kayakayakayakaya----pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaaopwit saMbaMQaI saurxaa ]payaaopwit saMbaMQaI saurxaa ]payaaopwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao maata−iptanaa AiQakaraomaata−iptanaa AiQakaraomaata−iptanaa AiQakaraomaata−iptanaa AiQakarao

maoirlaonD sToT iDpaTmaoirlaonD sToT iDpaTmaoirlaonD sToT iDpaTmaoirlaonD sToT iDpaT----maonT Aaof AoDyaukoSanamaonT Aaof AoDyaukoSanamaonT Aaof AoDyaukoSanamaonT Aaof AoDyaukoSana iDivaJna Aaof spoSala AoDyaukoSanaÀAlaIiDivaJna Aaof spoSala AoDyaukoSanaÀAlaIiDivaJna Aaof spoSala AoDyaukoSanaÀAlaIiDivaJna Aaof spoSala AoDyaukoSanaÀAlaI---- [nTrvaonSana saiva [nTrvaonSana saiva [nTrvaonSana saiva [nTrvaonSana saiva----saosasaosasaosasaosa

julaa[ julaa[ julaa[ julaa[ 2002

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maataiptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002

1

Baaga I − kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao ......................................................................................................................................................................... 2

Baaga II − pUva- saUcanaa ......................................................................................................................................................................................................... 2

Baaga III − saMmait ................................................................................................................................................................................................................ 3

saamaanya ............................................................................................................................................................................................................................ 3

maata¹iptanaI AsaMmait..................................................................................................................................................................................................... 3

punamaU-lyaaMknanaI ivanaMtInao pitsaad na Aapvaa oooo................................................................................................................................................................ 3

mayaa-da............................................................................................................................................................................................................................... 3

Baaga IV - SaOxaiNak maUlyaaMkna piËyaa .................................................................................................................................................................................. 4

AakarNaIAao.................................................................................................................................................................................................................... 4

maUlyaaMkna .......................................................................................................................................................................................................................... 4

punamaU-lyaaMkna..................................................................................................................................................................................................................... 5

saovaaAaonaI samaaiPt .......................................................................................................................................................................................................... 5

Baaga V − svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna ................................................................................................................................................................................... 6

vyaa#yaaAao ....................................................................................................................................................................................................................... 6

saava-jinak saMsqaanaao maapdMD ............................................................................................................................................................................................. 6

saava-jinak Kcao- maUlyaaMkna maaTo maata¹iptanaao AiQakar ............................................................................................................................................... 6

maata¹iptaAo Sa$ krola maUlyaaMkna ................................................................................................................................................................................... 6

saunaavaNaI krnaar AiQakarI Wara maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI............................................................................................................................................... 6

Baaga VI – [inDivaDyauAlaa[JD AoDyaukoSana paoga`ama (IEP)............................................................................................................................................... 7

IEPnaI TukDInaI baozk ...................................................................................................................................................................................................... 7

baozkaomaaM maata¹iptanaI BaagaIdarI.................................................................................................................................................................................... 7

IEPnaI TukDI..................................................................................................................................................................................................................... 8

IEPnaao ivakasa‚ samaIxaa‚ Anao sauQaarNaa .......................................................................................................................................................................... 8

IEP ivaYayavastu ................................................................................................................................................................................................................. 9

sqaLaMtr saovaaAao ............................................................................................................................................................................................................ 10

BartI .............................................................................................................................................................................................................................. 10

IEPnaao Amala................................................................................................................................................................................................................. 10

snaatknaI iDga`I maoLvavaanaI j$iryaatao.......................................................................................................................................................................... 10

Baaga VII ¹ ivastairt SaaLa vaYa-naI saovaaAao...................................................................................................................................................................... 11

Baaga VIII ¹ iSaSau Anao GaUMTNaIAo caalataM baaLkaonaao kaya-Ëma ......................................................................................................................................... 11

Baaga IX ¹ SaOxaiNak yaadI saMbaMQaI kaya-pwitAao ................................................................................................................................................................ 11

vyaa#yaaAao ..................................................................................................................................................................................................................... 11

saurxaa ]payaao ................................................................................................................................................................................................................. 12

saMmait ............................................................................................................................................................................................................................. 12

p`vaoSa AiQakar ............................................................................................................................................................................................................... 12

p`vaoSa saMbaMQaI yaadI.......................................................................................................................................................................................................... 13

maata¹iptanaI ivanaMtIqaI yaadInaI sauQaarNaa ..................................................................................................................................................................... 13

maaihtInaao naaSa krvaa AMgaonaI kaya-pwitAao ............................................................................................................................................................... 13

baaLkaonaa AiQakarao ...................................................................................................................................................................................................... 13

iSastivaYayak maaihtI ..................................................................................................................................................................................................... 14

Baaga X − ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaMu iSast ......................................................................................................................................................................... 14

vyaa#yaaAao ..................................................................................................................................................................................................................... 14

BartImaaM pirvat-na .......................................................................................................................................................................................................... 14

SaaLanaa kma-caarIAaonaao AiQakar.................................................................................................................................................................................. 14

saunaavaNaI krnaar AiQakarInaa AiQakarao...................................................................................................................................................................... 16

AiBavyaikt inaQaa-rNa .................................................................................................................................................................................................... 16

Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao maaTo yaaogya naqaI Aovaa ivaVaqaI-Aao maaTo .......................................................................................................... 17

iSastivaYayak inaNa-yaaonaI ApIla..................................................................................................................................................................................... 18

kayadanaao Amala Anao nyaaiyak AiQakarInao puCaNa ..................................................................................................................................................... 18

Baaga XI − baaLkaonao AomanaaM maata¹ipta Wara KanagaI SaaLaAaomaaM BartI...................................................................................................................... 19

FAPE saMbaMQamaaM ivavaad qataM maata¹ipta Wara baaLkaonaI BartI .................................................................................................................................. 19

maata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM pvaoSa¹naaoMQaNaI krI haoya Aovaa ivaklaaMga ivaVaqaI-Aao ............................................................................................ 20

Baaga XII − maata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaikt ........................................................................................................................................................ 20

Baaga XIII − pu#t vayao maata¹iptanaa AiQakaraonaI tbadIlaI............................................................................................................................................. 21

Baaga XIV − ivavaadaonaao inavaoDao laavavaao .............................................................................................................................................................................. 21

laoiKt firyaadnaI kaya-pwitAao .................................................................................................................................................................................... 21

maQyasqatanaI kaya-pwitAao............................................................................................................................................................................................. 23

j$rI saunaavaNaI piËyaa .................................................................................................................................................................................................. 23

Baaga XV − AoTnaI-naI fI..................................................................................................................................................................................................... 26

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 2

Baaga Baaga Baaga Baaga I − kaya − kaya − kaya − kaya----pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaaopwit saMbaMQaI saurxaa ]payaaopwit saMbaMQaI saurxaa ]payaaopwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao

Aa dstavaojmaaM samaaivaYT saurxaa ]payaao vaYa- 1997 naaM ivaklaaMga vyaiktAaonaa iSaxaNa AiQainayama ³[inDivaDyauAlsa ivaqa iDJoibailaTIJ AoDyaukoSana AokT − IDEA), 20 U.S.C.§1400 tomaj AnyaÊ 34 CFR 300 Anao COMAR 13A.05.01.01-.16 Wara sqaaipt Co jo IDEA naao Amala kro Coº drok jahor saMsqaa IDEA naI j$iryaatao pUrI krnaara kaya-pWit ivaYayak saurxaa ]payaaonaI sqaapnaa krSao‚ caalau raKSao Anao Aonaao Amala krSaoº Aa dstavaojnaI Aok nakla maata¹iptanao inamnailaiKt saMjaogaaomaaM pUrI paDvaamaaM AavaSao Á �� maUlyaaMknanaa hotu baaLknao Sa$AatmaaM saMdBa- maaTo maaoklavaamaaM Aavao %yaaro �� baaLknaa vyaiktgat iSaxaNa kaya-Ëma ³[inDivaDyauAlaa[JD AoDyaukoSana kaya-Ëma − IEP) nao ivaksaavavaa‚ Anao AonaI

samaIxaa krvaa Aqavaa AonaI sauQaarNaa krvaa yaaojvaamaaM Aavanaar baozknaI drok naaoiTsanaI saaqao �� jyaaro kao[ baaLknaMu punama-UlyaaMkna krvaamaaM Aavao Co Anao �� jyaaro maata¹ipta maQyasqaI banavaa Aqavaa j$rI p`iËyaa maaTonaI ivanavaNaI kro Coº jyaaM sauQaI Aoma krvaMu spYT rIto Sakya na haoya‚ %yaaM sauQaI kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao saamaanya p`ja samaŸ Sako AovaI BaaYaamaaM Anao maata¹iptanaI paotanaI BaaYaamaaM Aqavaa Aomanaa Wara ]pyaaogamaaM laovaatI saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pWitmaaM laKavaa jao[Aoº maata¹iptanaI paotanaI BaaYaa Aqavaa Aomanaa Wara ]pyaaogamaaM laovaatI saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pwitnaI laoiKt BaaYaa na haoya‚ tao jahor saMsqaaAo kaya-pwit ivaYayak saurxaa ]payaao maaOiKk$po Aqavaa maata¹iptanaI BaaYaamaaM Anya saaQanaao Wara Aqavaa saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pWit Wara $paMtirt krvaamaaM Aavao Ao sauinaiScat krvaa maaTo pgalaaM laovaaMº naaoiTsanaMu BaaYaaMtr krvaamaaM AavyaMu htMu Anao kaya-pwit ivaYayak saurxaa ]payaao maata¹ipta samajyaa hta Ao dstavaojaonaao laoiKt puravaao Coº baaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ SaOxaiNak sqaana¹inaQaa-rNa Anao baaLknaaM inaÁSaulk yaaogya saava-jinak iSaxaNa ³f`I Aop`aoip`AoT piblak AoDyaukoSana − (FAPE) saMbaMQamaaM SaOxaiNak hovaalaao jaovaa Anao samaIxaa krvaanaI ivaklaaMga ivaVaqaI-naa maata¹iptanao tk AapvaI jao[Aoº vaQau ivaiSaYT maaihtI maaTo SaOxaiNak hovaalaao saMbaMQaI kaya-pwitAaonaao Baaga¹9 jaovaa ivanaMtI Coº ivaklaaMga ivaVaqaI-naa maata¹iptanao baaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ baaLknaa SaOxaiNak sqaana¹inaQaabaaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ baaLknaa SaOxaiNak sqaana¹inaQaabaaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ baaLknaa SaOxaiNak sqaana¹inaQaabaaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ baaLknaa SaOxaiNak sqaana¹inaQaa----rNarNarNarNa Anao baaLk maaTo FAPE naI jaogavaa[ saMbaMQaI baozkaomaaM Baaga laovaanaI tk pNa AapvaI jao[Aoº vaQavaQavaQavaQau ivaiSaYT maaaihtI maaTo vyaiktgat iSaxaNa kayau ivaiSaYT maaaihtI maaTo vyaiktgat iSaxaNa kayau ivaiSaYT maaaihtI maaTo vyaiktgat iSaxaNa kayau ivaiSaYT maaaihtI maaTo vyaiktgat iSaxaNa kaya----Ëma Ëma Ëma Ëma IEP

Baaga¹Baaga¹Baaga¹Baaga¹7 jaovaa ivanaMtI Coº Aa dstavaojnaI vaQaaranaI naklaao maaTo baaLknaI SaaLanaao saMpk- saaQavaa ivanaMtI Coº

Baaga Baaga Baaga Baaga II − pUva− pUva− pUva− pUva---- saUcanaa saUcanaa saUcanaa saUcanaa

saava-jinak saMsqaaAo baaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ SaOxaiNak kaya-Ëma Aqavaa SaOxaiNak sqaana¹inaQaa-rNa Aqavaa baaLknao FAPE naI jaogavaa[ saMbaMQamaaM Sa$Aat Aqavaa forfarnaI drKast kro Aqavaa nakaro %yaaro dr vaKto maata¹iptanao laoiKt saUcanaa AapvaI jao[Aoº jao laoiKt saUcanaa saava-jinak saMsqaa Wara drKast kraAola kao[ kaya-vaahI saMbaMQamaaM haoya jonao maaTo pNa maata¹iptanaI saMmait j$rI Co tao saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao saMmait maoLvatI vaKto j laoiKt saUcanaa AapI Sako Coº laoiKt saUcanaamaaM inamnailaiKt baabataonaao samaavaoSa qavaao j jao[AoÁ

�� saava-jinak saMsqaaAo drKast krola Aqavaa nakarola kaya-vaahI³Aao´naMu vaNa-na �� saava-jinak saMsqaa kaya-vaahI³Aao´naI drKast krvaa koma [cCo Co Aqavaa kaya-vaahI³Aao´ koma nakaro Co tonaao Kulaasaao �� saava-jinak saMsqaaAo ivacaarola Anya kao[ ivaklpaonaMu vaNa-na Anao ivaklpao nakarvaamaaM Aavyaa haoya tao tonaaM karNaao �� saava-jinak saMsqaaAo kaya-vaahI³Aao´naI drKast krvaa Aqavaa nakarvaa jonaao AaQaar trIko ]pyaaoga kyaao- haoya Aovaa

drok maUlyaaMkna kaya-pwit‚ ksaaoTI‚ yaadI Aqavaa AhovaalanaMu vaNa-na �� saava-jinak saMsqaanaI drKast Aqavaa nakar saaqao saMbaMQa QaravataM haoya AovaaM Anya kao[ pirbaLao �� ivaklaaMga vyaiktAaonaa maata¹iptanao Aa Baaganaa kaya-pwit ivaYayak saurxaa¹]payaao hozL rxaNa p``aPya Co AovaMu inavaodna

Anao jao Aa saUcanaa maUlyaaMkna maaTonaao Sa$Aatnaao inado-Sa na haoya tao‚ kaya-pwit ivaYayak saurxaanaI nakla maoLvavaanaI rIt Anao

�� IDEAnaI jaogavaa[Aao samajvaamaaM madd maoLvavaa maata¹ipta maaTo saMpk- maaTonaaM sqaLaoº Aoma krvaMu spYT rIto Sakya na haoya to isavaaya‚ naaoiTsa saamaanya p`janao samajaya AovaI BaaYaamaaM laKvaI jao[Ao Anao maata¹iptanaI paotanaI BaaYaamaaM Aqavaa toAao jonaao ]pyaaoga krtaM haoya AovaI saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pwitmaaM pUrI paDvaI jao[Aoº maata¹iptanaI paotanaI BaaYaa Aqavaa saMdoSaa¹vyavaharnaI AomanaI Anya pwit laoiKt BaaYaa na haoya‚ tao saava-jinak saMsqaa naIcaonaI baabatao sauinaiScat krvaa pgalaaM laoSaoÁ

�� Ao naaoiTsa maaOiKk $po Aqavaa maata¹iptanaI paotanaI BaaYaamaaM Aqavaa saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pwitmaaM $pantirt krvaIº

�� maata¹ipta Aa naaoiTsanaI ivagatao jaNao Anao �� naaoiTsa $pantirt krvaamaaM AavaI htI Anao maata¹ipta naaoiTsanaI ivagat samajyaa Co AovaMu saaibat kro Aovaao laoiKt

puravaao Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 3

Baaga Baaga Baaga Baaga III − saMmait − saMmait − saMmait − saMmait

saMmait AoTlao Á �� jo maaTo maata¹iptanaI paotanaI BaaYaamaaM Aqavaa saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pwitmaaM AomanaI saMmait maaMgavaamaaM AavaI CoÊ

AovaI p`vaRi<a saMbaMQaI tmaama maaihtInaI maata¹iptanao pUro pUrI rIto jaNa krvaamaaM AavaI Co �� jo maaTo AomanaI saMmait maaMgavaamaaM AavaI Co Ao p`vaRi<a calaavavaanaI baabatmaaM toAao samajo Co Anao laoiKt rIto saMmat

Co Anao saMmait Ao p`vaRi<anaMu vaNa-na kro Co Anao p`kaiSat krvaamaaM Aavanaar yaadIAaonaI ³kao[ haoya tao´ saUcaI Anao Ao kaonao maaoklavaamaaM AavaSao Ao dSaa-vao Co‚ Anao

�� samajo Co ko saMmait AapvaI Ao maata¹ipta maaTo svaOicCk Co Anao kao[ pNa vaKto Ao paCI KoMcaI Sakaya Coº maata¹ipta saMmait paCI KoMcaI lao tao Ao paCI KoMcavaanaI baabat pUva-p`BaavaqaI ³AoTlao ko‚ saMmait AaPyaa pCI Anao saMmait paCI KoMcaI laIQaI Ao pholaaM qayaolaI kaya-vaahInao nakartI naqaI´ naqaIº saamaanyasaamaanyasaamaanyasaamaanya saava-jinak saMsqaaAo p`arMiBak maUlyaaMkna Aqavaa punama-UlyaaMkna krtaM pholaaM Anao ivaklaaMga ivaVaqaI- maaTo Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI Sa$AatnaI jaogavaa[ pholaaM maata¹iptanaI saMmait laovaI jao[Aoº p`arMiBak maUlyaaMkna maaTonaI saMmaitnaao Aqa- ivaklaaMga ivaVaqaI- maaTo Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI Sa$AatnaI jaogavaa[ maaTo Sa$Aatnaa kamao lagaaDvaa maaTonaI saMmait Aovaao krI Sakaya nahIº jao kao[ ksaaoTI Aqavaa maUlyaaMkna laagau paDtaM pholaaM maata¹iptanaI saMmait maoLvavaI AavaSyak na haoya tao maUlyaaMkna Aqavaa punama-UlyaaMknanaa Baaga$po halanaI maaihtInaI samaIxaa krtaM pholaaM Aqavaa baQaaM baaLkaonao laagau paDvaamaaM Aavanaar kao[ ksaaoTI Aqavaa maUlyaaMkna laaagau paDtaM pholaaM maata¹iptanaI saMmait laovaI AavaSyak naqaIº maata¹iptanaI AsaMmaitmaata¹iptanaI AsaMmaitmaata¹iptanaI AsaMmaitmaata¹iptanaI AsaMmait maata¹ipta Sa$AatnaI AakarNaI Aqavaa for¹AakarNaInaa hotu maaTo saMmait Aapvaanaao AsvaIkar kro‚ tao saava-jinak saMsqaanaI maQyasqatanaI j$rI saunaavaNaI p`iËyaa Anao p`aiPt maaTo AiQasaUicat krvaMu AavaSyak Coº Aa maaTo Baaga XIV naao saMdBa- jUAao ¹ vaQau Kasa maaihtI maaTonaa ivavaadnaao inavaoDao laavavaaoº punamaUpunamaUpunamaUpunamaU----lyaaMknanaI ivanaMtInao p`itsaad na AapvaaolyaaMknanaI ivanaMtInao p`itsaad na AapvaaolyaaMknanaI ivanaMtInao p`itsaad na AapvaaolyaaMknanaI ivanaMtInao p`itsaad na Aapvaao saava-jinak saMsqaaAo baaLknaMu punama-UlyaaMkna krtaM pholaaM jaNa kraAolaaM maata¹iptanaI saMmait maoLvavaa p`ya%na krvaao jao[Aoº maata¹iptanaI saMmait maoLvavaa pUrta p`yaasaao kyaa- Co Anao baaLknaa maata¹ipta paotanaI p`itiËyaa dSaa-vaI Sakyaa naqaI AovaMu saava-jinak saMsqaa dSaa-vaI Sako‚ tao punama-UlyaaMknanaa hotu maaTo jaNa kraAola maata¹iptaAaonaI saMmait maoLvavaI j$rI naqaIº maata¹ipta baaLknaI punaÁAakarNaI maaTo saava-jinak saMsqaanaI laoiKt naaoiTsanaI p`itiËyaa na AapI Sako Anao saava-jinak saMsqaa Ao dSaa-vaI Sako ko maata¹iptaAaonaI saMmait maoLvavaa maaTo pUrta p`ya%naao kyaa- Co‚ tao saava-jinak saMsqaa maata¹iptanaI saMmait vagar punaÁAakarNaInaMu kaya- krI Sako Coº pUrta p`ya%naao dSaa-vavaa maaTo saava-jinak saMsqaaAo maata¹iptanaI saMmait maoLvavaa krolaa p`ya%naaonaI yaadI raKvaI jao[AoÊ jomakoÁ

�� krolaa Aqavaa p`ya%na krolaa Toilafaona kaolsanaI ivagatvaar yaadI Anao Ao kaolsanaaM pirNaamaao �� maata¹iptaAaonao maaoklaolaaM p~aonaI naklaao Anao maLola p`itiËyaa Anao �� maata¹iptaAaonao Gaor Aqavaa AomanaaM raojgaarnaaM sqaLaoAo krola p`vaasaaonaI ivagatvaar yaadI Anao Ao p`vaasaaonaaM pirNaamaaoº

mayaamayaamayaamayaa----dadadada IDEA Wara AavaSyak haoya Ao isavaaya saava-jinak saMsqaa maata¹iptaAaonaI kao[ Aok saovaa Aqavaa p`vaRi<a‚ jomako p`arMiBak maUlyaaMkna‚ punama-UlyaaMkna‚ Aqavaa Kasa iSaxaNa saMbaMiQat saovaaAaonaI jaogavaa[ maaTo saMmaitnaa hotu maaTonaao AsvaIkarÊ maata¹iptaAao Aqavaa baaLk maaTo Anya kao[ saovaa‚ laaBa Aqavaa saava-jinak saMsqaanaI p`vaRi<anaao [nkar krvaa maaTo p`yaaoga krI SaktI naqaIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 4

BaagaBaagaBaagaBaaga IV – SaOxaiNak maUlyaaMkna p`iËyaaSaOxaiNak maUlyaaMkna p`iËyaaSaOxaiNak maUlyaaMkna p`iËyaaSaOxaiNak maUlyaaMkna p`iËyaa

AakarNaIAakarNaIAakarNaIAakarNaIAaoAaoAaoAao

AakarNaIAao drok ivaVaqaI- maaTo vyaiktgat banaavavaamaaM Aavaola kaya-pwitAao Coº baaLk ivaklaaMga Co ko koma Ao Anao baaLknaa IEPnaa ivaYayavastu nakkI krvaa saava-jinak saMsqaa IEPnaI TukDI maaTo saMbaMiQat kamagaIrI ivaYayak Anao ivakasanaI pUrtI maaihtI Aok~ krvaa juda juda p`karnaI AakarNaInaaM saaQanaao Anao vyaUhaonaa ]pyaaoga krI Sako Coº AakarNaImaaM CapolaI ksaaoTIAao‚ Avalaaoknaao‚ maata¹iptaAao pasaoqaI maaihtI Anao maaihtInaaM Anya saaQanaaonaao samaavaoSa qaaya Co joÁ �� jatIya Aqavaa saaMskRitk rIto BaodBaavayaukt na haoya Ao rIto psaMd krInao Amala krvaamaaM Aavao Co �� baaLknaI paotanaI BaaYaamaaM Aqavaa saMdoSaa¹vyavaharnaI Anya pwitqaI AmalaI banaavavaamaaM Aavao‚ isavaaya ko Aoma krvaMu

ASakya haoya �� baaLknaI ivaklaaMgata koTlaa p`maaNamaaM Co Anao Aonao Kasa iSaxaNa saovaaAao koTlaI jao[Ao Co Ao maapvaa ]pyaaogamaaM

laovaaya Co �� ksaaoTInaa inamaa-ta Wara pUrI paDvaamaaM Aavaola saUcanaaAao Anausaar talaImabaw Anao jaNakar vyaiktAao Wara jo maaTo Ao

]pyaaogamaaM laovaaya Co Anao AmalamaaM maUkvaamaaM Aavao Co Ao Kasa hotu maaTo kayadosar Co �� Aok maa~ saamaanya &ananaI p`aiPt maaTo naihM prMtu SaOxaiNak j$iryaatnaa ivaiSaYT ivastarao AaoLKvaaM maaTo tOyaar krvaamaaM

Aavyaa Co �� baaLknaI AMga`oŸ BaaYaanaI kuSaLtaAao krtaM AMga`oŸnaMu isaimat &ana QaravatMu baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- Co Ao saImaanaa

p`maaNa sauQaI Anao �� xaitga`st saMvaodnaa‚ SaarIirk‚ baaolavaanaI kuSaLtaAao p`itibaMibat krvaa krtaM jyaaM Aa kuSaLtaAao Ao ksaaoTI Wara

maapvaamaaM Aavanaar Co Ao karNaao isavaaya baaLknaMu valaNa Aqavaa isaiw caaoksaa[pUva-k p`itibaMibat krvaa psaMd krvaamaaM Aavaola Coº

AakarNaI kaya-pwitnaa drok AhovaalamaaM naIcaonaI baabataonaao samaavaoSa qaSaoÁ �� SaMkaspd ivaklaaMgatanaa drok xao~maaM baaLknaI kamagaIrInaMu vaNa-na �� saMbaw kaya-ivaYayak‚ &anaivaYayak‚ ivakasa saMbaMQaI‚ vyavahar saMbaMQaI Anao SaarIirk maaihtI �� saamaanya AByaasaËmamaaM baaLknaI BaagaIdarI maaTo SaOxaiNak saamaolagaIrI Aqavaa SaaLa pUvao-naa baaLk maaTo yaaogya

p`vaRi<aAaomaaM Baaga laovaao Anao �� QaaorNasarnaI pirisqaitAaomaaM laagau paDvaamaaM na Aavaola AakarNaIAao maaTo QaaorNasarnaI vahIvaTI kaya-pwitAaoqaI k[ rIto

judMu pDyaMu tonaMu vaNa-naÂ

maUlyaaMknamaUlyaaMknamaUlyaaMknamaUlyaaMkna

kao[ vyaiktnao SaMka haoya ko kao[ baaLknao ivaklaaMgata qa[ Sako Co Anao Ao maaTo Aonao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI j$r pDo AovaI jaogavaa[AaonaI j$r Co‚ tao AoNao baaLknaI SaaLamaaM IEPnaI TukDI pasao laoiKt ArŸ saaqao baaLknao maaoklaI Sako Coº laoiKtmaaM saMdBa- maLyaanaI tarIK pCI saava-jinak saMsqaa pasao p`arMiBak maUlyaakMna pUrMu krvaa 90 idvasaao rho Coº saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao IEPnaI TukDInaa maUlyaaMknanaa inaNa-yanaI Aok nakla AapSaoº

maUlyaaMknanaao Aqa- baaLknao kao[ ivaklaaMgata Co ko koma Anao Ao baaLknao koTlaI hd sauQaI Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI j$r Co Ao nakkI krvaa maUlyaaMkna Anao pa~ta nakkI krvaanaI pwitAao saMbaMQaI saMGa Anao rajyanaa ivainayamaao p`maaNao ]pyaaogamaaM laovaatI kaya-pwitAao‚ Aovaao qaaya Coº ivaklaaMga vyaiktAaonaa iSaxaNa AiQainayama IDEA Anvayao kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI- maaTo Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI p`arMiBak jaogavaa[ pholaaM Aok saMpUNa- Anao vyaiktmaUlak maUlyaaMkna krvaamaaM Aavao Coº maUlyaaMkna IEPnaI TukDI Anao Anya laayakat Qaravata vyavasaayakaraonaI Aok baozkmaaM qaaya Co‚ jo naIcaonaI baabataonaI yaaogya samaIxaa kro CoÁ �� halanaI maaihtI Anao AakarNaInaaM pirNaamaao �� maata¹iptaAo pUraM paDolaaM maUlyaaMknaao Anao maaihtI �� rajya Anao ijllaa vyaapI AakarNaIAao Anao Avalaaoknaao saiht halanaI vaga-¹KMD AaQaairt AakarNaIAao Anao �� saMbaMiQat saovaa kma-caarIAaonaaM Avalaaoknaao‚ jo naIcaonaI baabatao nakkI krSaoÁ

��baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- Co ko koma ��baaLknaI kamagaIrIAao Anao SaOxaiNak j$iryaataonaaM halanaaM str ��baaLknao jomaaM vagaI-kRt krvaamaaM AavyaMu Co Ao ivaklaaMgatanaa p`karmaaM saamaanya rIto saaMkLvaamaaM Aavyau haoya ko na haoya‚

tao pNa baaLknaI Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI j$iryaatao Anao ��IEPnaaM laxyaaMkao p`aPt krvaa maaTo Anao yaaogya haoya tao saamaanya AByaasaËmamaaM Baaga laovaa baaLk maaTo AavaSyak kao[

vaQaaranaI j$iryaatao Aqavaa forfaraoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 5

baaLknaI AakarNaI SaMkaspd ivaklaaMgata saMbaMQaI tmaama xao~aomaaM qaaya Ao sauinaiScat krvaa maaTo Sa$AatnaMu maUlyaaMkna pUrta p`maaNamaaM sava-ga`ahI rhoSaoº yaaogya jNaaya tao tomaaM naIcaonaI baabataonaao samaavaoSa qaSaoÁ �� SaOxaiNak kamagaIrI �� saMdoSaa¹vyavahar �� saamaanya bauiwmata �� saaMBaLvaa Anao d`iYT saiht Aaraogya �� hrvaa¹frvaanaI yaaogyataAao Anao �� saamaaijk‚ Baavanaa%mak Anao vat-nanaao drjjao

�� baaLk ivaklaaMga Co ko koma Anao baaLk maaTo yaaogya SaOxaiNak kaya-Ëma nakkI krvaa Aok j kaya-pwitnaao ]pyaaoga krvaamaaM Aavatao naqaIº

�� yaaogyata nakkI krvaa maaTo mau#ya karNa vaaMcavaamaaM Aqavaa gaiNatmaaM iSaxaNanaao ABaava Aqavaa baaLknaMu AMga`oŸmaaM p`aivaNya mayaa-idt haoya‚ tao baaLknao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI j$iryaatvaaLa ivaklaaMga ivaVaqaI-naaM $pmaaM AaoLK AapI Sakaya nahIMº

�� Sa$Aatnaa maUlyaaMknamaaM IEPnaI TukDI AovaMu nakkI kro Co ko baaLkmaaM ivaklaaMgata Co Anao Aonao Kasa iSaxaNa Anao

saMbaMiQat saovaaAaonaI j$r Co‚ tao baaLknaa IEPnaao ivakasa krvaa IEPnaI TukDIAo Sa$Aatnaa maUlyaaMknanaa 30 idvasanaI AMdr maLvaMu jao[Aoº

punamaUpunamaUpunamaUpunamaU----lyaaMknalyaaMknalyaaMknalyaaMkna

jao pirisqaitAao maujba punamaU-lyaaMknanaI AavaSyakta haoya‚ Aqavaa maata¹ipta Aqavaa baaLknaa iSaxak punamaU-lyaaMkna maaTo ivanaMtI kro‚ tao punamaU-lyaaMkna dr ~Na vaYao- Aokvaar Aqavaa AonaaqaI pNa vaQau vaar krvaamaaM AavaSaoº naIcaonaI baabatao nakkI krvaa kao[ vaQaaranaI maaihtInaI j$r haoya‚ tao IEPnaI TukDI‚ maata¹ipta pasaoqaI maaihtI‚ vaga-¹KMD AaQaairt AakarNaIAao‚ rajya Anao ijllaavyaapI AakarNaIAao saiht halanaI maUlyaaMknanaI maaihtInaI samaIxaa krSaoÁ �� SauM Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI jaogavaa[ j$rI banao AovaI ivaklaaMgata baaLk hŸ pNa Qaravao Co �� baaLknaI kamagaIrI Anao SaOxaiNak j$iryaataonaaM halanaaM str Anao �� IEPnaa ]_oSaao haMsala krvaa Anao yaaogya jNaaya‚ tao saamaanya AByaasaËmamaaM Baaga laovaa baaLknao kao[ vaQaaranaI j$iryaatao

Aqavaa sauQaarNaanaI j$r Co ko komaº IEPnaI TukDI vaQaaranaI maaihtInaI j$r Co AovaMu nakkI kro‚ tao maata¹iptanao jaNa kyaa- pCI Anao maata¹iptanaI saMmait maaTo ivanaMtI kyaa- pCI Ao AakarNaIAao haqa QarvaamaaM AavaSaoº IEPnaI TukDI vaQaaranaI maaihtInaI AavaSyakta nakkI krvaa maaTonaI baozkqaI 90 idvasanaI AMdr AakarNaInaaM pirNaamaaonaI samaIxaa krSao Anao Ao pirNaamaaonao yaaogya $po baaLknaa IEPnaI sauQaarNaa krvaamaaM ]pyaaoga krSaoº

IEPnaI TukDI AovaMu nakkI kro ko kao[ vaQaaranaI maaihtInaI j$r naqaI tao saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao Ao hkIktnaI Anao AovaMu nakkI kyaa-naaM karNaaonaI jaNa krSaoº maata¹ipta Wara Aoma krvaanaI ivanaMtI krvaamaaM na Aavao %yaaM sauQaI saava-jinak saMsqaaAo AakarNaIAao krvaanaI j$r naqaIº

saovaaAaonaI samaaiPtsaovaaAaonaI samaaiPtsaovaaAaonaI samaaiPtsaovaaAaonaI samaaiPt

baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- naqaI Ao nakkI krtaM pholaaM saava-jinak saMsqaaAo maUlyaaMkna saMbaMQaI saMGa toma j rajyanaa ivainayamaao Anausaar ivaklaaMga ivaVaqaI-naMu maUlyaaMkna krvaMuº inayaimat ha[skUlanaa iDPlaaomaaM saaqao snaatk qavaaqaI Aqavaa rajyanaa kayada Anausaar FAPE maaTo pa~ta maaTonaI vaya krtaM vaQau vaya haovaanao karNao ivaklaaMga vyaiktAaonaa iSaxaNa AiQainayama IDEA naa Baaga¹baI nao AaQaIna baaLknaI pa~tanaI samaaiPt pholaaM maUlyaaMknanaI j$r naqaIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 6

BaagaBaagaBaagaBaaga V − svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna− svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna− svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna− svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna

vyaa#yaaAaovyaa#yaaAaovyaa#yaaAaovyaa#yaaAao

�� svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMknanaao Aqa- baaLknaa iSaxaNa maaTo jvaabadar saava-jinak saMsqaaAo kamao ra#yaa na haoya Aovaa yaaogya laayakat Qaravanaar kma-caarI vaga- Wara kraAola ksaaoTI Anao AakarNaInaI kaya-pwitAaoº

�� saava-jinak Kca- naao Aqa- Ao Co ko kaM tao saava-jinak saMsqaa maUlyaaMknanaao pUrao Kca- caUkvao Co Aqavaa Ao sauinaiScat kro Co ko maata¹iptanao maUlyaaMkna inaÁSaulk pUrMu paDvaamaaM Aavao Coº

ivaMklaaMga ivaVaqaI-Aaonaa maata¹iptanao IDEA Anvayao naIcao jNaavaola kaya-pwitAaonao AaQaIna baaLknaa svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna p`aPt krvaanaao AiQakar Coº saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao‚ Ao svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI kro %yaaro svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna kyaaM p`aPya Co Anao svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maaTo saMsqaanaao maapdMD kyaao Co AonaI maaihtI AapSaoº

saavasaavasaavasaava----jinak saMsqaanaao maapdMDjinak saMsqaanaao maapdMDjinak saMsqaanaao maapdMDjinak saMsqaanaao maapdMD

svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna saava-jinak Kca-qaI krvaanaMu haoya‚ tao svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maoLvavaanaao maapdMD‚ maUlyaaMknanaa sqaL Anao tpasanaIsanaI laayakatao saiht maata¹iptanaa svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maoLvavaanaa hknao Ao maapdMD Anau$p haoya AoTlao AMSao‚ saava-jinak saMsqaa maUlyaaMkna Sa$ kro %yaaro jo maapdMDnaao ]pyaaoga kro Co Ao j haovaao jao[Aoº ]pr vaNa-vaola maapdMD isavaaya saava-jinak saMsqaa saava-jinak Kca-o svatM~ iSaxaNa maUlyaaMkna maoLvavaa saMbaMQaI Sartao Anao samaya¹mayaa-da laagau paDI Sako nahIÁ

saavasaavasaavasaava----jinak Kcaojinak Kcaojinak Kcaojinak Kcao---- maU maU maU maUlyaaMkna maaTo maata¹iptanaao AiQakarlyaaMkna maaTo maata¹iptanaao AiQakarlyaaMkna maaTo maata¹iptanaao AiQakarlyaaMkna maaTo maata¹iptanaao AiQakar

maata¹ipta saava-jinak saMsqaa Wara p`aPt kao[ maUlyaaMkna saaqao saMmat na haoya‚ tao Aomanao saava-jinak Kcao- svatM~ iSaxaNa maUlyaaMknanaao AiQakar Coº maata¹ipta saava-jinak Kcao- svatM~ iSaxaNa maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI kro‚ tao saava-jinak saMsqaaAo AnaavaSyak ivalaMba kyaa- vagar kaM taoÁ �� AonaMu maUlyaaMkna yaaogya Co Ao batavavaa j$rI saunaavaNaI p`iËyaa Sa$ krvaI jao[Ao Aqavaa �� maata¹iptaAo maoLvaola maUlyaaMkna saava-jinak saMsqaanaa maapdMDnao Anau$p naqaI AovaMu saava-jinak saMsqaa AavaSyak p`iËyaa

saunaavaNaI drmyaana na dSaa-vao‚ tao saava-jinak Kcao- svatM~ Kcao- SaOxaiNak maUlyaaMkna pUrMu paDvaamaaM Aavao Ao sauinaiScat krvaMuº

jao saava-jinak saMsqaa saunaavaNaInaI Sa$Aat kro Anao CovaTnaao inaNa-ya Aovaao qaaya ko saMsqaanaMu maUlyaaMkna yaaogya Co‚ tao maata¹iptanao Ao pCI pNa svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMknanaao AiQakar Co prMtu saava-jinak Kca-qaI nahIMÁ maata¹ipta Aok svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI kro‚ tao saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao‚ toAao saava-jinak maUlyaaMknanaao vaaMQaao koma ]zavao Co‚ AonaMu karNa pUCI Sako Coº Aama CtaM maata¹iptanaa KulaasaanaI j$r naqaI Anao saava-jinak saMsqaaAo p`janaa Kcao- svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna pUrMu paDvaamaaM Aqavaa saava-jinak saMsqaanaa maUlyaaMknanaao bacaava krvaa maaTo j$rI saunaavaNaI Sa$ krvaa gaorvaajbaI ivalaMba krvaao naihº

maata¹iptaAo Sa$ krola maUlyaaMknamaata¹iptaAo Sa$ krola maUlyaaMknamaata¹iptaAo Sa$ krola maUlyaaMknamaata¹iptaAo Sa$ krola maUlyaaMkna

maata¹iptanao paotanaI psaMdgaInaa‚ laayakat Qaravata vyavasaayakarao pasaoqaI paotanaa Kcao- svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maoLvavaanaao hMmaoSaaM AiQakar Coº IEPnaI TukDIAo baaLk maaTo FAPEnaI jaogavaa[ baabatmaaM kao[ inaNa-ya laotI vaKto‚ Ao saava-jinak saMsqaanaa maapdMDnaI j$iryaatao pUrI krtao haoya‚ tao maata¹iptanaa pholaqaI paotanaa Kcao- p`aPya maUlyaaMknaqaI maLola maaihtI pr ivacaar krvaao jao[Aoº maata¹ipta Wara Sa$ kraAola KanagaI maUlyaaMknanaaM pirNaamaao pNa baaLknaa saMbaMQamaaM j$rI saunaavaNaInaI p`iËyaa puravaa $po rjU krI Sakayaº

saunaavaNaI krnaar AiQakarI Wara maUlyaaMkna maaTo ivanaMtIsaunaavaNaI krnaar AiQakarI Wara maUlyaaMkna maaTo ivanaMtIsaunaavaNaI krnaar AiQakarI Wara maUlyaaMkna maaTo ivanaMtIsaunaavaNaI krnaar AiQakarI Wara maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI

jao kao[ AoDimainasT`oiTva laao jj − (ALJ´ Aaoifsa Aaof AoDimainasT`oiTva ihyarIMga − (OAH´ naI saaqaaosaaqa AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaanaa Baaga$po svatM~ SaOxaiNak maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI kro‚ tao maUlyaaMknanaI ikMmat saava-jinak Kcao- caUkvavaI jao[Aoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 7

BaagaBaagaBaagaBaaga VI –––– vyaiktgat iSaxaNa kaya vyaiktgat iSaxaNa kaya vyaiktgat iSaxaNa kaya vyaiktgat iSaxaNa kaya----Ëma Ëma Ëma Ëma (IEP)

IEPnaI TukDInaI baozknaI TukDInaI baozknaI TukDInaI baozknaI TukDInaI baozk

baaLk IDEA Wara vyaa#yaa kraAola ivaklaaMga ivaVaqaI- Co Anao Ao baaLknaI SaOxaiNak j$iryaatao nakkI krvaa maaTo saava-jinak saMsqaa saMGaBaavanaanaao AiBagama Apnaavao Coº drok saava-jinak saMsqaa ivaklaaMga ivaVaqaI-naa IEPnaao ivakasa krvaa‚ samaIxaa krvaa Anao sauQaarNaa krvaanaaM hotuAao maaTo tqaa baaLknaI SaOxaiNak BartI nakkI krvaanaI baozkao Sa$ krvaa Anao AomanaMu saMcaalana krvaa maaTo jvaabadar Coº ivaklaaMga ivaVaqaI-naa maata¹iptanao Aomanaa baaLk maaTo qanaarI IEPnaI baozk baabatmaaM jaNa krvaI jao[Ao Anao AomaaM Baaga laovaanaI tk AapvaI jao[Aoº maata¹ipta IEPnaI TukDInaa saByaao Co‚ jo TukDI Aomanaa baaLknaI SaOxaiNak BartI saMbaMQamaaM inaNa-yaao lao Coº saava-jinak saMsqaa baiQar Anao jomanaI maatRBaaYaa AMga`oŸ naqaI Aovaa maata¹ipta maaTo duBaaiYayaanaI vyavasqaa krvaa saiht Ao sauinaoiScat krvaanaao p`yaasa krSao ko maata¹ipta samaŸ Sako Anao Aomanaa baaLknaI SaOxaiNak BartI saMbaMQaI kao[pNa saamaUihk cacaa-¹ivacaarNaamaaM Baaga la[ Sakoº

Aokvaar IEPnaI TukDI nakkI kro ko baaLknao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI j$r Co‚ tao IEPnaI TukDIAo 30 idvasanaI AMdr baaLknaa IEPnaao ivakasa krvaa maaTo maLvaMu jao[Aoº IEPnaa saBya trIko maata¹iptaAaonao kao[pNa samayao baaLknaa IEPnaI samaIxaa maaTo ivanaMtI krvaanaao AiQakar Coº

baozkaomaaM maata¹iptanaI BaagaIdarIbaozkaomaaM maata¹iptanaI BaagaIdarIbaozkaomaaM maata¹iptanaI BaagaIdarIbaozkaomaaM maata¹iptanaI BaagaIdarI

drok saava-jinak saMsqaa Ao sauinaiScat krvaa pgalaa laoSao ko ivaklaaMga ivaVaqaI-naa maata¹ipta pOkI Aok Aqavaa baMnao IEPnaI TukDInaI drok baozkmaaM hajr rhoSao Aqavaa Aomanao AomaaM Baaga laovaanaI tk AapvaamaaM Aavaoº maata¹iptanao baozk saMbaMQamaaM GaNaao vaKt pholaaM baozknaI jaNa krvaI jao[Ao‚ joqaI Aomanao AomaaM hajr rhovaanaI tk Anao prspr saMmaitqaI nakkI krola samaya Anao sqaLo baozknaMu Aayaaojna sauinaiScat krI Sakayaº naaoiTsamaaM baozknaao ]_oSa‚ samaya Anao sqaL Anao AomaaM kaoNa hajr rhovaanaMu Co Ao saMbaMQaI maaihtI haovaI jao[Aoº naaoiTsamaaM maata¹iptanao Ao baabatnaI pNa jaNa krvaI ko maata¹iptanaI Aqavaa saava-jinak saMsqaanaa svaocCaqaI saMbaMiQat saovaaAaonaa kma-caarIAao saiht jomanao baaLk saMbaMQaI &ana Aqavaa ivaSaoYa inapuNata Co AovaI kao[ Anya vyaikt‚ yaaogya jNaaya toma‚ IEPnaI TukDImaaM Baaga la[ SakSaoº kao[ vyaiktnaa &ana Aqavaa ivaSaoYa inapuNata ivaSaonaao pxakar ³maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaa´ ko jomaNao Ao vyaiktnao IEPnaI TukDInaMu saBya qavaanaMu AamaM~Na AaPyaMu Co Ao krSaoº

14 vaYa-Ê Aqavaa AoqaI naanaI vayao ivaklaaMga qayaolaa ivaVaqaI- maaTo‚ yaaogya jNaaya tao‚ naaoiTsamaaM Aovaao pNa ]llaoK haovaao jao[Ao ko baozknaao Aok ]_oSa ivaVaqaI-naI pirvat-na saovaaAaonaI j$iryaataonaao Ahovaalanaao ivastar krvaao pDSao Anao saMsqaa ivaVaqaI-nao AamaM~Na AapSaoº 16 vaYa- Aqavaa AoqaI AaoCI vayao ivaklaaMga qayaolaa ivaVaqaI- maaTo‚ yaaogya jNaaya‚ tao naaoiTsamaaM ]llaoK haovaao jao[Ao ko baozknaao Aok ]_oSa baaLk maaTo j$rI pirvat-na saMbaMQaI saovaaAao pr ivacaar krvaanaao Coº naaoiTsamaaM Aovaao pNa ]llaoK haovaao jao[Ao ko saMsqaa ivaVaqaI-nao inamaM~Na AapSao Anao baIŸ saMsqaanaI AaoLK krSao jonao p`itinaiQa maoklavaa maaTo AamaMi~t krvaamaaM AavaSaoº naIcaonaI baabatao maaTo ta%kalaIna baozkao na baaolaavaaya Ao isavaaya baaLknaI SaOxaiNak BartI nakkI krvaa saiht baaLknaa IEPnaao ivakasa krvaao‚ AonaI samaIxaa krvaI Anao AomaaM sauQaarNaa krvaa kao[ IEPnaI TukDInaI baozknaI naaoiTsa baozkqaI AaoCamaaM AaoCa dsa ³10´ kolaonDr idvasa pholaaM AapvaI jao[AoÁ �� iSast ivaYayak p`Snaao pr Qyaana Aapvaa �� baaLk ivaklaaMga haoya Anao hala Aonao SaOxaiNak saovaaAao maLtI na haoya‚ tao baaLknaI BartI nakkI krvaI Aqavaa �� FAPEnaI jaogavaa[ sauinaiScat krvaa baaLknaI Anya ta%kalaIna j$iryaatao pUrI paDvaIº

maata¹ipta pOkI kao[ pNa hajr na rhI Sako tao saava-jinak saMsqaa vyaiktgat Aqavaa kaonfrnsa kaola saiht maata¹iptaAao Baaga lao Ao maaTo baIŸ pwitAaonaao ]pyaaoga krSaoº saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao baozkmaaM hajr rhovaa samajavaI na Sako‚ tao baozk maata¹iptanaI hajrI ivanaa calaavaI Sakayaº saava-jinak saMsqaa inaNa-ya laovaamaaM maata¹iptanaI BaagaIdarI hasaMla krI na Sako tao IEPnaI TukDI maata¹iptanaI saamaolagaIrI vagar BartInaao inaNa-ya la[ Sako Coº Aa baabatmaaM saava-jinak saMsqaaAo prspr saMmat samaya Anao sqaLnaI vyavasqaa maaTo krolaa p`ya%naaonaI yaadI raKvaI jao[Ao‚ jomako krolaa Aqavaa p`ya%na krolaa Toilafaona kaolanaI ivagatvaar yaadI tqaa tonaaM pirNaamaao‚ maata¹iptaAaonao maaoklaola p~aonaI naklaao Anao maLola p`itsaadao tomaj maata¹iptanao Gaor Aqavaa raojgaarnaa sqaLo laIQaolaI maulaakataonaMu Anao Ao maulaakataonaaM pirNaamaaonaI ivagatvaar yaadIº jao Ao mau_a baaLknaa IEPmaaM ]zavavaamaaM Aavyaa na haoya‚ tao baozkmaaM saava-jinak saMsqaanaa kma-caarIAaonao saamaola krtI AnaaOpcaarIk Anao inaQaa-irt na haoya AovaI vaatcaIt Aqavaa SaIKvaanaI pwit‚ paznaI yaaojnaaAao Aqavaa saovaanaI jaogavaa[naMu saMklana jovaa mau_a AMgaonaI vaatcaItnaao samaavaoSa qatao naqaIº baozkmaaM saava-jinak saMsqaanaa kma-caarIAao Wara drKast krvaI Aqavaa maata¹iptaAaonaI drKast pr p`itiËyaa AapvaI‚ jovaI p`arMiBak baabataonaao pNa samaavaoSa qa[ Saktao naqaI jonaa pr pCInaI baozkmaaM cacaa- yaaojvaamaaM AavaSaoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 8

IEPnaI TuknaI TuknaI TuknaI TukDIDIDIDI

IEPnaI TukDImaaM naIcaonaanaao samaavaoSa qaaya CoÁ �� baaLknaa maata¹ipta‚ vaalaI‚ Aqavaa maata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar Anya vyaikt �� baaLk saamaanya iSaxaNanaa vaatavarNamaaM Baaga laotMu haoya‚ Aqavaa Baaga la[ SaktMu haoya‚ tao baaLknaa saamaanya iSaxaNanaa

iSaxakao pOkI AaoCamaaM AaoCa Aok iSaxakº baaLknaa saamaanya iSaxaNanaa iSaxak na haoya Anao Ao baaLk SaaLanaI vaya krtaM naanaMu haoya tao Ao ]marnaa baaLknao BaNaavavaa yaaogya haoya AovaI vyaiktÂ

�� baaLknaa Kasa iSaxaNanaa iSaxak Aqavaa yaaogya haoya‚ tao baaLknao saovaa Aapnaar �� ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI j$iryaatao pUrI krvaa Kasa rIto tOyaar krvaamaaM AavaolaI saUcanaanaI jaogavaa[ pUrI paDvaa Aqavaa

AonaI doKroK raKvaa laayakat Qaravatao haoya Anao jo saamaanya AByaasaËma‚ Anao saava-jinak saMsqaanaa p`aPya saaQanaaonao jaNatao haoya Aovaao‚ saava-jinak saMsqaanaao kao[ p`itinaiQaÂ

�� maUlyaaMknaaonaa saUcanaa saMbaMQaI saUicataqa-naMu Aqa-GaTna krI Sako AovaI vyaiktº Aa vyaikt saava-jinak saMsqaanaI TukDInaa‚ ]prnaI yaadImaaM jNaavaola saByaao pOkI Aok hao[ SakoÂ

�� maata¹iptaAao Aqavaa saava-jinak saMsqaa jomanaI pasao baaLk saMbaMQaI &ana Aqavaa ivaSaoYa inapUNata haoya AovaI Anya vyaiktAao psaMd kro taoÂ

�� yaaogya jNaaya‚ tao pirvat-na saMbaMQaI saovaaAao AapI Sako Aqavaa Ao maaTo caukvaNaI krI SaktI haoya AovaI‚ Anya saMsqaanaao p`itinaiQa Anao

�� yaaogya jNaaya‚ tao baaLk baozknaao ]_oSa isqait pirvat-na saMbaMQaI saovaaAaonaI j$iryaatao pr ivacaar krvaanaao haoya‚ tao IEPnaI TukDInaI baozkmaaM baaLknao AamaM~Na AapvaamaaM AavaSao Anao Ao baaLk Ao baozkmaaM hajr rho Anao Baaga lao AovaI Apoxaa raKvaamaaM Aavao Coº

IEPnaao ivakasa‚ samaIxaa Anao sauQaarNaanaao ivakasa‚ samaIxaa Anao sauQaarNaanaao ivakasa‚ samaIxaa Anao sauQaarNaanaao ivakasa‚ samaIxaa Anao sauQaarNaa

baaLknaa IEPnaao ivakasa‚ samaIxaa Anao sauQaarNaa krvaamaaM IEPnaI TukDI naIcaonaI baabatao saMbaMQaI ivacaar krSao Anao naaoMQa krSaoÁ �� baaLknaI SaiktAao Anao paotanaa baaLknaa iSaxaNamaaM vaQaarao krvaa maata¹iptanaI icanta �� maUlyaaMknanaa pirNaamaao �� baaLknaa rajya Aqavaa ijllaa vyaapI AakarNaInaa kaya-Ëmaao saMbaMQaI pirNaamaao‚ jo yaaogya haoya‚ to �� saMdoSaa vyavaharnaI j$iryaatao‚ Anao �� baaLknaI sahayak sva$pnaI tknaIkI saaQanaao Anao saovaaAaonaI j$iryaataoº �� Kasa baaLk maaTo ivaiSaYT pirbaLaonaI ivacaarNaa‚ joma koÁ

�� kao[ baaLknaI baabatmaaM ko jonaMu vat-na Ao baaLknaa Aqavaa baIjanaa &anaaopaj-nanao baaQak qaaya Co Ao vat-na baabatmaaM sakara%mak vat-na hstxaop vyauhao Anao Ao vat-nanao sahaya baabatmaaM yaaogya haoya‚ to rIto ivacaar krvaaoÂ

�� AMga`oŸmaaM saIimat p`vaINata Qaravata baaLknaa ikssaamaaMÊ baaLknaI BaaYaanaI j$iryaataonaI ivacaarNaa krvaI karNa ko Ao baabat baaLknaa IEP saaqao saMbaMQa Qaravao CoÊ

�� AMQa Aqavaa xaitga`st d`iYTvaaLa baaLknaI baabatmaaM pazyapustkao toma j saUcanaao ba`o[lamaaM Aapvaa Anao jyaaM sauQaI IEPnaI TukDI baaLknaa vaaMcavaa Anao laKvaanaa maaQyamanaa maUlyaaMkna pCI nakkI kro ko ³ba`o[lamaaM iSaxaNa Aqavaa ba`o[lanaa ]pyaaoga maaTo baaLknaI BaavaI j$iryaataonaa maUlyaaMkna saiht´ ba`o[lamaaM pazyapustkao saiht ba`o[lamaaM iSaxaNa Aqavaa bao`[lanaao ]pyaaoga baaLk maaTo yaaogya naqaI Anao

�� bahorMu Aqavaa jonao AaoCMu saMBaLatMu haoya‚ to baaLknaI BaaYaa Anao saMdoSaa¹vyavaharnaI j$iryaatao‚ baaLknaI BaaYaamaaM Anao saMdoSaa¹vyavaharnaa maaQyamamaaM saaqaIAao Anao vyavasaayakarao saaqao p`%yaxa saMvaadnaI tkao‚ baaLknaI BaaYaa Anao saMdoSaa¹vyavaharnaa maaQyamamaaM p`%yaxa iSaxaNanaI tkao saiht SaOxaiNak str Anao AavaSyaktaAaonaI saMpUNa- EaoNaIº

]pr jNaavaola Kasa pirbaLaonaI ivacaarNaa krtI vaKto IEPnaI TukDI AovaMu nakkI kro ko baaLknao FAPE maoLvavaa maaTo kao[ Kasa saaQana‚ saovaa hstxaop‚ makana Aqavaa kaya-ËmamaaM forfarnaI j$r Co‚ tao IEPnaI TukDIAo baaLknaa IEPmaaM Ao p`maaNaonaaM inavaodnanaao samaavaoSa krvaaoº

IEP TukDInaa saBya trIko‚ baaLknaa saamaanya iSaxaNanaa iSaxak‚ yaaogya jNaaya %yaaM sauQaI‚ baaLknaa IEPnaao ivakasa krvaamaaM Baaga laoSaoº BaagaIdarImaaM baaLk maaTo yaaogya‚ sakara%mak vyavahar saMbaMQaI hstxaop Anao vyaUhao tqaa pUrk sahaya saovaaAao‚ kaya-ËmamaaM forfarao Anao SaaLanaa kma-caarIAaonaao sahyaaoganaao samaavaoSa qaaya Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 9

IEP ivaYayavastu ivaYayavastu ivaYayavastu ivaYayavastu

IEPnaao ivakasa Aok TukDI Wara krvaamaaM Aavao Co Anao AomaaM naIcaonaanaao samaavaoSa qaaya CoÁ �� dSaa-vaola ivaklaaMgata saamaanya AByaasaËmamaaM saamaola qavaa Anao p`gait krvaa Aqavaa SaaLa¹pUva- baaLkao maaTo yaaogya haoya Ao

rIto‚ ivaklaaMgata k[ rIto yaaogya p`vaRi<aAaomaaM baaLknaI BaagaIdarInaI Asar kro Co tonaa vaNa-na saiht SaOxaiNak kamagaIrInaaM halanaa strÂ

�� maapI Sakaya Aovaa vaaiYa-k laxyaaMkao tomaj AaQaar¹icahnaao Aqavaa baozk saMbaMQaI TUMkagaaLanaaM saUcanaa ivaYayak QyaoyaaoÁ ��ivaklaaMgatanao karNao baaLknaa saamaanya pazyaËmamaaM samaaivaYT krvaa Anao p`gait krvaa Aqavaa SaaLa¹pUva-onaaM baaLkao maaTo‚ yaaogya haoya Ao rIto yaaogya p`vaRi<aAaomaaM Baaga laovaa maaTo baaLknaI j$iryaatao Anao ��ivaklaaMgatanao karNao ]BaI qatI baaLknaI Anya j$iryaataomaaMqaI drokÂ

�� SaMu vaaiYa-k laxyaaMkaonaI p`aiPt qa[ rhI Co Ao nakkI krvaa yaaogya inaYpxa maapdMD Anao maUlyaaMknanaI kaya-pwitAao �� baaLknao Aqavaa baaLk vatI sTaf¹sahayata saiht Kasa iSaxaNa‚ saMbaMiQat saovaaAao tomaj pUrk sahaya Anao saovaaAaoÂ�� FAPE pU$ paDvaa maaTo j$rI kao[ Kasa ]paya Aqavaa saovaa saiht AavaSyak hstxaopao‚ sauivaQaaAao Aqavaa kaya-ËmamaaM

Anya forfaraonaMu ivavarNaÂ�� kaya-ËmamaaM forfar Aqavaa SaaLanaa kma-caarIAao maaTo sahaya‚ ko jo baaLknao naIcaonaI baabatao krvaa maaTo pUrI paDvaamaaM

AavaSaoÁ ��vaaiYa-k laxyaaMkao trf yaaogya rIto vaQavaa maaTo ��saamaanya AByaasaËmamaaM saamaola qavaa Anao p`gait krvaa maaTo ��AByaasaotr Anao Anya ibanaSaOxaiNak p`vaRi<aAaomaaM Baaga laovaa maaTo toma j

��iSaixat qavaa Anao Anya ivaklaaMga Anao ibana¹ivaklaaMga ivaVaqaI-Aao saaqao Baaga laovaa maaTo �� jo saImaa sauQaI baaLk naIcaonaI baabat naih kro Ao saImaanaMu spYTIkrNaÁ

�� ibana ivaklaaMga saaqaIAao saaqao Baaga naih lao toma j

�� FAPE Aapvaa maaTo saamaanya iSaxaNa AByaasaËmamaaM ivaSaoYa saaQana Aqavaa saovaa saiht ivaiSaYT iSaxaNa‚ saMbaMiQat saovaaAao‚ pUrk sahaya Anao saovaaAao‚ kma-caarI vaga-naao sahyaaoga‚ hstxaop Aqavaa kaya-ËmamaaM forfar Anao sahaya maoLvaSao naihÂ

�� rajya Anao ijllaa¹vyaapI AakarNaIAaomaaM Baaga laovaa baaLk maaTo AavaSyak vyaiktgat sauivaQaaAaonaMu ivavarNa toma j

�� AapnaMu baaLk kao[ Kasa rajya Aqavaa ijllaa¹vyaapI AakarNaImaaM Baaga naih lao tao IEPnaI TukDInao Aa laoiKt jNaavavaMu jao[Ao ko Ao baaLk maaTo Aa AakarNaI koma yaaogya naqaI Anao baaLknaI AakarNaI kovaI rIto krvaamaaM AavaSaoº

�� Baaiva tarIK³Kao´ saovaaAao‚ hstxaop‚ sauivaQaaAao Anao kaya-ËmamaaM Anya forfarao jomaaM samaaivaYT Co AovaMu kao[ Kasa saaQana Aqavaa saovaa‚ Sa$ qaSao‚ Ao koTlaI vaar AapvaamaaM AavaSao‚ koTlaa samaya maaTo AapvaamaaM AavaSao Anao kyaaM AapvaamaaM AavaSao toma j

�� maata¹ipta paotanaa baaLknaa vaaiYa-k laxyaaMkaonaI idSaamaaM p`gait tomaj Ao p`gait baaLk Wara Aok vaYa-naI AMdr vaaiYa-k laxyaaMkaonaI p`aiPt maaTo koTlaI hd sauQaI pyaa-Pt Co‚ Aa baabatmaaM kovaI rIto inayaimat $po maaihtI AapvaamaaM AavaSao Ao maaTonaMu ivavarNaº

saava-jinak saMsqaa baaLknaa IEPnao Anau$p baaLkaonao Kasa iSaxaNa tomaj saMbaMiQat saovaaAao AapSao tomaj IEPmaaM saUicabaw laxyaaMkao Anao ]_oSaao Aqavaa AaQaar icahnaao p`aPt krvaamaaM baaLknao sahaya pUrI paDvaa pUrI inaYzaqaI p`ya%na krSaoº kao[ baaLk vaaiYa-k laxyaaMkao Anao AaQaar icahnaaonaaM str Aqavaa ]_oSaaomaaM QaarolaI vaRiw p`aPt na krI Sako tao saava-jinak saMsqaa‚ iSaxak Aqavaa Anya kao[ vyaiktnao jvaabadar zravavaamaaM AavaSao nahIº

jao kao[ baaLknao SaaLakIya vaYajao kao[ baaLknao SaaLakIya vaYajao kao[ baaLknao SaaLakIya vaYajao kao[ baaLknao SaaLakIya vaYa----qaI vaQau samaya sauQaI saovaaAaonaI j$r haoya‚ tao qaI vaQau samaya sauQaI saovaaAaonaI j$r haoya‚ tao qaI vaQau samaya sauQaI saovaaAaonaI j$r haoya‚ tao qaI vaQau samaya sauQaI saovaaAaonaI j$r haoya‚ tao IEPnao Kasa nao Kasa nao Kasa nao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonao iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonao iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonao iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonao inayaimat SaaLa vaYainayaimat SaaLa vaYainayaimat SaaLa vaYainayaimat SaaLa vaYa----qaI AiQak samaya sauQaI Aapvaanaao samaavaoSa krvaao jao[Aoº qaI AiQak samaya sauQaI Aapvaanaao samaavaoSa krvaao jao[Aoº qaI AiQak samaya sauQaI Aapvaanaao samaavaoSa krvaao jao[Aoº qaI AiQak samaya sauQaI Aapvaanaao samaavaoSa krvaao jao[Aoº vaQau Kasa maaihtI maaTo Baaga vaQau Kasa maaihtI maaTo Baaga vaQau Kasa maaihtI maaTo Baaga vaQau Kasa maaihtI maaTo Baaga VII ivastarIt SaaLa ivastarIt SaaLa ivastarIt SaaLa ivastarIt SaaLa vaYavaYavaYavaYa---- saovaaAao jaovaa ivanaMtIº saovaaAao jaovaa ivanaMtIº saovaaAao jaovaa ivanaMtIº saovaaAao jaovaa ivanaMtIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 10

sqaLaMtr saovaaAaosqaLaMtr saovaaAaosqaLaMtr saovaaAaosqaLaMtr saovaaAao

sqaLaMtr saovaaAao p`vaRi<aAaonaao Aok saMkilat samaUh Co‚ jo maaQyaimak str pCInaa iSaxaNa‚ karikdI- Anao ToknaaolaaoŸ iSaxaNa‚ samainvat raojgaar‚ p`aOZ saovaaAao‚ svatM~ rhoNaI¹krNaI‚ Aqavaa saamaudaiyak BaagaIdarI saiht SaaLaqaI SaaLa pCInaI p`vaRi<aAao trf jvaa p`ao%saahna AapSaoº p`vaRi<aAaonaao Aa samaUh baaLknaI psaMd Anao ruicaAaonao QyaanamaaM raKInao baaLknaI j$iryaatao pr AaQaairt Co toma j SaIKvaanaa AByaasaËma‚ saMbaMiQat saovaaAao Anao saamaudaiyak saovaaAaonaao samaavaoSa qaaya Coº �� jyaaro baaLk 14 vaYa- Aqavaa AoqaI AaoCIvayanaao haoya %yaarqaI Sa$ krInao‚ yaaogya jNaaya‚ tao IEPmaaM baaLknaI sqaLaMtr

saovaanaI j$iryaataonaMu Aok ivavarNa p~k jaoDvaMu jao[Ao‚ jo baaLknaa iSaxaNanaa AByaasaËma pr koind`t haovauM jao[Aoº �� jyaaro baaLk 16 vaYa- Aqavaa AoqaI AaoCI vayanaao haoya %yaarqaI Sa$ krInao‚ yaaogya jNaaya‚ tao sqaLaMtrnaa ivavarNamaaM

AaMtrsaMsqaanaI jvaabadarIAao Aqavaa saMbaMQa‚ jo yaaogya haoya tonaMu p~k pNa saamaola haovaMu jao[Aoº �� rajyanaa kayada Anausaar p`aOZ gaunaogaar saaibat qayaao haoya Anao p`aOZ sauQaarNaa%mak jolamaaM kodmaaM pUyaao- haoya Anao jonaI Kasa

iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao maaTonaI pa~ta ivaVaqaI-naa CuTkara pholaaM pUrI qa[ jvaanaI haoya Aovaa ivaklaaMga ivaVaqaI- maaTo sqaLaMtr saovaaAao AapvaanaI AavaSyakta laagau pDtI naqaIº

BartIBartIBartIBartI

IEPnaI TukDInaa saBya trIko maata¹iptanao AomanaaM baaLknaI BartI AMgaonaa inaNa-ya laotI vaKto saamaola krvaamaaM Aavao Coº saava-jinak Aqavaa KanagaI saMsqaaAao Aqavaa doKBaaL raKnaarI saMsqaaAaonaa ivaVaqaI-Aao saiht ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao AiQaktma Sakya mayaa-da sauQaI ibana¹ivaklaaMga ivaVaqaI-Aao saaqao iSaxaNa AapvaamaaM Aavao Coº

�� baaLknaa IEPpr AaQaairt‚ baaLkao maaTo SaOxaiNak BartI vaaiYa-k QaaorNao nakkI krvaamaaM Aavao Coº �� baaLknaa IEPAnausaar kao[ Anya vyavasqaanaI j$iryaat na haoya %yaaM sauQaI baaLknao Ao ivaklaaMga na haovaanaI isqaitmaaM

BartI qayaao haot Ao SaaLamaaM iSaxaNa AapvaamaaM Aavao Coº �� rajyanaa kayada Anausaar p`aOZ gaunaogaar saaibat qayaola baaLk p`aOZaonaI jolamaaM kod haoya Anao rajyao kao[ sadBaava saurxaa

Aqavaa iSaxaaSaas~ saMbaMQamaaM p`baL ruica dSaa-vaI Co ko jonao Anya rIto samaavaoSa krI Sakatao naqaI tao IEPnaI TukDI baaLknaa IEPAqavaa BartImaaM forfar krI Sako Coº

IEPnaao Amalanaao Amalanaao Amalanaao Amala

�� baozk ]naaLamaaM Aqavaa rja ko vaokoSananaa gaaLamaaM raKI haoya Aqavaa jyaaro AovaI pirisqaitAao haoya jo qaaoDao ivalaMba joma ko horfornaI vyavasqaa krvaanaI [cCa raKo Ao isavaaya IEPnaao ivakasa qayaa pCI Aonaao joma banao toma jldI Amala krvaao jao[Aoº

�� saava-jinak saMsqaaAo SaaLavaYa-naI Sa$AatmaaM baaLkao maaTo IEPnaao Amala krvaao jao[Aoº �� drok iSaxak‚ saMbaMiQat saovaaAao Aapnaar toma j baaLknaa IEPAmalaI banaavavaa jvaabadar Anya saovaa Aapnaarnao saulaBa

haovaao jao[Aoº AamaaMqaI droknao baaLknaa IEPnaao Amala krvaa baabatmaaM AomanaI jvaabadarIAaonaI Anao pUrI paDvaI j$rI AovaI sauivaQaaAao‚ forfarao Anao sahayaaonaI maaihtI AapvaIº

�� saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao baaLknaa IEPnaI Aok nakla inaÁSaulk AapSaoº

snaatk ³gaojyauAoT´ qavaa maaTonaI j$iryaataosnaatk ³gaojyauAoT´ qavaa maaTonaI j$iryaataosnaatk ³gaojyauAoT´ qavaa maaTonaI j$iryaataosnaatk ³gaojyauAoT´ qavaa maaTonaI j$iryaatao

saava-jinak saMsqaa maata¹iptaAaonao rajya toma j sqaainak snaatk qavaa maaTo AavaSyaktaAao toma j Ao AavaSyaktaAao purI krvaanaI idSaamaaM Aomanaa baaLknaI p`gaitnaI baabatmaaM maaihtI AapSaoº jyaaro kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI- inayaimat ha[skUlanaa iDPlaaomaanaI saaqao ha[skUlanaMu iSaxaNa pUrMu krI laotao haoya‚ tao jahor saMsqaaAo AomanaMu baaLk snaatk na qaaya %yaaM sauQaI maata¹iptaAaonao maaihtI AapvaI jao[Aoº inayaimat ha[skUla iDPlaaomaaM saaqao snaatk qavauM BartImaaM pirvat-na sqaaipt kro Co toma j FAPE maaTo baaLknaa AiQakarnao naabaUd kro Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 11

BaagaBaagaBaagaBaaga VII ¹ ivastairt SaaLa¹ ivastairt SaaLa¹ ivastairt SaaLa¹ ivastairt SaaLa vaYa vaYa vaYa vaYa----naI saovaaAaonaI saovaaAaonaI saovaaAaonaI saovaaAao

ivastairt SaaLa vaYa-naI saovaaAao ³AoksTonDoD skUla [yar saiva-isaJ − ESY´ naao Aqa- ivaiSaYT Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaao vyaiktgat ivastar ko jo ivaklaaMga ivaVaqaI-nao IEPAnausaar‚ maata¹iptanao ikMmat laIQaa vagar saava-jinak saMsqaanaa saamaanya SaaLa vaYa- pCI AapvaamaaM Aavao Co toma j maorIlaonD sToT iDpaT-maonT Aaof AoDyaukoSana ³MSDE´ naaM QaaorNaao pUraM kro Coº saava-jinak saMsqaa ivastairt SaaLa vaYa-naI saovaaAaonao ivaklaaMgatanaa Kasa p`karao sauQaI isaimat krI SaktI naqaI Aqavaa Ao saovaaAaonaa p`kar‚ p`maaNa Aqavaa samayagaaLanao Aok pxaIya $po saIimat krI SaktI naqaIº

baaLknaI IEPnaI TukDI vyaiktgat rIto Ao nakkI kro ko FAPEnaI jaogavaa[Aao maaTo saovaaAaonaI j$r Co‚ tao ESY pUrI paDvaamaaM Aavao Coº maata¹iptaAaonao ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI j$iryaatao pUrI krvaa j$rI ESY naI ]plabQatanaI baabatmaaM maaihtI AapvaamaaM AavaSaoº IEPnaI TukDI Ao nakkI krSao ko jao baaLk ESY maoLvaI na Sako‚ tao SaMu naIcao jNaavaola pasaaMmaaMqaI kao[ pasaMu baaLknao saamaanya SaaLavaYa- drimayaana baaLknaa SaOxaiNak kaya-Ëma FAPE maoLvavaamaaMqaI raokI SakSaoº

baaLko ESY maoLvavaI jao[Ao ko koma Ao nakkI krvaa IEP TukDI naIcaonaI baabatao pr ivacaar krSaoÁ �� SaMu baaLknaa IEP maaM Ÿvana saMbaMQaI mah%vapUNa- inapuNataAaonaa vaaiYa-k Qyaoyaao saamaola Co �� SaMu Aa saMBava Co ko baaLk saamaanya SaaLa tUT nao karNao ŸvanasaMbaMQaI mah%vapUNa- inapuNataAaomaaM GaNaao paCL jtao rhoSaoÊ

toma j Ao gaumaavaola inapuNataAao vyaajbaI samayamaaM paCI maoLvavaamaaM inaYfL jSao �� IEPnaa Qyaoyaao Anao ]_oSaaomaa p`vaINata maoLvavaanaI idSaamaaM baaLknaI p`gait �� bahar AavatI inapuNataAao Anao mah%vanaI p`gaitnaI tkao �� hstxaopvaaLI vat-NaUkao �� ivaklaaMgatanaao p`kar AnaoÀAqavaa gaMBaIrta Anao �� Kasa saMjaogaaoº

BaagaBaagaBaagaBaaga VIII ¹ iSaSauAao Anao G¹ iSaSauAao Anao G¹ iSaSauAao Anao G¹ iSaSauAao Anao GaUMTNaIAo caalataM baaLkaonaao kayaaUMTNaIAo caalataM baaLkaonaao kayaaUMTNaIAo caalataM baaLkaonaao kayaaUMTNaIAo caalataM baaLkaonaao kaya----ËmaËmaËmaËma

saava-jinak saMsqaa tqaa sqaainak iSaSauAao Anao GaUMTNaIAo caalataM baaLkaonaao kaya-Ëma maata¹iptanao IEPnaI TukDInaI baozkmaaM baaLknaa ~Ija jnmaidvasaqaI AaoCamaaM AaoCa‚ 90 idvasa pholaaM Ao nakkI krvaa AamaM~Na AapSao ko SaMu baaLk ivaklaaMgata Aqavaa ivalaMibat ivakasaqaI pIiDt Co‚ ko jonao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI jaogavaa[naI j$r Coº IEPnaI TukDI AovaMu nakkI kro ko baaLk Aok ivaklaaMga Anao ivalaMibat ivakasavaaLuM ivaVaqaI- Co‚ tao IEPnaI TukDI baaLk maaTo IEPnaao ivakasa krSaoº baaLknaao IEPnaao Amala baaLknaa ~Ija jnma idvasao qaSaoº

BaagaBaagaBaagaBaaga IX ¹ SaOxaiNak yaadI saMbaMQaI kaya¹ SaOxaiNak yaadI saMbaMQaI kaya¹ SaOxaiNak yaadI saMbaMQaI kaya¹ SaOxaiNak yaadI saMbaMQaI kaya----pwitAaopwitAaopwitAaopwitAao

vyaa#yaaAaovyaa#yaaAaovyaa#yaaAaovyaa#yaaAao

ivanaaSanaao Aqa- BaaOitk ivanaaSa Aqavaa vyaiktgat AaoLKnao maaihtIqaI dUr krvaI‚ ko joqaI maaihtI vyaiktgat rIto AaoLKI Sakaya AovaI na rhoº SaOxaiNak yaadInaao Aqa- 34 CFR Baaga 99 kuTMuba iSaxaNa AiQakarao Anao gauPtta AiQainayama‚ 1974 ³1974 naa QaI rogyaulaoSansa [mplaImaoinTMga QaI foimalaI AoDyaukoSana ra[Tsa AonD p`a[vasaI AokT − FERPA) maaM "SaOxaiNak yaadI" naI vyaa#yaamaaM samaaivaYT yaadInaao p`karº Baaga laonaar saMsqaanaao Aqa- kao[ AojnsaI Aqavaa saMsqaa jo vyaiktgat rIto AaoLKI Sakaya AovaI maaihtI AokzI kro Co‚ raKo Co Aqavaa tonaao ]pyaaoga kro Co Aqavaa IDEAnaa Baaga¹baI nao AaQaIna jonaa Wara maaihtI maoLvaI Sakaya Coº vyaiktgat $po AaoLKI Sakaya AovaI maaihtImaaM naIcaonaanaao samaavaoSa qaaya CoÁ �� baaLknaa‚ baaLknaa maata¹iptanaa Aqavaa kuTMubanaa Anya saByanaMu naama �� baaLknaMu sarnaamaMu �� vyaiktgat AaoLK‚ joma ko baaLknaao saamaaijk saurxaa naMbar‚ Aqavaa �� vyaiktgat laxaNaaonaI yaadI Aqavaa baaLknao vyaajbaI inaScayanaI saaqao AaoLKvaanaMu Sakya banaavao AovaI Anya maaihtIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 12

saurxaa ]payaaosaurxaa ]payaaosaurxaa ]payaaosaurxaa ]payaao

Baaga laonaar drok saMsqaa vyaiktgat $po AaLKI Sakaya AovaI maaihtInaI gauPtta AokzI krvaI‚ saMga`h krI raKvaI‚ jahor krvaI Anao Aonaao naaSa krvaanaa drok tbakka pr rxaNa krSaoº saava-jinak saMsqaanaa Aok AiQakarI vyaiktgat $po AaoLKI Sakaya AovaI maaihtInaI gauPttanaa rxaNa maaTo jvaabadar haoya Coº Aa kaya-pwit ivaYayak saurxaa¹]payaao ]praMt saMGa Anao rajyanaa kayada Anao ivainayamaao pNa SaOxaiNak yaadInaI saurxaanaMu inayaM~Na kro Coº vyaiktgat $po AaoLKI Sakaya AovaI maaihtI AokzI krnaar Aqavaa p`yaaoga krnaar saava-jinak saMsqaanaa tmaama AiQakarIAao vyaiktgat $po AaoLKI Sakaya AovaI maaihtInaI gauPtta pr rajyanaI naIitAao toma j kaya-pwitAaonaI baabatmaaM p`iSaxaNa p`aPt krvaMu jao[Aoº Baaga laonaar drok saMsqaa saava-jinak inarIxaNa maaTo saMsqaanaI AMdr drok kma-caarIAaonaaM naama Anao hao_anaI navaI yaadI raKSao ko jomanao vyaiktgat $po AaoLKI Sakaya AovaI maaihtI saulaBa qa[ Sako Coº

saMmaitsaMmaitsaMmaitsaMmait

IDEA AMtga-t maaihtI AokzI krtI Anao ]pyaaoga krtI BaagaIdarI saMsqaaAaonaa AiQakarIAao isavaaya kao[ Anyanao Aqavaa IDEA AMtga-t ivaklaaMga ivaVaqaI-nao inaÁSaulk yaaogya saava-jinak iSaxaNa AapvaanaI j$iryaatao pUrI krvaanaa Anya kao[ ]_oSa maaTo vyaiktgat $pmaaM AaoLKI Sakaya AovaI maaihtI p`gaT krtaM pholaaM maata¹iptanaI saMmait maoLvavaI jao[Aoº ivaklaaMga ivaVaqaI- Wara kraAola gaunaanaI maaihtI saMbaMQamaaM kayadao laagau paDnaara Anao nyaaiyak AiQakarIAaonaa Anao Aomanaa Wara kaya-vaahInaa saMdBa-maaM maaihtI p`gaT krvaa maata¹iptanaI saMmaitnaI j$r naqaI ko jo saImaa sauQaI p`saarNanao kuTMuba iSaxaNa AiQakar Anao gauPtta AiQainayama ³FERPA´ Wara prvaanagaI AapvaamaaM AavaI Coº

kao[ SaOxaiNak AojnsaI Aqavaa saMsqaa BaagaIdar AojnsaIAaonao maata¹iptaAaonaI saMmait ivanaa SaOxaiNak yaadImaaMqaI maaihtI AapI SakatI naqaI ko jyaaM sauQaI Ao FERPA Anausaar Aoma krvaa AiQakRt na haoyaº MSDE Ao saava-jinak saMsqaaAao maaTo maMjUrI saiht naIitAao Anao kaya-pwitAao ivaksaavaI Coº rajya Aonaao Ao sauinaiScat krvaa ]pyaaoga kro Co ko AonaI naIitAao Anao kaya-pwitAaonaMu palana krvaamaaM Aavao Anao gauPttanaI Sartao IDEA Anao FERPA Anausaar pUrI krvaamaaM Aavao Coº drok saava-jinak saMsqaaAo AovaI kaya-pwitAao ApnaavavaanaI j$r Co ko maata¹iptaAaonao vyaiktgat $pmaaM AaoLKI Sakaya AovaI maaihtInaI gauPttanaI AavaSyaktaAaonaI baabatmaaM pUNa- rIto jaNa krvaanaI baabatmaaM kovaI rIto yaaogya naaoiTsa AapvaamaaM Aavao Coº AomaaM naIcaonaanaao samaavaoSa qaaya CoÁ �� rajyamaaM jyaaM sauQaI laaokaonaa juda juda samaUhaonaI maatRBaaYaamaaM naaoiTsa AapvaamaaM Aavao Co Ao saImaanaMu vaNa-na �� jonaI baabatmaaM vyaiktgat $pmaaM AaoLKI Sakaya AovaI maaihtI raKvaamaaM Aavao Co Ao baaLknaMu vaNa-na toma j maagavaamaaM

Aavaola maaihtInaa p`karao �� BaagaIdarI saMsqaaAaoAo vyaiktgat $pmaaM AaoLKI Sakaya AovaI maaihtInaao saMga`h‚ ~aiht vyaiktAaonao jaNa‚ jaLvaNaI Anao

naaSa baabatmaaM AnausarvaI jao[Ao Ao naIitAao Anao kaya-pwitAaonaao saaraMSa �� maata¹ipta Wara saMmait Aapvaa maaTo [nkar kravaanao karNao ]pyaaoga krvaamaaM Aavanaar naIitAao Anao kaya-pwitAaonaMu

vaNa-na �� FERPA Anvayaonaa AiQakarao saiht Aa maaihtI saMbaMQaI maata¹ipta toma j baaLkaonaa AiQakaraonaMu vaNa-na toma j 34 CFR

§ 99 maaM ivainayamaao laagau paDvaaº

kao[ mah%vapUNa- AaoLK‚ sqaL‚ Aqavaa maUlyaaMkna p`vaRi<a pholaaM p`vaRi<anaa pUra AiQakar xao~maaM maata¹iptanao jaNa krvaa maaTo naaoiTsanaMu yaaogya p`kaSana qayaMu haoya Aovaa samaacaar p~ao Aqavaa Anya maaQyama Aqavaa baMnaomaaM p`kaiSat Aqavaa jahor krvaMu jao[Aoº

p`vaoSa AiQakarp`vaoSa AiQakarp`vaoSa AiQakarp`vaoSa AiQakar

drok saava-jinak saMsqaa kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-naaM maata¹iptanao baaLk saMbaMQaI kao[ SaOxaiNak yaadInaa inarIxaNa toma j samaIxaanaI Anaumait AapSao‚ jo saMsqaa Wara baaLknaI AaoLKaNa‚ maUlyaaMkna‚ toma j baaLknaI SaOxaiNak BartI tqaa IDEA Anvayao inaÁSaulk yaaogya saava-jinak iSaxaNa (FAPE) naI jaogavaa[ baabatmaaM Aok~It Aqavaa ]pyaaogamaaM laovaaya Coº saMsqaa ibanaj$rI ivalaMba vagar AnauraoQanaMu palana krSao Anao IEPAqavaa kao[ AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaa baabatmaaM kao[ baozk laotaM pholaaM‚ toma j kao[ pNa pirisqaitmaaM AnauraoQa kyaa- pCI 45 idvasaqaI vaQau samaya naih laoº

Aa klama hozL SaOxaiNak irkaoD-naMu inarIxaNa‚ Anao samaIxaanaa AiQakarmaaM naIcaonaI baabatao maaTonaa AiQakaraonaao samaavaoSa qaaya CoÁ �� yaadInaI vyaa#yaaAao‚ samajUtI Anao Aqa-GaTnaao maaTo vyaajbaI ivanaMtIAao pr BaagaIdar saMsqaaAao trfqaI p`itsaad �� saMsqaa maaihtIvaaLI yaadInaI naklaao Aapvaa maaTo ivanaMtI‚ jao Ao naklaao na AapvaI Ao maata¹iptanao AomanaI yaadInaMu

inarIxaNa krvaa Anao AonaI samaIxaa krvaanaa AiQakarmaaMqaI raoko Co toma j

�� irkaoD-naa inarIxaNa Anao samaIxaa maaTo maata¹iptanaao p`itinaiQa raKvaaoº

saava-jinak saMsqaa AovaMu maanaI Sako Co ko maata¹iptanaI pasao paotanaa baaLk saMbaMQaI yaadInaa inarIxaNa Anao samaIxaanaa AiQakar Co jyaaM sauQaI saava-jinak saMsqaanao jaNa na krvaamaaM Aavao ko saMrxaNa‚ Alagata tqaa CUTaCoDa jovaI baabataomaaM laagau paDvaapa~ rajyanaa kayada Anvayao maata¹iptanao Aonaa maaTo sa<aa naqaIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 13

p`vaoSa saMbaMQaI yaadIp`vaoSa saMbaMQaI yaadIp`vaoSa saMbaMQaI yaadIp`vaoSa saMbaMQaI yaadI

drok saava-jinak saMsqaa maata¹iptaAao Anao saava-jinak saMsqaanaa AiQakRt kma-caarIAao ]praMt IDEAnaa Baaga¹baI naa AMtga-t Aok~It kraAola‚ jaLvaI raKola Aqavaa ]pyaaogamaaM laovaaAola SaOxaiNak yaadInaI saulaBata maoLvanaar vyaiktAaonaMu yaadI ³irkaoD-´ raKSao‚ jomaaM vyaiktnaMu naama‚ yaadI saulaBa krayaanaI tarIK tomaj jo maaTo Ao vyaikt yaadInaao ]pyaaoga krvaa maaTo AiQakRt Co Ao hotunaao samaavaoSa krvaamaaM AavaSaoº kao[ SaOxaiNak yaadImaaM AokqaI vaQau baaLkaonaI maaihtI haoya‚ tao Ao baaLkaonaaM maata¹iptaAaonao kovaL paotanaa baaLk saMbaMQaI maaihtInaMu inarIxaNa Anao samaIxaa krvaanaao Aqavaa Ao ivaiSaYT maaihtI ivaSao jaNa krvaanaao AiQakar Coº drok saava-jinak saMsqaa‚ ivanaMtI kyao-qaI maata¹iptaAaonao saMsqaa Wara Aok~ kraAola‚ jaLvaola Aqavaa ]pyaaogamaaM laIQaola SaOxaiNak yaadInaa p`kar Anao sqaLaonaI yaadI AapvaamaaM AavaSaoº drok saava-jinak saMsqaa maata¹iptaAao maaTo kraAola SaOxaiNak yaadInaI naklaao maaTo fI vasaUla krI Sako Co‚ isavaaya ko Ao fI maata¹iptaAaonao Ao yaadInaa inarIxaNa Anao samaIxaa krvaanaa AiQakarnao Asarkark rIto baaQak na banavaI jao[Aoº saava-jinak saMsqaa SaOxaiNak yaadImaaMqaI kao[ maaihtInaI SaaoQa Aqavaa punaÁp`aPtI maaTo fI maagaI SaktI naqaIº maata¹iptanaI ivanaMtIqaI yaadInaI sauQaarNaamaata¹iptanaI ivanaMtIqaI yaadInaI sauQaarNaamaata¹iptanaI ivanaMtIqaI yaadInaI sauQaarNaamaata¹iptanaI ivanaMtIqaI yaadInaI sauQaarNaa jo maata¹ipta Aoma maanao Co ko IDEA Anvayao Aoki~t kraAola‚ rKaAola Aqavaa ]pyaaogamaaM laovaaAola SaOxaiNak yaadImaaMnaI maaihtI KaoTI Aqavaa Ba`amak Co Aqavaa baaLknaI gauPtta Aqavaa Anya AiQakaraonaMu ]llaMGana kro Co‚ tao maata¹iptaAo maaihtI raKvaavaaLI saMsqaanao maaihtInaa sauQaarNaanaa hotu maaTo ivanaMtI krI Sako Coº saMsqaa‚ ivanaMtI maLyaa pCI vyaajbaI samayagaaLamaaM ivanaMtI Anausaar maaihtInaI sauQaarNaa baabatmaaM nakkI krSaoº saMsqaa ivanaMtI maujba sauQaarNaa krvaanaao AsvaIkar krvaanaMu nakkI kro‚ tao Aa maata¹iptaAaonao Ao AsvaIkar baabatnaI jaNa krSao Anao Aomanao SaOxaiNak yaadImaaMnaI maaihtInao pDkar krvaa saunaavaNaInaa AiQakar baabatmaaM salaah AapSaoº SaOxaiNak yaadImaaMnaI maaihtInao pDkar krvaanaI baabatmaaM saunaavaNaI FERPA naI kaya-pwit Anausaar saMcaalana qavaMu jao[Ao‚ joma ko 34 CFR § 99º22º saMsqaa‚ Aonao ivanaMtI krvaamaaM Aavao‚ tao SaOxaiNak yaadInaI maaihtI baabatmaaM pDkarnao saunaavaNaInaI tk AapSao‚ joqaI Ao sauinaiScat qa[ Sako ko maaihtI KaoTI‚ Ba`amak naqaI Aqavaa baaLknaI gauPtta Aqavaa Anya AiQakaraonaMu ]llaMGana krtI naqaIº saunaavaNaInaa pirNaama $po saava-jinak saMsqaa AovaMu nakkI kro ko maaihtI KaoTI Aqavaa Ba`amak Co Aqavaa baaLknaI gauPttanaa Anya AiQakaraonaMu ]llaMGana kro Co‚ tao Aa maaihtImaaM tdnausaar sauQaarNaa krSao tomaj maata¹iptanao AanaI laoiKtmaaM jaNa krSaoº saunaavaNaInaa pirNaamao saava-jinak saMsqaa AovaMu nakkI kro ko maaihtI KaoTI Aqavaa Ba`amak naqaI Aqavaa baaLknaI gauPtta Aqavaa Anya AiQakaraonaMu Anyaqaa ]llaMGana krtI naqaI‚ tao Aa maata¹iptaAaonao baaLknaa saMbaMQamaaM raKvaamaaM Aavaola yaadInaI maaihtI pr iTPpNa krtaM Aqavaa saava-jinak saMsqaanaa inaNa-ya saaqao AsaMmat qavaanaaM karNaaonaao ]llaoK krta Aok vaktvya raKvaanaa AiQakarnaI baabatmaaM maaihtI AapSaoº baaLknaI yaadImaaM raKvaamaaM Aavaola kao[pNa KulaasaaoÁ �� saava-jinak saMsqaa Wara baaLknaa yaadInaa Baaga$po raKvaao jao[Ao‚ jyaaM sauQaI yaadI Aqavaa ivavaaidt Baaga saava-jinak saMsqaa

Wara raKvaamaaM Aavao Co Anao �� baaLknaa yaadI Aqavaa ivavaaidt Baaga saava-jinak saMsqaa Wara kao[ vyaiktnao p`gaT rIto jNaavavaamaaM Aavao‚ tao vyaiktAo

KUlaasaa baabatmaaM pNa jNaavavaMu jao[Aoº

maaihtInaao naaSa krvaa AMgaonaI kayamaaihtInaao naaSa krvaa AMgaonaI kayamaaihtInaao naaSa krvaa AMgaonaI kayamaaihtInaao naaSa krvaa AMgaonaI kaya----pwitAaopwitAaopwitAaopwitAao

IDEA Anvayao AokzI kraAola‚ raKvaamaaM Aavaola Aqavaa ]pyaaogamaaM laovaaAola vyaiktgat $po AaoLKvaa yaaogya maaihtInaI baaLknao SaOxaiNak saovaaAao Aapvaa maaTo Anao BaivaYyamaaM j$r na haoya‚ tao saava-jinak saMsqaanao Aa baabatmaaM maata¹iptaAaonao jaNa krvaanaI j$r Coº maata¹ipta ivanaMtI kro‚ tao maaihtInaao naaSa krvaao jao[Aoº Aama CtaM samaya¹mayaa-da isavaaya ivaVaqaI-naMu naama‚ sarnaamaMu Anao faona naMbar‚ ivaVaqaI-naI EaoNaIAao‚ hajrInaI yaadI‚ hajr rhyaao haoya Ao vagaao-Ê pUrI kraAola EaoNaInaMu str Anao pUrMu kraAola vaYa-naI Aok sqaayaI yaadI raKvaI jao[Aoº baaLkaonaa AiQakaraobaaLkaonaa AiQakaraobaaLkaonaa AiQakaraobaaLkaonaa AiQakarao MSDEnaI jaitAao tomaj kaya-pwitAao ivaVaqaI-Aaonao Aomanaa maata¹iptanaI tomaj ivaVaqaI-AaonaI ]Mmar Anao ivaklaaMgatanao Anau$p gaaopinayatanaao AiQakar Aapo Coº baaLknaI ivaklaaMgata rajyanaa kayadanausaar baaLknao Axama na banaavao %yaaM sauQaI baaLknaI vaya 18 vaYa-naI qaaya Co %yaaro FERPA naa AiQainayamaao Anvayao maata¹iptaAao AomanaaM baaLkaonaI SaOxaiNak yaadI saMbaMQamaaM AiQakar baaLknao tbadIla krvaamaaM Aavao Coº IDEA naa Baaga¹baI Anvayao maata¹iptanao AapvaamaaM Aavaola AiQakar pu#t qavaanaI vaya p`aPt krnaara ivaVaqaI-nao tbadIla qaaya Co %yaaro § 300º517 Anausaar §§ 300º562 - 300º573 maaM SaOxaiNak yaadI saMbaMQamaaM AiQakar pNa baaLknao tbadIla qa[ jvaa jao[Aoº Aama CtaM saava-jinak saMsqaanao IDEAnaI klama 615 Anvayao AavaSyak naaoiTsa ivaVaqaI- toma j maata¹iptanao AapvaI jao[Aoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 14

iSastivaYayak maaihtIiSastivaYayak maaihtIiSastivaYayak maaihtIiSastivaYayak maaihtI saava-jinak saMsqaa ivaklaaMga ivaVaqaI-naI yaadImaaM baaLk iva$w laovaamaaM Aavaola kao[ halanaa Aqavaa BaUtpUva- iSastivaYayak pgalaaMnaMu p~k jaoDI Sako Co Anao ibana¹ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI yaadImaaM iSastivaYayak maaihtI jaoDvaamaaM Anao p`saairt krvaamaaM Aavao Co AoTlaI hd sauQaI Aa p~knaMu p`saarNa krI Sako Coº p~kmaaM baaLk Wara krvaamaaM Aavaola vat-na‚ ko jo maaTo iSast ivaYayak pgalaanaI j$r htI‚ laovaamaaM Aavaola iSastivaYayak pgalaanaMu vaNa-na toma j Anya kao[ maihtI ko jo baaLknaI Aqavaa baaLknaI saaqao saamaola Anya vyaiktAaonaI saurxaa maaTo sausaMgat haoya Aonao saamaola krI Sakaya Coº baaLknaI Aok SaaLamaaMqaI baIŸ SaaLamaaM badlaI krvaamaaM Aavao Co %yaaro baaLknaa p`saairt kao[ pNa yaadImaaM baaLknaa vat-maana IEPtoma j baaLknaI iva$w halamaaM Aqavaa Agaa] laovaamaaM Aavaola iSastivaYayak pgalaaMnaMu vaNa-na saamaola haovaMu jao[Aoº

BaagaBaagaBaagaBaaga X − ivaklaaMga ivaVaqaI − ivaklaaMga ivaVaqaI − ivaklaaMga ivaVaqaI − ivaklaaMga ivaVaqaI----AaonaMu iSastAaonaMu iSastAaonaMu iSastAaonaMu iSast

vyaa#yaaAaovyaa#yaaAaovyaa#yaaAaovyaa#yaaAao Aa Baaganaa hotuAao maaTo naIcaonaI vyaa#yaaAao laagau pDo CoÁ

�� inayaMi~t pdaqa-naao Aqa- naSaayaukt dvaaAao Aqavaa inayaMi~t pdaqa- AiQainayama ³knT`aolD sabsTMsaIJ AokT´ ³21ºyauºAosaºsaIº ³UºSºCº´812³C´ naI klama 202³C´ maaMnaI yaadI I‚ II‚ III‚ IV Aqavaa V Anvayao icahna kraAola pdaqa-º

�� gaorkanaUnaI dvaaAaonaao Aqa- inayaMi~t pdaqa- Coº prMtu AomaaM Ao pdaqa-naao samaavaoSa kyaao- naqaI jo kao[ prvaanaa Qaravanaar‚ svaasqya saMbaMQaI doKroK krvaavaaLa vyaavasaaiyak vyaiktnaI doKroKmaaM kanaUnaI rIto raKvaamaaM Aavao Co Aqavaa ]pyaaogamaaM laovaaya Co Aqavaa jo IDEA Anvayao kao[ AiQakarnao AaQaIna Aqavaa saMGanaa kayada kao[ Anya jaogavaa[ Anausaar kayadosar rIto raKvaamaaM Aqavaa ]pyaaogamaaM laovaaya Coº

�� Sas~naao Aqa- Ao Co ko jo yaunaa[ToD sToTsa kaoDnaa ivaYaya 18 klama 930naa p`qama poTa¹klama ³Ÿ´naa fkra ³2´ Anvayao "Gaatk Sas~"naao Coº

BartImaaM pirvatBartImaaM pirvatBartImaaM pirvatBartImaaM pirvat----nananana IDEA tomaj COMARº 13Aº08º03 Anausaar ivaklaaMga ivaVaqaI-nao baaLknaI halanaI SaOxaiNak BartImaaMqaI kaZvaanaa ]_oSa maaTo BartImaaM pirvat-na qaaya Co ¹ jao ivaVaqaI-Á �� baaLk halanaI BartIqaI saLMga 10 SaaLa idvasaqaI vaQau maudt maaTo kaZI maUkvaamaaM Aavao Co Aqavaa �� GaNaIvaar kaZI maUkvaamaaM Aavao Co jonaaqaI Ao kaZI maUkvaanaao Aok namaUnaao banao Co Anao jomanaao sarvaaLao Aok SaaLa vaYa-maaM

10 SaaLa idvasaqaI vaQau qa[ jaya Coº

Ao inaQaa-rIt krvaa maaTo ko SaaLamaaMqaI kaZI maUkvaao Ao kaZI maUkvaanaao Aok namaUnaao banao CoÊ IEPnaI TukDI naIcaonaaM ibaMduAao pr ivacaar krSaoº �� dr vaKto kaZI maUkvaanaI AvaiQa �� baaLknao kula koTlaIvaar kaZI maUkayaao tqaa �� kaZI maUkvaanaI baabataonaI Aok baIja saaqaonaMu saamaIPyaº

SaaLanaa kmaSaaLanaa kmaSaaLanaa kmaSaaLanaa kma----caarIAaonaao AiQakarcaarIAaonaao AiQakarcaarIAaonaao AiQakarcaarIAaonaao AiQakar ivaklaaMga ivaVaqaIivaklaaMga ivaVaqaIivaklaaMga ivaVaqaIivaklaaMga ivaVaqaI----nao saLMga nao saLMga nao saLMga nao saLMga 10 SaaLa idvasaaoqaI vaQau naihM AoTlaI AvaiQa maaTo kaZI maUkvaao SaaLa idvasaaoqaI vaQau naihM AoTlaI AvaiQa maaTo kaZI maUkvaao SaaLa idvasaaoqaI vaQau naihM AoTlaI AvaiQa maaTo kaZI maUkvaao SaaLa idvasaaoqaI vaQau naihM AoTlaI AvaiQa maaTo kaZI maUkvaao

kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-nao kao[ SaaLa inayamanaaM ]llaMGana maaTo baaLknaI halanaI BartIqaI saLMga 10 SaaLa¹idvasaaoqaI vaQau naihM AoTlaa gaaLa maaTo kaZI Sakaya Co ko jo hd sauQaI kaZI maUkvaanaMu ibana¹ivaklaaMga baaLknao laagau pDo Coº jao ibana¹ivaklaaMga ivaVaqaI-nao saovaaAao AapvaamaaM AavatI na haoya tao‚ saava-jinak saMsqaaAo ivaklaaMga ivaVaqaI-nao saovaaAao AapvaanaI j$r naqaIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 15

ivaklaaMga ivaVaqaIivaklaaMga ivaVaqaIivaklaaMga ivaVaqaIivaklaaMga ivaVaqaI----nao nao nao nao 10 SaaLa¹idvasaaoqaI vaQau maudt maaTo kaZI maUkvaao SaaLa¹idvasaaoqaI vaQau maudt maaTo kaZI maUkvaao SaaLa¹idvasaaoqaI vaQau maudt maaTo kaZI maUkvaao SaaLa¹idvasaaoqaI vaQau maudt maaTo kaZI maUkvaao kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI- Aok SaaLa vaYa-maaM drok KaoTa vat-nanaa banaava maaTo baaLknaI halanaI BartIqaI saLMga 10 SaaLa¹idvasa sauQaI kaZI maUkI Sakaya Co‚ jao Aavaa kaZI maUkvaanaa Aoki~t AsarqaI BartImaaM pirvat-na na Aavaoº kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-nao Aok SaaLa¹vaYa-maaM 10 SaaLa¹idvasa joTlaao kaZI maUkyaa baad kaZI maUkvaanaI drok maudt maaTo Aacaaya- baaLknaa Kasa Aacaaya-- baaLknaa Kasa iSaxaNanaa iSaxakao saaqao Ao nakkI krvaa cacaa-ivacaarNaa krSao ko baaLknao naIcao jNaavaolaI baabatmaaM yaaogya banaavavaa k[ saovaaAao pUrI paDvaIÁ �� saamaanya AByaasaËmamaaM p`gait krvaa maaTo Anao �� baaLknaa IEPnaa Qyaoyaao haMsala krvaanaI idSaamaaM AagaL vaQavaaº

vacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaavacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaavacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaavacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaa

kao[ Aok baaLk Aok yaaogya vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaa maaTo 45 idvasa sauQaI kaZI maUkI Sakaya Co‚ jaoÁ �� baaLk SaaLamaaM Aqavaa SaaLanaa ]%savamaaM Sas~ laavao Aqavaa raKo �� baaLk jaNaI jao[nao SaaLamaaM Aqavaa SaaLanaa ]%savamaaM gaorkanaUnaI naSaavaaLI dvaaAao raKo Aqavaa Aonaao ]pyaaoga kroÂ

Aqavaa �� SaaLa Aqavaa SaaLanaa ]%savamaaM inayaM~NavaaLI vastu vaocao Aqavaa vaocavaa maaTo Aaga`h kroº

IEPnao vacagaaLanaI SaOxaiNak vyavasqaa nakkI krvaI jao[Aoº baaLknaI BartI maaTo kao[ vacagaaLanaI SaOxaiNak vyavasqaa psaMd krvaI jao[Ao ko joqaI baaLkÁ

�� saamaanya AByaasaËmamaaM p`gait krvaanaMu caalaMu raKI Sako‚ Alaba<a baIŸ vyavasqaamaaM �� ko jo baaLknaa halanaa IEPmaaM vaNa-vaola baabatao saiht Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao tqaa sauQaara p`aPt krvaanaMu

caalaMu raKI Sako‚ ko jo baaLknao IEPmaaM inaQaa-irt Qyaoyaaonao haMsala krvaa maaTo yaaogya banaavaSao toma j

�� jonaa karNao iSastivaYayak kaya-vaahI krvaamaaM AavaI htI Ao vat-na baabatmaaM banaavavaamaaM AavaolaI saovaaAao Anao sauQaaranao p`aPt krI Sako‚ joqaI AovaMu frIqaI na qaayaº

maata¹iptanao jaNa krvaImaata¹iptanao jaNa krvaImaata¹iptanao jaNa krvaImaata¹iptanao jaNa krvaI jo tarIKo Aacaaya- kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-nao SaaLanaa kao[ inayamanaa ]llaMGana krvaa badla baaLknaI halanaI BartImaaMqaI kaZI maUkvaanaao inaNa-ya kro tao Aacaaya- Aa inaNa-ya baabatmaaM maata¹iptanao jaNa krSao Anao maata¹iptanao kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa¹]payaaonaI naaoiTsa AapSaoº kayakayakayakaya---- krvaa saMbaMQaI vat krvaa saMbaMQaI vat krvaa saMbaMQaI vat krvaa saMbaMQaI vat----nanaI AakarNaIÀvatnanaI AakarNaIÀvatnanaI AakarNaIÀvatnanaI AakarNaIÀvat----na saMbaMQaI hstxaopnaI yaaojnaana saMbaMQaI hstxaopnaI yaaojnaana saMbaMQaI hstxaopnaI yaaojnaana saMbaMQaI hstxaopnaI yaaojnaa IEPnaI TukDI ivaklaaMga ivaVaqaI-nao kaZI maUkvaamaaM Aavao %yaarqaI 10 idvasanaI AMdr AakarNaI yaaojnaa ivaksaavavaa maaTo maLSaoÊ jao IEP TukDIAoÁ �� kaya- krvaa saMbaMQamaaM AakarNaI krI na haoya Anao �� Ao vat-na krtaM pholaaM jo karNao baaLknao kaZI maUkvaamaaM Aavyaao haoya Ao vat-na saMbaMQaI hstxaopnaao Amala kyaao- naqaIº

IEPnaI TukDI Wara yaaogya gaNavaamaaM Aavaola AakarNaI pUrI qayaa pCI joma banao toma jldI IEPnaI TukDI vat-na baabatmaaM yaaogya vat-na saMbaMQaI hstxaop ivaksaavavaa maLSao Anao vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaanaao Amala krSaoº baaLknaa vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaa haoya‚ tao IEPnaI TukDI baaLknao kaZI maUkvaanaa 10 idvasanaI AMdr baabatmaaM jonao karNao baaLknao kaZI maUkvaamaaM Aavyaao htao Ao vat-nanaI baabatmaaM vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaanaI samaIxaa maaTo maLSaoº Aanaao hotu Ao nakkI krvaanaao Co ko SaMu vat-nanaI baabatmaaM vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaa Aqavaa vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaanaa AnaupalanamaaM sauQaaranaI j$r Co ko komaº SaaLa¹vaYa- drimayaana pholaIvaar baaLknao 10 SaaLa¹idvasa maaTo kaZI maUkyaa baad baaLknaa Baaiva iSastivaYayak inaYkasana maaTo IEPTukDI baaLknaa vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaanaI samaIxaa maaTo maLSaoº jyaaM sauQaI IEPnaI TukDI Ao j$rI samajo Co Ao vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaamaaM Anao Aonaa AnaupalanamaaM sauQaarao krSaoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 16

saunaavaNaI krnaar AiQakarInaa AiQakaraosaunaavaNaI krnaar AiQakarInaa AiQakaraosaunaavaNaI krnaar AiQakarInaa AiQakaraosaunaavaNaI krnaar AiQakarInaa AiQakarao

vahIvaTI kayadanaa jj ³ALJ´ kao[ 45 idvasaqaI vaQau naihM AoTlaI maudtnaI Aantirk vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaa maaTo BartImaaM forfarnaao hukma AapI Sako‚ jao ALJ kao[ %varIt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaMÁ �� nakkI kro Co ko saava-jinak saMsqaaAo nakkr puravaa Wara p`diSa-t kya-u Co ko ivaklaaMga ivaVaqaI-naI halanaI BartI jaLvaI

raKvaaqaI baaLknao Aqavaa Anya vyaiktAaonao [ja qavaanaI GaNaI SakyataAao laagao Coº joma ko Aa BaagamaaM ]pyaaoga krvaamaaM Aavyaao CoÊ to maujba pUrta puravaanaao Aqa- Co puravaanaI majbaUta[qaI AagaLº

�� baaLknaI halanaI BartInaa AaOica%ya pr ivacaar kro Co �� ivacaar kro Co ko saava-jinak saMsqaaAo baaLknaI halanaI BartImaaM jaoKma Aqavaa haina AaoCI krvaa pUrk sahaya Anao

saovaaAaonaao ]pyaaoga saiht vyaajbaI p`ya%na kyaao- Co �� ivacaar kro Co ko Kasa iSaxaNanaa iSaxak saaqao cacaa-ivacaarNaaqaI saava-jinak saMsqaa Wara drKast kraAola vacagaaLanaI

SaOxaiNak vyavasqaa Wara baaLko naIcao jNaavaola baabatao maaTo yaaogya banavaMu jao[AoÁ �� saamaanya AByaasaËmamaaM p`gait krvaanaMu caalau raKvaa maaTo‚ Alabat baIŸ vyavasqaamaaM �� baaLknaa halanaa IEPmaaM vaNa-vaola baabat saiht Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao Anao forfarao maoLvavaanaMu caalau

raKvaa maaTo‚ jo baaLknao Aonaa IEPmaaM vaNa-vaola Qyaoyaao hasaMla krvaa yaaogya banaavaSao‚ tqaa �� iSast ivaYayak kaya-vaahI maaTo jvaabadar vat-nanaI baabatmaaM banaavavaamaaM Aavaola saovaaAao Anao sauQaara p`aPt krvaa‚

joqaI Aa vat-na frIvaar na qaayaº

AiBavyaikt inaQaaAiBavyaikt inaQaaAiBavyaikt inaQaaAiBavyaikt inaQaa----rNarNarNarNa

IEPnaI TukDI Ao baabat nakkI krvaa maLSao ko SaMu baaLknaI iSastivaYayak hkalap+I maaTo jvaabadar vat-na‚ baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt Co‚ jyaaro baaLkÁ �� baaLknao kaZI maUkvaamaaM Aavanaar Co‚ jonaaqaI BartImaaM pirvat-na Aavao Co �� SaaLamaaM Aqavaa SaaLanaa kao[ ]%savamaaM kao[ Sas~ la[nao Aavao Aqavaa raKo �� SaaLamaaM Aqavaa SaaLanaa kao[ ]%savamaaM jaNaI jao[nao gaorkanaUnaI naSaayaukt dvaaAao raKo Aqavaa ]pyaaoga kro Aqavaa �� SaaLamaaM Aqavaa SaaLanaa kao[ ]%savamaaM inayaMi~t pdaqa-nao vaocao Aqavaa Aonaa vaocaaNa maaTo Aaga`h kroÂ

Aacaaya- kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-nao kaZI maUkvaa maaTo iSastivaYayak kaya-vaahI kro to tarIKqaI 10 SaaLa idvasaaomaaM naIcaonaI baabatao nakkI krvaa maaTo IEPnaI TukDI maLSaoÁ �� SaMu iSastivaYayak hkalap+I maaTo jvaabadar baaLknaMu vat-na baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt Co Anao �� FAPEnaI jaogavaa[ sauinaiScat krvaa maaTo hkalap+I drimayaana pUrI paDvaanaI saovaaAaoº

IEPnaI TukDIAo kamagaIrInaa vat-na saMbaMQaI AakarNaI toma j baaLknaI hkalap+I maaTo jvaabadar vat-na krtaM pholaaM Ao vat-nanaI baabatmaaM hstxaop yaaojnaanaao Amala kyaao- na haoya‚ tao AakarNaI yaaojnaa naao ivakasa krvaa maaTo Aayaaoijt IEPnaI Ao j baozkmaaM samaIxaa qa[ Sako Coº

baaLknaMu vat-na baaLknaI ivaklaaMgatanaI Aok AiBavyaikt htMu Ao nakkI krvaa maaTo IEPnaI TukDI Anao Anya yaaogya AiQakarI iSastivaYayak pgalaaM maaTo jvaabadar vat-na saMbaMQamaaM tmaama saMbaMQaI maaihtI pr ivacaar krSaoÁ �� baaLknao maata¹ipta Wara AapvaamaaM Aavaola Anya sabaMiQat maaihtI saiht maUlyaaMkna Anao inadanasaUcak pirNaama �� baaLknaaM Avalaaoknaao toma j

�� baaLknaao IEP tqaa BartIº

iSastivaYayak pgalaaM maaTo jvaabadar vat-na baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt naqaI Ao nakkI krvaa IEPnaI TukDI Anao Anya laayakat Qaravata kma-caarIAaoAo Ao nakkI krvaMu jao[Ao koÁ �� baaLknaao IEP yaaogya Co �� Kasa iSaxaNa saovaaAao‚ pUrk sahaya Anao saovaaAao Anao vat-nanaa hstxaop vyaUhao IEPAnao BartInao Anau$p AapvaamaaM

AavaI htI �� baaLknaI halanaI BartI yaaogya Co �� vat-nanaI Asar Anao pirNaamaao samajvaamaaM ivaklaaMgataAo baaLknaI Saiktnao xait phaocaaDI naqaI Anao �� ivaklaaMgataAo baaLknaa vat-na pr inayaM~Na maoLvavaanaI yaaogyatanao xait phaocaaDI naqaIº ]pr jNaavaola inaNa-yaao pOkI kao[

inaNa-ya pUrao na qaaya‚ tao IEPnaI TukDI vat-nanao baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt gaNaSaoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 17

IEP Anao laayakat Qaravata Anya AiQakarIAao nakkI kro ko baaLknaMu vat-na AonaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt Co‚ tao IEPnaI TukDI‚ yaaogya jNaaya tomaÁ �� AavaSyak saovaaAaonaI baabatmaaM baaLknaa IEPmaaM sauQaarao krSao �� vat-na saMbaMQamaaM baaLknaa vat-na saMbaMQaI hstxaop yaaojnaamaaM sauQaarao krSao �� baaLknaI BartInaI samaIxaa krSao Anao �� Sakya AoTlaI JDpqaI saovaaAaonaao Amala krSaoº

IEPnaI TukDI nakkI kro ko vat-na baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt naqaI‚ tao baaLknao maaokufI Aqavaa hkalap+InaI maudt saiht ibana¹ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao laagau pDo Aoma j iSastbaw krI Sakayaº IEPnaI TukDIAo nakkI krSao ko maaokufI Aqavaa hkalap+InaI maudt drimayaana baaLknao saamaanya AByaasaËmamaaM yaaogya p`gait maaTo baaLknao IEPnaa Qyaoyaao hasaMla krvaanaI idSaamaaM AagaL vaQavaa maaTo k[ mayaa-da sauQaI saovaaAaonaI j$r Coº ]pr jNaavaola iSastivaYayak kaya-vaahIAao Sa$ kyaa- pCI‚ Aacaaya- baaLknaa Kasa iSaxaNa Anao iSastivaYayak yaadI sqaainak AQaIxaknao maaoklaSaoº Kasa iSaxaNa Anao saKasa iSaxaNa Anao saKasa iSaxaNa Anao saKasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao maaTo yaaogya naqaI Aovaa ivaVaqaIMbaMiQat saovaaAao maaTo yaaogya naqaI Aovaa ivaVaqaIMbaMiQat saovaaAao maaTo yaaogya naqaI Aovaa ivaVaqaIMbaMiQat saovaaAao maaTo yaaogya naqaI Aovaa ivaVaqaI----Aao maaToAao maaToAao maaToAao maaTo kao[ baaLk IDEA Anvayao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao maaTo yaaogya nakkI qayaao na haoya Anao jo SaaLanaa AiQakarInaa AiQakar Aqavaa saunaavaNaI AiQakarnaa AiQakarmaaM ]pr vaNa-vaola kao[ vat-na saiht kao[ Aovaa vat-namaaM saMkLayaao haoya ko joNao saava-jinak saMsqaanaa kao[ kayada Aqavaa Aacaar saMihMtanaMu ]llaMGana kya-u Co‚ tao maata¹ipta IDEA Anvayao AapvaamaaM Aavaola saurxaa¹]payaaomaaM kao[naI maagaNaI krI Sako Co‚ jao saava-jinak saMsqaanao jaNakarI htI ko iSastivaYayak pgalaaM maaTo jvaabadar vat-na pholaaM baaLk Aok ivaklaaMga ivaVaqaI- htaoº kao[ baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- haovaanaMu saava-jinak saMsqaa jaNao Co AovaMu naIcaonaa saMjaogaaomaaM maanavaamaaM AavaSaoÁ �� baaLknaa maata¹iptaAo saava-jinak saMsqaanaa AiQakarIAaonao laoiKt Aqavaa maaOiKk $po ³maata¹iptanao laKtaM AavaDtMu na

haoya Aqavaa Aomanao kao[ ApMga%va haoya ko jo laoiKt vaktvya AapvaamaaM baaQak banao Co icanta vyakt krI Co ko baaLknao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAaonaI j$r CoÂ

�� baaLknaMu vat-na Aqavaa kamagaIrI Aa j$iryaataonao vyakt kro Co �� baaLknaa maata¹iptaAo baaLknaa maUlyaaMkna maaTo ivanaMtI krI haoya Aqavaa �� baaLknaa iSaxak Aqavaa saava-jinak saMsqaanaa Anya laaokaoAo baaLknaa vat-na Anao kamagaIrI baabatmaaM saava-jinak saMsqaanaa

Kasa iSaxaNa inayaamak Aqavaa saMsqaanaI baaLk SaaoQa Aqavaa Kasa iSaxaNa saMdBa- pwit maujba Anya kao[ AiQakarI pasao icanta vyakt krI haoyaº

baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- Co AovaMu saava-jinak saMsqaanao jaNa haovaanaMu maanavaamaaM AavaSao naihM‚ jao saava-jinak saMsqaaAoÁ �� IDEA Anvayao maUlyaaMkna krInao AovaMu nakkI kro ko baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- naqaIÊ Aqavaa �� nakkI kro ko maUlyaaMkna j$rI naqaI toma j

�� Agaa]qaI naaoiTsanaI AavaSyaktaAaonao Anau$p‚ paotanaa inaNa-yanaI baabatmaaM ko maUlyaaMknanaa pirNaama $po baaLk ivaklaaMga ivaVaqaI- na htao‚ AovaI maata¹iptanao Agaa]qaI naaoiTsa AapI haoyaº

baaLknaI ivaruw iSastivaYayak pgalaMu laota pholaaM saava-jinak saMsqaanao jaNa naqaI ko baaLk Aok ivaklaaMga ivaVaqaI- Co‚ tao baaLknaI baabatmaaM samaana vat-naao krtaM ibana ivaklaaMga¹ivaVaqaI-Aaonao laagau pDo Co AovaMu j iSastivaYayak pgalaMu la[ Sakayaº baaLknaI baabatmaaM laovaamaaM Aavaola iSastivaYayak pgalaaMnaI maudt drimayaana maUlyaaMkna maaTo ivaMnaMtI krvaamaaM Aavao‚ tao maUlyaaMkna %vairt krvaMu jao[Aoº maUlyaaMkna pUrMu qaaya %yaaM sauQaI SaaLanaa AiQakarIAao wara nakkI kraAola SaOxaiNak BartImaaM rho Co‚ jomaaM maaokUfI Aqavaa SaOxaiNak saovaaAao vagar hkalap+Inaao samaavaoSa qa[ Sako Coº baaLknao Aok ivaklaaMga ivaVaqaI- zravavaamaaM Aavao‚ tao saMsqaa Wara kraAola maUlyaaMknaqaI p`aPt maaihtI Anao maata¹ipta Wara ApaAola maaihtI QyaanamaaM raKInao saMsqaa FAPE naI jaogavaa[ sauinaiScat krvaa maaTo Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao pUrI paDSaoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 18

iSastivaYayak inaNaiSastivaYayak inaNaiSastivaYayak inaNaiSastivaYayak inaNa----yaaonaI ApIlayaaonaI ApIlayaaonaI ApIlayaaonaI ApIla

maata¹ipta IEPnaI TukDI Wara kraAola AiBavyaikt inaQaa-rNa ko baaLknaMu vat-na baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt na htMu Aovaao pDkar Aapvaa j$rI saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTo ivanaMtI kro‚ tao naIcao AapvaamaaM AavyaMu Co Ao isavaaya "Baaga XIV ivavaadaonaao inavaoDao laavavaao" maaM vaNa-vaola AavaSyak p`iËyaa maaTo AavaSyaktaAao Anao kaya-pwitAao laagaMu pDo Coº baaLknaa maata¹ipta baaLknaMu vat-na baaLknaI ivaklaaMgatanaI AiBavyaikt na htMu Ao‚ inaQaa-rNaqaI Aqavaa iSastivaYayak saMbaMQaI kaya-pwitAao Anvayao BartI saMbaMQaI kao[ inaNa-yaqaI AsaMmat haoya‚ tao maata¹ipta j$rI saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTo ivanaMtI krI Sako Coº maata¹ipta AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTo ivanaMtI kro‚ tao saava-jinak saMsqaa %vairt AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTonaI vyavasqaa krSaoº AiBavyaikt inaQaaAiBavyaikt inaQaaAiBavyaikt inaQaaAiBavyaikt inaQaa----rNanaI baabatmaaM inaNarNanaI baabatmaaM inaNarNanaI baabatmaaM inaNarNanaI baabatmaaM inaNa----yanaI samaIxaa krvaamaaM yanaI samaIxaa krvaamaaM yanaI samaIxaa krvaamaaM yanaI samaIxaa krvaamaaM ALJ nakkI krSao ko SaMu saava-jinak saMsqaaAo ]pr vaNa-vaola AiBavyaikt inaQaa-rNanaI AavaSyaktaAaonao Anau$p AovaMu p`diSa-t kya-u Co ko baaLknaMu vat-na baaLknaI ApMgatanaI AiBavyaikt na htIº baaLknao vacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaamaaM raKvaanaI inaNa-yanaI samaIxaa krvaamaaM ALJ ]pr vaNa-vaola saunaavaNaI AiQakarInaa AiQakarnaa QaaorNaao nao laagau paDSaoº maata¹ipta vacagaaLanaI SaOxaiNak vyavasqaa Aqavaa AiBavyaikt inaQaa rNanao pDkar krvaa AavaSayak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo ivanaMtI kro‚ tao ALJnaa caukada sauQaI Aqavaa BartInaao 45 maao idvasa pUrao qaaya %yaaM sauQaIÊ jo vaholaMu haoya Ao baaLko vacagaaLanaI SaOxaiNak vyavasqaamaaM rhovaMu jao[AoÊ jyaaM sauQaI maata¹ipta Anao saava-jinak saMsqaa Anyaqaa saMmat na qaayaº kao[ baaLk vacagaaLanaI vaOkilpk vyavasqaamaaM BartI krvaamaaM Aavao Anao SaaLanaa AiQakarI vacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaanaI samaaiPt pCI baaLknaI BartInao forfar maaTo drKast kro‚ tao BartImaaM drKast krola forfarnaa pDkarnaI saunaavaNaI drimayaana baaLko paotanaI vat-maana BartImaaM rhovaMu jao[Ao ³vacagaaLanaI vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaa pUvao-naI BartI´º SaaLanaa AiQakarI AovaMu maanata haoya ko AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa pUrI qaaya %yaaM sauQaI vat-maana BartI ³vacagaaLanaI vaOkilpk iSaxaNa vyavasqaa dUr kyaa- pholaaMnaI BartI´ maaM rhovaMu baaLk maaTo Ktrnaak Co‚ tao saava-jinak saMsqaa %vairt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo ivanaMtI krI Sako Coº baaLknao vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaamaaM raKvaao ko baIŸ yaaogya BartImaaM raKvaao Ao nakkI krvaamaaM baaLknao vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaamaaM raKvaao ko baIŸ yaaogya BartImaaM raKvaao Ao nakkI krvaamaaM baaLknao vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaamaaM raKvaao ko baIŸ yaaogya BartImaaM raKvaao Ao nakkI krvaamaaM baaLknao vaOkilpk SaOxaiNak vyavasqaamaaM raKvaao ko baIŸ yaaogya BartImaaM raKvaao Ao nakkI krvaamaaM ALJ ]pr vaNa ]pr vaNa ]pr vaNa ]pr vaNa----vaola vaola vaola vaola saunaavaNaI AiQakarInaa AiQakarnaa QaaorNaaosaunaavaNaI AiQakarInaa AiQakarnaa QaaorNaaosaunaavaNaI AiQakarInaa AiQakarnaa QaaorNaaosaunaavaNaI AiQakarInaa AiQakarnaa QaaorNaao laagau paDSaoº laagau paDSaoº laagau paDSaoº laagau paDSaoº ALJ Wara AadoSa ApaAola BartI 45 idvasaqaI vaQau na hao[ Sakoº Aa kaya-pwitnaMu j$rI jNaaya Ao rIto punaravat-na krI Sakayaº

kayadanaao Amala Anao nyaaiyak AiQakarInao puCaNakayadanaao Amala Anao nyaaiyak AiQakarInao puCaNakayadanaao Amala Anao nyaaiyak AiQakarInao puCaNakayadanaao Amala Anao nyaaiyak AiQakarInao puCaNa

kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI- pr kao[ gaunaao kyaa-naao Sak haoya‚ tao saava-jinak saMsqaa‚ ibana¹ivaklaaMga ivaVaqaI- Wara Aovaao gaunaao kyao-qaI maaaihtI Aapo to rIto yaaogya AiQakarInao gaunaanaI maaihtI AapI Sako Coº sqaainak Anao rajyanaa kayadanaao Amala krnaara AiQakarIAao Anao nyaaiyak AiQakarIAao paotanaI frjao Anao jvaabadarIAao Ada krI Sako Co toma j ivaklaaMga ivaVaqaI- Wara kraAola gaunaa badla saMbaMiQat tmaama saMGaIya ³foDrla´ Anao rajyanaa kayadaAaonao laagau paDI Sako Coº gaunaanaI jaNa krtI saava-jinak saMsqaaAo FERPA Wara maanya kraAola hd sauQaI baaLknaa Kasa iSaxaNanaI yaadI Anao iSastivaYayak yaadInaI naklaao maaoklaI Sako Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 19

BaagaBaagaBaagaBaaga XI −−−− baaLkaonao AomanaaM maata¹ipta Wara KanagaI SaaLaAaomaaM BartIbaaLkaonao AomanaaM maata¹ipta Wara KanagaI SaaLaAaomaaM BartIbaaLkaonao AomanaaM maata¹ipta Wara KanagaI SaaLaAaomaaM BartIbaaLkaonao AomanaaM maata¹ipta Wara KanagaI SaaLaAaomaaM BartI

FAPE saMbaMQamaaM ivavaad qataM maata¹ipta Wara baaLkaonaI BartI saMbaMQamaaM ivavaad qataM maata¹ipta Wara baaLkaonaI BartI saMbaMQamaaM ivavaad qataM maata¹ipta Wara baaLkaonaI BartI saMbaMQamaaM ivavaad qataM maata¹ipta Wara baaLkaonaI BartI

IDEA Anausaar kao[ saava-jinak saMsqaaAo baaLknao FAPE ]plabQa kravyaMu haoya‚ Anao maata¹iptaAo baaLknao kao[ KanagaI SaaLamaaM Aqavaa sagavaDmaaM daKla krvaanaMu psaMd kya-u haoya‚ tao saava-jinak saMsqaaAo kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-nao KanagaI SaaLamaaM Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao saiht iSaxaNanaa Kca-naI caukvaNaI krvaanaI j$r naqaIº Aama CtaM saava-jinak saMsqaa baaLknaI gaNatrI AomaaM krSao ko jomanaI j$iryaatao‚ maata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM BartI kraAolaa ivaklaaMga ivaVaqaI-Aao saMbaMQaI saMGaIya AiQainayamaao Anausaar maata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM BartI kraAola ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao AapvaamaaM AavatI saovaaAao pUrI paDvaamaaM Aavao Coº FAPE naI ]plabQata toma j Aaiqa-k jvaabadarIAao saMbaMQamaaM maata¹ipta Anao saava-jinak saMsqaaAao vaccaonaao ivavaad IDEA Anvayao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa kaya-pwitAaonaa ivaYaya Coº vaQau Kasa maaihtI maaTo Baaga ¹ XIV¹ ivavaadnaao inavaoDao laavavaao jaovaa ivanaMtIº kao[ saava-jinak saMsqaanaa AiQakar hozL kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-Ao Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao maoLvaI haoya‚ Anao maata¹ipta saava-jinak saMsqaanaI saMmait Aqavaa Anaumaaodna vagar baaLknao kao[ KanagaI baaLmaMidr ³ip`skUla´‚ p`aqaimak Aqavaa maaQyaimak SaaLamaaM naama naaoMQaNaI kro‚ tao ALJ Aqavaa kaoT- saava-jinak saMsqaanao Ao naaoMQaNaInaa Kca-naI baaLknaa maata¹iptanao caukvaNaI krvaa jNaavaI Sako Coº ALJ Aqavaa kaoT-nao jNaaya ko saava-jinak saMsqaaAo naama¹naaoMQaNaI pholaaM baaLknao samayasar FAPE ]plabQa kravyaMu naqaI‚ tao Ao KanagaI BartI yaaogya Coº ALJ Aqavaa kaoT-nao maata¹ipta Wara kraAola BartI yaaogya jNaa[ Sako Co pCI Balao Ao saava-jinak saMsqaaAao Wara AapvaamaaM Aavanaar iSaxaNa pr laagau pDtaM rajyanaaM QaaorNaao pUraM na krtI haoyaº Barpa[ saMbaMQaI mayaaBarpa[ saMbaMQaI mayaaBarpa[ saMbaMQaI mayaaBarpa[ saMbaMQaI mayaa----daAaodaAaodaAaodaAao ALJ Aqavaa kaoT- Wara prt Barpa[ GaTaDI Sakaya Aqavaa Aonao nakarI Sakaya‚ jaoÁ �� saava-jinak SaaLamaaMqaI baaLknao ]zaDI maUktaM pholaaMnaI saaOqaI CollaI IEPnaI baozkmaaM maata¹ipta saamaola qayaa haoya Anao

maata¹iptaAo IEPnaI TukDInao jaNa na krI haoya ko Ao paotanaa baaLknao saava-jinak Kcao- kao[ KanagaI SaaLamaaM naaoMQaNaInaI [cCa saiht saava-jinak saMsqaa Wara FAPE Aapvaa maaTo drKast krola BartInaao AsvaIkar krI r(a haoya Aqavaa

�� saava-jinak SaaLamaaMqaI baaLknao ]zaDI laIQaanaa AaoCamaaM AaoCa 10 idvasa ³rjanaa idvasaao saiht´ pholaaM maata¹iptaAaoAo saava-jinak saMsqaanao baaLknaI saava-jinak BartI saMbaMQamaaM paotanaI icantaAao naaoiTsa saiht laoiKt naaoiTsa na AapI haoya Aqavaa

�� maata¹ipta baaLknao saava-jinak SaaLamaaMqaI ]zaDI maUko Ao pholaaM saava-jinak saMsqaaAo baaLknaMu maUlyaaMkna krvaanaI [cCa baabatmaaM pUva-¹naaoiTsa Wara maata¹iptanao jaNa krvaamaaM AavaI haoya ³maUlyaaMknanaa ]_oSanaa inavaodna saiht jo yaaogya Anao vaajbaI htMu´ prMtu maata¹iptaAo maUlyaaMknanaa hotu maaTo baaLknao ]plabQa kravyaMu naihM Aqavaa

�� maata¹iptaAo krola kaya-vaahInaI baabatmaaM Atk-saMgatanaa nyaaiyak inaNa-ya prº

maata¹ipta naIcao jNaavaola baabataomaaM inaYfL jaya tao prt Barpa[ Kca- GaTaDI na Sakaya Aqavaa nakarI na SakayaÁ �� maata¹ipta baaLknao saava-jinak SaaLamaaMqaI ]zaDI maUko Ao pholaaM IEPnaI saaOqaI CollaI baozkmaaM ko jomaaM maata¹ipta hajr

r(a htaM Aomanaa Wara IEPnaI TukDInao jaNa krvaanaI isqaitmaaM ko Ao paotanaa baaLknao saava-jinak Kcao- kao[ KanagaI SaaLamaaM naama daKla krvaanaI [cCa saiht saava-jinak saMsqaa Wara FAPE Aapvaa drKast krola BartInaao AsvaIkar krI r(a Co Aqavaa

�� saava-jinak SaaLamaaMqaI baaLknao ]zaDI laIQaanaa AaoCamaaM AaoCa 10 idvasa ³rjanaa idvasaao saiht´ pholaaM maata¹iptaAaoAo saava-jinak saMsqaanao baaLknaI saava-jinak BartI saMbaMQamaaM paotanaI icantaAao naaoiTsa saiht laoiKt naaoiTsa na AapI haoya jao �� maata¹ipta ABaNa haoya Anao AMga`oŸ laKI Sakta na haoya �� ]pya-ukt naaoiTsanaMu Anaupalana baaLknao SaairrIk Aqavaa gaMBaIr Baavaa%mak xait phaoMcaaDI Sako Co �� SaaLaAo maata¹iptanao naaoiTsa AapvaamaaMqaI raokyaa htaM Aqavaa �� maata¹iptaAo ]pr vaNa-vaola IDEA naaoiTsanaI j$iryaatao Anvayao naaoiTsa maoLvaI na htIº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 20

maata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI krI haoya Aovaa ivaklaaMga ivaVaqaImaata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI krI haoya Aovaa ivaklaaMga ivaVaqaImaata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI krI haoya Aovaa ivaklaaMga ivaVaqaImaata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI krI haoya Aovaa ivaklaaMga ivaVaqaI----AaoAaoAaoAao

saava-jinak saMsqaa saMGaIya AiQainayamaao Anausaar maata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI kraAola ivaklaaMga baaLkao maaTo Kasa iSaxaNa saMbaMiQat saovaaAao ]plabQa kravaSaoº kao[ KanagaI SaaLanaa ivaklaaMga ivaVaqaI-nao saava-jinak SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI kyaa-naI isqaitmaaM maLvaapa~ qaaoDMu Aqavaa tmaama Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao maoLvavaanaao vyaiktgat AiQakar naqaIº kyaa ivaVaqaI-Aao Aa saovaaAao p`aPt krSao‚ k[ saovaaAao AapvaamaaM Aavao Co‚ saovaaAao kovaI rIto Anao kyaaM AapvaamaaM AavaSao Anao saovaaAaonaMu maUlyaaMkna kovaI rIto krvaamaaM AavaSao Ao saMbaMQamaaM inaNa-yaao‚ KanagaI SaaLanaaM baaLkaonaaM yaaogya p`itinaiQaAao saaqao cacaa-¹ivacaarNaa kyaa- pCI laovaamaaM AavaSaoº KanagaI Aqavaa Qaaima-k rIto saMbaMiQat SaaLamaaM AByaasa krtao ivaklaaMga ivaVaqaI- Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao p`aPt kro‚ tao saava-jinak saMsqaa baaLk maaTo saovaa¹yaaojnaanaao ivakasa krvaao‚ AonaI samaIxaa krvaa tqaa AomaaM sauQaara krvaa baozknaI Sa$Aat krSao Anao AonaMu saMcaalana krSaoº ivaklaaMga ivaVaqaI-naa maata¹ipta paotanaa baaLknao kao[ KanagaI Aqavaa Qaaima-k rIto saMbaMiQat SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI kro‚ tao maata¹ipta AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo naaoMQaNaI kravavaanaao AiQakar kovaL baaLknao SaaoQavaanaa mau_anao laagau pDo Coº baaLknao SaaoQavaao Ao kaya-pwit Co ko jonao saava-jinak saMsqaa KanagaI Anao Qaaima-k rIto saMbaMiQat SaaLaAaomaaM BaNataM baaLkao saiht saava-jinak saMsqaanaa AiQakar xao~maaM rhota baQaa ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao AaoLKvaa‚ AomanaMu sqaL SaaoQaI kaZvaa toma j AonaMu maUlyaaMkna krvaa maaTo ]pyaaoga kro Coº kao[ vyaikt AovaMu maanao ko saava-jinak saMsqaa maata¹ipta Wara KanagaI SaaLamaaM p`vaoSa¹naaoMQaNaI krvaamaaM Aavaola ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI baabatmaaM IDEA Anvayao saMGanaa inayamaaonaa AnaupalanamaaM inaYfL rhI Co‚ tao Ao MSDE naoo laoiKt frIyaad krI Sako Coº vaQau ivaiSaYT maaihtI maaTo Baaga XIV ¹ ivavaadaonaao inavaoDao laavavaao ¹ naao saMdBa- jaovaa ivanaMtIº

BaagaBaagaBaagaBaaga XII −−−− maata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaiktmaata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaiktmaata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaiktmaata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaikt

saava-jinak saMsqaa kao[ vyaiktnao baaLknaa maata¹iptanaI BaUimaka Bajvavaanaao AiQakar naIcaonaa saMjaogaaomaaM Aapo Co jyaaroÁ �� kao[ maata¹iptanaI AaoLK krI SakatI na haoya �� vyaajbaI p`yaasaao kyaa- pCI pNa maata¹iptanaMu sarnaamaMu maLtMu na haoya Aqavaa �� baaLk rajya Wara rixat haoyaº

saava-jinak saMsqaa pasao baaLknao maata¹iptanaI BaUimaka BajvanaarI vyaiktnaI j$r Co ko koma Ao inaQaa-irt krvaanaI Anao baaLk maaTo maata¹iptanaI BaUimaka BajvanaarI vyaikt AapvaanaI kaya-pwit Co ko komaº maata¹iptanaI BaUimaka BajvavaavaaLI vyaikt sqaainak SaaLanaa AQaIxak Wara baaLknaI baabatmaaM SaOxaiNak inaNa-ya laovaanaI p`iËyaamaaM baaLknaa maata¹iptanaMu p`itinaiQa%va krvaa maaTo inayaukt kraAola vyaikt Coº maata¹iptanaI BaUimaka BajvanaarI vyaikt ApIlanaI p`iËyaa saiht baaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna toma j baaLknaI SaOxaiNak BartI tqaa FAPEnaI jaogavaa[ saMbaMQaI tmaama baabataomaaM baaLknaMu pitinaiQa%va krI Sako Coº maata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar trIko psaMd kraAola vyaiktÁ �� baaLknaa iSaxaNa Aqavaa doKBaaLmaaM saamaola haoya AovaI kao[ saava-jinak saMsqaanaao kma-caarI hao[ Sako naihM �� kao[ AovaI rucaI raKvaavaaLao na haovaao jao[Ao ko jonaao‚ Aonaa Wara jonaMu p`itinaiQa%va krvaamaaM Aavanaar Co Ao baaLknaaM

ihtao saaqao Tkrava qaaya toma j

�� baaLknaMu ]icat p`itinaiQa%va sauinaiScat krvaa maaTo AavaSyak &ana Anao inapuNata Qaravatao haovaao jao[Aoº

saava-jinak saMsqaa kao[ vyaiktnao maataÀiptanaI BaUimaka Bajvavaa maaTo psaMd krI Sako Co‚ jo baaLk maaTo iSaxaNaotr doKroK raKvaavaaLI ibana¹saava-jinak saMsqaanaao kma-caarI haovaao jao[Ao Anao jonaI rucaI Aonaa Wara p`itinaiQa%va krnaar baaLknaa ihtao saaqao TkratI na haovaI jao[Ao toma j jonaI pasao baaLknaMu ]icat p`itinaiQa%va sauinaiScat krvaa maaTo AavaSyak &ana Anao inapuNataAao haovaI jao[Aoº kao[ vyaiktnao Aa karNaqaI saMsqaanaao pUrI rIto kma-caarI maanavaamaaM Aavatao naqaI karNa ko Aonao kao[ saMsqaa Wara baaLknao maataÀiptanaI joma palana krvaa Aqavaa maataÀiptanaI BaUimaka Bajvavaa maaTo caukvaNaI krvaamaaM Aavao Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 21

BaagaBaagaBaagaBaaga XIII − pu#t vayao maata¹iptanaa AiQakaraonaI tbadIlaI− pu#t vayao maata¹iptanaa AiQakaraonaI tbadIlaI− pu#t vayao maata¹iptanaa AiQakaraonaI tbadIlaI− pu#t vayao maata¹iptanaa AiQakaraonaI tbadIlaI

IDEA Anvayao ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonaa maata¹iptanao Kasa iSaxaNa saMbaMQaI inaNa-ya laovaanaI p`iËyaamaaM koTlaak AiQakarao Coº maoirlaonD kayadanausaar koTlaIk saIimat pirisqaitAaomaaM IDEA Anvayao maata¹iptanao AapvaamaaM Aavaolaa tmaama AiQakarao ivaklaaMga ivaVaqaI-nao tbadIla qa[ jSaoº Aa tbadIlaI baaLknaI vaya 18 vaYa-naI qaaya %yaaro qaaya Co‚ jao ivaVaqaI-nao rajyanaa kayada Anvayao Ayaaogya jahor krvaamaaM Aavyaao na haoya Anao Ao baabatnaao dstavaoŸ puravaao haoya koÁ �� maata¹ipta p`aPya na haoya Aqavaa &at na haoya Anao maata¹iptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaiktnaI inamaNaUk kyaa- vagar

maata¹iptanaa AiQakarao baaLknao tbadIla krI dovaamaaM Aavao‚ AovaI ivanaMtI baaLk kro �� Aagalaa vaYa-maaM‚ maata¹iptanao saamaola krvaa maaTo saava-jinak saMsqaa Wara vaarMvaar krvaamaaM Aavaolaa p`yaasaao pCI pNa

maata¹iptaAo baaLk maaTo Kasa iSaxaNa saMbaMQaI inaNa-ya laovaanaI p`iËyaamaaM Baaga laIQaao na haoya �� maata¹iptaAo Kasa iSaxaNa saMbaMQaI inaNa-ya laovaanaI p`iËyaamaaM Baaga laovaanaao BaarpUva-k [nkar kyaao- haoya �� maata¹ipta Kasa iSaxaNa saMbaMQamaaM inaNa-ya laovaanaI p`iËyaamaaM laaMbaa samaya sauQaI haospITlamaaM daKla qavaanao karNao‚ Aqavaa

gaMBaIr ibamaarInao karNao Aqavaa maata¹ipta pOkI AoknaI Aqavaa baMnaonaI SaairrIk nabaLa[nao karNao Baaga la[ Sakta na haoya tqaa maata¹iptaAo baaLknao AiQakarao tbadIla krvaa saMmait AapI dIQaI haoyaÂ

�� maataÀipta paotanaa inayaM~Na baharnaI AsaaQaarNa pirisqaitAaonao karNao Kasa iSaxaNa saMbaMQaI inaNa-ya laovaanaI p`iËyaamaaM Baaga la[ Sakta na haoya Anao AomaNao baaLknao AiQakarao tbadIla krvaa saMmait AapI dIQaI haoya Aqavaa

�� baaLk maata¹iptanaa GarnaI bahar rhotao haoya Anao kao[ baIŸ saava-jinak saMsqaanaI doKroK ko saMrxaNa hozL naqaIº

Aovaa kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-naa maata¹ipta baaLknaI vaya 18 vaYa-naI qayao baaLknao AiQakaraonaI tbadIlaI krvaa maaTo saMmat qata na haoya Anao baaLk rajyanaa kayada Anvayao Ayaaogya jahor krayaao na haoya tao pNa pxakar AiQakarao tbadIla krvaa ko nahI Ao nakkI krvaa AavaSyak p`iËyaa maaTo Aavaodna rjU krI Sako Coº

kao[ ivaklaaMga ivaVaqaI-naMu p`itinaiQa%va saMGaIya Aqavaa rajyanaa kayada Anao AiQainayamaao Anausaar maataÀiptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaikt Wara krvaamaaM AavyaMu haoya tao saava-jinak saMsqaa saMGaIya Anao rajyanaa kayada Anvayao ivaVaqaI- tqaa maataÀiptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaikt‚ baMnaonao j$rI laoiKt naaoiTsa AapSaoº jao ivaVaqaI- rajyanaa kayada Anausaar Ayaaogya jahor krvaamaaM Aavyaao na haoya tqaa AiQakaraonaI tbadIlaI maaTo ivanaMtI kro‚ tao IDEA Anvayao maataÀiptanaI BaUimaka Bajvanaar vyaiktnao Aapola Anya tmaama AiQakarao ivaVaqaI-nao tbadIla qa[ jSaoº

BaagaBaagaBaagaBaaga XIV ivavaadaonaao inavaoDao laavavaaoivavaadaonaao inavaoDao laavavaaoivavaadaonaao inavaoDao laavavaaoivavaadaonaao inavaoDao laavavaao

laoiKt firyaadnaI kayalaoiKt firyaadnaI kayalaoiKt firyaadnaI kayalaoiKt firyaadnaI kaya----pwitAaopwitAaopwitAaopwitAao

MSDE Ao kao[ vyaikt Aqavaa saMsqaa Wara firyaadaonaa inakala maaTo laoiKt firyaadnaI kaya-pwitAao ApnaavaI Coº MSDE firyaadaonaao inakala krvaa rajyanaI kaya-pwitAaonao maata¹ipta Anao rucaI raKvaavaaLI Anya vyaiktAao‚ poronTsa Plaosa Aaof maorIlaonD saiht vakIlaat saMsqaaAao‚ svatM~ Ÿvana kond`ao Anao Anya yaaogya AokmaaomaaM p`caairt kro Coº vyaikt rajya firyaad kaya-pwitAao p`%yao Division of Special Education/Early Intervention Services, MSDE, 200 West Baltimore Street, Baltimore,

Maryland 21201 nao laoiKt ArŸ AapInao maoLvaI Sako Coº kaya-pwitAao MSDEnaI vaobasaa[T www.msde.state.md.us pr pNa ]plabQa Coº

MSDEnao laoiKt firyaad naaoMQaavavaIºnao laoiKt firyaad naaoMQaavavaIºnao laoiKt firyaad naaoMQaavavaIºnao laoiKt firyaad naaoMQaavavaIº

kao[ vyaikt Aqavaa saMsqaa AovaMu maanatI haoya ko ApIlanaI p`iËyaa saiht baaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚ baaLknaI SaOxaiNak BartI tqaa FAPEnaI jaogavaa[ saMbaMQaI kao[ saMGaIya Aqavaa rajyanaa kayada Aqavaa AiQainayamanaMu palana qa[ r(Mu naqaI‚ tao vyaikt Aqavaa saMsqaaAo Assistant State Superintendent, Division of Special Education/Early Intervention Services, MSDE,

200 West Baltimore Street, Baltimore, Maryland 21201 nao laoiKt Anao sahI krolaI firyaad naaoMQaavavaanaao AiQakar Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 22

laoiKt firyaadmaaM naIcaonaanaao samaavaoSa qaSaoÁ �� saava-jinak saMsqaaAo saMGaIya Aqavaa rajyanaa kayada Aqavaa ivainayamanaI kao[ SartnaMu ]llaMGana kya-u Co AovaMu inavaodna Anao �� jonaa pr inavaodna AaQaairt Co Ao hkIktaoº

AamaaM Aaraop ³Aaraopao´ naMu samaqa-na krta kao[ dstavaoj saamaola haovaao jao[Aoº ]llaMGana caalau rhovaanao karNao laaMbaI maudt vaajbaI haoya to isavaaya Aaraoipt ]llaMGana qayaanaI tarIKqaI Aok ³1´ vaYa-naI AMdr firyaadao naaoMQaavaI jao[Aoº firyaadmaaM naukSaana¹Barpa[ krnaarI saovaaAao maaTo ivanaMtI kra[ haoya‚ tao firyaad ]llaMGana qayaanaI tarIKqaI ~Na ³3´ vaYa-naI AMdr maLI jvaI jao[Aoº MSDEnao laoiKt firyaad maLyaanaa 60 kolaonDr idvasaaomaaM tpasa krInao tpasanaMu pirNaama jahor krvaanaMu haoya Coº MSDE Aa saaM[z ³60´ idvasanaI mayaa-danao vaQaarvaanaI maMjUrI %yaaro j AapI Sako ko jyaaro kao[ Kasa firyaadnaa saMbaMQamaaM Asaamaanya pirisqaitAao hajr haoyaº

MSDE AaoCamaaM AaoCMuÁ

�� j$rI jNaaya tao MSDE sqaL pr svaMt~ tpasa krSao �� firyaadInao firyaadmaaMnaa Aaraopao saMbaMQaI maaOiKk Aqavaa laoiKtmaaM vaQaaranaI maaihtI AapvaanaI tk AapSao �� saMbaMiQat tmaama maaihtInaI samaIxaa krSao Anao saava-jinak saMsqaaAo baaLknaI AaoLK‚ maulyaaMkna‚ baaLknaI SaOxaiNak BartI

Anao FAPEnaI jaogavaa[ saMbaMQaI saMGaIya Anao rajyanaa kayada Aqavaa ivainayamaaonaI Sartaonaao BaMga kyaao- Co ko koma Ao saMbaMQaI maaihtInaI samaIxaa krInao svatM~ inaNa-ya laoSao toma j

�� firyaadInao firyaadnaa tmaama Aaraopao baabatmaaM laoiKt inaNa-ya AapSao‚ jomaaM hkIktnaI tpasanaa tarNaao toma j MSDEnaaM inaNa-yanaaM karNaao la#yaaM hSaoº AaKrI inaNa-yamaaM Aonaa Asarkark Anaupalana maaTo kaya-pwitAaonaao Anao j$rI jNaaya‚ tao Tokinakla sahayanaI p`vaRi<aAao‚ vaaTaGaaTao Anao Anaupalana maaTo sauQaarNaa%mak pgalaaMnaao samaavaoSa qaSaoº

firyaadaonaao inakala krvaaofiryaadaonaao inakala krvaaofiryaadaonaao inakala krvaaofiryaadaonaao inakala krvaao

IDEA hozL MSDEnaa saamaanya inarIxaNanaa AiQakar Anausaar MSDE AovaMu nakkI kro Co ko jahor saMsqaa yaaogya saovaaAao AapvaamaaM inaYfL ga[ Co tao AaKrI laoiKt inaNa-yamaaM‚ yaaogya jNaaya tao‚ baaLknaI j$iryaatao p`maaNao naaNaakIya prt¹caukvaNaI krvaI Aqavaa sauQaarNaa%mak pgalaMu³laaM´ saiht jahor saMsqaaAo Ao saovaaAaonaa nakarnaao ]paya SaaoQaSao Anao tmaama ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao yaaogya Baaiva saovaaAao pUrI paDvaamaaM AavaSaoº firyaadao Anao AavaSyak saunaavaNaI ¹ p`iËyaafiryaadao Anao AavaSyak saunaavaNaI ¹ p`iËyaafiryaadao Anao AavaSyak saunaavaNaI ¹ p`iËyaafiryaadao Anao AavaSyak saunaavaNaI ¹ p`iËyaa MSDEnao laoiKt firyaad maLo‚ tao pNa Ao j$rI saunaavaNaI p`iËyaanaao Aok Baaga CoÊ Aqavaa laoiKt firyaadmaaM juda juda mau_a haoya‚ jomaaM Aok Aqavaa vaQau Baaga saunaavaNaInaa Co‚ tao MSDE Ao AonaI baabatmaaM j$rI saunaavaNaInaI p`iËyaa caalaI rhI Co Ao firyaadnaa BaaganaI baabatmaaM Ao Baaganao Alaga krI dovaao jao[Ao‚ ko joqaI j$rI saunaavaNaI p`iËyaanaMu pirNaama na Aavaoº Aama CtaM firyaadnaao Ao Baaga ko jo AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaanaao Baaga naqaI Ao baabatmaaM ]pya-ukt samaya mayaa-da Anao kaya-pwitAao Anausaar inavaoDao laavavaao jao[Aoº firyaadmaaM Ao j pxaaonaI baabatmaaM pholaaM j$rI AavaSyak saunaavaNaImaaM nakkI qa[ gayaao haoya Aovaao j mau_ao ]zavavaamaaM Aavyaao haoya‚ tao saunaavaNaInaao inaNa-ya baaQya gaNaaSao Anao MSDE firyaadInao Aa baabatmaaM jaNa krSaoº saava-jinak saMsqaa j$rI saunaavaNaI p`iËyaanaa inaNa-yanaao Amala krvaamaaM inaYfL ga[ Co Aovaao Aaraop krtI firyaadnaMu inarakrNa MSDE Wara krvaamaaM AavaSaoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 23

maQyasqatanaI kayamaQyasqatanaI kayamaQyasqatanaI kayamaQyasqatanaI kaya----pwitAaopwitAaopwitAaopwitAao drok saava-jinak saMsqaaAo Ao baabat sauinaiScat krvaI ko pxakarao ³maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaa´ nao p`stava‚ AaoLKvaa maaTo AonaI AsvaIkRit Aqavaa saMmait maUlyaaMkna‚ SaOxaiNak BartI‚ FAPEnaI jaogavaa[ Aqavaa iSastivaYayak kaya-pwit saMbaMQaI baabatao ivaSaonaa ivavaadao yaaogya rIto maQyasqatanaI p`iËyaaqaI inarakrNa laavavaa kaya-pwitAao sqaaipt Anao Amala krvaamaaM Aavaoº AaoCamaaM AaoCa jyaaro j$rI saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTo ivanaMtI krvaamaaM Aavao %yaaro maQyasqata ]plabQa haovaI jao[Aoº kaya-pwitAaomaaM Ao sauinaiScat qavaMu jao[Ao ko maQyasqata p`iËyaa maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaanao ]plabQa Aok svaOicCk p`iËyaa Coº maQyasqata maaTo krvaamaaM Aavaola ivanaMtInaao ]pyaaoga kao[ pNa pxanaa saMGaIya Aqavaa rajyanaa kayada Aqavaa ivainayamaao Anvayao AiQakaraonaao AsvaIkar krvaa Aqavaa ivalaMba krvaa maaTo krI Sakatao naqaIº Ëmaanausaar badlavaanaa QaaorNao psaMd krola Aaoifsa Aaof AoDimainasT/oiTva ihyairMga ³OAH´naao kma-caarI‚ jo Asarkark maQyasqata TokinakmaaM yaaogya‚ inaYpxa Anao talaImabaQQa Co to maQyasqata kro Coº jo vyaikt maQyasqaI kro Co Ao saava-jinak saMsqaa Aqavaa ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao saovaaAao Aapvaa maaTo jvaabadar rajya saMsqaa Aqavaa MSDEnaao kma-caarI haotao naqaIº maQyasqaInaa kao[ vyaiktgat Aqavaa vyaavasaaiyak iht Tkravaa jao[Ao naihMº kao[ vyaiktnao jo Anyaqaa maQyasqaInaa $po yaaogya Co Ao saava-jinak saMsqaa Aqavaa ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonao saovaaAao Aapvaa maaTo jvaabadar rajya saMsqaa Aqavaa MSDEnaao kma-caarI maa~ Ao karNasar haotao naqaI karNako Ao vyaiktnao rajya Wara maQyasqaInaa $po kama krvaa maaTo caukvaNaI krvaamaaM Aavao Coº

�� MSDE maQyasqata vaQaarvaa maaTo maata¹iptanaI saaqao baozknaa Kca- saiht maQyasqata p`iËyaanaa Kca- maaTo caukvaNaI kro Coº �� MSDE yaaogya maQyasqaIAaonaI saUcaI raKo CoÊ jo Kasa iSaxaNa Anao saMbaMiQat saovaaAao saMbaMQaI kayada Anao ivanaIyamaaonaa

jaNakar Coº �� maQyasqata maaTonaI ivanaMtI baaLknaa iSaxaNa maaTo jvaabadar saava-jinak saMsqaanao laoiKt$po krvaamaaM Aavao Coº MSDE Anao

OAH Wara ivaksaIt maQyasqata toma j AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTonaMu faoma- baaLk BaNao Co %yaaMnaI saava-jinak saMsqaamaaMqaI p`aPya Coº sahaya maaTo saava-jinak saMsqaanaa Kasa iSaxaNa kayaa-layanaao saMpk- saaQaaoº

�� maQyasqata maaTo laoiKt ArŸ maLyaanaa ~Na ³3´ idvasanaI AMdr saava-jinak saMsqaanaI jvaabadarI Co ko OAH nao laoiKt ArŸnaao foksa maaoklaoº

�� maQyasqata drimayaana salaahkar maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaanao saaqao la[ j[ Sako Co Anao Aomanao salaah AapI Sakaya Coº

�� maQyasqata sa~ laoiKt ivanaMtI maLyao 20 idvasanaI AMdr maata¹ipta tqaa saava-jinak saMsqaa maaTo AnaukUL sqaLo Sa$ krvaamaaM AavaSaoº

�� maQyasqatanaa sa~ baMQa AaorDanaI kaya-vaahI Coº maQyasqata drimayaana qanaarI cacaa- gauPt haovaI jao[Ao Anao AagaamaI AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa Aqavaa idvaanaI kaya-vaahImaaM puravaa $po Aonaao ]pyaaoga qa[ Sako naihMº maQyasqatanaI Sa$Aat krtaM pholaaM maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaanao gauPtta maaTo saaogaMdnaamaa pr sahI krvaanaMu khI Sakaya Coº

�� maQyasqata p`iËyaamaaM ivavaad saMbaMQamaaM pxakaraoAo saaQaolaI samajUtInaMu vaNa-na laoiKt maQyasqata krarmaaM qavaMu jao[Aoº

maQyasqatanao p`ao%saahna Aapvaa baomaQyasqatanao p`ao%saahna Aapvaa baomaQyasqatanao p`ao%saahna Aapvaa baomaQyasqatanao p`ao%saahna Aapvaa baozkzkzkzk

saava-jinak saMsqaa maQyasqata p`iËyaanaao ]pyaaoga krvaanaMu psaMd krta naqaI Aovaa maata¹ipta maaTo AnaukUL samaya Anao sqaana pr kao[ tTsqa pxakarnaI saaqao ko pornTsa Plaosa Aaof maorIlaonDÊ [nkaopao-roToD (Parents' Place of Maryland, Inc.)‚ foimalaIJ [nvaaolvaD TugaoQar‚ [nkaopao-roToD (Families Involved Together, Inc.,) Aqavaa kao[ yaaogya vaOkilpk ivavaadnaao inavaoDao laavanaar Aokma‚ jo maQyasqata p`iËyaanaa laaBa batavaSao Anao maata¹iptanao p`iËyaanaa ]pyaaoga maaTo p`ao%saahna AapSao Anao maLvaa maaTo kaya-pwitAao sqaaipt krI Sako Coº saava-jinak saMsqaa Aovaa maata¹iptanaa AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaa AiQakarnaao AsvaIkar Aqavaa ivalaMibat krI SaktI naqaIÊ joAao maQyasqatanaa ]pyaaoganao p`ao%saahna AapvaanaI baozkmaaM Baaga na laoº

j$rj$rj$rj$rI saunaavaNaI p`iËyaaI saunaavaNaI p`iËyaaI saunaavaNaI p`iËyaaI saunaavaNaI p`iËyaa

maata¹ipta Aqavaa kao[ saava-jinak saMsqaa drKast‚ AaoLK maaTo AsvaIkRit Aqavaa saMmait‚ maUlyaaMkna SaOxaiNak BartI‚ FAPE naI jaogavaa[ Aqavaa iSastivaYayak p`Snaao saMbaMQaI kao[ baabatmaaM AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI Sa$Aat krI Sako Coº vaQau Kasa maaihtI maaTo kRpyaa Baaga X ¹ ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI iSast naao saMdBa- jaovaaoº AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI Sa$Aat krvaamaaM Aavao Co %yaaro saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao maQyasqatanaI ]plabQatanaI maaihtI AapSaoº saava-jinak saMsqaanao maata¹iptanao tmaama kaya-vaahI saMbaMQaI saavaQaanaIAaonaI Aok p`t AapvaanaI haoya Co tqaa maata¹iptanao Ao xao~maaM inaÁSaulk Aqavaa AaoCI ikMmato kanaUnaI Aqavaa Anya saMgat saovaaAaonaI baabatmaaM maaihtI AapvaI pDo Coº kao[ pNa samayao maata¹ipta ivanaMtI kro‚ tao saava-jinak saMsqaaAo maata¹iptanao Ao xao~maaM inaÁSaulk Aqavaa AaoCa Kcao- ]plabQa kanaUnaI Anya saMgat saovaaAaonaI baabatmaaM maaihtI AapvaI jao[Aoº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 24

maata¹iptanao naaoiTsamaata¹iptanao naaoiTsamaata¹iptanao naaoiTsamaata¹iptanao naaoiTsa

MSDE Anao OAH Wara tOyaar kraAola maQyasqataÀAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa ivanaMtI faoma- baaLk jyaaM inaSaaLo jaya Co %yaaMqaI p`aPya Coº saava-jinak saMsqaa maata¹iptanaa AavaSyak saunaavaNaI AiQakarnao AsvaIkar Aqavaa ivalaMibat krI SaktI naqaI‚ karNa ko maata¹iptaAo laoiKt ivanaMtI rjU krI naqaIº faoma- BarvaaÀpUrMu krvaamaaM madd maaTo saava-jinak saMsqaanaa Kasa iSaxaNa kayaa-layanaa saMpk- saaQaaoº maata¹ipta Wara Aqavaa baaLknaMu p`itinaiQa%ya krvaavaaLa AoTnaI- Wara AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTonaI ivanaMtI laoiKt $po baaLknaa iSaxaNa maaTo jvaabadar saava-jinak saMsqaanao krvaI jao[Ao Anao AomaaM saamaola qavaMu jao[AoÁ �� baaLknaMu naama �� baaLknaa rhozaNanaMu sarnaamaMu �� baaLk jyaaM jtuM haoya Ao SaaLanaMu naama �� samasyaa saMbaMQaI hkIktao saiht saava-jinak saMsqaanaI drKast‚ AsvaIkar Aqavaa forfar saMbaMQaI samasyaa³Aao´ Aqavaa

ivastar³ivastarao´naMu vaNa-na toma j

�� samasyaa Aqavaa AsaMmaitnaMu kao[ drKast krola samaaQaana jo hd sauQaI maata¹iptanao Ao vaKto jaNa Aqavaa ]plabQa haoyaº

AavaSyak saunaavaNaInaI p`iËyaa maaTonaI ivanaMtI maLyaanaa ~Na ³3´ idvasanaI AMdr saava-jinak saMsqaanaI jvaabadarI Co ko Ao OAH nao laoiKt ivanaMtInaao foksa maaoklavaaoº AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI Sa$Aat qayaa pCI OAHnaI Ao pNa jvaabadarI Co ko maata¹iptanao Ao xao~maaM inaÁSaulk Aqavaa AaoCa Kcao- kanaUnaI Anya saMgat saovaaAaonaI maaihtI Aapoº saava-jinak saMsqaa maata¹iptanao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa Aqavaa nyaaiyak kaya-vaahI maaTo ATnaI-naI fI naI Sakya Barpa[ saMbaMQamaaM maaihtInaI jaNakarI Aapvaa jvaabadar Co vaQau ivaiSaYT maaihtI maaTo Baaga XV ¹ AoTnaI-naI fI jaovaa ivanaMtIº

tTsqa saunaavaNaI AiQakarItTsqa saunaavaNaI AiQakarItTsqa saunaavaNaI AiQakarItTsqa saunaavaNaI AiQakarI

OAH saovaa Aapvaa maanya ALJnaI saUicamaaMqaI kao[ ALJ nao tTsqa saunaavaNaI AiQakarI $po kama krvaanaI jvaabadarI saaoMpSaoº saUicamaaM Aa vyaiktAao pOkI droknaI laayakataonaI ivagat haovaI jao[Aoº ALJ saava-jinak saMsqaa Aqavaa baaLknaa iSaxaNa Anao doKroK krtI kao[ saava-jinak saMsqaanaao kma-caarI haota naqaI Anao Aonao kao[ vyaiktgat Aqavaa vyaavasaaiyak iht hSao naihM‚ ko jo saunaavaNaInaI inaYpxata saaqao Tkrayaº ALJ saava-jinak saMsqaanaa kma-caarI AoTlaa maaTo haota naqaI karNako ALJ nao saunaavaNaI AiQakarInaa $po caukvaNaI krvaamaaM Aavao Coº OAH laoiKt ArŸ maLyao 30 idvasanaI AMdr AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaMu Aayaaojna krSaoº maQyasqaI maaTo ivanaMtI krvaamaaM AavaI na haoya tao‚ OAH maata¹iptanao Anao saava-jinak saMsqaanao maQyasqatanaa AiQakarnaI baabatmaaM maaihtI AapSaoº

ALJ laagau paDvaapa~ saMGaIya Anao rajyanaa kayada Anao ivainayamaaonaI Sartao p`maaNao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaMu saMcaalana krSaoº AavaSyak saunaavaNaI drimayaana ALJÁ �� baaLknao SaOxaiNak yaadInaI samaIxaa pCI samaIxaa maaTo kao[ ivanaMtI fgaavaI d[ Sako Co‚ ko jo baaLknaI AaoLK‚ maUlyaaMkna‚

ivaVaqaI-naI SaOxaiNak BartI Aqavaa FAPE naI jaogavaa[ saaqao saMbaMiQat naqaI �� maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaanao AavaSyak saunaavaNaI piËyaa pholaaM saunaavaNaI pUvao-naI pirYadmaaM Baaga laovaa khI Sako Co �� Aonao saMbaMQa jNaaya AovaI kao[ jubaanaI saaMBaLI Sako Co �� kao[ svatM~ maUlyaaMkna maagaI Sako Co AnaoÀAqavaa samasyaanaa inaQaa-rNa Aqavaa ivaklaaMga ivaVaqaI-naa iSaxaNa saMbaMQamaaM kao[

tTsqa kuSaL saaxaInao baaolaavaI Sako Co ko jonaI jubaanaI naaoMQavaamaaM AavaSao Anao jonaao Kca- MSDE Wara caukvavaamaaM AavaSaoº

AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa AiQakarAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa AiQakarAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa AiQakarAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa AiQakar

kao[ pxakarnao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaao AiQakar CoÁ �� salaahkar Anao ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI samasyaaAaonaI baabatmaaM ivaSaoYa &ana Aqavaa talaIma maoLvaolaI vyaiktAaonao saaqao

laavavaanaao Anao salaah krvaanaao �� puravaao rjU krvaanaao‚ saamanaao krvaanaao tqaa saaxaIAaonaI hajrI maaTo frj paDvaI �� saunaavaNaImaaM jo baabatmaaM Ao pxanao vyaaparnaa AaoCamaaM AaoCa paMca³5´ idvasaao pholaaM jNaavavaamaaM Aavyau naqaI Aovaao

puravaao rjU krvaamaaMqaI raokvaanaao �� saunaavaNaInaI Aok laoiKt Aqavaa maata¹iptanaI [cCanausaar [laokT/aoinak AxarsaÁ yaadI maoLvavaanaao Anao �� saunaavaNaInaI hkIktao Anao tarNaaonaI Aok laoiKt‚ Aqavaa maata¹iptanaI [cCanausaar [laokT/aoinak AxarsaÁ yaadI

maoLvavaanaaoº

saunaavaNaIqaI AaoCamaaM AaoCa paMca ³5´ vyaapar idvasa pholaaM drok pxa baIja baQaa pxaaonao Ao tarIK sauQaI pUraM krvaamaaM Aavaola tmaama maUlyaaMknaaonao tqaa pxanaa maUlyaaMknaao pr AaQaairt BalaamaNaaonao ko jomanao pxa saunaavaNaImaaM ]pyaaoga krvaa maagao Co to jahor krSaoº saunaavaNaI AiQakarI Aa Sartnao pUrI na krnaar kao[ pNa pxanao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM baIja pxanaI saMmait vagar saMbaMQa maUlyaaMknaao Aqavaa BalaamaNaao rjU krvaanaI manaa[ frmaavaI Sako Coº

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 25

AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM saamaola maata¹iptanaa AiQakaraoAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM saamaola maata¹iptanaa AiQakaraoAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM saamaola maata¹iptanaa AiQakaraoAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM saamaola maata¹iptanaa AiQakarao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM saamaola maata¹iptanao jonaI baabatmaaM saunaavaNaI qa[ rhI Co Ao baaLknao hajr raKvaanaao AiQakar Aapvaao jao[Aoº saunaavaNaI Anao hkIktaonaI tpasanaaM pirNaamaao Anao tarNaaonaI yaadI maata¹iptanao inaÁSaulk AapvaI jao[Aoº maata¹iptanao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa pholaaM vyaajbaI vaKtaoAo baaLk saMbaMQaI SaOxaiNak yaadInaMu inarIxaNa krvaanaao Anao AonaI samaIxaa krvaanaao AiQakar Co‚ joma ko Baaga IX ¹ SaOxaiNak yaadInaI baabatmaaM kaya-pwitAao maaM vaNa-vaola Coº AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI samayamayaaAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI samayamayaaAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI samayamayaaAavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI samayamayaa----daAao AndaAao AndaAao AndaAao Anao sauivaQaaao sauivaQaaao sauivaQaaao sauivaQaa

�� ALJnao saunaavaNaI maaTo laoiKt ivanaMtI maLyaaqaI 45 idvasamaaM CovaTnaao inaNa-ya laovaao pDo Co Anao Ao inaNa-ya maata¹iptanao Anao saava-jinak saMsqaanao maaoklaI Aapvaao jao[Ao

�� ALJ baMnao pOkI kao[ pNa pxakarnaI ivanaMtI maLta 45 idvasaaoqaI vaQau samayanaa ivaiSaYT vaQaaranao maMjUr krI Sako Coº �� ALJ nao saunaavaNaI pUrI qayao saunaavaNaInaa inaNa-yanaI Aok nakla MSDEnao maaoklavaanaI haoya Coº �� maaOiKk dlaIlaao haoya AovaI drok AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maata¹ipta Anao saMbaMiQat baaLknao vyaajbaI rIto AnaukUL haoya

Aovaa samayao Anao sqaLo krvaI jao[Aoº �� MSDE inaNa-yaaonao rajya salaahkar saimaitnao maaoklaSao Anao vyaiktgat $po AaoLKI Sakaya AovaI maaihtI dUr kyaa- pCI

inaNa-yaaonao rajya Anao saMGaIya gauPttanaa Sartao Anau$p rIto saamaanya jnata maaTo ]plabQa kravavaamaaM AavaSaoº

%vairt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa%vairt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa%vairt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa%vairt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa

AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTonaI ivaMnaMtI vaKto kao[ SaOxaiNak kaya-ËmamaaM baaLknaMu naama naaoMQyau na haoya Aqavaa Ao kaya-ËmamaaM hajr r(Mu na haoya Aqavaa saunaavaNaI p`iËyaanaI ivanaMtImaaM kao[ iSastivaYayak mau_ao saamaola haoya‚ tao %varIt saunaavaNaI AayaaoŸt krvaamaaM AavaSaoº %varIt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa ]pr vaNa-vaola AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo kaoNa ³maata−ipta ko saava-jinak saMsqaa´ ivanaMtI kro Co Ao baabat QyaanamaaM laIQaa vagar samaya¹mayaa-da Ao j rhoSaoº %varIt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo ivanaMtIAao krvaamaaM AavataM OAH ivacaar krSaoº %varIt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa laoiKt ivanaMtI maLyaanaa 20 idvasanaI AMdr krvaamaaM AavaSao Anao laoiKt inaNa-ya %vairt AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaa 15 idvasanaI AMdr AapvaamaaM AavaSaoº

kayakayakayakaya----vaahIAao drimayaana baaLknaI isqaitvaahIAao drimayaana baaLknaI isqaitvaahIAao drimayaana baaLknaI isqaitvaahIAao drimayaana baaLknaI isqait

jyaaM sauQaI maata¹ipta Anao saava-jinak saMsqaa Anyaqaa saMmat na haoya vahIvaTI Anao nyaaiyak saunaavaNaI caalau rho %yaaM sauQaI baaLk paotanaI halanaI SaOxaiNak vyavasqaamaaM rhoSaoº ALJnaa inaNa-yamaaM‚ ALJ baaLknaa maata¹ipta saaqao saMmat haoya ko BartImaaM forfar yaaogya Co tao Ao BartI rajya Aqavaa sqaanaIya saava-jinak saMsqaa tqaa baaLknaa maata¹iptamaaM samajUtInaa $po maanavaamaaM AavaSaoº iSastivaYayak kaya-vaahInaI ApIla drimayaana BartI maaTonaI jaNakarI maaTo AiQak ivaiSaYT maaihtI maaTo Baaga X ¹ ivaklaaMga ivaVaqaI-AaonaI iSast naao saMdBa- jaovaa ivanaMtIº

idvaanaI kayaidvaanaI kayaidvaanaI kayaidvaanaI kaya----vaahIvaahIvaahIvaahI

ALJnaa inaNa-yanaI iva$QQa maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaa Wara ApIla krvaamaaM na Aavao %yaaM sauQaI ALJnaao inaNa-ya AaKrI gaNaaSaoº tpasanaa tarNaao Anao inaNa-yaqaI KuSa na haoya Aovaa kao[ pNa pxanao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaamaaM p`stut firyaadnaI baabatmaaM idvaanaI kaya-vaahI maaTo davaao krvaanaao AiQakar Coº maata¹ipta AaKrI inaNa-ya jahor qayaanaa 180 idvasamaaM saMyaukt rajyanaa kao[pNa saxama AiQakarIvaaLI kaoT- Aqavaa ijllaa kaoT-maaM ivavaadnaI rkma QyaanamaaM laIQaa vagar idvaanaI kaya-vaahI maaTo ArŸ rjU krI Sako Coº Aa kayada Anvayao idvaanaI kaya-vaahInaao davaao krtaM pholaaM maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaa IDEAnaI klama 615 Anvayao OAH Kato saunaavaNaInaI p`iËyaanaI kaya-pwitAao pUrI krI naaKI haoya Ao isavaaya Aa BaagamaaM kao[ pNa AiQakarao‚ kaya-pwitAao Anao kanaUna Anvayao 1990 naa iQa AmaorIknsa ivaqa iDJoibailaiTJ AokT (The Americans

with Disabilities Act)‚ 1973 naa iQa irhoibailaToSana AokT naa SaIYa-k V (The Rehabilitation Act)‚ Aqavaa ivaklaaMga ivaVaqaI-Aaonaa AiQakaraonaI saurxaa maaTo Anya saMGaIya kayadao p`itbaMiQat krtao naqaIº

kao[pNa kaya-vaahImaaM‚ kaoT-Á �� AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaanaI yaadI maoLvaSaoÂ��� maata¹ipta Aqavaa saava-jinak saMsqaanaI ivanaMtI pr vaQaaranaI jubaanaI saaMBaLSaoÂ��� paotanaa inaNa-ya maaTo puravaanaI majbaUta[ pr AaQaar raKSao toma j��� yaaogya gaNaaya AovaI raht maMjUr krSaoº�

kaya-pwit saMbaMQaI saurxaa ]payaao − maata-ptanaa AiQakarao 2002

sauQaaravaQaara julaa[ 1, 2002 26

BaagaBaagaBaagaBaaga XV ���� AoTnaIAoTnaIAoTnaIAoTnaI----naI fInaI fInaI fInaI fI

IDEAnaI klama 615 Anvayao laovaamaaM Aavaola kao[ pgalaMu ko kaya-vaahImaaM kaoT- ivaklaaMga ivaVaqaI-naa mah%vanaa pxakar Aovaa maata¹iptanao Kca-naa Baaga $po AoTnaI-naI vyaajbaI fInaI caukvaNaInaao caukadao AapI Sako Coº IDEAnaI klama 615 hozLnaMu pgalaMu ko kaya-vaahI saMbaMQaI kao[ pxakarnaa Kca- Aqavaa AoTnaI-naI fInaI caukvaNaI maaTo ]pyaaogamaaM la[ SakatI naqaIº Aa kao[ saava-jinak saMsqaanao IDEA naa Baaga¹baI Anvayao naaNaaMnao IDEAnaI klama 615 Anvayao kao[ pgalaMu ko kaya-vaahInaMu saMcaalana krvaamaaM ]pyaaoga krvaamaaMqaI raoktI naqaI‚ karNako AoTnaI-naI fInaI vasaulaat krvaa maata¹iptanaao AiQakar IDEAmaaM vaNa-vaola Sartao pUrI krvaa pr AaQaar raKo Coº AaqaI maata¹iptaAo Aa baabatmaaM AoTnaI- saaqao cacaa- krI laovaI jao[Aoº

kaoT- AoTnaI-naI vyaajbaI fI naIcao jNaavyaa p`maaNao maMjUr kro CoÁ �� IDEAnaI klama 615 ³ i´ ³3´ Anvayao maMjUr krolaI fI jo samaajmaaM pgalaMu Aqavaa kaya-vaahI krI Co AomaaM AapvaamaaM AavaolaI

saovaaAaonaa p`kar Anao gauNava<aanaa p`cailat dr pr AaQaairt haovaI jao[Aoº �� maMjUr kraAola fInaI gaNatrI krvaamaaM kao[ baaonasa Aqavaa gauNaknaao ]pyaaoga krI Sakatao naqaIº

AoTnaIAoTnaIAoTnaIAoTnaI----naI fI Anao saMbaMiQat KcanaI fI Anao saMbaMiQat KcanaI fI Anao saMbaMiQat KcanaI fI Anao saMbaMiQat Kca----naI manaa[naI manaa[naI manaa[naI manaa[

maata¹iptanao samajUtInaa laoiKt p`stavanaa samaya pCI AapvaamaaM Aavaola saovaaAao maaTo IDEAnaI klama 615 Anvayao kao[ pgalaaM ko kaya-vaahImaaM AoTnaI-naI fI maMjUr krI SakatI naqaI‚ jao¹ �� p`stava idvaanaI kaya-ivaiQaAaonaa saMGaIya kayadanaa inayama 68 Wara inayat krola samayamaaM AapvaamaaM Aavyaa Co‚ Aqavaa

vahIvaTI kaya-ivaiQaAaonaI baabatmaaM kaya-vaahI Sa$ qaaya Ao pholaaM 10 idvasaqaI vaQau kao[pNa samayao �� p`stava 10 idvasanaI AMdr svaIkarvaamaaM na Aavao tomaj

�� kaoT- Aqavaa vahIvaTI saunaavaNaI AiQakarInao AovaMu jNaaya ko maata¹iptanao CovaTo maLolaI raht maata¹ipta maaTo samajUitnaa p`stavaqaI vaQau AnaukUL naqaIº

jyaaM sauQaI IEPnaI TukDInaI baozk kao[ vahIvaTI kaya-vaahI Aqavaa nyaaiyak kaya-vaahInaa pirNaama $po‚ Aqavaa rajyanaI maQyasqata maaTo ivavaokaiQakar Anausaar AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo ArŸ daKla krtaM pholaaM Aayaaoijt krvaamaaM AavaI na haoya %yaaM sauQaI IEPnaI fI maMjUr krI SakatI naqaIº ]pr vaNa-vaola AoTnaI-naI fI Anao saMbaMiQat Kcaa-‚ mah%vanaa pxakar Anao jomanaao‚ samajUtI p`stavanaao AsvaIkar krvaao Ao zIk zIk hd sauQaI vyaajbaI Co Aovaa maata¹iptanao maMjUr krI Sakaya Coº

AoTnaIAoTnaIAoTnaIAoTnaI----naI fI Anao KcaanaI fI Anao KcaanaI fI Anao KcaanaI fI Anao Kcaa----maaM GaTaDaomaaM GaTaDaomaaM GaTaDaomaaM GaTaDao

kaoT- IDEAnaI klama 615 Anvayao maMjUr kraAola AoTnaI-naI fI‚ tdnausaar AaoCI kro Co‚ jao kaoT-nao AovaMu laagao koÁ �� maata¹iptaAo‚ pgalaa Anao kaya-vaahI drimayaana ivavaadnaa CovaTnaa inaNa-yanao gaorvyaajbaI rIto ivalaMbamaaM naa#yaao haoya �� maMjUr kravavaa maaTo Anyaqaa AiQakRt AoTnaI-naI fInaI rkma samaajmaaM vyaajbaI rIto tulanaa krI Sakaya AovaI inapuNata‚

p`itYza Anao AnauBava Qaravata AoTnaI-AaonaI Aoj p`karnaI saovaaAao maaTo p`cailat klaakvaar dr krta gaorvyaajbaI $po vaQau haoyaÂ

�� pgalaa Aqavaa kaya-vaahInaa p`kar jaotaM Kcao-la samaya Anao AapvaamaaM Aavaola kanaUnaI saovaaAao AavaSyakta krtaM vaQau haoya Aqavaa

�� maata¹iptanaMu p`itinaiQa%va krnaar AoTnaI-naI saava-jinak saMsqaanao AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa maaTo laoiKt ivanaMtImaaM j$rI htI AovaI yaaogya saUcanaa AapI naqaIº

AoTnaIAoTnaIAoTnaIAoTnaI----naI fI Anao saMbaMiQat KcaanaI fI Anao saMbaMiQat KcaanaI fI Anao saMbaMiQat KcaanaI fI Anao saMbaMiQat Kcaa----maaM GaTaDanaao ApvaadmaaM GaTaDanaao ApvaadmaaM GaTaDanaao ApvaadmaaM GaTaDanaao Apvaad

AoTnaI-naI fI Anao saMbaMiQat Kcaa-maaM GaDaDao laagau pDtao naqaI‚ jao saava-jinak saMsqaaÁ �� AavaSyak saunaavaNaI p`iËyaa Aqavaa kanaUnaI pgalaanaa AMitma inaNa-yanao gaorvyaajvaI rIto ivalaMbamaaM naa#yaao haoya Aqavaa �� IDEAnaI klama 615 naMu ]llaMGana kya-u haoyaº