NERVNO

TKIVO

Anatomska podela nervnog sistema:

- centralni

mozak i kičmena moždina

- periferni

kranijalni, spinalni i periferni nervi koji

sprovode impulse ka i od CNS;

ganglije; specijalizovani nervni završeci

Funkcionalna podela nervnog sistema:

- somatskisastoji se od delova CNS i PNS koji obezbeđuju

senzornu i motornu inervaciju svih delova tela osim srčane

i glatke muskulature i žlezda; odnosno kontrola svih voljnih radnji osim refleksa

- autonomni (deo motornih neurona)

reguliše funkciju unutrašnjih (visceralnih) organa (glatke i srčane

muskulature i žlezda)

omogućava odgovor organizma na promene spoljašnje i unutrašnje sredine

kontroliše i integriše funkciju organa i organskih sistema

NERVNI SISTEM

CENTRALNI NERVNI SISTEM (CNS) PERIFERNI NERVNI SISTEM (PNS)

MOZAK KIČMENA

MOŽDINA

MOTORNI

NEURONI

CNS ka

mišićima i

žlezdama

SENZORNI

NEURONI

Senzorni

organi ka

CNS

SOMATSKI N.S.

Kontrola voljnih

pokreta

AUTONOMNI N.S.

Kontrola nevoljnih

pokreta

SIMPATIČKI NERVNI SISTEM

PARASIMPATIČKI NERVNI SISTEM

ENTERIČNI nervni pleksus

Nervno tkivo

- Nervne ćelije, neuroni

specijalizovane za prijem stimulusa i sprovođenje

nervnih impulsa ka drugim ćelijama, posredstvom sinapsi

- Potporne ćelije

nemaju sposobnost kondukcije

obezbeđuju:

- fizičku potporu

- električnu insulaciju

- metaboličke razmene neurona

u CNS-u – neuroglijske ćelije

u PNS-u – Švanove ćelije i satelitske ćelije

- Krvni sudovi; krvno-moždana barijera u CNS-u

NERVNA ĆELIJA

Neuron – osnovna strukturna i funkcionalna jedinica nervnog sistema

SENZORNI MOTORNI

INTERNEURONI

receptor efektori

Funkcioni tipovi neurona:

• senzorni

• motorni

• interneuroni

Na osnovu broja nastavaka koji polaze saperikariona:

• bipolarni (1 akson, 1 dendrit)

• unipolarni (samo akson)

• Multipolarni (1 akson, više dendrita)

• ........

Više od 100 morfološki

različitih nervnih ćelija!

Piramidne, vretenaste,

zrnaste....

MOTONEURON

• ćelijsko telo = PERIKARION

• akson (informacija od tela neurona) 1

• dendriti (informacija ka telu neurona)

• sinaptički završeci - telodendrije

Perikarion

Nislova tela

Rezidualna tela (mijelinu-slične

figure ili lipofuscinske granule)

aktinski filamenti

mikrotubule

neurofilamenti (IF)

- velika količina MAP

Citoskelet nervne ćelije

- prijem informacija od drugih neurona i njihovo sprovođenje ka perikarionu

- nemijelinizirani, deblji od aksona

- sadrže organele slično kao i perikarion, izuzev GA

- dendritski trnići (spine) oblika pečurke – povećavaju postsinaptičku površinu)

Dendritski nastavci

Aksonski nastavak

- sprovodi informacije od perikariona ka drugom neuronu ili efektoru

- aksonski brežuljak – na nivou SM izgleda prosvetljena, nema organela uključenih u

sintetske procese

- akson – brojne mitohondrije, glER, elementi citoskeleta

retrogradno

anterogradno

Neuron ima sposobnost da reaguje na stimuluse (nadražljivost) i da primljeni nadražaj u

vidu električnog signala (nervnog impulsa, akcionog potencijala) prenese i prosledi

drugim ćelijama (sprovodljivost) putem SINAPSI

- električne

- hemijske- akso-dendritske

- akso-somatske

- akso-aksonske

- dendro-dendritske

- inhibiorne

- ekscitatorne- između aksona i efektorskih ćelija

6 koneksina - jedan polukanal -

KONEKSON

Električna sinapsa

nervna-nervna

glijska-glijska

nervna-glijska

• neuron i neuron

• neuron i poprečno-prugasta mišićna ćelija

• komunikacija transmiterima presinaptička

oblast

postsinaptička

oblast

Hemijska sinapsa

• presinaptički oblast

– presinaptička membrana

– trouglasta zgusnuća

– sinaptičke vezikule (različitost)

– mitohondrije

– endozomi

• sinaptička pukotina (20 – 40 nm)

• postsinaptički oblast

– postsinaptička membrana

– postsinaptičko zadebljanje

– receptori za neurotransmitere

• Depolarizacija presinaptičke membrane

• Brzo otvaranje Ca++ kanala

• Ulazak jona Ca++ dovodi do fuzije sinaptičkih

vezikula sa presinaptičkom membranom

• Oslobađanje neurotransmitera

• Vezivanje neurotransmitera za receptore na

postsinaptičkoj membrani

• Depolarizacija postsinaptičke membrane

Nervno-mišićna sinapsa

Sinapsa en passant (inervacija glatke muskulature)

Akson koji inerviše glatku mišićnu

ćeliju se ne završava na tom mestu,

već formira proširenja odakle se

oslobađaju neurotransmiteri, za

razliku od skeletnih mišića kada se

akson grana i svaki završetak inerviše

po jednu ćeliju. Transmiteri u slučaju

glatke mišićne ćelije su acetilholin i

noradrenalin.

POTPORNE ĆELIJE NERVNOG SISTEMA- potporna uloga i uloga u metaboličkim procesima

Švanove ćelije

Satelitske ćelije

Oligodendrociti

Astrociti – protoplazmatični i fibrozni

Mikroglijske ćelije

Ependimske ćelije

periferni nervni sistem

neuroglijske

ćelije (CNS)

Astrociti – protoplazmatični i fibrozni

- češći u beloj masi

- nastavci tanji, duži i negranati

- razlike na nivou citoplazmatskih nastavaka

- obuhvataju aksone ne uspostavljajući morfološki definisane veze

- obrazuju 3D mrežu unutar koje su smešteni neuroni – potporna uloga

- metabolička uloga – uklanjanje jona iz međućelijskog prostora

- učestvuju u održavanju krvno-moždane barijere

- češći u sivoj masi

- nastavci deblji i granati

Mikroglijska ćelija

- male ćelije sa nastavcima i malim izduženim nukleusom

- malobrojne, ali sposobne da proliferišu u slučaju bolesti ili povrede

- lizozomski sistem, vezikule, fagocitne ćelije

- odstranjivanje ostataka neurona i elemenata neuroglije tokom preadultnog

perioda, uklanjanje ćelijskih nastavaka

Ependimske ćelije

između nervnog tkiva i moždanih komora, nervnog tkiva i centralnog kanala

Izgledom podsećaju na epitelne ćelije

vršna površina nosi diferencijacije kojima pomažu kretanje cerebrospinalne tečnosti

Oligodendrocit

jedra oligodendrocita

- obrazuju mijelinski omotač u CNS

POTPORNE ĆELIJE PNS

Švanove ćelije - formiranje mijelinskog omotača

- okružuju nemijelinizovane aksone

Satelitske ćelije

Okružuju ćelijska tela

neurona unutar ganglija

Formiranje mijelinskog omotača

oligodendrocite

CNS

PNS

Švanova ćelija

MEZAKSON – kontakt između

vanćelijskih površina membrane glijskih

ćelija

- Ranvijeovi čvorovi

- lipidi : proteini 70% : 30%

- nemijelinizirani aksoni

Mijelinizirani

akson

Ranvijeovi prekidi mijelinskog omotača odlikuju

i PNS i CNS

Sprečava „curenje“ membranskog naelektrisanja

Visoka koncentracija voltažno-zavisnih kanala

za natrijum

Skokovito prostiranje AP

NEURON I NERV

PERIFERNI NERV

PNS = nervi, ganglije i specijalizovani nervni završeci. U organizaciji nerava i ganglija

pored neurona i pratećih ćelija učestvuju komponente vezivnog tkiva.

SPINALNA GANGLIJA grupacije nervnih ćelija izvan CNS

• pseudounipolarni neuroni

(periferna i centralna grana)

• telo i nukleus ganglijskog neurona

• satelitske ćelije

• spinalne ganglije

• ganglije autonomnog nervnog sistema

kapsula

MOZAK I KIČMENA MOŽDINA – raspored sive i bele mase

siva

masa

bela

masa

Siva masa – tela nervnih ćelija i dendritski nastavci

Bela masa - aksoni

MALI MOZAK - korteks

Molekulski

sloj

granularni sloj

Ganglijski sloj

Purkinjeovi neuroni

Kompleksne i

mnogobrojne sinapse

Purkinjeovih neurona

sa drugim nervnim

ćelijama omogućavaju

da velike količine

informacija u isto

vreme budu obrađene

Centar ravnoteže i

mišićne koordinacije