Download pdf - OCHRONA PRZED WILGOCIĄ I KOROZJĄ ... - Publio.pl · osuszanie całej bryły budynku jednocześnie technologia ekologiczna bez użycia chemii budowlanej bez zasilania prądem bez

OCHRONA PRZED WILGOCIĄ I KOROZJĄ BIOLOGICZNĄ W BUDOWNICTWIE

Poradnik

PRACA ZBIOROWA POD REDAKCJĄ Jerzego Karysia

oraz zasolenia ścian (badanie różnicy pH pomiędzy murem a tynkiem, badanie kondensacji pary wodnej na powierzchni ściany i w jej kapilarnej strukturze, badanie punktu rosy, badania endoskopowe ścian, badanie pól elektromagnetycznych niskich i wysokich częstotliwości itp.). Kolejny etap to dobór i instalacja urządzeń systemu AQUAPOL.Urządzenia te wywołują ruch cząsteczek wody w kierunku ziemi – osuszając mur, wykorzystują jako źródło energii naturalne pole magnetyczne i nie wymagają zasilania prądem elektrycznym. Wraz z usuwaną wodą z muru wyprowadzana jest rozpuszczona w niej część soli. Mur znajdujący się w polu działania systemu AQUAPOL osuszany jest

do poziomu gruntu, do stanu wilgotności naturalnej.Przy poprawnie wykonanej izolacji pionowej oraz wyeliminowaniu naporu wody (gdy działa ona pod ciśnieniem hydrostatycznym) system AQUAPOL gwarantuje osuszenie ścian piwnic. Firma do czasu uzyskania pełnego efektu osuszenia monitoruje jego przebieg, wykonując badania stopnia zawilgocenia (pomiary przeprowadzane metodą grawimetryczną –wagowosuszarkową). Obiekt objęty jest 20-letnią gwarancją utrzymania stanu wilgotności naturalnej.Cechy szczególne systemu AQUAPOL:

gwarantowane zabezpieczenie przed wilgocią kapilarną i trwały efekt osuszeniaosuszanie całej bryły budynku jednocześnietechnologia ekologiczna bez użycia chemii budowlanejbez zasilania prądembez cięcianie zagraża konstrukcji murów i zdrowiu użytkownikówmożliwość prowadzenia prac bez względu na porę rokuszczegółowa procedura diagnostyczna przy wdrażaniu i podczas pomiarów kontrolujących przebieg procesu osuszaniakompleksowa obsługa i doradztwo techniczne.

�

�

�

�

�

�

�

�

�

AQUAPOL POLSKA CPVKrzysztof Tabiś

ul. Żeromskiego 12, 58-160 Świebodzicetel./fax 74 664 71 30/31, 74 854 58 91

[email protected]

BEZINWAZYJNY SYSTEM OSUSZANIA MURÓWCzęsto ingerencja mechaniczna w mury budynku (np. iniekcja, podcinanie muru) jest rozwiązaniem znacznie utrudnionym lub nawet niemożliwym ze względów eksploatacyjnych czy konstrukcyjnych budynku. Wówczas zdecydowaną przewagę zyskują działania nieinwazyjne, takie jak zastosowanie Bezinwazyjnego Systemu Osuszania Murów AQUAPOL.Bezinwazyjny system osuszania murów firmy AQUAPOL pełni w obiekcie budowlanym dwie funkcje: izolacji poziomej (zabezpieczającej przed podciąganiem kapilarnym) oraz osusza obiekt tak zabezpieczony do stanu wilgotności naturalnej. Dodatkową cechą jest aktywne wyprowadzanie wody ze struktury muru, co przy odtworzeniu izolacji metodami mechanicznymi wymaga działań dodatkowych bądź przyjęcia z konieczności formuły długotrwałego oczekiwania na samoistne naturalne wysychanie muru. Wykorzystuje przy tym naturalne zjawiska fizyczne.

Diagnostyka atutem w projektowaniu i renowacji budynkówZgodnie z procedurą firmy AQUAPOL POLSKA CPV przed uruchomieniem systemu badany jest stan techniczny budynku i warunki jego eksploatacji, rozpoznane są wszystkie źródła zawilgocenia. Na tej podstawie definiowana jest rzeczywista potrzeba osuszania.Następnie przeprowadza się szczegółowe badania diagnostyczne

Wągrowiec – Szkoła Muzyczna Szczawno-Zdrój – Teatr Świdnica – Budynek Sądu

Budynek przed osuszeniem

Budynek po osuszeniu i renowacji

48 000 OSUSZONYCH OBIEKTÓW W EUROPIE,PONAD 1000 W POLSCE

PONAD 25 LAT NA RYNKU EUROPEJSKIM, 10 LAT NA RYNKU POLSKIM

Rewolucja!

www.gr i l tex.com

��

��

��

Zachowana ��

100 %��

�� !�� "��!�#��$��

��%��&��%�� $��$��%�!�

�� '��$��%��(��!�� )��$��

��!�� #�� *��!�� #�� +��(��%�!

,�� -�.� ��)�!��!�!#��!.�� !��$��/012331�)��4�

�� !�567�08�099:/98

!�� "��

Jesteśmy fi rmą wykonawczo-projektową z ponad 25 letnią tradycją w dziedzinie szeroko rozumianych hydroizolacji.

Posiadamy około 200 zabezpieczonych referencyjnych budynków i budowli z zakresu zabezpieczania przeciwwilgociowego i przeciwwodnego starego budownictwa i budynków nowowznoszonych. Wykonujemy ekspertyzy mykologiczno-budowlane oraz, projekty wykonawcze dotyczące ochrony budynków przed wodą i wilgocią.

Zapraszamy do współpracy inwestorów, fi rmy projektowe i architektoniczne

www.izoserwis.pl

lattradycji

Księgarnia Techniczna

Grupa MEDIUM

Spółka z ograniczoną

odpowiedzalnością S.K.A.

ul. Karczewska 1804-112 Warszawatel. 22 810 21 24faks 22 810 27 42e-mail: [email protected]

budownictwa,

chłodnictwa,

ciepłownictwa i ogrzewnictwa,

gazownictwa,

instalacji sanitarnych,

ochrony środowiska,

wentylacji i klimatyzacji,

instalacji elektrycznych,

informatyki,

oraz programy, słowniki, poradniki

□□□□□□□□□□

W naszej księgarni znajdziecie Państwo książki z dziedziny:

ENTYLACJA POŻAROWA

Krzysztof Kaiser

rojektowanie i instalacja

nr 3/2013

Wydanie specjalne miesięcznika IZOLACJE

ISSN 2300-3944nakład: 8 tys. egz.

cena: 43 zł (w tym 5% VAT)

PREZENTUJĄ

Maciej Rokiel

RENOWACJEOBIEKTÓW

BUDOWLANYCHProjektowanie i warunki techniczne

wykonania i odbioru robót

nr 3/2013

Wydanie specjalne miesięcznika IZOLACJE

ISSN 2300-3944nakład: 8 tys. egz.

cena: 43 zł (w tym 5% VAT)

PREZENTUJĄ

Maciej Rokiel

RENOWACJEOBIEKTÓW

BUDOWLANYCHProjektowanie i warunki techniczne

wykonania i odbioru robót

Wzajemne sytuowanie obiektów budowlanych

i sieci elektroenergetycznych

Mirosław Giera

Stan prawny na 31 stycznia 2014 r.

Wzajemne sytuowanie obiektów budowlanych

i sieci elektroenergetycznych

Mirosław Giera

Stan prawny na 31 stycznia 2014 r.

Teresa TaczanowskaAnna Ostańska

Dokładność realizacjia potrzeba modernizacjibudynków wielkopłytowych

Teresa TaczanowskaAnna Ostańska

Dokładność realizacjia potrzeba modernizacjibudynków wielkopłytowych

FOLIE WYTŁACZANE GXP DO IZOLACJI ŚCIAN ORAZ TARASÓWW ostatnich latach na trwałe zagościły na naszym rynku tzw. folie kubeł-kowe. Materiały te przeznaczone są przede wszystkim do stoso-wania jako izolacja przeciwwilgociowa fundamentów, jednak z powodzeniem mogą być także wykorzystane w systemach tarasowych, dachach odwróconych oraz budownictwie in-żynieryjnym (zbiorniki, wiadukty, tunele, drogi, przepusty). Dzięki swoim właściwościom mechanicznym i chemicznym oraz niskiej cenie mogą pełnić w tych zastosowaniach funk-cje izolacyjne, ochronne, separacyjne i drenażowe.

Warunkiem poprawnego zastosowania folii kubełkowych jest poprawny montaż oraz odpowiedni dobór typu materiału, w szczególności chodzi o grubość w przekroju, wytrzymałość na ściskanie.

CECHY SZCZEGÓLNE FOLII GXP PLUSFolia izolacyjna GXP Plus (FOT. 1), wykonana z polietylenu wysokiej gęstości, jest materiałem wodoszczelnym zgodnie z normą PN-EN 13967:2012, typ T (jako jedyna na rynku ma potwierdzoną badaniami szczelność przy ciśnieniu 60 kPa, na-wet po działaniu alkaliów i sztucznym starzeniu). Jest stosunkowo łatwa w układaniu. Izolacja ma wygląd wytłoczeń w kształcie stożków, dzięki którym uzyskuje się warstwę wentylacyjną i oddzielenie wilgotnego gruntu/zasypki od ściany fundamentu czy też płyty stropowej.

Aby wykorzystać w pełni zalety folii GXP Plus, należy przestrzegać podstawowych zaleceń, umieszczonych w kartach montażowych, udostępnianych przez producenta. Przede wszystkim należy układać folię wytłocze-niami skierowanymi do ściany lub podłoża, należy zapewnić odpowiednie zakłady przy łączeniach arkuszy oraz uszczelnić te połączenia specjalnymi taśmami (uszczelkami elastomerobitumicznymi), należącymi do systemu. Aby zminimalizować ryzyko rozdarcia, należy stosować folię grubości minimum 0,5 mm (masie 500 g/m2). Z kolei dopiero membrany powyżej 0,6 mm grubości stanowią skuteczną ochronę przeciwkorzen-ną. W przeciwnym razie koszty naprawcze mogą wielokrotnie przekroczyć wartość wcześniejszych oszczęd-ności. Pamiętajmy, że o jakości folii kubełkowej świadczy nie cena, lecz cechy, które odróżniają poszczególne membra-ny wytłaczane: funk-cjonalność (możliwość ich stosowania do da-nych zastosowań), masa oraz wytrzymałość na ści-skanie.

SPECJALNE ZASTOSOWANIE FOLII GXP PLUSW zastosowaniach tara-sowych i balkonowych

FOT. 2. Filtracyjna geowłóknina w macie GXP DREN zabezpiecza przed przenikaniem drobnych cząstek gruntu do warstwy drenażowej

FOT. 1. Folia wytłaczana GXP Plus jest produktem wielofunkcyjnym, o dużej trwałości użytkowej

RYS. 1. Zastosowanie geokompozytu GXP Dren przy odwodnieniu ściany fundamentowej

RYS. 2. Zastosowanie geokompozytu GXP Dren do izolacji ścian oporowych

membrana GXP Plus jest wyko-rzystywana samodzielnie lub w po-łączeniu z filtracyjną geowłókniną polipropylenową (pod nazwą han-dlową GXP DREN (FOT. 2)) jako efek-tywna warstwa izolacyjno-drenażo-wa posadzek. Membrana GXP Plus umieszczana jest pomiędzy warstwą chudego betonu a warstwą termoizo-lacji i zbrojonej posadzki (jastrychu). Pełni tam funkcję izolacyjną (zabez-piecza przed kapilarnym podcią-ganiem wilgoci) oraz wentylacyjną (odprowadza lub rozprowadza nad-miar zgromadzonej pary wodnej). Chroni przed spiętrzaniem wody i zabezpiecza przed mechanicznym uszkodzeniem właściwą hydroizo-lację. Natomiast geokompozyt GXP DREN uczestniczy w zabezpieczaniu przed wodą gruntową (w przypadku tarasów na gruncie), odprowadzeniu wilgoci z warstwy posadzki betono-wej i kontrolowaniu przepływu skro-plin i pary wodnej w podbudowie tarasu. Warstwa filtracyjnej geowłók-niny (RYS. 1 i 2) zabezpiecza wówczas przed przenikaniem drobnych czą-stek gruntu do warstwy drenażowej, a gładki spód folii GXP zapewnia równomierne rozłożenie nacisku na całej powierzchni izolacji.

Nowatorski system łączeń membrany GXP (RYS. 3), opatentowany i wprowadzony na rynek przez Griltex Polska, w istotny sposób wpływa na zwiększenie efektywności i funkcjonalności tego materiału izolacyjnego. Dzięki dwóm rzędom specjalnie wyprofilowanych zatrzasków umożliwiono zmniejszenie (o połowę) szeroko-ści zakładu przy połączeniach poszczególnych pasów materiału, a także uzyskanie pełnej szczelności poprzez zastosowanie systemowej taśmy kauczukowej lub zgrzewanie. Dzięki tym właściwościom oszczędzamy na zużyciu materiału oraz na zużyciu mocowań do podłoża.

Ponadto nowy system łączenia ułatwia znacząco montaż, gdyż zabezpiecza przed rozchodzeniem się i przesuwaniem połączonych arkuszy folii oraz niweluje problem związany z zachowaniem liniowego łączenia rolek, co ma istotne znaczenie w przypadku stosowania membran wytłaczanych na dużych powierzchniach tarasów, balkonów i dachów zielonych.

W ofercie znajduje się także mata tarasowa ISO DRAIN 3W (RYS. 4), stanowiąca izolację podpłytkową. Jest to membrana wytłaczana o niskim profilu 3 mm, łączona trwale z dwoma włókninami polipropylenowy-mi. Montuje się ją na klej elastyczny, bezpośrednio do jastrychu, od góry zaś przykleja się płytki ceramiczne, z zachowaniem uszczelnienia dylatacji, specjalną taśmą perforowaną.

Mata spełnia następujące zadania: zabezpiecza przed dostawaniem się wody, skroplin śniegu i wilgoci poprzez spękane fugi do niższych warstw, zmniejsza ciśnienie hydrostatyczne poprzez rozproszenie pary wodnej w pustej przestrzeni na dużej powierzchni, niweluje różnice w „pracy” podłoża betonowego i okła-dziny ceramicznej (inne przemieszczenia) oraz rozkłada pionowe obciążenia i przenosi je w poziomie. Mata ISO DRAIN 3W może być więc zarówno elementem zapobiegającym pękaniu betonu, płytek oraz odparzaniu całych połaci tarasu od podłoża, jak i stanowić antidotum, gdy już takie problemy napotkamy.

Grubość folii Ciężar/m2 Wytrzymałość na ściskanie

0,6 mm ok. 580 g 300 kN/m2

0,5 mm ok. 480 g 220 kN/m2

0,4 mm ok. 380 g 150 kN/m2

TABELA. Zależność między grubością folii a jej wytrzymałością na ściskanie

RYS. 3. Opatentowany system łączenia. Pierwsza w Polsce folia o szer. do 4 m i gr. do 1,5 mm

RYS. 4. Mata tarasowa ISO DRAIN 3W; 1 – płytki, 2 – klej elastyczny, 3 – włóknina, 4 – folia wytłaczana (rdzeń ISO DRAIN 3W), 5 – klej, 6 – podłoże (posadzka betonowa)

OCHRONA PRZED WILGOCIĄI KOROZJĄ BIOLOGICZNĄW BUDOWNICTWIE

OCHRONA PRZED WILGOCIĄI KOROZJĄ BIOLOGICZNĄW BUDOWNICTWIE

Praca zbiorowa pod redakcjąJerzego Karysia

Warszawa, 2014

GRUPA

AutorzyJerzy Karyś (Wrocław) – rozdz. 1, 2, 3, 4, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 20Adam Krajewski (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa) – rozdz. 7Jan Kunert (Wyższa Szkoła Oficerska, Wrocław) – rozdz. 15Cezariusz Magott (Izoserwis, Racibórz) – rozdz. 14Kazimierz Marszałek (Politechnika Wrocławska, Wrocław) – rozdz. 11Zygmunt Matkowski (Politechnika Wrocławska, Wrocław) – rozdz. 13Małgorzata Piotrowska (Politechnika Łódzka, Łódź) – rozdz. 5, 6Maciej Rokiel (Łódź) – rozdz. 13, 14Wojciech Skowroński (Uniwersytet Przyrodniczy, Wrocław) – rozdz. 17, 18, 19Marian Zubrzycki (Wrocław) – rozdz. 20

Opiniodawcadr hab. inż. Robert Wójcik, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn

Redaktor naukowyJerzy Karyś

Copyright by Grupa MEDIUM, Warszawa 2014

Projekt okładki i stron tytułowychŁukasz Gawroński

Redakcja technicznaDTP

KorektaMonika Mucha

Ochrona przed wilgocią i korozją biologiczną w budownictwie:Praca zbiorowa pod red. Jerzego Karysia; [aut. Jerzy Karyś et al.]

Wydawnictwo GRUPA MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawawww.ksiegarniatechniczna.com.pl

ISBN 978-83-64094-33-0

Spis treści 5

SPIS TREŚCIPrzedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111. Geneza i historia mykologii budowlanej w Polsce – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132. Elementy prawa budowlanego dotyczące trwałości i ochrony obiektów

budowlanych – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.1. Akty prawne związane z działalnością budowlaną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.2. Dokumenty dopuszczające wyroby do obrotu i stosowania w budownictwie . . . . . . . . . . . . . . . . 212.3. Wytyczne związane z eksploatacją obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212.4. Wymagania odnoszące się do wentylacji i klimatyzacji w obiekcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.5. Poszanowanie energii cieplnej i izolacyjność cieplna obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . 232.6. Ochrona obiektów zabytkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.7. Bezpieczeństwo użytkowania obiektów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.8. Środki ostrożności niezbędne przy pracach impregnacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.9. Bezpieczeństwo użytkowania obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

2.10. Zabezpieczanie obiektów budowlanych przed pożarem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253. Materiały drzewne, drewnopochodne i inne materiały podlegające korozji biologicznej

w budownictwie – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.1. Materiały stosowane w budownictwie i podlegające korozji biologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.2. Budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

3.2.1. Makroskopowa budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283.2.2. Mikroskopowa budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303.2.3. Chemiczna budowa drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

3.3. Fizyczne właściwości drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313.4. Wytrzymałościowe właściwości drewna oraz klasy drewna i wyrobów

drewnopochodnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334. Mikroorganizmy zdolne do rozwoju w obiektach budowlanych – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

4.1. Grzyby w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364.1.1. Podstawowe klasyfikacje grzybów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374.1.2. Morfologia grzybów domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374.1.3. Warunki sprzyjające infekcji drewna i materiałów organicznych przez grzyby

domowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384.1.4. Skutki działania grzybów domowych na materiały budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414.1.5. Infekcja materiałów nieorganicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424.1.6. Działanie grzybów domowych na ludzi i zwierzęta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434.1.7. Identyfikacja grzybów domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

4.2. Glony i porosty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444.3. Bakterie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

5. Grzyby pleśniowe w obiektach budowlanych – Małgorzata Piotrowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.2. Morfologia i rozmnażanie grzybów pleśniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Ochrona przed wilgocią i korozją biologiczną w budownictwie6

5.3. Cechy fizjologiczne i biochemiczne grzybów pleśniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665.4. Wilgotność jako parametr determinujący rozwój grzybów pleśniowych

w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675.5. Grzyby pleśniowe jako czynnik biodeterioracji obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715.6. Grzyby pleśniowe jako czynnik zagrożenia dla zdrowia ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725.7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

6. Wykrywanie grzybów pleśniowych w obiektach budowlanych – Małgorzata Piotrowska . . . . . . . . . . 776.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776.2. Analiza mykologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 786.3. Pobieranie próbek do analizy – uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 786.4. Metody hodowlane oznaczania liczby grzybów pleśniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

6.4.1. Pobieranie próbek do analizy mykologicznej powierzchni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 796.4.2. Pobieranie próbek do analizy mykologicznej powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816.4.3. Identyfikacja grzybów pleśniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

6.5. Metody chemiczne oznaczania grzybów pleśniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836.5.1. Oznaczanie ergosterolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846.5.2. Oznaczanie związków lotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846.5.3. Oznaczanie toksycznych metabolitów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

6.6. Interpretacja wyników analizy mykologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856.7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

7. Owady jako szkodniki drewna budowlanego – Adam Krajewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 887.1. Pochodzenie owadów i problem szkodników drewna budowlanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 887.2. Rozwój osobniczy i budowa owadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1127.3. Relacje owadów ze środowiskiem i możliwości orientowania się w nim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1157.4. Zasady klasyfikacji owadów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1187.5. Zaszeregowanie krajowych gatunków owadów do grup wyodrębnionych ze względu na typ

porażanego drewna i rozmiary szkód powodowanych w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . 1217.5.1. Owady rozwijające się w drewnie powietrznosuchym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1217.5.2. Owady zasiedlające zawilgocone i zagrzybione drewno, których wyrośnięte larwy

mogą następnie żerować w powietrznosuchych partiach drewna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1227.5.3. Owady rozwijające się w zawilgoconym i zagrzybionym drewnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1237.5.4. Owady związane ze stale zanurzonym drewnem nadpsutym przez mikroorganizmy

w środowisku wodnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247.5.5. Owady rozwijające się we wbudowanym, nieokorowanym drewnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247.5.6. Owady wprowadzone do budynku jako larwy z wcześniej zasiedlonym materiałem

drzewnym, gdzie mogą kończyć swój rozwój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247.5.7. Owady wykorzystujące drewno wyłącznie jako kryjówkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1257.5.8. Owady oszpecające powierzchnię drewna poprzez ogryzanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

7.6. Sposoby wykrywania porażenia drewna przez owady i możliwości ochrony drewnianych konstrukcji budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

7.7. Najważniejsze gatunki owadów niszczących w Polsce drewno stosowane w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

8. Chemiczne i fizyczne metody ochrony obiektów budowlanych przed korozją biologiczną – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1458.1. Znaczenie ochrony obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1458.2. Podstawowe klasyfikacje środków i metod ich aplikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

8.2.1. Środki solne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Spis treści 7

8.2.2. Środki wodorozcieńczalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.3. Środki rozpuszczalnikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.4. Środki oleiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.5. Środki dekoracyjno-ochronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1478.2.6. Dyspersje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.2.7. Suche impregnaty, pasty, naboje, bandaże . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.2.8. Środki stosowane w metodzie gazowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.2.9. Fizyczne metody niszczenia czynników biologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

8.3. Niezbędne badania środków służące ich aplikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.4. Stosowanie środków ochrony przed korozją biologiczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

9. Aplikacja metodologiczna środków ochrony w obiektach budowlanych – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . 1549.1. Przygotowanie materiałów i obiektów do wykonania zabezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1549.2. Nasycalność materiałów drzewnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1579.3. Transport wilgoci i środków biochronnych w drewnie i innych materiałach budowlanych . . . . 1579.4. Wpływ wilgotności drewna na dobór i stosowanie środków ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1589.5. Przygotowanie materiału i środków ochrony do impregnacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1599.6 Metody aplikacji środków biochronnych i biobójczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

9.6.1. Metody bezciśnieniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1619.6.2. Metody ciśnieniowo-próżniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1639.6.3. Metody niekonwencjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1639.6.4. Metody specjalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

9.7. Kontrola skuteczności impregnacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16610. Ocena zaawansowania procesu korozji biologicznej w obiekcie i usuwanie skutków korozji

– Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16810.1. Kontrola bieżąca i ekspertyzowa w obiekcie budowlanym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16810.2. Stopień degradacji obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16910.3. Najczęstsze przyczyny pojawiania się korozji biologicznej w obiektach budowlanych . . . . . . . . 17110.4. Usuwanie skutków korozji biologicznej w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17110.5. Wykonawstwo robót antykorozyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17310.6. Kontrola wykonanych robót antykorozyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

11. Zagadnienia fizyki budowli związane z pojawianiem się korozji biologicznej w obiektach budowlanych – Jerzy Karyś, Kazimierz Marszałek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17511.1. Wprowadzenie do zagadnień fizyki obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17511.2. Właściwości fizyczne materiałów i przegród budowlanych decydujące o ich trwałości . . . . . . . 17611.3. Adsorpcja i absorpcja materiału i przegrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18211.4. Potencjał przenoszenia wilgoci i napięcie powierzchniowe cieczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18311.5. Kondensacja pary wodnej na powierzchni przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

11.5.1. Punkt rosy i punkt pleśniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18311.5.2. Współczynnik przenikania ciepła dla przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18611.5.3. Temperatura na powierzchni wewnętrznej przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . 18711.5.4. Kondensacja powierzchniowa na przegrodach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

11.6. Dyfuzja i kondensacja pary wodnej wewnątrz przegrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18911.6.1. Dyfuzja pary wodnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18911.6.2. Kondensacja pary wodnej wewnątrz przegrody i wpływ na to zjawisko

stateczności cieplnej przegrody budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19111.7. Kapilarny transport wilgoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195


11.8. Wysychanie przegród budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19711.9. Wentylacja grawitacyjna w obiektach budowlanych a problemy wilgotnościowe . . . . . . . . . . . . 198

12. Korozja chemiczna i elektrochemiczna towarzyszące korozji biologicznej w obiektach budowlanych – Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20012.1. Klasyfikacja korozji w aspekcie budowlanym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20012.2. Korozja chemiczna kompozytów cementowych i cementopodobnych oraz korozja

elektrochemiczna stali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20012.3. Ochrona materiałowo-strukturalna materiałów konstrukcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20312.4. Ochrona powierzchniowa elementów obiektu budowlanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

13. Izolacje wodochronne obiektów budowlanych – Zygmunt Matkowski, Maciej Rokiel . . . . . . . . . . . . 20713.1 Przyczyny i skutki nadmiernego zawilgocenia obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20713.2. Wymagania techniczne dotyczące izolacji wodochronnych i podłoża pod izolację . . . . . . . . . . . 21213.3. Klasyfikacja izolacji wodochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21613.4. Materiały i wyroby do wykonywania izolacji wodochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

13.4.1. Materiały i wyroby bitumiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21713.4.2. Materiały i wyroby z tworzyw sztucznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22213.4.3. Materiały i wyroby mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22413.4.4. Masy do uszczelniania dylatacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

13.5. Materiały do wykonywania paroizolacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22713.6. Tarasy i balkony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22813.7. Przykłady zabezpieczania wodochronnego w obiektach nowo wznoszonych . . . . . . . . . . . . . . . . 239

14. Sposoby wykonywania izolacji wtórnych i osuszanie budynków – Cezariusz Magott, Maciej Rokiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24814.1. Przyczyny i skutki zawilgocenia istniejących obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24814.2. Odtwarzanie izolacji poziomej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

14.2.1 Podstawowa klasyfikacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25214.2.2. Metody mechaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25314.2.3. Iniekcyjne odtwarzanie izolacji poziomej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25414.2.4. Termoiniekcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23014.2.5. Elektroosmoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26014.2.6. Elektroiniekcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26114.2.7. Ekrany wentylacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

14.3. Wtórne izolacje pionowe oraz izolacje posadzek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26114.3.1 Rodzaje materiałów do wykonywania wtórnych powłok wodochronnych . . . . . . . . . . . 26214.3.2. Wykonywanie izolacji zewnętrznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26514.3.3. Wykonywanie izolacji wewnętrznej (typu wannowego) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26814.3.4. Wykonywanie izolacji posadzek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26914.3.5. Uszczelnianie dylatacji i rys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26914.3.6. Wykonywanie izolacji za pomocą iniekcji kurtynowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27014.3.7. Wykonywanie izolacji za pomocą iniekcji strukturalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27014.3.8. Warstwy ochronne i termoizolacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

14.4. Tynki renowacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27114.4.1. Ilościowa i jakościowa analiza zasolenia muru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27214.4.2. System tynków renowacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27314.4.3. Tynki tracone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

14.5. Osuszanie obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

Spis treści 9

14.5.1. Osuszanie naturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27614.5.2. Otwory Knappena zwykłe lub z bruzdą grzejną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27714.5.3. Osuszanie za pomocą środka higroskopijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27714.5.4. Osuszanie sztuczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

14.5.4.1. Osuszanie za pomocą nagrzewnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27814.5.4.2. Metoda kondensacyjnych osuszaczy powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27814.5.4.3. Metody absorpcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27914.5.4.4. Metoda mikrofalowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28014.5.4.5. Metody łączone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28114.5.4.6. Obniżanie wilgotności fragmentu przegrody (w strefie iniekcji) . . . . . . . . . . . 28114.5.4.7. Sposób z użyciem pomp próżniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

14.6. Podsumowanie zagadnień stosowania izolacji wtórnych i technik osuszania . . . . . . . . . . . . . . . . 28214.7. Przykłady zabezpieczeń przeciwwilgociowych i przeciwwodnych w istniejących

obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28215. Profilaktyka antykorozyjna w różnorodnych rozwiązaniach konstrukcyjnych oraz sposoby

naprawy uszkodzonych konstrukcji – Jerzy Karyś, Jan Kunert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29415.1. Podstawowe klasyfikacje związane z profilaktyką antykorozyjną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29415.2. Stropy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

15.2.1. Charakterystyka stropów występujących w starych obiektach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29615.2.2. Stropy drewniane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29715.2.3. Stropy na belkach stalowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30115.2.4. Stropy żelbetowe płytowe i płytowo-żebrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30215.2.5. Stropy gęstożebrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30315.2.6. Stropy z prefabrykowanych płyt kanałowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306

15.3. Podłogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30615.3.1. Podłogi na gruncie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30615.3.2. Podłogi na stropach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

15.4. Ściany zewnętrzne i wewnętrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31115.4.1. Ściany drewniane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31115.4.2. Ściany murowane i warstwowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

15.5. Dachy i stropodachy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31515.6. Pokrycia dachowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31615.7. Odporność elewacji na porastanie glonami, porostami i mchem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

15.7.1. Mechanizm działania i obszary występowania glonów i porostów na elewacjach . . . . . 31915.7.2. Czynniki fizyczne i techniczne decydujące o pojawianiu się grzybów i porostów . . . . . 31915.7.3. Możliwości usuwania czynników biologicznych i działania profilaktyczne . . . . . . . . . . 32215.7.4. Posumowanie dotyczące ochrony elewacji obiektów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

15.8. Rozwiązania techniczne dachów stromych a możliwości powstania zawilgoceń związanych z kondensacją pary wodnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32415.8.1. Wilgoć w strefie dachu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32515.8.2. Przyczyny powstawania zawilgoceń w przekroju dachu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32615.8.3. Podstawowe zasady wykonywania i użytkowania poddaszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32715.8.4. Podsumowanie dotyczące dachów i stropodachów w aspekcie antykorozyjnym . . . . . 328

15.9. Trwałość kominów w obiektach mieszkalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32815.9.1. Agresywność środowiska w kominach dymowych i spalinowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32915.9.2. Skutki stosowania nieprawidłowego rozwiązania poszycia komina . . . . . . . . . . . . . . . . . 33115.9.3. Dobór materiału do wzniesienia komina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332


15.9.4. Podsumowanie w odniesieniu do ochrony kominów w budynkach . . . . . . . . . . . . . . . . . 33315.10. Naprawy uszkodzonych przez korozję elementów w obiektach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . 333

15.10.1. Naprawa i wzmacnianie konstrukcji stropowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33315.10.2. Naprawa ścian wieńcowych i zrębowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33615.10.3. Naprawa więźby dachowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

15.11. Przykłady napraw konstrukcji uszkodzonych przez korozję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33716. Udział mykologii budowlanej w rewaloryzacji obiektów o dużej wartości historycznej

– Jerzy Karyś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34616.1. Zadania dotyczące ochrony zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34616.2. Podstawowe definicje związane z ochroną zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34916.3. Badania wstępne i zabezpieczanie obiektów zabytkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35016.4. Dokumentacja konserwatorska poprzedzająca projekt budowlany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351

16.4.1. Inwentaryzacja konserwatorska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35116.4.2. Studium historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

16.5. Projekt budowlany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35216.6. Dokumentacja konserwatorska po wykonanych robotach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35316.7. Podstawowe zasady wykonywania robót budowlanych w obiektach zabytkowych . . . . . . . . . . 35316.8. Zabiegi techniczne stosowane przy zabezpieczeniu i rewaloryzacji obiektów zabytkowych . . . 354

16.8.1. Zabezpieczanie podłoża gruntowego i fundamentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35416.8.2. Zabezpieczanie murów i sklepień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35516.8.3. Zabezpieczenie otworów ściennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35516.8.4. Zadaszenia trwałe lub tymczasowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35516.8.5. Inne przypadki niezbędnych zabezpieczeń obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355

16.9. Prace remontowe w obiektach zabytkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35616.9.1. Fundamenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35616.9.2. Ściany konstrukcyjne (nośne) i działowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35716.9.3. Stropy i sklepienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35716.9.4. Dachy i kominy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35816.9.5. Elementy o charakterze artystycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35916.9.6. Inne przypadki remontowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359

17. Konstrukcyjne aspekty ochrony przeciwpożarowej w obiektach budowlanych – Wojciech Skowroński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361

18. Obliczanie odporności ogniowej ze względu na nośność konstrukcji – Wojciech Skowroński . . . . . 37719. Systemy zabezpieczeń ogniochronnych konstrukcji – Wojciech Skowroński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38820. Struktura ekspertyz dotyczących ochrony obiektów budowlanych przed korozją biologiczną

– Jerzy Karyś, Marian Zubrzycki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39620.1. Definicja ekspertyzy mykologiczno-budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39620.2. Specyfika ekspertyz mykologiczno-budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39720.3. Metodologia opracowania ekspertyz mykologiczno-budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39720.4. Układ tekstu i zawartość treściowa ekspertyz mykologiczno-budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

20.4.1. Proponowany układ tekstu ekspertyzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39820.4.2. Zawartość szczegółowa ekspertyzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399

20.5. Zakres uprawnień autorów opracowań ekspertyzowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40920.6. Propozycje szczegółowe dotyczące zaleceń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412

PRZEDMOWAWilgoć i czynniki biologiczne stwarzają poważne zagrożenie dla trwałości obiektów

budowlanych, a także dla zdrowia mieszkańców tych obiektów, a tymczasem ochrona budynków przed korozją biologiczną nie zawsze należy do docenianych elementów inży-nierii budowlanej, rzadko lub tylko fragmentarycznie uwzględnianych w programach wydziałów budownictwa lub inżynierii lądowej i wodnej wyższych uczelni technicz-nych. Przyczyną tego stanu rzeczy jest głównie trudny, interdyscyplinarny charakter tej dziedziny, wymagający łączenia problemów biologicznych z chemicznymi oraz technicz-nymi. Aby temu zaradzić, od bardzo wielu lat prowadzone są przez Polskie Stowarzy-szenie Mykologów Budownictwa specjalistyczne studia podyplomowe, na których mo-gą uzupełnić swoją wiedzę w tym zakresie specjaliści z następujących dziedzin: budow-nictwo, architektura, ochrona środowiska, a także biotechnolodzy, technolodzy drewna, konserwatorzy zabytków i instalatorzy budowlani.

Wprawdzie obiekty prawidłowo zaprojektowane, wykonane i użytkowane w zasa-dzie powinny być zabezpieczone przed korozją biologiczną, jednakże występujące w praktyce niedoskonałości w trakcie realizacji, nawet najlepszych projektów, w warun-kach naszego zmiennego klimatu, a w szczególności niedające się przewidzieć i uniknąć awarie przegród budowlanych, osłon lub instalacji stwarzają niebezpieczeństwo pora-żeń biologicznych. Dotyczy to zarówno obiektów starszych, często o tradycyjnych roz-wiązaniach przegród budowlanych, jak i współczesnych, o konstrukcji wielkopłytowej, wielkoblokowej, szkieletowej i o warstwowej budowie przegród. W wyniku powstania tych nieprawidłowości stwarzane są warunki sprzyjające rozwojowi licznych grup orga-nizmów (bakterii, glonów, porostów, mszaków, grzybów i owadów), wpływających nie-korzystnie na trwałość budynku, jego stan techniczny, a także na zdrowie ludzi oceniane np. według wprowadzonych przez WHO parametrów sick building syndrom (SBS).

Przedstawiając Czytelnikom aktualny stan wiedzy z zakresu ochrony obiektów bu-dowlanych przed wilgocią i korozją biologiczną, mamy nadzieję na większe zrozumienie tego problemu przez specjalistów z dziedziny budownictwa, a tym samym na polepsze-nie stanu technicznego i ekologicznego obiektów budowlanych oraz całej infrastruktury budowlanej.

Jednocześnie pragniemy podziękować Profesorowi Jerzemu Ważnemu, przez długie lata mentorowi polskich mykologów budownictwa, za Jego pełne poświęce-nia życie naukowe i zawodowe.

Jerzy Karyś

ROZDZIAŁ 1Jerzy Karyś

GENEZA I HISTORIA MYKOLOGII BUDOWLANEJ W POLSCE

Mykologia jako nauka o grzybach pojawiła się na początku XIX wieku. Obecnie roz-wija się autonomicznie, korzystając również z ogólnego dorobku mikrobiologii. Myko-logia budowlana uwidoczniła się natomiast już w początkach XX wieku, zauważono bowiem, że obiekty budowlane stanowią większość tych dóbr materialnych, w których czynniki biologiczne dokonują największego zniszczenia. Polska mykologia budowla-na powstała po uzyskaniu przez Polskę niepodległości, bazując na doświadczeniach badaczy zgrupowanych wcześniej we wszystkich trzech zaborach. Od tego czasu po-stęp w polskiej mykologii budowlanej, głównie w aspekcie praktycznym, jest ogromny, nawet dokonując porównań z postępem zachodzącym w krajach przodujących w tej dziedzinie.

Mykologię związaną z naukowym poznawaniem i opisywaniem grzybów zapocząt-kowały wydane w latach 1801–1812 prace Ch.H. Persoona, S.F. Graya i E.M. Friesa doty-czące głównie klasyfikacji grzybów. W połowie XIX wieku z mykologii wyodrębniła się fitopatologia, chociaż występują również opinie, szczególnie w starszych publikacjach, o powstaniu mykologii jako gałęzi fitopatologii. Głównym czasopismem naukowym w Polsce dotyczącym tych zagadnień jest „Acta Mycologica”, we Francji – „Revue de Mycologie”, w USA – „Mycologia”, a w Niemczech – „Zeitschrift für Mycologie”. Proble-matyka mykologiczna często występuje w czasopismach branżowych, również w Polsce, oraz na wielu konferencjach problemowych. Mykologia budowlana, nazywana również patologią budynków (building pathology), stanowi interdyscyplinarną gałąź wiedzy i praktyki łączącą w sobie problemy biologii (biotyczne czynniki degradacji budynków) z problemami technicznymi (budownictwo, gospodarka drewnem, chemia, technologia drewna). Obszerne omówienie dorobku polskiej mykologii budowlanej znajduje się w wielu fundamentalnych publikacjach profesora J. Ważnego [149, 150, 155]. Minęło jednak kilka lat od ukazania się tych prac i informacje zawarte w nich trzeba upowszechnić i nieco uzupełnić o dorobek ostat-nich lat.


Działania praktyczne dotyczące mykologii budowlanej rozpoczęto przede wszyst-kim w Europie: w Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Francji, po ogłoszeniu w 1885 r. pod-stawowej pracy R. Hartiga (1839–1901) pt. „Die Zerstörungen des Bauholzes durch Pil-ze. Der ächte Hausschwamm”. Działania te podjęto głównie w Niemczech i Szwajcarii i skupiono się na badaniach naukowych nad mechanizmem porażenia budynków przez grzyby i poszukiwaniach odpowiednich środków do ich zwalczania oraz do prowa-dzenia odpowiedniej profilaktyki. W 1898 r. powołano w Zurychu specjalną komisję do zwalczania grzybów domowych, a władze niemieckie utworzyły w 1905 r. Komisję Do-radczą Rządu do Zwalczania Grzybów Domowych z udziałem wielu ministerstw, a tak-że specjalistów biologów, leśników i budowniczych. Powstał również Instytut do Badań Grzybów Domowych (o charakterze laboratorium) zlokalizowany we Wrocławiu – mie-ście, w którym substancja budowlana była wówczas szczególnie zagrożona przez koro-zję biologiczną. Początkowo Instytut pracował pod kierunkiem A. Möllera (1860–1932), a później R. Falcka (1873–1955). Wykonano w nim prace ważne dla mykologii budow-lanej, dość szeroko publikowane zarówno w indywidualnych zeszytach, jak i w wielo-tomowym wydawnictwie „Hausschwammforschungen”. Niektóre rozdziały zachowały się w Polsce do tej pory. Laboratorium działało do 1933 r., kiedy to R. Falck udał się na emigrację, kolejno do Austrii, Czechosłowacji, a w końcu do Polski, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej w Instytucie Badawczym w Warszawie. R. Hartig, R. Falck, a nieco później J. Liese (1891–1952) stworzyli podstawy naukowe mykologii budowlanej w takiej postaci, w jakiej znamy ją obecnie. Również na ziemiach polskich, w Politech-nice Warszawskiej i Lwowskiej na przełomie XIX i XX wieku prowadzono szerokie dys-kusje na temat wpływu grzybów na zdrowie człowieka, które publikowano w czasopi-smach o charakterze popularnonaukowym [56]. Doniesienia o występowaniu grzybów w budynkach na ziemiach polskich pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku również w literaturze niemieckiej.

Rozpoczęto w tym czasie także działania praktyczne – w 1903 r. w Ligocie koło Kato-wic została utworzona pierwsza wytwórnia środków ochrony drewna i nasycalnia prze-mysłowa firmy Wolman, która pracowała dla potrzeb górnictwa i budownictwa ówcze-snych Niemiec do 1913 r., kiedy to została przeniesiona do Berlina. Firma ta opatento-wała i rozpoczęła produkcję fluorku sodu – przez wiele lat głównego środka ochrony drewna budowlanego. Prawie w tym samym czasie, w 1904 r., na terenie Galicji rozpo-częła działalność firma prowadząca przemysłową impregnację drewna – Pierwsza Gali-cyjska Fabryka Impregnowania Drewna hr. Edwarda Mycielskiego i Sp. w Trzebini.

Po I wojnie światowej, pod koniec lat 20., w Politechnice Warszawskiej pojawiły się pierwsze publikacje naukowe autorstwa A. Wałek-Czerneckiej (z lat 1929, 1933 i 1935) dotyczące grzybów pojawiających się na podkładach kolejowych, a później na placach tartacznych, i wykorzystujące nowoczesną na owe czasy metodę czystych hodowli. Tam również wprowadzono do impregnacji chlorowane polifenole (dwu- i trójchlorofenole). W. Iwanowski wprowadził pięciochlorofenol. W 1932 r. Związek Koksowni w Katowi-cach rozpoczął produkcję dwóch preparatów: Lalitu i Triolitu, opartych na chlorofeno-

Rozdział 1 15

lowych związkach sodu. Inne produkowane wówczas środki to: Impregnol (destylaty ze smoły z drzew liściastych) przez Zakłady Chemiczne „Zagrożdżon” w Warszawie, Mikrosol (ortodwunitrokresol) przez Polskie Fabryki Farb i Lakierów Edward Lutz w Krakowie oraz Gorsil i Fluarsil (skład nieznany) przez Wielkopolskie Przedsiębior-stwo Izolacji K. Palczewski, Poznań, Stykfast-Durot przez Przedsiębiorstwo Przemysło-wo-Handlowe „Stykfastum” we Włochach k. Warszawy, Hylosan przez Fabrykę Mate-riałów Budowlanych „Izolacja” w Warszawie oraz Gudronit (z udziałem karbolineum węglowego) przez Specjalną Fabrykę Materiałów Izolacyjnych W. Ciszewski w Warsza-wie. W 1932 r. firma „Fungus” rozpoczęła nowoczesną na owe czasy produkcję środ-ków opartych na fluorokrzemianie cynku. Firma kierowana była przez Z. Przewalskiego przy konsultacji naukowej F.K. Skupieńskiego. Środki nosiły nazwy: Fungol i Fungomur, Fluodin (fenolowe związki sodu) oraz Kreodina A i Kreodina B (pierwszy fenolowy, a drugi olejowy).

W połowie lat 30. władze państwowe powołały Komisję Rzeczoznawców w Sprawie Walki z Grzybem Domowym, składającą się z biologów, praktyków i przedstawicieli mi-nisterstw do opracowania przepisów regulujących techniczne i prawne aspekty zwalcza-nia i zapobiegania korozji biologicznej w budynkach. Komisja zorganizowała pierwszy kurs w gmachu Chemii Politechniki Warszawskiej i opracowała pierwszy podręcznik pt. „Grzyby domowe i inne szkodniki budulca oraz metody i środki walki” pod redakcją F.K. Skupieńskiego. W 1935 r. powstało również Polskie Towarzystwo Walki z Grzybem Domowym. Coraz śmielej stosowano w tych latach przemysłową impregnację drewna metodą Boultona, Rüpinga i Betella.

Po II wojnie światowej stan obiektów budowlanych w Polsce był katastrofalny, głów-nie na ziemiach zachodnich. Zniszczony był Wrocław – stolica europejskiej mykologii sprzed 30 lat. Zniszczony został budynek laboratorium A. Möllera i R. Falka. Wspo-mniana już firma „Fungus” rozpoczęła po wojnie działalność pod kierownictwem Zdzi-sława Przewalskiego w zakresie ekspertyz i produkcji środków biochronnych. Firma ta odegrała dużą rolę w ochronie budynków przed korozją w tym okresie, a w latach 60. stała się promotorem powstania Polskiego Stowarzyszenia Mykologów Budownictwa. W latach 40. istniała również w Warszawie wytwórnia środków grzybobójczych „Tetra”, założona przez K. Borodzińskiego. Produkowała ona głównie preparaty olejowe – Xy-lamity, oparte na alfachloronaftalenach (Tetra 3) oraz preparat solny do zabezpieczania drewna na otwartej przestrzeni, zawierający arsen (Tetra 2). W 1952 r. wytwórnię „Te-tra” przejęło przedsiębiorstwo „Inco”, później noszące nazwę „Inco-Veritas”. W produ-kowanych środkach o nazwach Xylamit następowała sukcesywna wymiana biocydów z alfachloronaftalenu na polifenole. Nieco później produkowano środki solne o nazwach Intox i Soltox. Od 1970 r. stopniowo wycofywano z produkcji Xylamity ze względu na ich uciążliwość, przy stosunkowo niewielkiej toksyczności bezpośredniej, i zastąpiono je preparatami Imprex opartymi na kumylofenolach. Jednocześnie przedsiębiorstwo „Inco” prowadziło poradnictwo i wykonywało ekspertyzy.

W latach 1950–1970 w Warszawie prowadziła produkcję środków ochrony drew-


na jeszcze jedna wytwórnia – spółdzielnia „Antykor”. Produkowała wiele preparatów olejowych, takich jak: Nitron (dwunitrofenol), Dinol (alfanitronaftalen), Termit Ciem-ny, Termit Jasny, środek solny Imprex (sodowy), a także pasty grzybobójcze B (sodowa z wypełniaczami) i M (alfanitronaftalenowa). Środki biochronne o podobnym składzie produkowane były również przez inne firmy, takie jak: Zakłady Chemiczne w Luboniu – Fungonit NW (sodowy), Częstochowskie Zakłady Przemysłu Terenowego – Fungotox (sodowy). W nieco późniejszym czasie powstały firmy: „Altax”, „Selena”, ADW, „Ico-pal”, a po 1989 r. powstało ich bardzo dużo, warto jednak zaznaczyć, że zamiast kilku i kilkunastu preparatów produkowanych przed tym okresem, obecnie mamy do dys-pozycji dla potrzeb budownictwa około 2000 preparatów. Powstały także firmy eks-pertyzowe i wykonawcze, co jest dużą zasługą Polskiego Stowarzyszenia Mykologów Budownictwa.

Prace badawcze w dziedzinie mykologii budowlanej o szerokim zakresie prowadzo-ne były dopiero w okresie powojennym i od 1948 r. prowadzono je w Katedrze Fitopato-logii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW) w Warszawie, pod kierunkiem J. Kochmana. Prace te prowadzono również w Instytucie Techniki Budowlanej (ITB) w Warszawie, gdzie w 1950 r. utworzono Zakład Mykologii Budowlanej i Impregna-cji Drewna. Zakład kierowany przez zajmującego się tą problematyką już przed wojną R. Zielińskiego opracował podstawy umożliwiające rozwiązywanie problemów ochro-ny budowli przed korozją biologiczną w budownictwie. W Zakładzie opracowano me-tody badań środków ochrony drewna oraz wydano pierwsze wersje instrukcji dotyczą-ce impregnacji drewna i odgrzybiania budynków. W 1956 r., ze względu na zajęcie się w ITB tematyką budownictwa przemysłowego, problematykę korozji biologicznej prze-kazano wraz z Zakładem Mykologii do SGGW, pozostawiając w zakresie działalności instytutu badania kontrolne i ekspertyzy. W 1969 r. laboratorium ochrony przed koro-zją biologiczną przeszło z ITB do Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Sto-larki Budowlanej w Wołominie, aby w 1973 r. powrócić do ITB. W późniejszym okresie w ITB prowadzono te zagadnienia w aspekcie kontrolnym pod kierunkiem J. Michalaka, Wł. Nożyńskiego i H. Prejzner, rozszerzając je wraz z upływem czasu na badania o cha-rakterze aplikacyjnym i naukowym – w różnych układach organizacyjnych. Równole-gle, w SGGW począwszy od 1955 r. pod kierunkiem profesora J. Ważnego prowadzono badania nad występowaniem grzybów i owadów niszczących drewno w budynkach na terenie Polski, ich wpływem na właściwości techniczne drewna, a także nad opracowa-niem metod badań środków ochrony. Badania te, rozszerzone o inne materiały i kon-strukcje, prowadzone były i są do tej pory przez szkołę profesora J. Ważnego (M. Czaj-nik, A. Grzywacz, T. Wytwer, K.J. Krajewski, A. Krajewski). Obok SGGW i ITB, badania w zakresie chemicznej ochrony obiektów podejmowały w tym czasie, a także później: In-stytut Chemicznej Technologii Drewna Uniwersytetu Rolniczego (S. Prosiński, K. Lutom-ski, M. Prądzyński, B. Mazela), Instytut Technologii Drewna w Poznaniu (E. Tarociński, E. Urbanik, A. Fojutowski, J. Zabielska-Matejuk), Główny Instytut Górnictwa (B. Zyska, A. Kwiatkowska ) i Politechnika Śląska w Gliwicach (K. Kluczycki, B. Cwalina, J.A. Ru-

Rozdział 1 17

bin) oraz Politechnika Łódzka (Z. Żakowska, M. Piotrowska, B. Gutarowska), Politechni-ka Krakowska (M. Fiertak), Uniwersytet Zielonogórski (M. Piontek), Uniwersytet Przy-rodniczy we Wrocławiu (K. Matkowski, W. Skowroński), Uniwersytet Mikołaja Koper-nika w Toruniu (A. Strzelczyk), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski (R. Wójcik), Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu (G. Baran) i Sanepid w Olsztynie. Znacznie więcej jednostek badawczych wspomaga mykologię budowlaną, należy tu wymienić: Politechnikę Wrocławską, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Zachodniopomorski, liczne Uniwersytety Medyczne, Akademie Sztuk Pięknych w War-szawie i we Wrocławiu, a także Instytut Badawczy Dróg i Mostów w Warszawie. Dużą pomoc warsztatową dają skanseny na terenie całego kraju oraz merytoryczną, praktycz-ną i warsztatową – Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa. Ilość publikacji naukowych i technicznych związanych z ochroną obiektów budowlanych przed korozją biologiczną wydanych w Polsce jest duża, nawet w porównaniu z czołówką światową.

Osobną, wyróżniającą się grupę, stanowią ludzie zaangażowani emocjonalnie i za-wodowo w ochronę obiektów budowlanych, bowiem po II wojnie światowej ochronę antykorozyjną obiektów rozpoczęto wraz z powojenną odbudową kraju. Największy zakres miała ona we Wrocławiu, a prowadzona była pod nadzorem Wrocławskiej Dy-rekcji Odbudowy. Już w latach 1946–1950 prowadzono prace antykorozyjne nadzoro-wane przez E. Bartkowiaka. W maju 1949 r. przeprowadzono we Wrocławiu pierwszy powojenny kurs dotyczący walki z grzybem w budynkach. Skutkiem wielorakich dzia-łań osób zaangażowanych w ochronę obiektów budowlanych było powołanie w 1951 r. przez Urząd Rady Ministrów Pełnomocnika Rządu do Walki z Grzybem Domowym z szerokimi możliwościami szkoleniowymi i technicznymi. Działalność Pełnomocni-ka pozwoliła m.in. na pełne rozeznanie skali potrzeb w zakresie ochrony antykorozyj-nej. W 1956 r. dokonano likwidacji biura Pełnomocnika oraz przekazano te uprawnie-nia Ministerstwu Gospodarki Komunalnej (MGK). W MGK powstało biuro Głównego Specjalisty ds. Ochrony Budynków przed Biologiczną Korozją, którym został K. Wójcik. Przy współpracy z T. Żbikowskim powołał on struktury resortowe i wojewódzkie oraz zorganizował szkolenie specjalistów. W ośrodku szkolenia MGK w Bytomiu, a później w Łodzi, przy dużym zaangażowaniu W. Łyszkowskiego przeszkolono przeszło 2000 rzeczoznawców oraz impregnatorów. W wielu miastach i województwach powstały wyspecjalizowane przedsiębiorstwa lub przynajmniej ekipy do prowadzenia robót im-pregnacyjno-odgrzybieniowych. Opracowano i wydano instrukcje techniczne dotyczą-ce impregnacji i odgrzybiania. Powołana w 1959 r. międzyresortowa Komisja Nauko-wo-Techniczna ds. Korozji Biologicznej Budowli zainicjowała opracowanie potrzebnych norm dotyczących środków ochrony, ekspertyz budynków i wielu innych niezbędnych dokumentów prawnych. Umożliwiło to uporządkowanie produkcji środków ochrony, kontrolę ich jakości i stosowania, co pozwoliło z kolei na coroczne wydawanie wykazów środków dopuszczonych do stosowania.

Działalność Ministerstwa Gospodarki Komunalnej w latach 1951–1975 przyczyniła się do znacznego zmniejszenia zagrzybienia budynków. Na szczególne wyróżnienie zasłu-


guje praca koordynatorów ochrony obiektów we Wrocławiu, A. Chojnackiego i Z. Stram-skiego, których zaangażowanie i wysiłek pozwoliły na uporządkowanie zagadnienia ochrony obiektów budowlanych w mieście, w którym podlegały one od wieków duże-mu porażeniu przez czynniki biologiczne.

Począwszy od 1973 r. nastąpił regres w zakresie ochrony obiektów budowlanych przed korozją biologiczną. Przyczyną tego była, wspomniana już na przykładzie ITB, zmiana priorytetów w budownictwie i położenie nacisku na rozwój budownictwa uprze-mysłowionego. Brak należytej opieki nad starymi obiektami wywołał poważny wzrost zagrzybienia w tych obiektach, a jednocześnie powstał nowy, trudny problem, jakim okazał się znaczny rozwój grzybów pleśniowych na przegrodach budowlanych obiek-tów budownictwa systemowego. W 1975 r. powstała kolejna międzyresortowa Komisja Naukowo-Techniczna ds. Ochrony Drewna, która współpracując z Państwowym Zakła-dem Higieny skupiła się na atestacji środków biochronnych. Po 1989 r. wprowadzono potrzebę posiadania aprobat technicznych, a w 2004 r., zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej, wprowadzono obligatoryjność tzw. pozwoleń, wydawanych przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Do produkcji środków biochronnych stosowane są obecnie ponadto inne biocydy, a głównie: triazole, izotiazole, czwartorzędowe sole amoniowe, pyretroidy i flufenoxuron.

Po 1989 r. ilość dystrybutorów środków biochronnych wzrosła, a stare firmy posze-rzyły swoją ofertę. Konkurencyjne rozwiązania przybyły wraz z powstaniem firm o pro-weniencji zagranicznej, często proponujących rozwiązania komplementarne wraz z ro-botami hydroizolacyjnymi.

Nad standardami działań antykorozyjnych czuwa także Polskie Stowarzyszenie My-kologów Budownictwa (w latach 1993–2012 pod kierunkiem J. Karysia). Między innymi dzięki Stowarzyszeniu problem ochrony obiektów budowlanych jest uwzględniany za-równo w profilaktyce zdrowotnościowej mieszkańców, jak i praktyce budowlanej. Syn-drom chorego budynku (Sick Building Syndrome według nomenklatury WHO) i jego roz-wiązywanie stanowi obecnie istotny element zarówno polityki światowej, jak i krajowej w tym zakresie.