ÑÀÊÑÀÃÀÍÜ˲ÒÅÐÀÒÓÐÍÎ-ÕÓÄÎÆͲɲ ÏÓÁ˲ÖÈÑÒÈ×ÍÈÉÀËÜÌÀÍÀÕ

¹ 2 (84) 2013

Âèäàºòüñÿ ç ÷åðâíÿ 1991 ðîêóÒâîðè äðóêóþòüñÿ óêðà¿íñüêîþòà ðîñ³éñüêîþ ìîâàìè

Ãîëîâíèé ðåäàêòîðÀíäð³é ÄÞÊÀ

Ãðîìàäñüêà ðåäàêö³éíà ðàäàÁºðë³í Â.Ì.Áàðàíîâà Ë.Î.Âàùåíêî Þ.Ã.Çàõàðîâà Ñ.Ï.Ìèêîëàºíêî Ì.À.Íàéäåíêî ².Â.Ïîíîìàðåíêî Ã.Î.Ïðîõîðîâ À.À.Ñòàð³êîâ Î.Ì.Øîâêóí Þ.Ñ.

ÏÐÎÇÀÂëàäèìèð ÑÅÐÄÞÊ, ÑÓÄÜÁÀ ÀÒÀÌÀÍÀ ...................... 3Îëåêñàíäðà ÂÎÂ×ÅÍÊÎ, ÀBI TUAM VIAM ................... 12Êñåí³ÿ ÊÎÑÒßÍÅÖÜ, îïîâ³äàííÿ ..................................... 35Àíàòîë³é ÃÐÅÑ, ÔÐÅÑÊÈ ÏÀÌßÒ²................................ 37Îëüãà ÂÀËÅÍÑÊÀß, ÏÎËÅÒ ÂÎÎÁÐÀÆÅÍÈß............ 49Íàñòÿ ÂÄÎÂÈ×ÅÍÊÎ, 76 ÃÎÄ ......................................... 52

ISSN 0869-3390

22013

ÏÎÅDzßÂåðîíèêà ÍÅÆÈÍÑÊÀß ................................................... 22ßêîâ ÂÀÊÑ .......................................................................... 36Ñåðãåé ØÅÂ×ÅÍÊÎ, ÍÅËÜÇß ÓÒÂÅÐÆÄÀÒÜÑß ÇÀ Ñ×ÅÒ ÊÎÃÎ-ÒÎ............................. 44Âàñèëèé ×ÅÐÍßÂÑÊÈÉ, ïðåçåíòàöèÿ êíèãè ................... 47Êàòåðèíà ͲʲҲÍÀ, ÒÐÈ ÑÅÑÒÐÈ ................................. 57

ÑÀ

ÊÑ

ÀÃ

ÀÍ

Ü

ÏÓÁ˲ÖÈÑÒÈÊÀ, ÊÐÀªÇÍÀÂÑÒÂÎ,ÊÐÈÒÈÊÀ, ÌÈÑÒÅÖÒÂÎÀíäðåé ÄÞÊÀ, ÎÆÈÄÀÍÈß ............................................ 2ͳíà ÌÈÕÀÉËÈ×ÅÍÊÎ, ËÈÕÎ˲ÒÒß Â²ÉÍÈ .......... 28Òåòÿíà ØÅÂ×ÅÍÊÎ, ²ÑÒÎÐÈ×ÍÀ ÄβÄÊÀ ............... 41Ñâåòëàíà ÇÀÕÀÐÎÂÀ, ÏÎ ÑÒÐÀÍÈÖÀÌ ÀËÜÌÀÍÀÕÀ ÇÀ 2012 ãîä ......................................................... 59Ñåðã³é ÏÀÏÅÒÀ, ÊÎËÜÎÐÎÂÀ IJÀÃÐÀÌÀ ÄÓز ...... 65ßíà ÑÊËßÐ, Î ñåáå ............................................................. 66Îëüãà ÂÀËÅÍÑÊÀß, ÒÓÐÈÑÒ - ÐÎÌÀÍÒÈÊ ............... 68

2 «Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» 2 / 2 0 1 3

ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ

Ñòðàíèöà ðåäàêòîðà

ÎÆÈÄÀÍÈßÎæèäàíèÿ... Âñÿ íàøà æèçíü íàïîëíåíà èìè, âåðíåå, èç íèõ ñîñòîèò. Ìû îæèäàåì âåñíû, ëåòà, æåëòûõ

ëèñòüåâ, ïåðâîãî ñíåãà, ñíîâà âåñíû... Æäåì, êîãäà ñòàíåì âçðîñëûìè, æäåì ïðàçäíèêîâ, ïîäàðêîâ, ÷óäà......Íåáî, ïîòðåâîæåííîå ðàññâåòîì, íàòÿíóëî íà ñåáÿ îáëàêà, çàêóòàëîñü â íèõ, êàê â ïóõîâîå îäåÿëî,

ðåøèâ åùå íåìíîãî âçäðåìíóòü......Ïðîíîñÿòñÿ äíè è ìåñÿöû îæèäàíèé. Îí æäåò Åå, Îíà Åãî. Èõ âñòðå÷à ìãíîâåíèå, âñïûøêà

ñâåòà. Âîñòîðæåííûå âçãëÿäû, ïåðâûé ïîöåëóé, íî... Êðóæèòñÿ øàðèê ñ ïðèâû÷íûì íàçâàíèåì Çåì-ëÿ... Îáîðîò çà îáîðîòîì îòñ÷èòûâàåò äíè æèçíü, äâèæóòñÿ ñòðåëêè ÷àñîâ, ïàäàþò îòîðâàííûå ëèñòêèêàëåíäàðÿ, ïðåâðàùàÿñü â ìóñîð...

...Íåáî ðàçîãíàëî îáëàêà, è ñîëíöå ñîãðåëî ñèäÿùèõ íà âåðõóøêàõ äåðåâüåâ ïòèö. Ìîõíàòûõ øìåëåé,ðàçíîöâåòíûõ áàáî÷åê, ëåòàþùèõ ñðåäè àðîìàòíûõ öâåòîâ, è êóçíå÷èêà, øóðøàùåãî â òðàâå...

...Îí æäåò åå, íî îíà îïàçäûâàåò. Êîãäà-òî äàâíî ýòî îæèäàíèå áûëî òðåâîæíûì. À âäðóã íå ïðè-äåò? Ìîæåò, ÿ åé íå íðàâëþñü? Êîãäà-òî äàâíî, ìîæåò, òûñÿ÷ó, èëè äâå, îáîðîòîâ íàçàä... Îí æäåò,íåðâíî ïîñòóêèâàÿ ïàëüöàìè ïî äâåðöå ñâîåãî àâòîìîáèëÿ, òî è äåëî ïîãëÿäûâàÿ íà ÷àñû. Îïÿòü îïàç-äûâàåò, ó ìåíÿ ÷åðåç ïîë÷àñà âñòðå÷à! Çëîñòü ìåøàåò íàñëàäèòüñÿ ñîëíå÷íûì èþëüñêèì äíåì. Çëîñòü íàÍåå: êàê ñìååò Îíà ðóøèòü Åãî ïëàíû?!..

...×åì âûøå ïîäíèìàëîñü ñîëíöå, òåì íåáî ñòàíîâèëîñü ñâåòëåé. Îíî áåëåëî, ðàñïëåñêèâàÿ ñâîþ ñèíå-âó ïî ðåêàì è îçåðàì. Îñîáåííî ñèíèì ñòàíîâèëîñü ìîðå, à áåëûå áàðàøêè âîëí åùå ñèëüíåé ïîä÷åðêè-âàëè ýòî. Íåáî ëþáîâàëîñü ìîðåì, ïî÷òè êàñàÿñü åãî, ïåðåëèâàÿ î÷åðåäíóþ ïîðöèþ ñèíåâû, íàêîïëåí-íóþ çà íî÷ü...

...Îíà ñìîòðåëà íà Íåãî ñêâîçü âèòðèíó ìàãàçèíà. Êàê Îí èçìåíèëñÿ çà ïîñëåäíåå âðåìÿ! Ñòàë íåðâíûì,÷àñòî â ðàçãîâîðå ñ Íåé ïåðåõîäÿ íà êðèê... Íåóæåëè ýòî Îí, òîò, êîòîðîãî Îíà âñòðåòèëà íåñêîëüêî ëåòíàçàä è ñ÷èòàëà ïîäàðêîì ñóäüáû?.. Äâèæóòñÿ ñòðåëêè ÷àñîâ. Îí ñàäèòñÿ â ìàøèíó è óåçæàåò.

- Íåò, âûäûõàåò Îíà åëå ñëûøíî, ýòî íå Îí!..

...Íåáî ðåøèëî ïîìåíÿòü âåòåð. Íåáó çàõîòåëîñü ïåðåìåí, è ïðèëåòåëè òó÷è ÷åðíûå, òÿæåëûå, ïîë-íûå õîëîäíîé âîäû è ìîëíèé. Ðàñêàòû ãðîìà è ëèâåíü çàñòàëè âðàñïëîõ çåìíûõ îáèòàòåëåé. Ïòèöûñïðÿòàëèñü â ëèñòâå äåðåâüåâ, øìåëè ïîñïåøèëè äîìîé, áàáî÷êè, íàìî÷èâ êðûëüÿ, ðàçëåòåëèñü êòî-êóäà.Ëèøü êóçíå÷èê ïðîäîëæàë ñèäåòü ïîä ëèñòîì ïîäîðîæíèêà, äåëàÿ âèä, ÷òî åãî ïîïðîñòó íå ñóùåñòâóåòíà ñâåòå...

...Îí íàøåë äðóãóþ, Îíà äðóãîãî. Îíè ïðîäîëæàëè æäàòü ïðàçäíèêîâ, ïîäàðêîâ, ÷óäà... Òîëüêî óæåíå âìåñòå. Êàæäûé ñàì ïî ñåáå. Îíè æäàëè êàðüåðíîãî ðîñòà, ïîâûøåíèÿ çàðïëàòû, ïåíñèè, âíóêîâ...Îíè æäàëè âñþ æèçíü... È óøëè.

...Íåáî âíîâü ïðîãíàëî òó÷è, è ðîçîâîå ñîëíöå çàêàòà î÷åðòèëî íà ïîòåìíåâøåì íåáå äâà îäèíîêèõîáëàêà. Îíè ñïåøèëè äðóã çà äðóãîì, è âñêîðå òî, ÷òî ïîáîëüøå, äîãíàëî ìåíüøåå. Îíè ñîåäèíèëèñüâîåäèíî è âäðóã èçìåíèëèñü, ïðåâðàòèâøèñü â äâà ÷åëîâå÷åñêèõ ïðîôèëÿ, êàñàÿñü äðóã äðóãà ãóáàìè âïîöåëóå...

...Îíè íè÷åãî áîëåå íå îæèäàëè, ïðîñòî ëåòåëè ïðî÷ü. Âìåñòå.

Àíäðåé ÄÞÊÀ,÷ëåí Íàöèîíàëüíîãî ñîþçà æóðíàëèñòîâ Óêðàèíû

3

Âëàäèìèð ÑÅÐÄÞÊ

ÑÓÄÜÁÀ ÀÒÀÌÀÍÀ(Ïðîäîëæåíèå ïîâåñòè Áàíäèòñêèé ôðîíò.Íà-

÷àëî â ¹4 çà 2012 ãîä.)

 ÷åòâåðòîì íîìåðå Ñàêñàãàíè çà 2012 ãîä íà-ïå÷àòàíî íà÷àëî ìîåé õóäîæåñòâåííî-äîêóìåíòàëü-íîé ïîâåñòè Áàíäèòñêèé ôðîíò î íåëåãêîé, íåïðî-ñòîé ñóäüáå àòàìàíà Ìèõàèëà Èâàíîâà, êîòîðûé âîç-ãëàâëÿë äåéñòâîâàâøèé íà òåððèòîðèè Åêàòåðèíîñ-ëàâñêîé ãóáåðíèè (íûíå Äíåïðîïåòðîâñêîé îáëàñòè)îòðÿä îáèæåííûõ ñîâåòñêîé âëàñòüþ ëþäåé.

Äîêóìåíòàëüíûå ôàêòû ïî÷åðïíóòû èç íûíåðàññåêðå÷åííûõ àðõèâîâ Èíôîðìîòäåëà Ñîâíàðêî-ìà ÓÑÑÐ.

Ê âàøåìó âíèìàíèþ ïðîäîëæåíèå Áàíäèòñ-êîãî ôðîíòà.

Ðûõëûé ñíåã õðóñòåë ïîä ïîëîçüÿìè ñàíåé, èýòîò õðóñò áîëüíî æàëèë ñåðäöå: êóäà òåïåðü?Êîìó íóæíû îíè, ïîëòîðà äåñÿòêà èçìó÷åííûõ íåòàê áîÿìè, êàê íåîïðåäåëåííîñòüþ âîîðóæåííûõëþäåé, åùå íåäàâíî õëåáîïàøöåâ, ïîòîì - ïî-âñòàíöåâ, à òåïåðü, ïî áîëüøåâèñòñêîìó îïðåäå-ëåíèþ, âðàãîâ ñîâåòñêîé âëàñòè? È ÷òî èõ æäåòòàì, âïåðåäè, çà áåëîé ðàâíèíîé óñíóâøèõ ïîëåé?

Íàâåðíîå, âïåðâûå çà ïîñëåäíèå ãîäû Èâàíîâïî÷óâñòâîâàë ñåáÿ áåñïîìîùíûì. Íó, óøëè îò ïî-ãîíè. Ñïàñëèñü îò ÷åêèñòîâ. È ÷òî äàëüøå? Ìðà÷-íûå ìûñëè ðàñïåêàëè äîêðàñíà ñîçíàíèå àòàìàíà.Îí âèäåë: õëîïöû æäóò åãî ñëîâà. Íî ÷òî ñêàçàòüèì ðàçóìíîå â ýòîé ñèòóàöèè, Èâàíîâ íå âåäàë.

Òåì âðåìåíåì ñàíè ì÷àëèñü è ì÷àëèñü âïåðåä,ðàç-ïî-ðàçó âñïó÷èâàÿ ïðèòàèâøèõñÿ â ñíåæíîììîðå çàé÷èøåê. Àòàìàí íàáëþäàë, êàê îò÷àÿííîóáåãàþò èñïóãàííûå çâåðþøêè è ñ ãîðå÷üþ ñðàâ-íèâàë ñ íèìè ñåáÿ. À ÷òî? Òàê æå áåæèì, îïàñàÿñüïîãîíè. Ñïàñàåìñÿ, ÷óâñòâóÿ ñîáñòâåííóþ ñëà-áîñòü ïåðåä êðàñíîçâåçäíûìè âîëêàìè. Òàêîé ñåáå

ñåðûé çàé÷èøêà, õîòü è ñ ìàóçåðîì è ñàáëåé íà ïîÿñå.Âñå ÷àùå è ÷àùå îùóùàë íà ñåáå âîïðîøàþùèå

âçãëÿäû õëîïöåâ è ÷óâñòâîâàë, êàê ïîä íèìè ìåíÿ-åòñÿ õîä åãî ìûñëåé. À íå ðàíî ëè òû ñïåøèøüñòàâèòü êðåñò íà áóäóùåì, àòàìàí? Íåò, ìû åùå ïî-ñëóæèì ëþäÿì. Íàäî ïðîñòî ïåðåæäàòü. Ïóñòü íà-ðîä ïîëíîñòüþ âûïüåò ÷àøó õëåáîçàãîòîâîê, ïóñòüäî êîíöà ïîéì¸ò, êòî äðóã, à êòî âðàã, è çàõî÷åòóñòàíîâèòü ñïðàâåäëèâîñòü. Âîò òîãäà è ïîíàäî-áèìñÿ è ÿ, è ìîè õëîïöû. À ðàäè ýòîãî ñòîèò æèòü.

Èâàíîâ ðåçêî ïîäíÿëñÿ íà ñàíÿõ. Ýòî áûë óæåíå òîò áåãëåö, áåñïîìîùíûé è îò÷àÿâøèéñÿ. Ýòîáûë àòàìàí, ðåøèòåëüíûé è áåññòðàøíûé.

- Ãà, ãà, õëîïöû! ×òî íîñû îïóñòèëè? Íà âàñ íåïîõîæå - íîñû îïóñêàòü! Ìû åùå ïîâîþåì! Åùåïðèäåò íàøå âðåìÿ. À ïîêà ÷òî íàäî ïåðåæäàòü. Äî-êóìåíòû åñòü ó êàæäîãî. Òàê ÷òî ìîæíî ñìåëî âîç-âðàùàòüñÿ êòî â ðîäíîå ãíåçäî, à êòî è ê êóìå íàâàðåíèêè. Òî óæå êàê ó êîãî âûéäåò. Äóìàþ, âàñâåçäå ðàäîñòíî âñòðåòÿò. À ñâÿçü áóäåì äåðæàòü.Ìû ñ Îêñàíîé ïîä Ïàâëîãðàä ðâàíåì. Åñòü òàìòàêîå ñåëüöî Ìàðüåâêà. Òåòÿ Îêñàíû òàì æèâåò.Òÿæêî ñòàðåíüêîé îäíîé. Òàê ÷òî ïðèåçä íó, ñêà-æåì, ãîðíÿêîâ èç Êðèâáàññà åé áóäåò òîëüêî íàðóêó. Íó, âñ¸, ðàñõîäèìñÿ, õëîïöû! È ïóñêàé ãîñ-ïîäü Áîã áåðåæåò êàæäîãî èç âàñ!

***Ñíåæíàÿ äàëü ñòåëèëàñü è ñòåëèëàñü ïîä ïîëî-

çüÿ ñàíåé. Îò áåëèçíû ðÿáèëî â ãëàçàõ.- Âåðíî ëè åäåì? Èâàíîâ ïîâåðíóëñÿ ê Îêñà-

íå, äåðæàùåé ïîâîäüÿ óïðÿæêè â ñâîèõ ðóêàõ. Âãëàçàõ æåíû âñïûõíóëî êàêîå-òî îçîðíîå âåñåëüå,è îíà çàñìåÿëàñü:

- Ìèøà, îòñòàâèòü âîïðîñû! ß òåïåðü àòàìàí.Ñëóøàòü ìåíÿ! Ýòó äîðîãó ÿ èñõîäèëà ñâîèìè íî-ãàìè. Òåïåðü ïîä ëþáîé òîëùåé ñíåãà íàéäó! Íåâîëíóéñÿ, âñå áóäåò â ïîðÿäêå!

- À ÿ è íå âîëíóþñü! - òåïëàÿ âîëíà ðàäîñòè íà-ïîëíèëà æèçíü àòàìàíà. Íåò, ÷òî íè ãîâîðè, åìóïîâåçëî ñ æåíîé!

Åõàëè ìîë÷à. Òàì, çà ñïèíîé, îñòàëèñü íåâçãî-äû è ãîðå÷è. Ñíåæíàÿ äàëü î÷èùàëà èçáîëåâøóþ-ñÿ äóøó, ãîòîâèëà åå ê íîâîé æèçíè. Êàêîé áóäåòîíà? ×òî îæèäàåò èõ çà ëèíèåé ãîðèçîíòà?

- Ìèøà, âèäèøü âïåðåäè äåðåâüÿ? Òàê âîò, çàíèìè Ìàðüåâêà. Ïðîåäåì ëåñîê è ñðàçó òåòèíà õàò-êà. À â íåé ïàõíåò ñóøåíûìè ãðóøàìè è ÷åáðåöîì.Òåòÿ â òðàâàõ òîæå ðàçáèðàåòñÿ. Ýòî ó íàñ ðîäîâîå.

- Îêñàíà, òàê à òû, âûõîäèò, âåäüìî÷êà? Ðàç ýòîó âàñ ðîäîâîå...

-Âåäüìî÷êà ÿ, Ìèøà, íå áóäó ïåðå÷èòü! Ðàç òà-êîãî îðëà çàâëåêëà, çíà÷èò, âåäüìî÷êà.

Òàê çà øóòêàìè è ïðèáàóòêàìè âúåõàëè âî äâîðêðîøå÷íîé èçáóøêè, ïîêðûòîé ñîëîìîé. Ñêðèï-íóëà äâåðü, è íà ïîðîãå Èâàíîâ óâèäåë êîïèþ Îê-ñàíû: òàêèå æå ãóñòî-ñèíèå ãëàçà, ðàäîñòíî-âçâîë-íîâàííî ãëÿäÿùèå íà ãîñòåé.

4 «Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» 2 / 2 0 1 3

ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ

- Çäðàâñòâóé, òåòÿ Ìàíÿ! Îêñàíà áðîñèëàñüíàâñòðå÷ó ñòàðóøêå. Îáíÿëèñü, è ñëåçû ðàäîñòèáëåñíóëè íà ùåêàõ.

- À ÿ óæå è íå íàäåÿëàñü ñâèäàòüñÿ! ìîëâèëàòåòÿ Ìàíÿ. Âñå ïðîñèëà ó Ãîñïîäà, ÷òîáû òû õîòüâî ñíå ïðèñíèëàñü! À òóò íà! Íàÿâó! Îé, ðàäîñòüêàêàÿ! Íó ÿ äàþ! Çàõîäèòå â õàòó! Îò ðàäîñòè ñòà-ðàÿ èç óìà âûæèëà, äåðæèò äîðîãèõ ãîñòåé íà ïî-ðîãå. Ñîâñåì ðàñòåðÿëàñü ÿ. À ýòî êòî?- ñòàðóøêàâîïðîñèòåëüíî ñìîòðåëà íà Èâàíîâà.

Ìóæ ìîé, òåòåíüêà! Ìèøåé åãî çîâóò. Íàøàõòå âìåñòå ðàáîòàëè.

- Íó, çäðàâñòâóé, çÿòü äîðîãîé! - òåòÿ Ìàíÿ ïðî-òÿíóëà Èâàíîâó õóäåíüêóþ ðóêó, îò êîòîðîé èñ-õîäèëà êàêàÿ-òî îñîáàÿ ýíåðãèÿ, òåïëàÿ è óþòíàÿ.

Âñêîðå ñèäåëè çà ñòîëîì, è Îêñàíà ðàññêàçû-âàëà íåáûëèöó î ðàáîòå íà øàõòå â Êðèâáàññå. Äàòàê óáåäèòåëüíî, ÷òî äàæå ñàìîìó Èâàíîâó õîòå-ëîñü â íå¸ âåðèòü.

***Íî÷üþ îïÿòü çàñíåæèëî. Êàçàëîñü, ñàìà ïðè-

ðîäà çàìåòàåò èõ ñàííûé ñëåä, îñòàâëåííûé â ðàç-ëîæèñòîé ñòåïè.

Ñàííûé ñëåä èëè äîðîãó â ïðîøëîå?- äóìàëîñü.Íî ïðîøëîå ïðîøëûì âîëíîâàëî áóäóùåå. Âîò÷åðåç íåñêîëüêî ÷àñîâ óòðî. Ïðîñíåòñÿ ñåëî, è íàâåð-íÿêà ñðàçó ïîéäóò âîïðîñû! À êòî ýòî ê âàì ïðèåõàë,òåòÿ Ìàíÿ? Ïðèäåòñÿ åìó äàëüøå èãðàòü ðîëü êðèâî-ðîæñêîãî ãîðíÿêà, êàê íàïèñàíî â äîêóìåíòàõ. ÀÎêñàíó çäåñü õîðîøî çíàþò. Íå îäíî ëåòî ïðîâîäèëàó òåòóøêè, ïî÷èòàé, âûðîñëà çäåñü! È âîò âûøëàçàìóæ. Çà ðàáîòÿãó Ìèõàèëà Ëåâ÷åíêî. Âîò òàê âîò,ãîðüêîâàòî óëûáíóëñÿ àòàìàí. Íåò áîëüøå Èâàíî-âà! Íó ÷òî îí! Áóäåì æèòü äàëüøå, èíà÷å - íèêàê.

Âñïîìíèëîñü, êàê âíèìàòåëüíî ñëóøàëà ñòà-ðåíüêàÿ èõ ëåãåíäó î ðàáîòå íà øàõòå. Êàê îáðà-äîâàëàñü, êîãäà Îêñàíà ñêàçàëà, ÷òî îíè ïðèåõà-ëè íàäîëãî. Õîòÿò ïðèêóïèòü äîìèê è æèòü ñåáåíà ÷èñòîì âîçäóõå. Íåìíîãî äåíåã íà ýòî çàðàáî-òàëè. Äà è íàøà ëîøàäêà òîæå íå ÷òî-íèáóäü, àáîëüøàÿ ïîìîùü â æèçíè êðèñòüÿíñêîé.

Òåòÿ Ìàíÿ ñëóøàëà è ðàäîñòíî êèâàëà ãîëîâîé.Âîò òîëüêî êàê óñëûøàëà î íàìåðåíèè êóïèòü äî-ìèê, ñðàçó çàïðîòåñòîâàëà: À ìîÿ õàòêà ÷åì âàìíå íðàâèòñÿ? Çäåñü æèâèòå. Äåòêè ó âàñ ïîéäóò íÿí÷èòü áóäó, íàñòîÿùåé áàáêîé ñåáÿ ïî÷óâñòâóþ.Äà è âåñíà ñêîðî. Âûïàøåòå ìîé íàäåë, è, ãëÿäè-òå, Áîã óðîæàé ïîèìååò. Îñòàâàéòåñü, óâàæüòå ñòà-ðóõó! Îáèæàåòå?

Óñëûøàâ ïîëîæèòåëüíûé îòâåò, ñòàðåíüêàÿ àæïîìîëîäåëà,. Ñëàâà òåáå, Ãîñïîäè! - ïåðåêðåñ-òèëàñü íà îáðàçû ñâÿòûõ.

Âîò òàêèå äåëà, ãðàæäàíèí Ëåâ÷åíêî.Íó, à åñëè òàê, òî íàäî ïîñìîòðåòü, êàê òàì â

ñàðàå ëîøàäêà íî÷óåò. Äà è ïîêóðèòü çàîäíî.Ïðèâû÷íî âñêî÷èë â ñàïîãè, íàáðîñèë ïîëóøó-

áîê. Ýãå, âûéòè èõ õàòêè îêàçàëîñü íå òàê è ïðî-

ñòî ìåòåëü ùåäðî çàñûïàëà ñíåãîì äâåðè. Íàæàëðàç, äðóãîé ïîÿâèëàñü óçåíüêàÿ ùåëî÷êà. Åùåóñèëèå äâåðü ðàñêðûëàñü áîëüøå. À âîò óæå èâûéòè ìîæíî.

Äîáðàëñÿ â ñàðàé. Óâèäåâ õîçÿèíà, ëîøàäü ðà-äîñòíî ôûðêíóëà. Ìèõàèë ïîãëàäèë åå ïî õîëêå:Èçâèíè, ñêàêóí, ÷òî â òàêèõ óñëîâèÿõ ñòîèøü!Ñåé÷àñ ÿ òåáÿ ïîïîíîé íàêðîþ, òåïëåå áóäåò. Äàè îâñà ìåøîê åñòü ïîêîðìëþ. Íè÷åãî! È ñàðàéïîäëàäèì, è âñå, ÷òî íàäî, ñäåëàåì! Áîã íå áåç ìè-ëîñòè, êàçàê íå áåç óäà÷è! Íå áåçðóêèé æå!

Ïîä ðóêè ïîïàëàñü øèðîêàÿ ëîïàòà, Òî, ÷òîíàäî, äëÿ ðàñ÷èñòêè ñíåãà- ïðèíÿëñÿ çà ðàáîòó.Áëàãî, ñíåãîïàä îêîí÷èëñÿ, óòèõ âåòåð, è ñðàçó âðî-äå áû ïîòåïëåëî.

Çàìåëüêàëà ëîïàòà â êðåïêèõ ðóêàõ.Ìèõàèë îùóòèë íåèçâåäàííûé äîñåëå àçàðò,

ðàñøèðÿÿ äîðîæêó, ñíà÷àëà îò ñàðàÿ ê ïîðîãóõàòû, çàòåì îò ïîðîãà ê óëèöå. Äûøàëîñü ëåãêî, èñòàíîâèëîñü ðàäîñòíî.

- Îé, Îêñàíêà, íàø õîçÿèí óæå â ðàáîòå! Òûãëÿíü, ñêîëüêî ñäåëàíî! âîñêëèêíóëà áàáà Ìàíÿñ ïîðîãà èçáóøêè. À ó íàñ ïå÷ü íå òîïëåíà, çàâò-ðàê íå ãîòîâ. Äàâàé, äåòêà, êàðòîïåëüêó ÷èñòü, à ÿïå÷êîé çàéìóñü. Ñåé÷àñ, Ìèøà, ñåé÷àñ êîðì¸æêàïîäîñïååò!

- Äà ðàíî, íàâåðíîå, çàâòðàêàòü, îòêëèêíóëñÿÌèõàèë. - Îòäûõàéòå ñ òåòåé, ÿ ñàì ðàçáåðóñü!

- Íè÷òî íå ðàíî, âîçðàçèëà áàáóñÿ. À âîòòåáå îòäîõíóòü íàäî áû. Èøü, êàê ðàñêðàñíåëñÿ!

Âñêîðå â ïå÷êå ïîòðåñêèâàëè äðîâà, âåñåëîáóëüêàëî âàðåâî â êàñòðþëÿõ.  õàòêå ñòàíîâèëîñüòåïëî è óþòíî. È íà äóøå âñå ëåãêî è ïðîñòî. Òàêíà÷èíàëñÿ åãî ïåðâûé äåíü, åùå â÷åðà àòàìàíà,à íûíå íîâîèñïå÷åííîãî êðèâîðîæñêîãî ãîðíÿ-êà Ìèõàèëà Ëåâ÷åíêî.

***Çà äâåðüþ ïîñëûøàëñÿ ø¸ïîò, à çàòåì æåíñêèé

ãîëîñ:- Òóê-òóê-òóê, õîçÿåâà! Ïóñòèòå ãîñòüþ ïîãðåòü-

ñÿ! äâåðü øèðîêî ðàñêðûëàñü, ïàõíóëîñü, è èç áå-ëûõ êëóáîâ ïàðÿùåãî òåïëîãî âîçäóõà ïîÿâèëàñüîäåòàÿ â äëèííûé òóëóï æåíùèíà:

- Îêñàíà íó, òû è ïîðîñåíîê! Ñîâñåì ìåíÿ çà-áûëà? âîøåäøàÿ ñáðîñèëà ñ ãîëîâû ãóñòîé ïó-õîâûé ïëàòîê. - Ýòî æå ÿ, Ëèçêà Èãíàòåíêîâà.

- Ëèçêà! Ïîäðóæåíüêà, äà òåáÿ â òàêîì íàðÿäåè íå óçíàòü!

- Êàêîé ìîðîç, òàêîé è íàðÿä, - îòâåòèëà ìîëî-äàÿ æåíùèíà. Ñ ìóæà òóëóï ñîäðàëà, êàê óñëû-øàëà ÷òî òû íàêîíåö ïðèåõàëà ê áàáå Ìàíå. Äà íåîäíà - ñ ìóæåì! Îé, êàêîé îí ó òåáÿ ñåðüåçíûé! Ëèçà ñäåëàëà èñïóãàííóþ ãðèìàñó, ãëÿäÿ íà íàñòî-ðîæåííîãî Ìèõàèëà. È òóò æå ïðûñíóëà ñìåõîì:

- Òåòÿ íå êóñàåòñÿ! Íå ñåðäèñü, áóäåì çíàêîìû!Ìû ñ Îêñàíêîé ìíîãî ëåò äðóæèì. À ýòî äàâíåíü-êî íå âèäåëèñü. Ðàíüøå, áûâàëî, êàæäîå ëåòî âìå-

5

ñòå ïðîâîäèëè, êîðîâ ïàñëè. Íå ñâîèõ ÷óæèõ. À÷òî? Íå ñèäåòü æå áåç äåëà!

- Ëèçà, äàé ÷åëîâåêó ñëîâî ñêàçàòü, à òî çàòàðà-òîðèëà, ñîðîêà! - óëûáíóëàñü Îêñàíà.

- Çà ñòîë ñàäèòåñü. Âîí çàâòðàê ïîñïåë. - ÒåòÿÌàíÿ ñíÿëà ñ ïëèòû îãðîìíóþ ñêîâîðîäó, çàïàõîò êîòîðîé çàñòàâèë óð÷àòü ïóñòûå æåëóäêè. ßè÷-íèöà ñ ñàëîì, êâàøåíàÿ êàïóñòà, êàðòîøêà áûñò-ðî ðàñêëàäûâàëèñü ïî òàðåëêàì íà ñòîëå. Ðàäè òà-êîãî ñëó÷àÿ èç ïîäïîëüÿ òåòÿ Ìàíÿ äîñòàëà çàê-ðûòóþ êî÷àíîì êóêóðóçû áóòûëêó:

- À íó, Ìèøà, ïîïðîáóé íàøåé íàñòîéêè! Äëÿäåâîê íàøèõ îíà íå â äèêîâèíêó. ×åãî òàì, áûâà-ëî, ïðèãóáëèâàëè ïî ïðàçäíèêàì! À âîò ïîíðàâèò-ñÿ ëè òåáå?

- À ìû íàðîä íåïðèõîòëèâûé! óëûáíóëñÿÌèõàèë. Îò áûëîé íàñòîðîæåííîñòè íå îñòàëîñüè ñëåäà. Êàêàÿ-òî áåñøàáàøíàÿ ëåãêîñòü íàïîëíè-ëà ãðóäü. - Äàâàéòå âûïüåì çà âàñ, òåòÿ, çà õîçÿéêóýòîãî äîìà! Ïóñòü Ãîñïîäü äàðóåò äîëãèå ãîäûæèçíè. Ìèõàèë ïîäíÿë ñòàêàí.

- Âûïüåì, ñûíîê, âûïüåì, - ñëåçà ðàäîñòè ñêà-òèëàñü ïî ùåêå ñòàðóøêè. Îíî ïîëàãàëîñü áûñíà÷àëà çà ãîñòåé âûïèòü, à ïîòîì óæå çà õîçÿéêóäîìà. Íî åñëè âû òàê ðåøèëè...

- Çà âàñ, òåòÿ! - íàïîëíåííûå ñòîïêè èçäàëè òè-õèé çâîí. Íåîáû÷íàÿ ïî âêóñ÷ó è ãîð÷àùàÿ æèä-êîñòü ìãíîâåííî ñîãðåâàëà, óñïîêàèâàëà.

- Íó êàê? òðè ïàðû æåíñêèõ ãëàç ñ ëþáîïûò-ñòâîì ñìîòðåëè íà Ìèõàèëà.

- Áîæåñòâåííûé íàïèòîê, äà è òîëüêî! Êàæåò-ñÿ, âñå ñòåïíîå ðàçíîòðàâüå â íåì.

- Òðàâîê, Ìèøà, òóò äåéñòâèòåëüíî ìíîãî. Íîâñå îíè - äëÿ çäîðîâüÿ ÷åëîâåêà. Îäíè óêðåïëÿþòîðãàíèçì, äðóãèå çëîñòü èç çåëüÿ âûãîíÿþò, à âñå âåñåëüå è ðàäîñòü.

- Òåòÿ Ìàíÿ ïî òðàâàì ó íàñ áîëüøîé ñïåöèà-ëèñò! Åå íàñòîéêè ñòîëüêèõ îò ñìåðòè ñïàñëè! Äà÷òî òàì äàëåêî õîäèòü? Îòöà ìîåãî êîãäà êîììó-íàðû äî ñìåðòè ïîáèëè, òåòÿ Ìàíÿ íàñòîéêàìèñâîèìè, ïî÷èòàé, ñ òîãî ñâåòà âûòàùèëà. À òî äó-ìàåøü âñå? Ëèçà âçìàõíóëà ðóêîé.

- Çà ÷òî æ åãî òàê? íàñòîðîæèëñÿ Ìèõàèë.- Äà ñêàçàë, ÷òî â êîììóíó íàñòîÿùèé õîçÿèí

íè çà ÷òî íå ïîéäåò. Âîò è âñûïàëè åìó!- Ëàäíî, íå áóäåì î ïëîõîì! Äàâàéòå åùå ïî êà-

ïåëüêå âûïüåì çà ãîñòåé! òåòÿ Ìàíÿ âçÿëà áóòûë-êó â ðóêè. - Ìèøà, òåáå äâîéíàÿ íîðìà: ìóæèê!Äåâêàì ïî êàïåëüêå.

- Îé, çàñèäåëàñü ÿ! çàñóåòèëàñü Ëèçà. Äîìàðàáîòû- íåïî÷àòûé êðàé. Õîçÿéñòâî. À ê âå÷åðóèç øàõòû ìóæ ïðèäåò. Íàäî ïðèãîòîâèòü åäó. Èâàñ ïðîøó â ãîñòè! Òîëüêî îáÿçàòåëüíî ïðèäèòå!Îáåùàåòå?

- Íó, Ëèçêà, êóäà æ ìû áåç òåáÿ! - óëûáíóëàñüÎêñàíà.

×òî íè ãîâîðè, à äëÿ ÷åëîâåêà, ïðèâûêøåìóê ñåäëó è ñâèñòó âåòðà, æèâøåãî íå îäèí ãîä â áîÿõ

è ïîãîíÿõ, ñïîêîéíî ñèäåòü çà øèðîêèì ñòîëîì,ñëóøàòü âåñåëûå øóòêè-ïðèáàóòêè äîâîëüíî íåî-áû÷íî. Ýòî ñðàçó îùóòèë àòàìàí. Âïðî÷åì, àòà-ìàí ëè îí òåïåðü? Øàõòåðïðîõîä÷èê èç Êðèâáàñ-ñà, íå çàáûâàé îá ýòîì, Ìèøà! Æèâè ìèðíî, òðó-äèñü, äðóæè ñ òåìè, ñ êåì ñâåëà ñóäüáà çà ãîñòåï-ðèèìíûì ñòîëîì, îäíèì ñëîâîì, ðàäóéñÿ æèçíè.

- Ïîäðóæèì? Ëèçêèí ìóæ, ðàçíîðàáî÷èé ñóãîëüíîé øàõòû Ìàòâåé ïðåäëîæèë Ìèõàèëó ïîñ-ëå î÷åðåäíîé ðþìêè. Ïîøëè, ïîäûìèì, ïîãóòà-ðèì, à òî îò áàáüåãî âåðåñêà óøè âÿíóò.

- Ïîêóðèì, äåëî íóæíîå,- îòâåòèë Ìèõàèë.-Îé, òîëüêî íå çäåñü äûìèòå! Òàáà÷èùå, åãî çà-

ïàõà, íå âûíîøó! âçâèçíóëà Ëèçêà.- Çíàìî äåëî, íå âûíîñèøü,- áóðêíóë â îòâåò

Ìàòâåé.-  ñåíÿõ ïîêóðèì. ñåíÿõ äîñòàëè êèñåòû ñ òàáàêîì.- Òû ìîé ïîïðîáóé, à ÿ òâîé, - ïðåäëîæèë õîçÿ-

èí. Ïàëüöû ïðèâû÷íî ñêðóòèëè öûãàðêè. Âñïûõ-íóë îãîíåê ñòè÷êè.

- Íó è òàáà÷îê! Ãîðëîäåð! Àæ ñëåçû íà ãëàçàõâûñòóïèëè! îöåíèë êóðåâî Ìèõàèë.

- Äà è òâîé íå õóæå! Ïðàâäà, ãîðëî íå äåðåò,çàòî êóðèòü ïðèÿòíåå. Áóðêóí â òàáàê ïîäìåøàí? Ìàòâåé âîïðîñèòåëüíî ïîëîæèë ðóêó íà êèñåòÌèõàèëà. Çíàåøü, ÿ óæå öûãàðêó èç òâîåãî çàñ-ìàëþ. Óæ áîëüíî âåùü ïðèÿòíàÿ. À òû ðàññêà-æåøü, êàê òàêóþ ïðèÿòíîñòü èçãîòîâèòü.

- Çíàåøü, Ìàòâåé, à ÿ òîëêîì è íå çíàþ, ÷òî çàòðàâà â òàáàê äîáàâëåíà. Ýòî ïðè ñëó÷àå íà áàçà-ðå êóïèë. È, íàäî ñêàçàòü, íå îøèáñÿ. Òû ýòîò êè-ñåò ñåáå âîçüìè! Ó ìåíÿ åãî åùå ïðèëè÷íî îñòàëîñü!

- Òîãäà òû ìîé áåðè! Ìàòâåé ïðîòÿíóë Ìèõà-èëó âûøèòûé êèñåò. Âîò, Ëèçêà âûøèëà ëþòèêè-öâåòî÷êè ðàçíûå. È áóêâû, âèäèøü, Ì, è Ë,÷òî çíà÷èò Ìàòâåé Ëóêüÿíîâ. Òâîÿ-òî ôàìèëèÿ êàê?

- Äà çíàåøü, áóêâà ñîâïàäàåò: Ëåâ÷åíêî ìîÿ ôà-ìèëèÿ.

- Íó, òàê òîãäà âñå â àæóðå! Ïîëíîå ïîêàçàíèå,êàê ãîâîðèë Ìàòâåé. Áåðè, áåðè, ÿ æå òâîé âçÿë!

Îíè ñèäåëè â ïðîñòîðíûõ ñåíÿõ íà çàñòåëåííîéîâ÷èíêîé ëàâêå êàê ñòàðûå äîáðûå äðóçüÿ, áåñå-äîâàëè, îáñóæäàëè æèòèå-áûòèå. È â÷åðàøíåìóàòàìàíó êàçàëîñü, ÷òî âñå ñëó÷èâøååñÿ ñ íèì ðà-íåå ïðîñòî ñîí. Çàòî â òîì, ÷òî âèäèò â Ìàòâååíàñòîÿùåãî äðóãà, îí íå ñîìíåâàëñÿ.

- Ýé, ìóæèêè, à êòî æå íàñ óãîùàòü áóäåò? - ïî-ñëûøàëñÿ çâîíêèé Ëèçêèí ãîëîñ. Ìû ñ Îêñàí-êîé óæå çàñêó÷àëè! À íó, çà ñòîë!

Çàñòîëüå ñ ïåðåêóðàìè è äðóæåñêèìè áåñåäàìèçàòÿíóëîñü äî ïîëóíî÷è. È êàçàëîñü, âñòðåòèëèñüíå ïðîñòî áëèçêèå- ðîäíûå ëþäè, è íå õîòåëîñü ðàñ-ñòàâàòüñÿ.

- Ïîëóíî÷íèêè, à íå ïîðà ëè è îá îòäûõå ïîäó-ìàòü? ïðèãëàñèëà òåòÿ Ìàíÿ.

- Ìàòâåþ æ çàâòðà íà ðàáîòó, èëè çàáûëè?- Èäåì, èäåì, òåòåíüêà! Ïðàâäà, Ìèøà, èäåì?

6 «Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» 2 / 2 0 1 3

ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ

Ñëåãêà ïîäâûïèâøàÿ Îêñàíà ïîêàçàëàñü Ìèøåòàêîé ñìåøíîé! È â îäíî÷àñüå òàêîé æåëàííîé!

- Èäåì, ðûáêà ìîÿ, èäåì, à òî òû åùå ïåñíè ïåòüíà÷íåøü íà âñå ãîðëî! Ëþäåé ðàçáóäèøü! - óëûá-íóëñÿ Ìèõàèë.

- È ðàçáóæó! ãëàçà Îêñàíû ñâåòèëèñü çàäîð-íûì áëåñêîì.

- Íó, íó, ïåâóíüÿ! Äàâàé øóáåéêó çàñòåãíåì, åùåïðîñòóäèøüñÿ! - Ìèõàèë ïîïðàâèë ïëàòîê æåíû. æèòåéñêèõ äåëàõ òåòÿ Ìàíÿ îòìåòèëà ïðî ñåáÿ:À âåäü ëþáèò îí Îêñàíêó ìîþ! Ëþáèò! Äàé,Áîæå, èì ñ÷àñòüÿ!

 òðóäàõ åæåäíåâíûõ áûñòðî ëåòåëî âðåìÿ.Âðîäå áû òîëüêî â÷åðà íà÷àëè ñâîþ âåñåëóþ

êàïåëü ñîñóëüêè, à óæå âîí, ãëÿäè, ïàðèò, ïðîãðå-âàÿñü ïîä àïðåëüñêèì ñîëíöåì, çåìëÿ, âîò-âîòâçîðâóòñÿ áóéíî öâåòîì âèøíåâûå ïî÷êè.

- Íó ÷òî, Ìèøà, â ïîëå ãîòîâèìñÿ? - òåòÿ Ìàíÿâîïðîñèòåëüíî ãëÿíóëà íà çÿòÿ. È äîáàâèëà: - Òðó-æåíèê òû íàø, âîí ñêîëüêî ñäåëàíî òâîèìè ðóêà-ìè!

- Äà ÷òî òàì! - îòâåòèë Ìèõàèë, - Ïðàâäà, êîå-÷òî óñïåë. Òàê è âû æå ñ Îêñàíêîé íå ñèäåëè ñëî-æà ðóêè!

- Íàøå äåëî áàáñêîå, - îòìàõíóëàñü ñòàðóøêà.- Ïå÷ü òîïèòü íå êðûøó ÷èíèòü, äëÿ ýòîãî ìóæñ-êèå ðóêè íàäî. Âîò íå æäàëà ÿ, ÷òî è â ìîåì äâîðåáóäåò ïðàçäíèê! À òàê íå õîòåëîñü äîæèâàòü îä-íîé! Äà âîò âàñ Ãîñïîäü ïîñëàë. Âîèñòèíó âåëèêàÁîæüÿ ìèëîñòü! À ñêîðî, ãëÿäè, è Îêñàíêà âíó÷-êîì ñòàðóõó ïîðàäóåò. Âåäü ñêîðî æå, äî÷åíüêà?

- Ñêîðî, ñêîðî, òåòåíüêà! óëûáíóëàñü ïëåìÿí-íèöà. ×óäåñíàÿ êîëûáåëü, íî, ãîâîðÿò, ðàíüøåâðåìåíè áðàòü íå ïîëîæåíî.

- Äà ÿ íå õóæå ñäåëàþ! çàâåðèë Ìèõàèë. Êîå-÷åìó íàó÷åí! Îíî, êîíå÷íî, êîëûáåëü ñäåëàòü - íåêðûøó ÷èíèòü, íî îñèëèì!

Æåíùèíû ñîãëàñíî çàêèâàëè â îòâåò.À âåäü è ïðàâäà, îñèëèì! Âîí ñêîëüêî ñäåëàíî!

Ðîâíûìè óãëàìè è àêêóðàòíîé êðûøåé ñìîòðèò-ñÿ êîíþøíÿ. Íà ñîâåñòü îòðåìîíòèðîâàí àìáàð,êðûëüöî äîìà, çàáîð. Íå äâîð - êîíôåòêà! À âåäüíå òàê è äàâíî çäåñü ïîÿâèëèñü íîâîñåëû!

- È îòêóäà, Ìèøà, ó òåáÿ òàëàíò ê ïëîòíèöêî-ìó äåëó? óäèâèëàñü Îêñàíà.

- Íàâåðíîå, îò äåäà. Çíàòíûé áûë ïëîòíèê. Âîò èïåðåäàëîñü åãî óìåíèå, - îòâåòèë ñóïðóã. Çíàåøü,ìíå òîïîðîì ìàõàòü ïðèÿòíåå, íåæåëè ñàáëåé, âîòòàê âîò. Ìû ñ òîáîé åùå íå òàêèå õîðîìû ïîñòðîèì!Äà, íàäî â Ïàâëîãðàä íà ðûíîê ñúåçäèòü, êóïèòüîâñà íà ïîñåâ, ëîøàäêå êîðìó... È ãâîçäè çàêîí-÷èëèñü. Ê òîìó æå, ñêîðî è ïåëåíêè ïîíàäîáÿòñÿ,íå ïðàâäà ëè? Ìîæåò òû ñðàçó äâîéíþ, à, Îêñàí-êà? Æèâîòèê òàêè î÷åíü ïðèëè÷íûé!

- ×òî òû, íèêàêàÿ çäåñü íå äâîéíÿ! Áîãàòûðÿòåáå ðîæó, âîò óâèäèøü!

Íà áàçàð ðåøèëè åõàòü âòðîåì. Íó, êàê æå áåçòåòè Ìàíè? Êòî, êàê íå îíà, ðàçáèðàåòñÿ â çåðíå?Âûáåðåò, ÷òî íàäî. À çàîäíî ïóñòü íîâûå ñàïîãèïðèìåðèò: ñòàðûå èçíîñèëèñü.

Âîò è çåðíî íà ïîñåâ âûáðàíî, è òåòå Ìàíå îá-íîâêà êóïëåíà, - íå íàðàäóåòñÿ ñòàðàÿ íîâûì ñà-ïîæêàì! Ìîæíî áûëî áû è åõàòü, íî Îêñàíà âäðóãïîïðîñèëà:

- Ìèøà, òû çàìåòèë, êàêèå òàðåëêè ðàñïèñíûåïðîäàþò ëþäè? Âîò áû íàì òàêóþ! Êóïèì, à?

- À ÷åãî áû è íå êóïèòü? Âîò è ñõîäèòå ñ òåòåéÌàíåé, âûáåðåòå. À ÿ óïðÿæü ïðîâåðþ. Òîëüêî âûòàì íå äîëãî, äîðîãà äîìîé íå áëèçêàÿ.

- Äà ìû ìèãîì!- Çíàþ ÿ æåíñêèå ìèãîì! - óëûáíóëñÿ Ìèõà-

èë, äîñòàâàÿ êèñåò ñ òàáàêîì. Íó, èäèòå, èäèòå!Óäà÷íûé äåíü - ïîäóìàë, çàòÿãèâàÿñü äûìîì! -

Íåò, ÷òî áû êòî íè ãîâîðèë, ìèðíàÿ æèçíü âåëè-êîå áëàãî. Ïîõîæå, è åìó íàêîíåö óëûáíóëîñü ñ÷à-ñòüå.

- Òàáà÷êîì íå óãîñòèøü? îòâëåê îò ðàçäóìèéêîðåíàñòûé ìóæè÷îê. È äîáàâèë: - Âèäèøü, óøèïîïóõëè áåç êóðåâà!

- ×åãî æå íå óãîñòèòü? îòâåòèë Ìèõàèë, îòñû-ïàÿ òàáàê íà ïîäñòàâëåííûé íåçíàêîìöåì êëî÷åêãàçåòû, - çàêóðèâàé!

- Ñïàñèáî, àòàìàí! óñëûøàë â îòâåò, è ðóêàíåïðîèçâîëüíî äåðíóëàñü ê íåáîëüøîìó òîïîðè-êó ìåæäó ìåøêàìè ñ çåðíîì. - Ïðèâåò òåáå îò Àí-òèùåíêî, àòàìàí! À ðóáèòü ìåíÿ íå íàäî. Ñâîé ÿ,ñâîé! Äà ìû æå âñòðå÷àëèñü, ïîìíèøü, íà ñîâåòåàòàìàíîâ! ß æå òîãäà ñ Àíòèùåíêî îò Ïàâëîãðàä-ñêèõ ïðèåçæàë. Íó, âñïîìíèë? ß òîãäà íàïðîòèâïåòðîâñêîãî àòàìàíà ñèäåë, â ïëå÷î ðàíåíîãî! Íó,ïîìíèøü?

- Ïîìíþ, ïîìíþ! Ñèäåë òû íàïðîòèâ Êàíåâñ-êîãî. Íåò åãî áîëüøå. Ïîãèá!

- È Àíòèùåíêî íåò, - âçäîõíóë ìóæèê. - ×åêè-ñòû ðàññòðåëÿëè! Äà ðàçâå òîëüêî åãî? Ïî îäíîìóïåðåäóøèëè, êàê êóð¸íêîâ! È ðàñïîÿñàëèñü êðàñ-íþêè! À ÷òî? Äàòü ïî çóáàì íåêîìó. Äà è ìû êàæäûé ñàì ïî ñåáå, âîò â ÷åì ãîðå! Äà íå òîëüêîñîáðàòü, à çà ñîáîé ïîâåñòè, ïîíèìàåøü? Ãäå åùåâçÿòü òàêîãî?

- È ìíîãî âàñ, àíòèùåíêîâöåâ, îñòàëîñü?- Äà åñòü ìàëåõî! Âîò îáðàäóþòñÿ, óçíàâ, ÷òî

êðèâîðîæñêèé àòàìàí íà çëî ÷åðòÿì íå îïîçîðèë-ñÿ! À òî ñëóõè äîõîäèëè ïîãèá.

- Íåïîäõîäÿùåå ìåñòî äëÿ áåñåäû ìû âûáðàëè,- Ìèõàèë îñòàíîâèë ãîâîðëèâîãî ñîáåñåäíèêà. Ñêàæè ñâîèì, ÷òî äëÿ áåñåäû ïîäõîäÿùåå ìåñòîíàéäåì. Òåáÿ êàê èñêàòü?

- Äà ÿ îòñþäà íåäàëåêî, â Òåðíîâêå æèâó. Òàìêàæäûé çíàåò ìåíÿ, Èâàíà Àêñåíîâà. Äà, õàòêà ìîÿçà ñòàâêîì íà îêðàèíå. Ïî óëüÿì ëåãêî óçíàòü: ìåä-êîì ïðîìûøëÿþ. Òàê êîãäà îæèäàòü â ãîñòè?

- Íå ñïåøè, Èâàí! Ñïåøêà íóæíà ïðè ëîâëå

7

ÊÀÏËÈ ÄÎÆÄß

áëîõ! Îæèäàé! À ôàìèëèþ ìîþ çàáóäü. ß ïðîñòîÌèõàèë!

- Íó, ïîêà, àòàìàí! Âîò îáðàäóþ õëîïöåâ! âû-äîõíóë Àêñåíîâ è ñêðûëñÿ â áàçàðíîé òîëïå.

Âñêîðå ïîäîøëè Îêñàíà ñ òåòêîé. Ïî ëèöàìâèäíî - ïîêóïêàìè äîâîëüíû.

- Òû ïîñìîòðè, Ìèøà, ýòî æå íàñòîÿùàÿ êðà-ñà! ß òàêèõ òàðåëåé ñðîäó íå âèäåëà! Îêñàíà ðà-äîñòíî äåìîíñòðèðîâàëà ìóæó ïîêóïêè. Êðàñè-âî, ïðàâäà âåäü?

Ìèõàèë ñîãëàñíî êèâàë ãîëîâîé. Äàæå óëûáàë-ñÿ, õâàëèë ñâîèõ õîçÿþøåê. Íî äî òàðåëåé ëè åìóáûëî ñåé÷àñ?

Ëîøàäêà ðåçâî áåæàëà ïî ñòåïíîé äîðîãå. Æåí-ùèíû æèâî îáñóæäàëè óâèäåííîå íà áàçàðå. ÀÌèõàèë îäíó çà äðóãîé êóðèë ñàìîêðóòêè, ñòàðà-ÿñü íå ïîäàâàòü âèäó, ÷òî îí ÷åì-òî îçàáî÷åí.

Òàê è äîåõàëè äîìîé. Âûãðóçèâ ïîêóïêè, Ìè-õàèë ðàñïðÿã ëîøàäü, ïîäñûïàë êîðìó è ïðèñåëâîçëå ñòîëà. Íó, ïîêà, àòàìàí!- çâó÷àëè â óøàõñëîâà Èâàíà Àêñåíîâà. È ïðèõîäèëî óáåæäåíèå:íà íåãî, íà àòàìàíà, ðàññ÷èòûâàþò. Êàê òóò áûòü?Äóìàé, Ìèøêà, äóìàé! Òåïåðü òû íå îäèí. Ñíîâàâçÿòü ñàáëþ â ðóêè, ïîâåñòè âàòàãó íà ñîâåò÷èêîâè ïàðòèéöåâ?

À êàê æå òîãäà Îêñàíà ñ îæèäàåìûì ïåðâåíöåì?×òî áóäåò ñ èõíèì ñåìåéíûì ãíåçäîì, â êîòîðîåîí âëîæèë ñòîëüêî ñèë è óþò êîòîðîãî ñòàë îêðó-æàòü ñî âñåé ïîëíîòîé? Äà è â ñåëå, ïîõîæå, åãî ïðè-íÿëè çà ñâîåãî. Íèêòî, äàæå êîìíåçàìîâöû, íåóñîìíèëèñü â ïîäëèííîñòè ïðåäúÿâëåííûõ èì äî-êóìåíòîâ. Æèâè, òðóäèñü, îæèäàé íàñëåäíèêà! Ñè-ëåíîê íà êðåñòüÿíñêèé òðóä õâàòàåò, à óìåíèå ïðè-õîäèò âî âðåìÿ ðàáîòû. Äà è êîå-÷òî îñòàëîñü èçäîáûòûõ ðàíåå öåííîñòåé, à ýòî âñåãäà äåíüãè...

Íåò, åãî ñåìüÿ íå áóäåò áåäñòâîâàòü. È õâàòèòñ íåãî ïðîøëîãî! Âñïîìíèëàñü áåñåäà ñ åâðååì èçñåëà ïîä Êðèâûì Ðîãîì. Ìóäðûé ÷åëîâåê áûë!Êàêèå ïîãðîìû íè ïðîêàòûâàëèñü ÷åðåç åãî ñóäü-áó: è äåíèêèíñêèå, è ãàéäàìàöêèå, è ïðîñòî áàí-äèòñêèå, îíè íå ñëîìèëè Ëàçàðÿ Íàãèíñêîãî. Îä-íàæäû Èâàíîâ îñòàíîâèëñÿ ó íåãî. Áûë âñòðå÷åíñ óãîùåíèåì, à òàì è áåñåäà çàâÿçàëàñü. Äà äîâîëü-íî îòêðîâåííàÿ.

- Âû, Ìèøà, íå íàëåò÷èê, - óòâåðæäàë Ëàçàðü. Íå-å, íå íàëåò÷èê, ýòî êàê ïèòü äàòü.

- À êòî ÿ? óäèâèëñÿ àòàìàí.- Âàì ÿ èìåþ ñêàçàòü, òîëüêî ðàäè Áîãà, íå

îáèæàéòåñü, âû, Ìèøà, íè òî, íè ñå, äà ïðîñòèòìåíÿ Âñåìîãóùèé! Âàì, íàâåðíîå, îáèäíî ñ ìîèõñëîâ? Àé, àé, ïðîñòèòå ñòàðîãî åâðåÿ, íî âåäü äî-ãîâàðèâàëèñü î ÷åñòíîé áåñåäå! Ñíèìèòå ãíåâ ñëèöà, ðàçîæìèòå ðóêó, âîçüìèòå âîò ýòó ðþìêó!Äà îíà æå óñòàëà âàñ æäàòü! Ïîâåðüòå ñòàðîìó,îí íå ñî çëà ãîâîðèò, à ñ ïðàâäû. Âîò, ïîêà âû çà-êóñèòå, ÿ îáîñíóþ, ÷òî òàêîå â ìîåì ïîíÿòèè Íèòî, íè ñå. Íå íàëåò÷èê âàøè íå ãðàáÿò è íå áüþò

áåç äåëà, - íî è íå àíãåë, âåäü íàëåòû áåç êðîâè íåîáõîäÿòñÿ. Äóìàþ, âû ïðîñòî ïîïàëè íå â ñâîå âðå-ìÿ. Ðåâîëþöèÿ ñäåëàíà áåç âàñ. Êàêàÿ-íèêàêàÿ, àñäåëàíà, ëó÷øå áû ÿ íå áûë ñ íåþ çíàêîì! Äåëàëàñüäëÿ ëþäåé. Îêàçàëîñü, ïîáåé ìåíÿ Áîã, íå äëÿ âñåõ, àäëÿ òåõ, êòî ñóìåë. À òåì, êòî ýòó ìàäàì-ðåâîëþöèþäåëàë, äîñòàëàñü äûðêà îò áóáëèêà. Âîò îíè, îáèæåí-íûå, è âçÿëèñü çà ðóæüå. È âû, Ìèøà, âçÿëèñü çà ñàá-ëþ, ïîâåëè çà ñîáîé îáèæåííûõ. È ÷òî, ÿ âàñ ïðîøó,ìíîãî çà âàìè ïîøëî? Ñîòíÿ? Äâå, òðè? À ñêîëüêî çàâàìè íå ïîøëî, õîòü è æèòü äàëüøå íåêóäà? Òûñÿ÷è.À ïî÷åìó? Äà óñòàëè îò âîéíû. Ïîæàëóé, íàäîëãîóñòàëè. Ê òîìó æå âû, ñëàâÿíå, âñåãäà íàäååòåñü, ÷òîãäå-òî âïåðåäè ëó÷øåå. Âîò è äîãîíÿåòå. Íî åñòü ëèîíî òàì, âïåðåäè? Âîò â ÷åì âîïðîñ. È, ìîæåò, ñòîèòîñìîòðåòüñÿ, ïîïðîáîâàòü âñå èñïðàâèòü íå ñàáëåé,à ìóäðîé ãîëîâîé? ß ëè÷íî òàê ñ÷èòàþ. Íå èñêëþ-÷àþ ÷òî ñòàðûé åâðåé îøèáàåòñÿ. Âû ïåéòå, Ìèøà,ïåéòå! È ïðîñòèòå Ëàçàðÿ çà áîëòîâíþ.

- Ñïàñèáî çà ïðèåì! ïîäíÿëñÿ àòàìàí èç-çà ñòî-ëà. Ìóäðûé òû ÷åëîâåê, Ëàçàðü. È ñëîâà òâîèñòîèëè âíèìàíèÿ. Íî ñîãëàñèñü, âîëêè íàãëåþòìåíüøå, êîãäà ÷óâñòâóþò áëèçîñòü îõîòíèêîâ. Òàê÷òî íå ñïåøè ñ âûâîäàìè. Âåäü ìû - îõîòíèêè! Èïîêà íàãëåþò âîëêè, íå çàïðÿ÷åì ñàáëè â íîæíû.

- Ìèøà, ÷òî ñëó÷èëîñü? âñòðåâîæåííûé ãîëîñ:Îêñàíà ïðåðâàëà âîñïîìèíàíüÿ. Óæèí íà ñòîëå.Îñòûâàåò!

- Èäó, èäó! ß òóò ñòîéëî ïîäïðàâèë, çàäåðæàëñÿíåìíîãî. Èäó!

Êàê íè ñòàðàëñÿ Ìèõàèë èçîáðàçèòü ñïîêîé-ñòâèå, âñå æ Îêñàíà ïî÷óâñòâîâàëà: ÷òî-òî íå íàøóòêó âçâîëíîâàëî ìóæà. Íî íå ñòàëà ëåçòü ñ âîï-ðîñàìè: íå õîòåëà ïðè òåòóøêå âûÿñíåíèé. È òîëü-êî ïîçäíî âå÷åðîì, êîãäà òåòÿ Ìàíÿ óæå ñïîêîéíîïîñàïûâàëà â ñîñåäíåé êîìíàòå, ïðèæàëàñü ê ìóæó:

- Ìèøà, òû ñåãîäíÿ êàêîé-òî íå òàêîé. ×òî ñëó-÷èëîñü? Íå ìîë÷è, ÷óâñòâóþ, òåáÿ ÷òî-òî ñåðüåçíîâîëíóåò!

- Âåäüìî÷êà òû ìîÿ, îò òåáÿ íè÷åãî íå ñêðîåøü!Íè÷åãî ñåðüåçíîãî íå ñëó÷èëîñü. Ïðîñòî íà áàçà-ðå, êîãäà âû ïîøëè çà ïîêóïêàìè, ïîäîøåë êî ìíåîäèí ìóæè÷îê

- Îí óçíàë òåáÿ? íàïðÿãëàñü Îêñàíà. Ìîæåòäîíåñòè â ìèëèöèþ?

- Äà âðÿä ëè. Îí ïðàâàÿ ðóêà ïàâëîãðàäñêîãîàòàìàíà Àíòèùåíêà, íûíå ïîêîéíîãî. Ðàçãðîìè-ëè ÷åêèñòû åãî âàòàãó, ñàì îí çàñòðåëèëñÿ, íå äàë-ñÿ âçÿòü ñåáÿ æèâûì.

- È òåáÿ çîâóò íà åãî ìåñòî? Ìèøåíüêà, à ìî-æåò, õâàòèò? Çà÷åì? Âîí ñêîëüêî êðîâóøêè ïðîëè-òî! À ÷òî èçìåíèëîñü? Ðîâíûì ñ÷åòîì íè÷åãî. Çàê-ðåïèëèñü ñîâåòû íå ñòîëêíåøü. È â Áèáëèè íà-ïèñàíî, ÷òî âñÿêàÿ âëàñòü îò áîãà!

- Áûëè áû îò áîãà íå ëîìàëè áû öåðêâåé, íåæãëè áû ñâÿòûå èêîíû, ñâÿùåííèêîâ íå ìîðèëè áûïî êàçåìàòàì! Íó, ÷òî òû ñêàæåøü íà ýòî?

8 «Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» 2 / 2 0 1 3

ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ

- Íå çíàþ, Ìèøåíüêà, íå çíàþ. Òîëüêî ñòðàø-íî ìíå, ðîäíåíüêèé, ñòðàøíî! À âåäü òàê õîðîøîáûëî! Ïðèíÿëè íàñ ïî-ëþäñêè, ïðèâåòèëè, êàê ñâî-èõ. È ðåáåíî÷åê ó íàñ ñêîðî áóäåò. Åìó îòåö-êîð-ìèëåö íóæåí. Äà è ÿ áåç òåáÿ íå ñìîãó æèòü. Òûìåíÿ çíàåøü! Íåóæåëè âñå ðóõíåò?

- Ïåðåñòàíü, Îêñàíà! Ïî÷åìó òû ðåøèëà, ÷òîìíå âñå ýòî íåäîðîãî? Äà òû çíàåøü, êàê ÿ æäó ðîæ-äåíèÿ ñûíà! Âîò è â ïîëå ñêîðî, çåðíî êóïèëè. Äåëáóäåò íåâïðîâîðîò. Õëåáîïàøåñòâîâàòü íàäî, à íåñàáëåé ìàõàòü!

Îêñàíà êðåïêî ïðèæàëàñü ê ìóæó:- Êàêîé òû ó ìåíÿ- Êàêîé?- Õîðîøèé, ëþáèìûé! È óìíûé!Ëåæàëè ìîë÷à. Ìèõàèë ïî÷óâñòâîâàë: æåíà óñ-

íóëà. Îñòîðîæíî ïîäíÿëñÿ ñ ïîñòåëè, âûøåë â ñåíè,ïðèñåë íà ëàâêó.

Îãîíåê òîëñòåíüêîé öûãàðêè-ñàìîêðóòêèâãëÿäûâàëñÿ â òåìíîòó. Äûì íå óñïîêàèâàë.Ïðîáëåìà, êàê áûòü äàëüøå, íå îòãîíÿëàñü êðåï-êèì òàáàêîì-ñàìîñàäîì. Êàê ïîñòóïèòü äàëüøå?Íå ñïåøè! Ðåøåíèå ïðèäåò ñàìî ïî ñåáå. Òàêèïðàâ áûë Ëàçàðü: íàäî âñå äåëàòü òàê, ÷òîáûñíîâà íå ïîëó÷èòü äûðêó îò áóáëèêà. Äà è êòî,ïî áîëüøîìó ñ÷åòó, ïîéäåò âîåâàòü ñ óêîðåíèâ-øåéñÿ óæå ñîâåòñêîé âëàñòüþ? Äåñÿòêè ïðîæèâòûñÿ÷? ×òî, âûõîäèò èíòåðåñíàÿ àðèôìåòèêà? À÷åãî æå òû õîòåë, íåäîáèòûé àòàìàí? Òûñÿ÷èâîåâàòü íå ïîéäóò, ïîòîìó ÷òî íàäåþòñÿ íà ëó÷-øåå. Âîò óæ äåéñòâèòåëüíî, ìóæèê íå ïåðåêðåñ-òèòñÿ, ïîêà ãðîì íå ãðÿíåò. À òåì âðåìåíåì àãè-òàòîðû íàðèñóþò åìó òàêîå ñ÷àñòëèâîå áóäóùåå,÷òî è ãðîìà íå èñïóãàåòñÿ. Íåò, ñïåøèòü íåëüçÿ.Âîò ïîýòîìó íàäî ïîâèäàòüñÿ ñ Àêñåíîâûì, ïî-òîëêîâàòü ïî äóøàì, äîíåñòè ñâîå ìíåíèå. Âîòîòñååìñÿ îáÿçàòåëüíî ñúåçäèì ê ïàñå÷íèêó. Íàòîì è ïîðåøèë.

 òðóäàõ åæåäíåâíûõ ëåòåëè äíè.Íà çàïóùåííûõ áåç ìóæñêèõ ðóê ïîëå òåòè

Ìàíè ðàáîòû áûëî ñ ëèõâîé: âñïàõàòü, çàáîðîíî-âàòü, ïîäãîòîâèòü çåìëèöó ê ïðèåìó çåðíà. Õîðî-øî, ÷òî íàäåë Ìàòâåÿ áûë ðÿäîì. Õîòÿ ñàì îí ìîãðàáîòàòü òîëüêî â âûõîäíûå äíè, çàòî Ëèçêà çäåñüè íî÷åâàëà áû. Ñ óòðà ñ Îêñàíêîé, êàê äâå ñîðîêè,òðåùàò, âñïîìèíàþò, ïëàíèðóþò, îáñóæäàþò. Èâñ¸ ìåæäó äåë. À äåë è ó áàá â ýòó âåñåííþþ ïîðóïðåäîñòàòî÷íî.

- Òû, Îêñàíêà, íå íàïðÿãàéñÿ! Íåëüçÿ òåáå â çåì-ëå êîâûðÿòüñÿ, - óáåæäàëà Ëèçêà ïîäðóãó. ß ïîâñïàõàííîìó ïðîéäó, áóðüÿí ñîáåðó, à òû ëó÷øåçà êîñòðîì ñëåäè, êóëåø âàðè. Ðàáîòà êàê ðàç äëÿòåáÿ. À òî, íå äàé áîã, íà ïîëå åùå ðîäèøü.

- Äà ÷òî êîñòðó ñòàíåòñÿ! À ñîáèðàòü áóðüÿí íå âåëèêèé òðóä! îòâå÷àëà Îêñàíà.

- Íó, íå ñêàæè! Âîí ãðàáëè êàêèå! Ìèøà, îñòà-íîâè æåíó: íåëüçÿ åé ñ ïóçîì íàïðÿãàòüñÿ!

- À âåäü è ïðàâäà, Îêñàíêà! Áðîñü ãðàáëè! Òûæå ó íàñ êîðìèëèöà âîò è âàðè êóëåø, îí ó òåáÿòàêîé âêóñíûé âûõîäèò! óáåæäàë Ìèõàèë.

- Íó, óãîâîðèëè! îòêëèêíóëàñü Îêñàíà. - Ëàä-íî, áóäó êóëåø âàðèòü.

Áëèæå ê âå÷åðó ïðèøåë Ìàòâåé.- Çàâòðà íà øàõòå âûõîäíîé, - ñîîáùèë. - Òàê

÷òî ÿ, Ìèøà, â ïîëíîì òâîåì ðàñïîðÿæåíèè. Íåçíàþ, êàê è áëàãîäàðèòü òåáÿ. Ñàì áû ÿ íå çíàþ,êîãäà óïðàâèëñÿ ñî ñâîèìè íàäåëàìè!

- Äà ÷òî òû, ñîñåä! - îòìàõíóëñÿ Ìèõàèë. Ýòîâñå Ëèçêà âñïàõàëà, îíà ó òåáÿ âåëèêèé ìàñòåð!

Ïàõëà âçðûõëåííàÿ çåìëÿ, áëàãîóõàë ÷åáðåö,ðîñøèé íà ìåæàõ è âäîëü äîðîãè, çàïàõè ñìåøè-âàëèñü ñ äûìêîì îò ãîëîâåøåê äîãîðàþùåãî êîñ-òðà, íåïåðåäàâàåìûé àðîìàò âåñíû, âäûõàÿ êî-òîðûé õî÷åòñÿ æèòü è òðóäèòüñÿ, è ëþáèòü, è áûòüëþáèìûì.

- Ìàòâåé, à ìû òåáå êóëåøó â êàçàíêå îñòàâè-ëè! Ìèøà ïîçàáîòèëñÿ. Ãîâîðèò, íàäî áóäóùåãîêóìà âêóñíî íàêîðìèòü, à òî ãîëîäíûé ñ øàõòûïðèäåò, óñòàëûé! çàùåáåòàëà Ëèçêà.

- Íó, ñïàñèáî! Ãäå ìîÿ áîëüøàÿ ëîæêà? Âîò ýòà!À âåäü âêóñíî! - Ìàòâåé äîâîëüíî çàìóðëûêàë. Èäîáàâèë: - À òî, ÷òî â êóìîâüÿ çîâåòå, äëÿ ìåíÿáîëüøàÿ ÷åñòü. Íå ïîäâåäó, ÷åñòíîå øàõòåðñêîå! è Ìàòâåé â øèðèíó çàñòó÷àë ëîæíîé ïî êîòåëêó.

- Íó, ÷òî, áðàò, òåïåðü êóðÿòèíîé çàêóñèì? -Ìàòâåé äîñòàë óâåñèñòûé êèñåò. Òóò áðàòåëüíèêñâîåãî òàáà÷êó ïîäîãíàë, áîãäàíîâñêîãî. Õâàñòàë-ñÿ, ÷òî òàáàê - äèâî. Âîò è ïîïðîáóåì.

- Íó, âû ñåáå êóðèòå, à ìû ñ Ëèçêîé äîìîé ïî-øëè. Ó íàñ åùå áàáüè äåëà åñòü. Ïîøëè, ïîäðóãà! -Îêñàíà âçÿëà ëîøàäêó çà óçäó.

- Âîò, è ëîøàäêó íàêîðìèëè! Íàìàÿëàñü, áåä-íÿãà, çà äåíü, - Ëèçêà ïîòðåïàëà êîíñêóþ õîëêó èäîáàâèëà: - Êîðìèëèöà òû íàøà!

- À òû ÷òî, íà êîðìèëüöåâ íå òÿíåø? - â îäèíãîëîñ çàêðè÷àëè ìóæ÷èíû. Íàì, âûõîäèò, òåïåðüïîëíûé ðàñ÷åò?

- Äà òÿíåòå, òÿíåòå íà êîðìèëüöåâ! - çàñìåÿëèñüæåíùèíû.

Êóðèëè ìîë÷à. Òèøèíó íàðóøèë Ìèõàèë:- À òàáà÷îê ñòîÿùèé! Óìååò òâîé áðàò ïîäî-

áðàòü ñîðò!- Óìåòü-òî óìååò, äà íå äî òîãî åìó òåïåðü. Â

êóëàêè çàïèñàëè. Åãî-òî â êóëàêè! - ñî çëîñòüþñïëþíóë Ìàòâåé. Ïî÷èòàé, âñþ ãðàæäàíñêóþ îò-âîåâàë. Ïðè âçÿòèè Ïåðåêîïà îòëè÷èëñÿ, ñàì êî-ìàíäèð Ôðóíçå åãî îòìå÷àë. Òîãäà áûë õîðîøèì,íóæíûì. À òåïåðü - êóëàê, ñ÷èòàé, êîíòðà.

Ìèõàèë ìîë÷à ñëóøàë íåâåñåëûé ðàññêàç.Ñêîëüêî òàêèõ è ïîäîáíûõ èñòîðèé ïðèõîäèëîñüñëûøàòü îò ëþäåé, ïðèáèâøèõñÿ â åãî âàòàãó! Áëî-õèí, Ìàëåâàííûé, Ïîðè÷åíêî  ïàìÿòè âñïëû-âàëè ëèöà áîåâûõ ïîáðàòèìîâ, îáèæåííûõ è óíè-æåííûõ ñîâåò÷èêàìè, ëþäåé, áåç âèíû âèíîâàòûõ,

9

âîçâåäåííûõ â ðàíã âðàãîâ âëàñòüþ, çà êîòîðóþáîëüøèíñòâî èç íèõ âîåâàëè!

È ñíîâà äóøó òåðçàëî ñîìíåíèå: à íå ðàíî ëèîí óñïîêîèëñÿ?

Âñå-òàêè íàäî ïðîâåäàòü Àêñåíîâà, âåäü îáå-ùàë...

À ñëîâ íà âåòåð Ìèõàèë íå áðîñàë. Íî åãî îò-ëó÷êà - ýòî íîâûå ïåðåæèâàíèÿ Îêñàíû, ñëåçû, óãî-âîðû. Îé, êàê áû íå õîòåëîñü ýòîãî! Íî ñèòóàöèþíåîæèäàííî ðàçðóëèë Ìàòâåé.

- Ìèøà, ó ìåíÿ ê òåáå ïðîñüáà: îòâåçè â Áîãäà-íîâêó. Õî÷ó ñ ñåëüñîâåòîì ïîòîëêîâàòü. Òàì æåÊîæóøíûé, ñ êîòîðûì ìû âìåñòå âîåâàëè, âåðõî-âîäèò. Ïðàâèëüíûé âðîäå ìóæèê. Õî÷ó ïîñìîò-ðåòü åìó â ãëàçà, ñïðîñèòü: ÷åì æå òû äóìàë, ãàä,çàïèñûâàÿ ìîåãî áðàòà, áûâøåãî êðàñíîàðìåéöà,â êóëàêè? Íå ïîøåë â êîììóíó çíà÷èò, âðàã? Äàòû ÷òî, ñîâñåì îôîíàðåë? Âîò òàê è ñïðîøó åãî,Ìèøà.

- À ïîìîæåò? - ñïðîñèë Ìèøà.- Äà íåóæåëè ó íåãî ñìàçêà â ãîëîâå çàêîí÷è-

ëàñü?! äåðíóëñÿ Ìàòâåé. Íó êàêîé èç ìîåãî áðà-òà êóëàê? Âîñüìåðî äåòèøåê äà ìàòü ñòàðóõà, èçáàõèëåíüêàÿ äà ëîøàäêà ñ æåðåáåíêîì âîò è âñååãî ñîñòîÿíèå! Íåò, ïîåõàëè, Ìèøà, ÿ åìó âñå ðàñ-òîëêóþ, ðàçëîæó ïî ïîëî÷êàì!

- Ïîåõàëè, ïîåõàëè! ñîãëàñèëñÿ Ìèõàèë. Àâîñü è äîáüåìñÿ ÷åãî-òî.

*** Ïðåäñåäàòåëÿ â Áîãäàíîâêå íå çàñòàëè.- Óåõàë íà ïàðó äíåé â ãóáåðíèþ, - îáúÿñíèë

ñòîðîæ. Ñåãîäíÿ óòðîì óåõàë.- Áóäó îæèäàòü! áåñïðåêîñëîâíî çàÿâèë Ìàò-

âåé. À òû, Ìèøà, ïîåçæàé äîìîé, óñïîêîé áàá.ß ñàì ïîòîì äîáåðóñü.

***Ëîøàäü ìåäëåííî ïëåëàñü ïûëüíîé äîðîãîé.

Òåðíîâêà ñïàëà Âîò áû è ñàìîìó âçäðåìíóòü -ïîäóìàë Ìèõàèë. Íî îñòàíàâëèâàòüñÿ íå ñòàë: êÀêñåíîâó ëó÷øå íî÷üþ ÿâèòüñÿ. Íå ñâåòèòüñÿ ïå-ðåä ñîñåäÿìè.

Âîò è îêðàèíà ñåëà. Âûãëÿíóë ìåñÿö, êàê áûèíòåðåñóÿñü: à ÷òî çà ÷óæàê çäåñü â òàêóþ ïîðó? Àçàîäíî îñâåòèë âñå âîêðóã: äàâíî íåìàçàíóþ õàòó,ðîâíûå ðÿäû äåðåâüåâ.

Ïðèåõàëè, ïîíÿë Ìèõàèë è îñòàíîâèëñÿ íàïðî-òèâ äâîðà. Ïà÷å ÷àÿíèÿ, âûçûâàòü Àêñåíîâà íåïðèøëîñü. Èç-ïîä ðàçëîæèñòîé ãðóøè ìåëüêíó-ëà òåíü, è çíàêîìûé ãîëîñ ïðîèçíåñ:

- Êîãî çäåñü íîñèò ïðîòèâ íî÷è?- Àêñåíîâ?- Íó, ÿ.- ×òî-òî òû ãîñòÿì íå î÷åíü ðàä! À âåäü ñàì ïðè-

ãëàøàë! Òàê ÷òî, ïðîåçæàòü äàëüøå?- Èâàíîâ? Íó, íàêîíåö-òî! Äàâàé, ðàñïðÿãàé ëî-

øàäêó, ñìîðèëàñü, íåáîñü! ß óæå äóìàë, ÷òî òû íå

ïðèåäåøü. À òóò íà òåáå! ñîáñòâåííîé ïåðñîíîé, -ðàäîñòíî áàñèë Àêñåíîâ. Çàõîäè, àòàìàí, â èçáó! õîçÿèí îòêðûë äâåðü. Çäåñü åùå ãîñòè åñòü. Òûÿâèëñÿ êàê ðàç âîâðåìÿ!

Âñïûõíóëà ñïè÷êà, âûõâàòèâ èç òåìíîòû ñèëó-ýòû íåñêîëüêèõ ÷åëîâåê, ëåæàâøèõ íà ëàâêàõ âäîëüñòåí.

- Êîãî òàì åùå ïðèâåëî? ðàçäàëñÿ íåäîâîëü-íûé ãîëîñ èç óãëà, Ïîñïàòü íå äàþò!

- Âñòðå÷àéòå àòàìàíà! îòâåòèë Èâàí Àêñåíîâ.- À ýòî ìû åùå ïîñìîòðèì, ÷òî çà àòàìàí! Òàê

ñêàçàòü, íà îùóïü ïðîâåðèì! Åñëè íå òî, íà íîæè-÷åê ïîñàäèì! - âçúåðîøåííûé ìóæè÷îê äîñòàë èçãîëåíèùà ñàïîãà äëèííîå áëåñòÿùåå ëåçâèå.

Óâèäåííîå è óñëûøàííîå áóêâàëüíî âçáåñèëîÌèõàèëà:

- Ýòî òû, æëîá, ìåíÿ ïóãàòü âçäóìàë? Ìåíÿ?Ïóãàòü? - ðàçäåëüíî è ñ õðèïîòöîé â ãîëîñå ïðîèç-íåñ àòàìàí, è â òó æå ñåêóíäó ìóæè÷îê âñêî÷èë ñëàâêè, áðîñèëñÿ âïåðåä è, íàòêíóâøèñü íà êóëàêàòàìàíà, îòëåòåë â óãîë. Ñ äðåáåçãîì âûïàë èç ðóêèíîæ.

- Åùå æåëàþùèå åñòü? - Ìèõàèë ðàçîøåëñÿ íåíà øóòêó.  îòâåò òèøèíà. Ñòðàííî, íî è Àêñå-íîâ ìîë÷àë. ×òî ýòî? Ëîâóøêà? Òàê íå òîãî ïîé-ìàëè! Ìãíîâåíèå è ñòâîë ðåâîëüâåðà áîëüíî óò-êíóëñÿ â áîê Àêñåíîâó:

- À òû, Èâàí, ïåðâûì îòâåòèøü çà òàêîå ãîñòåï-ðèèìñòâî. Íà ïðàâàõ õîçÿèíà.

- Íå ñåð÷àé, àòàìàí, íå ñî çëà ýòî âñå! Íàðîäòåíè ñâîåé ñòàë áîÿòüñÿ. Íåò íèêîìó äîâåðèÿ! Âîòè âñïûëèë Àðõèï. Íî òû åãî, ïîõîæå, îñíîâàòåëü-íî îñòóäèë. Ëàäíî, íå äî îáèä. Ñàäèñü, áóäåì ãî-âîðèòü. Íà âîò, âûïåé! - è äî ïîëîâèíû îïóñòîøåí-íàÿ îãðîìíàÿ áóòûëü çàáëåñòåëà â ðóêàõ Àêñåíî-âà: - Ñàäèòåñü ìóæèêè, âûïüåì, ñ àòàìàíîì ïîçíà-êîìèòåñü.

- À ýòî åùå âîïðîñ, àòàìàí ëè îí íàì? È âîîá-ùå, íóæíû ëè íàì ïîâîäûðè? Ñàìè ñ óñàìè. À ïî-çíàêîìèòüñÿ äàâàé. ß Øåëåïîâ Èâàí. Íó, Àêñå-íîâà òû çíàåøü, à ñ Àðõèïîì Âîðîíêèíûì ÷åðåçêóëàê ïîçíàêîìèëñÿ. Êàê, Àðõèï, â ãîëîâå ãóäèò?Âîò íàóêà áóäåò íå âûìàõèâàé íîæè÷êîì. Íó, áó-äåì!

Äðóæíî çâÿêíóëè íàïîëíåííûå ñàìîãîíîì äîêðàåâ ñòàêàíû.

- Ýõ, êðåïêà ñîâåòñêàÿ âëàñòü! âûäîõíóë, îñó-øèâ ïîñóäó, Àêñåíîâ. - Íî ìû åå îäîëååì!

- Ñóäÿ ïî ïóñòûì áóòûëêàì, ñ âå÷åðà îäîëåâàå-òå? Äà, âîÿêè âû çíàòíûå! - Ìèõàèë îòîäâèíóë íà-ïîëíåííûé ñòàêàí. ß äóìàë, îáñóäèì âñå íà òðåç-âóþ ãîëîâó, ïðèêèíåì, ÷òî è êàê. Âðåìÿ ëè áðàæ-íè÷àòü?

- À òû íàì íå óêàç! îáîçëåííî çàêðè÷àëè ìóæè-êè. Áåç òåáÿ âñå ðåøåíî! Õî÷åøü ïðèñîåäèíÿéñÿ,íå õî÷åøü ñêàòåðòüþ äîðîãà! À ìû óòðå÷êîì íà-÷èíàåì.

Ìèõàèë ðåçêî âñòàë èç-çà ñòîëà:

10 «Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» 2 / 2 0 1 3

ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ

- Äà, ÿ âàì íå óêàç è â àòàìàíû íå ëåçó! Íî äåëîâû çàìåñèëè ñåðüåçíîå, êðîâàâîå. Ãîëûìè ðóêàìèñîâåòñêóþ âëàñòü íå âîçüìåøü! Ýòî íå áóòûëü ñ ñà-ìîãîíîì óíè÷òîæàòü: îðóæèå íàäî, áîåïðèïàñûè ÷åòêèé ïëàí. Ó âàñ õîòü îäèí ïóëåìåò èìååòñÿ?Ëè÷íî ÿ â ýòîì î÷åíü ñîìíåâàþñü!

- À òû íå ñîìíåâàéñÿ! Èâàí Øåëåïîâ, ÷óâñòâî-âàëîñü, óæå âèäåë ñåáÿ â ðîëè âîæàêà âîññòàâøèõìàññ. Ëþäåé ïîäíèìàåì, è ïîéäåì ñíà÷àëà ïîñåëàì, ïîòîì è çà ãîðîäà âîçüìåìñÿ. Òåïåðü, êàêíàñ ãðàáÿò ñîâåò÷èêè äà ïàðòèéöû ñ óïîëíîìî÷åí-íûìè, íå áóäåò. Ñêîëüêî ìîæíî îòäàâàòü õëåá äîçåðíûøêà, íàøèìè ìîçîëÿìè âûðàùåííûé! Äàîíè ñêîðî è çà âîçäóõ, êîòîðûì äûøèì, íàëîãèïîòðåáóþò! Èíà÷å - êóëàê èëè ïîäêóëà÷íèê, à çíà-÷èò, âðàã! Ê òàêîé ëè âëàñòè ìû ñòðåìèëèñü, ïðî-ëèâàÿ êðîâü â ãðàæäàíêó?! Ëàäíî, èäè, áðàòîê! Íåíàøèì òû äóõîì äûøèøü! Ìíîãîãî íå ïîíèìà-åøü! Õîòÿ áû òîãî, ÷òî ìû è êîïüÿìè óíè÷òîæèìñóïîñòàòîâ. Ó íèõ æå è îðóæèå âîçüìåì! À òû óõî-äè îò íàñ, îò ãðåõà ïîäàëüøå!

- Íó, ñïàñèáî! âûäàâèë èç ñåáÿ Ìèõàèë. -Æàëü, ÷òî âðåìÿ ïîòåðÿë, âàñ ñëóøàë! ×óäèòå, êàêçíàåòå! Äàé, Áîã, óäà÷è! è îí çàõëîïíóë çà ñîáîéäâåðü.

***Òåëåãà ìåäëåííî ïëåëàñü ïî äîðîãå. Îäíà çà äðó-

ãîé âûêóðèâàëèñü ñàìîêðóòêè. Áûëî äî îäóðè îáèä-íî. Íå çà òî, ÷òî íå ïðèçíàëè åãî âîæäåì, íåò! Ïîóïðÿìñòâó, à áûñòðåå ñ áîäóíà, âûçâàííîãî áîëüøèìêîëè÷åñòâîì âûïèòîãî, ìóæèêè ïîðåøèëè, ÷òî èììîðå ïî êîëåíî, ÷òî áåç ïîäãîòîâêè, áåç íàäëåæà-ùåãî âîîðóæåíèÿ, áîåâîãî îïûòà îíè ïîêîí÷àò è ñêîììóíàìè, è ñ ïðîäíàëîãàìè, è ñ ðàñêóëà÷êîé. ×òîïîäíèìóò øèðîêèå ìóæñêèå ìàññû è ïîâåäóò èõ,ñìèíàÿ î÷àãè óæå óêðåïèâøåéñÿ âëàñòè.

À âåäü åãî áîåâîé îïûò íàâåðíÿêà ïðèãîäèëñÿáû! Èìåííî îí, áîåâîé îïûò, ïîäñêàçûâàë, ÷òî çà-äóìàííîå áåç íàäëåæàùåé ïîäãîòîâêè âîññòàíèå íè ÷òî èíîå êàê àâàíòþðà. Äà è âðåìÿ, âûáðàí-íîå äëÿ ýòîãî, ñîâñåì íå ïîäõîäÿùåå. Ìóæèêè çà-íÿòû ïîñåâíîé. Âåäü âåñåííèé äåíü ãîä êîðìèò!Ïîýòîìó èì íå äî ñ÷åòîâ ñ äåéñòâóþùåé âëàñòüþ.Íî òî, ÷òî áóäåò áîëüøîå êðîâîïðîëèòèå, Ìèõà-èë ÷óâñòâîâàë ñî âñåé îñòðîòîé. È ìîçã ñâåðëèëâîïðîñ: À çà÷åì?

***Ïîä óòðî ïðèåõàë â Ìàðüåâêó.Òèõîíå÷êî ðàñïðÿãàë ëîøàäêó, ÷òîáû íå ðàç-

áóäèòü äîìàøíèõ. Íî â äîìå íå ñïàëè:- Ìèøà ïðèåõàë! ïîñëûøàëñÿ ðàäîñòíûé ãî-

ëîñ Îêñàíû. À ìû ñ Ëèçêîé ðåøèëè âàñ âìåñòåîæèäàòü.

- À Ìàòâåé ãäå? ×òî ñ íèì? - çà÷àñòèëà âîïðî-ñàìè Ëèçêà.

- Îñòàëñÿ â Áîãäàíîâêå. Ïîâèäàåò ïðåäñåäàòåëÿ

ñåëüñîâåòà, ïîãîâîðèò ñ íèì è âåðíåòñÿ. Âåëåë îæè-äàòü áåç ïàíèêè. Âñå áóäåò õîðîøî! Òàê è ñêàçàë.

Óñëûøàííîå ìàëî óòåøèëî Ëèçêó: Îé, ÷óâ-ñòâóþ, áåäà ïðèøëà! - çàãîëîñèëà îíà.

***Óòðîì â Áîãäàíîâñêîé öåðêâè óäàðèëè â êîëî-

êîëà. Ïðèáåæàâøè íà ñïîëîõ, êðåñòüÿíå óâèäåëèâîîðóæåííóþ îáðåçàìè, îõîòíè÷üèìè ðóæüÿìè,ñòàðûìè âèíòîâêàìè, à òî è ïðîñòî âèëàìè, òîë-ïó. ×òî ñëó÷èëîñü?- ñïðàøèâàëè äðóã äðóãà.

- Ìû ïðèøëè îòáëàãîäàðèòü ñîâåòñêóþ âëàñòüçà îòîáðàííûé õëåá, çà äóðàöêèå êîëõîçû, â êîòî-ðûå âñå, ÷òî èìååøü, îòäàâàé, çà èçäåâàòåëüñòâîíàä ñåëÿíèíîì, çà ÷òî, ÷òî çåìëþ, íàøèì ïîòîìïðîïàõàííóþ, îòáèðàþò! Ïîøëè ñ íàìè, à òî íåòîëüêî çåìëèöó æåí â êîëõîç ñäàâàòü ïðèäåòñÿ! âûêðèêèâàëè âîæàêè.

Âîññòàíèå! Ñëàäêîâàòûé ïðèâêóñ âñåäîçâîëåí-íîñòè, âîçìîæíîñòè ñâåñòè ñ÷åòû ñ ëèõîäåÿìè ïüÿ-íèë. È òîëïà âîñòàâøèõ ðîñëà íà ãëàçàõ. À âñêî-ðå, ðàçäåëèëâøèñü íà îòðÿäû, îíà õëûíóëà ñåëà-ìè Êàõîâêà, Íîâàÿ Äà÷à, õóòîðàìè Âîäÿíîå, Ïó-òÿòèíî. Øëà õëàäíîêðîâíàÿ ðàñïðàâà ñ ñîâåòñêèìè ïàðòèéíûì àêòèâîì, óïîëíîìî÷åííûìè ðàéèñ-ïîëêîìà.

Ê âå÷åðó âîññòàíèå ðàçãîðåëîñü â Áîãäàíîâî-Âåðáêàõ, Òåðíîâêå, Ñîëíöåâî. ×òîáû ìåñòíûå ñî-âåòñêèå ðóêîâîäèòåëè íå ìîãëè ñâÿçàòüñÿ ñ îáëàñ-òíîé âëàñòüþ, îáîðâàíà òåëåôîííàÿ ëèíèÿ. Àêñå-íîâ, Øåëåïîâ è Âîðîíèí íîñèëèñü ìåæäó ãðóïïà-ìè âîññòàâøèõ, ïðèçûâàÿ èõ èäòè íà Ïàâëîãðàä.Èì êàçàëîñü, ÷òî íàðîäíûé êðîâàâûé ïîðûâ íå îñ-òàíîâèòü. À òåïëûé ñîëíå÷íûé äåíü îáåùàë ïîáå-äó è íàñòîÿùóþ ñâîáîäó.

***Èíôîðìàöèÿ î ïàâëîãðàäñêîì âîññòàíèè ïîñòó-

ïèëà ê ðóêîâîäñòâó îêðóãà íà ñëåäóþùåå óòðî.Íåìåäëåííî íà áîðüáó ñ âîññòàâøèìè áûë íàïðàâ-ëåí îòðÿä èç 35 ÷åêèñòîâ è äâóõ ñîòåí ìèëèöèîíå-ðîâ îðãàíèçîâàííûõ, õîðîøî âîîðóæåííûõ. Íåæàëåÿ ïàòðîíîâ, ñòðî÷èëè ïóëåìåòû. Òîëïû âîñ-ñòàâøèõ òàÿëè íà ãëàçàõ. Äà è êóäà èì, íå îðãàíè-çîâàííûì, êàê íàäëåæèò, íå çíàþùèì òàêòèêè èñòðàòåãèè áîåâûõ äåéñòâèé, ïî÷òè áåçîðóæíûì, óñ-òîÿòü ïåðåä íàñòîÿùåé ñèëîé? Âîò òóò áû ïðèãî-äèëñÿ îïûò àòàìàíà Ìèõàèëà Èâàíîâà, åãî ñîâå-òû è ïðåäîñòåðåæåíèÿ, íàä êîòîðûìè âîæàêè âîñ-ñòàâøèõ ïðîñòî ïîñìåÿëèñü!

***Ìèõàèë óæå òðåòèé ÷àñ ðóáèë äðîâà. Íàñòðîå-

íèå áûëî õóæå íå ïðèäóìàåøü. Äàæå Îêñàíà íåîòâëåêàëà åãî, ÷óâñòâîâàëà: íå äî ðàçãîâîðîâ åìó.×òî-òî ñëó÷èëîñü, à ÷òî íå çíàëà. È ýòî ïóãàëî.

Êàê-òî íåîæèäàííî âî äâîðå ïîÿâèëñÿ Ìàòâåé.Íà ùåêå êðîâü, â ðóêàõ îáðåç.

11

- Ìèøà, áðîñü òû ñâîè äðîâà! Ïîøëè ñ íàìè!Ëþäè ìû èëè òâàðè? Ñêîëüêî òåðïåòü ìîæíî?Áðàòêà ìîåãî íè çà ÷òî ðàññòðåëÿëè, ñåìüþ ýòà-ïîì ïîãíàëè! À ìåíÿ ñòàðûé çíàêîìûé ïðåäñåäà-òåëü ñåëüñîâåòà òàê ïðèâåòèë - äî ñèõ ïîð ðåáðàáîëÿò! Îäíèì ñëîâîì, òû ñ íàìè?

Êðîâü óäàðèëà â âèñêè àòàìàíà:- Ïîãîäè, Ìàòâåé, êîå-÷òî ïðèõâàòèì. ñàðàå íåäàëåêî îò ñòîéëà ëåæàëî ñåíî. Èç-

ïîä íåãî Ìèõàèë âûòàùèë çàâåðíóòûé â ñóêíîäëèííûé òîëñòûé ïðåäìåò.

- Ïóëåìåò! âîñòîðãíóëèñü ïîäøåäøèå ìóæè-êè. Òåïåðü íàì è ÷åðò íå ñòðàøåí.

- Íà, Ìàòâåé, áåðè, ýòî íàäåæíåå! Ìèõàèëïðîòÿíóë äðóãó ðåâîëüâåð. À âîò è ïàòðîíû êíåìó.

- Îòêóäà ó òåáÿ ýòî áîãàòñòâî? - Ìàòâåé ëþáîâ-íî ãëàäèë âîðîíûå áîêà ðåâîëüâåðíîãî áàðàáàíà.

- Äà íå Ëåâ÷åíêî ÿ, ïîíèìàåøü? ß Èâàíîâ! Êðè-âîðîæñêèé àòàìàí. Ñëûõàëè î òàêîì? - îáðàòèë-ñÿ ê îøàðàøåííûì òàêîé íîâîñòüþ ìóæèêàì. Èòå óòâåðäèòåëüíî çàêèâàëè:

- Âîò è âåäè íàñ!- È ïîâåäó! Íå âïåðâîé! ëèõî ïîäìèãíóë àòà-

ìàí.Ìàòâåé ñìîòðåë óäèâë¸ííî: Ìèõàèëà áûëî íå

óçíàòü. Â÷åðàøíèé õëåáîïàøåö, ïîõîæå, ïðèîá-ðåë ìîðå óâåðåííîñòè, óáåæäåíèÿ, ÷òî èäåò íà ïðà-âîå äåëî.

***À ïðè÷èíû äëÿ óâåðåííîñòè êàê ðàç è íå áûëî.

Âñåãî çà îäèí äåíü ÷åêèñòû çàäóøèëè âîññòàíèå.Îñòàëàñü Ìàðüåâêà. Àòàìàí îòëè÷íî ïîíèìàë: ÷å-ðåç ÷àñ-äðóãîé ïîñëå íà÷àëà áîÿ èõ ñîïðîòèâëå-íèå áóäåò ñëîìëåíî. Íî äàòü ñîâåò÷èêàì õîðîøèéóðîê îíè ñóìåþò. À ýòî óæå íåìàëî. Äîéäåò æå êêðàñíûì âîæäÿì ïîíèìàíèå, ÷òî óãíåòåííûé íà-ðîä íà ìíîãîå ñïîñîáåí, è íå ñòîèò åãî äðàêîíèòü,ïîêà íå ïîäíÿëñÿ âåñü îò ìàëà äî âåëèêà? Òàê ÷òîãèáåëü ìàðüåâñêèõ ïîâñòàíöåâ íå áóäåò íàïðàñ-íîé.

***Âñòðåòèòü êàðàòåëüíûé îòðÿä ÷åêèñòîâ è ìè-

ëèöèîíåðîâ àòàìàí ðåøèë çà ñåëîì: óæ î÷åíü ïîä-õîäèëà äëÿ óñòàíîâêè ïóëåìåòà ëîæáèíêà ñëåâàîò äîðîãè. Åñëè äåéñòâèòåëüíî ñ óìîì, ìîæíî ïðî-äåðæàòüñÿ â íåé äîëãî, áåç àðòèëëåðèè íå äîñòà-íåøü. Äà è ïóòü ê îòõîäó åñòü: ñçàäè ãóñòûå êóñ-òàðíèêè, ïîòîì ÿð, äàëüøå ëåñ. Îäíîìó ýòî ïðî-ñòî, à âîò ñ ïðàêòè÷åñêè áåçîðóæíûìè ìóæèêàìè ïðîáëåìà.

Óþòíî óñòðîèëèñü â ëîæáèíêå. Àòàìàí óæåïðèíÿë ðåøåíèå, êàê âñåãäà áûñòðîå è â îñíîâ-íîì áåñïðîèãðûøíîå.

- Ñêàæè áåçîðóæíûì, ïóñòü äîìîé âîçâðàùà-þòñÿ, - îáðàòèëñÿ ê Ìàòâåþ. - Âåäü ïîãèáíóò íèçà ãðîø. Ñêîëüêî ó íàñ ðóæåé? Äâà íà ïÿòíàäöàòü÷åëîâåê? Äà ÷åêèñòû ïåðåäóøàò èõ ãîëûìè ðóêà-ìè! Çíàåòå, ÷òî, ìóæèêè? Äîìîé èäèòå! È òû, Ìàò-âåé, èäè. Îêñàíå ìîåé ïîìîæåøü íà ïåðâûõ ïîðàõ.Âåäü ðîäèò ñêîðî. Æàëü, ñûíà íå óâèæó! Ïðîøóâàñ êàê áðàòüåâ: óõîäèòå! ×åãî ãèáíóòü çàçðÿ! ßîäèí îñòàíóñü. Çà âàñ âñåõ. Çà áóäóùåå. Íå âåê æåêðàñíþêè áóäóò ïàíîâàòü íàä âàìè! Óõîäèòå, ïðî-øó âàñ! Íó, æèâî óõîäèòå! õëîïíóë ëàäîíüþ ïîêîæóõó ïóëåìåòà Èâàíîâ, çàìåòèâ çàìåøàòåëüñòâîìàðüåâöåâ.

- Ìèøà, âîçüìè! Ìàòâåé ïðîòÿíóë òîëüêî ÷òîïîëó÷åííûé ðåâîëüâåð àòàìàíó. Íó êàê æå æèòüïîñëå ýòîãî! - äîáàâèë è ãîðåñòíî âçäîõíóë.

- Ñ÷àñòëèâî æèòü, ñ÷àñòëèâî! ïî÷òè âûêðèê-íóë Èâàíîâ. Íó, âñå, æàðà!

***Ïóëåìåòíûå î÷åðåäè ñëûøàëèñü äàëåêî çà ñå-

ëîì. Àòàìàí íå æàëåë ïàòðîíîâ. Çà÷åì? Âåäü ýòîåãî ïîñëåäíèé áîé!

À âîò è ïîñëåäíèé ìàãàçèí. Íàäî áèòü êîðîò-êèìè î÷åðåäÿìè. ×òîáû áîëüøå íà òîò ñâåò ïðè-õâàòèòü êðàñíþêîâ, ðåøèë.

Íî íàïàäàâøèå âäðóã çàòèõëè. Ñ äåñÿòîê ìèíóòóäàðèëà òèøèíà. Äîëãî! Àòàìàí óñïåë çà ýòî âðå-ìÿ äàæå çàðàíåå ïðèãîòîâëåííîé öûãàðêîé çàòÿ-íóòüñÿ. È ïîíÿë: â àòàêó èäòè áîÿòñÿ. Íî âîò îò-÷åòëèâî ïðîçâó÷àëî: Âïåðåä, ðåáÿòà! - ãðóïïà ìè-ëèöèîíåðîâ áðîñèëàñü ê ëîæáèíêå. Ïóëåìåòíàÿî÷åðåäü çàñòàâèëà èõ ïðèæàòüñÿ ê çåìëå. Ñíîâàêîìàíäà, è àòàêóþùèå êîðîòêèìè ïåðåáåæêàìèâñå áëèæå ïîäáèðàëèñü ê Èâàíîâó. Ñ êàæäûì ðà-çîì èõ ñòàíîâèòñÿ ìåíüøå. È òóò çàìîëê ðàçãîðÿ-÷åííûé ïóëåìåò: ïàòðîíû êîí÷èëèñü. Èâàíîâ äîñ-òàë ðåâîëüâåð. Ïîêà àòàêóþùèå çàëåãëè, ïîïðî-áóþ óéòè!- ìåëüêíóëà ìûñëü.

Ýõ, äàâíî íå ïîëçàë ïî-ïëàñòóíñêè! - îòìåòèëïðî ñåáÿ àòàìàí, ïðîáèðàÿñü ÷åðåç êîëþ÷èé êóñ-òàðíèê. Íàäî ñïåøèòü!

Óæå íà êðîìêå îâðàãà ïî÷óâñòâîâàë ææåíèå âñïèíå. Ïîòåìíåëî âñå: è íåáî, è òðàâà. Îí ëåòåë,óäèâëÿÿñü, íàñêîëüêî æå ãëóáîêèé îâðàã. Èëè óíåãî íåòó äíà âîîáùå? À ïîòîì ïîíÿë: îí íå ïàäà-åò âíèç âûøå è âûøå â áåñêîíå÷íóþ äàëü ïîäíè-ìàåòñÿ, äî êîíöà âûïîëíèâ ñâîþ ìèññèþ íà çåìëå.

12 «Ñ À Ê Ñ À Ã À Í Ü» 2 / 2 0 1 3

ë³òåðàòóðíî-õóäîæí³é ³ ïóáë³öèñòè÷íèé àëüìàíàõ

Îëåêñàíäðà ÂÎÂ×ÅÍÊÎ

ÀBI TUAM VIAM  (Éòè ñâîºþ äîðîãîþ. Ïðîäîâæåííÿ,

ïî÷àòîê ó ¹ 1-2013 ð.)

VIÑâ³òëî, ùî ð³æå î÷³, ãîì³í, ùî âðèâàºòüñÿ ó âóõà

³ òðîùèòü ìîçîê íà òèñÿ÷³ ç³ðîê, íàïðóãà òà ïóëü-ñóþ÷à êðîâ çëèâàþòüñÿ â îäíå ºäèíå âèõ³ä, ³ ïðî-áèâຠêë³òèíè òèõ, õòî âèõîäèòü íà ñöåíó. Âèõ³äçâàëèâñÿ ³ íà Âàñüêà ç Ìóð÷èêîì. Âîíè òàêîæ âèé-øëè íà ñöåíó. Âïåðøå! Áîæå! Çàñë³ïëåí³, íàëÿêàí³, îöå òàê âèñòóï áóäå! Ñïàíòåëè÷åí³ é îãëóøåí³,âîíè òàê-ñÿê çàéíÿëè ñâî¿ ñòàðòîâ³ ïîçèö³¿, ³ íîìåðïî÷àâñÿ. Îäðàçó. Áåç â³äë³êó 3,2,1,0, áåç â³äïîâ³ä-íî¿ êîìàíäè, áåç êðàïëèíè çàñïîê³éëèâîãî ìîëî-êà, áåç ï³äáàäüîðþþ÷îãî ïîãëÿäó êîìàíäèðà Æèò-êà. Ïðîñòî øàëåíî çàãðèì³ëà ìóçèêà, ³ êîòè êèíó-ëèñü âèêîíóâàòè ñâî¿ ä³¿ àâòîìàòè÷íî, íàï³âñâ³äî-ìî, ¿õ êîòÿ÷³ äóø³ óâ³éøëè â ÿêèéñü òðàíñ, âîíè íå-íà÷å áóëè ï³ä ã³ïíîçîì ò³º¿ ìèëîâèäíî¿ æ³íî÷êè, ùî¿õ äðåñèðóâàëà, îêð³ì Æèòêà. Ïåðøèé ðóõ, äðóãèéêðîê, ³ í³áè ÷èÿñü ðóêà, ïðîñòÿãíóòà ³ç ñàìî¿ í³ðâà-íè, íàëàãîäæóâàëà åìîö³¿, ïðîÿñíÿëà ñêóéîâäæåíèéðîçóì, ðîçêðèâàëà ñïî÷àòêó ïðèõîâàí³ òàºìíèö³ñöåíè, ÿê³ ÷åêàëè çà ãàëàñîì ³ ð³çíîáàðâíèì ñâ³òëîìïðîæåêòîð³â. Ñèòóàö³ÿ ïîòðîõó íàëàãîäæóâàëàñÿ.Íà÷å êð³çü ïðèçìó, ³ç ÿñêðàâîãî ïñèõîäåë³÷íîãîì³ñèâà, ùî áóëî â î÷àõ ãåðî¿â, ïîòðîõó ôîðìóâà-ëèñü, íàðîäæóâàëèñü, âèëèâàëèñü, ÿê êåëèõ ç³ ñêëà,ñòàâàëè îáºìíèìè ãëÿäà÷³, êóë³ñè, ñòåëÿ, ï³äëîãà,à íà í³é âëàñí³ òðåìòÿ÷³ ëàïè.

Êîëè ñèòóàö³ÿ ïðîÿñíèëàñü, ñòàëî ëåãêî, íà÷åï³ñëÿ ïðîñâ³òëåííÿ, õî÷à ñâ³òëà áóëî ³ òàê çàáàãàòî.Êîòè âæå ñâ³äîìî ïîñì³õàëèñü ³ íàâ³òü ï³äìîðãóâà-ëè ïåðøèì ðÿäàì, ñèìïàòè÷íèì ä³â÷àòàì ³ç ðîççÿâ-ëåíèìè ðîòàìè ³ ¿õí³ì ìàòóñÿì, ÷è¿ ïîãëÿäè áëóêà-ëè ïî çàë³. Òå, ùî äî öüîãî áóëî ñòàíäàðòíèì, âðàçíàïîâíèëîñü çì³ñòîì, êîìåòà ðîçïà÷ó çãàñàëà ³ âìè-ðàëà â àòìîñôåð³ ñâÿòà, ó ïåðåä÷óòò³ îâàö³é. Òðþêèâèêîíóâàëèñü ëåãêî. Áîæå, ÿê ãàðíî! Íà-ë³-âî, ïî-êî-ëó, ïî-çà-ëó, òó-äè! Òà ì`ÿ-÷èê âæå ñêà-÷å, òè éî-

ãî ëî-âè! ïðîñï³âóâàâ ðóõè â òàêò ìóçèö³ Ìóð-÷èê, ïîãëÿäàþ÷è íà Âàñüêà, åëåãàíòíî çàïàëþþ÷î-ãî òàíãî ³ç ò³ºþ ìèëîâèäíîþ æ³íî÷êîþ, ùî ¿õ äðå-ñèðóâàëà îêðåìî â³ä Æèòêà ³ çâàëàñÿ, äî ðå÷³, Íà-òàëêîþ. Çàëèøàëîñü ùå òðîõè äî êàíîíàä-îïëåñê³â,äî ïîçäîðîâëåíü, âèãóê³â óð-ð-ð-à!, àëå...

Òå àëå áóëî äóæå ìàëèì, ïðîòå âêðàé íåáåçïå÷-íèì, âîíî áóëî ïî÷àòêîì ê³íöÿ ³ îñåëèëîñü ó ò³ë³ ìèø³,ùî âïåâíåíî ÷èì÷èêóâàëà ÷åðåç çàëó. Ñàìå öþ ìèøó³ ïîì³òèâ Âàñüêî. Ñàìå âîíà, ñàìå ï³ä ÷àñ ¿õíüîãî çÌóð÷èêîì âèñòóïó á³ãëà, òÿãíó÷è õâîñòà, ³ ç â³ðòóîç-í³ñòþ ïåðåâàëþâàëàñÿ ç îäíîãî áîêó íà ³íøèé.

ͳ, íå á³æè! Âàñüêî, çóïèíèñü, à ÿê æå íîìåð?ßê ãëÿäà÷³? Ñò³é!... Àëå áóëî ï³çíî. Ùî òàêå ïî-âèíåí ïåðåä ³íñòèíêòîì? Âàñüêî á³ëüøå íå ì³ã ñòðè-ìóâàòèñü ç³ðâàâñü ç ì³ñöÿ, íàëåò³âøè íà Ìóð÷è-êà, ïîõèòíóâñü ³ ñòðèáíóâ çà ãðèçóíîì. Àæ ðàïòîììèøà çíèêëà. Âàñüêî íå ì³ã ïîâ³ðèòè: ìèø³ éñïðàâä³ íå áóëî. Âîíà â öåé ÷àñ ùàñëèâî çàá³ãëà äîíîðè ï³ä ïåðøèì ðÿäîì, êèíóëà ç ðîòà ïîïêîðí,çàëèøèâøè Âàñüêà îäèí íà îäèí ç îáóðåíîþ Íà-òàëêîþ ³ íå ìåíø îáóðåíîþ ïóáë³êîþ. Éîãî òàÌóð÷èêà õóòêî çàòÿãëè çà êóë³ñè, íà ñöåíó âèá³ãêëîóí, ³ ïðîãðàìà ïðîäîâæèëàñü. Âèñòóï ñê³í÷èâ-ñÿ. Âñå ñê³í÷èëîñü.

VII Íó ÿê òè ëèøåíü äîäóìàâñÿ äî öüîãî? çëèâà

íå ùàäèëà Ìóð÷èêà, à Ìóð÷èê íå ùàäèâ Âàñüêà. Ìîâ÷êè. Âàñüêî ùå ï³âãîäèíè òîìó çàéíÿâ

ïîçèö³þ îáîðîíè ³ íå õîò³â âèçíàâàòè ñåáå âèííèì. Òàê âèéøëî. ² âçàãàë³, ÿ ç ñàìîãî ïî÷àòêó â³äìîâ-ëÿâ òåáå âëàøòîâóâàòèñü òóäè

Áà÷èø, à òè êàæåø, íå íàâìèñíî! Íåïðàâäà, ÿ íå õîò³â! ² íå òðåáà äàâèòè íà ìåíå.

Ðàç òàê âèéøëî, çíà÷èòü, òðåáà. Íå ç÷èíÿé ´âàëòó.ß íàâ³òü íå äóìàâ, ùî

Îòîæ-áî, ùî íå äóìàâ!Ðîçìîâà ïåðåðâàëàñü. Êîæåí ³ç êîò³â ðîçâåðíóâ-

ñÿ ó ïðîòèëåæíèé äðóãîìó á³ê. Çí³ÿêîâ³ë³, ìîêð³,áåçäîìí³, âîíè ìàëè óñå é óòðàòèëè óñå çà ðàç.

À äîù ëèâ, ïðîëèâàþ÷è òóãó çà ìð³ÿìè, ùîíåùîäàâíî çäàâàëèñü ä³éñí³ñòþ. Äîù ëÿïàâ ³ ëÿ-ïàâ, çàëèøàþ÷è áðóäí³ êðàïëèíè íà çåìë³ òà õóòð³.Ñîíöå çàâåðøàëî ñâîþ ïóòü, çàëèøèâøè óñ³õ íàçåìë³ ç ¿õí³ìè òðèâîãàìè, íåâ³äêëàäíèìè ñïðàâà-ìè, ÿê³ ç íîâîþ ñèëîþ ñïàëàõíóòü íàñòóïíîãî ðàí-êó. Äåðåâà õèëèëèñü â³ä òîãî äîùó, ðîçìàõóþ÷èøèðîêèìè ã³ëêàìè; êâ³òêè çàêðèâàëèñü, íàäÿãíóâ-øè íà ñåáå äîùîâèêè ³ç ñèí³õ, ÷åðâîíèõ, á³ëèõ, ðî-æåâèõ, ô³îëåòîâèõ ïåëþñòîê. Ëèø