Transcript
Page 1: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en HamAfgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen

Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1

BC1323

MEANDER 2016 Januari | Februari | Maart • Jaargang 15 nr. 1

Page 2: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 12 |

NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 95.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt beheert 22.000 hectare natuurgebied in 500 verschillende natuurgebieden. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.

Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal con-tactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en –beheer) 11 euro en Natuur.oriolus (vogelstudie) 10 euro. Beide extra abonnementen samen 17 euro.

MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Nete-bronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabon-nement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland Oplage: 2.250 exemplaren.

RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Jan Albrecht, Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen, Marjolein de Jong.

ContactFrans Emmerechts, [email protected].

Met dank aan onze fotografenFrans Emmrechts, Paul Wouters en Marianne Horemans, Rudi Rademae-kers, Marc Mangelschots, Jan Mangelschots, Mirella Bruynseels, Karin van Gool, René Ducastel, Jan Albrecht, Jeanine Simonis, Karel Verbruggen, André Vanhoof, Eef Weetjens, Frederik Faveere, Stef Smet, André Leunen, Bart Vancoppenolle.Coverfoto’s: Roerdomp © André Leunen, winter © Jan Albrecht, krokus-sen © Bart Vancoppenolle, bruine kikker op dove heidelucifer © Frans Emmerechts, koninginnenpage © Paul Wouters + Marianne Horemans.

Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotogra-fen kunt u contact opnemen met de redactie.

Lay-out MeanderJan Albrecht en Arne Vermeulen.

Deadline teksten volgende MeanderMaandag 25 januari 2016. Verschijnt eind maart 2016. Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: [email protected].

GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen:

3770 - Grote Netewoud7703 - Keiheuvel (Balen)7709 – De Maat (Mol)7067 – Zammelsbroek (Geel)7088 - Neerhelst (Geel)7118 - Griesbroek (Balen)7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol)7734 - De Vennen (Balen)7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout)7739 - Molse Nete (Balen/Mol)7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)7769 - Breeven (Geel)7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen)7783 - Selguis (Geel)7784 - De Bleken (Mol)8810 - De Rammelaars (Ham)8874 - Veldhovenheide (Ham)

Contactpersonen afdelingsbesturen

Afdeling NetebronnenContact: Jef Sas, [email protected]

Afdeling Balen-NeteContact: Tom Schildermans, [email protected]

Afdeling Geel-MeerhoutContact: Marc Verachtert, [email protected] www.natuurpuntgeelmeerhout.be

Afdeling HamContact: Frans Hoes, [email protected]

Colofon

Uitstap Nationaal Park Hoge Kempen: Blauwvleugelsprinkhaan © Rudi Rademaekers

Page 3: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 3

Zita Snellinx

Afkomstig uit Vliermaalroot, een Limburgs plattelandsdorpje in Vochtig-Haspengouw. Studeerde aan de universiteiten van Hasselt en Antwerpen biologie met specialisatie milieu. Kwam door haar doctoraatstudie rond het saneren van bodem en grondwater op het VITO in Mol terecht en raakte zo geworteld in de Kempische zandgronden. Werkt op het informatiecentrum voor gevaarlijke stoffen in Geel en woont nu met manlief, Hans, in Mol-Ginderbuiten. Is naast haar vrijwilligerswerk voor Natuurpunt ook actief bij Velt, vooral in de Ecodemotuin, te vinden in Mariëndal, Mol-Millegem.

Al van kindsbeen af was ik graag buiten: op verkenning of om gewoon even weg te zijn. Alleen, met m’n broer of met vrienden trokken we door de velden en bossen. Eens een

rijbewijs gehaald werden het weekends op het ritme van de seizoe-nen: voorjaarsbossen in de lente, orchideeën in mei en juni, heide-landschappen in augustus, de Ardennen in de herfst, altijd met een plantengidsje en ons goed humeur op zak. We deden niets liever!

Na mijn verhuis naar Mol ging ik op

zoek naar mogelijke verenigingen met

mensen met gelijkaardige interesses. Zo

kwam ik dan eerst terecht in de Ecode-

motuin van Velt - nog steeds een goede

keuze. Ook had ik me al opgegeven om

te helpen bij de NP-evenementenwerk-

groep van Meanderland en ergens begin

2013 maakte ik op het eerste vrijwilli-

gersoverleg in het bezoekerscentrum in

Meerhout kennis met het project Grote

Netewoud en met Jef Sas, nu voorzitter

van NP-Netebronnen, die mij al dadelijk

uitnodigde om naar de eerstvolgende

bestuursvergadering van de afdeling te

komen. Zo snel is het dus gegaan!

Als NP-vrijwilliger ben ik vooral actief

in het BC waar ik me kan uitleven in het

mee uitwerken en invullen van de eve-

nementen zoals ‘Cultuur in de Natuur’ en

de avonden van ‘Café Winterwoud’. Het

geeft me voldoening om samen met de

enthousiaste ploeg daar iets zinnigs neer

te zetten rond de natuur op zich, maar

ook de mens in relatie tot de natuur.

Coördinator Wim Pauels heeft van het BC

‘De Wasserij’ altijd een ontmoetingscen-

trum willen maken en ik denk ook dat het

daar allemaal om draait: ontmoeten en

positief bijdragen aan een groter (natuur)

plaatje. Het kan toch niet anders dan dat

een mens daar een beetje gelukkiger

van wordt?! Volgens mij zijn we in het BC

goed bezig!

In de aankoop van de watermolen ligt nu

het potentieel om het maatschappelijk

draagvlak voor het Grote Netewoud te

vergroten. Ik sta volledig achter het idee

om er een fiets- en wandelcafé van te ma-

ken dat als toegangspoort steeds meer

volk zal laten genieten van het gebied.

Op deze manier krijgen het Grote Nete-

woud en bij uitbreiding alle natuurgebie-

den in Meanderland de erkenning die ze

verdienen.

En hopelijk komen er ook steeds meer

mensen opdagen die zich willen inzet-

ten als vrijwilliger omdat het absoluut

een meerwaarde is, ook voor jezelf en

bovendien nog plezant! Voel jij je ook

aangesproken nu, neem dan gerust con-

tact op met betrokken personen uit jouw

afdeling (zie colofon) of rechtstreeks met

coördinator Wim Pauels (wim.pauels@

natuurpunt.be - 0473/96 53 95) van het

bezoekerscentrum Grote Netewoud aan

de watermolen in Meerhout.

Groetjes,

Zita

Vrijwilliger aan het (voor)woord

Vlinderweekend Zita bij vertelhoekje kinderen © Frans Emmerechts

Café Winterwoud, duimen voor een vol huis © Frederik Faveere

Page 4: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 14 |

BUITENGOORMEERGOOR

Buitengoor-Meergoor is een uitzonderlijk waardevol natuurgebied, in het hart van de Molse meren, in Mol-Rauw. De invloedrijke Nederlandse natuuronderzoeker en natuurbeschermer, prof. dr. V. Westhoff (+2001), noemde het ooit één van de meest merkwaardige natuurgebieden van West-Europa.

TeksT: Frans emmerechTs en andré VanhooF

RijkdomHet gebied dankt zijn waarde aan de

talrijke uiterst zeldzame plantensoorten

die er voorkomen, aan de even zeldzame

biotopen en aan de buitengewone mili-

euomstandigheden die er heersen.

De rijkdom aan zeldzame plantensoorten

is pas sinds 1979 gekend. De ‘ontdekking’

ervan leidde sindsdien tot diepgaand

onderzoek naar de wel heel bijzondere

waterhuishouding die er aan de basis van

ligt.

Op het gewestplan stond Buitengoor-

Meergoor oorspronkelijk voor het over-

grote deel als natuurgebied aangeduid.

Later werd dit met een Beperkt Plan van

Aanleg gewijzigd in reservaatgebied. In

1982 werd het beschermd als landschap.

Tegenwoordig maakt het deel uit van

het Natura 2000-netwerk. In 1991 kocht

Natuurreservaten, een voorloper van

Natuurpunt, er de eerste percelen aan bij

kleine eigenaars. Later werden twee grote

huurcontracten ondertekend (*).

Hoe was het vroeger?Het vroegere Mol-Rauw was eeuwenlang

een verlaten natuurlandschap. Droge

en natte heide overheersten er, en hier

en daar kwamen moerasgebieden voor,

waardoor rivieren hun weg baanden.

Buitengoor-Meergoor bevond zich op

de overgang van een droog naar een nat

gebied en leunde aan bij het gehucht

Mol-Sluis. Daar woonden boeren die de

grond in de omgeving gingen bewerken.

Op de Ferrariskaart (1771-1778) treffen we

daar al sporen van aan. Op de droge heide

lieten ze hun schapen grazen en vergaar-

den ze strooisel, dat via de potstal als mest

op hun zandige akkers terecht kwam. Het

elzenbos in de natte dalen vervingen ze

door met houtwallen afgebakende beem-

den, die strooisel, plaggen voor haard en

stal, russen als dakbedekking (‘russen-

dorp’), en voeder voor het vee opleverden.

Nu nog vinden we in Meergoor relicten

terug van die vroegere exploitaties. In

het Buitengoor vinden we alleen sporen

van ontginning langs de meest oostelijke,

hoogste en droogste rand. Het centrale

Buitengoormoeras bleef onontgonnen.

Het werd nooit in percelen opgedeeld

en was door de eeuwen heen steeds ‘ge-

meene goor’ of het gemeenschappelijk

moeras.

Page 5: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 5

WaterhuishoudingBuitengoor-Meergoor bevindt zich op de

aflopende flank van het Kempens Plateau.

Het is een langgerekte, venige depres-

sie die zich uitstrekt van oost naar west

met een lengte van ongeveer 1,5 km en

een breedte van ca 600 m (90 ha). Een

bronbeekje, de Vleminksloop, vormt er

de ruggengraat van. Het wordt gevoed

met kwelwater. Oorspronkelijk was dat

kwelwater mineralenarm en zuur. In het

midden van de 19de eeuw echter werd

een systeem van Kempense kanalen

aangelegd. Die kanalen bevatten kalkhou-

dend, licht basisch Maaswater. Sindsdien

komt in het Buitengoor, ongewild, via

het Kanaal naar Beverlo, mineralenrijk

kanaalwater in de mineralenarme, zure

omgeving terecht. Dit leidde tot een spe-

cifieke ecohydrologische situatie. Er ont-

stond een zwak-zuur tot basisch laagveen.

Het mechanisme is duidelijk. Vanuit het

Kempens Plateau bestaat er immers een

sterke, oost-west gerichte kwelstroom.

De ondiepe (lokale) component van die

kwelstroom is zeer zuur. De diepere is

zwak zuur en bevat hoge ijzerconcentra-

ties. Infiltrerend kanaalwater, bijvoorbeeld

uit het irrigatiekanaaltje vlak ten oosten

van het Buitengoor, stroomt mee met de

algemene grondwaterstroming en komt

aan de stroomopwaartse kant van de

kwelzone aan de oppervlakte (=‘kwelt’).

Voedingsstoffen als stikstof en fosfor ont-

breken in het opkwellende water. Ze wer-

den er, tijdens hun tocht door de bodem,

uit verwijderd door chemische processen.

Calcium echter werd niet verwijderd, kan

ver doordringen, en leiden tot een pH

van 6,9 in de kwelzone, alzo zorgend voor

de ontwikkeling van een kalkrijk moeras

(laagveen) met slenken en bulten.

Anderzijds is er ook de natuurlijke, voed-

selarme, zure omgeving. De Vleminksloop

zelf bijvoorbeeld. Hij heeft een rossige

roestkleur. Het diepe kwelwater, dat zijn

bron hier is, is zuur, voedselarm en rijk aan

mineralen. Zodra het in contact komt met

de zuurstof in de buitenlucht, oxideert het

opgeloste ijzer en krijgt het water zijn ken-

merkende kleur. Bij dit proces worden de

in het water aanwezige fosfaten gebon-

den in een voor planten niet opneembare

vorm. Daardoor verhoogt de voedselar-

moede van het totale systeem nog meer.

Dankzij het contact van zuur en basisch

water kwam in Buitengoor-Meergoor een

natuur tot stand die absoluut niet te ver-

wachten was in een Kempens laagveen.

In de van nature zure omgeving vinden

we nu planten en mossen die als kalkmin-

nend bekend staan. Voor verschillende

plantensoorten is het gebied de enige of

één van de weinige vindplaatsen in Vlaan-

deren, België of zelfs Noordwest-Europa.

Landschap, flora en faunaHet landschap van Buitengoor-Meergoor

is een mozaïek. Naast het slenken-bulten-

moeras vind je er elzen- en berkenbroek-

bos, dennenbos, natte en droge heide,

hooilandjes, vennen en open water. Het

centraal gelegen moeras is het meest

waardevol. Het bevat gagelstruweel, oud

grasland met pijpenstrootjeshorsten, ijl

rietland, opkomend berkenbroek en ou-

dere en afstervende, maar ook veel nieu-

we galigaanbegroeiingen. Kenmerkende

plantensoorten zijn o.a. tweehuizige

zegge, geelgroene zegge, draadzegge,

breed wollegras, galigaan, teer guichel-

heil, beenbreek, moeraswolfsklauw en

moeraszoutgras. Ook het zeer zeldzame

waterlepeltje komt hier voor. De rijkdom

van de plantensoorten loopt parallel met

de interessante verzameling aan mossen-

en korstmossensoorten, waardoor mos-

sendeskundigen dit ‘het meest kwetsbare

reservaat van West-Europa’ zijn gaan noe-

men. Er komen immers niet minder dan 47

mossensoorten voor van de Nederlandse

Rode Lijst. In en rond de ‘rosse put’ bijvoor-

beeld, die ontstaan is uit een historische

zandwinning, vond men qua mossen een

unieke situatie op Europees niveau. De

put werd de laatste jaren dan ook door de

meest ervaren bryologen van Vlaanderen

en Nederland bezocht.

Bij de dieren is het vooral de schat aan

ongewervelden die opvalt. Moerassprink-

haan en sikkelsprinkhaan komen hier

voor, maar ook veel zeldzaamheden. Bij

de dagvlinders vielen de laatste jaren op:

groentje en keizersmantel. Bij de nacht-

vlinders: berkenzilvervlekmot, bandwit-

vlekmot, gemsmot, geelpurperen spanner,

gageluil, zwarte weidekokermot, zwarte

rietprachtmot en bitterzoetmot. Zeld-

zame libellen waren: vroege glazenmaker,

zuidelijke oeverlibel, gevlekte glanslibel,

Vleminksloop in elzenbroekbos met berken © Frans Emmerechts

Beekoeverlibel © Frans Emmerechts

Page 6: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 16 |

gaffelwaterjuffer, venglazenmaker, steen-

rode heidelibel, bandheidelibel en

beekoeverlibel. Als zeldzame spinnen wer-

den gespot: struikkameleonspin, zesknob-

belspin en sinaasappelspin. Verder: zwart

lieveheersbeestje, beekgoudoogdaas,

roodkopschorpioenvlieg, ingesnoerde wa-

terzweefvlieg, veenmoeraswapenvlieg en

zilveren moeraswapenvlieg.

Natuurinrichting en natuurbeheer Voor zo’n gebied was vanzelfsprekend een

ambitieus beheerplan nodig. Een even-

wicht tussen zuur en kalkrijk water is im-

mers heel delicaat en moeilijk in stand te

houden. Soms stroomt kalkrijk water over

naar plaatsen waar het niet thuishoort,

omdat de planten en dieren er zuurder

water nodig hebben. In een mum van tijd

groeit op zo’n plek dan een wildernis aan

brandnetels. Ook moet een goed hooi- en

begrazingsbeheer worden uitgevoerd.

Anders ver-bost en ver-grast het gebied

gaandeweg: jonge boompjes en grassoor-

ten gaan dan de zeldzame plantensoorten

‘in de verdrukking groeien’, wat de natuur

stukje voor stukje armer maakt.

Ondanks het feit dat hier sinds 1998 elk

weekeinde, een ploeg hardwerkende

vrijwilligers aan de slag was, volstond dit

in het begin van de 21ste eeuw niet meer

om de natuurkwaliteit van het gebied in

stand te houden. De waardevolle natuur

werd meer en meer teruggedrongen tot

op enkele eilandjes. Als er niet zou wor-

den ingegrepen zouden ook die eilandjes

verdwijnen. Daarom werd, met budget

van de Vlaamse overheid, een project

natuurinrichting opgezet. De maatregelen

waren vooral gericht op de uitbreiding

van het basisch laagveen en de natte

heide, op het stuurbaar maken van de wa-

terhuishouding en op het uitbouwen van

voorzieningen voor natuureducatie. Voor

de eerste doelstelling werd, aansluitend

bij het bestaande slenken-bultensysteem,

heel wat bos en opslag gekapt of sterk

gedund en daarna geplagd. Door regel-

bare stuwen te plaatsen binnen en buiten

het gebied, door dijkjes te verstevigen en

door enkele drainagegrachten binnen het

gebied te dempen, werd het oppervlakte-

water beheersbaar gemaakt. Voldoende

hoge waterstanden voor kwel werden

verzekerd en de occasionele instroom van

eutroof water werd vermeden. Voor latere

begrazing werd een afrastering geplaatst.

In functie van natuureducatie werd een

aangepast wandelpad door minder kwets-

bare zones aangelegd.

Na de uitvoering van die werken namen

vrijwilligers van Natuurpunt Netebronnen

de draad weer op. Elke zondagvoormid-

dag, weer of geen weer, gaan ze in het

gebied kappen, plaggen, maaien, maaisel

afvoeren enz. Regelmatig worden ze bijge-

staan door de professionele ploegen van

Natuurpunt, vooral bij technisch moeilijke

of grootschalige werkzaamheden. Ook

jongeren van scholen en verenigingen

komen wel eens een handje toesteken.

Binnen de afrastering die in het kader

van het project (rond een groot deel van

Meergoor) werd geplaatst grazen sinds

mei 2005, tijdens de zomermaanden, een

Keizersmantel © Paul Wouters en Marianne Horemans

Moeraswolfsklauw © Karel Verbruggen

Bruine kikker op dove heidelucifer © Frans Emmerechts

Paapje © Frans Emmerechts Vrijwilligers maken sloot open © Paul Wouters en Marianne Horemans

Page 7: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 7

vijftal Gallowayrunderen. Hun graasge-

drag zorgt voor meer structuur in de vege-

tatie. Vooral tijdens de bloeitijd ‘scheren’ ze

als het ware de pijpenstrootjesbulten af.

Zo worden de voorwaarden vervuld opdat

de natuur zich daarna zelf verder zou kun-

nen ontwikkelen.

Wil je meehelpen aan de verbetering van

de uitzonderlijke natuurwaarden in het

gebied, neem dan contact op met het

beheerteam, via mail andre.vanhoof@

telenet.be.

(*) Eén met de provincie Antwerpen (die het Zilvermeer uitbaat) en één met de NV Meergoren, de uitbater van het Zilverstrand (via de Stichting Kempens Landschap). Buitengoor-Meergoor heeft verschillende eigenaars en beheerders. Naast genoemde zijn dat de NV De Nieuwe Zandgroeven van Mol en haar moederbedrijf NV SCR-Sibelco, de Vlaamse Landmaatschappij, de Dienst voor de Scheepvaart en het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Natuur. Alle partners werkten samen aan het project natuurinrichting en droegen het beheer van hun gronden vanaf dan over aan Natuurpunt.

Gallowayrunderen © Karel Verbruggen

Dennen, berken, heide, gagel, galigaan in het basisch laagveen © Frans Emmerechts Moerassprinkhaan op gagel © Frans Emmerechts

Galigaan © Frans Emmerechts

Referenties 1 D. Boeye, G. De Blust, D. De Baere, D. van

Straaten, D. Paelinckx en R.F. Verheyen, ‘De Belgische Kempen. Mineralenrijke kanalen door een voedselarm gebied’ in Landschap jg.7, nr.1, 1990.

2 G. De Blust en D. Boeye, ‘Kanalen, wit zand en basisch laagveen’ in Landschap, jg.25, nr.1, 2008.

3 R. Knaepen, ‘De kleine geografie van een wijk: het Molse Rauw’ in Van Groote Heide tot Rauw, De werkgroep boek honderd jaar Rauw, 1989.

4 A. Lefevere, ‘De invloed van de kanalen op de natuurwaarden van Rauw’ in Van Groote Heide tot Rauw, De werkgroep boek hon-derd jaar Rauw, 1989.

5 Natuurinrichtingskrant 1 en 2, Werken aan natuur in Buitengoor-Meergoor, Vlaamse Landmaatschappij, 2000 en 2004.

6 J. Slembrouck (red.), Mossen en lichenen in het Buitengoor, uitgave ANKONA, 120 pp, 2012.

7 P. Wouters en M. Horemans, Buitengoor, verslag Ecologische Werkgroep Meander-land, 2015.

8 www.waarnemingen.be

Page 8: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 18 |

In september zijn de vrijwilligers van NP Balen-Nete op daguitstap geweest naar het Nationaal Park Hoge Kempen in Limburg. Dat werd opgericht in 2006 en is het enige erkende nationale park in België, beheerd door het Regionaal Landschap Kempen en Maas-land (RLKM).

Het gebied is liefst 5750 ha groot en is

gelegen op het hoogste deel van het

Kempens Plateau in de gemeenten As,

Dilsen, Genk, Lanaken, Maasmechelen

en Zutendaal. Dennenbossen worden er

afgewisseld met heide, grote waterplas-

sen getuigen van grind- en zandwin-

ningen en hoge toppen bieden grootse

vergezichten.

In dit natuurlijke decor vinden we tal

van zeldzame en bijzondere dieren en

planten.

Tijdens onze wandeling, grotendeels

langs de steilrand van het Kempens Pla-

teau, ontdekten we enkele exemplaren

van de blauwvleugelsprinkhaan. Ook

vonden we, dankzij zijn karakteristieke

roep, een exemplaar van de zeldzame

zadelsprinkhaan. Dit is een kortgevleu-

gelde sprinkhaan uit de familie van de

sabelsprinkhanen, met een karakteristiek

zadelvormig halsschild. In België komt de

zadelsprinkhaan enkel nog voor op de

droge, warme en structuurrijke heidevel-

den in de Hoge Kempen. Op de hogere

delen bloeide de rode dophei uitbundig.

Vanuit toegangspoort Connecterra be-

klommen we tevens de lange mijnterril,

waarbij we enkele mooie graslanden

passeerden, waar in het voorjaar o.a.

veldparelmoervlinders te vinden zijn. We

zagen onder meer exemplaren van het

icarusblauwtje, de sint-jansvlinder en de

snel bewegende kolibrievlinder.

Als afsluiter bezochten we kort het

natuurgebied De Brand, gelegen in

Voorshoven, de zuidelijkste punt van

het Kempen-Broek. Dit is een grensover-

schrijdend, nat gebied dat het Kempens

Plateau noordwaarts draineert. De Brand

herbergt de tweede grootste popula-

tie boomkikker in Vlaanderen, en we

hebben ze dan ook snel gevonden, al

zonnend op de braambladeren.

Het Nationaal Park Hoge Kempen (net

als het Kempen-Broek) getuigt van een

offensief natuurbeleid, met daaraan

gekoppeld een belangrijke toeristische

factor. Dat we hier van een succes mogen

spreken, getuigen de meer dan 1 miljoen

bezoekers die jaarlijks dit park bezoeken.

In die zin mogen we het Nationaal Park

als voorbeeld beschouwen voor ons

Grote Netewoud. Natuurlijk spreken we

hier over een veel kleinere oppervlakte,

maar laat ons eens dromen. Als we een

verbinding realiseren tussen het Grote

Netewoud en het nabijgelegen Bosland

creëren we wel een groot natuurproject.

En natuur mag zich toch niet laten te-

genhouden door provinciegrenzen. Met

de recente aankoop van de watermolen

in Meerhout is een eerste volwaardige

toegangspoort van het Grote Netewoud

alvast geen verre toekomstdroom meer.

Rudi RademaekeRs en eef Weetjens

NationaalParkHoge Kempen

Zadelsprinkhaan © Rudi Rademaekers

Sint-Jansvlinder © Rudi RademaekersIcarusblauwtje © Rudi RademaekersBoomkikker © Eef Weetjens

Page 9: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 9

Pratum MarcidumOVER DE KEMPENSE WATERINGENOp 9 november organiseerde de Olmense Vereniging voor Heemkunde en Geschiedenis in samenwerking met Natuurpunt Balen-Nete een lezing door Al-bert Jansen over de Kempense wateringen.

Albert Jansen is natuurgids in de grote

watering van Lommel-Kolonie en schreef

onlangs het boek ‘Pratum Marcidum’

over de achtergronden van de Kempense

wateringen.

In de Belgische Kempen werden, rond

het midden van de negentiende eeuw,

grootschalige irrigatiewerken uitgevoerd

met de bedoeling braakliggende ‘woeste’

gronden om te zetten in wateringen

of grote oppervlakten geïrrigeerde

graslanden of vloeiweiden.

Deze vloeiweiden werden grotendeels

aangelegd in beddenbouw, een van de

mogelijke technieken die bij weide-irri-

gatie werden toegepast. De aanleg van

deze bevloeide weiden heeft het uitzicht

van de Limburgse en Antwerpse Kempen

drastisch en blijvend veranderd.

De Kempense wateringen of wat ervan

overblijft zijn tevens zeer rijk aan fauna

en flora, waaronder een aantal zeldzame

soorten. Ze leveren bijgevolg een sterke

bijdrage aan het behoud van een grote

biodiversiteit. Deze ecologische waarde

vindt zijn oorsprong in de vroegere en

huidige bevloeiingswerken.

In het boek ‘Pratum Marcidum’ wordt

beschreven wat er nog kan gebeuren om

deze gebieden optimaal te beschermen.

Het boek kan online besteld worden op

http://www.deleeswinkel.be/pratum-

marcidum.html of http://www.uitgeve-

rijhetpunt.be/boeken/pratum-marcidum

ofwel rechtstreeks bij de auteur door

overschrijving van €21 (19 + 2,5 verzen-

ding) op rekeningnummer BE91 0010

9708 7376 met vermelding van ‘Pratum

Marcidum’ + naam + adres.Rudi RademaekeRs

In onze natuurgebieden zijn heel wat beheerwerken nodig. Naast maaien en afvoeren, onderhoud van wandelpaden, opruimen van weekendverblijven,… is het kappen van bomen een belangrijke taak die ook door de vrijwilligers kan worden gedaan.

Uiteraard gaan we geen bossen kappen,

maar gaat het over het in orde houden

van houtkanten, knotten van bomen en

opruimen van bomen die een gevaar vor-

men voor bv. de nabijgelegen wegen of

spoorwegen. Want inderdaad, voor onze

percelen die in de buurt van wegen of

spoorwegen liggen, krijgen we vanuit de

Vlaamse overheid en Infrabel de nodige

instructies van bomen die moeten wor-

den teruggesnoeid.

We willen dit hout uiteraard ter beschik-

king stellen van geïnteresseerden. De

prijs is steeds overeen te komen, maar

uiteraard erg democratisch. Afhankelijk

van hoeveelheid hout, soort, bereikbaar-

heid, zal de prijs telkens worden bespro-

ken. Er zal vooraf telkens op het terrein

worden gegaan om te bekijken wat de

mogelijkheden zijn en de nodige afspra-

ken worden gemaakt. Op die manier kan

je enerzijds bijdragen aan het beheer van

het natuurgebied, werk je in de natuur en

steun je de verdere uitbouw van het ge-

bied: alleen maar winst dus, op verschil-

lende vlakken.

In de Molse Nete zijn momenteel heel

wat mogelijkheden om hiermee aan de

slag te gaan. Interesse? Neem dan con-

tact op met Guy Hannes (guy.hannes@

skynet.be). Verder is er ook hout be-

schikbaar in het Buitengoor (contacteer

hiervoor [email protected]) of

op De Maat (contacteer bert.teunkens@

natuurpunt.be).Guy Hannes

HOUTBESCHIKBAAR

Auteur Albert Jansen op de boekenbeurs © Rudi Rademaekers

foto © Frans Emmerechts

Page 10: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 110 |

Page 11: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 11

Tussen kale takken in de tuin van Gerrit Nijboer zat een mooie tortel te koukleumen. Met een kiekje werd de vogel door een

klein cameraatje vastgelegd en als ‘zomertortel’ op de site van waarnemingen.nl geregistreerd. Vogelkijkend Nederland kon meekij-ken. Men keurde en bestudeerde de foto. Een zomertortel midden in de winter?Normaal zitten onze zomertortels dan in

Afrika. Was het wel wat het was? De vogel

had kenmerken van de ‘Oostelijke tortel’,

een zeldzaamheid, die Nederland nog

nooit had bezocht. Er heerste al een hele

tijd de verzuchting dat er geen nieuwe of

zeer bijzondere soorten Nederland nog

aandeden. De laatste echte knaller was

de dwerguil van Valkenswaard.

Deze tortel bracht opwinding onder de

vogelaars. Dutch Birding kwam in actie

en stuurde zijn verkenners. De foto was

gemaakt in Werga, een klein en rustig

dorpje in Friesland. Het was er koud. De

vogelaars verspreidden zich rondom de

kerk, want de vogel zat immers tussen de

huizenblokken. Maar de duif liet zich niet

zomaar spotten. Het was even zoeken.

Nadat een eerste konvooi de zeldzame

dwaalgast toch ontdekte en waarachtig

als ‘Oostelijke tortel’ determineerde, ont-

vlamde het grote nieuws als een lopend

vuurtje onder de vogeltwitchers.

’s Anderendaags stroomde het dorp vol

stoere vogeltoeristen met verrekijkers en

telescopen. Uit alle delen van het land.

Het werd een drukte in de smalle straat-

jes. Iedereen keek scherp om zich heen.

Opeens werd er gerend. Ze werd gezien!

Maar waar? Iedereen rende achter ieder-

een. Er was gemeld dat hij bij het Groote

Buren bruggetje zat. De twitchers had-

den geen flauw idee waar dat was, maar

renden naar de andere kant van de kerk.

Daar was een bruggetje met waarnemers,

maar geen tortel. Er stonden een aantal

twitchers te bellen met anderen die de

duif in het vizier hadden. Er bleek nog

een ander bruggetje te zijn. Weer rennen

dus. De tortel vloog wat rond in het cen-

trum. Uiteindelijk werd hij door alle kan-

didaten gespot. Eigenlijk iets te ver voor

de verrekijkers, want hij zat in een boom

achter het kanaal. Sommigen liepen via

de brug naar de overkant. Daar hadden

ze eindelijk de prijsvogel. Het was hem!

Een echte Oosterse tortel! De soort werd

door de strijdmakkers meteen genoteerd

op hun palmares. De trofee was binnen.

Voor de twitchers een ‘lifer’!’Het was voor

het eerst dat deze duif in Nederland werd

gezien. De 500ste soort die er ooit was

waargenomen. In Oudersluis dook een

jaar geleden ook al een Oosterse tortel

op, maar die vogel droeg een ring. En

zogeheten escapes tellen niet mee voor

de Nederlandse vogellijst. Nu hadden ze

wel prijs! Ze hoefden de nieuwe vogel-

soort slechts een keer te zien, meer niet.

Maar er waren nog andere twitchers die

deze soort ook wilden aankruisen in hun

vogelgids.

De volgende dagen was er nog meer

belangstelling zodat er files ontstonden

in Werga. Sommige vogeltwitchers had-

den aan hun werkgever een vrije dag ge-

vraagd. Er waren zelfs twitchers uit Gent,

die er een lange tocht voor over hadden.

Mijn goede vriend Leo, die zich af en toe

ook bezondigt aan het twitchen was ook

van de partij. Van in het ochtendgloren

zwierven overal groepjes met teletoeters

en superzoomreflexcamera’s. Een hele

attractie voor de bewoners van Werga,

ze konden genieten van de aanblik van

hollende snoeshanen door de smalle

straatjes. Een groot spektakel in een klein

dorp. De bewoners snapten er niets van:

zoveel aandacht voor een klein vogeltje!

Overal rennende pelotons, naar de ene

kant, naar de andere kant, en weer terug.

Carrousels die kwamen en gingen. De

vogeltjesdans van Werga.

Met al die spiedende ogen moest deze

prijsvogel toch snel teruggevonden

worden. Want iedereen wilde hem zien.

Spannend! Toch duurde het even voordat

het verlossende bericht kwam. Uiteinde-

lijk kon ook deze ploeg twitchers hem

spotten. De score werd aangevinkt. Er

werd gejuicht, op de schouders geklopt,

handen geschud. In een enigszins ge-

spannen sfeer werd nagepraat. Gezellig!

Er was gestamp van veel bergschoenen

in het anders zo rustige boerendorp. De

Gentenaars waren in de wolken en beu-

zelden: ‘vri vrieë wijs, zaaalig biest, vrieë

giestig, mijn schonske veugel.’ De Neder-

landers knikten, maar verstonden het

niet. De meeste hadden het duifje amper

twee seconden kunnen zien wegvliegen.

Maar Belgen zijn met een kleinigheid te-

vreden. Ze hadden immers gescoord!

De dagen die volgden werd het nog

drukker in het Friese dorpje. Er waren nog

veel diehards die aan de wedstrijd wilden

meedoen. Maar het duifje liet telkens lan-

ger op zich wachten. Twitchers stonden

in rijen te blauwbekken met bevroren

tenen om toch maar een glimp te kun-

nen opvangen van de zeldzaamheid. Ook

was er een cameraploeg van de omroep

Fryslan! Een verslaggever van ‘Man bijt

hond’ was eveneens ter plaatse. Journa-

listen van allerlei kranten kwamen naar

dit vergeten plekje afgezakt. Honderden

foto’s werden gemaakt. De tortel werd

een superster!

De plaatselijke middenstand speelde

handig in op de nieuwe vogelsoort voor

Nederland. De bakker verkocht ‘Oosterse

Tortel Grondels’: een appelgebakje met

daarop een tortel in marsepein, de slager

etiketteerde zijn gebraden kip met ‘Ge-

grilde Oosterse tortel!’ Ook prijs, want de

vele koukleumers hapten toe.

Nijboer die het duifje had ontdekt werd

geprezen. Hij liet het zich welgevallen en

gniffelde: ‘het dorp zit vol vreemden met

kanonnen van telelenzen, niemand heeft

nog een goede foto, terwijl ikzelf gewoon

een simpel cameraatje heb gebruikt’.

Er liep ook een wat verlegen man van

middelbare leeftijd rond: Akke Bijlsma. Hij

kwam uit een naburig dorp en begreep

niets van de toeloop. Soms benaderde hij

NIEUWKOMERtekst en tekeninG acHilles cools

Page 12: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 112 |

de troepen kijkers op twintig meter, maar

aanspreken durfde hij niemand. Waarom

werd er toch zo achter zijn ontsnapte duif

gejaagd? Hij had al verschillende pogin-

gen gedaan om zijn doffer terug te pak-

ken te krijgen. In zijn rugzak hield hij een

mistnet verborgen dat hij maar nergens

kon opstellen met zoveel pottenkijkers.

In zijn volière zat zijn treurende duivin-

netje nu alleen. De schuwe doffer was

ontsnapt toen deze schrok en tegen de

volièredeur aan botste. Het slotje begaf

het en met snelle spurt vloog hij uit. Akke

had nog voeder gestrooid, maar de doffer

kwam niet terug. Het verlies was teleur-

stellend, niet omwille van de kostprijs.

Ze werden genoeg te koop aangeboden

aan slechts dertig euro het paar. Oosterse

tortels zijn in Azië de meest gekooide

vogels. Net zoals men in Europa een ka-

narie of parkiet kooit, houden de Aziaten

allemaal tortels. Het zijn er heilige vogels.

In de steden zie je ze te koop, aan de prijs

van een ananas, in propvolle manden op-

gestapeld tot aan het plafond. Ze worden

ook nog steeds massaal geëxporteerd. In

het Vlaamse Westerlo werden er het laat-

ste jaar nog een paar duizend ingevoerd.

Wat voor Akke het gemis vooral inhield

was dat het doffertje al zo’n hechte

band had met zijn duivinnetje. Het was

een mooi paartje. Ze hadden al enkele

succesvolle broedsels gehad. Oosterse

tortels waren gemakkelijke vogels in een

volière, winterhard en verdraagzaam te-

genover andere vogels. Maar met zomer-

tortels samenhouden kon niet. Dan werd

er gevochten in de volière. Akke wist veel

van duiven. Hij kende in één oogopslag

het verschil tussen doffer en duivin. Niet

zo eenvoudig op het eerste zicht, maar

de doffer is forser en trotser van aard. Hij

heeft ook een bredere hals dan de duivin.

Zij is meer opgetogen en heeft ook een

breder bekken.

‘Ik heb hem!’ riep plots een twitcher

met een baseballpet op. Akke schrok en

keek verbaasd! Hij dacht dat hij zijn dof-

fer kwijt was. Maar de duif zat nog in de

boom. Akke snapte niets van die toeris-

ten. Het waren twee verschillende werel-

den van vogelliefhebberij die elkaars we-

gen kruisten in een klein Fries dorpje. Na

vijf minuten had het beestje klaarblijke-

lijk alweer genoeg van alle belangstelling

en verdween richting de nieuwbouwwijk.

Vogelaars marcheerden weer af. Een uur

later ontvingen enkelen op hun mobiel-

tje dat de vogel opnieuw werd gezien bij

de sporthallen. Het hele schouwspel her-

haalde zich en vijf minuten later stonden

de vogelaars hijgend door hun telescoop

te staren naar de geweldige nieuwe soort

voor Nederland.

‘Normaal gesproken overwintert hij in

Centraal Azië’, zei een slimme twitcher.

‘Waarschijnlijk is hij uit koers geraakt met

een scherpe oostenwind die hem in de

war heeft gebracht’, voegde een andere

er aan toe.

‘De kans dat hij op eigen kracht terug-

vliegt is klein’, oordeelde een grote kerel.

‘Overlevingskansen heeft hij hier al-

leszins, het is een zaadeter, daar is hier

genoeg van’, beklemtoonde een man met

Veerman-muts.

‘Voortplantingskansen zijn er niet, tenzij

hij met een zomertortel paart. Maar die

laatste zijn ook al zeldzaam’, besloot een

andere kameraad.

De gegrilde ‘Oosterse Tortels’ waren aan

het einde van de dag iedere keer uitver-

kocht. ‘Wel apart dat volwassen mannen

achter een dergelijk vogeltje aanvliegen’,

lachte de slager genietend. Vorige week

had hij de vreemde vogel ook gezien. De

tortelgrondeltjes bij de bakker vonden

ook gretig aftrek. ‘Ik ha der wol sa’n hûn-

dert fan ferkocht’, zei hij, ‘je saegen de

mensken troch Wergea flaenen’.

Na enkele weken nam de toeloop wat af,

omdat het alle dagen regende. Terwijl

kon Akke in het geniep zijn slag slaan.

Er waren zo goed als geen pottenkijkers.

Op een vaste voerplek, ergens achter een

heg, stelde hij een klapval op en ving zijn

duifje terug. Het duivinnetje kirde toen

ze haar partner in de volière terugzag. De

curieuze intocht in het dorpje verminder-

de. Na achtenvijftig dagen keerde de rust

weer. Bij de bakker werden gratis koekjes

uitgedeeld. De 500ste vogelsoort voor

Nederland was binnen.

Uitverkoop!Aquaria

POELENWERKGROEP WATERLEVENDe regionale poelenwerkgroep stopt noodgedwongen

met grote tentoonstellingen van levende diertjes. Aquaria in alle maten worden verkocht aan nooit

geziene dumpingprijzen (van €5 tot €50)!Ben jij geïnteresseerd in eenvoudige of meer

gesofisticeerde aquaria, neem dan contact op met:[email protected]

of bel naar 014/59 31 65.

Page 13: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 13

GALAPPELINKTGalappels op bladeren van eiken worden veroorzaakt door galwespen. De vrouwtjes van deze kleine wespjes leggen eitjes op de bladeren, daar gaat het bladweefsel woekeren. Er vormt zich dan de typische vergroeiing. De vorm is voor elke soort wesp anders.

Binnen deze gallen of galappels ontwik-

kelen zich de larven door te eten van het

galweefsel dat het blad produceert. Later

verpopt de larve zich en ten slotte in de

herfst, na het vallen van het blad met

de gal, komt er een tweede generatie

galwespen te voorschijn. Dit zijn uitslui-

tend vrouwtjes. Zij leggen zonder te zijn

bevrucht hun eitjes in de knoppen van

een eik. Hier vormen zich kleine galletjes,

waaruit in mei weer galwespen kruipen.

De mannetjes bevruchten de vrouwtjes

en de cyclus is rond.

Bovendien zijn er nog galwespen die pa-

rasiteren op de gallen van andere soorten

door hun ei in de larve binnen in de gal te

leggen. Het insect dat uit de gal te voor-

schijn komt is dus niet noodzakelijk de

veroorzaker van de gal.

Met galappels werd in het verleden inkt

gemaakt. Het gebruik van deze galinkt of

‘ijzerinkt’ dateert van de 14de eeuw. Het

voordeel is dat deze inkt zich beter aan

het papier hecht. Feitelijk was dit een inkt

die zich chemisch aan het papier bindt en

als ‘onuitwisbaar’ werd beschouwd.

Voor de inktbereiding ging men dus uit

van galappels. De galappels werden,

na het drogen, gemalen en gedurende

enkele maanden in water gehouden,

waarbij zich een fermentatie voltrekt.

Daardoor komen er looistoffen vrij. Door

toevoeging van ijzer(II)sulfaat gaan de

looistoffen hiermee verbindingen aan.

Deze verbindingen zijn in het begin

kleurloos maar worden zwart door bloot-

stelling aan de lucht, waarbij oxidatie tot

ijzer(III)sulfaat plaats vindt. De pikzwarte

kleur van de inkt vormt zich dus niet

onmiddellijk bij het schrijven van een

tekst maar enige tijd later. Men was dus

verplicht om aan de inkt een oplosbare

kleurstof toe te voegen om het geschrift

meteen tijdens het schrijven zichtbaar te

maken.

Ter illustratie volgt hier het recept van ge-

wone schrijfinkt: gemalen en gedroogde

galappels: 5 gram; ijzersulfaat: 1 gram;

Arabische gom: 1 gram; water:200 gram.

IJzerinkt is wel een tragedie voor tal van

geschreven documenten. Immers in de

loop van de tijd komt er zwavelzuur vrij,

bovenop het reeds aanwezige zuur. Zo

ontstaat er ijzeroxide. Hierdoor verkleurt

de oorspronkelijke zwarte inkt tot een

bruine kleur. Het zuur is zo sterk dat het

papier wordt aangetast en er gaten ont-

staan. Dit verschijnsel staat bekend als

inktvraat.

René ducastel + miRella BRuynseels

Galappelwesp © René Ducastel

Ananasgalwesp © René Ducastel Knikkergalwesp © René Ducastel

Page 14: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 114 |

Zaterdag 27 februari: Flir-ten in het groen door Joeri CortensFlirten en verleiden. Iedereen doet het.

Of probeert het. Wie wil weten waar Ca-

sanova de mosterd vandaan haalde, kijkt

best eens naar de dierenwereld. In onze

tuinen en natuurgebieden vinden we

immers vele voorbeelden van de meest

uiteenlopende verleidingsstrategieën,

die vaak verrassend herkenbaar zijn. Het

biedt in ieder geval voldoende inspiratie

voor een avond natuureducatie flirtend

met comedy. Joeri Cortens is lesgever bij

Natuurpunt CVN maar ook bekend van

radio en tv.

Zaterdag 26 maart: Voedsel-bos, een mogelijk toekomst-model? door Peter CouvreurIn harmonie met de natuur, biodiversiteit,

natuurlijke voeding, samen-werking,

duurzaamheid, ecologisch moestuinie-

ren... het zijn begrippen die we allemaal

kennen maar hoe passen ze in een voed-

selbos? En wat is een voedselbos precies?

Kunnen we de permanente processen van

een bos gaan toepassen om ons van voe-

ding te voorzien? Kan een voedselbos een

meerwaarde zijn voor onze samenleving?

Hoe werk je meer met de natuur mee in

plaats van ertegenin? Peter Couvreur be-

kijkt het deze avond vanuit Perma(nente)

cultuur..

16 en 17 januari: Het grote vogeltelweekend

In het weekend van 16 en 17 januari

is het weer zover: het Grote Vogel-

telweekend. Tijdens die massale

tuinvogeltelling neem je samen met

duizenden andere tellers deel aan

een groots burgeronderzoek naar de

toestand van onze tuinvogels. Wie zich

nu al als teller registreert (www.vogel-

weekend.natuurpunt.be), krijgt van

Natuurpunt gratis ‘De Tuingids voor

Blije Vogels’ toegestuurd. Dat boekje

vertelt je hoe je de tuin omtovert tot

een paradijs voor jezelf, maar ook voor

de vogels. Zo ben je verzekerd van heel

wat vogelgekwetter tijdens dat Grote

Vogelweekend.

Zondag 17 januari: Groot vogelfeest Maar er is meer, voor het derde jaar op

rij organiseren de vrijwilligers van het

Bezoekerscentrum het Groot Vogelfeest.

Op zondag 17 januari, van 13 tot 17 u

staat de namiddag voor het hele gezin in

het teken van onze tuinvogels. Trek met

de kinderen onder begeleiding van een

Natuurpunt-vogelgids mee de natuur in

tijdens de ‘Koekeloer’-tocht. (Start om

13.30 u aan het Bezoekerscentrum en

terug om 14.30 u.) Timmer zelf een vogel-

huisje of een voederplankje in elkaar, ga

aan de slag met pindakaas en dennenap-

pels, knutsel voederflessen van recupera-

tiematerialen, koop een voedertaartje of

bezoek de tentoonstelling ‘vogels beloe-

ren’. Vergeet ook niet de heerlijke soep of

een glaasje glühwein te proeven. Echt een

aanrader, we verwachten jullie!

Triple Café WinterwoudHierbij de laatste 3 afleveringen van Café Winterwoud. Het café opent telkens vanaf 19 u de deuren. Het programma start om 20 u. Deelname is gratis maar het aantal zitplaatsen is beperkt, dus graag een seintje als je komt: [email protected] of 0485/62 86 76.

zaterdag 30 januari: Het ont-staan van het Kempisch Pla-teau door Koen Beerten Het Kempisch Plateau behoort ongetwij-

feld tot één van de meest fascinerende

landschapsvormen in de laaggelegen

gebieden van West-Europa. Steile hel-

lingen, duinmassieven, droge dalen en

gigantische rotsblokken… het vraagt

om wat uitleg. Koen Beerten probeert in

zijn presentatie te achterhalen hoe het

Kempisch Plateau in het laatste miljoen

jaar kon evolueren van een verwilderde

riviervallei tot een bebost duinlandschap.

Essentieel voor iedereen die tot een goed

begrip van deze streek wil komen!

Voedselbos © BCGNW

Vogelfeest © BCGNW

Bezoekerscentrum Grote NetewoudWatermolen 8, 2450 MeerhoutOpen op wo/do/vr van 9 u tot 17 u en op zondag van 13 u tot 17 uContact: [email protected]/21 34 50Like ons op www.facebook.com/GroteNetewoud

Nieuws uit hetBC Grote Netewoud

Flirten in het groen © BCGNW

Page 15: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 15

Activiteiten MEANDERLANDzondag 3 januari

› Nieuwjaarswandeling naar de Riebos in Lommel• Tijdens deze wandeling naar reservaat de Riebos (Lommel)

kijken we uit naar ganzen, roofvogels en andere overwinte-raars. Veel kans op reeën en misschien wel op een everzwijn (spoor toch)... Afspraak: 8.30 u op parking Blauwe Kei (aan sas 1) Lommel. Einde: ca 12 u. Laarzen mee bij regenweer! Info: [email protected] of 0499/34 62 60.

zondag 17 januari › Internationale watervogeltelling op alle Molse (zand)put-

ten• Op zoek naar grote zaagbekken, brilduikers en nonnetjes,

echte gasten uit het hoge noorden. Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (aan brug Mol-Donk). Einde ca. 12 u op reservaat De Maat. Info: [email protected] of 0499/34 62 60.

zondag 17 januari › Groot Vogelfeest in ‘ Den Hof’

• aan het woon-en zorgcentrum Alfons Smet Residenties , Lukasstraat 2A, 2480 Dessel. Van 10u tot 16u

• Zie ‘Actie in Den Hof’ elders in dit nummer. • Iedereen welkom !

zondag 17 januari › Groot Vogelfeest in Bezoekerscentrum GNW

• Van 13 tot 17 u. • Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders

in dit nummer.

woensdag 20 januari › Voorstelling ‘Poort tot het Grote Netewoud’ met aanslui-

tend de algemene ledenvergadering van Geel-Meerhout• Bij een hapje en een drankje kan er nagepraat worden. Wij

zijn ook nog op zoek naar vrijwilligers om mee te werken in natuurbeheer, -studie, -beleid, -educatie. Geïnteresseerd? Afspraak: Ontmoetingscentrum Winkelomheide, Kemeldijk 5 in Geel om 20 u. Info: 014/58 39 71 of [email protected].

zaterdag 23 januari › Spaghetti-avond in Mol-Achterbos

• In parochiecentrum Mol-Achterbos vanaf 17 u. Meer info el-ders in deze Meander!

zaterdag 23 januari › Algemene ledenvergadering van Balen-Nete

• De algemene ledenvergadering wordt een gezellige en infor-matieve bijeenkomst voor alle leden en vrijwilligers van Na-tuurpunt in Balen. Wil je meer te weten komen over de wer-king van de lokale afdeling NP Balen-Nete of heb je zelf plan-nen en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn. Geen saaie vergadering, maar een terugblik op 2015 en een vooruitblik op het nieuwe jaar met aansluitend nieuwjaarsreceptie. Afspraak: De Kruierie, Bevrijdingsstraat 1 te Balen om 20 u. Info: Tom Schildermans 0473/66 10 99.

zondag 24 januari › Capreolusexcursie in de Molse Netevallei i.s.m. De Gagel

• Op zoek naar reeën en hun sporen in de vallei van de Molse Nete. Afspraak: 9 u parking kerk, Mol-Gompel. Einde tegen 12 u. Laarzen! Info: [email protected] of 014/31 71 54.

Winter op De Maat © Karin Van Gool

Page 16: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 116 |

Activiteitenkalender

zondag 24 januari › Nieuwjaarswandeling in de Vloyen in Meerhout

• Naar goede traditie koppelen we aan deze eerste wandeling van het jaar een gezellig opwarmertje. Laarzen of goede wandelschoenen! Afspraak: parking bezoekerscentrum (hoek Lil), Meerhout om 14 u. Einde rond 16.30 u. Info: 0499/63 20 07 of [email protected].

zaterdag 30 januari › Beheerwerken bij bij NP Ham

• Natuurwerkmiddag van NP Ham. Vrijwilligers steken met z’n allen de handen uit de mouwen in een natuurgebied.

• Kijk voor juiste tijd en plaats op www.natuurpuntham.be of mail naar [email protected]

zaterdag 30 januari › Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW

• Koen Beerten: Het ontstaan van het Kempens Plateau. Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer. De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond. De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart. Vooraf inschrijven via [email protected] of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is snel volzet.

zondag 31 januari › Jaarlijkse busuitstap naar Zeeland met NP Turnhoutse

Kempen • Wandelschoenen, kijker en/of telescoop en knapzak mee-

brengen. Soep mogelijk onder de middag. Afspraak: 6.45 u gemeentehuis Oud-Turnhout of om 06.30u bij garages Marcel Cars, Goormansdijk 16 in Dessel. Prijs €14, JNM en kinderen €9, niet-leden €18, voor 24 januari op rek.nr. 001-1785968-80 t.n.v. NP-Turnhoutse Kempen, Klein Engeland 20, 2300 Turnhout. Wel eerst telefonisch contact opnemen met Ronny Jansen na 18 u. op 014/88 29 72. Info: Paul Prinsen, 014/43 73 63.

zondag 31 januari › ‘’t Is winter’ in de vallei van de Molse Nete in Balen

• Tijdens deze winterse wandeling laten we je kennis maken met de vallei van de Molse Nete. In dit langgerekt gebied worden graslanden en naaldbossen afgewisseld met elzen-broekbossen en moeilijk toegankelijke moerassen. Laarzen aan te raden! Afspraak: kerk Gompel, O.L.-Vrouwstraat te Mol om 14 u. Info: Luc De Groof, 0494/29 79 49.

zondag 31 januari › Algemene Ledenvergadering Natuurpunt Ham

• Cafe open om 13 uur.• Start 13u30 • Chris Dictus over de toekomst van Veldhovenheide• De laatste ontwikkelingen qua natuur rond de N73• Wandeling• Drankjes en versnaperingen• Natuurpunt Ham zoekt tevens dringend nieuwe bestuursle-

den: voorzitter, secretariaat en cobeheerder• Mail naar [email protected]

vrijdag 5 februari › Algemene ledenvergadering van Netebronnen

• Evaluatie van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar. Oproep voor nieuwe vrijwilligers! Kandidaatstelling voor be-stuursfuncties bij Netebronnen (kan ook via mail aan [email protected]). Heb je plannen en/of voorstellen voor onze wer-king, probeer er dan zeker tijdig bij te zijn. Welkom! Afspraak: 19 u (met aansluitend onze digi-avond) in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Info: [email protected] of 0499/34 62 60. We verwachten zeker alle actieve leden!

vrijdag 5 februari › Digi-avond in Mol

• Het verborgen leven van de roerdomp - André Leunen, Voge-lontmoetingen in het Noorse Finnmark - Marc Mangelschots, Biodiversiteit in Meanderland - Paul Wouters en Marianne Horemans, Safari (rondreis) door wonderlijk Namibië - Stef Smet. Afspraak: 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteen-weg 71, Mol. Info: [email protected] of 0477/33 66 85 en elders in deze Meander. Iedereen welkom!

zaterdag 6 februari › Poelenwerkgroep Waterleven

• Leesgroep: herhaling redoxreacties en afwerken. Aan de deelnemers wordt gevraagd vooraf de presentatie (2015) en de redoxreacties terug door te nemen. Graag vooraf een seintje aan [email protected]. Van 9 tot 12 u, lokaal Na-tuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.

zondag 14 februari › Watervogeltelling op de Molse (zand)putten

• Bij vorst kans op grote concentraties watervogels in de wak-ken. Afspraak: om 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-Donk - carpoolen mogelijk). Einde: ca. 12 u op reservaat De Maat. Info: coördinator [email protected] of 0499/34 62 60.

zaterdag 20 februari › Spaghetti-avond in Geel-Winkelomheide

• Weet je ’t nog van vorig jaar? Dat was smullen hé… en het is ten voordele van onze natuurgebieden in Geel en Meer-hout… Schrijf je nu in. Doen! Afspraak: Ontmoetingscentrum Winkelomheide, Kemeldijk 5 in Geel. Tussen 17 en 20 u. Info: zie elders in deze Meander of 014/58 39 71 of [email protected].

zondag 21 februari › Wandeling met versnaperingen in de Vennen in Balen

• Geniet van deze frisse wandeling in ons natuurgebied de Vennen en van de hapjes en drankjes die nadien aangebo-den worden. Laarzen zijn onmisbaar! Afspraak: parking FC Cools, Peer Luytendijk te Balen om 14 u. Info: Denis Mertens 014/30 90 65 en Jan Mallants 014/81 70 09.

zaterdag 27 februari › Beheerwerken bij bij NP Ham

• Natuurwerkmiddag van NP Ham. Help mee met allerlei no-dige beheerklussen. Vrijwilligers steken met z’n allen de han-den uit de mouwen in een natuurgebied. Kijk voor juiste tijd en plaats op www.natuurpuntham.be of mail naar [email protected]

Page 17: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 17

zaterdag 27 februari › Poelenwerkgroep Waterleven

• Oefen- of praktijkles determineren waterkevers onder leiding van eigen leden. Van 9 tot 12 u, lokaal Natuurpunt, Boeren-krijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].

zaterdag 27 februari › Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW

• Joeri Cortens: Flirten in het groen. Zie Nieuws uit het Be-zoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer. De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond. De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart. Vooraf inschrijven via [email protected] of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is snel volzet.

zondag 28 februari › Winterwandeling in Geel-Bel

• Vorig jaar werd het Torfven hersteld. Daarmee werden de na-tuurinrichtingswerken afgerond en ontstond er een prachtig landduinenlandschap. Naar jaarlijkse traditie gaan we ook op zoek naar de ransuilen… Afspraak: kerk Geel-Bel om 14 u. Einde rond 16.30 u. Info: Gaston Dams, 0479/86 17 01 of [email protected].

zondag 6 maart › Wandeling Ham - Grote Beek

Afspraak o m 14 uur.

Voor het vertrekpunt zie aankondiging op www.natuurpuntham.

be, de activiteitenkalender van natuurpunt.be of mail naar info@

natuurpuntham.be

donderdag 10 maart › Start cursus Natuurgids in Bezoekerscentrum GNW

• Meer info elders in deze Meander!

zaterdag 12 maart › Poelenwerkgroep Waterleven

• Oefen- of praktijkles determineren waterkevers onder leiding van eigen leden. Van 9 tot 12 u, lokaal Natuurpunt, Boeren-krijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].

zondag 13 maart › Laatste winterwatervogeltelling op de Molse (zand)putten

• De eerste lentevogels, tjiftjaf en andere, zijn alweer terug! Afspraak: om 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-Donk - carpool). Einde ca. 12 u op reservaat De Maat met afsluitende drink in ’t Jagershof. Info: coördinator [email protected] of 0499/34 62 60.

zaterdag 19 maart › Zwerfvuilopruimactie in het Zammelsbroek in Geel

• Afspraak: parking aan de kerk van Geel-Oosterlo om 9 u (of aan de Kikkerweide). Info: 0478/64 19 40 of [email protected].

zondag 20 maart › ‘’t Is lente’ in het Griesbroek in Balen

• Ontdek de voorjaarsbloeiers die het Grote Netewoud op-nieuw kleur geven. Bewonder de tapijten van speenkruid en andere planten die komen piepen. De lente is op komst! Laarzen zijn onmisbaar. Afspraak: Parking Herberg ’t Rust-punt, Sint-Anneke 3 in Olmen om 9 u. Info: Dirk Geenen 0472/47 96 20.

Den Hof Krokussen © Bart Vancoppenolle

Page 18: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Zin in een gezellig samenzijn? Dan kan je tweemaal terecht op een etentje ten voordele van de aankoop van

natuurgebieden in onze regio. En we willen alle leden van de afdelingen oproepen om familie, vrienden en buren mee te brengen…

De vleeseters krijgen een speciale spaghetti à la Galloway ge-

serveerd met vlees van de Schotse runderen uit onze Natuur-

puntgebieden. Voor vegetariërs is een apart sausje voorzien.

De prijs bedraagt €10 per persoon, een kinderportie kost €6.

En voor een nagerechtje zorgen we natuurlijk ook

Om alles in goede banen te kunnen leiden, zouden we het

erg op prijs stellen indien de liefhebbers op voorhand zouden

inschrijven bij [email protected] (voor de avond in

Geel of in Mol) of bij [email protected] of 014/58 39

71 (voor de avond in Geel). Dat mag tot de avond vóór het

etentje, maar het is uiteraard veel handiger als je vroeger een

belletje geeft of een mailtje stuurt. Ook kandidaat-helpers

mogen zich bij deze mensen melden!

In Mol op zaterdag 23 januari in het parochiecentrum van

Mol-Achterbos (Achterbos 76) vanaf 17 u (tot 20 u).

In Geel op zaterdag 20 februari in het ontmoetingscentrum

van Geel-Winkelomheide (Kemeldijk 5, bij de kerk) vanaf 17 u

(tot 20u).

18 | Meander 1

Activiteitenkalender

zondag 20 maart › Wandeling in het Grote Netewoud in Geel-Meerhout

• Genieten van mooie natuur? Dat kan vlak bij het bezoekers-centrum aan de watermolen. Afspraak: parking bezoekers-centrum (hoek Lil), Meerhout om 14 u. Einde rond 16.30 u. Info: 0499/63 20 07 of [email protected].

maandag 21 maart › Poelenwerkgroep Waterleven

• Determineren waterdiertjes. Van 18 tot 22 u, lokaal Natuur-punt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].

zaterdag 26 maart › Beheerwerken bij bij NP Ham

• Natuurwerkmiddag van NP Ham. Help mee met allerlei no-dige beheerklussen. Vrijwilligers steken met z’n allen de han-den uit de mouwen in een natuurgebied. Kijk voor juiste tijd en plaats op www.natuurpuntham.be of mail naar [email protected]

zaterdag 26 maart › Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW

• Peter Couvreur: Voedselbos, een mogelijk toekomstmodel? Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer. De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond. De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart. Vooraf inschrijven via [email protected] of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is snel volzet.

zondag 27 maart › Voorjaarsexcursie langs en door de Reuselse Moeren

• Een klassieke voorjaarsuitstap naar dit mooie natuurgebied juist over de grens. Met goed weer kans op baltsende roof-vogels en de blauwborst kan zich dan al laten horen hier. Afspraak: 9 u aan de Postelse Hofstee (grensovergang Postel/Reusel). Einde: ca. 12 u. Info: [email protected] of 014/31 33 74.

Spaghetti-avonden!Geel en Mol

Gallowayrunderen © Frans Emmerecht

Page 19: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Cursus natuurgids Wil je graag groepen begeleiden in een natuurgebied in je buurt? Zoek je naar een combinatie van inhoudelijke kennis, natuurbele-ving en engagement? Dan ben je bij Natuurpunt CVN aan het juiste adres voor de cursus Natuurgids.

De cursus bied je heel wat inhoudelijke

achtergrond dankzij een brede waaier

aan thematische lessen; van dieren en

planten tot landschappen, ecologie en

natuurbeheer.

Tijdens de methodieklessen leer je hoe

je een boeiende wandeling uitstippelt en

hoe je groepen vol enthousiasme in de

natuur gidst. Daarnaast ga je regelmatig

op excursie met ervaren natuurgidsen.

Je bezoekt verschillende natuurgebie-

den van het Grote Netewoud en er zijn

uitstappen naar de Zegge en Voeren. Op

die manier breng je je opgedane kennis

direct in de praktijk.

Deze cursus wordt georganiseerd i.s.m.

de Natuurpuntafdelingen Geel-Meer-

hout, Netebronnen, Balen-Nete en Ham

en met natuurvereniging De Gagel.

Cursus Natuurgids in Meanderland

Jef Sas gidst in De Maat © Frans Emmerechts

Marianne Horemans gidst in Wilders © Frans Emmerechts

PraktischDe cursus bestaat uit 30 activiteiten, waarvan de helft natuurexcursies;

Theorielessen op donderdagen van 19.30 tot 22.30 u in het Bezoekers-centrum Grote Netewoud te Meer-hout vanaf 10 maart 2016;

Excursies op zaterdagen van 9 tot 12 u; Geen lessen en excursies tijdens de schoolvakanties;

Voorkennis: aanbevolen basiskennis natuur;

Inschrijvingsgeld: €240. Natuurpuntleden en leden van De Gagel krijgen 10% korting en beta-len €216.Ben je 25 jaar of jonger, dan betaal je €180;

Voor meer info & inschrijven: www.cvn.natuurpunt.be;

Contact: [email protected] of 03/205 17 57.

januari - maart 2016 | 19

Page 20: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 120 |

Eerste speelvogelHet onbehandeld kastanjehout wordt aangebracht

Overleg met Stein Temmerman van Natuurpunt Tom meet hoogte boven Grote Netewater

Grote Netewoud Spel en avontuur

tekst en foto’s: fRans emmeRecHts

In september 2013 ging het Europees natuurherstelproject Life Grote Netewoud van start. Het kreeg als ondertitel mee: wilde natuur op mensenmaat. Het project heeft als doel om de natuur te beschermen en te herstellen, en ook om te zorgen voor meer belevingswaarde in het gebied.

Nu Natuurpunt gedurende het voor-

bije jaar duizenden bezoekers kon

verwelkomen in de natuurgebieden

van het Grote Netewoud, werd ook

voor de belevingswaarde aan hen

gedacht. Aan het bezoekerscentrum

in Meerhout werd een heuse bever-

burcht geplaatst, een speeltoestel voor

kinderen. Daarna werd in de buurt een

avontuurlijke boomstambrug over de

Grote Nete gelegd. Ze zorgt voor een

nieuwe, kortere verbinding tussen het

bezoekerscentrum en het natuurge-

bied De Vloyen. Op 18 oktober, de Dag

van de Trage Weg, werd ze plechtig

ingehuldigd en ingewandeld door

meer dan 600 wandelaars. Ze kreeg

toen ook een naam: ‘Totterbrug’ (van -

liefst niet - totteren…tenzij je een otter

bent…).

Natuurpunt zorgde, samen met het

Natuur- en Groenbedrijf Heylen , zo-

wel voor de burcht als voor de brug.

Bijgaande foto’s laten zien ‘hoe ze

groeiden’. De oprichter van het groen-

bedrijf, Tom Heylen, realiseerde en

sponsorde de aanleg van de brug. Als

oud-voorzitter van JNM-Mol en oud-

conservator van zowel Buitengoor-

Meergoor als Malesbroek-Wilders, is hij

iemand die het Grote Netewoud een

warm hart toedraagt.

Page 21: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 21

De complete beverburcht En Luc zag dat het goed was.

Evenwichtsoefening met steunbalk.

De brug wordt op de steunbalk gelegd

Natuurpunters wandelen de brug in.

Page 22: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 122 |

ONVERMOEDE PRACHT IN DE RAMMELAARSBerkenspinners, bloeddrupjes, eenstaartjes, herfstspinners, houtboorders, nachtpauwogen, pijlstaarten, slakrupsen, spanners, spinners, spinner-uilen, tandvlinders, uilen, venstervlekjes, visstaartjes, wespvlinders, wortelboorders... de poëtische namen van de 17 families van de nachtvlinders.

Nachtvlinders zijn doorgaans minder

opvallend dan dagvlinders maar daarom

niet minder mooi. Ze hebben vaak prach-

tige camouflagepatronen waardoor ze

overdag niet opvallen. En sommige soor-

ten hebben fel gekleurde ondervleugels

waarmee ze vijanden afschrikken. Deze

17 families groeperen ruim 800 soorten

‘motten’ waarvan er tientallen ernstig be-

dreigd worden. Maar gelukkig fladderen

er nog heel wat soorten lustig rond in je

eigen tuin.

Het verschil tussen dagvlin-ders en nachtvlindersHet lijkt simpel maar het is niet zo. Nacht-

van dagvlinders onderscheiden, is niet

eenvoudig. Op elke mogelijke indeling

zijn er uitzonderingen. De antennen van

de vlinders geven de meest betrouwbare

aanwijzing. Dagvlinders hebben lange,

dunne antennen met een knopje erop.

De antennen van nachtvlinders kunnen

allerlei vormen hebben. Ze kunnen spits

toelopen, hebben allemaal weerhaakjes,

dragen een hele borstel of veertje, maar

slechts heel uitzonderlijk een knopje.

Het gedrag van dag- en nachtvlinders

verschilt. Dagvlinders vliegen altijd

overdag, maar zo’n honderd soorten

nachtvlinders zijn eveneens overdag

actief. Dagvlinders warmen zich rustig

op in de zon tot ze kunnen vliegen. De

meeste nachtvlinders trillen nerveus met

hun vleugels om zich op te warmen voor

het vliegen. En beide groepen vinden op

verschillende wijze hun paringspartner.

Dagvlinders gaan af op visuele kenmer-

ken voor hun paringsdans. Nachtvlinder-

vrouwtjes gebruiken meestal signaalfero-

monen om mannetjes te lokken. Als een

mannetjesmot zo’n geurmolecuul ruikt

dan zoekt hij het vrouwtje meteen op

om met haar te paren, maar ook hier zijn

uitzonderingen.

Nachtvlinders spottenNachtvlinders fladderen - net als dag-

vlinders - rond bloeiende bloemen en

struiken. Nectar van koninginnenkruid,

kruiskruid, klimop en struikheide is heel

geliefd bij nachtvlinders. Hoe meer di-

vers de plantengroei, hoe meer soorten

nachtvlinders. Bloemrijke graslanden,

struwelen en bosranden vormen dus

prima biotopen. Op heide en in broek-

bossen vinden we specifieke nachtvlin-

ders die elders niet voorkomen. Ook

rottend fruit, bloedende bomen, vochtige

grond, uitwerpselen en kadavers leveren

gegeerd voedsel aan nachtvlinders. Maar

ook hier uitzonderingen: meerdere soor-

ten foerageren niet, ze hebben genoeg

aan de vetreserves die ze als rups hebben

opgeslagen.

Als we weten wat de favoriete biotopen

van nachtvlinders zijn dan zal het niet

verbazen dat sterk geurende mengsels

prima bruikbaar zijn om nachtvlinders

te spotten. Een basis van witte suikers,

stroop en rode wijn verrijkt met een

beetje chutney of overrijpe bananen voor

een aantrekkelijke geur, en een scheutje

rum of de gistende geur van bier trekt

nachtvlinders aan tot op verre afstand.

De alcohol verdooft ook enigszins zodat

de exemplaren zich beter laten bekijken.

Doorgaans borstelen nachtvlinderspot-

ters een streep van het mengsel op een

boom of paaltje. Maar men kan er ook

een meter touw of doeken in drenken

en die ophangen. Vooral grotere soorten

zijn verzot op zoetigheid en zuigen het

mengsel op met hun lange roltong. Deze

methode werkt het best in het voorjaar

van februari tot april en in de nazomer en

herfst van augustus tot november.

Nachtvlinders die overdag actief zijn,

vinden we op dezelfde manier als dag-

vlinders. Nachtactieve soorten toeven ‘s

morgens vaak op plaatsen waar de ganse

nacht licht brandde zoals trappenhuizen,

etalages en straatlantarens. Waarom

nachtvlinders op licht afkomen is nog

altijd een raadsel maar op een zwoele

avond een lamp plaatsen – bij voorkeur

Nachtvlinders Bloeddrupje - Sint Jansvlinder © Frans Emmerechts

Page 23: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 23

met ultraviolette straling - op een donke-

re plaats, is een eenvoudige en efficiënte

methode om nachtvlinders te lokken. Fel

licht desoriënteert de nachtvlinders, ze

fladderen in het begin wild heen en weer

maar gaan dan rustig zitten in de buurt

van de lamp. Op de achtergrond van een

wit laken laten ze zich goed bekijken.

Ook een lichtval is bruikbaar. De nacht-

vlinders worden door een trechter in een

grote doos gelokt. Zo kan men ze ‘s mor-

gens bekijken en inventariseren en dan

weer vrij laten zonder ze te beschadigen.

Ingewikkelder is het om nachtvlinders

te vangen met feromonen. Men verza-

melt rupsen tussen april en september

en kweekt de vrouwtjes op. Net voor ze

gaan ontpoppen tot vlinder, plaatst men

ze in een val. Op een bepaald moment

gaat het vrouwtje hangen, de vleugels

lichtjes gespreid. Uit t achterlijf perst

ze een kleine glinsterende witte of gele

geurklier die de seks-lokstof verdampt.

Mannetjes met geborstelde antennen

hebben een groot bereik om het fero-

moon te herkennen. Ze kunnen tot op

honderden meter een paringsbereid

vrouwtje detecteren. Feromonen worden

chemisch nagemaakt en gebruikt om

(economisch) schadelijke soorten te lok-

ken en te vernietigen

Nachtvlinders in de Rammelaars appeltak, berkenbrandvlerkvlinder,

blauwbandspanner, bosbandspanner,

braamvlinder, bruine eenstaart, bruine

snuituil, brummelspanner, donker kla-

verblaadje, dromedaris-uil, gele een-

staart, gerimpelde spanner, gestippelde

oogspanner, gestreepte goudspanner,

gewone bandspanner, gewone breed-

vleugeluil, gewone grasuil, glad beertje,

grote worteluil, haarbos, hagedoornvlin-

der, hazelaarbladroller, hennepnetelspan-

ner, hyena, kleine blokspanner, kleine

groenbandspanner, kroonvogeltje, muis-

beertje, open-breedbandhuismoeder,

kleine breedbandhuismoeder, oranje

wortelboorder, parelmoermot, peppel-

vlinder, plakker, schilddrager, stro-uiltje,

vierbandspanner, vlektstipspanner, witte

grijsbandspanner, zesstreepuil, zilver-

streep, zwarte-c-uil.

Dit is de mooie inventaris van de nacht-

vlindervangst door Marc Mangelschots

in de Rammelaars. Marc is actief bij Na-

tuurpunt Meerhout en verdiept zich sinds

een jaar in het leven van nachtvlinders.

Daarom gaat hij ’s avonds nogal eens op

pad met een nachtvlinderval. Hij noemt

zichzelf geen specialist maar wel een

erg geïnteresseerde mottenvanger. Op

zaterdag 22 augustus bij valavond stelde

hij met enkele vrienden drie lichtbakken

op en een lamp bij een wit doek, alles in

een straal van 50 meter rond het Natuur.

huis van de Rammelaars. Om 1 uur werd

de inventaris al gemaakt. Het is zeker een

mooi lijstje waarin Brummelspanner en

Zesstreepuil opvallen als speciale soor-

ten, hierover dadelijk meer.

Het probleem met lichtvallen in augustus

is dat er veel hoornaars op af komen. De

hoornaar is de grootste wespachtige in

Vlaanderen. De soort komt niet vaak voor

maar is ook geen echte zeldzaamheid. In

de Rammelaars zijn er wel opvallend veel,

dat werd eerder al gerapporteerd door

onze vrijwilligers en door de Ecologische

Werkgroep Meanderland. Veel hoornaars

vormt geen probleem op zich, maar

wel voor nachtvlinders in lichtvallen. De

hoornaars - bijgenaamd moordenaars-

wespen-, doden met hun gif insecten

en vermalen ze met hun kaken tot een

papje dat ze aan hun larven voeren. De

larven geven op hun beurt suikers af aan

de werksters, die er energie uit halen om

te vliegen en zo achter meer insecten

aangaan. Dit is natuurlijk niet de bedoe-

ling van een inventarisatiesessie. Daarom

schakelde Marc één val waarin tientallen

hoornaars zaten, zeer snel weer uit.

Breedbandhuismoeder © Frans Emmerechts

Schilddrager © Marc Mangelschots Hoornaars in de lichtval © Marc Mangelschots

Bruine eenstaart © Marc MangelschotsZwarte C-Uil © Pieterjan Vervecken

Page 24: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 124 |

Brummelspanner en ZesstreepuilVolgens de Nachtvlindergids is de Brum-

melspanner wijd verspreid over Europa

maar vrij zeldzaam en kwetsbaar. De

familie van de spanners is genoemd naar

de wijze waarop de rupsen zich verplaat-

sen. Ze heeft geen buikpootjes zoals

de meeste rupsen, wel pootjes voor- en

achteraan. Ze zet zich vooraan goed vast,

trekt de achterpootjes bij zodat het mid-

denstuk een lusje vormt. Vervolgens laat

ze vooraan los en schuift door. Brummel

is dan weer oud-Nederlands voor braam.

Deze naam verwijst naar de waardplant,

de plant die de vlinder verkiest om eitjes

op af te zetten. De Brummelspanner legt

zijn eitjes op framboos en braam in open

bossen, gemengde bossen en struwelen.

De rups foerageert van juli tot september.

Rupsen vervellen enkele malen omdat

hun zachte huid niet meegroeit. De rups

van de Brummelspanner verlaat zijn

waardplant vlak voor de laatste vervelling

en verpopt dan in de grond. De pop over-

wintert in een stevig cocon in losse aarde.

Ten slotte barst de cocon open en komt

de vlinder tevoorschijn. Hij is actief van

half mei tot half augustus. Heel uitzon-

derlijk vliegt er een tweede generatie van

augustus tot in oktober. De Brummel-

spanner is een fraaie soort. De basiskleur

is helder wit met grijze en donkerbruine

banden en vlekken. Hij is makkelijk te

onderscheiden van andere soorten maar

laat zich zelden zien. Brummelspanners

houden van donkere plekjes aan de on-

derkant van braambladeren. Ze laten zich

moeilijk vangen met lichtvallen.

De Zesstreepuil komt verspreid voor in

gans Europa, maar vrij zeldzaam, en in

sommige streken is hij zelfs afwezig . De

uilenfamilie is gekend voor haar zeer

goede vliegers. De natte weilanden en

vochtige broekbossen van de Ramme-

laars vormen een geliefde habitat. Hier

vindt de Zesstreepuil zijn waardplanten:

diverse kruidachtige en houtige planten

zoals walstro, weegbree, braam, geoord

helmkruid, distels en ook grassen. De

Zestreepuil overwintert net als de Brum-

melspanner als rups. De rupsen laten

zich zelden opmerken. Ze verbergen zich

overdag laag bij de grond. Ze zijn vooral

’s nachts actief op lage planten en gras-

sen, van september tot mei. De vlinder

vliegt van begin juli tot half september.

De meeste uilensoorten zijn vrij grauw.

Ook de Zesstreepuil is weinig gevarieerd

van kleur. Voornamelijk bruintinten met

een netwerk van donkere dwarslijnen. De

Zesstreepuil komt af op smeer maar laat

zich ook vangen met licht.

We zien de mottenvangers van Meerhout

graag terug in de Rammelaars in een

ander seizoen. De vallen dieper in het

gebied opstellen en gans de nacht laten

staan, zal zeker extra soorten opleveren.

En ook gebruik maken van de smeer-

techniek zou ongetwijfeld nog specifieke

soorten aantrekken.

Voor dit artikeltje putte ik uit de mailtjes

die Marc me stuurde – waarvoor dank –

en ik vond leuke info op www.vlindernet.

be , www.gardensafari.be en www.tuin-

advies.be. Wie meer soorten nachtvlin-

ders wil leren kennen en tips zoekt om ze

te observeren moet deze websites zeker

eens bezoeken.

joHan RottieRs

Brummelspanner © Marc Mangelschots

Berkenbrandvlekvlinder © Marc Mangelschots

Witte Grijsbandspanner © Pieterjan Vervecken

Parelmoermot © Pieterjan VerveckenZesstreep Uil © Marc Mangelschots

Blauwbandspanner © Marc Mangelschots

Peppel-orvlinder© Marc Mangelschots

Page 25: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 25

Natuurpunt gaat voor duurzaam bezoekersonthaal‘Meten is weten’ zegt het aloude adagium en dus worden sinds een jaar de bezoekers van de natuurgebieden van het Grote Netewoud geteld via drie wandeltellers. De teller in de buurt van Bezoekers-centrum registreerde op 1 jaar tijd meer dan 20.000 bezoekers en dat is veel meer dan verwacht of verhoopt. Het bevestigt wel de tendens die zich tijdens de openingsuren en activiteiten van het Bezoekerscentrum aftekent: een gestage aangroei van bezoekers en belangstelling.

Om het toenemende aantal natuur-

toeristen ook in de toekomst van een

duurzaam bezoekersonthaal te voorzien

wist Natuurpunt, met de steun van haar

partner de gemeente, onlangs de histo-

rische watermolen van Meerhout te ver-

werven, een pand uit de 17de eeuw dat

onmiddellijk grenst aan het huidige Be-

zoekerscentrum. De Vlaamse Landmaat-

schappij en gemeente Meerhout hadden

kort voordien reeds het woonhuis, de

opslagruimte, het voormalig restaurant,

de tuin en de vijver op de site gekocht

en ze daarmee gevrijwaard van exclusief

privaat gebruik.

Natuurpunt wil de watermolen – die in

de jaren 1980 en 1990 een succesvolle

horecazaak was – opknappen om op

termijn opnieuw dienst te laten doen als

horecazaak voor wandelaars en fietsers.

Een niet onbelangrijke troef daarbij is de

voormalige parking die in de toekomst

dienst kan doen als ruim bemeten groen

terras met zicht op de vijver (die in be-

heer komt van Natuurpunt) en op het

natuurgebied De Vloyen.

Het is de bedoeling om met alle betrok-

ken partners (Natuurpunt, gemeente

Meerhout, Agentschap voor Natuur en

Bos, Vlaamse Milieumaatschappij en

provincie Antwerpen) één groot open-

baar geheel van de site te maken, met

ruimte voor informatie, ontspanning

en ontmoeting. Naast de broodnodige

opknapwerken koesteren Natuurpunt en

haar partners ook de wens om de water-

molen na 37 jaar stilstand opnieuw aan

het draaien te brengen.

Om het project te financieren start Na-

tuurpunt met een campagne om fondsen

te verwerven én met een crowdfunding

waarbij getracht wordt om zo’n €50.000

op te halen om deels de aankoopprijs en

de restauratie mee te helpen financie-

ren. Iedereen kan een gift doen op het

rekeningnummer BE56 2930 2120 7588

(Natuurpunt Beheer) met vermelding van

‘F-04013 Watermolen Meerhout’. Elke gift

is broodnodig, vanaf 40 euro krijg je een

fiscaal attest. Op die manier bouw jij zelf

mee aan dé trekpleister voor onze regio.

Wordt ongetwijfeld vervolgd!

Wim Pauels

Vooraan de gekochte horecazaak, achteraan het Bezoekerscentrum © Frans Emmerechts

Aankoop historische watermolen

Page 26: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 126 |

Geel-Bel is reeds vele jaren een gekende slaapplaats voor ransuilen tijdens de winter. Vooral zeedennen genieten hun voorkeur. Vroe-ger waren waarnemingen van meer dan een tiental ransuilen niet ongewoon. Nu worden er minder waargenomen, een tendens die zich voordoet op heel wat plaatsen in Vlaanderen.

Ransuilen zijn gemakkelijk herkenbaar

aan de lange, vaak sterk omhoog gerich-

te zogenaamde oorpluimen. Dit zijn geen

echte oren, die zitten achter de hartvor-

mige krans met de oranje-gele ogen.

Indien er onraad of gevaar dreigt zet de

ransuil zijn pluimen recht overeind.

Tijdens de winter zoeken de ransuilen

elkaar op. In de maanden september tot

november is er sprake van ‘voor-verza-

melplaatsen’. Vaak zijn dat de ouders met

hun jongen. In de maanden december en

januari vestigen de uilen zich op de de-

finitieve winterverzamelplaats. Ze groe-

peren zich overdag in naaldbomen. Daar

hebben ze een betere dekking. Dit ge-

drag heet ‘roesten’. Doorgaans gebruiken

ransuilen jaar na jaar dezelfde roestplaats,

toch in een straal van honderd meter.

Vaak is het bijzonder moeilijk om roest-

plaatsen te ontdekken. Hun schutkleur

camoufleert ze overdag. Hun verenkleed

is rossig en het strepenpatroon op hun

buik zorgt voor een goede camouflage.

Overdag zit de uil rechtop, dicht tegen de

stam of een tak. In deze onbeweeglijke

houding valt de uil nauwelijks op.

Een goede aanwijzing voor de aanwe-

zigheid van een roestplaats is het groot

aantal braakballen en poep onder aan de

boom. De uilen braken na het verteren

van hun prooi de onverteerbare resten

uit in de vorm van braakballen. Uit ana-

lyse van de braakbalmonsters blijkt dat

de ransuil vooral jaagt op veldmuizen. Ze

gaan vooral ’s nachts op zoek naar voed-

sel. De ransuil jaagt vooral op zijn gehoor.

Met zijn scherpe en stevige klauwen kan

hij zijn prooi oppikken. De muizen maken

meestal niet veel kans omdat de uilen zo

goed als geruisloos vliegen.

In het voorjaar verlaten de uilen de win-

terroest om zich in hun broedterritorium

te vestigen. Ransuilen houden zich graag

op in naaldbomen met hier en daar een

wat open terrein met veel muizen om op

te jagen. Ze broeden in oude nesten van

zwarte kraaien en eksters en leggen drie

tot vier eieren in de maanden maart en

april.

Volgens SOVON Vogelonderzoek Neder-

land namen hun aantallen sinds 1990

met minstens 75 % af. Zo vallen jonge

ransuilen ten prooi aan haviken. Bo-

vendien worden de landbouwgronden

intensiever bewerkt waardoor de veld-

muizenpopulatie a fneemt. Het broed-

succes is verder sterk afhankelijk van

schommelingen in het muizenbestand.

Een afname van de knaagdieren kan tot

een sterke afname van het aantal jonge

ransuilen leiden.

René ducastel

Goed verscholen in een zeeden © René Ducastel

Ransuilen TE GEEL-BEL

Page 27: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 27

Komen jullie mee genieten van onze beeldenstroom? Natuurvrien-den uit onze regio tonen foto’s uit de buurt en van gebieden verder weg. Op vrijdag 5 februari om 20 u in Ecocentrum De Goren in Mol.

RoerdompWe starten met een straffe opener. André

Leunen geeft ons een inkijk in het verbor-

gen leven van de roerdomp. Deze mys-

tieke, schuchtere rietbewoner laat zich

zelden goed bewonderen. André slaagt

er met zijn prachtige foto’s in om een

stukje van het geheime leven zichtbaar

te maken.

Finnmark:In juni 2015 trok Marc Mangelschots naar

het Hoge Noorden. Een bezoek aan de

Pasvik-vallei, op de grens met Noorwe-

gen en Rusland, gevolgd door enkele

dagen Varanger stonden garant voor

vele en bijzondere vogelontmoetingen.

Zeearenden, ijsgorzen, jagers, grauwe

franjepoten, Temminckstrandlopers, pa-

pegaaiduikers en nog veel meer special-

lekes poseerden voor de lens.

Biodiversiteit in MeanderlandPaul Wouters en Marianne Horemans

zijn een begrip in de natuurstudie in

onze contreien. Met de ecologische

werkgroep brengen ze de natuur in

onze gebieden in kaart en in beeld. Ze

tonen jullie een selectie van bijzondere

levensvormen.

NamibiëStef Smet staat voor reizen en nog meer

voor wondermooie reisreportages. Deze

avond neemt Stef ons mee naar Namibië.

Vanuit Windhoek trekken we langs de

Welwitschia–drive, door een dor maar

indrukwekkend maanlandschap. In de

zoutpannen en de kustwateren van

Swakopmund vinden we veel diersoor-

ten zoals flamingo’s, roze pelikanen en

Kaapse pelsrobben, die vooral bij Cape

Cross een reusachtige kolonie hebben.

Onderweg naar de smalle Caprivi-strook,

langs de Okavangorivier, bezoeken we

armoedige stadjes en dorpjes, waar de

mensen bedelen voor… drinkwater! In de

Caprivi-strook bezoeken we het Mudumu

en Mahango nationaal park. Er leeft een

rijkdom aan diersoorten met o.a. olifan-

ten, nijlpaarden, verschillende soorten

antilopen, reigerachtigen en gieren.

Tenslotte bezoeken we in Kaokoland de

Himba’s. Zij behoren tot de laatste, nog

op oorspronkelijke manier levende no-

madenvolken van Afrika. maRc manGelscHots

Biodiversiteit in meanderland, Koninginnenpage © Paul Wouters en Marianne Horemans

Namibië © Stef Smetl

Finnmark © Marc Mangelschots

Digi-avond

Page 28: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

Meander 128 |

Bomen, kruiden, bloemen, water, een friet- en soepfeest,…‘Den Hof’ iin Dessel s een tuin om in te wandelen, een tuin om van te genieten, om van te proeven, om in te werken, om in weg te dromen…De samentuin ‘Den Hof’ aan het woon- en zorgcentrum Alfons Smet Residenties, verandert nog elke dag. De natuur heeft ruimte en tijd nodig om te groeien. Maar wat ziet hij er al super uit!

Helpende handen van hofdames en –

heren en ook verschillende hofleerlingen

creëerden een heerlijke plek.

De komende maanden willen we de na-

tuur in ‘Den Hof’ nog wat meer verster-

ken. We zien al weidebeekjuffers maar kij-

ken er naar uit misschien ook een plaatsje

te creëren voor de ijsvogel. We hebben al

appel- en perzikbomen, maar willen ook

wel graag nog de oude mispel, een kleine

boom uit de rozenfamilie. Het loofbos

groeit gestaag, maar we kijken erg uit

naar prachtige voorjaarsbloeiers zoals

boshyacint, krokussen en sneeuwklokjes.

De poel is heerlijk om naar te kijken, we

zagen al schrijvertjes, schaatsenrijders en

duikerwantsen,… maar voor een goede

waterkwaliteit hebben we nood aan

meer water- en oeverplanten, een moe-

raszone met water zuiverende planten en

minder vis. We hebben prachtige bloe-

menweides en een schapenstal, maar

willen voor de kinderen nog graag een

wilgentunnel en wilgenhut, boomstam-

metjes in het bos,… misschien zelfs een

blote voetenpad. Voor de kleine zoog-

dieren hebben we de takkenwallen, voor

de solitaire bijen de insectenhotels, maar

voor de vogels willen we graag nog aan

de slag met het bouwen van nestkasten,

voederplanken,…

Je ziet en hoort het: We willen actie voor

nog meer natuur! We starten met bloem-

bollen planten, een wilgentunnel bou-

wen, fruitbomen aanplanten,…

Heb je zelf ideeën of voel je het helemaal

kriebelen en wil je ook graag een steentje

bijdragen tot de samentuin ‘Den Hof’,

mail dan naar [email protected].

be of bel naar Natuurpunt CVN op het

nummer 014/47 29 50. Alle activiteiten

voor ‘Den Hof’ worden aangekondigd

op de websites van Natuurpunt Nete-

bronnen, Den Bunt, Natuurpunt CVN

en Alfons Smet Residenties. Houd deze

plaatsen zeker in de gaten.

Voor werkdagen in de tuin mailen we alle

vrijwilligers en scholen die zich opgeven.

Zij krijgen een overzicht van de werkda-

gen die worden gepland.joke flouR

Groot VogelweekendTEL MEE EN HELP DE VOGELS IN ‘DEN HOF’ Om de vogels een handje te helpen zijn jullie welkom op het Grote Vogelweekend op zondag 17 januari 2016 van 10u00 tot 16u00 aan het woon- en zorg-centrum Alfons Smet Residenties, Lukasstraat 2A, 2480 Dessel.

Wat gaan we doen?We maken voederbollen, vogel-taarten, kijken met verrekijkers en telescopen, tellen de vogels in de tuin,….Meer informatie via Natuurpunt CVN en www.vogelweekend.be.

Actie in ‘Den Hof’Langs het wandelpad © Marc Mangelschots

Page 29: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

januari - maart 2016 | 29

Dennensiroop makenBenodigdheden :- 100g verse dennenknoppen (dit zijn de uiteinden van jonge takjes, niet de dennenappels)- 1/2 liter water- 1 takje tijm- suikerBereiding :- De jonge loten 10 minuten laten koken in het water, samen met het takje tijm.- Dit afkooksel één nacht laten trek-ken.- De volgende dag het mengsel ze-ven en even laten doorkoken met (kandij)suiker. Hoe meer suiker, hoe stroperiger.- De siroop in een glazen potje of flesje gieten.Deze siroop kan je een jaar bewaren.

Degrove DenPinus sylvestristekst en foto’s: miRella BRuynseels

De grove den is een pioniers-soort die goed groeit op voedselarme grond zoals droge zandgrond. De voedselbehoefte van de boom is zo gering dat hij zonder bemesting op humus-loos stuifzand kan groeien.

Vandaar dat hij massaal aanwezig is in

onze Kempen. Nochtans zijn de meeste

dennenbossen hier niet inheems. Vanaf

de 19de eeuw werden heidevelden en

landduinen ermee beplant om zandver-

stuivingen tegen te gaan .

Later, vanaf het begin van de 20ste eeuw

was het hout populair als stuthout in

mijngangen.

De grove den verdraagt zowel strenge

vorst als grote hitte en overleeft

langdurige droogte, maar ook hoge

waterstanden.

In bossen hebben de bomen een hoge,

rechte stam. Vrijstaande bomen krijgen

door de wind vaak een grillige vorm

en worden ook vliegdennen genoemd.

Grove dennen hebben een penwortel

die soms tot meters diep gaat. De schors

is roodbruin en schilfert af. De naalden

groeien in paren en worden 7 à 8 cm

lang. De vrij kale, gegroefde takken

dragen eind- en zijknoppen die, eens ze

uitlopen, instaan voor de groei.

De grove den is éénhuizig. Dit wil zeggen

dat de mannelijke en vrouwelijke bloe-

men zich op dezelfde boom bevinden.

Aan het uiteinde van de jonge loten vind

je in mei de rozerode vrouwelijke kegels

en rondom de as van de jonge takken

staan de 1 à 2 cm grote geelbruine man-

nelijke kegeltjes dicht bij elkaar.

Na de bestuiving duurt het meer dan een

jaar voor de bevruchting plaatsvindt. De

vrouwelijke kegels worden dan groene,

gesloten dennenappels. Pas na drie jaar

worden de zaden rijp en springen de

dennenappels op een zonnige lentedag

open. Nadat de zaden eruit zijn gevallen,

vallen ze af.

Uit de naalden wordt een etherische

olie gewonnen met een sterke, frisse,

balsemachtige geur. De belangrijkste bio-

chemische bestanddelen zijn monoter-

penen: alfa- en bètapineen en limoneen.

De olie is zeer antiseptisch en verhindert

de verspreiding van besmettelijke ziek-

ten. Hij wordt vooral aangewend bij

aandoeningen van de luchtwegen. Den

is één van de beste middelen om slijm in

de longen op te lossen en helpt ook bij

sinusitis. De olie kan het best verdampt

worden in een aromaverstuiver, alhoewel

hij ook gebruikt wordt in kompressen en

massages na overbelasting van spieren

en sportblessures. Hier is wel enige voor-

zichtigheid geboden, want dennenolie

kan irriterend werken op een gevoelige

huid.

De olie wordt ook vaak verwerkt in

schoonmaakproducten, shampoos en

zepen omwille van zijn frisse geur en zijn

ontsmettende werking.

Dennenolie kunnen we niet zelf maken,

want die kan alleen verkregen worden

door distillatie. Maar we kunnen wel zelf

een dennensiroop maken die zeer doel-

treffend is als hoestsiroop.

Page 30: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

mail: [email protected] www.jankok.be

Jan Kok tuinarchitectuur

Page 31: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN

Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.

Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!

OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!

OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten

Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.

JAZEKER!!!Hier hadde uwekunnenstaan!

Adverterenin Meander?

[email protected]

Page 32: Meander 2016 nr 1 januari februari maart

ALGEMENE LEDENVERGADERINGEN

2016Geel-Meerhout: woensdag 20 januari

Balen-Nete: zaterdag 23 januari

Ham: zondag 31 januari

Netebronnen: vrijdag 5 februariTijd, locatie en programmas vindt je in de activiteitenkalender midden in de Meander.

HELP JE AFDELING MEE OP WEG IN 2016! KOM NAAR DE ALV, HOOR WAT ER SPEELT EN SPEEL MEE. NATUURPUNT EN DE NATUUR LEVEN DANKZIJ ONZE LEDEN. LAAT JE HOREN!