01

MUSIKA GARAIKIDEKO V. KON tzERTU ZIKLOA

BBVA FUNDAZIOA BILBAO 2014-2015

2015eko apirilaren 14a

02

Asteartea, 2015eko apirilak 14

BBVA Fundazioa

San Nikolas Eraikina

San Nikolas plaza, 4

Bilbao

BBVA Fundazioa Grupo BBVA-k hura presente

dagoen gizarteen ongizatearekin eta hobekun-

tzarekin duen konpromisoaren adierazpena

da. Ikerketa zientifikoa eta bikaintasunezko

sormen artistikoa susta tzen eta babesten

ditu, baita horiek gizartean duten proiekzioa

bera ere. Kulturari dagokion programaren

barnean, musika klasikoan jar tzen du arre-

ta gehien, xx. mendeko eta mende honen

hasierako konposizioan batik bat. Jardueren

tipologiak honako hauek har tzen ditu barne:

• Lehiaketak eta sariak, BBVA Fundazioaren

Ezagueraren eta Kulturaren Mugak Saria,

Musika alorrean, eta Asociación Española

de Orquestas Sinfónicas (AEOS)-Fundación

BBVA-ren Konposizio Saria besteen artean.

• xx eta xxi. mendeetako musikaren in-

terpretazio-zikloak. Horien artean, honako

hauek gailen tzen dira: Erretratuak Zikloa,

PluralEnsemble taldearen ardurapean, Au-

ditorio Nacional de Música de Madrid-en;

Bakarlarien Zikloa eta Musika Garaikideko

Kon tzertu Zikloa, BBVA Fundazioak Madrilen

(Salamancako Markesaren Jauregia) eta Bil-

bon (San Nikolas Eraikina) dituen egoi tzetan,

hurrenez hurren.

• Prestakun tza akademiko bikaineko tal-

dea, Joven Orquesta Nacional de Españari

(JONDE) xedaturiko beka-programa baten

bitartez. Hark Academia Orquesta Nacional

de España-Fundación BBVA-ren sorkun tza eta

pedagogia programa berri bat izango ditu

BBVA Fundazioa

osagai gisa Orquesta y Coro Nacionales de

España-ren (OCNE) lagun tzarekin, eta horri

esker, JONDEko musikariek OCNEren kon-

tzertuetan parte hartu ahal izango dute;

gainera, Fundación BBVA-Escuela Superior

de Música Reina Sofía Biola Katedrari eta

eskola bereko Sinfonietta de Música Con-

temporánea-ri lagunduko zaio.

• Gazte Interpreteen Zikloak, Fundazioak

Madrilen eta Bilbon dituen egoi tzetan.

• Gure garaiko musikaren audio- eta bideo-

grabaketak eta horien hedapena, batik bat

NEOS-Fundación BBVA seriea eta Espainako

eta Latinoamerikako Egungo Musikaren

Konpositoreen Bilduma, BBVA Fundazioak

VERSO zigiluaren lagun tzarekin sustatua. Era

berean, bereziki gailen tzen diren artisten in-

terpretazioen audio- eta bideo-grabaketara

xedaturiko proiektu bereziak gara tzen dira,

horien artean, Achúcarro irakasleari xedatu-

riko bi proiektuak (Opus Arte eta Euroar ts-

ekin), eta obra edo per tsona enblematikoei

xedaturikoak, hala nola, Tomás Luis de Vic-

toria (BBC-rekin), Cristóbal Halffter jaunari

xedaturiko Ecos y sombras Gutun Zuria eta

Lázaro bere operaren munduko estreinaldia-

ren grabaketa, Ginasterako Panambí (Deu-

tsche Grammophon-ekin), Chaikovskiren Eu-

gene Onegin eta Verdiren Rigoletto operak

(Asociación Bilbaína de Amigos de la Ópera-

rekin [ABAO]), Leticia Moreno-ren Spanish

Landscapes (Deu tsche Grammophon-ekin)

eta Judith Jáureguiren Aura (BerliMusic-ekin).

• Musika klasikora eta operara xedaturiko

orkestra eta erakundeekin lankide tza. Ho-

rien artean, honako hauek azpimarratu be-

har dira: ABAO, Teatro de la Maestranza de

Sevilla, Orquesta y Coro de la Comunidad

de Madrid (ORCAM), Orquesta Sinfónica de

Madrid, Teatro Real de Madrid, eta Teatro del

Liceo de Barcelona.

• Konposizio-enkarguak Espainiako nahiz

nazioarteko sor tzaileei, bereziki Centro Na-

cional de Difusión Musical-ekin (CNDM),

ORCAM eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoare-

kin, beste enkargu zuzen ba tzuez gain.

• Interesa duen publikoari musika-sorme-

naren esanahia argi tzera eta heda tzera xe-

daturiko hi tzaldien eta jardueren zikloak.

Era berean, erreferen tziazko argitalpenak

susta tzen dira musikaren arloan, Scherzo

aldizkaria, adibidez.

Kulturaren oso esparru gu txik erakusten dute

musikak bezain garbi tradizio abera tsaren

mantenuaren -berreguneratua eta etenga-

be aberastua- eta berrikun tza erradikalaren

arteko oreka, biak ere gure garaiko sentikor-

tasunaren fun tsezko osagaiak. Horregatik,

BBVA Fundazioaren programaren fun tsezko

alderdia osa tzen du; egindako lanaren truke,

Arte Ederren Merituaren Urrezko Domina,

eta Real Academia de Bellas Artes de San

Fernando-ren Ohorezko Domina jaso ditu.

06

07

INTERPRETEA

Miguel Ituarte, pianoa

EGITARAUA

LEHEN ZATIA:

Cinco Impromptus

Jesús Rueda (1961)

Vingt regards sur l’Enfant-Jésus

· n.º 13 Noël

· n.º 3 L’échange

· n.º 17 Regard du silence

· n.º 16 Regard des prophètes, des bergers et des mages

· n.º 4 Regard de la Vierge

· n.º 12 La Parole Toute-Puissante

Olivier Messiaen (1908-1992)

BIGARREN ZATIA:

Petites esquisses d’oiseaux

· n.º 1 Le rouge-gorge

· n.º 2 Le merle noir

· n.º 3 Le rouge-gorge

· n.º 4 La grive musicienne

· n.º 5 Le rouge-gorge

· n.º 6 L’alouette des champs

Olivier Messiaen

Klavierstück X

Karlheinz Stockhausen (1928-2007)

ZIKLOAREN KOORDINAZIOA

Gabriel Erkoreka

08

Programarako oharrak

09

Jesús RuedaCinco Impromptus

Orain dela aste gu txi ba tzuk, agertoki ho-

netan bertan, London Sinfonietta orkestrak

Francisco Guerrero musikagilearen Concierto

de cámara lana aurkeztu zuen. Orduko har-

tan, Jaengo musikariaren ideia artistikoak

azaldu genituen, matematika eta fisikan

errotutako musikaren aldeko bere apus-

tu ausarta, logika konbinatorioan edota

Mandelbroten fraktalen teorian oinarritutako

konplexutasun izugarriko piezak kalkula tzeko

eta konposa tzeko ordenagailuak nola erabil-

tzen zituen. Azken hamarkadotako musika es-

painiarrean ezinbesteko ekarpena egin zuen

Guerrero konpositore berdingabea izan zen

jarraitu zuen zehaztasun izugarriko bidea-

gatik, maisu tzat hartu zuten musikari gazte

hautatu gu txi ba tzuei bere pen tsamendua

helarazten saiatu bazen ere. Ondoren mu-

sikari horiek maila oso ezberdinetan jarraitu

badituzte ere maisuaren irakaspenak, bada

gaur egun ia guztiak ba tzen dituen ezaugarri

komun bat: lehen mailako autoreak dira ge-

hien-gehienak. Guerreroren estetikatik ger-

tuen mantendu dena Alberto Posadas da;

David del Puertok eta César Camarerok mai-

suaren eragina ia erabat desagertu den mu-

sika idazten dute egun; eta, ikasleren batek

Guerreroren ideien aurrean erreakzio erra-

dikala izan baldin badu, Jesus Rueda izan da

hori, espektro estetikoaren beste muturrean

amaitu baitu musikari madrildarrak.

«Aita hil tzeko beharra nuen», onartu izan du

Ruedak berak. «Nire asmoa ez zen besterik

gabe Guerreroren teknikak erabat arbuia tzea,

nire lanetan bazegoelako haren irakaskun-

tzen nolabaiteko jarraipena. Hori baino, bi-

dea zabal tzen ari nin tzen. Pacok melodia,

harmonia fun tzionala eta kon tsonan tzia uka-

tzen iraka tsi zidan, ho ts, abangoardiak alde

batera u tzi zuen guztia uka tzen, Espainian,

zirkulu akademikoetan, oraindik ere anatema

zena. Baina nik gero eta argiago nuen ezin

nuela murriztapen estetiko horren barruan

bizi. Eta ez zuen zen tzurik nire adierazpen be-

harrak muga tzen jarrai tzeak, munduko bes-

te leku ba tzuetan postmordernismoak tabu

horiek guztiak jada birrinduta zituenean».

Hala, postmodernismoarekiko Ruedaren ire-

kiera 90eko hamarkadaren hasieran hasi zen

gauza tzen Bitácora bezalako lanekin, eta, or-

dutik, bilakaera sakona izan du, lirismo, fan-

tasia eta tradizioari egindako keinuz betetako

estilo batean mamitu dena. Ibilbide horre-

tan, pianoa ezinbesteko tresna izan da; hala,

Ruedaren «askapen» estetikoa pianoaren tzat

egindako lan ugarietan ikus daiteke inon bai-

no hobeto, bereziki Interludios serie luze eta

oinarrizkoan. Guztira 1995 eta 2003 artean

ida tzitako 24 lanek osa tzen dute seriea, es-

Hegaztiak, gogoetak eta uniber tsoak

10

tilo eta eraginetan izugarri heterogeneoak

guztiak ere.

Iragan urriaren 30ean Madrilgo Teatros

del Canal zentroan estreinatutako Cinco

Impromptus lana, errealitatean, Ruedaren

bizi tzaren hamabi urteko ibilbidea jaso tzen

duen bost piezako bilduma da. Guztiak ere

barru-barrutik irtendako piezak dira, bat-

batekoak, espontaneoak, konpositorearen

aldartea adierazten dutenak, teklatuaren

aurrean izaten dituen sentimenduak jaso tzen

dituztenak. «Piezak gehiago dira nire barne es-

plorazioen emai tza kanpo esplorazioen emai-

tza baino», onar tzen du Ruedak. «Ez dago

ez kanpo bilaketarik ez espekulaziorik, ezta

instrumentuaren gaineko azterketarik ere».

Lehendabiziko improptua 2002aren bueltan

ida tzitakoa da –Rueda berak ez du data zeha tza

gogoan–, eta Jordi Masóri eskainita dago. Hain

zuzen ere, Jordi Masó berak estreinatu zuen

Joaquin Homs musikagilearen jaio tzaren men-

deurrenaren karietara egindako omenaldian.

Pieza pasioz betetako nokturno an tzeko bat

da, Ruedak pianoan irekitako lerroan barnera-

tzeko balia tzen duena. «Piezan ez daude aldi

bereko bi nota, baizik eta lerro luze hau tsi bat,

azkarra, ireki eta i txi egiten dena eremu har-

moniko bat sortuz», azal tzen du Ruedak.

2006an amaitutako bigarren impromptua

Albert Nietok hala eskatuta sortu zuen Rue-

dak, «gogoan ez dudan beste mendeurren

baterako». Pieza «abstraktua» da, oso kroma-

tikoa, bata bestearen a tzetik doazen modula-

zio harmoniko azkarrez osatutakoa. 2007ko

hirugarren improptua proposamen sinplea

da, bigarrenaren kromatismoarekin apur-

tzen duena. Leticia Martíni eskainita dago

eta formulazio erritmiko oso sinpleak ditu,

Federico Mompou musikagilearenetik oso

urrun ez den mundu pianistiko baten baitan.

2009ko laugarren improptua, Ruedaren ara-

bera, «piano idiomatikoaren eragina duen

pieza da. Diego Fernández Magdalenok es-

treinatu zuen Ramón Barceri egindako ome-

naldi batean. Hau ere norbanakoaren zirkulu

zentrokideekiko introspekzioa da. Ezer gu txi

gehiago esan dezaket». Bosgarren eta azken

impromptua 2014an ida tzitakoa da, Juan Car-

los Fernandez Nietok estreina tzeko. Pieza bi

zati oso ezberdinetan banatuta dago: lehenda-

bizikoa perpetuum mobile an tzeko bat da, eta,

bertan, laudun bitartekoak dira nagusi, eskuak

zor tzidun bateko tartearekin banatuta daude-

la; zubi labur baten ostean, txandakako bostu-

nen beherako progresio infinitu bat abia tzen

da, bi eskuek elkarri eran tzunez eta «amaie-

rarik gabe elkar jarraituz» jarduten dutelarik.

Olivier MessiaenVingt regards sur l’Enfant-Jésus

Olivier Messiaen garapen oso goiztiarreko

musikagilea izan zen, 22 urte bete tzerako

11

bere i tzal modernista ere an tzemateko gai

zena. Hori ondoriozta daiteke, behin tzat,

1931n Parisko Hirutasun Santuaren elizako

organo jo tzaile titular gisa aukeratuko zuen

ba tzordeari bidali zion gutunean: «Hiruta-

sun Santuaren elizan lagun tzaile nin tzela ba-

tzuetan joera modernoegiak agertu nituela

jakin badakit, eta orain damu naiz horrega-

tik», onar tzen zuen Messiaenek gutunean.

«Elizan lehen aldiz jardun nuenean hogei urte

bakarrik nituen; orain, berriz, hogeita bi urte

eta erdi ditut, eta, bizi tzaren sasoi honetan,

oso bilakaera azkarra izaten du batek. Nire

egungo ikuspuntua honakoa da: musikan beti

berritasuna bilatu behar da, baina ganberako

edo orkestrako lanetan, hau da, irudimenak

libreki hegan egiteko aukera duen arloetan.

Organoaren kasuan, berriz, bereziki elizan jo-

tzen denean, argi izan behar da beste guztia-

ren gainetik liturgia dagoela».

Hirutasun Santuaren elizan lortu zuen lan-

postuak bertako Cavaillé-Coll organo bikaina

nahi zuen aldiro erabil tzeko aukera eskaini

zion Messiaeni, eta, hori, sonoritate eta ko-

lore tinbriko berriak araka tzeko izugarrizko

laborategia izan zen musikariaren tzat. Aipa-

tutakoa, adibidez, oso agerikoa da 1932tik

1933ra konposatutako L’Ascension lanaren

orkestrazioan, batik bat lehen eta azken mu-

gimenduetan; horietan, haizezko eta sokazko

instrumentuek organo erraldoi bat bailiran

joka tzen dute. Baina organoaren sonoritatea

pianoaren tzat konposatutako lan ugariren

abiapuntua ere izango zen Messiaenen tzat,

bereziki 1945era bitartean, ordutik aurrera

instrumentuari trataera kolpekatuagoa ema-

ten hasi bai tzen.

1944an ida tzitako Vingt regards sur l’Enfant-

Jésus lana, adibidez, pianismo organistiko ba-

tetik pianismo kolpekatu batera Messiaenek

emandako urra tsaren aurrekoa da. Hasiera

batean bere asmoa irratirako hogei pieza la-

bur egitea zen, Maurice Toescaren poemen

irakurketa lagun tzeko. Aldiz, sor tze prozesuan,

Vingt regards sur l’Enfant-Jésus lana bi orduko

obra monumentala bilakatu zen, ordura arte

Messiaenek ida tzitako luzeena. Autoreak,

errealitatean, luza tze hori Jesukristoren haur-

tzaroaren inguruko meditazio gisa uler tzen

zuen, betiere bere erlijio kode berezietan oi-

narrituta. Fran tziarrak beti nabarmendu zuen

bere fedearen garran tzia, katolizismo erro-

matarraren oso irakurketa per tsonal batean

oinarri tzen zena. «Nire obraren arlorik garran-

tzi tsu, noble eta, zalan tzarik gabe, praktiko

eta baliagarriena fedea da», zioen. Sentimen-

du erlijioso horrek musikan izan zuen isla opa-

rotasun eta sen tsualitateak ezaugarritutako

espiritualitatea izan zen.

Wagnerrek emandakoaren fun tzio oso ezber-

dina izanagatik, Vingt regards sur l’Enfant-

Jésus obrari batasuna ematen dioten hainbat

Leitmotive daude, ziklo guztian zehar supe-

regitura bat proiekta tzen dutenak, adibidez

Thème de Dieu, Thème de l’étoile et de la

12

croix edo Thème d’accords. Horien agerpena

eta gainon tzeko soinu materialekin uztarketa

Messiaenek sarri garatutako konposizio tek-

niken bitartez egiten da, simetria/asimetria

jolasek edo askotariko errepikapenek garran-

tzi handia har tzen dutelarik. Interesgarria da

Messiaenek irudi eta sinbolo kristauak modu

harrigarrian erabili ohi zituela, espiritualta-

sunaren ikuspegi intraerlijiosoa bai tzuen.

«Kristaua naiz, baina ekumenismoa nagusi

den aro honetan ezberdintasun erlijiosoei

garran tzi handiegirik eman behar ez genie-

keela uste dut; berdin-berdin beste edozein

garaitan ere. Ortodoxoak, katolikoak, protes-

tanteak, juduak edo budistak izan, Jainkoa

dugu helburu guztiok, Jainkoa bila tzen dugu

guzti-guztiok. Nire obra sinestunak diren

guztiei bideratuta dago, baina baita gainon-

tzeko herritar denei ere», esan ohi zuen.

Olivier MessiaenPetites esquisses d’oiseaux

Lukreziok, De rerum natura lanean, gizakiak

musikaren artea hegaztietatik nola bere-

ganatu zuen deskriba tzen du: «Oihanean

hegaztien txorro txio liluragarriak en tzun/

eta euren aho tsak presta tzen saiatu ziren/

txorro txio horiek imita tzeko. Horrela treba-

tu zituzten hegaztiek gizakiak/ eta abestiak

eraku tsi zizkieten musikaren artea sortu

aurretik ere». Mendebaldeko musikaren

historiak behin eta berriz omendu ditu he-

gaztiak, Clément Janequinen Les chan ts des

oiseaux eta Einojuhani Rautavaararen Cantus

Arcticus bikainetan adibidez, edota Vivaldi,

Haendel, Couperin, Mozart, Beethoven,

Schubert, Rossini, Saint-Saëns, Respighi zein

Stravinsky beraren beste hamaika lanetan,

ezagunenak bakarrik aipa tzearren. Baina

ez dago hegaztiekiko lilurari bere sormen

lanean Olivier Messianek besteko garran-

tzia eman dion beste musikaririk; pen tsa,

«musika konpositore, ornitologo eta errit-

moan aditu» gisa aurkezten zuen bere burua

publikoki –hori jar tzen zuen bere aurkezpen-

txartelean bertan ere–.

Les Cahiers de la culture et de l’environnement

kultura eta ingurumen-arloko argitalpe-

nean 1978an kaleratutako artikulu batean,

Messiaenek ornitologo senti tzen zela adierazi

zuen, honakoa gaineratuz: «Hegaztiez erabat

maiteminduta nago, zergatik den zehazte-

rik ez badut ere... txorien kantuek liluratu

egiten naute. Guztiak a tsegin ditut eta ur-

teetan zehar txori-kanta ezberdinen gaineko

oharrak har tzen aritu naiz. Oharrak har tzen

hasi nin tzenean 17 edo 18 urte izango ni-

tuen. Izugarri gaizki egiten nuen. Ez nuen

ezer uler tzen. Ez nekien zer en tzuten nuen,

ezta kanta bakoi tza zein txorirena zen ere. Ez

nekizkien txorien izenak [...], baina gerora

izen handiko ornitologoen irakasgai balio-

tsuak jaso nituen eta gaur egun Europako

50 txori ingururen kantuak bereizteko gai

naiz, baita Ipar Amerika eta Japoniako beste

13

hamarna txori eta Pazifikoko beste bospasei

txori identifika tzeko ere, gehien-gehienak

Kaledonia Berrikoak».

Adierazpen horiek egin zituenetik 1985an

Petites esquisses d’oiseaux obra ida tzi zuen

arte beste txori-kanta ba tzuk identifika-

tzeko gai ere bilakatuko zen seguruenera.

Messiaenek txoriei eskainitako hirugarren

piano obra handia izan zen aipatu berri du-

guna, 1950eko hamarkadaren erdialdeko

Catalogue d’oiseaux eta 1970eko La fauvette

des jardins lanen ostean. Lehen bi lanetan

Messiaenek hegaztien kantuak zein hegaztiok

euren ekosistemekin nola elkarreragiten du-

ten aztertu bazuen, hirugarrenean arreta

esklusiboki txorien kantuetan jar tzea era-

baki zuen. Hori dela eta, Petites esquisses

d’oiseaux da zalan tzarik gabe musikari fran-

tziarrak txorien kantuak partiturara nola

eramaten zituen azter tzeko lanik egokie-

netakoa. Ildo horretan, Messiaenek berak

honako azalpena eman zuen bere obraren

inguruan: «Guztia ez da lerro melodikora

eta erritmora muga tzen. Tinbre ezberdinak

erreproduzi tzea ere beharrezkoa da, eta hori

oso zaila da, txoriek tinbre oso bereizgarriak

baitituzte, harmonia askokoak [...]. Azken

finean, nota bakoi tzari akorde bat ematea

beharrezkoa da tinbreak erreproduzi tzeko».

Pianoa tinbre horiek guztiak erreproduzi tzeko

instrumentu mugatua dela pen tsa badaiteke

ere, Messiaenek ez zuen hori uste: «Pianoa,

bere erregistro zabalarekin eta eraso azkar-

tasunarekin, txoriekin lehia tzeko gai den ins-

trumentu bakarra da bere azkartasun, tempo

eta bitarte saltoengandik eskain tzen duen

birtuosismoagatik».

Guztira sei piezek osa tzen dute Petites

esquisses d’oiseaux obra, eta, Messiaenen

arabera, « txori bakoi tzak bere estetika pro-

pioa duenez, ezaugarri melodiko eta errit-

mikoak aldatu egiten dira pieza batetik bes-

tera. txan txangorriari eskainitako hiru piezek

[«Le rouge-gorge I, II eta III»] beheranzko

arpegio uhinduak dituzte, ia-ia glissandi-ak

bailiran; jarraian, nota luzeak eta diseinu

sotilagoak datoz. Zozoak [«Le merle noir»]

estrofa eguzki tsu gu txi ba tzuk bakarrik abes-

ten ditu, garaipen ikur gisa ia. Birigarroa [«La

grive musicienne»] salmodiak diruditen bere

errepikapenengatik nabarmen tzen da. Azke-

nik, hega txabalak [«L’alouette des champs»]

txorro txio aldakorra du, areagotutako bosten

baten inguruan egikari tzen dena; txorro txio

hori bi nota luze eta indar tsurekin mozten

da noizean behin, txoria hegan ari den uneei

dagozkiolarik etenaldiok».

Karlheinz StockhausenKlavierstück X

Francisco Guerrerok xxi. mendeko espainiar

konpositore garran tzi tsuenetako ba tzuk izan

bazituen ikasle, Olivier Messiaenen Paris-

ko ikasgelatik gerraosteko abangoardiako

14

guru handienetako ba tzuk igaro ziren, Pierre

Boulez, Iannis Xenakis edota Karlheinz

Stockhausen bezalako fun tsezko musika-

gileak besteak beste. Hain zuzen ere, bere

ikasleetako hainbatek eraku tsitako izaera

ai tzindariak eraman zuen Messiaen bere ka-

talogoko obrarik erradikalena konposa tzera:

Quatre études de rythme, 1949 eta 1950

artean sortutakoa. Lau estudio horietako

bigarrenak, Mode de valeurs et d’intensités,

serialismo integrala sortu zuen, Messiaen

beraren asmoa hori izan ez bazen ere obra

konposa tzerakoan. Serialismo integrala mu-

sika lan bateko parametro guztiak serializa-

tzea eska tzen duen konposizio sistema bat

da, altura eta erritmotik dinamika edota

azentuaziora bitarte.

Karlheinz Stockhausen berak beti aitortu

zuen Anton Webern eta Messiaenen Mode

de valeurs et d’intensités obra izan zituela

eredu, eta, hala, 50eko hamarkadako hasta-

penetan, bere konposizio sistema aipatutako

bi autoreon uniber tsoen sintesi tzat definitu

zuen, «izar fantastikoen musika» baili tzan.

Hain zuzen ere, urte horietan eman zion ha-

siera Karlheinz Stockhausenek seguruenik

xx. mendeko bigarren erdialdeko piano ziklo

garran tzi tsuena den Klavierstücke serieari,

1952 eta 2004 artean konposatutakoa. Paco

Yañezen tzat, «pianoaren tzat konposatutako

pieza hauek (baita teklatu elektronikoen-

tzako ere serieko azken piezen kasuan) seria-

lismo zorro tzeko aro batean sortutakoak dira.

[…] Hainbesterainokoa da Stockhausenek

soinu egitura zehazteko azaldutako boron-

datea, lehen piezetako ba tzuk sor tzeko giza-

tiarrak ez diren ezaugarriak behar direla ia

digitazio mekanismoei dagokionean; piezok

interpreta tzeko eskakizunak ere gehiegizkoak

dira, eta, hala, Stockhausenek elektronikara

urra tsa eman beharra dauka bere soinu in-

tuizioak gauzatu ahal izateko. Klavierstücke

serieko piezen progresio estetikoa musikaren

mugen etengabeko bilaketa gisa defini daite-

ke». Klavierstücke serieko 21 piezak honela

banatu ohi dira: lehenengo piezek osatutako

Klavierstücke I-IV (1952) serie puntillista;

Klavierstücke V-X (1954-1961) piezek osatutako

bigarren ziklo bat, Stockhausen berak «forma

aldakorra» bezala definitutakoa ikertu zuena;

Klavierstück XI (1956) erraldoia, zehazgabeta-

sunarekin eta zoriarekin joka tzen duena; eta

Klavierstücke XII-XIX (1979-2004) piezak, Licht

(1977-2003) opera zikloari lotuta daudenak.

Stockhausenek 1956an azaldu zuenez, bere

biho tzean, serialismoa muturren arteko

bitartekari tza prozesu bat besterik ez da.

«Nire bilaketa eta ahaleginen etengabeko

helburua eraldaketaren boterea araka tzea

da, denboran, musikan, fun tziona tzeko duen

gaitasuna. Horregatik egiten diot uko erre-

pikapenari, bariazioari, garapenari, kontras-

teari. Azken finean, moldeak behar dituen

orori egiten diot uko: gaiak, motiboak, ob-

jektuak, errepikapenak, bariazioak, garape-

nak, kontrasteak. Berrantolatu, areagotu,

15

txikiagotu, modulatu, transposizioanatu,

inbertitu edo a tzekoz aurrera jarri beharreko

orori egin diot uko. […] Inoiz ez da gauza

bera bi aldiz en tzuten. Aldiz, jarraipen al-

daezin eta ezin homogeneoago bat inoiz

uzten ez den sen tsazio argia jaso tzen du en-

tzuleak. Ezkutuko kohesio botere bat dago,

propor tzioen arteko harreman bat: egitura

bat. Ez dira argi aldakor baten behean dau-

den an tzeko formak. Guztia har tzen duen

argi iraunkor baten azpian dauden forma

ezberdinak lirateke gehiago».

Klavierstück X pieza «ordena» eta «kaosa»

ideien artean egituratuta dago, kaosetik or-

denara doan progresio gradual bat oinarri.

Pieza askotan azaldu izan da analogia kos-

miko bat baliatuz: hasierako big bang bat

baili tzan, den tsitate liluragarriko partitu-

raren lehendabiziko konpasetatik sor tzen

da hurrengo 25 minutuetan garatuko den

material guztia, gero eta modu antolatua-

goan eta gero eta tarte handiagoekin jasoko

duguna, isiltasunak berak ere paper garran-

tzi tsua hartuko duelarik. Herbert Henckek

nabarmen tzen duenez, obrak uniber tsoaren

jaio tza imita tzen duela dirudi, betiere baina,

«desordenatik ordenarako aldaketa sorkun-

tzaren definizioa» dela oinarri duen ikuspegi

batekin. Pianorako obra honen muturreko

zailtasunak, Klavierstücke obrako pieza

guztietatik zailena dela diote berau jo tzera

ausartu diren bakarlarietako askok, beste

dimen tsio bat ematen dio piezari, piano jo-

tzaileari eska tzen zaion muturreko birtuosis-

moak interpretazioa jarrai tzea espektakulu

hu ts bihur tzen baitu.

Mikel Chamizo

16

Ge txon (Bizkaia) jaioa da eta Bilbo, Madril eta

Amsterdamgo Goi-Mailako Kon tserbatorioetan

egin zituen musika ikasketak, Isabel Picaza,

Juan Carlos Zubeldia, Almudena Cano eta Jan

Wijn irakasleekin. Anneke Uittenbosch mai-

suari esker gerturatu zen klabezinera, Francis

Chapeletek Palen tzian sortutako Academia In-

ternacional de Tierra de Campos zentroko an-

tzinako organo iberiarrekin. Dimitri Bashkirov,

Maria João Pires, Paul Badura-Skoda eta Maria

Curcioren irakaspen eta aholkuak ere jaso ditu

bere formakun tzan.

Concurso Internacional de Piano Premio

Jaén, Concurso Internacional de Piano Cidade

de Ferrol eta Concurso de Piano Fundación

Guerrero lehiaketetako lehen sariak irabazi

ditu, baita beste hainbat sari ere espainiar

musikaren interpretazioengatik (Rosa Saba-

ter, Manuel de Falla eta Fundación Hazen

sariak, eta abar). Finalista izan zen, 1995ean,

Concurso Internacional de Piano de Santan-

derreko lehiaketan ere.

Eman dituen kon tzertuetako programe-

tan teklatu errepertorioko obra handiene-

tako ba tzuk sartu izan ditu sarri, Antonio

de Cabezónengandik hasi eta gaur egun-

go musikako estreinaldietaraino. José

María Sánchez-Verdú, Zuriñe Fernández

Gerenabarrena, Jose Zarate, Jesús Rueda eta

Gustavo Díaz-Jerez musikagileek pianorako

obrak eskaini dizkiote. Johann Sebastian

Bach maisuaren Das wohltemperierte Klavier

obraren grabaketan parte hartu du eta

Ludwig van Beethovenen pianorako sonata

guztiak ere aurkeztu izan ditu.

Europako hainbat herrialdetan eman ditu

kon tzertuak, besteak beste Amsterdameko

Concertgebouw Ganberako Orkestrarekin,

Londresko Royal Philharmonic Orchestra en-

tzute tsuarekin, Lisboako Gulbenkian Orkes-

trarekin eta Espainia eta Latinoamerikako

beste talde ugarirekin. 2000ko urtarrilean,

Bar tzelonako Auditori aretoko lehenengo

Ciclo de Grandes Pianistas inauguratu zuen

Isaac Albénizen Iberia obrarekin.

Ganbera musikaren arloan, honako haue-

kin eskaini ditu emanaldiak: Takáks eta

Ortys laukoteak, Triálogos hirukoa (talde-

ko kide izan zen Manuel Guillén eta Ángel

Luis Quintanarekin batera, elkarrekin

Beethovenen pianorako Trioak grabatu zituz-

telarik Televisión Españolako Canal Digital

katearen tzako), Iñaki Alberdi akordeoilaria,

Riccardo Sciammarella biolon txelo jo tzailea

eta Cecilia Lavilla Berganza sopranoa. Verso

diskoe txearen Música de cámara actual lana-

ren grabaketan parte hartu du, Iñaki Alberdi

akordeoilariarekin batera Jesus Torres eta

Gabriel Erkorekak konposatutako lanak joz.

Columna Música diskoe txeak, berriz, Joan

Miguel Ituarte

17

Guinjoan konpositorearen Concierto para pia-

no y orquesta obraren bere ber tsioa argita-

ratu du. Diskoan Ernest Martínez Izquierdok

zuzendutako Orquestra Simfònica de Barce-

lona i Nacional de Catalunya Orkestrarekin

batera ari tzen da.

Pianoko irakaslea da Musikene Euskal Herriko

Goi Mailako Musika Ikastegian, 2001ean zen-

troa sortu zenetik bertatik.

Lege-gordailua: BI-552-2015