggal dan bantuan sara hidup

daripada kerajaan negeri masing-masing. Pengambilan pelajar luar

negara yang pertama diadakan ialah pada tahun 1977 iaitu 2 orang

pelajar lelaki dari negara Thailand manakala pada tahun 1980, hanya

seorang pelajar luar negara daripada negara yang sama. Jumlah

pengambilan pelajar pada fasa ini ialah seramai 39 orang.

Kesinambungan daripada kelas tahfiz ini, program pengajian telah

dinaiktaraf sebagai Sijil Tahfiz al-Quran. Selanjutnya pada tahun 1983

Jabatan Perkhidmatan Awam telah memperakukan Program Diploma

Tahfiz al-Quran. 94

4.3.2 Fasa Kerjasama Pengajian Dengan Negeri (1996-2014)

Darul Quran seterusnya meluaskan program pengajiannya dengan

mengadakan kerjasama dengan negeri-negeri. Graduan negeri yang

pertama berjaya dilahirkan ialah pada tahun 1996 iaitu seramai 18

orang pelajar lelaki. Sehingga tahun 2015, seramai 1868 graduan

negeri-negeri yang berjaya dilahirkan melibatkan 14 buah Maahad

Tahfiz al-Quran Negeri (MTQN).95

7071

4.3.3 Fasa Perkembangan Program Pengajian Diploma Tahfiz

(2001-2014)

Lanjutan daripada kewujudan Program Pengajian Diploma Tahfiz

tersebut, Darul Quran telah melalui fasa-fasa pengembangan Program

Pengajian Diploma Tahfiz kepada beberapa bidang pengkhususan.

Program Pengajian Diploma ini telah pun berlangsung melibatkan

pengkhususan bidang Qiraat bermula daripada penubuhan Darul

Quran pada tahun 1966. Bidang pengkhususan seterusnya yang

diperkenalkan ialah bidang Dakwah (2001) sebagai Syukbah Dakwah,

bidang Syariah (2008) sebagai Syukbah Syariah, bidang Hadith (2009)

sebagai Syukbah Hadith, bidang Muamalat (2010) sebagai Syukbah

Muamalat dan bidang Pengurusan Halal (2014) sebagai Syukbah

Pengurusan Halal.96 Perancangan pada tahun 2018 pula, Darul Quran

akan meneruskan program Diploma Kemahiran Malaysia (Pengurusan

Masjid) Tahap 4 iaitu program pengajian lanjutan daripada Sijil

Kemahiran Malaysia (Pengurusan Masjid) Tahap 3.

4.3.4 Fasa Perkembangan Program Pensijilan Tahfiz (2000-2017)

Seiring dengan fasa perkembangan Program Pengajian Diploma

Tahfiz, program pensijilan tahfiz turut berkembangan dengan Program

Pensijilan Tahfiz al-Quran kerjasama JAKIM-UIAM adalah yang

pertama dilaksanakan pada tahun 2000. Program ini ditawarkan

kepada pelajar lepasan SPM aliran sains agama dan dijalankan dalam

71 72

tempoh 18 bulan. Selanjutnya pada tahun 2007, program pengajian

berbentuk kursus pengajian jangka pendek mula diperkenalkan

melalui program Sijil Tinggi Tarannum al-Quran (STTQ). Pelajar

bagi program ini adalah terdiri daripada qari dan qariah yang telah

diperakui oleh jabatan agama negeri-negeri. Program ini dijalankan

selama dua bulan. Pada tahun 2008, satu program pengajian sijil khas

pula diperkenalkan iaitu program Pensijilan Tahfiz al-Quran OKUMP

yang mengambil masa selama enam bulan. Calon yang berkelayakan

di peringkat ini adalah layak untuk ditawarkan mengikuti program

pengajian di peringkat diploma pada tahun berikutnya. Bagi memberi

pengiktirafan kepada semua penghafaz al-Quran sama ada di sekolah,

maahad tahfiz swasta mahupun institusi tahfiz persendirian, Sijil

Tahfiz Malaysia (STM) diperkenalkan pada tahun 2011.

Penganugerahan sijil ini adalah sebagai satu pengiktirafan kepada

penghafaz al-Quran yang telah menghafaz 30 juzuk al-Quran.

Selanjutnya, Darul Quran meneruskan kesinambungan kerjasama

dengan Institut Pengajian Tinggi dari aspek program pengajian. Ini

dapat dilihat daripada Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-

UNITEN dan Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-CUCMS

yang masing-masing mula melaksanakan program tersebut pada tahun

2012 dan 2014. Pada tahun 2015 pula, Darul Quran mula merintis

pengajian tahfiz kemahiran dengan memperkenalkan Sijil Kemahiran

Malaysia (SKM). Program pengajian ini adalah hasil kerjasama antara

Darul Quran dengan Jabatan Pembangunan Kemahiran, Kementerian

Sumber Manusia. Pada tahun 2016 pula, Darul Quran mengadakan

7273

pula kerjasama dengan UTEM bagi Program Pensijilan Tahfiz al-

Quran. Lanjutan daripada itu, Darul Quran terus memberi perhatian

kepada pendidikan tahfiz kemahiran dengan mengadakan kerjasama

dengan Politeknik Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia melalui

Program Pensijilan Tahfiz pada tahun 2017.97

4.3.5 Fasa Perkembangan Kerjasama Dengan Institut Pengajian

Tinggi Bagi Program Pengajian Ijazah Sarjana Muda (2009-2017)

Bagi program pengajian di peringkat Ijazah Sarjana Muda, Darul

Quran telah memulakan langkah dengan mengadakan program

pengajian secara kerjasama dengan Universiti Sains Islam Malaysia

(USIM) pada tahun 2009. Program Pengajian Ijazah Sarjana Muda

Quran Sunah di Darul Quran ini adalah di bawah kawal selia USIM.

Tahun 2017 pula menyaksikan Darul Quran terus komited untuk

meluaskan rangkaikan kerjasama dengan Institut Pengajian Tinggi ini

termasuk dengan beberapa siri Memorandum Persefahaman (MoU)

telah diadakan dalam tahun yang sama antaranya ialah Universiti

Pendidikan Sultan Idris (UPSI), Universiti Pertahanan Nasional

Malaysia (UPNM) dan Universiti Teknikal Melaka (UTeM).98

Ini menunjukkan bahawa Darul Quran telah berada pada landasan

yang betul bagi mengarusperdanakan pendidikan tahfiz selari dengan

dasar dan hasrat kepimpinan kerajaan bagi melahirkan 125000 orang

huffaz profesional pada tahun 2050 akan datang.

73

74

Melahirkan Graduan Hafiz al-Quran dan Ilmu Qiraat

Melahirkan Graduan Hafiz al-Quran dengan Kurikulum Dini

Melahirkan Graduan Hafiz al-Quran dengan Kurikulum Profesional

Melahirkan Graduan Hafiz al-Quran dengan Kurikulum Kemahiran

Dari aspek melahirkan graduan-graduan tahfiz, rajah 1 menunjukkan

perkembangan Darul Quran dalam melahirkan graduan berkualiti

kepada negara. bermula dengan fasa graduan hafiz al-Quran dan ilmu

Qiraat, fasa graduan hafiz al-Quran dengan kurikulum dini, fasa

graduan hafiz al-Quran dengan kurikulum profesional dan fasa

graduan hafiz al-Quran dengan kurikulum kemahiran. Jadual 6 pula

menunjukkan perkembangan Darul Quran.

Rajah 1 : Fasa Kelahiran Graduan Tahfiz Darul Quran

74

75

Jadual 6 : Perkembangan Darul Quran

Tahun Perkembangan Darul Quran 1966-1987 Kelas Pengajian Menghafaz al-Quran dan Ilmu Qiraat di

Masjid Negara 1972 Kelas pengajian ditukar nama kepada Maahad Tahfiz al-

Quran Wal Qiraat 1977 Pengambilan Pertama Pelajar Luar Negara 1979-1980 Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat diletakkan di bawah

kelolaan Pusat Penyelidikan Islam, BAHEIS,JPM 1980-1983 Maahad Tahfiz Al-Quran Wal-Qiraat dipindahkan ke

Bangunan JKR 588/33, Jalan Cenderasari, Kuala Lumpur dan kemudiannya diletakkan di bawah kelolaan INDAH, BAHEIS, JPM

1983

Maahad Tahfiz Al-Quran Wal-Qiraat telah ditukar kepada Institut Pengajian Tahfiz al-Quran Wa al-Qiraat (IPTQ)

Program Diploma Tahfiz al-Quran mula diperkenalkan dan mendapat perakuan daripada Jabatan Perkhidmatan Awam

1984 IPTQ dijadikan sebagai sebuah Cawangan di Bahagian Hal Ehwal Islam (BAHEIS), Jabatan Perdana Menteri

1990 Pengambilan pertama pelajar perempuan 1992-1994 IPTQ dipindahkan ke sebuah bangunan yang disewa di

Taman Tun Dr. Ismail bagi penempatan pelajar-pelajar lelaki. Manakala pelajar-pelajar perempuan pula ditempatkan di Jalan Ledang sehinggalah kemudiannya pada tahun 1994, pelajar-pelajar perempuan juga turut berpindah ke Taman Tun Dr. Ismail, manakala pelajar lelaki pula dipindahkan ke Batu 14 Sg. Semungkis, Hulu Langat, Selangor

1997 IPTQ telah dinaikkan taraf sebagai salah satu bahagian di Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (Jakim) dan diberi

76

nama Darul Quran 1998 Darul Quran ditempatkan ke kampus tetap di Kompleks

Darul Quran di Ampang Pecah Kuala Kubu Bharu, Selangor

1999 sistem pengajian Program Diploma Tahfiz al-Quran ini diubah mengikut semester

2000 Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-UIAM 2001 Syukbah Dakwah, Program Diploma Tahfiz al-Quran 2007

Menjalinkan MoU dengan KITAB, Pulau Pinang Sijil Tinggi Tarannum al-Quran

2008

Mengadakan MoU MTQN Pahang Mengadakan MoU INTIM, Perak Mengadakan MoU MTQN Perlis Mengadakan MoU MARSAH, Johor Syukbah Syariah, Program Diploma Tahfiz al-Quran Pensijilan Tahfiz Al-Quran Orang Kelainan Upaya Masalah Penglihatan (OKUMP)

2009

Mengadakan MoU ITQAN, Negeri Sembilan Mengadakan MoU ITQAS, Sabah Mengadakan MoU MTQN Kelantan Mengadakan MoU IQT, Terengganu Syukbah Hadith, Program Diploma Tahfiz al-Quran Menjalinkan MoU dengan USIM bagi Program Pengajian Ijazah Sarjana Muda Quran Sunnah telah diperkenalkan di Darul Quran

2010 Syukbah Muamalat, Program Diploma Tahfiz al-Quran 2011

Sijil Tahfiz Malaysia (STM) Mengadakan MoU INSPI, Terengganu Mengadakan MoU IKMAS, Sarawak Mengadakan MoU IQSA, Melaka

2012 Mengadakan MoU IQDAR, Kedah Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-UNITEN

2014

Syukbah Pengurusan Halal, Program Diploma Tahfiz al-Quran

Mengadakan MoU MTQ ADDIN, Perak Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-CUCMS

2015 Sijil Kemahiran Malaysia 2016 Sijil Asas Tahfiz 2017 Mengadakan MoU dengan UPSI, UPNM, UTeM

7576

nama Darul Quran 1998 Darul Quran ditempatkan ke kampus tetap di Kompleks

Darul Quran di Ampang Pecah Kuala Kubu Bharu, Selangor

1999 sistem pengajian Program Diploma Tahfiz al-Quran ini diubah mengikut semester

2000 Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-UIAM 2001 Syukbah Dakwah, Program Diploma Tahfiz al-Quran 2007

Menjalinkan MoU dengan KITAB, Pulau Pinang Sijil Tinggi Tarannum al-Quran

2008

Mengadakan MoU MTQN Pahang Mengadakan MoU INTIM, Perak Mengadakan MoU MTQN Perlis Mengadakan MoU MARSAH, Johor Syukbah Syariah, Program Diploma Tahfiz al-Quran Pensijilan Tahfiz Al-Quran Orang Kelainan Upaya Masalah Penglihatan (OKUMP)

2009

Mengadakan MoU ITQAN, Negeri Sembilan Mengadakan MoU ITQAS, Sabah Mengadakan MoU MTQN Kelantan Mengadakan MoU IQT, Terengganu Syukbah Hadith, Program Diploma Tahfiz al-Quran Menjalinkan MoU dengan USIM bagi Program Pengajian Ijazah Sarjana Muda Quran Sunnah telah diperkenalkan di Darul Quran

2010 Syukbah Muamalat, Program Diploma Tahfiz al-Quran 2011

Sijil Tahfiz Malaysia (STM) Mengadakan MoU INSPI, Terengganu Mengadakan MoU IKMAS, Sarawak Mengadakan MoU IQSA, Melaka

2012 Mengadakan MoU IQDAR, Kedah Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-UNITEN

2014

Syukbah Pengurusan Halal, Program Diploma Tahfiz al-Quran

Mengadakan MoU MTQ ADDIN, Perak Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-CUCMS

2015 Sijil Kemahiran Malaysia 2016 Sijil Asas Tahfiz 2017 Mengadakan MoU dengan UPSI, UPNM, UTeM Mengadakan MoU dengan UPSI, UPNM, UTEM, POLITEKNIK

76

77

4.4 Darul Quran Perintis Masa Depan Dinamik

Melihat kepada fasa-fasa perkembangan Darul Quran, jelaslah bahawa

Darul Quran telah sekian lama merintis pengajian tahfiz di Malaysia

dan bersedia untuk mengorak langkah memaju dan memartabatkan

pendidikan tahfiz. Ini adalah selari dengan hasrat kerajaan yang kini

giat merangka empat model kurikulum tahfiz melalui DPTN yang

merangkumi tahfiz turath (pengajian tahfiz al-Quran bersama kitab

turath), tahfiz sains (pengajian tahfiz al-Quran bersama mata pelajaran

sains), tahfiz dini (pengajian tahfiz al-Quran bersama mata pelajaran

agama Islam) dan tahfiz kemahiran (pengajian tahfiz al-Quran

bersama modul kemahiran).

Darul Quran telah sedia merintis kurikulum tahfiz dini melalui

program-program pengajian diploma tahfiz al-Quran yang ditawarkan.

Manakala bagi kurikulum tahfiz profesional pula dapat dilihat

daripada program-program pensijilan tahfiz yang melibatkan

kerjasama dengan Institut Pengajian Tinggi Awam dan Swasta. Bagi

kurikulum tahfiz kemahiran pula, Darul Quran telah sedia

melaksanakan program Sijil Kemahiran Malaysia (SKM) melalui

kerjasama dengan kerjasama Jabatan Pembangunan Kemahiran (JPK).

Bagi kurikulum tahfiz turath pula Darul Quran sedang giat

melaksanakan perbincangan dan kerjasama dengan institusi di negeri-

78

negeri seperti Jabatan Agama Islam Negeri dan institusi-institusi

tahfiz swasta.

4.4.1 Darul Quran Merintis Model Kurikulum Tahfiz Dini

Darul Quran telah merintis model bagi Kurikulum Tahfiz Melalui

DPTN iaitu tahfiz dini terutamanya melalui program pengajian

Diploma Tahfiz al-Quran. Program ini menawarkan sebanyak 6

syukbah atau pengkhususan kepada pelajar. Syukbah pertama ialah

Syukbah Qiraat. Syukbah ini merupakan syukbah pertama yang

diperkenalkan oleh Darul Quran sebaik sahaja ia ditubuhkan pada

tahun 1966. Di antara kursus yang ditawarkan di dalam syukbah ini

ialah Qiraat Ilmi, Qiraat Amali, Dhobt al-Quran, Rasm al-Quran,

Tarikh al-Qurra’, Tarikh al-Mushaf, Fawasil dan Ulum al-Quran.

Syukbah kedua ialah Syukbah Dakwah yang merupakan syukbah

kedua dijalankan di Darul Quran pada tahun 2001. Di antara kursus

yang ditawarkan di dalam syukbah ini ialah Pengantar Dakwah,

Psikologi dakwah, Metodologi Dakwah, Komunikasi Dakwah,

Pengurusan Islam, Pengucapan Dakwah, Bimbingan dan Kaunseling

Islam, Kepimpinan Islam.

Syukbah Syariah pula merupakan syukbah ketiga dilaksanakan di

Darul Quran pada tahun 2008. Di antara kursus yang ditawarkan di

dalam syukbah ini ialah Pengantar Ilmu Syariah, Fiqh Ibadah, Usul

Dinamik

77

78


tahfiz swasta.



















dalam syukbah ini ialah Pengantar Ilmu Syariah, Fiqh Ibadah, Usul

78


tahfiz swasta.



















dalam syukbah ini ialah Pengantar Ilmu Syariah, Fiqh Ibadah, Usul 79

Fiqh, Qawaid Fiqhiyyah, Fiqh al-Munakahat, Fiqh al-Muamalat dan

Fiqh al-Jinayah.

Syukbah seterusnya ialah Syukbah Hadis merupakan syukbah keempat

dilaksanakan di Darul Quran pada tahun 2009. Di antara kursus yang

ditawarkan di dalam syukbah ini ialah Ulum al-Hadis, Tadwin al-

Hadith, Hujjiyah al-Sunnah, Jarh wa Ta’dil, Takhrij al-Hadith,

Kajian Teks al-Hadith, Kajian Hadis Hukum dan kajian Hadis Dha’if,

dan Maudhu’.

Syukbah seterusnya ialah Syukbah Muamalat (2010). Di antara

pengkhususan kursus yang ditawarkan di dalam syukbah ini ialah

Fiqh al-Muamalat, Qawaid Fiqhiyyah, Prinsip Ekonomi Islam,

Ekonomi Perbandingan, Sistem Kewangan Islam, Institusi Ekonomi

Islam dan Perbankan Islam.

Syukbah terkini yang ditawarkan bermula tahun 2014 pula ialah

Syukbah Pengurusan Halal dengan antara kursus yang ditawarkan

ialah Fiqh al-‘At’imah wa Al-Zabaih, Pengenalan Kepada Industri

Halal, Usul al-Fiqh, Pensijilan Halal, Qawa’id Fiqhiyyah, Pengurusan

Halal Dalaman, Tafsir Ayat dan Hadith Ahkam, Perundangan dan

Penguatkuasaan Halal.

Dengan perkembangan program pengajian ini, Darul Quran telah

berjaya melahirkan ramai graduan huffaz. Sehingga tahun 2017,

78

79

Fiqh, Qawaid Fiqhiyyah, Fiqh al-Munakahat, Fiqh al-Muamalat dan

Fiqh al-Jinayah.

Syukbah seterusnya ialah Syukbah Hadis merupakan syukbah keempat

dilaksanakan di Darul Quran pada tahun 2009. Di antara kursus yang

ditawarkan di dalam syukbah ini ialah Ulum al-Hadis, Tadwin al-

Hadith, Hujjiyah al-Sunnah, Jarh wa Ta’dil, Takhrij al-Hadith,

Kajian Teks al-Hadith, Kajian Hadis Hukum dan kajian Hadis Dha’if,

dan Maudhu’.

Syukbah seterusnya ialah Syukbah Muamalat (2010). Di antara

pengkhususan kursus yang ditawarkan di dalam syukbah ini ialah

Fiqh al-Muamalat, Qawaid Fiqhiyyah, Prinsip Ekonomi Islam,

Ekonomi Perbandingan, Sistem Kewangan Islam, Institusi Ekonomi

Islam dan Perbankan Islam.

Syukbah terkini yang ditawarkan bermula tahun 2014 pula ialah

Syukbah Pengurusan Halal dengan antara kursus yang ditawarkan

ialah Fiqh al-‘At’imah wa Al-Zabaih, Pengenalan Kepada Industri

Halal, Usul al-Fiqh, Pensijilan Halal, Qawa’id Fiqhiyyah, Pengurusan

Halal Dalaman, Tafsir Ayat dan Hadith Ahkam, Perundangan dan

Penguatkuasaan Halal.

Dengan perkembangan program pengajian ini, Darul Quran telah

berjaya melahirkan ramai graduan huffaz. Sehingga tahun 2017,

7980

graduan yang telah berjaya dilahirkan dari program ini ialah seramai

5395 orang yang turut merangkumi graduan daripada hasil kerjasama

dengan Maahad Tahfiz al-Quran Negeri iaitu seramai 2288 orang.

Jadual 7 menunjukkan jumlah graduan program pengajian Diploma

Tahfiz bermula daripada tahun 1966 hingga 2017.

Jadual 7 : Graduan Program Pengajian Diploma Tahfiz al-Quran Darul Quran, Jakim dan Graduan Diploma Tahfiz al-Quran kerjasama Jakim dan Maahad-Maahad Tahfiz al-Quran Negeri (MTQN) Tahun Jumlah Graduan Darul Quran Jumlah Graduan MTQN 1966 - - 1970 8 - 1971 - - 1973 12 - 1977 9 - 1978 - - 1980 - - 1981 2 - 1983 - - 1984 5 - 1985 - - 1986 13 - 1987 13 - 1988 10 - 1989 14 - 1990 15 - 1991 27 - 1992 21 - 1993 41 - 1994 26 - 1995 53 - 1996 22 18 1997 36 20 1998 46 44 1999 39 90 80

graduan yang telah berjaya dilahirkan dari program ini ialah seramai

5395 orang yang turut merangkumi graduan daripada hasil kerjasama

dengan Maahad Tahfiz al-Quran Negeri iaitu seramai 2288 orang.

Jadual 7 menunjukkan jumlah graduan program pengajian Diploma

Tahfiz bermula daripada tahun 1966 hingga 2017.

Jadual 7 : Graduan Program Pengajian Diploma Tahfiz al-Quran Darul Quran, Jakim dan Graduan Diploma Tahfiz al-Quran kerjasama Jakim dan Maahad-Maahad Tahfiz al-Quran Negeri (MTQN) Tahun Jumlah Graduan Darul Quran Jumlah Graduan MTQN 1966 - - 1970 8 - 1971 - - 1973 12 - 1977 9 - 1978 - - 1980 - - 1981 2 - 1983 - - 1984 5 - 1985 - - 1986 13 - 1987 13 - 1988 10 - 1989 14 - 1990 15 - 1991 27 - 1992 21 - 1993 41 - 1994 26 - 1995 53 - 1996 22 18 1997 36 20 1998 46 44 1999 39 90

80 81

2000 35 61 2001 41 98 2002 120 155 2003 50 66 2004 79 122 2005 93 140 2006 155 88 2007 130 78 2008 149 84 2009 218 70 2010 216 110 2011 191 93 2012 192 113 2013 195 95 2014 215 157 2015 203 166 2016 205 192 2017 208 228 Jumlah 3107 2288

4.4.2 Darul Quran Merintis Model Kurikulum Tahfiz Profesional

Darul Quran juga telah merintis pendidikan tahfiz profesional. Ini

dapat dilihat daripada program pensijilan-pensijilan tahfiz yang

diperkenalkan bagi melahirkan graduan-graduan dalam bidang

kedoktoran, farmasi dan kejuruteraan. Ini jelas daripada graduan yang

dilahirkan daripada Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-

UNITEN, graduan daripada Program Pensijilan Tahfiz al-Quran

JAKIM-UIAM dan Program Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-

CUCMS. Program pensijilan JAKIM-UIAM mula diperkenalkan pada

tahun 2000. Program ini dilaksanakan secara kerjasama di antara

Darul Quran JAKIM dengan Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

81 82

(UIAM). Program ini ditawarkan kepada pelajar lepasan SPM aliran

sains agama dan dijalankan dalam tempoh selama 18 bulan. Manakala

Program Pensijilan Tahfiz JAKIM-UNITEN pertama kali dijalankan

ialah pada tahun 2013. Program ini dijalankan secara kerjasama di

antara JAKIM dan UNITEN dan proses pembelajaran dan pengajaran

dijalankan sepenuhnya di kampus UNITEN. Hasil daripada kedua-dua

program pengajian ini Darul Quran telah melahirkan seramai 1635

yang turut merangkumi 133 orang daripadanya ialah graduan Program

Pensijilan Tahfiz JAKIM-UNITEN manakala bagi Program Pensijilan

Tahfiz JAKIM-CUCMS dijangka akan melahirkan graduan sulungnya

seramai 3 orang pada tahun 2018. Jadual 8 menunjukkan jumlah

graduan program pengajian Diploma Tahfiz bermula daripada tahun

1966 hingga 2017.

Jadual 8 : Jumlah Graduan Program Pengajian Pensijilah Tahfiz al-Quran JAKIM-UIAM dan JAKIM-UNITEN Tahun Graduan JAKIM-UIAM Graduan JAKIM-UNITEN 2000 - - 2001 7 - 2002 14 - 2003 19 - 2004 43 - 2005 104 - 2006 89 - 2007 120 - 2008 139 - 2009 104 - 2010 117 - 2011 97 - 2012 128 - 2013 126 22 2014 128 30

82 83

2015 91 23 2016 90 22 2017 86 36 Jumlah 1502 133

4.4.3 Darul Quran Merintis Model Kurikulum Tahfiz Kemahiran

Bagi tahfiz kemahiran, Darul Quran telah melaksanakan program

SKM dengan kerjasama JPK melalui pembinaan kurikulum standard

kemahiran pekerjaan kebangsaan (NOSS) bagi mewujudkan SKM

dalam bidang pengurusan masjid, pengurusan tahfiz, pengajaran

tahfiz, pengajaran al-Quran Braille dan pengurusan mutawwif.

Bermula tahun 2015, Darul Quran telah melaksanakan SKM

Pengurusan Masjid tahap 3 dengan pengambilan pertama seramai 20

orang perantis dan seterusnya pada tahun 2016 pengambilan kedua

dilaksanakan pada bulan April melibatkan seramai 24 orang perantis.

Seramai 43 orang graduan telah menamatkan program sehingga

jayanya sehingga Oktober 2017. Ini melibatkan graduan tahun 2016

seramai 20 orang dan bagi tahun 2017 pula adalah seramai 23 orang.

Sebagai kesinambungan Darul Quran akan meneruskan program

Diploma Kemahiran Malaysia (Pengurusan Masjid) Tahap 4 dengan

jangkaan pengambilan seramai 43 orang perantis untuk memberi

peluang kepada mereka meneruskan peningkatan tahap kemahiran

seperti yang dirancang. Selain itu, selaras dengan perkembangan

pendidikan tahfiz di negara ini, Darul Quran akan melaksanakan satu 83

2015 91 23 2016 90 22 2017 86 36 Jumlah 1502 133

4.4.3 Darul Quran Merintis Model Kurikulum Tahfiz Kemahiran

Bagi tahfiz kemahiran, Darul Quran telah melaksanakan program

SKM dengan kerjasama JPK melalui pembinaan kurikulum standard

kemahiran pekerjaan kebangsaan (NOSS) bagi mewujudkan SKM

dalam bidang pengurusan masjid, pengurusan tahfiz, pengajaran

tahfiz, pengajaran al-Quran Braille dan pengurusan mutawwif.

Bermula tahun 2015, Darul Quran telah melaksanakan SKM

Pengurusan Masjid tahap 3 dengan pengambilan pertama seramai 20

orang perantis dan seterusnya pada tahun 2016 pengambilan kedua

dilaksanakan pada bulan April melibatkan seramai 24 orang perantis.

Seramai 43 orang graduan telah menamatkan program sehingga

jayanya sehingga Oktober 2017. Ini melibatkan graduan tahun 2016

seramai 20 orang dan bagi tahun 2017 pula adalah seramai 23 orang.

Sebagai kesinambungan Darul Quran akan meneruskan program

Diploma Kemahiran Malaysia (Pengurusan Masjid) Tahap 4 dengan

jangkaan pengambilan seramai 43 orang perantis untuk memberi

peluang kepada mereka meneruskan peningkatan tahap kemahiran

seperti yang dirancang. Selain itu, selaras dengan perkembangan

pendidikan tahfiz di negara ini, Darul Quran akan melaksanakan satu

83 84

lagi program SKM iaitu Sijil Kemahiran Malaysia bidang Pengurusan

Tahfiz Tahap 3 yang dijangkakan bermula pada Julai 2018. Jadual 9

menunjukkan jumlah graduan Program SKM di Darul Quran.

Jadual 9 : Jumlah Graduan Program SKM di Darul Quran

Tahun Jumlah Graduan 2016 20 2017 23

Jumlah 43

Dari aspek kerjasama pula ternyata Darul Quran telah menjalinkan

kerjasama erat dengan institusi agama negeri-negeri melalui program

pengajian Diploma Tahfiz, melebarkan kerjasama dengan Institut

Pengajian Tinggi melalui program-program khasnya program

Pengajian Pensijilan Tahfiz serta turut memberi ruang kerjasama

dengan pusat-pusat tahfiz swasta dan persendirian melalui Sijil Tahfiz

Malaysia. Justeru, tahun-tahun mendatang, Darul Quran akan terus

melebarkan sayap kerjasamanya dengan Institut Pengajian Tinggi

selain menggarapkan peranan sebagai agensi tahfiz pusat yang

berperanan menyusun dan penyelaras kurikulum tahfiz peringkat

nasional, pengiktirafan tahfiz serta melebarkan ruang pendidikan

tahfiz turath termasuk dengan menjalinkan perbincangan dan

kerjasama institusi di negeri-negeri seperti Jabatan Agama Islam

Negeri dan institusi tahfiz swasta.

84

lagi program SKM iaitu Sijil Kemahiran Malaysia bidang Pengurusan

Tahfiz Tahap 3 yang dijangkakan bermula pada Julai 2018. Jadual 9

menunjukkan jumlah graduan Program SKM di Darul Quran.

Jadual 9 : Jumlah Graduan Program SKM di Darul Quran

Tahun Jumlah Graduan 2016 20 2017 23

Jumlah 43

Dari aspek kerjasama pula ternyata Darul Quran telah menjalinkan

kerjasama erat dengan institusi agama negeri-negeri melalui program

pengajian Diploma Tahfiz, melebarkan kerjasama dengan Institut

Pengajian Tinggi melalui program-program khasnya program

Pengajian Pensijilan Tahfiz serta turut memberi ruang kerjasama

dengan pusat-pusat tahfiz swasta dan persendirian melalui Sijil Tahfiz

Malaysia. Justeru, tahun-tahun mendatang, Darul Quran akan terus

melebarkan sayap kerjasamanya dengan Institut Pengajian Tinggi

selain menggarapkan peranan sebagai agensi tahfiz pusat yang

berperanan menyusun dan penyelaras kurikulum tahfiz peringkat

nasional, pengiktirafan tahfiz serta melebarkan ruang pendidikan

tahfiz turath termasuk dengan menjalinkan perbincangan dan

kerjasama institusi di negeri-negeri seperti Jabatan Agama Islam

Negeri dan institusi tahfiz swasta.

8485

Bagi program Sijil Asas Tahfiz pula, Darul Quran merancang untuk

meluaskan penyertaan program ini kepada Muallaf dan Orang Asli.

Ini adalah bagi membuka peluang kepada pelajar dalam kalangan

Muallaf dan Orang Asli menyambung pengajian dalam bidang tahfiz

secara formal sehingga mampu menghafaz al-Quran secara sistematik,

menguasai asas ilmu pengetahuan Islam dan juga Bahasa Arab

seterusnya melanjutkan pengajian ke peringkat Diploma. Sijil Asas

Tahfiz juga dirancang untuk dibuka ruang kepada pelajar luar negara.

Ini adalah selaras dengan perkembangan semasa, Darul Quran telah

menjalankan program pengajian diploma mengikut standard MQA

dan segala aspek yang digariskan perlulah dipatuhi bagi memberi

jaminan kualiti kepada program, termasuklah syarat kemasukan

kepada pelajar OKUMP dan luar negara.99

Darul Quran juga sedang giat untuk mengusahakan pengambilan

pelajar luar negara. Graduan luar negara Darul Quran akan berperanan

sebagai duta di negara masing-masing bagi membawa jenama Darul

Quran. Darul Quran telah menghasilkan 160 pelajar luar negara sejak

tahun 1977 dan graduan-graduan ini telah berkecimpung dalam

pelbagai bidang pekerjaan dengan membawa jenama Darul Quran

sebagai contoh Us. Dr. Ahmad bin Mohd Zaki Napalen (al-Hafiz)

yang telah berjaya membina sebuah Madrasah Darul Maarif di

Wilayah Satul, Thailand dan menjadi Mudir Am di Madrasah tersebut

dan Us. Mohamed Qusairy bin Thaha (al-Hafiz) sebagai pengetua

Darul Quran, Singapura serta seorang graduan Darul Quran daripada

85 86

Kemboja yang telah menyumbang khidmat bakti di Institusi Tahfiz al-

Quran di Kemboja.100

Darul Quran juga berperanan penting sebagai Penyelaras Teras 5

Pengiktirafan Institusi dalam Dasar Pendidikan Tahfiz Negara

(DPTN). Melalui Teras ini, Darul Quran berperanan antara lain adalah

untuk mewujudkan badan khusus bagi menilai dan mengawal tahfiz di

Malaysia.

86

87

BAB 5

ISU, CABARAN DAN HALA TUJU PENDIDIKAN

TAHFIZ

5.0 Isu, Cabaran dan Hala Tuju

Pendidikan tahfiz telah sedia melakar sejarahnya dan sedia mendepani

cabaran bagi mengukir masa depan tamadun negara. Justeru,

dikemukakan di sini beberapa isu, cabaran dan halatuju pendidikan

tahfiz.101

5.0.1 Halatuju Pendidikan Tahfiz Daripada Peringkat Pra

Sekolah Hingga Pendidikan Tinggi

Realiti semasa menunjukkan Pendidikan Tahfiz peringkat Pra Sekolah

dan Peringkat Rendah dipelopori oleh institusi swasta. Perkembangan

ini disebabkan oleh permintaan masyarakat yang semakin tinggi

terhadap pendidikan tahfiz pada kedua-dua peringkat ini. Manakala di

87

BAB 5


TAHFIZ





tahfiz.101






terhadap pendidikan tahfiz pada kedua-dua peringkat ini. Manakala di 87

BAB 5


TAHFIZ





tahfiz.101






terhadap pendidikan tahfiz pada kedua-dua peringkat ini. Manakala di

88

peringkat menengah, perkembangan pendidikan tahfiz telah

menunjukkan perkembangan yang amat pesat di pihak kerajaan negeri

dan kerajaan persekutuan. Ini terbukti dengan penubuhan Sekolah

Menengah IMTIAZ, MRSM Ulul albab dan Sekolah Menengah

Agama Ulul albab di samping penubuhan Maahad Tahfiz Sains dan

Sekolah Menengah Integrasi Sains Tahfiz.

Penarafan fungsi dan peranan Darul Quran ini menjadi satu keperluan

utama dalam menentukan hala tuju pengajian tinggi dalam bidang

pendidikan tahfiz bagi lepasan sekolah-sekolah tahfiz untuk

melanjutkan pengajian di peringkat pengajian tinggi yang setara

dengan pengajian di peringkat diploma, ijazah pertama dan seterusnya

pascasiswazah.

5.0.2 Dasar Dan Perundangan Pendidikan Tahfiz Di Malaysia

Pendidikan tahfiz amat memerlukan dasar dan perundangan yang

kukuh untuk menjadi teras kepada perkembangan dan kelangsungan

institusi ini. Seiring dengan perkembangan institusi tahfiz di Selangor,

menuntut Kerajaan Negeri Selangor pada tahun 2011 melancarkan

dasar pendidikan tahfiz yang dikenali dengan Dasar Tahfiz al-Quran.

Ini bagi memastikan kualiti pendidikan tahfiz dapat dikekalkan.

87

88

peringkat menengah, perkembangan pendidikan tahfiz telah

menunjukkan perkembangan yang amat pesat di pihak kerajaan negeri

dan kerajaan persekutuan. Ini terbukti dengan penubuhan Sekolah

Menengah IMTIAZ, MRSM Ulul albab dan Sekolah Menengah

Agama Ulul albab di samping penubuhan Maahad Tahfiz Sains dan

Sekolah Menengah Integrasi Sains Tahfiz.

Penarafan fungsi dan peranan Darul Quran ini menjadi satu keperluan

utama dalam menentukan hala tuju pengajian tinggi dalam bidang

pendidikan tahfiz bagi lepasan sekolah-sekolah tahfiz untuk

melanjutkan pengajian di peringkat pengajian tinggi yang setara

dengan pengajian di peringkat diploma, ijazah pertama dan seterusnya

pascasiswazah.

5.0.2 Dasar Dan Perundangan Pendidikan Tahfiz Di Malaysia

Pendidikan tahfiz amat memerlukan dasar dan perundangan yang

kukuh untuk menjadi teras kepada perkembangan dan kelangsungan

institusi ini. Seiring dengan perkembangan institusi tahfiz di Selangor,

menuntut Kerajaan Negeri Selangor pada tahun 2011 melancarkan

dasar pendidikan tahfiz yang dikenali dengan Dasar Tahfiz al-Quran.

Ini bagi memastikan kualiti pendidikan tahfiz dapat dikekalkan.

89

Walau bagaimanapun, di peringkat persekutuan, dasar dan

perundangan melibatkan pendidikan tahfiz masih belum digubal

secara rasmi.

5.0.3 Dana dan Infrastruktur Pendidikan Tahfiz

Sumber kewangan merupakan aspek penting bagi memastikan

kelangsungan pembiayaan kepada institusi tahfiz. Institusi pendidikan

tahfiz tidak wajar hanya bergantung kepada sumbangan ihsan

masyarakat semata-semata sebagaimana yang pernah dilaporkan di

media massa. Justeru itu, madrasah tahfiz kelihatan daif dan kurang

selamat. Pembiayaan di pusat tahfiz lazimnya merangkumi

pembiayaan penggajian tenaga pengajar, peralatan pembelajaran dan

penyelenggaraan infrastruktur. Justeru, sekiranya penarafan fungsi

dan peranan Darul Quran dilaksanakan, maka usaha untuk

memperkasa dana pendidikan tahfiz boleh diselaraskan di bawah

Jakim sebagai Institusi Pusat dalam bidang pendidikan tahfiz bagi

menjamin kelangsungan operasi pendidikan tahfiz sebagaimana

program pendidikan kelas al-Quran dan Fardhu Ain di peringkat

sekolah rendah.

5.0.4 Kawalan Kualiti dan Pengiktirafan Pengajian Tahfiz

88

90

Buat masa ini tidak terdapat sebuah badan khusus yang berperanan

mengawal kualiti institusi pendidikan tahfiz meliputi kurikulum,

sistem pengajian, persijilan dan perakuan sebagai penghafaz al-Quran.

Keadaan ini mendorong Darul Quran untuk mengambil inisiatif

memperkenalkan Sijil Tahfiz Malaysia yang antara lain bertujuan

untuk memberi pengiktirafan kepada penghafaz al-Quran di Malaysia.

Di samping itu, Darul Quran mengambil inisiatif untuk mengawal

kualiti pendidikan tahfiz di Maahad Tahfiz Negeri.

Proses penarafan fungsi Darul Quran ini boleh membantu kerajaan

Malaysia mengawal kualiti dan sistem pendidikan tahfiz negara serta

memastikan kurikulum maahad tahfiz di seluruh negara diseragamkan

oleh Jakim. Perkara ini adalah selaras dengan saranan YAB Datuk

Seri Dr. Ahmad Zahid Hamidi, Timbalan Perdana Menteri semasa

merasmikan Majlis Graduasi Program Hufaz Aqso Sekolah Menengah

Imtiaz Ulul Albab pada 11 Januari 2016 yang mengarahkan Jakim

membuat penyelarasan terhadap semua institusi tahfiz al-Quran di

Malaysia agar institusi ini terus berada di persada.

5.0.5 Pendidikan Guru Dan Pensyarah Tahfiz Di Malaysia

Laporan dari Sistem Maklumat Pendidikan Islam (SIMPENI) tahun

2015 mendapati terdapat seramai 785 orang guru tahfiz di sekolah

tahfiz anjuran kerajaan. Manakala di peringkat swasta seramai3,390

orang guru tahfiz yang sedang berkhidmat di madrasah tahfiz swasta.

89



secara rasmi.















sekolah rendah.


89



secara rasmi.















sekolah rendah.


89



secara rasmi.















sekolah rendah.


89

90

Buat masa ini tidak terdapat sebuah badan khusus yang berperanan

mengawal kualiti institusi pendidikan tahfiz meliputi kurikulum,

sistem pengajian, persijilan dan perakuan sebagai penghafaz al-Quran.

Keadaan ini mendorong Darul Quran untuk mengambil inisiatif

memperkenalkan Sijil Tahfiz Malaysia yang antara lain bertujuan

untuk memberi pengiktirafan kepada penghafaz al-Quran di Malaysia.

Di samping itu, Darul Quran mengambil inisiatif untuk mengawal

kualiti pendidikan tahfiz di Maahad Tahfiz Negeri.

Proses penarafan fungsi Darul Quran ini boleh membantu kerajaan

Malaysia mengawal kualiti dan sistem pendidikan tahfiz negara serta

memastikan kurikulum maahad tahfiz di seluruh negara diseragamkan

oleh Jakim. Perkara ini adalah selaras dengan saranan YAB Datuk

Seri Dr. Ahmad Zahid Hamidi, Timbalan Perdana Menteri semasa

merasmikan Majlis Graduasi Program Hufaz Aqso Sekolah Menengah

Imtiaz Ulul Albab pada 11 Januari 2016 yang mengarahkan Jakim

membuat penyelarasan terhadap semua institusi tahfiz al-Quran di

Malaysia agar institusi ini terus berada di persada.

5.0.5 Pendidikan Guru Dan Pensyarah Tahfiz Di Malaysia

Laporan dari Sistem Maklumat Pendidikan Islam (SIMPENI) tahun

2015 mendapati terdapat seramai 785 orang guru tahfiz di sekolah

tahfiz anjuran kerajaan. Manakala di peringkat swasta seramai3,390

orang guru tahfiz yang sedang berkhidmat di madrasah tahfiz swasta.

90 91

Namun, laporan dari Lembaga Penasihat Penyelarasan Pelajaran dan

Pendidikan Agama Islam (LEPAI) mendapati bahawa guru tahfiz

khususnya dari Madrasah Tahfiz Swasta tidak terlatih dalam bidang

pendidikan dan lebih khusus dalam bidang pendidikan tahfiz al-

Quran.

Oleh itu, proses penarafan Darul Quran ini mampu menangani isu

guru tidak terlatih menerusi pelaksanaan program pembangunan insan

di bawah Darul Quran seterusnya memastikan 28,439 orang pelajar

tahfiz di seluruh Malaysia mendapat pendidikan tahfiz yang berkualiti

dan berkesan dari guru yang berkualiti.

5.0.6 Penjanaan Program Pembelajaran Tahfiz Al-Quran

Sepanjang Hayat dan Pendidikan Khas Tahfiz Al-Quran bagi

Golongan Kelainan Upaya

Pendidikan Tahfiz al-Quran pada hari ini juga mendapat perhatian dan

permintaan daripada kalangan Orang Kelainan Upaya seperti cacat

penglihatan, pekak, bisu dan masalah otak (bukan gila). Oleh itu,

Program Pendidikan Khas Tahfiz al-Quran bagi golongan ini sangat

perlu dilaksanakan. Selain itu, bidang pendidikan tahfiz ini juga

mendapat perhatian di kalangan orang dewasa dan pesara. Ini

menunjukkan bahawa program pembelajaran al-Quran sepanjang

hayat menjadi satu tuntutan pada hari ini bagi menampung keperluan

semasa. Maka, proses penarafan fungsi dan peranan Darul Quran

9192

membantu pelaksanaan penjanaan program sebegini serta memastikan

masyarakat mendapat pendidikan sepanjang hayat khususnya dalam

bidang pendidikan tahfiz.

5.0.7 Teknologi Pendidikan Tahfiz Di Malaysia

Perkembangan teknologi dalam bidang pendidikan secara amnya telah

berkembang dengan pesat. Program Teknologi Pendidikan pula mula

diperkenalkan di dalam sistem pendidikan negara semenjak sebelum

Merdeka, melalui alat bantu mengajar seperti filem jalur secara

terancang, dapat menjelaskan konsep pembelajaran dan

memperkayakan suasana pembelajaran dengan bantuan gambar, teks

dan audio. Pada tahun 1949, sebuah Jawatankuasa Ad-Hoc Alat

Pandang Dengar (APD) Persekutuan telah dibentuk bagi

menyelaraskan penerbitan topik-topik tempatan dan penggunaan alat

bantu mengajar. Bahkan pada tahun 1972 Bahagian Teknologi

Pendidikan (BTP) telah diwujudkan nama Bahagian Perkhidmatan

Sebaran Pendidikan.

Dalam perkembangan semasa bidang pendidikan melalui Pelan Induk

Pembangunan Pendidikan (PIPP) pula menyediakan 17 inisiatif Kad

Laporan Pelaksanaan Pelan Induk Pembangunan Pendidikan 2006-

2010 untuk membestarikan kesemua sekolah rendah dan sekolah

menengah. Antara inisiatif tersebut adalah memperuntukkan RM82

juta untuk kelengkapan tele persidangan, kemudahan telefon satelit

92 93

dan faks tanpa talian di lebih 5,800 sekolah luar bandar dan

pedalaman.

Kedua, memperuntukkan RM113 juta untuk penyediaan perisian

kursus bagi guru dan murid. Ketiga, memperluaskan akses SchoolNet

kepada semua sekolah termasuk Sekolah Agama Bantuan Kerajaan.

Keempat, Sekolah kurang Murid (SKM) dan sekolah pedalaman

disediakan makmal komputer menggunakan konsep kabin dan kelima

mengelompokkan Sekolah Orang Asli dan Penan dengan

menggunakan sidang video untuk perkongsian pengetahuan

berasaskan pengajaran dan pembelajaran, perkongsian data dan

meningkatkan pencapaian dengan berkongsi maklumat antara satu

sama lain.

Melihat kepada perkembangan penyediaan teknologi dalam dunia

pendidikan tersebut, bidang teknologi pendidikan tahfiz juga satu

cabang baru yang masih kurang diterokai. Bagaimana dunia

pendidikan tahfiz khasnya dapat memanfaatkan perisian penyampaian

teknologi maklumat yang dianggap sebagai alatan produktiviti

(productivity tools) yang dapat membantu guru-guru tahfiz dalam

pengajaran dan pembelajaran serta tugas lain.

Begitu juga dengan penggunaan komputer yang tidak dapat dinafikan

berfungsi sebagai alatan teknologi untuk meningkatkan kebolehan

serta bakat pelajar, merevolusikan cara pemikiran mereka dan

93 94

memberikan mereka akses kepada dunia. Selain itu juga, koleksi

aplikasi komputer yang juga dikenali sebagai productivity tools boleh

meningkatkan cara pelajar berfikir dan membuat tugasan. Alatan

produktiviti ini termasuklah hamparan perkataan, hamparan

elektronik, pangkalan data, persembahan elektronik dan Internet.

Berkembangan hebat ini sewajarnya dimanfaatkan bagi membantu

meningkatkan kualiti dan keberkesanan pendidikan tahfiz. Di samping

itu ia juga boleh menarik minat lebih ramai generasi muda untuk

menekuni bidang ini.

5.0.8 Metodologi Pendidikan Tahfiz Di Malaysia

Metodologi pendidikan tahfiz yang dilaksanakan di malaysia adalah

berdasarkan kepada metodologi pendidikan tahfiz yang dilaksanakan

di beberapa buah negara dunia. Secara umumnya terdapat enam

metodologi pendidikan tahfiz yang dilaksanakan di Malaysia yang

juga mewakili negara asal metodologi tersebut. Keenam-enam

metodologi tersebut ialah metodologi hafazan al-Quran Deobandy

dari India, metodologi hafazan al-Quran Panipati dari Pakistan,

metodologi hafazan al-Quran Luh dari Mekah, Arab Saudi.

metodologi hafazan al-Quran Cirebon dari Indonesia, metodologi

hafazan al-Quran dari Tukri dan metodologi hafazan al-Quran dari

Malwali, Bangladesh.

94






















94






















95

Kebanyakan institusi tahfiz swasta menggunakan metodologi ini

mengikut tempat pengajian tahfiz pengasasnya. Selain itu,

perlaksanaan metodologi ini juga adalah amat berbeza dalam aspek-

aspek tertentu selain turut mempunyai aktiviti pembelajaran asas yang

sama. Kekuatan metode menghafaz al Quran juga adalah antara

faktor yang akan mempengaruhi kualiti dan keberkesanan hafazan

bagi setiap penghafaz al Quran. Oleh itu perlu kepada suatu kajian

bagi mengesahkan metode manakah yang terbaik untuk diamalkan di

Malaysia bagi memastikan kualiti hafazan al-Quran meningkat di

kalangan pelajar.

94 96

1 Abdul Jalal Abdul Manaf, Shamsul Bahari Dahalan & Mohamad Marzuqi Abdul Rahim (2015). Laporan Penyelidikan Darul Quran. Keberkesanan Kaedah Kefahaman Makna Ayat al-Quran Berbantukan al-Quran Terjemahan Dalam Pengajaran dan Pembelajaran Hifz al-Quran.Darul Quran. Selangor 2 Al-Bukhari, Abi ‘Abd Allah Muhammad bin Isma‘il bin Ibrahim bin al-Mughirah bin Bardizbah (2000). Sahih al-Bukhari, Mawsu‘ah al-Hadith al-Sharif, Riyadh: Dar al Salam. 3 Ibid. 4 Ibid. 5 Ahmad bin Ali bin Hajar al-‘asqalani. (2004). Fath al-Bari Bi Syarh Sahih al-Bukhari,j.1, Kaherah,Dar al-Hadis. 6 al-Qattan, Manna’. (1998). Mabahith fi ‘Ulum al-Quran. Beirut. Muassasah al-Risalah 7 al-Bukhari, Op.cit. 8 Ibid. 9 al-Bukhari, Op.cit. 10 Abu Abdullah Muhammad bin Ahmad al-Ansari Al-Qurtubi.(1997).al-Jami' Li Ahkam al-Quran, j. 1, Beirut, Dar al-Kutub al-Arabi

11 Syamsuddin Muhammad bin Ahmad bin Usman al-Zahabi.(2006).Siyar A'lam al-

Nubala', j. 1, Kaherah, Dar al-Hadis

95

Kebanyakan institusi tahfiz swasta menggunakan metodologi ini

mengikut tempat pengajian tahfiz pengasasnya. Selain itu,

perlaksanaan metodologi ini juga adalah amat berbeza dalam aspek-

aspek tertentu selain turut mempunyai aktiviti pembelajaran asas yang

sama. Kekuatan metode menghafaz al Quran juga adalah antara

faktor yang akan mempengaruhi kualiti dan keberkesanan hafazan

bagi setiap penghafaz al Quran. Oleh itu perlu kepada suatu kajian

bagi mengesahkan metode manakah yang terbaik untuk diamalkan di

Malaysia bagi memastikan kualiti hafazan al-Quran meningkat di

kalangan pelajar.

9597

12 Kh. Ahsin Sakho Muhammad.(2015).Mendepani Kepelbagaian Hafazan di

Indonesia: Beberapa Metode Tahfiz al-Quran di Indonesia (Kertas Simposium Pendidikan Tahfiz Nusantara di Institut Latihan Islam Malaysia Bangi, 1-3 Jun 2015 13 al-Bukhari, Op.cit. 14 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid (2014). Kajian Metodologi Hafazan al-Quran. Universiti Malaya. Kuala Lumpur. 15 al-Qattan, Op.cit. 16 Syamsuddin Muhammad bin Ahmad bin Usman al-Zahabi, Op.cit. 17 Ibid. 18 Ibid. 19 Mohd Aderi bin Che Noh (2008). Hubungan Antara Amalan Pengajaran Guru Dan Pencapaian Tilawah Al-Quran Murid Tingkatan Dua Di Malaysia. Tesis Dr. Falsafah. Universiti Putra Malaysia. 20 Azmil bin Hashim & Misnan Jemali (2013). Hubungan Antara Gaya Pembelajaran Tahfiz Dengan Pencapaian Hafazan al-Quran : Kajian di Zon Tengah. Universiti Pendidikan Sultan Idris. Tanjung Malim, Perak. 21 Ibid. 22 Azmil bin Hashim & Misnan Jemali, Op.cit. 23 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid,Op.cit 24 Ahmad Mohd Salleh (2004). Pendidikan Islam Falsafah, Sejarah, dan Kaedah Pengajaran dan Pembelajaran. Shah Alam. Penerbit Fajar Bakati Sdn. Bhd. 25 Azmil bin Hashim & Misnan Jemali, Op.cit. 26 As-Syarbini, Ibrahim Abdul guni’m (2004). As-Sabil Ila al-Jinan bi Bayan Kaifa Yuhfazul Quran. Zaqaziq. Dar Ibnu Kathir 27 Abdul Rahman Abd Ghani, Abdul Munir Ismail & Wahibah Twahir@Tahir (2014). Amalan Kaedah Hafazan al-Quran di Darul Quran.Universiti Pendidikan Sultan Idris. Tanjung Malim Perak. 28 Ibid.

9698

29 Darul Quran (2007). Kaedah Hafazan al-Quran. Selangor. Medan Hikmah Sdn. Bhd. 30 Muhammad Toriq bin Yaacob & Abdul Razak Mohd Zain (2017). Amalan Teknik Hafazan al-Quran Di Darul Quran. Laporan Penyelidikan Darul Quran 2017. Darul Quran. Selangor 31 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid.(2014). Kajian Metodologi Hafazan al-Quran. Universiti Malaya. Kuala Lumpur dan Yusri bin Chek & Muhammad Toriq bin Yaacob. (2016).Kajian Tinjauan Terhadap Penjadualan Kelas Hafaan di Pusat Pengajian Tahfiz. Laporan Kajian Penyelidikan Darul Quran. Selangor 32 Nik Saiful Azizi Nik Abdullah, Rabi’atul Athirah Muhammad Isa & Rosma Osman. (2016). Pelaksanaan Mata Pelajaran Hifz al-Quran Berdasarkan Kurikulum Tahfiz Model Ulul Albab:Kajian di Sekolah Menengah Kebangsaan Agama Kuala Lumpur. Memperkasa Generasi Penghafaz al-Quran. Simposium Pendidikan Tahfiz Peringkat Antarabangsa 2016. 22-24 November 2016. Institut Latihan Islam Malaysia, Bangi Selangor. 33 Solahuddin Ismail. (2016). Institusi Tahfiz di Malaysia. Memperkasa Generasi Penghafaz al-Quran. Simposium Pendidikan Tahfiz Peringkat Antarabangsa 2016. 22-24 November 2016. Institut Latihan Islam Malaysia, Bangi Selangor. 34 Che Khairuleffendi Che Kamaruzaman. (2016). Peranan Institusi Tahfiz Dalam Pembangunan Sahsiah Pelajar: Pengalaman Maahad Tahfiz Sains. Pendidikan Tahfiz: Menongkah Cabaran Melakar Masa Depan. Darul Quran. Selangor 35 Muhaidi Mustaffa (2010).Hafazan Al-Quran Dan Hubungannya Dengan Kecemerlangan Pelajar : Kajian Di Maahad Tahfiz Al-Quran Wal Qiraat Pulai Chondong, Kelantan Dari Tahun 1997 Hingga 2007. Tesis Ijazah Sarjana, Universiti Malaya. Diperoleh pada Mac 21, 2018 daripada http://studentsrepo.um.edu.my/5216/8/COVER_BAB-28_April_2010-SubmiteD.pdf 36 Che Khairuleffendi Che Kamaruzaman, Op. Cit. 37 QR Jalaluddin Hassanuddin, Muhammad Farhan Alias & Wan Nur Najwa Wan Abd Rahman. (2016). Inovasi Modul Hafazan al-Quran Berkonsepkan Neurofisiologi (Nadi al-Baghdadi). Memperkasa Generasi Penghafaz al-Quran. Simposium Pendidikan Tahfiz Peringkat Antarabangsa 2016. 22-24 November 2016. Institut Latihan Islam Malaysia, Bangi Selangor.

9798

29 Darul Quran (2007). Kaedah Hafazan al-Quran. Selangor. Medan Hikmah Sdn. Bhd. 30 Muhammad Toriq bin Yaacob & Abdul Razak Mohd Zain (2017). Amalan Teknik Hafazan al-Quran Di Darul Quran. Laporan Penyelidikan Darul Quran 2017. Darul Quran. Selangor 31 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid.(2014). Kajian Metodologi Hafazan al-Quran. Universiti Malaya. Kuala Lumpur dan Yusri bin Chek & Muhammad Toriq bin Yaacob. (2016).Kajian Tinjauan Terhadap Penjadualan Kelas Hafaan di Pusat Pengajian Tahfiz. Laporan Kajian Penyelidikan Darul Quran. Selangor 32 Nik Saiful Azizi Nik Abdullah, Rabi’atul Athirah Muhammad Isa & Rosma Osman. (2016). Pelaksanaan Mata Pelajaran Hifz al-Quran Berdasarkan Kurikulum Tahfiz Model Ulul Albab:Kajian di Sekolah Menengah Kebangsaan Agama Kuala Lumpur. Memperkasa Generasi Penghafaz al-Quran. Simposium Pendidikan Tahfiz Peringkat Antarabangsa 2016. 22-24 November 2016. Institut Latihan Islam Malaysia, Bangi Selangor. 33 Solahuddin Ismail. (2016). Institusi Tahfiz di Malaysia. Memperkasa Generasi Penghafaz al-Quran. Simposium Pendidikan Tahfiz Peringkat Antarabangsa 2016. 22-24 November 2016. Institut Latihan Islam Malaysia, Bangi Selangor. 34 Che Khairuleffendi Che Kamaruzaman. (2016). Peranan Institusi Tahfiz Dalam Pembangunan Sahsiah Pelajar: Pengalaman Maahad Tahfiz Sains. Pendidikan Tahfiz: Menongkah Cabaran Melakar Masa Depan. Darul Quran. Selangor 35 Muhaidi Mustaffa (2010).Hafazan Al-Quran Dan Hubungannya Dengan Kecemerlangan Pelajar : Kajian Di Maahad Tahfiz Al-Quran Wal Qiraat Pulai Chondong, Kelantan Dari Tahun 1997 Hingga 2007. Tesis Ijazah Sarjana, Universiti Malaya. Diperoleh pada Mac 21, 2018 daripada http://studentsrepo.um.edu.my/5216/8/COVER_BAB-28_April_2010-SubmiteD.pdf 36 Che Khairuleffendi Che Kamaruzaman, Op. Cit. 37 QR Jalaluddin Hassanuddin, Muhammad Farhan Alias & Wan Nur Najwa Wan Abd Rahman. (2016). Inovasi Modul Hafazan al-Quran Berkonsepkan Neurofisiologi (Nadi al-Baghdadi). Memperkasa Generasi Penghafaz al-Quran. Simposium Pendidikan Tahfiz Peringkat Antarabangsa 2016. 22-24 November 2016. Institut Latihan Islam Malaysia, Bangi Selangor.

99

38 Haziyah Hussin & Latifah Abdul Majid (2013). Early Development of Quranic Exegesis in Malaysia. International Journal of Asian Social Science, http://www.aessweb.com/pdf-files/ijass%203(8),%201732-1744.pdf, 14 Jun 2017 39 Ibid. 40 Ibid. 41 Ibid. 42 Ibid. 43 Ibid. 44 Ibid. 45 Ibid. 46 Ab Rahman al-Qari bin Abdullah, Shukeri Mohamad dan Zulkifli Haji Mohd Yusoff (2012). Pengajian Tahfiz al-Quran dan Qira’at di Kelantan : Satu Tinjauan terhadap Peranan dato’ Haji Muhammad Nor bin Ibrahim. Dipetik daripada http://repository.um.edu.my/21611/1/%2871-84%29.pdf pada 28 September 2017. 47 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid, Op.cit 48 Ibid. 49 Azmil Hashim, Ab. Halim Tamuri dan Misnan Jemali.(2013).Latar Belakang Guru Tahfiz dan Amalan Kaedah Pengajaran Tahfiz alQuran di Malaysia.The Online Journal of Islamic Education, Januari 2013,Vol. 1 issue 1. dipetik daripada http://umrefjournal.um.edu.my/filebank/published_article/4455/Article%203%20Vol.%201,%20Issue%201.pdf pada 6 September 2015 50 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid, Op.cit. 51 Hazaruddin Baharuddin.(1997). Pengajian Tahfiz al-Quran di Malaysia:Perbandingan Antara Cara Moden dan Tradisional. Jurnal Darul Quran bil. 3. Tahun 1997. Jabatan Kemajuan Islam. Kuala Lumpur 52 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid, Op.cit. 53 Ab Rahman al-Qari bin Abdullah, Shukeri Mohamad dan Zulkifli Haji Mohd Yusoff, Op.cit. 54 Azmil Hashim, Ab. Halim Tamuri dan Misnan Jemali,op.cit.

98100

55 Maahad Tahfiz al-Quran Majlis Agama Islam & Adat Istiadat Melayu Kelantan, http://maahadtahfiz.e-maik.my/v2/, 14 Jun 2017 56 Maahad Tahfiz al-Quran Masjid Sayyidina Ali, http://www.mtqmsa.edu.my/?vce, 14 Jun 2017 57 Institut al-Quran Terengganu, http://iqt.terengganu.gov.my/index.php/en/, 14 Jun 2017 58 Institut Al-Quran Darul Aman, http://iqdar.edu.my, 14 Jun 2017 59 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid, Op.cit. 60 Noor Hisham Md Nawi, Nur Azuki Yusuff, Mohd Binyamin Che Yaacob, Nasrul Hakim Salleh (t.t) Matlamat Dan Halatuju Sistem Pengajian Tahfiz Di Kelantan; Satu Pengamatan Awal, http://umkeprints.umk.edu.my/6189/1/4th%20International%20Conference%20and%20Exhibition%20on%20Islamic%20Education%202014%20-%203.pdf, 22 Februari 2018 61 Arniyusie bin Mohd Arshad. .(2015). Ulasan Sistematik : Program Ulul Albab Dalam Sistem Pendidikan di Malaysia.Jurnal Kurikulum & Pengajaran Asia Pasifik. Bil.2 Isu 4. Universiti Kebangsaan Malaysia. 62 Noor Hisham Md Nawi, Nur Azuki Yusuff, Mohd Binyamin Che Yaacob, Nasrul Hakim Salleh, Op.cit. 63 Arniyusie bin Mohd Arshad. .(2015). Ulasan Sistematik : Program Ulul Albab Dalam Sistem Pendidikan di Malaysia.Jurnal Kurikulum & Pengajaran Asia Pasifik. Bil.2 Isu 4. Universiti Kebangsaan Malaysia. 64 Ibid. 65 Nordin Ahmad.(2016). Memperkasakan Darul Quran Ke Arah Memartabatkan Pendidikan Tahfiz di Malaysia. Kompilasi Kertas Kajian Pendidikan Tahfiz Siri 1 2016.Darul Quran. Selangor 66 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid (2014). Kajian Metodologi Hafazan al-Quran. Universiti Malaya. Kuala Lumpur. 67 Unit Pengajian Tinggi & Pembangunan Modal Insan, JHEAINS, 2017

99100

55 Maahad Tahfiz al-Quran Majlis Agama Islam & Adat Istiadat Melayu Kelantan, http://maahadtahfiz.e-maik.my/v2/, 14 Jun 2017 56 Maahad Tahfiz al-Quran Masjid Sayyidina Ali, http://www.mtqmsa.edu.my/?vce, 14 Jun 2017 57 Institut al-Quran Terengganu, http://iqt.terengganu.gov.my/index.php/en/, 14 Jun 2017 58 Institut Al-Quran Darul Aman, http://iqdar.edu.my, 14 Jun 2017 59 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid, Op.cit. 60 Noor Hisham Md Nawi, Nur Azuki Yusuff, Mohd Binyamin Che Yaacob, Nasrul Hakim Salleh (t.t) Matlamat Dan Halatuju Sistem Pengajian Tahfiz Di Kelantan; Satu Pengamatan Awal, http://umkeprints.umk.edu.my/6189/1/4th%20International%20Conference%20and%20Exhibition%20on%20Islamic%20Education%202014%20-%203.pdf, 22 Februari 2018 61 Arniyusie bin Mohd Arshad. .(2015). Ulasan Sistematik : Program Ulul Albab Dalam Sistem Pendidikan di Malaysia.Jurnal Kurikulum & Pengajaran Asia Pasifik. Bil.2 Isu 4. Universiti Kebangsaan Malaysia. 62 Noor Hisham Md Nawi, Nur Azuki Yusuff, Mohd Binyamin Che Yaacob, Nasrul Hakim Salleh, Op.cit. 63 Arniyusie bin Mohd Arshad. .(2015). Ulasan Sistematik : Program Ulul Albab Dalam Sistem Pendidikan di Malaysia.Jurnal Kurikulum & Pengajaran Asia Pasifik. Bil.2 Isu 4. Universiti Kebangsaan Malaysia. 64 Ibid. 65 Nordin Ahmad.(2016). Memperkasakan Darul Quran Ke Arah Memartabatkan Pendidikan Tahfiz di Malaysia. Kompilasi Kertas Kajian Pendidikan Tahfiz Siri 1 2016.Darul Quran. Selangor 66 Sedek Ariffin & Siti Sarah Wahidah Wahid (2014). Kajian Metodologi Hafazan al-Quran. Universiti Malaya. Kuala Lumpur. 67 Unit Pengajian Tinggi & Pembangunan Modal Insan, JHEAINS, 2017

101

68 Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Negeri Sabah, http://www.jheains.sabah.gov.my/index.php?lang=en, 14 Jun 2017 69 Pejabat Pengetua, ITQAS, 2017 70 Maahad Tahfiz al-Quran Majlis Agama Islam & Adat Istiadat Melayu Kelantan, http://maahadtahfiz.e-maik.my/v2/, 14 Jun 2017 71 Unit Akademik, MTQN Kelantan, 2017 72Institut Pengajian Islam Terengganu, http://www.yit.gov.my/index.php/en/institut-pengajian-islam-inspi, 14 Jun 2017 73 Pejabat Pengetua, INSPI, 2017 74 IKMAS, http://ikmassarawak.wixsite.com/ikmas/borang-permohonan-diploma, 14 Jun 2017 75 Bahagian Akademik IKMAS,2017 76 Institut Al-Quran Darul Aman, http://iqdar.edu.my, 14 Jun 2017 77 Bahagian Pengurusan & Kewangan, IQDAR, 2017 78 Maahad Tahfiz al-Quran Negeri Pahang, http://www.tahfizpahang.edu.my/index.php?lang=my, 14 Jun 2017 79 Temu bual dengan Penolong Pengarah Kanan Unit Dasar, Darul Quran, Puan Norhayati binti Ab Lateh pada 13 Mac 2018 80 Jabatan Agama Islam Perak, http://jaipk.perak.gov.my, 14 Jun 2017 81 Unit Pengurusan Akademik Darul Quran, 2017 82 Maahad Tahfiz al-Quran Wal Qiraat Yayasan Islam Perlis, http://mtqqperlis.blogspot.my/?m=1, 14 Jun 2017 83 Pejabat Pengetua MTQN Perlis, 2017 84 Maahad Tahfiz al-Quran Masjid Sayyidina Ali, http://www.mtqmsa.edu.my/?vce, 14 Jun 2017 85 Unit Pentadbiran, IQSA, 2017

100102

86 Institut al-Quran Terengganu, http://iqt.terengganu.gov.my/index.php/en/, 14 Jun 2017 87 Pusat Pengajian al-Quran, IQT, 14 Jun 2017 88 Kolej Pengajian Islam Johor, http://www.marsah.edu.my/v6/index.php/ms/info/latarbelakang/pengenalan, 14 Jun 2017 89 Unit Pengurusan Akademik Darul Quran, 2017 90 KITAB, http://kitab.edu.my, 14 Jun 2017 91 Pejabat Rektor KITAB,2017 92 Bahagian Pengurusan dan Kewangan, MTQ ADDIN 93 Maahad Tahfiz Al-Quran Wal Qiraat ADDIN, 2017 94 Darul Quran. (2016). Sambutan Jubli Emas Darul Quran. Selangor. Darul Quran. 95 Ibid. 96 Ibid. 97 Ibid. 98 Ibid. 99 Kertas Cadangan Menetapkan Syarat Khas Kelayakan Masuk Bagi Program Diploma Tahfiz al-Quran Untuk Pelajar Orang Kelainan Upaya Masalah Penglihatan di Mesyuarat Lembaga Darul Quran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (C08/29/2016) 100 Kertas Cadangan Dasar Pengambilan Pelajar Luar Negara Darul Quran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia di Mesyuarat Lembaga Darul Quran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (C08/29/2016) 101 Kertas Cadangan Menaik Taraf Fungsi Dan Peranan Darul Quran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia di Mesyuarat Lembaga Darul Quran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (C07/29/2016)