JOHN BRADSHAW,

P0/Ir[N|/T|/O,!M|,OrurN{rnflrc0|/0Mu

Jok orlnubit: i otoczy( gpr,ekq.stw|r wnp pgtnne dziecko

l ' r r . l , r t l( ' r ' r .rrr I t ,rhri lski

fifirH

Wydawnictwo MEDIUM

Tyhrl orygin alu I 7o n u' c oming

Copyright @ 1990 bY f ohn Bradshaw

Published by arrangt'nrcnt with Bantam Books,

A Division of Bantanr Doubleday Dell Publishing (iroup Inc'

Copyright @ for thc l\rlish edition by Systems Intqgr'rting Art

& Knowledge, Wamz"rwa 1995

Rysunki: Dobroslaw I'. Malawski

Proiekt okladki: Alt'Lsander Dawidziuk

Redakcia: Anna W,rlt'ttko

Sklad i lamanie: M&S Sttrditr02-010 Warszawa, trl, Nowowir'1rl',r 39/27

ETETE'a t u o a o

a . l l . l2.ol w 13E,25-46-4t l

Sple tre6ci

O d w y d a w c y . . . . . . . . 2P o d z l e k o w a n l a . . , . . , 1 2Prolog . . . . . . 1 9Prz54powiesrl

CzeSi I IUoltlJ,:M \KRZ\'WIUANECO DZECKAwEwN4 l IUNt ;G( ) . . . . . . 31

Wprowadzen le . . . . . . 93Rozdzlal I w.JAKI St'()Sr)lt sKtv,-trwDZoNE

DZTECKO WrjWNtit t(zNtc ?A.tI{.rwA TwqJEDOIrOSt.bt '/.Y(n:

Roz<lzl i r l 2 , ,AKl( ' t l Kl t f iWl) lX)ZNALOTW(\ ' t . : t )7.n; . ( 'K()wl :wNr; t . tvJ{E . . . .65

P r z y p o w l e s r ' . . . , . . . . g O

CzeSrl ll ( )I rN L t l rYW AN lr: sKrV)'WD?nNEcOD7. I [ : ( :KAWEWNFn?d,NT: ( ; ( ) , . . .95

W p r o w a < l z c r r l e . . . . . . 9 7Rozdzlal3 UI'ORANI|: SIH Z l' lER{[rOTtIyM BOLEM . lO9Rozdzial 4 ODNATI)YWANI|C NIEMOWLECIA . . . . . . 128Rozdztal5 O[)NArl)YWANIIC MAI,ECO t)ZtECKA . . .tSTRozdztal6 OI)NArl)YWANIIC f'tV.l:t)SZKOIAKA . . . . t7zRozdztal 7 O I )NA, | )YWAI{ | tl SW(\, F:C O I )Zt EC KA

wEwNvfRT,Nt i ( i ( )wwl| tKt ,szK()t . r {yM . . t97Rozdzlal S OI)NA,l)YWAt{lt{ St}:llt}: - NOWY WIEK

MI,ODZIENCZY ..2I7

CzeSi lll JAK AI\X:n'e Ot,tb:Mswo.rE sKR2ryW t ) 7/ )N t: I r?J tx: Ko WEWNTIP(ZNE . . 237

Wprowadzen ie . . . . . 299Rozdzial I DoJR2\t.osc.JAKO NowE Znooyo

29

Wydawnictwo MEDIUM00-810 Warszawa, ul. Srebrna 16,tel. / fax 24-7 4-82, 620-93-32

Systems Integrating Art & Knowledge,Inc., sP. z o.o.oi-725 Warszawa, ul. Powazkowska 68 m 21tel, 659-12 -'1,8, tel. / f ax 39-28-88

tsttN 83-85312-84-6lsnN t3-7106-001-7 SILY 241

Ilozdzl;rl lO I)AWANIE SWOJEMU DZIECKT IWEWNI.;I]r7,NUMU NOWYCH POZVVOLI']N . .260

Ikrz.<lzlitl I I JAK OllttONlC SWOJE DZIE('K()wnwNr; r lv ,NE. . 278

Iroz.<f zf al 12 cwlcT.ENtA KORYGUJACEW I , 1 { A K I y O D , . . . 2 9 1

(lzc5d lV ODITODZENIE . . .333

W p r o w a d z e n l e , . . . . 3 3 5

Rozdzlal 13 DZIECKO JAKO UNIWEIISAI.NYS Y M B O L O D R O D Z E N T A I P R Z E M I A N Y , . , . . S S T

Rozdzlal 14 CUDOWNE DZIECKO JAK() IMA(i()DEI .351

Eptlog DO DOMU, ELLIOT|, DO DOMI,l . . . . . 3 7 9

Od uydawcy

- Rodz b tel sl r r ro. lr.r | ru ( l n u h t el tt11 m I na,J bardzteJ odpou te _dzlalrylrn -z.rvxre.rt' p.r. w tiizlnosnel r-a.sce M. ScottPe<.k', 7;rpr.w^e rllutr.1, iel rrtrrytcl'z nas dobrze go wyko_nrr1e. Wynrnlr ort rxl ner 3rrerlo wrryatklm zOyscyfiffnJwa_nla, <'rlrzul'tr.t r.ryll 'mlefqt^rilcl-lwtaOomego"poJ"J_;wanl:r rlcr.yrfl I lxrx)r|sftlr k,h l0nrckwencJl, oraz bqtya_runkowcl rrrttilr,l rlo

.rleblo rrmclo I Innych. Cechy tewyksztrrk'.rrc r{ w <trrcr.rilrtwrc. tlwnre w domu rcdztn_lynr'- rlzrckr r4rrckrrrt'rcJ trrr*o .dpowredrrarnych I koch;-Jacych rrxlrrr'6w, .fcrelr nxhr.o rrdrlclq nrm w trakcre na_szego rozwrrJrr wlu$<.lwc{o wr;nfrh, bedzle wysoce nfepra_wdopcxlobne, alty tnrrllrol.l uhmety nns I by5my'nlesprostalt wyzw*rrkrrrr, fllh pilGd nrml

"tu*la coAzterrrr.,

dorosle ?.ycle. 'lirk,. wn.lrrrrnt,, n ."y"t rtzlecl, Ueeeii nGuzyskamy rxl rwok.lr rrxLlr.rfy tllo wrprrrela, bedzlemypozbawlent tyr.lr r.n.h I rrnrtr[tno&t. T.nmtnrr

",.;ttJ;pelnl4 wlaslrt.gr. t*66.;pltr fych. l4clzlemy "k;;i

;;wyczerpuJacil ntir." rlly wrlho o pnrtrwsnle _ czqsto bez_skutecznq r trwrfrlr'q ;rnor r.rro tycro, Nauc dztect - ,6*-nleZ.Welu z nas nlc rrtwlnrhnrh :$lc frktu, 2e w doros\rm

2yclu to my ponostrrry rxl;xrtodrtrtnodd za sw6J *zwdf _I rozwoj nas:rych rtztr.r.t, ifto nurtcmy prze*azie ii4rr"' M. Scott peck, It.rltrllrrrr lorke Prlyclwl4ylta mtlofuct . wartoScttradgcgJngch oraz nnut1u dtL,fu,rmgo. p-i-izyI crory i. urU"*f.i,Wyd. SIAK, Warszawn tOCt (prrysr ;d.f

----

Pown6r oo Swsco WrwxflnzuEco DoMU Oo Wyonwcy

dzieciom tego, czego sami nle posiadamy i nle umiemy'

Jako rodzicE iesteSmy dla nlch postaclami na wp6l boski-

ml - 2r6dlem podstawoweJ wiedzy o 2yciu' Verba deent

exempla trahunt - slowa ucz-a, pruyklady poct4$aJa - mawia-

li staro4rtnt.Ladne slowne zapewnienia o mlloScl anl umo-

ralniaJqce pogadankl nie maJa takieJ wartoSci wychowaw-

czej, Sak zachowanie rodzlc6w. Dzieci obserwuJa nas I nle

aaazasiE zwieSi pustemu gadantu. MiloSi Jest sila' ktoreJ

ucieleSnieniem sa z:rchowanla i postawy' To my' okazuJac

nas4/rn dzleciorn z.itltl t eresowanle, poSwi gcajac cz'il.s' bez'

waninko*o kochaJilc Jt' - wspleriuny rozwt{ nlcp<lwtarzal-

nego, dzieciqcego '.IA'. l)irJcrtty lttt pot'ztt<'lt: wlitsneJ warto-

Sct. Ucrymy Je, czyrn Jcst nllloSc. Malo tego: obcuJac z cu-

downym, niepowtarzalnynt, dzlecigcynr "JA"' saml slg

rozwijamy. Nii skazr.rJemy slg na stagnacJg I brak persry-

kty*. Nasz rozwoi duchowy - oboJetnie' czy zdajemy sobie

ztegosprawg, czy nle- trwa nleprzerwanleprzez cale Zyci-e'

Nte-moiemy rozwijai siq duchowo sami - potrzebuJemy do

tego innych, w tym - naszych dziecl' \"bdy dzlefi' sytuacjl

i Jpotkanie stwarza ku temu okazJe. Mo2emy sie obra2ai'

gniewae, uctekai, oklamywai siebie t tnnych lub weryfiko-

iai nasze postawy, wykorzystuJac ka2de doSwiadczenie' I -

Zyi radoSnie i tworczo. Mo2emy nauczyc slq rozwl4zywanla

problem6w albo od nlch uciekai, wina z'a nle obarczaJac

S*i.t, w kt6rym 'f,yJemy. Wtedy nie znikn4, a ktoregoS dnia

prrygniot4 nas swym clgzarem, staJac sig przyczyn4 nie-

uzasadnionego cierPienia.Dzieci sa dan" na swoich opiekunow, ktorzy musza

zaspokaJai ich wszystkie potrzeby cielesne I duchowe'

W przeciwnym razie poczuJa siq opuszczone I samotne -

flzycznie i emocj onalnie. Dzieci potrzebuJ a czuloSci' troski'

wsparcia o taz ptzede wszystl'rim - poczucia bezpieczenstwa'

WzaJemny stosunek rodzic6w Jest wzorcem' na ktorego

poasta*ie dzieci bqda budowai wlasne stosunki z naJbliit-

sqfmi: partnerem' swoimi dziecmi, pr4'Jaciolml' kolegami

zpracy.twszystkiminapotkanymiludZmi.TArowarodzinawspieia rozwoJ wsrystkich swych czlonkow: nie hamuJe go

aninte tlumi, docenia i szanuje tch indyvuidualnoSi' W ro-

dzlnle choreJ dziecl tracq wlasn4 to2samoSi * gr;r1.1 r.t,shr2,4ce podtrzymantu trwato$ct chorego ukladu i'p,:2", tr*,dzlalaJ4 zmlanom lstnieJ4cego status quo. Nie wyc'h<xlzt tona dobre absolutnie

$k9mu. e mlody, pozbawiony swr{rJto2samoScl czlowiek, ktory wychowat stg w takteJ roAzfnfi,I uslluJe zaloirye wlasn4 - bedzie propagowal * ,rt.1 chorczachowanla, ktore zna z doSwtadczenta.

John Bradshaw, ?nar:ry amerykanski psychoterapeuta

Jest autorem czterech bestseller6w po5wtgconych powsta_y.n1" I naprawiantu skutk6w niedoborow rozwolowych:Bradshau On: The Famtly', Bradshaw On: neaifrql- theShameTlutBdnds you, Creatirtg Loue oraz powriltdo s"wegowewnqtrznego domu (Homecomlng), ktora z wtelk4 przyF_mno6cl4 oddaJemy dzis w paristwa rqce. Jest porr.Ato ,rio_deratorem - gospodarzem trzech cyklicznych audycJl opar_tych na J ego ksi+Zkach,- emitowanyc h pniz telewrzy[ p"Utr_czn4w USA i ciesz4cych siq olbrqymlm zainteresowanlem.Swtadczy ono o aktualnoSct I szlroktm zasiqgu omawla_nych problemow. Jego kslqzkt, kt6re zostaly pri.tlrr*"""o_ne na 27 Jgzykow, uwaZane s?,a nallepsza llteraturg natemat rodzin dysfunkcyJny-ch" t psychoteraplt mil4zaneJz lrqiwdami doznanymi w dzlectnitMe.

Bradshaw, wychowywany w dysfunkcyJnej rodzinle, po_rzucony przez oJca-alkoholika, m6wi o sobie: (...) bAtemzastqpczgm mal2onkiem moJeJ matkL MoJe cztery kiteinepartnerki bgfu ofnrami kazircdztwa t wszystkle Agfu'odemnte starszc o mnieJ weceJ piqtnascie lr:t. Ja sam Egbmofuq niefugcznego kazirodztwa - zostatem emrclonitnteuuiedziong pr"ez moJq matkg. Ona te2 bgla nle leczonqofiarq kazirdztwa (.. .). J-ako dztecko bgtemitedosnzngang'.NIe mlalem uslasnego kqta. co dto. dzlecka Jest

"i-iqo podstawowAm znaczenitl W ciqgu cztemasftr lat po"'_' Wytfrrrrte polslite: John Bradshaw, hoasnde tdztnp _ reusolrcglna

dnryyt ulnalezienla samego steb-ie, prz*loLyla Hanna Szczep"n"t", fflA.l[ZT. Werezawa l99 (przyp. Uuni.]." lfll:11 jv{gnfedry - rodzrna, w kt6reJ panuJa nteprawtdtowe

z'ilczr.r.r.(.t T9orv JeJ .cdonryrnt. przyvyna Jest nlidoJrzalosc

e nx x. lrx rd r rt lub u zale2ntente Jednego z czioni<ow,6drmy _ ;ttfiilJr<xlztr.rfw ltrryp. thrnr.).

10 Pown6rPO SWSCO WSWNETRZNEGO DOMU Oo Wyoewcy t l

prowadzatrdmg srg dziesigc razg. MieszkaltSmy u rtaszgchdals zg ch i bti* zg ch kr ew ny clt- M 6j oj cie c nie udzielal nam

Zadnego w s parcin Prz.ez pewien czcts mie s zkalem w J adahi(...).lAiako dziecko paJqterru 2e nieJestem kor,Fnng, gdg

wgraham susoje pobzebg. A przecieL uszgstkle dzlect po-

tr zeb uj q mitoi c i r dzlcielskieJ .nAace czgsto m6wig dzieciom: "Bqd2 silnut N le bqdZ taki

samolubngl Nie mieJ potrzzb, zapomnlio sarnt/m sobb, zn-pomnlj o suroich chectach t ttczttclochl Nk' lxyM zbgt szrzg'Sliruy;. Ja z,ostalern wllchotuong w rodzlrtk', gclzle za dobredziecko uznawano lctkle., kl6rt n|e'lxtslctdtrlo wlasneJ woltjego usola bgla zrfu:trtrtlorro,. Altce Mllkr tak plsabt o Amru Das Drama dcs tregitbten Klndcs: .Wtelu'wllczunou)c6tt)'cz4je, 2e podqle stq za kogof tnnego. Czt+lq' 2e nie bedq

koctnnr. JeheLi nie bedq mtett ostqgni4t. Sp6Jn, ujakt sps6bstarates sig znaczgt coi w stuojej rdzinle". Motmjedgngm

,,JA" bgto koienie b6lu matki (...).

Jako nastolatek byl "mtodym gnlewnym-, nale2:4cym dogangu sobie podobnych, mlodych ludzi bez oJc6w, Jedno-czeSnie nadobowiqzkowym prymusem, kt6ry w szkole zdo-

bywal najlepsze oceny, a w domu otaczal opiek4 matkq'ktora uwa2al za ,Swiqt4". Chcac dochowai JeJ wlernoSci'wst4pil do zakonu, gdzle iryl w celibacle ptzez ponad 9 lat'by shrierdzle: DziS patrzg ze ?grozq na ten okres mojegoZgcia Popadt w stan zaawansowurnego alkoholizmu, Jed-nak2e - pocz4tkowo dzieliri Wspolnocle Anonimowych Alko-holikow, a nastqpnie wypracowanympnzez siebie metodom,prezentowanym w niniejszeJ ksiA2ce - odzyskal pelnlq zdro-wia i poSwiqcil siq pomaganlu innym w dochodzeniu dozdrowia i w rozwoJu. DztS Jego metody stosowane s4 na codzien w praktyce psychoterapeutyczneJ.

John Bradshaw w zeszlym roku na Jednym ze swoichseminariow powiedzial: NqiuiAkszgm problemem naszychczas6w sqkrzgudg zadanaane dzieciom. Mrs|mg si.q wresz-cie nauczgt, 2e dzieci zashryt+iq nfl szacunek I powainnie'

Dzieciam cd:ma;wiano i uciq2 dmowin sr4 pranaa do czuciatego, co rzeczgusiicie cz4iq nwwienia tego, co chcq powie-

dzlef, potrzebowanta tggo, czego potrzebt4iq (...). Dziect po_trzebqJq absolutnej, altrutstycznei mito6it,' nate2g ; :i€Tftg$: za to, 2e po prosht sq - j a takiei miloSci nte ziznaternSzybko pjqtern 2ejeaetibede wmagat, beda Ap"iiaiit_ng t bqdq miat dobre ugntkt - zaczne coS znaczgt i z-ostangpokochany. Moje zaclawante bgto niejako oitorg*i;.przez rd,zinq. frg s zalern: " N ie bqdZ tait uczrcio*"A " . lU tX"y-czucie uing bglo na miejscu Strach te2 bgtl"niing.Mtsialem odpowiadae 2qd.ontom autorytetu,laiim bgta diamnie moj a rodzina. A przccie 2 to uttasnie nasza rodzina j e stmiejscerry gdzie zdobgwamg @stawousq wiedzq na timatstos unkdru mtqdzglud.zkictL

- Powr6t do swego wewngtrznego d.omu Jest ksl42k4 po_Swiqcon4 problemowi usuwania skuik6w ari."ie'".:|11f*9r dgz.nyeJ.w wyniku wychowyw."l" ;lt;i;KcyjneJ rodzinie i leczeniu duchowych ."., spoulodorrr"_tty:h niezaspokoJeniem potrzeb iozwolowych. Autor,zalnspirowany dzielami Freuda, Carla C,r"Lrr" Junga,Erlca Berne'a, Miltona Ericksona, Rona Kutza, anice n4il-ler oraz na podstawie osoblstych doSwladczen, doszedl downiosku, 2e wskutek nlezaspokoJenla w dzlectflstwie po_trzeb -rozwojowych, w-naszej psylhice ilcwl skrzy *arii"d.ziecko wewngtrzne, kt6re iat.u*a nasze doroJle Lycte,.

l:a_:l :a"rsamia Je z chorym ego, bed4cym p.r"J*'"y_olegunem naszego cudownego, naturalnego, autentytz_nego JA". To wlaSnie skrz5rwdzone dziecko wewngtizneJestJadrem naszych wszystkich chorych zachowaR, uza_le2nieri, nalogow or€rz powodem nieumleJgtnoSct rozwl4_zywanlawiekszoScl problem6w, z kt6rymt powtnnlsmy siguR91ai, a t5rmczasem w konfrontacJi z nlml bezradnierozkladamy rece, odreagowuJac .,.J, toksyczny *"tydi gniew na sobie lub na otoczeniu.

John Bradshaw demonstruJe bardzo skuteczne techniktpsychoterapeutSrczne. powr6t do slle-go raeusngtrznego domuJest zutartym, a zarazem ollszenrym poradnlkierri. lVi._ocenionA, napisan4 prostym.f qzyktcm kslqzk4 dla ka2degoSwiadomego rodzica, chcilceg<t wla$clwle wesprzei w rozu/o_Ju swoJe dziecko. I*cz przcrlc wsrystktm ad^resowan" j""t

12 Pown6r oo SwEGo WswNInrRzl'rEGo DoMU Ou Wyunwcy

ona do tych wszystkich dorostych, kt6rzy nie radz4 soble

z problemami codziennego Zycta'ki"t, zWas, Drodry Crytelnlcy' w tym momencle 7'apfize'

czy i powie: Jak to? ia soUte nti radze? Przecleiz"'" ' Odpo-

wiedzcie zatem szczerze nazamleszczone w ninteJszlJ ksla2-

ce pytania Indeks6w podejrzen, umo2liwiajace wykrycle -

,r" ptd"t.*ie waszych obecnych zachowan - krzywd dozya-

"vJtt t" po"r"r"giilrrych etapach rozwoJu' Caty problem

plt"g" na,tym, 2e samodzielnie nie potrafimy ant dostrzec

irr..t .ru"r"1 niedo.lrzalo5cl, anl pokterowad nas4rm docho-

dzeniem do zdrowiit I rozwoJem duchowym' Muslmy wtqc

prreae wszystkirn rrSwlatlontii soble lstnienle problemu'

zdai sobie sprawq z wlitsncJ l>ezsllnoScl oraz pYryEotowai

sie do przyJecia wsparcla z' zewrtaLrz - mohe ntm byi ta

wlaSnie kslauZka. t'lasza wlcdza I doSwiadczeria moga do-

pr"-.arie nasJedynte do tego stanu' w ktorym znaJduJemy'"ie

ariS - i ani kroku daleJ' Bez Po{rocy z zeum4trz nle-

or1ili"rny sig z zaklQtego kregu' Czychcemy daleJ udawai

wsr"ctt*iedzqcych i cierpiei, cty moLe lepleJ poszukai po-

mocy, zrewidowai swoJa postawq t ujrzec otaczaj4cy nas

Swiat z inneJ, weselszej perspekt5rwy?

Nie oszuklJmy siq - weJdZmy w kontakt z wlasnyml uczu-

clami. Czy mamy poczucie bezpleczeistwa' cry odczuwamy

radoSi, uinoSi i spokoj, czy teizmo2e ciagle szukamy czegoS'

co nam poprawi nastroJ? Co to takiego - czy Jest to tzecz'

par""i",,rapt ",

pieniadze, stanowisko' czynnoSd' amoZe

trugi czlowiek? Czy lubimy byi dow-artoSciowywanl "z ze-

wnatrz'? Aco znaszym poczuciem wlasneJ wartoSci? Czegg

tak naprawde nam Urai<Z Cry zdajemy sobie sprawg' Jak

wiele zaleLyJedynie od nasze$o my6lenia?

Niewielu z nas nie doznalo duchowych krrywd w okresle

dziecinStwa.'IYlko o tym nie pamigtamy' Zaprzeczamy te-

mu, racJonaliiujemy, - medrkujemy, przybieramy koleJne'

ffi r-J- doroile ttl", kt6t" graJa niedoJrzale' nle w pelni

ir"ygoto*.ne do 2ycia dorosle dzleci' Czywlesz' klmJesteS

ilai<i1est twoJa toisamoSd? Czy nie bedac soba' mo2esz sle

izue 6oUrze? Granie rol Jest Jedn4 z metod unlkania cler-

pienia. Sa teZ inne, o wieie birdzieJ niebezpieczne - uzaleL-

rrlcrrla. ktore staJa siq prryc4fn4 cierptenla, a czasent nilw(.tI r': r ged I I osoby uzalelnloneJ i JeJ nal blizsrych.

A przecle2 moZemy to zmlenii. CzyL nle warto Lyc szczg_Slfwle, tworczo, w prawdziwte partnersktch nvlqzkachz naJblksryml? MoLeWam pomoc w t5rm ninleJsza ksiq2ka.MoLe 1w Tobie k4{e sig samotne, skrrywdzbne dziecko,kt6re pragnie kochai i byi kochanym? A tymczasem, takJak ka2de dziecko, ktoremu nie poSwigca siE nalez5rtegozalnteresowania, swoimt kaprysami zatruwa TWoJe doroslebycle.

Dzieci, mlodzieL i ludzie doroSli coraz czgScteJ staJa sieoliarami alkoholizmu cry narkomanii. NieJeden ,-W""1Oro_dzy Crytelnicy, zna lub ma w krqgu nilbtiZszych kogoSdotknlgtego t4 straszn4 chorob4. Jest to choroba utritvkontaktu z wlasn4 to2samoSci4, uczuciamt, choroba egJ_centryzmu, bezsilnoScl I strachu . Spowdowana krzguda-mi doznangmi w dziecinsttuie i chorym mysleniem, t n

"moZnazmienii!Wychodzenie z tych chorob nie polega na zmlenlaniu

Swlata, w kt6rym ZyJemy,lecz na zmianie naszego sposo_bu mySlenia o nim. Tego problemu nie rozwlqLemy z try_buny sej moweJ : m4d rymt u stawami, zakazaml,,r.i..r.-iI represJaml. Zakazane zawsze bgdzie smakowai naJbar_dzleJ. Zwroimy uwags, 2e mtmo t2 kaLdy ma dostdp doalkoholu, nie kaZdy Jest alkoholikiem. Tak samo doste_pnoSi narkotykow nieJest glown4 przyczp1plagt narko_manii. Glownym powodem Jest chgc szybkieJ l latweJzmlany nastroju. Lecz dlaczego chcemy zmlenlai swoJnastroJ? Czy musimy zmleniai sobie nastroj? Czy tstnleJalnne, konstruktywne sposoby zmlany nastroJu? OtoZ ia-Jest to psychoterapla, ktora prowadzl do zmlany sposo_bu naszego mySlenia i ujrzenia sieblt. sitnrego I otaczaja-cego Swiata z radosneJ perspektywy. I,amlqtaJmy, Ze dlaka2dego uzale2nionego czlowieka problemem jisi nie coS,od czegoJest on uzale2niony,lc<.2 ort sam! Si4d problemnie w dostgpnoSci tego, co rrzirlt.inla, lecz w chgci korzv_stania z tego. A tu wybor rrirle2y tylko I wyl4cznie dozainteresowanego.

1,4 Pown6roo Swrco WEwNgrna{EGo DoMU

Rodzlce potrallq wychowai dzlect tak, aby Je uchronldprzed checia stQganla po narkotykl. Sednem uzale2nteriJestihora, dysfunkc$na rodzina I nleprawldlowe wychoutywa-nle dzlecl; to wyntk nieumteJetnoSci kochanta lub nlez,tozu-mlenia tego. czymJest milo3c. Je5lt chcesz przed tym uchro-nli swoJe dzlecko, stw6rz zdrowa rodzlnq, w kt6reJ panuJa

zdrowe zale2no6ct. Je6ll sam lublsz cyklicznle zmlentad sw6Jnastr6J za pomoc4 czegokolwlek: c4lnnoScl, zachowarl, sy-

tu-acJt, osob, mieJsc, nE(vyt, substancJl ttp., to tkwl w tobleskrrywdzone dziecko wewnQtrzne, kt6re zatruwa twoJe Zy-cie. Dotrz5[ do ntego I zaoplekuJ slq nlm, a doswladczysz cudu.Cudu wyzdrowienta. Pomo2e cl w tym nlnteJsza ksla2ka.

Cezary E. Urbarlskt

Skrzgwdzonemu dzlecku wewnghznemu ffD-JeJ matkL Normy. MojeJ stostrza Barfurzetmo-Jemu bratu Rbhardow t. N asz,e dztect wewne_trzne wiedz4 nqllep IeJ. Jak to bgto I

MoJemu sgnowt Joltttowt t pasierbtcg Bren_dzie. Wgbacztb, prvre4, terzywag, ktire wamwgrzqdzttem.

Podziekowanla

Slle Wy2szeJ, kt6ra obslpuJe mnte blogoslawteristwami I ob_darzalaska.

Ericowl Berne'owl, Robertowt t Mary Gouldtngom, AltceMiller. Ertkowt Ertksonowl, Lawrence'bU Xohlbe-rgowt, Oa_vldowt Elldndowl, Rudolfowt Drerkursowt, Frltzowt perlsowr

!.lgan9wt Ptagetowt, l<ttr1y naucqfli mnte, czymJest rozvt6JlJaldch krzywd doznaJe dztecko wewngtrzne.

Oarlourt Gustavowr Jungowt, Robertowi Bly'owr t Edrth sull-iiold, kt6rzy naucrylt mnle, czymJest cudowne dzlecko.

Wayne'owl Krttsbergowt, Claudil Black, Sharon Wegschet_der-Cruse, Jane Mlddelton-Moz, Rene Fldedrlcksinowt,&an lllsley Clarke, Jonowl I Laurle Welssom, Bobowl Sub_!V'emu, Barry'emu I Janae Welnholdom. Susan Forward,Rory'emu Lernerowl, a pruede wsrystklm pamell L€vln, kt6_tzy znacz4coprzycrplli sle do tego, ta zrozumlalem pnoble_my dztecka wewngtrznego.

pJ"g O.uao$ Fty."bwi, lit6ry okazywal mt mrtoSd w naJ-trudnteJszych chwtlach

hanowt Y., Mike'owl S., Harry'emu Macowl, Bobowi McW.,Fb"*t P., Tommy'emu E}., Wamerowl B. t Lovable.Red.,Sfbtzy Jako pierwsi pokochali moJe slcrrywdzone &teckoFwngtrzne.

18 PowRdrDo SwrCO WEWNFTRZ{EGO DOMU

Pastorowl Mtchaelowt Fallsowl, ktory doprowadzll mnie do

odkrycia cudownych wla$clwoSci moJego dztecka wewnqtrz-

nego. Nasz,e dzlecl wewnqtrzne sA dla nas naJlepsrymlprryJact6lmt.

Johnny'emu Daugherty'owl, George'owt Pletcherowl, Klpo-

wl Floikowt t Patrlckoud Carnesowl - molm naJdro2srymprz5[aclolom, ktorry otocrylt oJcowsk4 optek4 moJe skrryw-

dzone dztecko wewnqtrzne.

NaszeJ Matce Mary, Slostrze Mary Htrbcrta. Vtr$lnll Satlr,

moJeJ cioct Mlllle, Mary Ilell I Nanry, ktore otaczaly macte-

rrynska troskq mego skrzywdzonego chlopczyka.

Slssy Davls, ktora kocha go do dzlS.

Tont Burbartk za redakcJe I nieocenlon4 wprost pomoc

w przygotowanlu ninleJ szeJ kst42lid.

Wspantatym pracownlkom wydawnictwa Bantam.

Wnstonowi I-aszlo I calemu zespolowl Bradshaw Eventsw Denver, a szczeg6lnle Mary l.awrence, dzteki ktorym po-

wstaty Warsztaty Dzlecka Wewnqtrznego.

Karen Fertitta - mojeJ asystentce i przyJact6lce' kt6ra zaJ-

muJe siq moim wewnqtrznym dzlec}iiem w chwilach, gdy

odczuwa ono niepok6J.

Marcowt Bakerowi, BarbarzeWesterman oraz zespolowl Llfe

Plus za lch wsparcle.

Na zakoiczenle, Barbarze Bradshaw, moJeJ slostrze, 7apoSwlgcente I pomoc w przeptsywanlu rqkoplsu, a w s?f,ze-golnoSct zaJeJ wsparcie t beztnteresowna przyJaLi.

Prolog

Wlem, co tak. naprawdq clrctotbgm dostai rnGu:toz.dke. Mole ditecm;"r;,;; mt Eso nie da-..wiem, 2-e to ntemqdr:: "i;;a;

;; Nardzente musrbai mqdre? nzyfzJest iiii6 a"bct: teso, kt6reprzgszlo na Swtat dowrw iii-aoUxo stqd., orazdzlecka wsp6lcresnqo. W tobi f we mne. Czeka-Jqcego u wr6t no"ryih ""n

ii "rraowne zdarzcnfe.

RoepRT Fur.cHuuGdy przechadzalem ste wSr6d uczestntk6w molch war_sztatow, uderzvto mnle tch _il;;;;:ir. **.rnlala setkaludzl, pracuJ4cych y g,rpr"h lt""4ry"h szeSi do oSm1uos6b. Ka2da gru pa staniwita ;;;;Jl

"a calosi; Je.1 czlon_kowte siedztett bltsko I szeptalt Jo.","b,;. pyl to drugt dzlenwarsztatu _ zadzterzgngty'srq 1uZ ;;;*. wtgzt przyJa2nlI vytworzylo sis poczu:l*"p_6]""ti. a p-*,e2 er ludzte naPT"ttk" byh sobte zupehle obcv.Podszedlem do tedneJ z grun. i.] czlonkowte z naplgclemsluchafi srwowtosego

yzW"i, ".;rili1*So ltst naptsanypruez Jego dziecko wewngtrzn" io1.io i"",

DrqtTatol

,"?.T*:i: #gru: te dztec, J ak ba r dz-o mnie stazs Lrcdzt-zqimou:ates*ilf^nf;Xf;?:lr;rffi;"yr|.:;nre

swecatmtwteiejcias*rr"g;;,rifri:elmttosctbardzieJ,

PowRdIDO SWEGO WEWNITRZNEGO DOMU PRoLoG

nti potraftemtn wgrazin. fobgS chfr czasempobatutt slg

ze tnnq Lub zabrat na meczJutbolowg. Gdgby{ chfr raz

powiedziaL ?n mnie kcr;hrrsz. Pragnqtern" bgd sk o mnle

trosz.czgt...

?:.lr;:qill oczy dlorimt. Stedzaca obok kobieta w Srednim

wieku zaczgla czule $adzli go po $owle; mlods4y mqLczy'

zna uJal go za reke. KtoS tnny spytal, cry chce' by go

prrytulii; siwowlosy pan sldn4l potakuJ4co glow4.

Czlonkowie tnneJ grupy stedztell na podlodze, obeJmuJac

slg ramlonaml. Elegancka panl po sledemdzlesl4tce czytala

swoJ ltst:

Matko!Bgta5 zb g t zoJ 7ta dziataLno E cig cttary totg w nq N ig dg nie

znota"tcts czasu, bg potu iedzlee, 2e mnie kochnsz' PoStuiQ-

catas mtutuagg tyko w6wcz-as, gdg bglamclaratub gdg

gralam na Jortepiattie - co bgto powdem tusoJeJ dumg'-Pozwalata.S mijedgnte natakie uczrrcIa" ktore ty akcepto'

walcri. Liczgtam sie taLko utedg, gdg spetnlalam huoJe

clczekiwanto- Nrgdg nle kochstas mnie takleJ,JakqbgtarnCzulam sle taka samotta-..

Glos JeJ zalamal slg, zac4la plakai. Mur ochronny, tro-

skltwle-plelqgnowany przez sledem&iesiat lat' rozmywalSrtzy. JakaS nastolatka objelaja. Mlody czlowlek pochwalllJa

za odwage I powiedzial, ircplacz, pr4;rnosl ulgc.Podszedlem do koleJneJ grupy. lYzydztestoplgcioletnt nte-

wi d omy mgizcry zna crytal I ist naplsany bral lem :

Ntenawldztlem was, ponietuaL wstgdzili$cie ste mnle'

Ktedg przgimowaliScie goScL zamgkaliScie mnle w gara-

Zu. N g ag nie dostauatem doii6 Jedzcnta. Bglem takt gld-

nu. Wiedztolem, 2e mnle nienawidztcte, boJestemdlowas

"ielor.^. Smialr5cre sr4 i kprli.Scle zc mnie, gdg upad+em"

Teraz Ja muslatem rus4yi do dziela. W molm wlasnym

skrzywdzonym dziecku czulem osad gnlewu, chctalo ml ste

plakai z wScleklo$cl I obunenta. Smutek I osamohrlenledzieciristwa prirytlaczalyr mnle. C"y f.f.Aytolwtek uda stenam ukoii ten przeogtomny ijll?Pod koniec dnla nastroJ stg zmtentt.-Zapanowaly spokoJI radoSi. Ludzte ustedll ,a"i^, niettOrry trrvrnji;; ;rqce. Podczas korlcou4rch iwtczen wtekszoSe

"[;;;;;_la. Jeden po dr"gT-uczestnicy AziitowaU ;i;;;;"w odnaleztenlu lch skrzywdzon"go -rf."U ;;;;;;;.Prezes banku. kt6ry na pocz4tkri mtar wyrahneopory, po_l:legztat, 2e plakal po ruz plerwszJr od czterdztestu lat.W dziectnshvie bity prz.ez oj"^ rilr.zegolnym okruclen_stwem, -poprzysr4gl ppr.: zi nJSdV w Zyciu rrt. p";;ii;;skrrywdzti anl tejnre bedzre of<izirwaf suych d;. i;;;m6wit o tym, Jak nauczyl sre oL;e iosti--tlrqrt;;;yntT s.a1olego chlopca. TwarzJego wypogodzrt.

"re ij.R_by odmlodnlal.

Na poczatlu w11s-ztatgy poprosfiem uczestnik6w, byzrzucllt swoJe maski t odslonj['ste. powtedztalem, Z. J;ilbqda ukrywalt w sobie skrzywdzon.-ari."f.o wewngtrzne, to?hJ. tm-ono zVcte

1an-a$aml zlego humoru, plrr"r.if._niem, problemaml mal2e.n:klmt, naiogaml, toksycznym ro_dztcielstwem oraz naplq$rmt, ntszJzacyml stosunkamizlud2mt.

, PoT."ry|em chyba_bolesny temat, gdyZ naprawdq wztgltto sobte do serca. patrz4c na tch.riSmtectr,ret" i^r"rr!,czulem zadowolenie lwdztgznoSi. WarsztaLy teodbyty slgw 1983 roku. przez nastgpne lata uzdrawtaJ4ca moc dzte_cka. wewnqtrznego fascynowal. -rrf"

"or* bardzleJ.W pracy nad dzieclirtim wewnqtrz.ry- a.1a stg fipOZnietrzy zagadnienia: tempo zmran zachoidzqcych w czrowreku,

SteUll owych przemian oraz moc i zdolnoSct tworcze, bedacewyniklem uleczenia ran z przeszloSci.Nad moim dziecklem wiwnetrznym z.acz4lempracowai

dwana6cte lat temu, ghoi byla to ri".J forma ilyta;;odbywaneJ wspolnie 3litloya p""1."t Li. JuZ to prz5mios_lo zauwalalne efekt5r. podczas pi..*"r.g, kontaktu zetwym <lzleektem weyvnetanym plclenct &esto ,""go*"tibardzo sttrrte. Ntekt6rzy

"rf""fr.f jililo*rrr". p6ZnieJ m6_

fl

22 POWR T DO SWEGO WEWNETRZNE(;() DOMI'J

wlll na przyklad: .Cale 2ycte czekalem, by kto6 mnte od-na-

lazl', io jest Jak powr6t do domu", -Odkad odzyskalem

swoJe dzlecko wewnqtrzne, moJe 2ycte slg zmlentlo'.Zachgcony pterwsryml sukcesaml opracowalem program

warsztat6w, pomagaJacych ludzlom odnaleZi t utulli lch

dzlecko wewnqtrzne. W miare uplywu czasu, dztql'il nle-

ustannym rozmoufom z uczestnlkaml warsztat6w, mogllem

udoskonalli program. Jest to dzlelo moJego Lycla.Celem warsztat6wJest pomoc w pozbyclu sle bolu okresu

dzteclistwa - b6lu wywolanego porzuceniem, nadu2yclamlwladry rodztclelskleJ, lekcewa2enlem potrzeb rozwoJowych

okresu dzleciristwa oraz powtklanlaml wynikaJacymt z dys-

funkcJi' rodztny.Podczas warsztat6w wlgkszo6i czasu poSwtqcallSmy lcwe-

stil lekcew ahenlapotrzeb rozwoJowych dziecirlstwa' Jest to

zarazem$l6wny w4tek ntnleJszeJ ksl4Zkl. Z motch doSwtad-

czef, wynlka, Le polohenle naclsku na aspekt roa;oJu JestnaJbardzieJ efektywna metoda leczenla urazow emocJonal-

nyctt. Sadie, 2e tylko program molch warsztatow koncen-

truJe sig na leczenlu pos?nzegllnych etap6w rozwoJu czlo-

wleka.Podczas warsztat6w omawlam potrzeby naturalne dla

okresu dzleclnstwa. Je3ll nle zostana one zaspokoJone'wkraczamy w dorosloSi ze skrrywdzonym dzlecklem we-

wnqtrznym. Gdyby byty zaspokoJone, nte stallbySmy slq

.dorostymt dzieiml".Po omowientu potrzeb na poszczeg6lnych etapach ro No-

Ju, uczestnicy dzlela siq na grupy. l{aLdy po kolel staJe stq

centrum zalnteresowanta tnnych, slucha aflrmacJl, kt6re

mu byty potrzebne w nlemowlgchvle, wczesnym &tecln-

shvle, w wleku przedszkolnym, szkolnym I p62nleJ.W zale2noSct od potrzeb daneJ osoby, czlonkowle grupy

glaszcz4, wspomagaj4 I uznaJ4 autentycznoSd clerpteri do-

znanych w dziectrishvle. ZnaJduJ4c pohrrlerdzente, 2e fak-

tycznle potrzeby tch dzleclnstwa nle zostaty zaspokoJone'

uczestnlcy grupy zwykle placz4 -Jednl rzewnle, lnnl roz-

pa<'zlfwle. 7-astarzaty, z-akrzepty Zal z.aczyna taJai. pod ko_nlec warsztatu 2al ten wyzwala siq wJakims stopniu u ka2_dego. 7-aleiry to od tego, naJaklm etapie procesu dochodze_nla do zdrowla znaJduJe stg dana osoba. NiektorryJuLprzedwarsztataml poSwigctli wlele prary temu zagadnienlu.

Pod koniec sesJl zalecam medytacJq, majac4 na celuutulenle wewngtrznego dzlecka. Gdy uczestnicy uychodz4,zachgcam ich, by codzlennle poSwiqcali trochg czasu nadialog ze swoim wewngtrznym dzieckiem.

Odnalezione I otoczone oplek4, cudowne, naturalnedzlecko wewngtrzne wyzwala w ludzlach tworcz4 energie.Scalone z nami - staJe stg Zrodlem odnowy t witalnoSci. CarlGustav Jun g nazyw al naturalne dzlecko,cudownym dzlec-kiem'- naszyrn wrodzonym potcncJalern badawczym, bu-dAca naboZny lgk tworczq lstotq.

Warsztaty uhvierdzily mnle w przckonanltt, Le pracazwewngtrznym dztecldem prowadzl do naJszybszych t naJ_bardzieJ efektywnych przemlan w ludzlach. Teir pr"*i"natychmiastowy wynik nadal mnie zadziwia.

Taaxycz,al scept5rcznie odnoszg sie do wszelkiego typusqybkich efektow, lecz w tym prrypadku odnoszgwiaZinte,2e terapla rozpoczyna proces trwaleJ przemiany. piszAc domnie w rok lub dwa po tym doSwtadczeniu, wlelu uczestni-k6w hyierdzl, Le zmlenilo ono ich 2,ycie. Jestem im wdzigcz-ny, aczkolwiek czuJe teZ pewne zaklopotanie. Naprawde niewledzialem, dlaczego terapia ma tak wielki wptfv na Jed-nych, a tylko nieznaczny na innych pacjent6w. ?.aczqlemezukai wytlumaczenia.

NaJpterw zapoznalem siq z pracami Erica Berne'a, ge-nlalnego tworcy metody i autora analizg transakcgjiej(ftansacfional Analgsis). Jego teoria kladzte nacts-li na.ego dziecka- - to spontanlczne, naturalne dzlecko, Ja-klm kiedyS bylismy wszyscy. Analiza transakcyJrr" o-pt-auJe r6wnieL przyczyny, ktore sprawiaJa, 2e naturalnedztecko wczeSnie przystosowuJe sig do presJi 2ycia w ro-dztnte.

Natu ralne, cudowne dzlecko mowi przez ciebie wtedy, gdylpotykaJqc starego prfiaciela, SmieJesz sig serdecznil, g<ly

PRoLoG

i

j l

I

til

ill

ilt1l1ri

irl li l: t lI

iliil

iIi ' l rrli

' DysfunkcJa - nleprawldlowe dztalante, zaburzenle (prz-yp' tlum')'

24 Pown6roO SwEGO WTwNETRZNEGO DOMU

JesteS tw6rcry t spontanlczny, gdy zachwycasz sig ptqknymwldokiem.

Dziecko przystosowane, skrzywdzone, dochodzt do glosuwtedy, gdy nie decyduJesz slq przeJSi przez Jezdnla prryczerwonyrn Swietle, choi naJwyraZnieJ sygnallzacJa sle za-clela, lub gdy przeblegaszJezdnie na czerwonym Swletle, bontc nteJedzle I nlkt tego nle wldzt. Inne zachowanla zranlo-nego dziecka to mtqdzy lnnlrml nleopanowane napady zlegohumom, nadmierna uprzeJmoSi I posluszeristwo, mowie-nte dziecinnym glostklem, manlpulowanle ludZml oraz d4-sy. W Ftozdzlale 1. szeroko omawlam zagadnienle wptywuskrz5nvdzonego dziecka na dorosle {cle.

Chocia2 przez wlele lat posluglwalem sle anallzq trans-akc$n4Jako gl6wn4 metoda terapeutyczn4, podczas pracynigdy nie koncentrowalem slq na poszczeg6lnych etapachrozwoJowych dziecka wewngtrznego, dzlekl ktorym mo2e slgono przystosowywai I przetrwai. TerazJestem przekonany,2e brak szczegolowego opracowania etapow rozwoJowych

Jest slab4 strona tcrapll stosuJ4cych anallzg transakc$n4.Rozw6J moZe ulec zahamowanlu na ka2dym etaple. Bedacdorostymi, czesto zachowuJemy slgJak dzleci; cofamy sie dozachowan typowych dla oseska;Jak przedszkolak wter4lmyw maglczne sztuczkl; d4samy slg t wycofuJemy, Jak pter-wszoklaslsta, ktory przegralw gnze. Wsrystkte te dzleclnnezachowanla s4 wyniklem zahamowanla rozwoJu dzlecka.NinieJsza ksta2ka powinna pomoc odryskai, czyll odnaleli(ang. recLairr|, skrzywdzone dziecko na kaidgm etaple roz-u:oju - takie Jest JeJ glowne zamierzenie.

W po2nieJszym okresie wielkt wptyw na moJa prace wy-warl hipnoterapeuta Milton Erickson. UwaLal, 2e kaLdyczlowiek nosi w sobie wlasn4 niepowtarzaln4 mape Swtata,wewnqtrzny, nieSwladomy system przekonari, bgd4cy ro-dzaJem hipnotycznego transu. PosluguJ4c sie hlpnoz4Ericksona, poznalem naturalne sposoby l1czenla slq z pa-cJentem, gdy byl on Ju2 wprowadzony w trans, l st osowalemtq metode w celu wyvolania przemlan. Dopokl Jcdnak nler.aczqlem pracy z wewnetrznym dziecklem, trle (lostrzega-lem,2e to wlaSnle ono formuJe rdzeli systettttt llrzckonafi.

PRoloc

Dzlekl cofnlqciu siq w czasle, do stanu dztecka wewnetn-nego, mo2llwe Jest dokonanle fu zpoirednleJ t szgbkleJ urlrla-ny rdzenla przekonai.

Dzteki pracom terapeuty Rona Kurtza tnoJe zrozumlenledynamild pracy z dzlecldem wewngtrzn5rm uleglo dalszemupoglqblentu. Metoda Kurtza - ziuana terapl4 haikomt -odnosl stg bezpoSrednlo do materlalu rdzenla lang. coremoteria}. To rdzeri okreSla, Jak zorga nlzouare Jest naszew e w ng trzne do S wiad.c ze n le. Zloilony z naJw v.e$nteJ szychodczui, przekonari I wsJromnleri, uksztattowal slq w odpo-wiedzi na naciski okrcsu naszego dzieciristwa. Jest nlelo-glczny i prymitywny, bo tylko w ten spos6b magilczne, bez-bronne, potrzebuJace I pozbawlone ograniczeri dzleckomoglo wJlpracowai stratefllq przetrwanta.

Po uksztaltowanlu materlal rdzenla staJe stq flltrem dlawszelkich nowych do5wladczefi. To wyJaSnla, dlaczego nte-kt6rzy ludzie nleodmlennle wybleraJa ten sam typ nlszcz4-cych nfiry,kow: dlaczego dla nlektorych 2ycte Jest pasmempowtarzaJacych siq nieszczqSd I krzywd oraz dlaczego takwielu z nas nie potralt ucryt slq na wlasnych bledach.

Ow4 sklonnoSi do powtarzanla przeszloScl Freud nazlotalprzAmusem powtarzanln- Znana wspolczesna terapeutkaAlice Miller r;,azynua to lqlkq absurdu Mobna to uryJaSnlina podstawie dzialania mechanlzmu, za pomoc4 kt6regomaterial rdzenia wptywa na nasze doSwiadczente. To tak,Jakby sle nosilo przeclwsloneczne okulary: bez wzglgdu nanatg2enle, Swlatlo slonca flltrowaneJestw taki sam spos6b.JeSll okulary s4 zlelone, Swtat wydaJe slg tak2e ztelony. JeSltbr4zowe - nie widai wyraZnteJasnych kolor6w.

Jest zatem oczJrwiste, 2e JeSlt pragniemy sle zmlent6,muslmy zmienid materlal rdzenia. Skoro wla6nle dzleckowewn gtrzne pierwsze uporz4dkowalo nasze do3wladczenle,to nawlazanle z nlm kontaktuJest drog4 do natychmlasto-weJ zmlany materialu rdzenla.

Praca z dzieckiem wewngtrzn5rm, r62rri4ca sle calkowlcteod uprzednlo stosowanych metod, Jest nowym, waZnymnarzedzlem terapeutycznym. Jako pterwszy Freud zrozu-mfal, 2e nerwice lzaburzenla osobowo5cl sa rezultatem nle

POwndrpo SWEGO WEwNETRZNIE@ DoMU

rozurl4zarrych konfllkt6w okresu dztechistwa, ktore po$rra-caJ4 w cl4glu naszego 2:ycla. Freud pr6bowal uleczye skrryw-dzone dzlecko pv.ez wytwonenle bezpleczneJ atmosfery,kt6ra pozwolilaby mu uJawnid sle I zasygnaltzowai terapeu-cle swe nle zaspokoJone potrzeby. Terapeuta odgrywalbyw6wczas rodzlclelsk4 rolq wobec skrzJnvdzonego &tecka,dzlekl czemu mo$oby ono rozuiqzat swoJe problemy t zo-stai uleczone.

Metoda Freuda byla dla pacJenta bardzo czasochlonnaI kosztowna, ponadto czqsto doprowadzala do uzale2nlenla.Pewna pacJentka przyszla do mnle po dzlestqclu latachpsychoanallzy.Podczas pracy ze mn4 rownleZ kontaktowalaslg dwa lub trry razy w tygodnfu ze swolm psychoanaltty-ktem, proszac go o r3d9 w naJblahszych sprawach. Stal sleon dobrym oJcem dla JeJ wewnqtrznego dztecka, lecz nlepotraftl J eJ pom6c. U zaleLnlla slq od ntego. Skuteczna pom(rcpozwolllabyJeJ odwolad sle do wlasnych, dorostych stl t wy-korrystaiJe do oplekl nad swolm dzlecktem wewnqtrznym.

W ninleJszeJ kst42rce przedstawle nolly sposob nawlqza-nla kontaktu z dzlecldem wewnqtrzn5rm, odnalezlenla go,odzyskanta (ang. recloimlr./ I otoczenla oplek4. JeSlt pra-gnlecle do6wtadcryi przemlany, muslcle wykonat zadanqprace. DecgzJa oJQ wykononiu musi mstai p$eta przezdorostq czqSt wasz.eJ osobowoSct JeSlt nawet znaJduJectesiq w dzleclnshrle, wasza doroslaJaZri nadal bedzle doklad-nle wledzlei, gdzleJesteScle I co robicie. Wasze wewnqtrznedzlecko bedzle doSwladczalo wsrystktego tak, Jak doSwtad-czallScte tego w dzteclf,shvle,l@z tym razem obecna bedztewasza dorosla JaZi, kt6ra ochronl wasze dziecko t u&teltmu wsparcla podczas pracy nadJego wa2n5rml, dotychczasnle r oz$iqzanyml problemami.

Ksla2ka sklada siq z czterech cze6cl. W plerwszeJ Jestmowa o tym, wJald spos6b twoJe cudowne dzlecko stracllosw4 cudownoSi lJak doznane w dzleclrishvle qpty-waJ4 na twoJe obecne Zrycle.

W drugleJ czq6ct om6wione zostanA poszczeg6lne etadlarozwoJowe dziechistwa, z uwzglgdnlenlem spccyflcznych

PRoLoG

potrzeb, ktorych zaspokoJenteJest nlezbedne dla zdrowegorozwoJu. llahdy rozdzlal zawlera anldete ulahrlaJ4c4 okre-Slenle, czy potrzeby waszego wewnqtrznego dztecka w po-szczeg6lnych stadlach roaloJu zostafr zaspokoJone.Nastqpnle przedstawle wanr dwlczenla, stosowane przezemnle podczzLs warsztat6w. Pomog4 wam one odzyskaidztecko wewnqtrzne na dowolnym etapte rozwoJu.

W czeScl trzecleJ przedstawllem iwlczenla korekcyJne ma-Jace pomoc waszemu dztecku rozwlnai ste i rozlrwttn4i;naucz4 was skutecznych metod sklonlenla tnnych doro-slych do zaspokaJanta potrzeb waszego dztecka wewnqtrz-nego oraz pomogA zbudowai wok6l niego barlery ochronnew trakcte tworzenlawzaJemneJ bllskoScl. Dowlecle slq, wJa-lcl spos6b wg sarntmo2ecle stad slq oplekurlczyml rodzlca-mt, kt6rych brakowalo wam w dzleclishrle. Naucrywsrystg,Jak samemu otoczyd slq rodzlctelskq oplekq, zaprzesta-nlecle pr6b rozwt4zywanla problem6w przeszloScl pnzezwyznaczanle roll rodzlclelskleJ tnnym ludzlom.

W czwarteJ czeScl przedstawllem, Jak wylanta sle cudow-ne dzlecko po naprawlenlu Jego kr4gwd. Poznacle metodydocteranla do ntego I przekonacle slq, Jaka tw6rcr4 | prze-obra2aJ4c4 energlq wnosl ono w wasze i:ycle. Cudownedztecko Jest t4 czeScta was, kt6ra naJbardzteJ przSpomtnaStw6rce. Mo2e doprowadzti do bezpoSredniego kontaktuz was?at nlepowtanzalna JaZr:le I z Boglem, Jalckolwtek Gorozumlecle. Jest to naJglqbsz.aforma uzdrawlanla, o kt6reJm6wla wielcy nauczyclele wszystkich wyznafl.

JednoczeSnle opowlem wam o soble. Kledy dwana6cle lattemu rozpoczynalem teraplq, w og6le nte wyobra2alem so-ble zakresu zmlan w molm sposoble my5lenla I zachowa-nlu, kt6re byty rezultatem odryskanla dzleckawewnqtrzne-go. Przedtem nle przywlazywalem zbytnleJ wagt dowptywu,

Jakt mlalo moJe dzteclristwo na moJe dorosle tycle, czuJacrle nlejako zmuszony do ldealizowanla I ochrony rodztc6w,a, w sz.czeg6lnoScl matkl. Czesto mowllem soble, tak JakwlekszoSi dzleci: .Gdy dorosne I sie usamodzlelnlg, wsry-rtko ulo2ry slq pomySlnle". Wraz z uptywem lat zacz4lentdawad soble sprawg, 2e slq nleuktada- byto wrecz cor.rr.

li

iI

1lI

Pown6r oo SwEGo WrwruErnzruEco DoMU

gorzeJ. Jeszcze wyra:ZnieJ dostrzegalem to u lnnych czlon-k6w rodztny nD u siebte. W dzlesiqi lat po tym, Jak upora-lem slg z moim alkohollzmem, shrlerdzilem, 2e nadal z.acho-wuJq stg kompulsywnie t kieruJ4 mn4 popqdy.

Pewnego deszczowego wtorkowego popoludnla doswlad-czylem czegoS, co Alice Miller napisala o swolm wewngtrz-nym dziecku: Nie mrytam zmusii st1 do porzucenln dzle-cka. . . P@j qtam decg zJ g, ktora mtola gtgboko dmlentt moJ eZgcle: pozwolilam. bg mnie prowqdzito. Tego dnia postano-wilem odzyskai 1otoczyt optek4 moJe wewngtrzne dzlecko.Stwierdzilem, 2eJest Smiertelnie przerarhone. Z poczqtku nieufalo mi I nie chcialo za mnA poda2ai. Tllko dztgkl wytrwa-tym pr6bom nawi4zania z nim dlalogu l zapewnlenlom, 2ego nigdy nie opuszczg, zacz4lem zdobywai Jego zaufanle.W ninieJszeJ ksiq2ce optsr{e etapy podroLy, dzteld ktorejstalem slq stra2nlklenr I orqdownlldem mego wewngtrznegodzlecka. PodroZ ta odmlenlla moJe Lycle.

PrzypowieSi

Podw6Jna tragedla Rudy'ego Revolvlna(Na podstawie opowiadanla Dztwne 2tlcte lutanaOsoktna

P.D. Usplensklego)

Zycie Rudy'ego Revolvlna bylo bolesne I traglczne. Umarlz poczuciem braku spelnlenla t traffl do Iftainy CiemnoSct.Wladca CiemnoSct, wtdzac, ze RudyJest doroslym dzleckiem,pomySlal, 12rl:roi,n poglEbii clemno5d, daJac Rudy'emu szanse,by powtomieprzeiryl swe fcie. Jak ste zapewne domySlacte,Wadca CiemnoScl zaJmowal slq podtr4fmywaniem I po$gbta-nlem ciemnoSci. Powtedztal Rudy'emu, 2e nie w4tpt, 12 tenpopebxi doklndnie talele same btSg po raz drugt i prz,e2gJedokladnie tg sam4 tragedk, o pprz-edttlrt Dal Rudy'emutydzien, by mo$ sig namySlii nad propozycJa.

Rudy mySlal t mySlal. Bylo oc4;wtste, 2eWladca Clemno-Sci zastawil nan pulapkq. Nlew4tpliwie popelnl te sameblqdy, bo bedzie pozbawiony pamtgct o tym, co przeszedlw poprzednim Zyciu. Bez taldeJ pamlqct nle moZna untkn4ibled6w.

Kledy zJawil sig wreszcie przed Wladca, odrzucil propozy-cJe. Wladca CiemnoScl, znaJ4cy sekret skrzywdzonego dzie-cka ueungtrznego, nie znlechqctl sle odmow4. Powtedztal,tn, w przeciwiefishrie do obowtazuj4cych zasad, Rudy Lre-dzle mogl zachowai pamlqi dawnego irycta. Wtedztal Lenawet wowczas Rudy i tak popelni dokladnle te same blgcly,u Jego izycle zn6w bedzie pelne cierpienia.

POwn6r oo SwEGo WEWNETRZNEGo Dovu

Rudy za6mlal stq w duchu. ,Swletnle - pomySlal - to terazsoble doptero pofig'. Nle znal bowtem seketuskrzgutdzonego dztecka wewngbzn4o.

Chod wlec m6gl dokladnte prza*ldzted wszystkte nte-szczgScla, kt6re spotlraly go w poprzednlm tyctu, Jednakt tym r€yzem prz&yl takle samo bolesne I traglczne tyde.Wladca ClemnoSct doplal snregol

Cze36 |

PROBLEMSITRZruIDZONEGO

DZIDCITAwEurNvfRjzNEGO

Wtedzn oiwlecila z,opomnlone komnaty nveztryodomu nlemowl4cla. Wtedzlatem J u2, dlaczego mry -

bm w domu czrrc teslertote za domem.

G. K. CHrsrBmon

1 ' ;t ,

[Iprowadzenie

Buckmlnster F\rller, Jeden z naJbardzleJ tw6rczych ludztnaszych czas6w, lubtl cytowai poemat Chrlstophera Mor-leya o dzleclristwte:

NdwQkszg znanA rymoLzkt6rego wyroSttJu2 wszAscg rycLto poeSa wrdz.ona, ntewgslowlono.,gdg mlolo sig tglko cztery latn

Takmlodg, bg bge cz,eSclqwlellcteg o, ett qcego serca N ahtg,prausdzitugm towarzg szem ptaku zusierzgla. t drzzwa,I tnk nleSwtadomgm sleble,Jak pszrcz.ob..

A J ednak obdarznngm tak atdowngmt umleJqtrw$cian$bg co dnto. sdDcrrz.ai nowe rQe,przeptniongm rado$ci6 badaczem wszg stklego,pozbau:Iongm Qku i skrytodct

W hugch nleanecongch prreJrzgsfuch ocz,achnie ma SwlodomoSci anlznskezcnlsakceph4Jesz dztwne ngadkl 2gcln,a tusa nleztugklo. Boskoii rwdal trua-.,

A Zycte, a wszystkiemunad$e rym,moic uqnlz czasemlz cleble pet4.LezbgQ dni" owrahltutg elfie &&Mg sambyteS PezJql

Pown6roo SwEGo WgwNETRzNEco DoMIJ

Co stq stalo z cudownym pocz4tkiem, gdy wsz.yscy samlbyllSmy poezJ4? Jak to Jest mo2llwe , Le wraiAlw,e el$ staJaslg mordercaml, narkomanaml, przestqpcaml, zboczericl-ml, okrutnymi dyktatoraml, moralnie zdegenerowanyml

-politykami? W Jakt spos6b stph sle "chodzaca krzywda.?Widzlmy tch wok6l siebie: smutnych, przertLonych, wAtpta-cych, zmarhvionych, przVgneblonych, pelnych nle wyrain-neJ tqsknoty. Z pewnoScl4 utrata wrodzonego potencJahrJest naJwigksz4 tragedtq, Jaka mo2e nas wsrystkich spotka6.

Im wtqceJ wlemy o tym, Jak doszlo do zmarnowanla nle-okielznaneJ cudownoSci t tw6rczeJ zdolnoscl, tynr wtqceJpotraflmy znale26, sposobow tch odzyskanla. Mo2e trda stisprawii, by naszych dziecl nie spotkal ten s:rrrr los.

Rozdzlal I

I w JAKr sPosOB sI(RZrrrDzoNEDZIE'CKO WEtrINETRZNE

ZATRTIWA TWOJE DOROST,Ettctp

Osoba owladnieta dawngmi cierpieniami mbwt nte-

sktadnie, dziata nieskuteczni.e, ru'e umie poradzlt

sobie z trudnq sgtuacJq oraz daSuindcza potuor-

ngch cierpien, nie mqiqcgchnic wsp6lnego z chwil4

obecnqHanwYJecKlrs

To nie do wiary, 2e moglem bye aLtak dzieclnnyl Mialem

4O lat, a zloScilem sig I wrzeszczalem tak, 2e wszyscy -

Lona, pasierbowie i syn - byll ptzeraizenL Potem wskoczy-

lem do samochodu i odJechalem' Teraz sledzq samotny

w motelu. WlaSnle miJa polowa naszych wakacjt' ktore

spqdzamy na Padre Island. CzuJe sle opuszczony iJest ml

wstyd.U-sitowalem odtworryc bieg wydarzen, kt6re doprowadzity

<lo mego odeJScia - i niczego nie rozumialem' Czulem siQ

komplItnte "-kolo*atty.

To bylo Jak przebudzenie ze zlego

rnu. Tak pragn4lem, by moJe irycle rodzlnne bylo cleple'

lrlne mlloSci iserdecznoScl. Lecz po re trzecl podczas tych

36 Pown6roo SwEGo WswNETRzNEco DoMU

wakacJi zareagowalem w ten sam sposob. EmocJonalnleuciekalemJuZ przedtem, lecz ntgdy nie odchodzllem w sen-sie flzycznym.

To bylo tak, Jakbym znaJazl slg w zmlentonSrm stanleSwladomoSci. O Bo2e, JakzeJa sleble nienawldzlleml Co steze mlr4dzleJe?

TA.arzenle to mialo mieJsce w 1976 roku, w rok po Smlerclmojego oJca. Od tamtego czasu poznalem przycryny cykll-cznych wybuchow zlo6cl t u4ycoffwania sig. Do naJwa'2nteJ-szego wniosku doszedlem podczas ucleczld na Padre Island.Kiedy pelen wstydu siedzlalem w ngdznym pokoJu motelo-wym, zaczgly mi stawai przed oczami Zywe wspornnlenlaz moJego dzieciristwa. Prz5pomnlala mi sig pewna Gwtazd-ka, gdy mlalem t I lat. LeLalemw ciemnyrn pokr{u, z koldranacl4gnieta na glowe, I nie chcialem rozrrrirwlac z oJcem.Wr6cit polno do domu I byl tr<rchq wstirwlony. Chclalemukarai go za to, 2e zmarnowa I n : r lr r swl qta llolego Narodze-nia. Nie potrafilem slowanrl wyrirzl<i gnlt:wu, poniewa2uczo-no mnie, ize to grze<'h srrrlt.rtt.lny, zwlaszcza w stosunku dowlasnych rodzlc6w. Z, rrplywem lat gniew z2,eral m4 duszeJak rdza. f ak Jak zwlitrtg w klatce, byl wyglodnialy I wSciek-ly. Przewlti.nle. clz.lqkl rnoJeJ czuJnoScl, udawalo ml slq nadnlm panowac. Ilylem sympatycznym facetem. Bylem naJ-milszym tattrslt.rn na Swiecle aiz do cz,asu, gdy dlu2eJ Ju2 nlemoglem go p<lwstrz5;mai. W6wczas stawalem sle IwanemGroZnym.

PoJalem wreszcle, 2e te wakac5rJne humory byty spontani-cznq regresJq u czasie. WSclekaJ4c siq na rodzlnq i karzacJa ucieczk4, cofalem siq do okresu dzieciristwa, kledy topotykalem swoj gniew, wyrahaJ4c go w Jedyny spos6b, w Jakidzlecko moglo to uczynii- przezrycofanie sle. Obecnte,Ju2Jako dorosly czlowiek, wykoriczony atakami emocJonalnychI flry czny ch wycofywan, czulem slg J ak osamotni ony, glAbo-ko zawstydzony maly chlopak - dokladnte tak,.lak w dzte-cinstwie.

Teraz zrozumlalem, 2e JeSlt rozw6J dziecka zost;rJe zaha-mowany, a uczucia - zutlaszcza gnlewu I urazy - siq tlrrmlo-ne, to w osoble takieJ, gdy Jest JuZ doroslir. nu<lal tkwl

\\' l,\r.r Sl\)sdB SKRzYwDzoNE DzlEcKo WEwNETRzNti..' 3i

gnl('wne, skrzywdzone dzlecko. To dzlecko wywlera uJemnywplyw na JeJ zachowanie.

Na plerwszy rzut oka wydaJe s19 absurdem, 2e w dorostymclele nadal tlcwl male dztecko. AJednakJestem o tym prze-konany. lJwahan, Le zariedbywane, krzywd?nne w pnze-szloScl dziecko Jest glownym powodem ludzkieJ ntedoli.Dopokl nie odzyskamy go t nte otocrymy troskltw4 oplek4,be&ie wcl4z dawalo zrraco soble iwywieralo uJemnywptywna nasze irycte.

Uwielbiam mnemotechnlkq, poslu2e sie wiec nla' opisu-

Jac, Jak skr4;wdzone dziecko wewnqtrzne uJemnie \ tptywa

na irycle doroslego czlowleka, araczeJ zatruwa (ang. conta-minate) Je. Ka2dapierwsza lltera slowa contamlnate oznaczaspecyflczny sposob, w Jakl wewnqtrzne dziecko sabotuJenasze dorosle Lycle. Pod kortlec rozdzlalu zamleScllem an-kietq, ktora pomo2e wam ttkreslltr. Jark glqboktch krzywddoznalo wasze dziecko wewtrqtrznt'.

C o-Dependence

O lfender Behauiars

N arcrlssistic Disorders

T rustlssues

A cting out- Acting inBehauiors

M agicalBelieues

I ntimacg DgsJunctions

T lrought Disorders

J rrrp(tness, apathg,dlpresslon

Wspoluzale2nlenle

Zachowania przestqpcze

Narcyzm

NleufnoSi

Odreagowywanie naotoczeniu lub na soble

My3lenle maglczne

NiezdolnoSi donawi44lwanta blisldchkontaktow

N ondlsciptinedBehauiors Niezdyscypllnowanle

A ddictiue/Compubiue SklonnoSi do nalogowBehauiors I zachowan

kompulsywnych

Wypaczone mySlenle

Uczucle pustkl, aPatla,depresJa

PowROr Do SwEGo WEwNETRzleco Dorvru

wsP6r,uzAlE2ruprrpWspoluzale2nlenle deflnluJg Jako zaburzenle charalctery-

zuJace stq utratq to2samo$cL Byi wsp6luzale2nionym ozna-cza stracli kontakt z wlasnyml uczuclaml, potrzebamlt pragnienlaml. RozwaZmy nastgpuJ ace przyklady. Pervtllaslucha opowteScl swego chlopaka o tym, ile ma on klopot6ww pracy. W nocy nle mo2e zasn4i, bo trapl slgJego proble-maml. Odczuwa raczeJJego trczucinnD swoJe wlasne.

Dzleutczynazryrya trwaJ4cy od pot roku zwiqzek z Maksy-mlllanem. Chtopak mySll o samoboJshrle. Uwa2a, 2e Jegowarto3i zalety odJeJ mllo6cl. W rzeczJnrdstoScl Maksymtllannie ma poczucia tolasneJ wartoScl; uzalelnla Je od tnnychludzt, dowartoSclowuJe sle cudzqwartosclq.

Chlopak pyta swoJa dzlewcryng, Jollshg. cry nle mtalabyochoty zabawii sig wleczorem. I)zlewczyna naJpterw nlemo2e slg zdecydowai, wreszcle wyrata zgodg. On pyta,dokad chctdlaby poJ6i. O<lgrwlada, 2e Jest JeJ wszgstkoJedro. Chlopak zablcra Jq wk;c do restauracJt, a potem doklna. Jest rozcz rowana catym wleczorem. DAsa sle lprz.v,tydzten nle chce slg z nlm spotykai. Gdy chloplec pyta J4:"Co sie stalo?-. styszy odpowiedZ: "Nlc".

Jollsha Jest .urocza'. Wszyscy zgadzaJ4 stg, 2e Jest mtla.W gruncle rLec,Ly tylko udaJe, 2cJest mila. Bez pnerwy gra.Dla Jollshy bycle mtl4 JestJatszgwqJa1rrl4. Nie Jest Swta-doma, czego onrr sa,ffLa naprawdq potrzebuJe lub pragnle.Nte Jest Swiadoma wlasneJ toZsamoScl.

Jacobt ma 52 lata. Przyszedl po poradg, bo przez dwamlesl4ce mlal romans ze sw4 26-letnla sekretarka. Jacobtm6wl, irc nle wle, Jak do tego doszlot Jest szanowanymczlonklem rady swego ko3clola I Komltetu PrzestrzeganlaMoralnoScl. Prowadzil kampantq przeclwko pornografll.W rznczywlstoScl Jacobi ud$e rellgiJnego czlowieka. W o96-le nle ma kontaktu ze swym popqdem seksualnym. Polatach aktywnego tlumienia poped wzl4l nad ntm gorg.

Biscayne 24fe problemem nadwagt swojej 2ony. Ogranl-czyl irycle towarryskte, bo czuJe sle za2enowany, gdy prry-

Jaclele przygl4daJ4 sigJeJ. Blscalme nle ma Jxx'ertcln. fldzlekoricry sle on, agdzle?.aczymaslgJego 2orur. .f eri pnekona-

W JAKI Sros6s SKRzywDzoNE DzrEcKo Wewr.IETRzNE... :t(r

ny, LeJego mgskoSd bqdzte osqdzana na podstawlewygl4du2ony. Jego wsp6lntk, Bigello, ma kochanke. WaZyJA regu-larnle, by upewnli sle, 2e nle u$da. Jest onJeszczeJednymprzykladem czlowleka, ktory nle ma poczucla wlasneJ to2-samoSci. Uwain, iE Jego mqskoSi zalezy od wagi kochanki.

Ophelia Oltphantiada od meita, aby kupilJeJ mercedesa.Chce tak2e nale2e6 do RlverValley Country Club. Oltphan-towle s4 zadluLenl po uszy, ryJa od wyptaty do wyplaty.Tlaca wiele sil na oszuklwanie wlerzyctell t utnrlerdzanleotoczenla w oplnll, Le naJeia do z.amolneJ klasy SrednleJ.Ophella wlerry, 2e JeJ poczucle wlasneJ wartoScl zalei:y od,utrz5rmanla wlaSclwego wlzerunku zewngtrznego. Nte mapoczucla swoJeJ to2samoScl.

Podalem przyktady ludzt uzale2nlonych od czego1 z ze-wnatrz; czegoS, co nadaJe lm to2samosiC. Jest to zaburzenieokreSlane Jako wspolu z.aleLnlenle.

Wsp6luzaleZnlenle wlzmaga stg w rodzlnte dysfunkcyJneJ.Na przyklad rodzina alkohollka staJe siq wsp6luzale2ntonaod Jego plcla. Ponlewa2 alkohollzm stanowl zagro2ente dlairycla kaLdego z JeJ czlonk6w, prrystosowuJa slg onl do teJsytuacJi przez stala, nadmlern4 czuJnoSi. Przystosowanledo stresu Jest z natury stanem tymczasowym . I z z,amlerz.e-nla ntgdy nle mtalo byi stanem tryatym. Jednak w mtarguptyvu czasu czlowiek ryJScyw statym stresle, wywolanymprzez zachowanla alkoholika, nte dostrzega wlasnych syg-nal6wwewnqtrznych -wlasnych uczui, potrzeb t pragnieri.

Aby rozumiei swoJe sygnalywewnqtrzne, dztecl potrzebu-J4 poczucia bezplezenstwa I warunk6w do prawidlowegoroarroJu emocJonalnego. PotrzebuJ4 te2 pomocy, aby potra-flty odro2niai my5li od uczui. JeSll w Srodowisku panuJeprzemoc (emocJonalna, flzyczna cry seksualna), dzleckokoncentruje sig wyl4cznle na sytuacJt zewnqtrzneJ. Z cza,-rem tracl poczucle wlasneJ warto6cl, nie mogac budowai gona podstawie sygnal6w ptynacych z wewn4trz - Edyz lch nletauwala. Bez zdrowego irycla wewngtrznego czlowiek ska-rrny Jest na szukanle spelnienla na zewn4trz. Jest towrp6luzale2nlente I stanowl obJaw skrzywdzenla dztecka*wrnqtrznego. Zachowania wsp6luzale2nlone dowodzq, 2e

40 Pown6r po SwEco WrwxErnzruEco DoMU

potrueby dzieciistwa takieJ osoby nie zostaly zaspokoJone,w zwt4zku z crp nie wle ona, kim.fest.

zAcHowAl\[rA PRZDSTEP.C;TE

Potocznie uwa2a sle, 2e wszyscy ludzie, kt6rych dzieckowewngtrzne zostalo skrzywdzone, sa mili, spokoJnl I clerpll-wi. W rzecz5nvistosci skrzywdzone dziecl wewnqtrzne pono-sz4 odpowiedzialnoSi za wigkszoSi aktow przemocy I okru-ciefstw popelnianych na Swiecle. Hitler w dziecinstwle bylczesto bity, upokarzany i zawstydzany pnzez sadystycznegoojca - nieSlubnego s)rna qydowskiego kamienicznika. I lltlerodreagowywal potem swoJe krz5rwdy w szczeg6h le okmtnyspos6b na milionach niewinnych ludzi.

Tu nasuwa mi slg skoJarzenie z przryptt<lkk'rrr I)irwsona,Jednego z moich pacJentow. Przysa'<ll <kr rrrrrle z glwoduproblemow malZenskich. Pracowrrl w rrot'rryln lokalu Jakoochroniarz. Opowiadal, 2r: lr:r grrx'z;1lkrr tygodnla zlamalszczgkg JaktemuS me').<'z.vtrrlt'. Z lxrslil oplsywal, Jak to owczlowiek sprou.'okorrrrl {o r lo i i r k lego potraktowanta. Dzialalrnu na nerwy z;rczr'pkrrnrl, l)awson czesto m6wil w tensposob nir rr:rszvrIr s;xrtkirrrlir<'h terapeutycznych. Pruestq-pcy nlc <'zrr.lr1 slg rxllxrwlt.rlzl;rlnl za swoJe zachowania.

Podr:zirs tcrirpll okuzakl slq, 2e Dat'son czestoJest prze-rathony. I-4k wyzwirlirly w nlm wspomnienia z dzieciristwa.Jego oJciec zaclrowywal sle wobec niego brutalnie i stosowalprzemoc flzryctnr1.'l'ak Jak w dziecinstwie, gdy drLal zestrachu przccl grrk.wem brutalnego oJca, tak 1teraz - JaZflDawsona wypr' I r r t i r I o pr zer a:Zenie, nie zostawiaj 4ce miej scana poczucie l;t.zpk:r.zenstwa. Z tego powodu iden\rlikowalsig z jaZni4 oJca. .Slcru-rat sig oJcem. Ilekroc dzlalo sig coS, coprzypominalo pt.lne brutalnoSci I okrucienstwa scenyz dzieciristwa - wy'euralalo to w nim dawny lgk t poczuciebezsilnoSci. Dawson przeistaczal sig wtedy w swego oJca,zadaJac innym tc same razy, Jakie oJciec zadawalJemu.

Prowadz4ce do tlestrukcJi zachowania przestepcze sawy-nikiem brutalnego traktowania w dzieclnshMe; clerpieniai nie znaJduJ4ccgo uJScia Zalu znlewaLanego dzlecka.Skrzywdzone, bezsllne dziecko, kiedy dorasta, staJe sig

W JAKr SPosOs SxnzvwozoNE DzrEcKoWrwNErnzrul. ' t I

przestgpc4. Musimy bowiem zrozumlet,2e wiele form nad-uz5ri wobec dzieci pr4gnosl w dorostym iryciu taliri wlaSnieskutek. Dotyczy to przede wszystkim maltretowanla, wyko-rzystywania seksualnego araz roZnych form emocJonalnegozngcania siq. PsychJatra Bruno Bettelhelm nazvtal to zJawi-sko utoZsamtaniem sie z prze stepcq. Bnrtalno6i seksualna,fiz1r czna i emocJ onal na J est dla dzie c k a I itk przer ahaJ4ca, 2edop6ki wystgpuJe, nie mo2e ono byti srbq. Aby wytrrymaicierpienie, dziecko traci poczucie toT.srrrnoScl I tdentSrflkuJesig z przestgpcq. Bettelheim prowaclzll swr{e badania gl6w-nie wSrod ocaiatych wiqZniow nicrnlcckk'lr obozow koncen-tracfnych.

PodczasJednego z moich ostatnk'Ir wirrsztat6w podnioslarqkg terapeutka z Nowego .Jorkrr. llrwlr'<lz.lala, te Jest 2y-dowka i przedstawila gnrlrlt ' rrr:tk;rlrr Vlzn(. pv,eirycla swoJeJmatki w nazistowsklnr olrozlc kortccrr l r ; rcylrry lrr . WJeJ opo-wiadaniu najtrar<lzltJ wstrz,rlsir.f iq<'t' lrykr to, 2t. nr:rtka trakto-walajq w taki sam sposob, wJakl sanrir bylir lrirktowanaprzez nazistowskich nadzorcow. Gdy dziewczyrrk:r nrlalatrzy lata, matka plula na ni4 i nazywala Zydowsk4 swlnl4.

Prrycryn4 Jeszcze wigkszych zaburzen s4 naduZycla se-ksualne popelniane na dzieciach. Ich sprawcy przewaLnlesami byli w dziecirlshuie molestowani seksualnie. TerazodreagowuJ4 swoJe kr4gwdy, uciekaJac sig do takich sa-mych zachowan, Jakich byli oflaramt.

Chocia2 wiekszoSi zachowan przestgpczych ma swe ko-rzenie w dziecinstwie, nie zawsze sA one rezultatem nadu-2ryi. Istniej4 takhe przestqpcy zepsuci przez rodztc6w, kt6rqynadmiernie im poblaZali lub ulegali, co wzbudzilo w nichpoczucie ug2szoici nad innymi. Rozpieszczone dzieci wie-rz4, 2e naleZy sig im specJalne traktowanie I cokolwiekrrcryni4, jest dobre. TracA wszelkie poczucie odpowiedzial-no6ci u' przekonanlu, 2e wlng za lch problemy ponoszaanwsze inni.

'IARCYZM

Ka2de dziecko odczuwa, przynaJmnteJ pocz4tkowo, l)()trecbg bezwarunkoweJ mitosci. Nte dostrzegaJacJeJ u su,'i

I

I

I

r l

ilI

42 POWR6T Do SwEGo WnwNe-rnzNEGo DoMU

lch wyrozumialych rodzlc6w lub oplekunow, dzlecko ntemoZe zorientowac slg, lrdmJest. KaLdy z nas byl "MY" zantmstal sle .JA". Fragnlemy uJrzei odblcle nas samych w tn-nych. PotrzebuJemy poczucla, 2e JesteSmy waLnt,2e pod-chodzi sig do nas powa2;nle, Lekahdaczqstka nas zasluguJena miloSi i akceptacJq. Muslmy teZ wledzlec, Le moLemypolegai na mlloScl naszych optekunow. Takie byty naszezdrowe, narcyst5rczne potrzeby. Je6lt nte zostaty zaspokoJo-ne, nasze .JA"'ulega zranlenlu.

Nle zaspokoJony narcyzm dztecka wewngtrznego za-truwa dorosle 2ycte nlenasycon4 tesknota za mllo6cl4,troska i uczuciem. Roszczenia dziecka bqdq untemo2ll-wla6. zwl4zki doroslego czlowieka, ponlewa2 bez wzglqduna to, Jak wiele miloSct napotka w przystl<nicl, nlgdy nlebedzie mialo JeJ doSi. Dorosle dzk.r.ko nle osl4gnle za-spokoJenla narcyzmu, Jest to bowlern potrzeba dzlecln-stwa. A dzieci potrzebuJa ro<lzk.(rw bez przerwy - z r:.a-tury, nie z wyboru. Potrzclry tlzler.ka, to potrzeby zaleb-noSci, to znaczy trrkle. ktr'rrych zaspokoJenle zaleLy odlnnego czlowlcku. 'l)lko wyzbycle slg tego uczucla moLeuleczyi. I 'rikl to rrle nnstqpl, nlenasycone dzlecko bedzlerozpaczllwlc szrrkaC nrllo6cl I uznanla, kt6rych nle do-znalo w dzleclr lstwle.

Brak zaspokrrJcnla potrzeb narcystycznych przyblerau doroslego <lzlu.ka nastqpuJace formy:

o doznawaltlc rozczarowari w koleJnych zwtazkach;ustawicznc lxlszuklwanle doskonalego partnera, zaspo-kaJaJacego wszelkle potrzeby;uleganie nalogom (nal6gJest pr6ba wypelntenla psychi-czneJ dziury. NaJlepsrym przyklademJest tu uzale2nlenleod seksu lub,mllo6ct");

I JA (ang. I AM, I AMrw ssl - w ^raczenlu metallrycznym sA to unlwersalnecechy, Jaklmi ka2dy czlowlek, w r6wnym stopnlu, zostal oMarznnypnzez Boga. W brm znaczenlu JA' Jest wleczne, doskonaleI nleanlenn€. JA'JestJedno, wsp6lne dla wsrystkich ludzl; lqczy lchze sobq oraz z lch Stw6rca - JA" Jest duchem. JA'Jest dzlelem BogaI powr6ct do Niego, gdy umrz,e ego, czyll nasze male, ntedoskonale Ja'(prryp. tlum.).

W farr Sraosdg Srnzvwpzot tE DzIEcKo WrwugrnzNs' " 'l

r pogon za dobramt materlalnymt lub ptentqdzmt, ktore

daJa Poczucle wartoScl;. cnle'Uycla osob4 publiczn4, na przyklad aktorem lub

sportowcem, ze wzglgdu na potrzebq nleustannych po-

chlebstw I aPlartztt:. wykorrystywanlc ulasngch dzieci w celu zaspokoJenia

swotch-po-trzcb (wyobraianie soble, 2'e dzlecl nlgdy nie

odeJd4 l ra*ue tredq kochai' szanowai t wlelbti narcy-

stycznego ro&lca' ktory stara slg zdobyd u &teci mtloSc

t szczegOtny podzlw. Jaktch nle znalazl u wlasnych rodzl'

c6w).

NIEI'FNOSC

Je2ell oplekunowie okazuJa slq niegodnl zaufanla, w dzle-

clach ,o^ni1" stq gtqbokte ulzucle nleufnoscl' Swtat wydaje

ste lm mleJicem niebezptecznym' wroglm I nleprzewldywal-

nym. DztJcko zatem musl zawsze mlei ste na bacznoSci

t ianowai nad sytuacJ4. Nablera nastepujacego przekona-

nia: Je2elt kontrotuiq wszgstko, to ntkt mnle nie z'askoczy

t nie ucz1mf mi krzywdy". Takte pruekonanie rodzi obsesJe

I kontrolowanie wsrystkiego staJe siq naloglempewien pacJent tal bardzo obawial siq utraty kontroli, 2e

pracowal po ito godzin tygodniowo. Nie chctal zastqpstwa'

Lo nte wierzyl, 2e ktoS tnny wykona prawldlowoJego PracQ'Prryszedl do mnle wowczas, gdy wrzodzleJace zapalenle

okrq2nicy wymagalo leczenla szpltalnego'Inna paclintki cterptala, gdyL m42 wlasnle wnl6sl pozew

o ,o^r6d. -Uznal,Ze

mlarka ostatecznle ste przebrala' gdy

tona zmientla marke telefonu, kt6ry JeJ zainstalowal w sa-

mochodzie.MqLnarzeka|,LecokolwtekstaralstqdlanleJrobld, nigdy nie byla zadowolona. Tawsze zmlenlala to' co

on zrobil. Innymi slowy, nlgdy nle czula slg usatysfakcJo-

norvana,leSlt nte kontrolowala wszystldego od poczatku do

hoilca.ObsesJa kontrolowanla powoduJe powa2ne klopotyw sto-

runkacti z lnnym lud:Zmi. Nle mo2na nawt4zac bliskiego

lontaktu z partnerem, kt6ry wam nie ufa' Bllska wle2

rymaga akceptacJi drugiego czlowieka tokiego, jakim-lr''s l'

Tabwrzenla w sferze. zauflnia wywoluJ4 skraJne reakcJe:albo czlowiek rerygnuJe z JakieJkoiwiek i<ontroii, ,_rr. ,J*_nie I latwowiernle, kurczowo trzymaJac ste innych i darz4clch przesadnym szacunliilem, aiUo rlcieka w odosobnienieI samotnoSi, buduJ4c ochronny mur, ktory nikomu niepozwala sig przedostai.

wybttny specJaltsta w dzredzrnie nalogow, patrtck car-I..:j_T"a

uwage na nastgpuJ4cq prawidlowoSi: osoba,rcL?la nre nauczgla si9 uJac, mgli intersgwnoil stosunk6urz bliskosciq, natrgctwo i t o"{q, a kontiorowanie z a.:ipi-czeftstwent

Pierws4ru zadan le m rozwoJ owym w 4re t t r J e s t wyrobleniew sobie poczucia

1f1oSct, tvtusimy narr<.zyi, s|q. Ze -t

toS trr.ry(mama, tata, Swiat) Jest bezpie ci.nv t g<xlrry zuufanla. Fun_damentalne poczucie ufno.ict,,,,i l,l i jt,,,k,, "rar.*i.:a".skutki. Jerslr nr.2er'y zir r r ti rr: irvr; r I r r, u r.zcrrry tak2e nauczyisig ufirr: s'l lrr'. 'rir z.rs .rr.tti.. r..r, tt rtt<t!.ttit z'trrai swel stie,postrzt :girrr l r r I l r r I r . l 1rrr . l i r r . f l . r rczrrr .krrn I pragnlenlom.

Dzlc<'l rrr.z;1 slq. rrtirc rxl g<xlnych zaufarita opiekun6w.JeSll lrrirrrr. l l.l it trlirJ4 seu'ym sobie, dziecko #;;;;;zurrlirrrlt.rn I nauczy slq ufai ,O*rrieZ sobie.

ODREIIGOWYIIANIE NA OTOCZENruAby zrozumlei, wJaki sposob skrqywdzone dziecko we_wngtrzne odreagowuJe na otoczeniu nil zaspokolone potrze_by i nie uleczone urazy dziecinstwa, mustmy przede wszy_stklm zrozumlec, Le pientsotnq sitq motgtuacyjnq naszego29 cia J e s t emocj a. EmocJ e s4 motorem aziatan]td.;;G:

muJerr-ry, aby obronii siebie i zaspokoic nasze podstawowepotrzeby. Jest to energia podstawowa. Gniew i"paiiii^"do.samoobrony. W gniewie prz5flmuJemy postawg boJow4,walczlmy o naleZne nam prawa i chiontmyle.

Strach popycha nas do ucieczki w obhczu niebezpieczen_?Mu: DaJe nam przenikliwoSi. Ochrania nas, tnfo^rmu1ac,7e tuL obok czai siq zagro2ente zbytduLe,by z"i_ *,.f"irilka2e nam uciekai t schronii sie.-

Smutek sklanla nas do lez. Oczyszczal4nas on(. I przy_nosza ukoJenie w niedoli. Smutek poruralaprzr.lxrltri "ir"'t,

44 Powndroo SwEGo WswNErRzNEGo DoMU Wflru Spos6s SKRzywDzoNE DztEcKo WswNElHzxt

I uwolnii energie cto dztalan w teraZnleJszoScl. Nie umlt'l;qrwyrazlc inlu czy smutku, nie uporamy slg z przeszloSctil.Energia emocJonalrta zutl1z,arta z urazem ulega sktzepntq-clu. Tlumiona I nle znaJduJaca ujScta, bedzle pr6bowalauwolnii slq sanra. Jc6ll nie zostanle wyraZona w zdrowymsmutku, ujawnl slq w nlezdrouych zachowanlach. ZJawlskoto nosi nazwq cxln'aglotuguartia na zeunqtrz. Dobrym przy-kladem takieJ rcak<'ll Jest prz5rpadek Maggie, moJeJ dawneJpacJentki.

Maggie widzlalir, .lak oJciec, rozw6cleczony, brutalnyalkoholik, slownlt: I fltrycznle znlewalal JeJ matkg. Scenytakie powtarzaly siq przez cale dziecifistwo. Od czwartegoroku 2ycia Maggic byla pocieszycielk4 matki, ktora bltaprzez meza, chronlla slq w l62ku corkl. Dr24c I Jpczac,przytulala sig do dztccka. Nlektedy wrzeszcz4cy ojciecpod4Zal za nl4. W Mapgie budzilo to przeraLenie, ponie-wa2 brutalne zachowanie czlonka rodziny ?.awsze budziprzestrach w innych domownikach. Su-riadek przemocgstaje sig jej ofiarq.

W dziectnstqrie M"99te potrzebowala mo2liwoSct wyra2a-nla przera2enia i rozladowywania smutku. Nie bylo Jednakprzy niej nikogo, kto mo$by udzielii JeJ wsparcla I ukolitlumiony Lal. P o osl4g;niqciu dojrzaloSci nle u stawala w lqf -

sllkach nawi4zania kontaktu z mghczyznanll I kobletami,ktorzy byliby sklonnl spelnlai funkcJe wspomagaj4cychrodzicow. Kiedy zglosila stE do mnle na teraplE, mlala zaeob4 dwa nieudane malZenstwa z brutalnymlmg2cryznamlI wlele innych, upokarzaJacychzurlqzkow. Ktm bylazzawo-du? Adwokatk4 specJalizuJ4c4 siq w sprawach o stosoua-nb przemocg wobec kobietl

Maggie odreagowywala na zewn4trz swe urazy z dzleclft-rtwa. Zajela siq okrutnie traktowanymi kobletamt I nawi4-ryrala kontakty z brutalnyml mgLczyznaml. Opiekowalarlq lrrdZml, lecz nikt JeJ nie otoczyl opiek4. Nie znaJdujacauflcfa energia emocJi z przeszloici wyra2ala sig w JedynynxrLlfwy sposob - przez odreagousgwani.e nazeunqtrz

O<lrcagowywanie, cryli ponowrre przetywanle dziecin-rlwr, jest naJbardzieJ destrukcyJnym sposobem, w .lirkt

ll

i

L

Pownoroo SwEGo WswNErRzNrco Douu

skrzywdzone dzlecko wewngtrzne zakl6ca nasze irycle. przy-padek Meggie stanowi dramatyczny prryklad przymusupowtarzania przeszloScl. ,Byi mo2e tym razem uda ml sie, -m6wt skrzywdzone dziecko wewngtrzne Maggte. JeSlt bededoskonala i dam tatuslowt wszystko, czego potrzebuJe, sta-nq slq dla niego waLna t oka2e mi swoJ4 miloSi I uczucle-.Jest to pr4yklad maglcznego mySlenia dzlecka, a nte racJo-nalne mySlenie doroslego. JeSlt to pojmlemy, wszystko sta-nie slqJasne.

A oto lnne przyklady taklch zachowari:r stosowanie przemocy wobec tnnych;. postepowanie wobec dziect lub zwracanle stq do nlch

w sposob sprzeczny z naszyrr,l wczesnleJszryml postano-wieniaml;

r samolstna resresJa w <'ztrsk. - nupirdy zlego humoru,dasy:

. btrntowitnlt. slg w rrlrrrz,:rsadnlonych sytuacJach:

. holcl<lwanle wyldcallzowanymzasadom rodzlclelsklm.

ODREAGOWY-\TANIE NA SOBIEOdtwarzanie na sobre krq,rwd doznanych w przeszloScl

r:a:rrya slg odreagowgwaniem wewngtrznym Karzemy sle_bie w taki sposob, w Jakf bylsmy karani w dztec[1jtwte.Znam rngLczyzng, kt6ry ilekroi popelni bt4d, ur4ga soble:-T}l idioto, Jak mogleS by6, aL tak gtupi?'. Kilkakrotnle bylemSwtadkiem, Jak sam bit sle piqsci4 po twarzy (matka bila gow ten sposob, gdy byt dziecliiem).

Nie rozladowane emocJe z przeszlolcl czgsto obracaJa sieprzeciwko nam. Joe'emu, na przyklad, nie pozwalanow dzieclnshvie wyra2ai gniewu. Odczuwal ogromn4 zloSido matld, poniewa2 nigdy nle pozwalala mu nlczego zrobtlsamodzielnle. Taanyczal gdy tylko zacrynal coS robic, pod-biegala, m6M4c: "Mama musi pom6c swojeJ maleJ niezda-rze" lub: .Dobrze sobie radzisz, ale pozw6l, 2e ci pomogg..Doros\rJoe nadal pozwalal, by robila za niego to, co dosko-nale m6gl zrobii sam. Nauczono go, 2e powinien byi abso-lutrrie posluszny, gdyi: wyrainrrle gniewu Jest Srzt:chem.

w feru sposou sKRzywDzor.rE DzrEcKo wrwNErnzNE... 4';

Sklerowal go wiec do wewn4trz - na siebie. Wskutek tegobyl przygngblony, apatyczny, awobec problem6w Lyclaco-dzlennego czul slq bezsllny I nie umlal sobie z niml pora-dzle.

Energia emocJonalna skierowana do wewn4trz moZe staislg przycryn4 power2nych problemow somatycznych, w tymzaburzen 2ol4dkowo-Jelltorvych, b6l6w glowy, plec6w t kar-ku, bolesnego naplEcla mlesnl, artretyzmu, astmy, atak6wserca I chor6b nowotworowych. Innym obJawem odreago-w5nvanla wewngtrzncgo Jest uleganie wypadkom, co teitmoZe byi form4 karanla sleble.

MYSLENre MAGICZNE

Dzlecl wlerz4w magle. Maglalest wlar4, 2e pewne slowa,gesty lub zachowania mogil znrlcnlai rzeczywlsto5i. Dys-funkcyJni rodzice' czqsto utwlerdzaJa dzlecl w maglcznymmySleniu. JeSli na prryklad mowla dzleclom, 2e tch zacho-wanie jest bezpoSrednio odpowiedzialne za czyJei uczucla,ucz4 Je tym samym magicznego mySlenia. Oto nlektorepowszechnie wyglaszane shvierdzenla: .TablJacie swoJ4matkq", .Sp6Jrz, co zrobile6 - zdenerwowaleS matke", "Roz-gniewaleS oJca - JesteS teraz zadowolonf?". Inn4 form4uhvierdzania w magicznym my5lenlu Jest mowienie:,Wem,o czp mySlisz-.

Pewna trrydziestoplgcloletnla pacJentka mtala za sob4Ju2pigi mal2enstw. MySlala, 2e mal2eli'st:itro rozvil1he wszelkieJeJ problemy. Uwaiala,2e gdyby udalo siq JeJ znalefle, ula-Sciwego partnera, wsqystko uloZyloby ste dobrze. Jest towiara w me€le. Z-akladamy, 2e JakieS zdarzenle lub osobamoga zmienli rueczywisto6i bez 2adnego wysllku z naszeJstrony, bez zmrlarty naszego zachowania.

MySlenie magiczne Jest u dziecka nzecz4 naturaln4, leczgdyJego potrzeba zalelnoflcl nie zostaJe zaspokoJona, nigdyono nie dorasta. Taka osoba nadal mySli w sposob maglcz-ny.

' Dysfunkq4nl rodzice - rodzlce, ktorry nte wywlqzuj4 sig praMdlowo zcrweJ rodziclelskteJ roli - cryli wspleranla rozwoju swotch dzlecl (pr zr'pt lum.).

48 Pown6r Do SwEGo WnwNErnzrusco Dovu W TAKr Spos6s SKRzywDzoNE DzrEcKo WEwwErRzxe... .l'r

proces rozwoJu przt:blega prawidlowo, wyrastamy z dzlecin-nego, doslownego rozumlenla baJek i poJmuJemy tch sym-bolike.

JeZeli J ednak na sz.t' clzlecko wewngtrz ne zostanle skrzyw-dzone, to nadal bqrrlzle bralo owe opowieScl doslownie.Bedac dorostyml dzlt'<' rnt, czekamy lub szukamy magiczne-go, doskonalego zakorir:zenia bajki, w stylu: -A potem 4didlugo i szczgSliwie".

NIEZDOLNOSC nO NA\n^dZffiANrA BLISKTCH KON'TAX(T6W

Wiele dorostych clzk'r'l nrlota ste miedzy obaw4 porzuceniaa lekiem przed wclrlorrtq't'lem. Niektorzy z r:.as izoluJa sieci4gle ze strachu przt:<l z<lorninowaniemprzez d*ga osobe.Inni znow nie chc4 porzr rl<; nlszcz.tlcv<:h mvleszkow z obawyprzed samotnoSciq. Nirtorrrl;rst wkiksz.<lS<l waha stE migd4rjedn4 a drrg4 ekslrt:rrrirlna lxrstawil.

Dla Herkimera ldealem Jest zakochai sle w kolllecle doszalenstwa. Po nawl4zaniu intymnego kontal<tu zacr.ynadystansowai sie od niej, traktowai z rezerw4. Cz5'nl tak,gromadz4c powoli rarzuLy. Dotycz4 one nawykowych za-chowan pozbawionych wiqkszego zr.aczenla. Z ich powoduHerkimer wszczrjma drobne sprzeczki. Partnerka zazvtyczajwycofuje siq t dasa przez dzien lub dwa. Potem znow siggodz4, uprawiaja dziki, namigtny seks i doznaj4 poczuciaglebokiego zespolenia. Trwa to do chwlll, aZ Herkimer znowczuJe sig zdominowany I wszczynaJac koleJn4 awanturg,&torzSr dystans.

CzterdziestoszeScioletnia Athena przez pigtnaScie lat niemiala partnera. JeJ "prawdziwa miloSc" zglnglaw w5rpadkusamochodowym. TMerdzi, 2e gdy umarl JeJ ukochany, po-prrysiqgla sobie nie dotknai nigdy wiqceJ Zadnego mgirczy-zny. Athena spotykala sie ze swym zmartym kochankiemtylko przez trzy miesi4ce. W wieku doJrzatym nigdy niew sp olLyla z mgizczy zn4. J eJ j edynym doznan iem ero t5rcznymtrylo napastowanie seksualne przez oJcryma, gdy miala pi g c:lat. Athena zbudowalawokol swego skr4rwdzonego dzieck;rwewngtrznego mur nie do pokonania. Pamiei zmark'go

tl

t i

{,illil

A oto tnne prqyklady magtcznego mySlenia:o gdybym mial pteni4dze, wsqystko byloby dobrze;o JeSli opuSci mnte kochanek [kochanka), umrE, awka|_

dym razie nigdy sig z tym nie pogodzq;o Swtgtek papiem (dyplom) spr.*t, 2e bede madry;o Je2ell bede sie usllnle starai, Swiat mt to wynagrodzt;o Je2eli poczekam u4ystarczaJ4co dlugo, probiemfzniknq.

-Matym dzlewczynkorn opowlarla slE pelne maglcznychzdarzefi baJki. KopctuszkJ ucry slE czekai w ku-chnl-nachlopca z wlascrwl'm pantofelktem. Krolewna silzk"otrz5rmuJe przeslanlc, 2e JcSlt poczeka oclpowtednio dlujo,zJawi sigJeJ ksiaze. To trochg tak, jakby tm nmawiae, Ze tchprzeznaczeniem Jest czekae na nekrofila (czyll lubt4cegonieboszczykow). KogoS, kto liiiedyS przedrze ste do ntJhprzez gory i lasy. NieJest to specJalnie zachqcajqca perspek_tywal

---T?M* chlopey uczq slg z baJek zachowan maglcznych.Wlt:lr: tr;xrwle*.I zirwk:ra przeslinle o lstnlenlu -1ed-yne1"ufu._'{cirrrr:/ ktil i lt 'tr1. krr'rri1 lxrwr'' l z.:rre2r,. w poszirktiaritu ta-kleJ kolrfety nrgll,zyzrtlt rrrusl <xlbyc daleka drogq, prz.Uy"clernne b<1ry, pclkonai straszne, ziel4ce ognlenr smokt. GdvJ4- wreszcte spotka, bez w4tplenia Ueazie u:AdzAL ZeiowlaSnle ona. pewnie dlatego mgLczyint sq tacy zdenerwo_wani przed oltarzem.

Czgsto los istoty p.tcJ mgstgeJ zalei:y od taliiich taJemni_czych przedmiotow, Jak maglcine ztarnho grochu lit ;_downe miecze. Ntekiedy ka2e mu siq pocato;ai zabe. JeSitprzelamie obrzydzent t Fk wlaSnie postapt, 2.aba natych_miast przemieni stg w ksieZniczke.- notlety -"JA $;J;adaptacjq baJki o inbhe.

U kobiet magia polega na czekaniuna wlaSciwego m92_czyzne: mg2czyznom natomlast pozostaJe poszr-ictwaniewlaSciweJ kobtety.

Basnie dzialaJ4 w plaszczyZnie symbolilii I mttu. 54sprzeczne zloglk4 i - podobnieJak sny _ przemawtal q przezwyobraZntg. Wiele baSni to symbolic zne przedstawlinte od_nalezienia naszeJ mgskJeJ lub 2eriskteJ toZsarnoft.t. JeSII

I

!a

l

50 POwROTDo SwEGo WswNETRzNrco Douu

chlopca sluzyJeJ Jako obrona przed lntymnym stosunkiemz ldmkolwlek.

Inna pacJentka prze, trzydzteScl lat trwala w beznamlqt-nym z'rld4zku mal2eriskim. JeJ m4z byl vzaleilnlony odseksu. Wedziala o Jego szeSclu romansach - raz nawetz,astala go w l62ku z kochanka. Gdy sp5rtalem, dlaczrgopozostaJe w tym zu'f,azku mal2eris}dm, odparla, 2e .kocha"mgLa. Kobteta owa myllla uzale2nlente z mllo5cl4. Tnstalapotzucona przez oJca w wielu dwoch lat t nigdy wigceJ gonte uJrzala. Mylenle przez nl4 uzale2nienla z mlloScl4 po-chodzllo z glgbokiego leku przed porzucentem.

W obu w5rmienlonych przypadkach lstota problemu Jestskrzywdzone dziecko wewngtrzne. Zatruwa ono lntymno5izutlry,k6w, poniewa2 dana osoba nle czrrJc swcJ prawdzlweJJainl. NaJwigksz4 krzywd4, Jak4 mo2na wylrz4<lztc dzlecku,Jest odrzucenie Jego prawdzlwr.l lalnt. JeSlt rodztce nlepotrafl4 okazai mu uczucla, z.itrlxrkold potrzeb I pragnleri,to odrzucaJ4 Jego anilr.rilt1t'zrtq.1o2,r1, a w6wczas musl nle-uchronnle poJawl<1 slg /rrlrl tth,prawdzlwa-

Aby nabra(' wlrrry. lc fcrt krrclrane, skrzywdzone dzleckowewnqtrz.rrc trrclrowrrJc rlq tak, Jak w swolm mniemanlupowfrrno ttlg zuclrowywad. Nleprawdzlwa Ja1fi w mlarquplywu lat rozwlln rl9. podsycana przez potrzeby rodzlnyoraz kulturowil rolg plcl, t staJe stg stopniowo tym, za kogodana osoba slelrtc vwa2a. Czlowtek zapomlna wowcz,as, Lenleprawdzlwa .lnllrl Jest przystosowanlem, dzlalanlem opar-tym na scenarlrrszu naplsanym przez kogoS lnnego.

Nre Jest mo2.Ihrn nawl4zgusantle intgmngslT 2wtq-k6w,Je*ettnle ma slq pztrcIatutosneJJainL Czy mo2na dzlell6z lrdmS Lrycle, nle wledzAc, kim slg naprawdqJest? Jak kto6inny mo2e was poznai, JeSll saml slebte nle znacie?

Jedynym sposobem zbudowanla silnego poczucla Ja2niJest rozwiniqcte sllnych JeJ granic. Podobnte Jak gf.rntcepanstwa, naszc flzyczne granlce chroni4 nasze ctalo I syg-nalizuJA, gdy kto6 znaJdzle stq zbyt blisko lub pr6bujedotkn4i nas w nlewla5ciwy sposob. Granlce seksualne za-pewnlaJ4 nam bezpleczef,stwo I poczucle nleskrqpowanlaw sferze erotyczneJ. Ludzle o slabych grantcach seksual-

W IAKI Sl'os,6s SKRZYWDZONE DZIECKO WSWNETRZNS... 51

nych odbywaJa stosunkl plctowe nawet wtedy, gdy w rze-crywlstoSct nie maJa na to ochoty. Granlce emocJonalneokreSlaJ4, gdzie konczy sle Jedna, a ?.acryna lnna emocJa.InformuJa nas, lrtedy nasze uczucia dotycza nas samych,a kledy tnnych ludzl. Mamy te2 granlce lntelelctualne I du-chowe, okreSlaJ4ce nasze pruekonanla I system warto5cl.

JeLell dztecko dozna krzywdy w wyntku zanledbanla lubpruemocy, granlce ego ulegpa naruszenlu. Wystawlone Jestwowczas na groZbg porzucenla lub wchlonlecla. Wedz4c,lrrtm Jest, czlowlek nle obawia sle wchloniqcla. PosladaJ4cpoczucie wlasneJ wartoScl, pewnoSi slebie - nle obawla slqporzucenia. Pozbawienl silnych granic, nle wlemy, gdzlekonczy siq nasze Ja", a z.aczyma ktoS inny. Z tntdemprry-cho&l nam powledziec .nle" I okreSlti, czego naprawdQchcemy - a Jest to podstawa do nawlazywartla lntymnychzurla4-k6w.

NiezdolnoSi do nawl4zywanla bllsklch kontakt6w potqgu-

Ja zaklocenla seksualne. Rozw6J seksualny dztecl dorasta-

Jacych w dysfunkqfnych rodzlnach ulega upoSledzenlu.Wynika to z ubog;ich wzorc6w seksualnych rodztny, rozcza-rowania rodzlc6w plci4 dziecl, z pogardy dla dziecka I upo-karzania go oraz zaniedbywaniaJego potrzeby zale2no6ci.

Zycie oJca Gladys zdomlnowal nalog pracy. Nlgdy go nlebylo w domu. Pod nieobecno3i prawdzlwego oJca Gladysstworryla sobie oJca wyimaglnowanego. Obecnle Jest zam92-na po raz trzecl. PoniewaZ JeJ wyobra2enie o mgLczyznachbylo nierealne, i:aden nle spelnialJeJ oczektwan.

Jake byl Swiadktem, Jak oJciec slownle znlewaLal matke,a ona udawala, 2e wszystkoJest w porz4dku. Jako doroslyczlowtekJake nie umie nawl4zat, kontaktu z kobietamt. MasklonnoSd do zawierania znaJomo6ci z kobletami bternymit poslusznyml, ale szybko przestaJe slq nlml lnteresowaidlatego, Le gardzl nlmi tak, Jak gardzil matka. NaJbardzteJsatysfakcJonuJ4ce doSwladczenia w J ego 2,yclu erotycznymwlqin slq z masturbacJ4, podczas kt6reJ wyobraZa soblekobiety w poni2al acVch sytuacjach seksualnych.

Dzlect wtedza o tym, JeLell rodzice s4 rozczarowanl l<'lrplcl4. Tata chcial chlopca, a ma dzlewczynke. Mama cht'lirl.r

POwROT Do SwEGo WrwNErRzruEGo DoMU

dzlewczSmke, a urodztl slq chtopak. Dzlecko ?aczynawsty-dzli stq swoJeJ plcl, co w p6ZnieJsz5rm okreste moLe prowa-dzft dor62nego rodzaJu uleglego odreagowywanla seksual-nego na zewnqtrz.

Dzlecko, ktore bylo oflar4 rodztctelsliteJ pogardy I upoko-rzeri, czgsto sklonne Jest do zachowari sadomasochlstycz-nych w sferze erotyczneJ. Matka Julesa, nle leczona offarakazlrodzttua. nlgdy nle uporala slg z seksualnle zabarurto-nym gntewem wywolanym tym, co J4 spotkalo. Syn, stlniezwl4zany z rrliq, prze.fqlJeJ gntewnamg2czyzn Po osl4gnlqcludoJrzaloScl stal slq erotomanem. Posladal ogfomna kolekcJgksta2ek i fllmow ponlograflcznych. Podnlecalo go wyobraza-nle soble, 2eJest ponl2any I upokarz.any przez domlnuJAcakobtetq, podobn4 w zachowantach do Jego matkt.

Dzleci potrzebuj4 wyraZnych wskazowek, aby uporai slgz zada:.;Jaml na poszczeg6lnych etapach rozwoJu. JeSlt wla-Sclwe dla danego wieku potrzeby nle zostanA zaspokoJone,dztecko zatrrymasiq na tym etapie. Nle zaspokoJone potrze-by niemowlectwa powoduJ4 utrwalenle slq zalnteresowanlasfer4 oraln4. W aspekcle erofcznym mo2e sle to obJawtaiobsesJa na punkcie seksu oralnego. T.atrzymanle rozwoJuna etapte malego dzlecka obJawla stg czqsto fascynacJapoSladkamt.

FasclmacJa narzqdaml plctowyml nazywana Jest "seksu-aln4 oblektywlzacJ4" I polega na uto2samlanlu ludzl z na-rz4dami ptclowymi. Niszczy to tzecrywlsta bltskoSi, ktoramo2e wystepowai tylko pomtqdry dwiema pelnowartoScto-wymiJednostkami, kt6re cenlA sig nawzaJem. Wiele wspol-uzale2nionych par anga2uJe sig w intensywny, przedmioto-wy, nalogowy seks. Jest toJedyna znarralch skr4lwdzonyrndzieclom droga do bllskoScl.

NIEZDYSCYPLINOITANIE

Dyscyplina wywodzi sle od lacinsktego slowa discipttnaznacz4cego nanrczonie. WpaJaJ4c dzieciom dyscyplinq, uczry-my Je, Jak zye produktywnle 1 z miloSclA. M. Scott Pecknaplsal, 2e dzlgkt dysqgpllnie moZna zmnieJszyc <.ter;rtentirw Zyclu. Uc4py siq, 2e mowienie prawdy, o<lrirr.zrrrrle gra

\\ I,\KI 5I'(,SOB SKRZYWDZONE DZIECKO WSWNETRZNI... II.I

tyflkacJit, szczeroSi wobec siebie samego oraz branle odpo-wtedzialnoSci za podeJmowane decyzJe daJe radoSi z Lrycla.

Dzieci potrzebuJ4 rodzicow, ktilrzy beda ksztattousaisamodyscypline, a nie tylko J4 glosti. Ucza slq tego, corodzice rzeczgtui.Scie crynla,, a nie tego, co mowiq ize uezy-nt4. Je2eli rodzicom nie uda siq wytworryc dyscypliny,dzlecko staj e siq niezdy scyplinowane. J eSli natomiast rodzi-ce stosuJ4 surow4 dyscyplinq, aJednoczeSnle nie postepujazgodnie z tym, co glosza - dziecko staJe slq przesadniezdyscyplinowane.

Niezdyscyplinowane dziecko wewnetrzne odklada sprawypilne na p6ZnieJ, ciq2ko jest mu odroczyi gratyftkacJe, buntuJesig, jest uparte, nieposhrszne, dzlala lmpr rlsywnte I bez n€rmy-slu. Dziecko przesadnie zdyscypllnowal r(: .f est bezwz$qdne,natarcrywe, nadmiemie opanowane I lxrsluszne; stara siezadowolii lu&t, boJest owla<lnletc pxx'zut:lcrtt wstydu t winy.WiEkszo5i osob, ktorych dzlecko wewngtrzne :zostalo skrryw-dzone, przeJawta talde skraJne zachowania.

SIfi,ONNOSC OO NAI'G6W I ZACHO\TAII KOMPTJI-swnrYcH

Skrzywdzone dzlecko wewnetrzne Jest gl6wn4 przyczyn4nalogow i zachowari kompulsywnych. Ju2 bedac nastolat-klem, stalem sie alkoholtktem. MoJ oJctec, tak2e alkoholik,porzucil mnie flzycznre 1emocJonalnte, gdy bylem Jeszczedzieclriiem. Czulem, 2e nie zasluguJe na to, aby poSwigcal misw6J czas. Poniewa2 oJciec byl nieobecny, gdy ksztaltowalysig moJe zachowanla, nie czulem slq z nim zvtl4zany I ntgdy

I GratldkacJa - lnaeeJwynagrodzenfe, satysfakcJa, zaspokoJente (Sburniksgraninow, MCR Warszawa 1993). W zale2no6ct od kontekstu, w kt6rymto slowo wystq p:uJe, przaz gatyffkacj e naleiy roanmlec wynagrodznnle zaponleslone trudy albo satysfakcJe czerpana z lch ponoszenta. W lnnymzna@eniu, grat5rftkacJa oznacrz zaspokaJanle oczektwan lub potrzeb -

autentycanych lub pozomych. Jer:eh autentyczne potrzeby rozrvojowe

Jednostlid nle zostan4 zaspokoJone we wlaSriwym czaste, ulegaJarnls\rffkacJt t w doro$ym i,yctu przejawl4 slg Jak6 potrzeby pozome. DoLekich nalera p€wne, czasem patologtczrre, upodobanla w sferze seksu,rxlzlManra sie, sklonnoScl do uzaleirrteri, nlekt6rych form wSpaczonegrrrrySlcnla (na przyklad fantazJowania badZ m6wlenta niepraw<lv)I z:rchowari (na przyklad kl€ptomantt) (prryp. tlum.).

nle doSwladczylem, co zr:Laczy byi kochanym I cenion5rmprzez mgLczryzne. Dlatego naprawdq ntgdy nte kochalemslebteJako mq2czgzng.

Jako nastolatek ucleklem wrztz z lnnymi chlopcaml po-zbawlonyml oJcow. Plltsmy alkohol t laJdacryltSmy slg, bydowteSi sweJ mqskoScl. Pocz4wszy od piqtnastego rokuZrycla a2, do trzydzlestkt, nalogowo ptlem I bralem narkotykt.ll gmdnta l{)65 roku wyptlem sw6J ostatnt kieltszek. po-zbylem stg tak2e nalogu zabywanta Srodk6w odurzaJ4cych,nlemnleJ nirclirl zir<.lrow)rwalem stgJak nalogow.tec. Nalogowopalllem, pracowalenr t Jirdlern.

Nte w4tptq, 2e mam genctyczne prcclysporycJe do alkoholi-zmu. IstnieJe wlele danych wskazrrJilcych na genetyczne pod-loZe alkoholizmu. Same predyspo.zycje genetyczne to Jednakna pevmo nie ws4ystko. Gdyby tak bylo, wsrystkle dzleclalkohollkow stawatyby slg alkoholikamt - a tak nte Jest. AnimoJ brat, ani siostra nie s4 alkoholikami. pracowalem dwa-dzleScia piqi lat z alkoholikaml I narkomanami, w tym pigt-naScie lat z mlodocianymt przestgpcamt-narkomanaml. Niespotkalem ani JedneJ osoby, u lct6reJ nal6g mtalby uwarunko-wania czysto chemiczne, mimo 2re niekt6re substancJe powo-duJq szybkle uzaleiznlenle - wldzlalem nastolatki wpadaJ4cew nalog w clagu dwoch mtestgcy. Odkrylem, 2c czynni}iieml4czqcym te wszrystkle prrypadkl bylo lch skrz5rwdzone dzleckowewngtrzne. Jest ono nleustannym Zrodlem wszellrrich nalo_gow i zachowan kompulsywnych. Gdy przestalem pli alkohol,zau,$em zmienlai soble nastr6J w inny sposob. pracowalem,

Jadlem i nalogowo palllem, by zaspokoii potrzeby skrzywdzo-nego dziecka wewnqtrznego.

, PodobnieJak wszystkte dzieci z rodzln alkoholtk6w, by-lem emocJonalnie porzucony. Dla dziecka porzucenie row-noznaczneJest ze Smlercl4. Aby zaspokoii dwie podstawowepotrzeby decyduJ4ce o przetrwaniu (moi rodzice sq u W-rzqdku oraz ja sig ticzd stalem slg emocJonalnym mg2enrmatki i oJcem mlodszego brata. pomaganie im dawirlo nrlwiarg w to, Le samJestem w porz4dku. Uwierrylerrr, le tat;rkocha mnie, leczJest zbyt slaby, Zeby mi to okirz;rr,. nutnlilzaSJest osob4 Swiet4. Pod tym wszystktm kryl slq toknyr.zrry

Pown6roo SwEGo WswNeTRzNEGo DoMU W Jarc Sposda Srnzvwpzor.rs DIEcKo WEWNETRZNE.. . 55

wstyd: .Nie zasluguJe, aby rodztce poSwiqcalt mt sw6J czas".M6J rdzerl powstal z wyrywkowego postrzeganla, tlumio-nych uczui I falszywych przekonari. Stal siq flltrem, pvEzkt6ry przepuszczalem wszelkle doSwladczenla Zyclowe. Owoplerwotnri przystosowanle pozwoltlo ml przeLye dztecii-stwo, lecz w doros\rm lyctu flltr ten byl nteprzydatny. Gdymlalem b::rydzte6cr lat - po sledemnastu latach alkoholt-zm:u - zostalem umleszczony w szpitalu stanowSrm w Au-stin.

SwiadomoS i, 2e skrzywdzone dziecko wewnetrzne stano-wt rdzerl nalogow I zachowan kompulsywnych, pomagauJrzei Je w nieco szerszyrn kontekScte. NalogJest patologi-czn4zalebnoScia od wszelkich form zmlany nastroJu, kt6reJkonsekwencJe ruJnuJ4 irycle. Nalogl pokarmowe zmlenlaJ4nastroJ w spos6b naJbardzleJ drantatyczny. Alkohol, narko-tyki I pokarm potencJalnle mogil zmlenlai nastr6J. Optocztego lstnieje wiele lnnych sposolx'rw zmlan nastroJu. Chctal-bym siq skoncentrowac na nastqpuJacych nalogach: aktgrt.t-nodci, pozna uanla, odczt ttrtanilo oraz posiadanin rzeczA.

A) Nal6g aktywnoSct- obeJmuje prace, roblcttte zakup6w, seks oraz ryhafyreligiJne. Faktycznle ka2da aktywnoSi moZe slu2ydzmianie nastroJu. Nastr6J ulega zmlanie pod wptywemrozrywkL

B) Nal6g poznawania- Jest skutecznym sposobem na unikanie uczui. Ptzezwiele lat bylem lntetektuallst4- profesorem uniwersyte-tu. Mg$Ienie mohe byd sposobem na unlkanle uczuc.Wszelliie nalogl maJ4 skladnlk intelektualny rra:rryarryobsesJ4.

C) Uczucta- takLe mo€a byi nalogiem. Sam bylem przez wlele latgntewoho[kiem. Pod wSclekloScia kryt sie m6J b6lt wstyd. Ktedy siq wSciekalem, czulem sig silny i pot92-ny, a nle bezbronny I bezstlny.

55 POWR6T Do SWEGO WSwNETRZNECO Douu

Zapewne ka2dy zna kogoS uzale2nionego od strachu.Nal6g strachu prowadzl do katastroflzmu I czarnowldztwa.Ludzie tacy kracz4 bezprzerwy, doprowadzaJ4c wszystkichdo obledu. IstnteJa teit ludzle, ktilrry uzale2nlenl sa odsmutku lub Zalu. Onl nie euJq smutku; oni sq smutldem.Dla osoby uzale'LnloneJ od smutku staJe sig on sposobembycia.

Ja Jednak naJbardzleJ obawtam sie ludzt uzale2nlonychod rados<'l. Ilyll dobrymt chlopcamll dzlewczynkaml, zmu-szanynrl d<l rrslnlrrh:rnla slg I demonstrowanla clobregosamopoczur:lir. k'lr rrsrrrk'clr sprawla wra2enie przylcplone-go do twarzy. Ntgdy rrlt: z.arrwir/.a.li1 nlc zlt'g<t. Z rrSlnlechempowiedz4, 2e wlaSnie zrnarla trn rnatkal I'rzcrir2aJ:1ce.

D) Nalog posiadanla- naJpowszechnieJ wystqpuJac4 forma tego nalogu Jestuzale2nienie od ptenigdzy.

Prawie wszystko mo2e stai slq przedmiotem fascynacJt t -samo w sobie - 2r6dlem zmiany nastroJu. Podlo2em kaLdegonalogu - oprocz predyspozycJl natury genetyczneJ - Jestskr4rwdzone dziecko wewngtrzne, wlecznie spragnioneI pelne nie zaspokoJonych potzeb. Cechy te sa latwo zauwa-2ane nawet przcz ludzl nle maJacych czgstych kontakt6wz nalogowcanrl.

WYPACZONE MYSLENIE

Wtelki znawca problematyld rozwoJu dzlecka, Jean Pia-get, nazywal dzleci poznawc"n obcgmi (ang. cqnitiuealiens). Dzieci nle rnySl4 takJak doro6li, lecz absolu$zuJA.Ta cecha mySlenla przeJawia slg w polaryzacji pogl4dow -

"wszystko lub nlc". Jedli nrnie nie kochasz, to znaczy, 2emnle nienawldzlsz. Nie ma nic poSredniego. JeLell oJ<:lecmnie porzuca, uszAseg mphczginitakLe mnie porzu<';1.

Dzieci s4 nielogtczne. PrzeJawla sle to w tym, co okreila-my J ako rozumowanie emocJ onalne. Gdy czuJ g s l c .l i r k o I l k o.oznacza to, Le wszystko Jest w porz4dku. .lt'sll czrrlg rlgwinny, musze byi nlcponiem.

WJeru SposOs SKRzywDzoNE DrEcKo WEWNETRZNE... 57

Dztecl powinny byi wlaSciwie ksztaltowane, by nauczylysle odro2niai mySli od emocJi, aby potrallty mySlei o uczu-ciach lczud mySlenie.

Dzlecl mySl4 egocentrycznle, co przejawia sle w odnosze-nlu wszystlrdego do sleble. JeSlt tata nle ma dla mnie czasu,musl to oznacz,ai,2e nieJestem w p<lrz4dku, 2e coS ze mnqJest ntedobrze. WigkszoSi molestowiui dzlecl poJmuJ4 w takiwlaSnie sposob. Egocentryzm Jest stanem normalnym dladziecinstwa, a nle oznak4 egolzmu. Dzlecl po prostu nle saw pelnl zdolne do poJmowania inncgo prrnktu wldzenla nDwlasny.

Je2eli rozwoJowe potrzeby zaleizno$cl nle zostan4 w dzie-clishrrie zaspokoJone, my6lenie doJ rzalego czlowleka skaZo-ne Jest sposobem mySlenta dzlecka wewnetrznego. Czgstoslyszq wok6l sleble opinie Swiadcz4ce o takim, wlaSciwymdla dzlecka sposobie rozumowania. Dobrym przyklademmySlenia absolutyzuJacego Jest postrzeganle Swiata t ludziJako wyl4cznie ztych lub wyl4cznie dobrych.

Znam ldlka os6b, kt6re wskutek mySlenla emocjonalnegomaJa powa2ne klopoty flnansowe. MySla, 2e pragnienieczegoSJestwystarczaJ4cym powodem, by to coS ktrpli. JeSlibedac dzieimi, nie nauc4rmy stg odro2nlai nrysll od emocJt,w wleku doJrzatym czgsto stosu.lemy rtrySlenlt:. aby unlkn4ibolesnych erno<Jl. Oclclzlelanry r(rzlunowrrnle od uczucia.Dwa powszechne wz(rrce taklcgo wyl)lr('roncgo my6lenta touogdlnianie I droblozgor r xr.{C.

Uog6hianie samo w soble nle.fest wyl)n('r.(,nrl fonnq, my-Slenta. Nauld abstrakcyJne wymagajq <xl rurs taklego spo-sobu mySlenla. Wypaczenlem staJe slq ono w6wczas, gdystosuJemy Je dla oderwania stg od wlasnyr:h uczuc. Jestwielu ludzi obdarzonych genialnyml. :rkademlcldmt umy-slaml, ktorzy Jednak z trudern radz'4 rxrble w codzlennymiryclu.

Prawdziwie wypaczon4 formq uog6lnlania Jest czamo-wldztwo. Przej awia si g w abstrakcyJ nych prlrpuszczeniachna temat przyszloScl, np. : " Co b9 dzle, JeLell ZUS-owi zabrak-nie pieniqd Ty, gdy Ja przeJdg na emer5rturg?". MySlente takiewyzwala lqk. Poniewa2 mySl nieJest faktem, lecz tylko czyst4

htpotez4, mySl4c w ten sposob, saml stebte straszSrmy.Skrzywdzone dzlecko wewngtrzne czgsto tak mySll.

PodobnteJak uog6lntanle, droblazgowoSi mo2e stai stqwaLn4lntelektualn4 zdolnoScta; nle ma nlc zlego w my-Sleniu dokladnym I szczeg6lowym. Gdy Jednak slu2y doodr5rwanla nas od bolesnych uczui, zaczyma wypaczaerzecz5nvlstoSi. Zachowanla kompulsynrrnte perfekcJo-nlst5rczne s4 tego dobrym przykladem - zaJmuJemy stgszczegdlamt, by unlkn4i poczucla, LenlenadaJemy sle doczegoS.

Przyklady egocentqrcznego mySlenia mo2na spotkadwszqdzie, wystarczy tylko posluchai. Nt ed awn o prrysluchl-walem slg w samolocle pewneJ parze. Kobletu przegladalamagarp z ofertaml wczas6w. Nlewlnnle arrrwafla, Le z.a-wsze chclala wybra6 sig do Au st ra | | t. M c2r.zyzna zareagowalgnlewnle: .Czego ty ode mnle r.lrr.erz. do clq2kleJ cholery?Ju2 t tak zapracowrrJg slg rur frrrlcrfl'. Jego skrz5rwdzonedzlecko wewngtrzne rrztrrrkr. ie w rx.rz,ach partnerkl uchodztza nlezdolnego do zlrolrlerrln wlqkszych plentgdzy - tylkodlatego, 12 r.lrr.lnln r;Krlrl(( trrlop w Australtt.

UCZUCIE PUtTIq. APATIA. DEPRE$IASkrrywclzonc drlecko wewnqtrzne mo2e takLe zatruwai

dorosle 2ycte lekkq ehrontczn4 depresJ4, wywoluJac4 uczu-cie pustkl. [)eprcrJa takaJest rezultatem prrystosowanla slgdziecka do firlszyweJ Jadnl I odrzucenla prawdziweJ. Odrzu-cenie prawdzlwelJa2nt Jest Jednoznaczne z powstantem pu_stego mteJscit - nazywam Je dzlurq u duszg. Gdy czlowiektracl autentyczlrqJa2rl, tracl tym samym kontakt ze swymlprawdziwyml rrczuclaml, potrzebaml t pragnieniaml. WlchmteJ sce doSwt a dcza uczui, Jaktch Zeda falsryw a Ja2rt. BgctemtlAm" na przyklad, Jest powszechnym uzewngtrznlenlemfalszyweJ Jahtt.,Mtla kobieta" nigdy nte wyraia gntewu anifrustracJl.

Postadante falsryweJ Jtinl oznacza grante. prawdzlwaJazri Jest nieobecna. Pewna osoba w trakcie psychoterapltokreSlila to nastqpuJAco: ,To tak,Jakby sig stalo na ubocju,obserwuJac przeplywaJ4ce obok irycle..

PownOrpo SwEGo WewNnrnzruEco DoMU W Jerc Spos6s SrRzvwpzoNE DzIEcKo WswNETRzNs. . . t,' I

Uczucle pustldJest formA chronlczneJ depresJt, ponlewaZczlowlek Jest w stanle clagleJ 2aloby po sweJ prawdziweJJalnl. WszystJde dorosle &tect w pewnym stopnlu doSwiad-czaJa lagodneJ, chronlczneJ depresJt.

Pustka mo2e s19 rownleZ przeJawtai Jako apatta. Czestoslucham narzekari dorostych dzleci na nudne I bezsensow-ne 2ycle. Uwa2aJa, 2e czegoS w lch egzystencji brak, I nlepotrall4 zrozumlei, dlaczego lnnl tak lnteresuJ4 stq r62nymlsprawaml.

Znakomlta uczennlca szkoty Junga, Marlon Woodman,opowlada htstorie pewneJ koblety, kt6ra udala stg doToron-to, aby zobacrye paplei:a,.7abrala z sob4 komplet wymySl-nych kamer, by zrobld mu zdJecla. Byla tak zaabsorbowanaelcwlpunkiem, Le zdolala wykonai tylko Jedno zdJqctew chwllt, gdy papieZ przechodztl obok. Ona goJednak nawetnle dostrzegtal Ktedywywolala kltsze, okazalo sie, 2e papie2,owszem, Jest na zdJqclu, ale JeJ w ogole przy tym nle bylo.Nte doSwtadczglatego.

Je2elt nasze dztecko wewngtrzne zostalo skrrywdzone,czuJemy pustkg I przygrrebtenle. Zycle zdaJe stq nlerzeezy-wlste ; Jeste5my tu, lecz stolmy na uboczu wy darzen. Pu stkawiedzte do osamotnlenla. Ponlewa2 nlgdy nleJeste6my tyml,klm JesteSmy naprawde, nlgdy nle blerzr:rny aktywnegoudzlalu w Zyclu. I nawetJeSll ludzle pcxlzlrvlaJA nas I garnAsiq do nas, czuJemy slq samotnl.lYtez wlgkszo6d 2ycla takwla6nie sig czulem. Tawsze potraflleln przewodzld grupte,w kt6reJ slq znalazlem. Wokol mnle bylo wlehr hrdzl , kt6rzymnie podztwiali i chwalill. Ja Jednak nlgdy nle czulemz nlkim sig zwl4zany. Pamlqtam sw6J wyklad na Unlwersy-tecte Swietego Tomasza. Tematem bylo p<{rnowanle tomi-styczneJ doktryny zla prz,ez Jacquesa Marltalna. Wykladwypadl tak Swletnle, 2e sluchacze zgotowalt mt owacJe nastoJaco. Do dztS pamlgtam, co wowczas czulem: pragn4lemskoriczyi z pustk4l osamotnlenlem. Mtalem ochotg skori-czyi ze sob4l

DoSwiadczenie to v4rJa6nla mtgdry lnnymt, wJakt sposobskrzywdzone dziecko wewnqtrzne zatruwa nas swoim ego-centr5rzmem. Dorosle dziecl sq zaabsorbowane sob4. Tra-

Pown6roo SwEco WrwruErnzNEco DoMU W IAKI Sposds SKRzYwDzoNE DzIEcKo WEwNETRZNE... r' I

yfaga-Je pustka Jest dokuczltwa Jak chroniczny bol zgba.KtoS, kto cierpl, mySli tylko o so-bte. Zaursze irytuJe mnteegocent4rzm takich pacJent6w. powiedziale m raz ao mteg,2e nawet podczas ucleczkl z plon4cego gablnetu ktoS tairtspytalby: .Ma pan dla mnie chwllkq czasu?..- Om6wione przeze mnle kategorte toksycznyclt oddzla_tywal lotycza prawle wszysiliich

""p.kto*- kontakt6w

mlgdryludzkich. Mam na.dzieJq, 2e zdacte sobie sprawe,w Jak powahngm stopntu wasze skrzyusd.zone rlzleckow e w ng trzne nadal tkus t w u as zA m doro s fu m 29 c h r. ponl2 _szy kwestionariusz pomo2e wam okreSlti zaires szk6d,Jakie mo2e ono w5rrz4dzii. Na pytanla proszq o<lpowtadai.tak" lub .nie".

I(WESTIONARIUSZ SKRZYITIDZONEOO DZIECI(Aodp'wlir<lrr.f rg<' rrrr llytrrrrrrr z.rrwurre w r.zg$<'r A kwesttona-

rlusza, rkrwler.le slq, r.zy I Jak bardz<t zostalo skrz,ywdzonewasze dzlccko wcw.qtrz'c. Czr;Sr: Il I C anklety zlwteraJ4pytanla dotycz4ce poszczegolnyc h etapow ror*o1,.r.

TAK NIE

7. NieJestem pewny sweJ to2samoSclseksualnel.

n .tr

8. Mam poczucie wtny, bronl4c siq, woleustqpowai lnnym.

tr , tr9. Mam klopoty zz.abranlem sle za

cokolwlek.N. n

lO. Mam klopoty z dokoriczenlemrozpoczgteJ pracy.

n fl

I l. Rzadko mamJakieS wlasneprzemySlenla.

tr tr12. Czesto crynlg soble wyrzuty, 2e nle

Jestem takt, Jakl powlnienem byc. s !

13. Uwa2am siq za strasznego grzesznlkat boje sie, 2e pojde do plekla.

tr tr14. Jestem nieprzeJednanym

perfekcJonlst4.! D

15. CzuJe, Ze ntgdy nie umlem sprostaiwymaganlom; ntgdy ml sie nic nleudaJe.

tr !

16. CzuJq, 'ze tak naprawdq nle wlt:trt,czego chce.

17. 7-awsze chca wsurystko zdobyc :zawszelka cene.

tr

I

E,

!

u18. Sadze, Zellcze slq tylko w sferze

erotyczneJ. BoJe sie, 2e zostangodrzucony lub opuszczony, JeSlt nteokahe stq dobrym kochanklem.

trI

19. MoJe irycieJest puste; czgstoodczuwam przygnqbienie. a D

2O. Naprawde nle wiem, kimJestem. Nie

Jestem pewny swoich wartoScl, niewiem, co mySlei o ro2nych sprawach.

fl n

A" TozsAMoSCI. DoSwiadczam ntepokoJu I lqku,

ilekroi zamlerzam robii coS no2. Staram siq sprawlai na ludziach

wraZenie mlleJ osoby, lecz nle mam

3. Jestem buntownlklem. Molm2ywtolem s4 konfltktv.

4. CzuJe w glebt, 2eJest ze \nrrlcoS ntew porz4dku.

5. Jestem chomtkiem. Tfudno mi sie

6. CzuJg sig nte w pelni kobteta(mqitcryzn4).

W Jerc SPosos SrnzYwozo*t D'ttt@62 Pown6r OO SWCCO WEWNETRZNEGO DOMU

TAK NIE

B. FOTRZEBY PODSTAWOWE

l. Nie wyczuwam potrzeb swego ciala.Nie wlem, ldedyJestem zmQczony'glodny lub zly.

n tr

2. Nie lubig, gdy mnie ktoS dotYka. _!

!

I Jil

n.tl

n

a3. Czgsto uprawiam seks, nie czuJac

rzeczywisteJ potrzeby.n

4. Glodze/obJadam siq. !

5. hdowala mnie tylko seks oralnY. n6. Czesto nie potrafie opisati tt'(o, r'o lzttlt.'

_!t9:)e wstycl, {rlv lcstcrrr ww lt'kh''

f t . I t z r r< lko s l t , ' z lo r l r z t . ' . . t l r u ' l r r l1 '

u ' 1 l , r t l . t t t t r r ' l t t t l r '

1 ) . l l r l r ' . r l r ' ! n l r ' \ \ ' t t l t r t t y r l t I l r . r t r l z r r

s t . r l . r r r r . , l r ' l r 1 ' } l i l i l l r u ' r l r t t t l z i t i .

l O . W r t t ' r l z r ' ' , 1 , ' p l ; t k . t r

I l . W s t y r l z ( ' ' , l r ' . r w r ' * ( t s i t t t < : l t u .

1 2 . I l i r r < l z o r z , r , l k n w v t i t 2 i t t n n e g a t y w n e

enx) ( ' l (

i3 . Marn o l rs r r l r . ' t r i r p r rnkc le seksu

ana l t l t ' 11o

!ntr

il !

n Dtr !

u n

tr ' !

14. Manr olrsrstr; na punkcie seksusod<lr n; r soc l r lstyczne$o.

! tr

f S. W"ty,rr.r; sk; rnJch reakcJiflzjologk'zr rych.

! - !

f O. ful"* Xt.,p<lty ze snem. n .D

17. Spgdzanr l)rzesadnie duZo czasu naogl4danlr r pornografii.

u !

18. Pokazywirlt:rtt sie nago, aby kogoSsoeszvc.

! !

tO. Czule pocia$ seksualny do rtzieci

i obawtam sie, 2e m6$bYm dai mu

ZA U*^l^^, Le Jedzenle i (lub) seks sa

C. POSTAWY SP(OI,ECZNE

L W zasadzie nle ufam nikomu' soble

2. Bvlem(-am) lub jestem LonatY(iameLna) z osob4 uzaleZniona'

a OU"""ylnie staram sig panowad nad

sob4 w stosunkach z lnllmi-__-

4. Jestem tuzalezn

-. tzolule siq i obawlam sig ludzt'

szcz61olnte przed stawiciglr wl3g4l

n

t l

n

U

O. tli" znosz7bYc sam i zrobilbYmprawie ws4rstko, bY uniknac

samotnoscr.

7 St*i"rctzam,2e robiQ to' czeqo intrl ptt

mnie oczektrJil.

& Z" * t "a lk4cer tg r r r t lk l r t r t

konfliktowg. R tako odrzucam sugestie innYch

ludzl i traktuJe Je prawie Jakrozkaz'inr n aleiw resoektowae.

1O. Mam nadmierne Poczucieodpowiedzialno6ci l'tti:J J":t, ltiVoszctyc sia o rnnyctr ni2ijlgblc' -

11. Czqsto nie odmawlam wprost'

a Potem w sPos6b wYkretnY' PoSrednii bierny staram sie nie robic czegos'

o co mnie inni Prosz4'

TAK NIE12. Nie umlem romiqzywai konfllkt6w

zludiml. Staram siq pokonaioponenta lub wycofuJq slq.

U tr13. Rzadko prosze o dodatkowe

w5f aSnlenie, .f eSlt czegoS nlerozumlem.

tr tr14. Czesto domySlam slg, co ktoS mlal na

mySll, I odpowiadam, opteraJ4c siq natych domyslach.

I tr15. Nigdy nle czulem ste zwiazany

zkt6ryms z rodztcow lub z oboJgiem. tr !16. Mylq miloSi z litoScla I mam

sklonnosi do kochanla tych, ktorychmt Lal.

17. NatrzEsarn slq z sleble, gdy popelnlqblad; tak samo postgpqg wobecinnych.

n !

u D

1 8 . htu9 sig poddaJg l dostosowuJg dolnnych. fl tr

19. Uwlelbiam wsp6lzawodnictwo tJestml trudno przegrlnvai. D D

20. NaJbardzteJ obawiam siq porzucenia;uczynlg wszystko, by podtrzymaizuia:zek.

D D

strMA ODPOWIEDZT TWTERDZ.{CYCH:

64 Pown6r Do SwEGo Wswr.rETRzrvEGo DoMU

Roz'dzlal2

JAKICH I(RUTWD DOZNATP

JeSlt odpowledzteltscte hrierdz4co na dzteslec lub wleceJpytan,-to znacTty,2e powtnniscie na serio wzir4e sie do pracynad sob4. Prace te ulahM wamzpervnoSct4ninteJsza k"ilazk*

.o'

IClekawoSiOptymizmNalwnoSi

TWOJE DZIDCKO WEWNqTRZNE

KiedgStqke, gd i shl.tmten"Ziemfe i no! ztugklej szg widoks pou li alo niebiafi ska Po 3 w iata-Terazchot rozglqdam stg dntem i nocq dookoto,tego, co niegdy9 wtdzioterryjuinie ma.

wlLLl,AM Wonoswonrtr

Prawie kaJzdy rozJaSnla slq na wldok dzlecka. Dzlectgcy

radosny Smlech mo2e wypogodzld naJbardzleJ zatroskan4

Bttarz.Dztecl - ten cud natury - s4 spontanlczne l fiatera2rneJ-

szoSci4. W pewnym sensie s4 skazane na chwilq obecn4'

U2rywaJac slowa cudowng (ang. wondey'uf, pragne oddai

to,- c4yrm dzlecl sA naprawde: pod ka2da z llter kryJe sie

Jedna z naturalnych, cudownych cech &lecka.

V onder

O ptunlsm

N aiuete

Pown6r po SwEGo WsvvtvETRz ruco Dor'ru IAKTCH I(RzywD DozNALoTwoIE DzIEcKo WewNETRz\m 67

D ependence

E motions

R esflfence

F ree Plag

U nlgleness

L oue

?-aleLnoie

UczuclowoSi

DzlelnoSi

Spontanlczna zabawa

WyJ4tkowoSi

MtloSi

OPTYMIZM

Naturalna tskra 2ycla w dzlecku pcha Je do badantaSwlata z nastawleniem pelnym optgmlzmu Je5lt oplekuno-wte sa cho6 trochg przewtduJ4cy, dzlecko - da|t4c do zaspo-koJenta potrzeb - zwr6cl sle do Swlata na zewn4trz. DzleclpostadaJa naturaln4 wlare w to, 2e SwlatJest przyJazrryi epelne nadzlel, a wszystko wydaJe tm stg mo2llwe I dostqpne.Ow wrodzony optymlzm I ufrroSd tworza rdzefi naszegonaturalnego wyposa2:enla, stanowl4 te2 fllary tego, co poto-

cznle nazywa sle dzieclqcqwlarqWlaSnte naturalny optymtzm I ufnoSi sprawtaJa, Le tak

latwo mo2na skrrywdzfi dzlecko. Bezgranlcznle wlerzy onobowiem swolm opiekunom t Jest bezbronne wobec brutal-noScl i przemocy. W przeclwtenshvte do mlodych zutlerzqt,dzlecko nie ma systemu wczesnego ostrzeganla podpo-

wtadaJacego, co nale2y zrobli w daneJ sytuacJi. Dzlecl mu-

sz4 sig ucryi, a proces ten uzale2ntonyJest od oplekun6w.RozwijaJa stle wewnQtrzna dztqki obcowaniu z doroslyml.Dzteci i natury maJa predysporycJe do odpowtednieJ dla

danego wieku gotowoSci rozw{anla poszczeg6lnych sll we-

wnqtrznych.Gdy dziecko zostanie znlewahone i zharibione' Jego natu-

ralna ufrroSd t otwarto56 ulegaJa stlumlenlu. Wlez' kt6rapozwalala mu ufai I optymtstycznle pod4ini do przodu,

-ostaJe zerwana. Nie mo$acJu2 polegai na oplekunie' staJe

slq bardzieJ czuJne I trwo2ne. Je6lt wteZ ta rwle slQ czQsto'

dziecko popada w pesgmtznt Tract nadzleJq I zaczynawle-rzy6, ize tylko dzigkl sprytnemu postqpowanlu zdola zaspo-

koti swe potrzeby. Zamlast wykorzystywad energlq na bez-po6rednie oddztatywanla na Swtat, marnuJeJ4 na sklanlanle

oplekun6w do czlmlenla dlai czegoS' co w gruncle rzeczy

mogloby ucrynii dla siebie samo.Optymizm t ufno6i s4 podstawa bllsktch mtlazk6w. Prag-

n4c blisko6cl, musimy odwa2yi slg na bezbronnoSi wobec

drugteJ osoby. Poniewa2Jednak nlgdy nle zdolamy zgroma-

dzti wystarczaJaceJ tlo6ct danych, by ufai innym bezgranl-

cznle,musimypodJac ryryko ufanla tm do pewnego stopnla'W nasz5rm Zyctu ntezbqdnyJest takhe optymtzm, pozutala-

crErqwoscDla normalnego dzlecka wszystkoJest lnteresuJ4ce t eks_

cytuJ4ce. Odczuwa cuda tego Swtata wsrystliimt zmyslaml.Jest to przeJaw wrodzoneJ ka2demu dzticku potrzeby po_znawanla, eksperymen towanla or az zbadanti, zobacLinat dotknlgcta. Dztekt ctekawoScl male dzlecko odkrywa swoJerece, nos, usta, narzqdy plclowe, palce r4k t nog, a w koncuwlasn4JaZn.

- Eksperymentowante I odkrywanie moZe wpgdzii dzlec_ko w klopoty. Jeslt rodzrce musteli ilumti w dzteciristwrewlasn4 clekawoSi, bedaJa takLehamowai u dzlect. Wwy-niku tego dzlecko zamyka siq, bo czuJe strach przidg$\Vwantem t podeJmowanlem ryzyka. Zycte

"t"j;;;dlan problemem, ktory naleLy rozwl4za6,, ",rf"

p."ygoAa,kt6ra trzeba przeLyt. StaJe itg posepne t szuka ,6Jrpi_czenstwa.

Zdumlente I clekawoSi maJ4 decyduJ4ce znaeente dlaprawidlowego rozwoJu i przystosowanta. Sktantala dzieckodo zdobywanta podstawoweJ wtedzy o Swiecie t uizenia sie,Jak przetrwai.

Zdumiente I ctekawosd sa takZe 2yciodaJn4 energl4w da2eniu do rozszerzanla horyzont6w. eotrinbuge-t;"jtskry 2yrcta - Jest ona nieodzowna dla ct4glego ;-*.J;:stanowl fundament p-tl"y poety, artysty f w ogOte twOriy.Zdumienie I clekawoSc wytwarzaJ4 w nas rodzal podnto__s-lego- 1ap te c i a, wyzwalal 4cego ocie liitwan te c ze g 6 € w 4 c e1.Karol Darwln I Albert Einstetn byli pelnt dziecilcego zdi_mienia i ciekawoSct taJemnic kryJacych stq w zaladko_wym Swiecte.

POwn6rpo SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU JAKTCH KRzYwD L)ozNALoTwoIE DIEcKo WswNFrRz\e 0')

Jacy nam dostzegaiJasne strony i:ycla. To dztelit optymi-zmowl postrzegamy rzeczywlsto5i Jako warto6i pozytywn4.

NAIWNOSC

Naiwno3i dziecl Jest oiescla tch uroku I wdzlqku, Jest te2tstot4 ich niewtnnoSct.ZyJateraZnleJszoscia f daza ao p.ry-JemnoScl. AkceptuJ4 dzhane zagadkt Lgcia, Jak mowi Chrts-topher Morley. Ich .dziwna bosko6i'Jest skuilrdem brakuJaldegokolwtek poJecla o tym, co prawdziwe lub falszywe,dobre lub zle.

Dzlecl kochaJ4 irycte. Pocz4tkowo brakuJe tch dzialantomkoordynacJi, poniewaZ wsrystko fascynuJeJe tak bardzo, 2etrudno im sig na coS zdecydowai. Ten brak koordynacJisprawla, ize czgsto docteraJa w zakazane mleJsca, dotykaJanlebezplecznych przedmlotow lub zJadaJq szkodllwe sub-stancJe. Dlatego wynragaJa staleJ uwagt l troskt, opiekuno-wle zaS muszq "zabezpleczai" dom przed lch ciekawoSci4.Musz4 stale uwa2ai na dzlecl, a to absorbuJe czas t nerw5rw talcim stopniu, 2e czasem nawet naJbardzieJ opanowanllrytuJa sig. W takich przypadkach dzleckoJest zaskoczonei zmieszane - przecleZ to, co robi, Jest tak frapuJ4ce I za-chwycaJ4ce.

Optekunowie powinnl byi cierpllwt I wyrozumtall.W przeclwnym razle b9d4 oczeldwai od dzlecka zbyt wtele.W wiqkszoscl prrypadk6w ftzycznego nqkania, zJakiml sigzetknalem, brutalnl rodzlce wlerzyll, tz dzlecko rozmySlniezachowlnvalo ste zloSltwie. Spodzlewali sig, 2e bedzii bar-dzteJ doJrzale, ntL bylo to mo2llwe wJego wleku.

Sklonno Si d o zapuszc zanla st g na zakazane tereny czqstouznawana bylaza przeJaw perwersJt charakterystyczneJ dladziecl. Dowodzono, 2e Jest ona skutldem grzechu pierwo-rodnego. Dokt4rna ta byta gl6wnym Zrodlem wieluokmt-ny,ch I represSlnych praktyk wychowawcrych. Nie istnteJ4Jednak 2adne naukowe dowody przemawiaJace na tor4ySepogl4du, 2e dzlect s4 wJaktkolwiek sposob naturalnie zde-prawowane.

Przeciwieristwem takitego podeJ Scla J est nadm lerne ochra-nianie dziecigceJ nalwnoScl I nlewinnoScl. sprzSaJace

utnvalaniu slq klopotllweJ nalwnoSci w wteku doJrzafym'

Pamletam semlnarz5rstq, kt6ry na rok przedwy6wlgceniem

byl przekonany, 2e koblety postadaJa trzy uJScta narzqd6w

pictowycht Znam takize wlele koblet' ktore z powodu nle-

uSurtadomtenia wpadaly w panlkq prry plerwszeJ menstru-

acJl.bdect mog4 r6wnle2 na uczyeslq manlpulowanla fallg"4

naiwnoSct4 I nlewinnoSci4. "Glupla blondynka" Jest klasy-

cznymprzykladem taktego zachowanla w doJ rzatym wleku'

U dzteci likajacych sle porzucenta hlsteryczny placz lub

blaganie sA metoda "odgrywania gluplego'' Zachowanle

tatrrte umoZllwia dziecku uchylenle slg od dorastanla' pono-

szenla odpowledzialnoScl t podeJ mowanla ryzyka'NatwnoSi i niewinnoSi naszego cudownego dzlecka mo2e

wydatnie pomoc w procesle powracanla do zdrowia' Naiw-

noSe lest glownym elementem pojetnosct - cechy, kt6ra

ulatwia uczenle slQ. Otoczenle opiek4 dziecka wewnqtrzne-

go sprawi, 2e uJawnl sig Jego cuforynl natura' T! i twoJe

Iudowne dziecko mo2ecle wspoldztala6 w procesie uczenla

stg, Jak stwarzai nowe mo2llwoScl doSwtadczania Swlata'

zer,pzloSCNaturalna cechA dzlecl Jest zale2no$( oraz posladanle

potrzeb. W przeclwierishvle do dorostych nle potrafl 4 zaspo-

ioti potrzeb dzlel'ri wlasnym zasobom, z konleczno3ci sa

wTec'z,alehne od tnnych. TaleLno$c ta ntestety staJe slg

przttcrlnrllch bezbronnoScl. Nie wiedza nawet, ezego po-

irJUrrja I co czuJ4. 6ycte dzlecka od poczqtku ksztaltuJe si'

pod *ptyw"m zdolno5cl optekun6w do rozumienia i zaspo-

kaJaniaJego potrzeb w poszczegolnych fazach rozwoJu'

ieZeli diiecko wewnetrzne oplekunow zostalo skrrywdzo-

ne, staJe sig przeszkoda w zaspokoJenlu potrzeb -icf ylas.nych diieci. eeda sig irytowai potrzebamt dziecka lub d4zy'

do zaspokolenta Jego potrzeb, c41n lqc z dzlecka pn'edlu2e-

nle siebie samYch.Cudowne dziecko Jest zale2ne, bo przechodzi prrces doj'

rzeuania. czyll rozw-oju llaLdy etap rozwoJu Jest klokiem

ku pelneJ doirzato3cl - czyll doroslo6cl. JeSli potrzeby nte

Pown6r oo SwEGo WrwNErnzruEco DoMU

zostan4 zaspokoJone we wlaSclw5rm czasle i w odpowiednteJkoleJnoScl, dzlecko pozbawlone zostaJe Srodkow ntezbgd-nych do w5pelntenta z.adan na koleJnym etapte rozwoJu.Niewtelkt bl4d na pocz4tku drogt rozwoJu ma dalekosie2nekonsekwencJe w p62nteJszym okresle.

Hrowe Zycte ludzkle charakteryzuJe slq ctAglym rorirro-Jem. Optsywane prz.e?.e mnte cechy t5powe dla okresu dzie-clnstwa - ciekawoSi, za,leLno*i I optymlzm - maJ4 decydu-J4ce znaczenle dla wzrostu I rozlrwitu lstoty ludzkieJ.

Prze, cale zycle pozostaJemy w JaldmS stopnlu zaleLnl.Tawsze czuJemy potrzebq mllo6ct I wzaJemnych kontakt6w.Nikt nteJest na tyle samowystarczalny, by nie potrzebowaiinnego czlowieka. 7-aleinoS6. naszego cudownego dzieckapozvtala nam tworzyi wlqzl I podeJmowai zobowi4zanta.Wraz z uptywem lat odczuwamy potrzebg bycla potrzebn5rmlnnym ludzlom. WJaklmS momencle zdrowego rozwoJu sa-ml daJemy tycle I troszczymy stq o nle. Jest to nasze ewolu-cSne powolante - JeSll tak wollcle to nazwai. W gruncierz.euy Jest to kwestia r6wnowagl miedzy zale2noSci4 a nie-zaleLno$clq,. JeSlt dzlecko zostalo skrzywdzone w efekclelekcewa2enta Jego potrzeb zale2noSct, io albo lzoluJe sigt wycofuJe, albo tr4pma sig kurczowo zalelnoSci i wpadawJeJ sldla.

uczucrowoscDwle oznakt emocJl s4 Jedyn4 w srvolm rodzaju cech4

dziecl twmo saplens - Smlech I placz. Antropolog AshleyMontagu pisze: U dzteci ncc"4 naturahtq jest Smiai si4t dostrzegat humor w rozmattgch sgtuacjach, rzeczguis-fu ch. ug irrwgirrcw ang ch bqdZ stusorznng ch prze z nle s ameRozko sz4j q stg komlzmenu

Humor to Jeden z naJwczeinteJszych I naJbogatsrych na-szych zasob6w naturalnych. Ju2 dawno temu filozofowiewskazywali, 2e tylko czlowiek postada dar wgsmtewania(umleJqtno6i Smianta siq).

Poczucle humoru ma ogromn4 wartoSi dla przelrutanl4kledy czlowiek ma poczucle humoru, irycie sta.lc sk; znoS-ntbJsze. Jako terapeuta zawsze potrallq oznan'r.yt lrronrent,

IAKICH l(nzvwp DozneroTwolE DzIEcKo WEWNETRzNI' ,' l

kiedy u pacJenta nastqpuJe poprurwa. SygnaltzuJe Ja poja

wtenie siq poczucta humoru w stosunku do wlasneJ osoby'

PacJent przestaJe brai steble zbyt powaZnie'W"ahtg Montagu'a, dzlecl przeJawlaJa poczucie humoru

od okolo 12 tygodnia hycla. @rzyJcle sie buzi I oczom

niemowlQcta, itore Jest kochane, plesz.czone, a zobaczycle

ow4 naturalna rado5i. ObserwuJcie grupq bawi4cych stq

I dokazuj4cych dztectak6w, a us$srycle w lch Smlechu nie-

klamane szczQ6cie.SzczqScte t podnlecente dzlecka latwo znlszczyi' JeSll

krrywda wewnetrznego dztecka rodzlca wynlkla z odblera-

nta mu chect do SmGchu, sam tak2e bqdz'le gastl Smtech

u swolch dzlect. Bedzle napomlnal: -Nle srnleJ sig tak glos-

no', .Przestan mt tu halasowai'. -Nle wrzeszcz tak" lub:

.Do3i JuZ tych wyglupow'. Czqsto zastanawialem sie' dla-

czego Lt t ,rdtto bylo ml Smlai sig serdecznle' tartczye czy

SpiJwai. Nle mlalim z tym klopolr tylko w6wczas' -gdybylem pod dzialaniem alkoholu; kledy bylem trzehtry'

sztywnfaty ml mlgSnle.Dzlecl, ktorych Smtech i rado6i siq tlumi' staJa sie posep-

ne I osowlate. W dorostym i.yclu s4 surowymi rodzlcaml'

nauczyclelami lub duchownyml, nle znoszqcyml dzlecigce-

go gwaru I gloSnego Smlechu.- d-zeciwteistwem smlechu Jest placz. TtrsoJo rado36 jest

nlez.amaskowanamsmut|ciem_plsalpoetaKltalilGibran._Jain iest tgm samgm 2r6dtem, z kthrego im'ech ttu6i sig

wzblja, owielelerot wgp&tiore bgto b'amL

t uizte saJedynymt zwlerzetami posladaJacymt zdolno-Si

placzu (ntelitOre zwlerzetakrzycza,lecz nle ronia lez)' We-

ilug Ashleya Montagu'a placz sluiry nam psychologicznle

i sp6lecznii do tego samego celu, co Smlech t radosi' Podob-

nre 1at one zbll2r- nas do lnnych, wzbudza wsp6lczucle

f chec wsparcla. U dziecka shrZy przetrwaniu' Gaworzenie

i Smiech przycl4laJanas, tworzAc symbiotyczne wiezi' kto-

rych potrzebuJ e ka2de ntemowlg. I,ry sygnalt zuJ4 zmarFtfie-

nle, ka2'4c nam Pom6c mu I utulii.Jako wyraz emocJi, urywoluJacY reakcJe innych, Smiech

I placzmialy prawd-opodbbnie sllny wptyw na rozw6J ludz-

72 Pown6r oO SwEGO WEwNETNZNEGO DOMU

kich spoleczno3ci. Zwlaszcza placz odgrywal potqZn4 rolew naszeJ ewolucJi Jako lstot lltoSclwych. WoLnoSt placzu -

pisal Montagu - przAczAnla sI4 do zdrousinjednostkt tpoglq'bianasz-e zaartgahowanle w dobre salnopoczucte inngch-

Dziecl, zawstydzane z powodu placzu, doznaja w procesieswego rozwoJu powa2neJ szkody. WwlekszoSci rodzln placzdziecka dotyka nle ukoJonego smutku skrrywdzonych dzie-cl wewnEtrznych Jego rodzlc6w. Wekszo6ci doroslych dziecizakarywarro w &iecinshvle plakai.

Rodzice, kt6rzy systematycznie tgpi4 placz u swych dzie-ci, sa przekonanl, 2e w ten sposob uczyni4 je silnicJsnymi.Jest to ra2acyblad. Ksia2ka ta nle bylaby potrzebna, gdybypozwolono nam na swobodny placz. To, co na4rwam upo-raniem siq z "pierwotnym bolem", Jest w plerwszyttt rzgdziepracA nad smutklem, stanowlqe4 klrrcz do <l<lnirlt:zleniaswego skrzywdzonego dzlr:c k a wt:wnq I rzr rt'gr l.

DZIELNOSC

DztelnoSi Jest zdolnoSci4 otrz4Snlgcla slg ze smutku,Jaki wywolalo w nas otoczenle. Im dzier:ko mlodsze, tymbardzleJ Jest dzielne. WystarczSt przyJrzei slg maluchowiuczAcemu sig JeSi lub chodzii, aby dostrzcc te cechq.Pewnego tazru obserwowalem dwudztestonriesiqczn4dzlewczynkq, usiluJaca wdrapad sig na kanapg. Ilekroi jeJsiq to prawie udalo, spadala na podlogg. Poplakawszyprzez chwilg, uparcle ponawiala wysilki. Po co najmniejplgclu probach wreszcle sle udalo. Przez kilka minutsiedziala na kanaple, napawaJac siq swym osi4gnieciem.Gdy m6J du2ry dog wszedl do pokoJu, przyjrzala mu siepodeJrzliwie, po cz5rm zeskoczylaz kanapy, by zbadai, coto za dzlwny stw6r. Podeszla do psa, ktory trqcil ja radoS-nie. ZdenerwowaloJa to, wigc pacngla go po nosie! A piesbyl trzy razy wigkszy od nieJl

Jakkolwiek by na to patrzec, wykerzala odwage. Bo dziecls4 odwaine. DoroSli w porownaniu z nimi s4 olbrryrnanri.Zamiast traktowai ich up6r Jako objaw zlego charaktr:ru,powinniSmy doceniai ich odwagq. Dziecl s4 pogo<lr rt: I od-wa2ne. Slowo odtaaLrtg (ang. courageous) pot'lrorlzl ocl la-

Jerucu I(RzywD DozNeroTwoJE DzrEcKo WEwNErRzNr, ,' r

cirisldego r&enla cor (serce). Dzleciom nie brakuJe seroa.54 odwa2nymi poszukiwaczami przyg6d. Rudolf Dreikurs,znany psycholog ze szkoty Adlera, uwaLa, 2e zle zachowaniedzlecl wynika z braku odwagi (serca). Straciwszy serce, sAprzekonane, 2e dla zaspokoJenta swych potrzeb powinnymanipulowai dorostyml.

DzielnoSi dztecka to tak2e elastycznoSi zachowari, dziqklktoreJ uczy sie ono zachowan zgodnych zwzorcaml stosun-k6w spolecznych Srodouriska, w Jakim prryJdzle mu iyi.Jest to specyflczna cecha tstot ludzkich. nle spotykanau wigkszoScl aw7erz4t, i stanowi oznakq zrlrowl:r psychlcz-nego.

Elastyczno6i mo2e Jednak spowodowai niebezpieczn4zdolnoSi do adaptacJl. Wszelkle zachowania, jakie prrypl-salem skrrywdzonemu dzlecku wewngtrznemu, sA to za-chowania prrystosowawcze. ElastycznoSi i prg2noSi dzie-cka wewnqtrznego pozwalaJa mu przetrwai choroby, zabtu-rzenia i emocJonalne porzucenle. Przykre to jednak, 2emusimy zuLrywat. naszA energfie na przetrwanie, a nie narozwoJ i samoreallzacJe.

Skoro elastycznoSi Jest podstawowa cech4 naszeJ au-tentyczneJ jaLni, to odzyskuJ4c i wspieraJac skrz.ywdzonedziecko wewnqtrzne, mo2emy spowodowai J cgo powr6t dozdrowia. Wymaga to czasu, poniewa2 nrrrsl sle ono na-ucryi ufai opiece dorostych. Gdy poczrrJe sig chronioneI bezpieczne, Jego naturalna ciekawosrl I pogoda duchauJawni4 sie I beda mu zawsze towarzyszyi, umo2liwiaj4cpelny rozw6J.

SPONTATNCZNA ZABA.\trA

Dzieci maj4 wrodzone poczucie swobody, a czujac siebezplecznie, dztalaJa spontanicznie. Cechy te - wolnoSii spontanicznoSd - stanowia istotq zabawy. Platon dostrze-gal istotg prawdziweJ zabawy w dzteclgceJ potrzebie skaka-nra, poddawania pr6bie ogfanlczen sity ci4Zenia. DziekiswobodneJ zabawie dziecko wychodzt poza powtarzanie na-wykow. DorastaJac, czqsto tracimy z aczru tq cechq, uznaJc-myj4 za coi nlestosownego; prrystol to mlodzieiry,lec.z. <llrr

Pownor po Swsco WewNETRzhrE@ DoMU

nas, dorostych, Jest ntewlaSclwe. W rzecrywlstoScl wieludorostych uwaLa, l2 zabawa to pr62nowanie, to przyslowio-we "puste igraszlrd".

Ntestety, kultura amerykaiska wypaczyla sens swobod-neJ I spontan lczneJ zabawy, przeksztalcaj 4c J 4 w agresywnypgd do zvtyclgLanla. Prawdztwle nleskrgpowana zabawaJestdztalanlem dla czysteJ przSflemnoSct t radoSci irycla.W poZnieJszych okresach rozwoJu mo2e byi stosowanaJakoprryJ emnoSi ptynaca z ksztaft ow arlda zr ecznoSci i sprawno-Sct flryczneJ w okreSlonych grach.

Swobodna zabawaJest cz95ct4 naszeJ natury. Wszystklezutlerzeta bawlq stq, lecz zabawa dztect ma o wiele wigkszezrlraczenle. Ashlcy Montagu plsze: hbawadziecka to skokwgobrainl dcth:ko po?n mo2lhao$ct ttngch stusorzeftWyobra'Znla gra znsadnlczq rolq w dzleclgceJ swawoli. Pa-mlqtam moJe wlasne wytwory wyobraZnl w dzieciishvie:naJczqScleJ byty to przygotowanla do doroslego i4tclai bawi-ItSmy sle w .dorostych", vryobra2aJac sobie, Jak to Jest byitata t mama.

Spontaniczna zaba'wa Jest dla dziect sprawA o donio-slyrm znaczenlu, stanowl bowlem fundament p62nieJ szego2ycla. MoZllwe, irc gdyby zapewnlono nam w dzieciristwiebezpleczenstwo I komfort zabav.ry, nle musieliby5my ucie-kai sie do nletworczychzabaw wwieku dojrzalym. SA onew gruncle rzeczy substytutem nle zaspokojonych potrzebdzleclnstwa I przyczyntaJa ste do gromadzenia zabawekdladoroslgch. Wtdztalem ktedyS aflsz glosz4cy: .Ten, ktobedzte mlal w chwlli Smlercl naJwtgceJ zabawek, wygry-wa". Taka transformacJa dzlectnneJ zabawy przeszkadzanam w postrzeganiu 2ycta Jako swobodneJ i spontanicz-neJ przygody.

JeSlt spoJr4lmy na dzteclristwo Jak na czas swobodneJt tworczeJ zabawy, uSwladomlmy sobie, Lebyi ludzka istot4oznaczabyi wesolym. NaJwspanialsze osi4gniecia ludzk<-rSclsA ,skokami uyobraZnl", kt6re prowadz4 do naJwlqkszychwynalazkow, odkryi, teorti. Swego czasu Nietzsr' l rt' zi t uwa-L1rl, 2e aby doJrzec, muslmy odzyskai 2arliwosri. z JakabawlllSmy siq w dzleclnshvle.

JAKIcH l(nzvwp DozNIALo TwoIE DzrEcKo WswNErRzN r

WYJATKOWOScChocta2 dzlecko cechuJe nledoJrzalo6i, posiada ono orga-

nlczne poczucle pelnl -.JA' (ang. I AlvIness)'. Innymi slowy,ma p(rczucle wewnqtnneJ wlqzt i sp6JnoSci z samym sob4.Poczucle wewnqtrzneJ sp6Jno6ct (ang. completeness) t Jed-noScl ze Swlatem (arrg. un!fiedurho&aness) oznacza prawdzi-w4 doskonaloSi - t pod tym wzglqdem wszystkie dzieci sadoskonale.

Wewngtrzna sp6JnoS6 sprawla, izeka|de dzleckoJest spe-cJalne, wgJqtkowe t cudowne. Nlkt inny nle Jcst dokladnietakt, Jak ono. Cecha ta crynl dzlecko prawdzlwle drogocen-n5rm. Slowo "drogocenny" oznacza.rzadkl I wartoSciowy".Szlachetne kamlente I zloto s4 drogocenne, lecz ka2de dziec-ko ma o wlele wlqksz4 wartoSd. Od urodzenia dziecko mapelne poczucle tego. Freud nadal temu okre6lenie JegoKr6Ie u skrr M o 6 6 Dzte cko.

Naturalne poczucle wartoscl I godnoSci Jest bardzo nie-trwale I powinno znalei,d natychmiast odzwlerciedleniew postawie opiekunow. JeSlt dziecko nle znajdzlc pclnegomllo3ct, wlernego pohrlerdzenla tych cech, straci poczuciesweJ ufi4tkowoSct.

Dzieci sa tak2e z natury gtaboko duchowe W moim prze-konaniu duchowoSi I poczucle pelnt sq synonlmaml. Dziecls4 naiwnymt mtstykaml. Poemat Chrlstophera Morleyazrrlraca uwage na to, 2e tch nlezwgkla boskoCi ciqgle trwa-Jest to Jednak duchowoSi naiwna I bezkrytyczna. Polniejstanie siq rdzeniem duchowoSct doJrzaleJ l refleksyjneJ.

DuchowoSi Jest tym, co w nas najglebsze i najbardzieJautentyczne - nasz4 prawdzlwq Jr2nla. Dzteki nieJ czujemysw4 w5{4tkowo6i I nlepowtarzalnoSi. Jest to nasze funda-mentalne lstnienle, czylt "JA". DuchowoSi polega teL napoczuciu wiezi I ugruntowaneJ JednoSct z crymS wigksrymod nas. Dzlecl z natury wlerz4 w to - wledza, 2e istnieje coSpotg2nieJszego od nlch.

Wara w -JA" stanowi Jadro naszeJ boskoSci. KtoS, ktoposlada owo poczucle, stanowl JednoSi z samym sobil

' patrz przypts str.42

76 Pown6rno Swsco WswNErRzrvEGo DoMU

t akceptuJe slebie. Dzlecl maJa te wlaSclwoSi znatury.Przy-patrzcie slg zdrowemu dzleckrt, a stwierdzicie, 2e catymsoba m6wi ono: -Jestem tym, klrrtJestem". Warto zauwairyc,i2 w teofanii krzaka goreJact'go Bog oznaJmil MojZeszowiswoJe lmig: Jesterrv kt6ry./('sf.'nl (Ex. 3,14). NaJglgbszepoczucie lu&kieJ duchowos<'t, to wlaSnte "JA", na ktdresklada siq takZe poczttck' ltyr'lrt wittloSclowym, dro$ocen-nym i ntepowtarzalnyrn. Nowy'l'cslittttent mowi czqsto oJe-zusie podaJ4cym rgkr; z.irgrtlrkrtte.l owleczce: synowl marno-trawnemu, ktory tttlrtto wszyslko fest lrclltrlwartoSciowymczlowleklem, n;twr'l w osl it I t tlc I {r x lzlt tlt' swtf t';{o grzeszrregoirycla. Wglqtk<trur1 to lctt, kto lest tyrtt, klnr Jest; ni$dypnedtem nle lsltrhtl I ttle l4<lz.le lsttrlrr( nlgtly ptltem.

Krz.yw<lir thtcltowir birrtlzltJ tt12 cok<llwlek lnncgo sprawia,2e stirJt'rrry slq ttz,alc2trtonyml, zawst5rdzonyrni doroslymidzlt:<lrrrl. Wszystkle dzleJe upadku mgLczyzn i kobiet saop<rwleSclaml o utracie poczucla Jestem, kim jestem' przezcudowne, wartoSciowe, niepowtarzalne i drogocenne dziec-ko.

MII'SC

W naturze dziecl le2y mtloSi I uczuciowoSi. hnimjednaks tanq s ie zdotne dn kochanla, muszq bg C nqj pienu kochane.Ucza siq kochai, gdy sa kochane. Montagu pisze: k wszy's tkich czg s to ludzkich potrzeb, potrzeba milo 5 c i i e s t nai b ar -

dziej podstau)owa, nqjbardziej uczbwieczqjqca. i tulafnieonaczgntz nas ludzL

Niemowle nie potrafl kochai w doJrzatym, altruistycznymsensie. Kocha w szczegolny dla swojego wieku spos6b.Arowy rozw6J dziecka zaleLy od kogoS, kto je bezwarunko-wo kocha i akceptuJe. Je5lt potrzeba ta zostanie zaspokojo-na, wyzwala sig w nim energia mitoSci, mo2e ono zatemkochai innyeh.

Dziecko pozbawione miloSct bezwarunkowej traci poczu-cle "JA". Bedac zdarre na lnnych, staJe slq egocentryczne,a Jego prawdziwa JaZn nigdy sie nie uJawnia. Dziccinnepostawy doroslych, kt6re prrypisuJe krzywdzic <lzlt't'ka we-wrtqtrznego, sA konsekwencJA egocentryczrr( Ao 1 rt'zyst oso-

Jarucu IGzvwo DozNALo TwoIE DzlEcKo WrwruErnzr\ t

wanla. Dzlecko bowiem naJstlnieJ przeirywa brak poczuciir,2e Jest bezwarunkowo kochane. Do dorosle$o, ktory cierplz tego wlaSnle powodu, doclera tylko slabe echo 6wiatatnnych ludzt. Ntgdy nie opuszcn Eo potrzeba miloSct. Jejgl6d trwa, a skrryw&one dziecko wewngtrzne wypelnia tqpustkq postqpowanlem, o ktorym J u2 wspomnialem.

OdzyskuJ4c i otaczaJ4c oplek4 skrzywdzone dziecko we-wnqtrzne, obdarzncieJe po?4dana przez nie bezwarunkowaakceptacJ4. To sprawt, Le dzlecko luzna i pokocha innychtaktmt, Jacy s4.

KRZTWDA DUCHOCIA

Uwa2am, 2e wsrystkte krrywdy cudownego dziecka wyni-kaJaz utraty poczucia JA"' Ka2de dziecko musi miei Swia-domoSi 2e: (a) Jego rodzlce s4 zdrowi i zdolni otoc4ri jeopiek4 | h) LeJest ono dla nich uaZne.

To zaS oznacza, Le Jego nlepowtarzalnoSi uznawana jestprzez rodzicow lub opiekunow. Dowodem tego jest iloScczasu, Jakl z nim spgdzaJa. Dzieci intuic$nie wiedz4, 'ze

poSwigca sig czas komuS, kogo stq kocha. Nie poSwiqcaJ4cdzleciom doSc czasu, rodzlce wywoluJ4w nich uczucie wsty-du.

Dziecko wychowane w rodzinie dysfunkcyjnej jest w ja-kims stopniu duchowo upoSledzone i traci poczucie "*JA".Matka alkoholiczka oraz pobla2liwy, wspoluzale2niony oj-ciec nie z,atroszcz4slg o swoJe dzieci. Alkoholiczka zaabsor-bowanaJest ptciem, a wsp6luzale2niony m42, zaabsorbowa-nyJest alkoholiczk4. EmocJonalnie s4 po prostu nicobecnidla swoich dzieci. To samo dzieJe sig, gdy rodzicow nekajalnne zaburzenia: pracoholizm, bigoteria, nrania Jedzenia'nat6g kontrolowania, czylt perfekcJ o n iz nr, c I t o roby umyslo -

we lub ftzyczne. Rodzice zaabsorbowanl wlasnymi proble-mami emocJonaln5rmi nie maja czastl tlla swoich dzieci.Psychiatra Karen Horney napisala:

W skutek r62ngch sprzeczng ch u plg uotts dzie cko nie nt osposobno5c i rozwli anio s iq z4odnie z indgtts id.ualng m[ 1 t t t

trz.ebami i mo2liuo $ciami (. . . ) . Pdsumow ane spr ow r u l :' t t

i

rlltilililillilIi

78 Pown6r oo SwEGo WswNETRzNrco Dorvlu JAKICH I(RZYWD DOZNATOTWOF DZrrCrO WEWNETRZNE 7()

nia erot5rczne. W konselnrrencJl dziecko dorasta w przeko-nanlu, Le aby z-asluirye na cz5[aS troske, musi byi dla tejosoby tdealnym partnerem seksualnym. IstnleJe wiele formnaduZy6 seksualnych. NaJwtgksz e uraz'! powoduJa naduZy-cia natury nieflzyczneJ - czyll emocJonalne.

Aby zrozumlei w pelni, Jak groZne mog4 one mlei nastgp-stwa, nalez5r zurroclf uwagq na to, Le rodzlnaJest organiza-cJa spoleczn4, kt6ra rz4dzl sig wlasnymi prawaml. NaJwaZ-nieJsze z nlch to:

l. Uklad rodzinny jest odzwierciedleniem wzal enrnych sto-sunkow panuJqcych miqdzy JeJ czlonkarrrt, a nle tylkogrup4ludzl.

2. Uklad znaJduJe slq w stanie rownowir(l <lynamlczneJ;gdyJeden zJego czlonkow tracl rriwlrr)w:Wq. Inny rekom-pensuJe JeJ brak. Na przyklarl zirr.lrowrrrrla pfanego,nieodpowiedzial nego oJ ca rriwnowi rly r r i r< lo< | lnwledzial-na matka abstynentka: latwo wpaclaJaca w gnlcw, hlste-ryczlr1Zong moLe rownowaZytmqz o spokoJnym, lagod-nyrn usposobieniu.

3. Uklad rz4dzt siq regulami. Wzdrowych rodztnach regutys4 zazwyczal negocJowane I elastyczne; w rodzlnachfunkcJonuJ4cych chorobliwie reguty s4 sztywne i nieza-chwiane.

4. Rola czlonkow rodziny Jest utrzymanie w r6wnowadzeJeJ potrzeb. W zdrowych ukladach role te s4 elast5rcznei wypelniane wsp6lnie; w chorych - role sq sztywne i nle-wzruszone.

Uklad rodzlnny to tak2e okreSlone konrponenty, a naJ-wa2nleJszymJest malzeristwo. JeSli nastqpl w nlm za,kl6ce-nie bliskich wiezi, wl1czaj4 sig mechanlzmy prrywracaJ4cerownowage I komplementarnoSi. Dla zachowanla rowno-wagi rodzina potrzebuJe zdrowego malZenstwa. Gdy mal-2enstwo Jest niestabilne, w6wczas energla ukladu zmuszadzleci do prrywrocenia r6wnowagl. Ntezadowolony z matkioJclec moZe probowai zaspokoii emocJonalne potrzeby zapoSrednlctwem corld. Stanie sie ona Jego l.aleczka, MalaKste2niczka. Syn zaS stanie sig Malym Mgirczyzn4Mamusl

Jq ste doJakhl 2e hdzle wJego otrc,zeniu sq zbgt zasle_pient swgmi nertutcantL bA stai slg zlolngmi do kochaniadzlecka czg chotbg tylko postz.egania go jako drgbnejJedrastkL

N iez,aspolaj ente pragnlentn dzlecka. abg bg t krchangmjako czbwiek i abgJqo mi&ofil zostalo przgjqta, iest iqj-wiqkszA m urazcm. Jaktego mo2c ono doSw fuaczg e.

Rodzlce w rodzlnle dysfunkcyJneJ nte s4 zdolni dai dztec-krl tego, czego potrzebuJe, ponfewaz saml silnie odczuwaJ4wlasne potrzeby. W rzeczywlstoSct wieksznse dzteci z rdzindg sJtrnkcqjngch doznalo nqjwi4kszgch uraz6u tu6tuczas,gdg ic\potrzzbg bgfu nodbard.zieJ palqce. MySlq tu o Joshu,synu alkoholtka. Gdychlopak mlat sredem iat, nte wiedzial,czy t kiedy oJctec przyJdzte do domu. W wleku l:rtJedenastu

"?estal przez nlego porzucony emocJonalnte t miterialnie.

[Chloplec potrzebuJe oJcl by moc pokochai siebie Jako\n92cz5r znq potrzebuJ e miloSci mginzy zny. po trzebuj e ririqzi

z mgLczTtzn4. Josh nigdy Jednak nte czul wiqzi z oJcem.9re"!o bal sie, gtqboko odczuwaJ4c brak bezpieczeristwadziecka pozbawtonego ochrony. Olctec symbolizule ochro_

gtq) Na dodatek matka Josha podswladomie nieiawidzilameilczyzn. Trzykrotnte, w obecno6cl tnnych, upokorzyla sy_na, kpl4c z MelkoSct Jego pentsa. NaJwyraZniil uwazata ioza Zart I kpila z Jego przewreuZllwienla. A prreiie| ta strefamgskoSci J est naJbardzieJ podatna na \r azSt. MoZe wydai siqto dziwne, leczw naszeJ kulturze wtelkoSi penisajest sym_bolem meskoscl. I.oto chlopak rozpaczliwie potizeUujacyallrmacJi sweJ mgsko5ct zostaJe zdiadzony przez matkg _naJwa2nieJsz4 dla ntego osobq w rodzinie. Matka _ nie le_czon'a oflara kazlrodztwa - odreagow5nvala na synu glebokapogardq i zloSc wobec mgLczyzn.

NADUzTCIA SEKSUAI,ITE , trlTZEYcjZITE I EMOCJONALNENadu2rycia seksualne doroslych wobec dzieci polcgajq na

wgkorzg stgwantu dzleci dla zaspokoJenla popea u pt., i,iwcgodoroslych. Wtym prrypadku dziecko zacrynapr|rrrowai, 2ettto2e stai slg waZne, wykazuJ4c wobec doioslyr.h zir<.lrowa_

POWN T NO SWEGO WEWNETRZI.JEGO t)OMU

lub Wa2nym MgLczyzn4, w mleJsce taty. Dla obu plci istnie-

J4 liczne formy zamlany rol. Dzleutczynka staJe siq opiekun-ka matkt w mleJsce meta; chloptec staJe siq emocJonaln42on4 oJca.

We wszystkich pr4ppadkach mog4 powstai wigzi w plasz-crylnle plonoweJ, czyll pokolenloweJ. Dziecl s4 po to, byzaopiekowa6 ste mal2eristwem rodzlc6w, wykorrystuJe slq

Je do zrekompensowania osamotnienla mal2onkow. CzQsto

Jeden z rodzlc6w Jest zablokowany seksualnie, Tecz Jegopotrzeby w teJ dzledztnle tstnleJ4 nadal. Dziecko moLe czucslq skrepowane namigtnyml pocalunkami lub dotykaniem.Ilekrot w praktyce dziecko stqje sig dlajednego z rodzic6wwahniej s ze niL w spotmatZorrck, zachodzi mo2liu: o S t e mocj o-nrrllte' g o naduig cla s ek s ualne g o. J es t to n a d u ?ryc I c m. p onie -

waL rodzlc wykorzystrrJe rlzlt'cko do z.aspok<rJcnla wlasnychpotrzcb. Z;r<:howarrle t:rkle o<lwraca naturalny porz4dek.Rodzlce powlnnt poSwlgcti dzleclom czas, troskq i byi dlanich przewodnlkamt, nie zaS usgkorzgstgtuai Je do zaspo-koJenia wlasnych potrzeb, gdy2 wlaSnle toJest istota nadu-irye.

Nadu2ycla seksualne s4 przycrp4 powa2nych krzywdduchowych, o wlele gro2nleJsrych ni2 lnne uraz5r fizlrezne.Ostatnio zaczqliSmy poJmowai je w nowy sposob. ObecnieduZo wiemy na tematwptywu ekshiblcJonizmu i seksualne-go podgladanla w rodzinie. Zasadntczym elementem w tegotypu naduZyclachwydaJa siq upodobania rodzic6w: podnie-ca lch wlasna nago3i lub wldok clala dzieci.

Powodem wlelu naduiryi seksualnych jest naruszenienaturalnych grantc w rodzinie. Niekiedy dziecko nie znaj-duje mieJsca, gdzle mlaloby poczucle tntymnoSci i bezpie-czeistwa. Rodzlce wchodza do lazienld wowczas, gdy wlaS-nie z nieJ korrysta. WypytuJa o szez,egdly Zycia seksualnego.Niekiedy matym dzleciom ntepotrzebnie robl sig lewatywy.Nadu2ycia seksualne nieJednokrotnle wyra2ajA siQ w robie-nlu przez rodzicow niestosownych uwag lub prowatlzt:nlunlewlaSclwych dyskusJi.

Shirley, Jedna z molch pacJentek, czesto czttl:r si(' t t lt'swo-

Jo w obecnoSci oJca. Stale klepatJa w poSlittlkl, rturwlil<'. 2c

IAKTCH KRzYwD DozNALoTwoIE DzIEcKo WEWNETRU'IE u l

I

. o

lo

I

ma tak .seksowny tylek', i'n gdyby byt mlodszy, to "sprobo-walby'. Uwagi takie bardzo Ja denerwowaty' Gdy dorosla,

hterlsowal tja meircryLnl' ktorych podniecaly jej po6ladki'

Matka lrltty opowladala corce o swym 2yclu seksualnym'

m6wtac, Jak kiepskim kochanktem jestJeJ oJciec, kt6ry ma

za malego pentsa. Robtac zl.ollty sw4 powlernicq, powaZnie

tatrsrylaleJ r6wnowagQ. Dzlewczyna byla tak uwlklana

w sprawy maUC, i,e nie mlala poczucia wlasneJ to2samoSci

seksualneJ. Nawi4rywala llczne romanse z 2onatyml mgiz-

cryznaml, lecz w kolictt zlwsze odmawiala po2ycla seksu-

alnego t zrywala znaJotttosc. Mowtla ml, ize' ally tttlt:i orgaztm'

wyobra2a sobie, 2e Jcsl wlasna tnatkalInn4 forma naduZyt'lir ttto/.c by<i brak scksrritl ltt '{o uSwia-

domienia dziecl. Rtl<lz.k'c .Jttttc nl<' ttk' tttowlll .leJ na ten

temat. Gdy wyst4pllir tt ttlt ' l plcrwsz.l tttk'sli1t'z'ka, June

wpadla w przeraizanlt'. siltlz.:lt" 2c lest lxrwitlttlc <'lrora'

Do nadu2yi mo2e slq posunqc tak2e $tars/'(' ro<lzt'nstwo'

na jczgsc ieJgc ly ro2n lcawlekuwynos | t l k t l l t r t lw t i< . l t la t .Dzieci w tym samyrn Meku czesto lnteresuja siQ oclkrywa-

nlem roZnic plci' co stanowi czeii normalnego rozwoJu'

JeSl iJednakdzieckoprz$muJewobecinnegorownolatkazachowanta seksualne odbiegal4ce od normy, czqsto ozrra'

cza to, 2,e dziecko napastuJace uleglo seksualnemu nad-

uZyciu. Tak byto w prrypadln: Sammy'ego, ktory w wieku

"riS"t,-t i p6l iat byl ktlkalaotnie napastowany seksualnie

przez s*ojego prz5flactela. Potem okazalo siQ, 2e przyjaciel

fyl gwafcony analnie przezwuJa i odreagowywal naduZycie

na SammYm.Dzieci wierzA w rodzic6w: dla podtrzymania teJ wiary

stwarzaJa wymySlone wiezi. Wyparlem slq siebie' oklamy-

walem iie aZ do gorzkiego konca, utwterdzajac sie w prze-

konaniu, 2e m6J olctec-alkoholik mnle kocha' Wmawialem

sobie, 2e naprawdq o mnie my5li, lecz Jest tak chory' 2e- po

prostu brahmu czasu, by mnie kochai' Nikt nie lubi byc

wykorrystywany. GdyJestesmy doro6lt I zdajemy sobie z te-

go spriwe, wpadamy w gFriew. Dzieci nie wiedza, Le sa

wytorzystywane. Ale dziecko wewnqtrzne nosi w sobie tq

f<rzywA-e. je3h dopuszczono siq wobec nas naduZyi sehsrr

82 Pown6roo SwEGo WewNErRzr{EGo DoMU IAKTCH IQzywD DozuaroTwoyn Dzrscxo WEWNETRZ{E 83

Nlgdy nle zapomne nocy w tzydzleScl lat p6ZnieJ, gdyMarshall wezwal mnle z zamkntgtego oddzialu szpltala,blagajac, bym pom6gl mu w walce z Jego alkohollzmem.Gdzte podztalo slq to plqkne dzlecko, kt6re przyszlo na Swlatz poczuclem nlepowtarzalnoScl I uryJatkowoScl, z poczu-clem, 2e Jest nlezast4plone?

NADU,'YCIA EMOq'ONAI,I| E

Nadu2ycla emocJonalne rdwnlrl. r.nrlnfrl rany duchowe.Krrykf t wymySlanle dzleclom orlnlrlufq lclt przttcle warto-Sci. Rodztce, nazywaJ4c Je gltr1x'rrtttl. rlttntlrttttl. wurlatamlczy w inny obraZltwy sposob. rntrlrl lc. Nnrlrtlyt'lc emocJo-nalne prryblera nlekledy post rrC rt t rowoil' l. 1r rfck{onlzmui kontrolowanla. PerfekcJon lzrtt wyl wrr rzrr glql x rk le poczucletoksycznego wstydu. Cokolwlek llyr{ zrolrll. rrl{rly nle sta-nlesz na wysoko5cl z:danla. Rcdzlny, w kt(rryr'lr panuJetoksyczny wstyd, posluguJq slq perfekcJon lz.tt tt' t t t, kon trolat oskar2anlemJako Srodlrtem manlpulacJt. Nlc, co tn(rwlsz,robisz, czrtJesz lub mySllsz, nleJest dobre. Nie powlnlcnedczui tego, co czuJesz, twoJe pomysly sa szalone, a twoJepragnienla ldiotyczne. 7aw sze ol<a^e sle, 2e po siadasz skazyi wady.

NN)UzTCIA W SZKOI,E

Toksyczny wstyd utrwala stg, gdy zacrimasz chodzii doszkoly. Natychmtast zostaniesz os4dzony i zaklasyflkowa-ny. Bierzesz udzlal w konlmrsle na to, kto oka2e siq lepsry.Dzlecl stoJace przed tabltca sa wySmiewane przed calaklas4. Samo stawianle stopnl moZe byi powodem do wsty-du. Ostatnlo staralem sig pocteszyi synka przyjaciela, kt6ry

JrlL pieruszcgo dntatu szkole dostal dw6jkq z rysunk6w.SzkolaJest mleJscem, w kt6rym moZe dochodzi6 do aktow

ponl2ania. Dziecl bywaja okrutne wobec koleg6w. Szczegol'nle drwl slg z placzu. Z teJ pytyczyny szkola moZe stai sicdla wtelu dzlect podwoJna pulapk4. Rodzice i nauczycit'k'nactskaJa, by dobrze stg uczyty, a gdy lm sig to urlirlr'I rzcczJrwtscte oslagaJadobrewyntkl, lnne dzieci kpi4 z nk'lr,nazywaJac kuJonaml.

alnych, czuJemy, tn rl-dLe zashrgujemy na miloSc, a w6wczasstaJemy slq oztqblt lub nadpobudllwl seksualnie, abyzyskaipoczucle, 2e JesteSmy wa2ni.

NADUZYCIA FIZYCZI\IE

_ Nadu2yc la ftzy czne wyrzadzaJa r6wnle2 duchowe szkody.Dziecku bitemu t szarpanemu, kt6remu ntekiedy kaze sieprrynosli narzgdzla do wyrnterzenia kary cielesneJ, z tr:u-dem przychodzt uwterryd, 2eJest ntepowtarzalne, cudownet wyl^4tkowe. CzyJest to mo2ltwe, skoro oplekunowie zadaJamu ff4yczne clerptenla? Kar5r ctelesne zr5rwaJa wtgzl z rodzi-caml. Co czullbyScie, gdyby naJlepszy prz5flaciel bil was potlrrar4t'?

Nlewlemy, wllu rodzlnach dochodzt dobmtalnych akt6wpruemo(y. Statystykt ukryte sq w szpltalach, pomlane mil_czenlenr z powrxlrr rrxlzlnnego wstydu, a ponad wsrystkostrachrr, 2e m6wlqc o tym. zostanle slq Jeszcze bardzieJskrz5nvdzonym.

Btcte kobiet t &tectJest bardzo stara I powszechn4 trady_cJ4. Nadal wierzy slq w skutecznoSd kary cielesnej. JeszcLeprzed trzema latyJa tak2e akceptowalemJ4 w zmodylikowa_neJ formle. Nie tstnleJe ZadenprzekonyvaJ4cy dow6d na to,2e blcie I lnne karycielesne nie powodulq trwalych skutkowubocznych. T}rlko w JakimS wypaczonym odczuciu dzieckomo2e uwierzyf, 2e Jest wa2ne dla rodzic6w, ktorzy Je bUa,pollczkuJ4 czy strasz4. Dztect, kt6re sa Swtadkami irrr:t"f_noScl, same staJ4 slg JeJ oflaraml. Do teJ pory czujq naw-la_sneJ skorze razy z,adawane memu prz5dacielowi Mar_shallowt. Zakonnlca w szkole podstawoweJ kilkanascie raz5,uderzyla go po twarzy, trac4c naJwyraZnteJ panowanie nai-soba. Marshall byl trudnym dzieckiem I na pewno potrze_P9*"t stlneJ rgkl. Jego oJctec, brutalny alkohbtk, czqsto gobil. l\4am lednak irywo w pamtqct m6J bolesny krryk foka2dym uderzenlu zakonnicy, bo podSwiadomie wfeazta_lem, 2e to samo mogloby spotkai mnte. Kierownlctwo szkolvdopuszczaJAce stosowanie kar clelesnych must ltczyi sliz ryzyklem, 2e JakiS nauczyclel stracl samokon|role i nad_u?ryJewladzy.

PowRoTDo SwEGo WrwNrrnzNEGo DoMU

W szkole ?.acrpamy byi Swiadomt taktch uwamnkowari,Jak pochodzenle oraz status materlalny. Moi koledzy hydzlopowladali koszmame trlstorte o t5rm, Jak boleSnie odczu-wall swoJe pochodzenle. Szkola Jest takZe mieJscem, gdziemur46slrie dzlecl dowtaduJ4 sig, 2e nie mbu:i4poprawnie.Kiedy chodzilem do szkoty w Teksasle, dzieci pochodzeniameksykansldego byty karane w szkole za mowienie po hisz-pansku.

Pamlgtam, Jak wstydzllem slq, 2rc nle mamy samochoduI muszq chodzli na plechotg lub JeZdzii autobusem. Sytu-acJg pogarszalo to, 2e uczgszcz,alem do szkoty, gdzie wigk-szoSi dziecl pochodzlla z dobrze s5rtuowanych rodzin. Dzieciw wieku szkolnym szlbko ucz4 slq oceniai status spolecz-ny.

NADUZ-TCIA W KOSCIELE

W koSciele upokarza slq kazaniami o piekielnym ogniui siarce. Ostatnlo slyszalem w telewlzJi pewnego kaznodzie-Je, kt6ry powiedzlal:.Nle zdolacle byi wystarczaJaco dobrzy,by w oczach Boga zyskai akceptacJe". C62 to za potwornyafront wobec Stw6rcy Doskonaloscll Lrcz sk4d dziecko mawtedztei, 2e ow czlowlek pokrywa sw6J wlasny, toksycznywstyd rownle toksycznym patosem?

W szkole pxxlstawoweJ uczono mnie modlitwy SwiqteJ thta-rryny z Genul. O lle dobrze pamigtam, brzmiala ona tak:

WUtezqlry sue s{fgr, bg opuScii ten padot niedoli"w udrgce przeJmqJqceJ I gtebokiej ptacz+.Umieram dlatego, 2c nie umieram-

Jaka| to radosna maksyma na rozpoczqcie dniat Jest tomistyczna modlitwa, nableral 4c a znaczenla dopiero na nal -wyizszych poziomach rozbudzenla duchowego. Uczniowipi4teJ klasy slowa te natomiast zadaJ4 duchowe rany.

WSTID KT'LTUROUM

W naszeJ kulturze obowt4zuJe zasada doskoncloSci. ktoraranl nas duchowo. MghczSrzna powinlen mlec rlrr2y penls,

JAKICH KRZywD Doaqaro TwoIE DzIEcKo WEWNETRZNT tl"

a kobteta - duiry blust tJedrne po3ladki. Mo2e siq zdarzyc'irc JeLell wasze narzqdy plclowe nie sa odpowlednio du2e,zostaniecle uznanl za gorszych.

Pamletam, Jak przykre bylo branle prysznica po trenlngufutbolowym. Starsl chlopcy dogadywali mlodszym t kpiliz nich. Modlitem stq. zeby nte dobralt siQ do mnle. Chtcho-talem nerwowo I przylqczzalem siq do chorr. prze6miewc6w,nabfaJacych sle z kogoS lnnego.

Pamletam dzlecl gruh lub brrydkle, ktore w szkole prze-Tyw aiy koszmar. Tal<Le d z lecl n lezdarn e' n l c wysportowanebyty nuysa'dzane podczas roztttnltych ltltlltt'z I glcr.

To pozostawia bllzny dttt'ltowe na <'itlt' 2ycle. PonlewaZwSnoslem w biedzle, wclq2 cztrJc nle trletwrr.lo, ltlqc do klubulub w lnne ekskluzryme lnltJs<'c. ('zqlttt tttitttt $wladomoSi,i2 Jestem w lepszeJ sytuacJl flltttttsowel lrl2 ht<lzle, kt6rzymnle otaczaJa, lecz nadal rxlt'zrrwaltt toksy<'zttq, udrekekulturowego wstydu.

Dziecl bardzo szybko zdaJ4 soble sprawQ z lstltlcrtla eko-nomicznych I spolecznych ro2ntc mtedzy nimi a kolegami.ZwracaJa uwagQ na styl ubleranla sig i zamoZnoSi s4sia-dow. PresJa grup o Jednakowym statusle staJe siq w miareuptywu lat coraz bardzieJ dokuczliwa. Tawsze znaJdzie siqmiara twoJeJ warto6ct - | przewaitnte do nieJ nle dorastasz.Wtedy otrrymasz nastqpuJ4ce przeslanie: Nrejeste9 w Wrzqdku Mustsz bgt takt"ioJelmMY ctrcemg, abgS bgt.

TOKSYCZITY WSTYD

Wymlentone formy nadu2yi rodza, toksyczny wstyd -

uczucle, ize ma sle skazg, Jest slg gorszylll, 2,c nlgldy nle

dor6wna sle otoczeniu. Jest on bardzltJ dokuczllwy n12poczucie winy, wynikaJace ze Swladomost'|, 2e zrobilo sie

ioS zlego, co Jednak moZna naprawl(':' lirksyczny wstyd

ozrraczz' 2e to w nas Jest co6 zlego; coS, (:zcgo nie da siq

naprawi6 - nie nadaJecie sle do niczego, posladacie bra}d'

Toksyczny wstyd J est podstawow4 krzywd a dztecka wewng-trznego.

Ostitnio dokonalem ponownego opracowania wspanialej

rrredytacJl, oryginalnte naptsaneJ przez Leo Bootha. Doda-

Pown0r no SwEGo WewruErnzruEco DoMU

lem do nteJ pewne aspekty toksycznego wstydu, om6wionew wydaneJ przsze mnle kslq2ce zatlrtulowaneJ Brad.sltoluOn: Heatlng the Slr.me Tha;t Bblds You Chcialbym tutaJpodztelii slq tym z waml.

NA IMIE MI TOKSYCZT{Y WSTYD

Bylem obecny przy twym poczqcluW adrenallnie wstydu tweJ matktCzuleS mnle w wodach plodowychJeJ lonaDopadlem cie, nlm rnogle$ m6wl67-anlm zrozumlales7-anlm znalazle{ drogg p<lznanlaDopadlem clg, g<ly rr<.zyle5 slq chodzliGdy bylcS bt.zlrrorrrry I rdslontqtyGdy trylc$ prxlirtny na r:krsy I odczuwaleS potrzeby7:utlm r:hronlly cle granlce twoJego egoNA IMIE MI TOKSYCZNIY WSTYD.

Dopadlem ctg, gdybyleS maglcznyTanlm mogleS pojai, JaJUL bylemOkaleczylem twA duszgPrzeszylem clq do szplku koSclDalem cl poczucle wad I skazNleufnoSct, brzydoty, glupoty, zw4tpieniaBezwartoSciowoScl, nDszoScl, niegodztwoSciSprawilem, 2e czule9 siE lnnyPowiedzialem ci, 2e coSJest z tob4 nie w porz4dkuSplamilem tw4 BoskoS6NA IMIE MI TOKSYCZNY WSTYD.

Istntalem przed sumlenlemPrzed winaPrzed moralnoScl4Jestem panem emocJtGloscnr wewngtrznego potqpteniaJestenr wewngtrzn5rm dreszczem grozyKtory pnes.trywa clg znlenacka

IAKICH KRzvwD DozxeloTwoIE DzIEcKo WEvvNEmzNt t'

Nie przygotowanego psychJcznieNA IMIE MI TOKSYCZT{Y WSTYD.

ZyJe* taJemnlcyW glebokich, clemnych moczarachPrzygngbienla I rozPaczYTawsz,e podkradam slq chylktem i chwytam ctqGdy nie masz slq na bacznoSclWchodze tylnyrnl drzwlamlNleproszony, nle ch<'lrtnYPrrybywam plerwszyBylem tu od pocz,tltktt czltlrtZOJcemAdamenr I M:rlkrt EwrlBratem KainemBylem w WieZy Babcl I lxxtcrrtr l{zcrt NlcwlrllqtekNA IMIE MI TOKSYCZNY WS'IYI ).

Przychodzq od .bezwsty<l nyt'l r' oplck t t t tt'rwPorzucenia. kplny, ttadu25lcla, zanledbantaSystemow pcrfekcJ onlstYcznYchDodaJe ml sll wstrzasajaco epaltownyGniew rodzicowOkrutne uwrgl ro&eristwaDrwiace ponlZante przez lnne dzlectNiezdarne odbtcle w lustrachDotkniecie odczuwane Jako sproSne 1 przertlaJ4ceSpoliczkowanie, uszczlPnlQcle'Szarpanie podrywaJace zaufanleWzmacnia mnie rasizm, kultura seksttSluszne potqptenle ze strony reltg{nyt'lt bl$otowLaki i presJa sYstemu nauczanlaHipokryzja polityk6wWtelopokoleniowy wstyd dysfunkcyJ nych rodzinNA IMIE MI TOKSYCZT{Y WSTYD.

Mogg zmienii kobietq,Zyda, Murzyna. geJaCzlowieka Wschodu, drogocenne dzleckoW kurwe, gudlaJa, czarnucha, ciote, lesbe, 2oltka

88 PowROr Do SwEGo Wswt IETRZNsco Dotvtu

Samolubnego bekartaPrrynoszg nieustanny bolKt6ry nie ust4plJestem mySliwym, tropiq cig dzien i nocCodzlennie I wszqdzieNle mam granicStarasz sig skry6 przede tttnqAle nie potraliszBo Se w tobieSprawiam, ize czvJest slq zdesperowanyI nie masz wyJscltrNA IMIE MI'I'OKSY( :i/.NY WS TYD.

Sprawl irrrr l r r ' r l t r rk rr lczrroir ry,2c nrrts lsz l l rzelr lc$t 'g(, nu l l r r tycl t[)rzez kontrolowanlt:, pcrft:krJonlzntWzgardg, krytycyzm, bluZnlerstwaZawTSe , os4dzanie, wladze t wSciekloSi.86l, ktory sprawiam, Jest tak dotkliwy2je musisz lagodzlc go nalogami, surowoSci4OdreagowywaniemI nieSwiadorn4 obron4 swoJego ego.Bol, ktory sprawiam, Jest tak dotkliwy2je musisz sie znieczulti, by przestai go odczuwai.Przekonalem cig, 2e zniknalem -ik mnle nie ma -AbyS odczulJego brak i pustkgNA IMI4 MI TOKSYCZNY WSTYD.

Jestem rdzeniem wsp6luzaleZnieniaJestem duchowym bankructwemLngik4 absurduPrzlfmusem pontarzaniaJestem zbrodni4, przemocA, kazirodztwem, gwaltemJcstcrn Larloczn4 dziurA - 2r6dlem wszelkich nalogowJestcrrr rrlenasycenlem I hadzaJestcrn Ahavemsem Zydem-Tul aczemWagnt: ruwsk h n lataJacym Holendrern

IAKTCH I(RzywD DozualoTwolE DztEcKo WEWNETRZNI s't

Umartym czlowleldem DostoJewsklegoUwodzicielem KlerkegaardaFaustem GoethegoPrzemieniam to, kimJeste$, w to, co robisz i maszMorduJg twa dusz€Aty przel<azuJesz mnle z pokolenia na pokolenieNA IMIq MI TOKSYCZT{Y WSTTD.

MedytacJa ta wyllcza wszystkie sposoby, Jak mo2naskrrywdzti cudowne dztecko. Utrata poczttcla ,JA' to du-chowe bankructwo. Cudowne dziecko zost;tJt' Ix)rzuconeI osamotnione. W swoJeJ ksla2ce For Yotr C)rtrrt Good AllceMiller plsze, 2e Jest to gorsze od przelzy( w olxrzle koncen-tracyJnym:

Sponiewierant wtetr rlot ule olxtzr t konc u il n rcUlnego (... )w duchu mogq nlenanttldziac stuyclt opratucdrtt, Mo2no56do{wtadczanta taklch trczut, a nanuet dzk'k:rila lch zew s frt tu l42ntaml. chronl przed konteczno 6ciq poddanlasle. (..) Nle Jest to dane dztectom. Nie woltto im ntena-widzit oJca (..) nie mqq go znienawidzii. (...) BoJq sigulraciijego mitoi6. (...) A zntem- w przeciwiefrctwte dowie2ni6u obozu- dzieclstaJ4 twarz4 w twarz z katem,kt6rego kochaJ4.

Dziecko nadal zyJe w udrece, clerpl4c biernie lub odreago-wuJ4c, dokonuJac proJekcJl I wyra2aJac sleble wJedyny zna-ny sobie sposob. Odzyskante tego dzlecka Jcst plerwszymetapem naszego powrotudo swego wetttru;trztteglo domu

PnzvpowrsSC

sle bowlem, 2e z,anlm bedzte mu wolno po wsze cz:sytworzye,, powlnlen naJplerw wypelnli pewn4 mlsJe. Musipodzielid stq swyml sekretaml z dzlklm plemleniem nie-el-f6w. Wtdzicle, irycle elfa bylo tak dobre I cudowne, 2e sekre-tem oweJ cudowno5ct nale2ralo podzielii siq z tyml, kt6rzynlc niewledzieli o cudownych rzeczach. Dobro zawsze chce,by siq nim dzlelti. l<ahdy elf byl przydzielony do JedneJrodziny dzikiego plemlenla nle-elf6w. PlemlE naz5nvalo sigElzdul Nie znalo ?:adnych sekret6w. Jego czlonkowle czgstotrwonilt swe lstnien{a. Pracowali bez konca I zdawalo slg,2ecztlJ4, 12 zyJa tylko w6wczas, gdy coS roblq. Nlekt6re elffnazyxaly lch.Pracuslaml". T,a:blJall sle te2 nawzaJem I pro-wadzlll migdzy sob4woJny. Czasem pod<'z;rs zawod6w spor-tovych czy koncert6wJednt druglch tratowull na 6mleri.

Jonl poJawtl sle w swoJeJ rodzlrrle z plcrnlcnla Elzdul29 eemtca 1933 roku o lodzlnle 1506. Nte rrrlal poJqcla, cogo tam czeka. Nle wledzlal, 2e bgdzle muslal zulzyt, ka2danaJmnieJsza czqstke sweJ tw6rczeJ zdolnoScl, by zdradzle,owe sekrety.

Gdy przyszedl na Swlat, nadano mu plemienne lmieFarquhar. Jego matk4 byla plqkna l9-letnla ksle2nlczka,opetana potrzeb4 dokonanla czegoS. Wslala nad nia osob-liwa klatwa. Mtala postac neonoweJ ?;ar6wlii, umieszczoneJna Srodku JeJ czola. Ilekroi kstq2ntczka pr6bowala bawiistq, ciesryi czypo prostu bgt,rozblyskalo Swiatlo I od4fwalslg glos: Czgft swq powtrno$t. Nte mogla tak mtyczaJnie nlcnle robii l bgc. OJcem Farquhara byl ntskl, lecz przystoJnykr6l. Nad nim tak2e wlstala klatwa. Byl nawlcdz^ny przezswoJa niegodziw4 matkq-czarownlca lmlcnlem Harrlet.Przebywala na Jego lewym ramlenlu. Ilekroc pr6bowal poprostu bge, krzyczala I wyla. Harrtet zawsze nakazywalamu, by co6 robil

Z;eby Rarquhar m6gl przel<azac rodzlcom I lnnyrn ludzlomswoJe sekrety, musleltby onl uspokoli sle t zaprzestae dzla-lanrana tak dhrgo, by zdolali go dostrzec I wysluchai. Tegoucz5rnic nie mogli; matka z powodu neonoweJ 2arowki, a oJ-clec z powodu Harriet. Od urodzenla Farquhar byl stalt'sam. Poniewa2 mlal clalo takle Jak czlonkowie plemlcrtlir

r l I

Przypoqrle66

TRAGICZNA HISTORIA WNA2LI TEGO ELFA

Dawno, dawno tcrrrtr lyl roble maty, wra2liwy elf. Bytbardzo szczg6llwyrr clfenr. Ityl Intellgentny, clekawy I znalsekrety tycla. Wtedztal na prryklad, 2e mlloSi Jest spraw4wybom; 2e w5rmaga clq2kleJ pracy t 2e tylko ona slq liczy.Elf wle&tal , 2e mohe czyile cuda, aJego wl{atkowa, magicz-na moc naz)Mana Jest tworczoScta. Maty elf wledzlal, Ledop6lrii naprawdg &rorzy. nie bedzte tstntala przemoc. ZnaJteZ naJwigkszy ze wszystklch sekret6w: ZeJest raczeJ czymsnlZ nlcrym. Wiedzial, 2e Jest istrieniem. a ishtlenie Jestwszystkim. Byt to sekret,JA". Stw6rc4wszyst}dch elf6w bytWtelld .JA'. Wielkl JN zaurszr- byl I bqdzie. Nikt nie wil-dzlal, Jak i dlaczego tak slg dzteJe. Wielkt "^JA" calkowictekochal I tworzyl.

Innym wa2nym sekretem byl sekret r6wnowagl. polegatna tym, 2e cale irycle to l4czenle stg par przeciwienstw. Niema?yclabezflzyczneJ Smtercl; nle ma radoSci bez smutku;nle ma przyJemnoScl bez clerptenla; nle ma Swiaila bezclemnoSci; nie ma dZwteku bez clsry; nle ma dobra bezzla.Prawdziwe zdrowleJest form4 peliri. A pelnlaJest SwietoSciA.Wtelldm sekretem tw6rczeJ zdolno5ctJest zachowanie row-nox'agi miqdzy 2ywtolow4, rozproszon4 energi4 tworcz4a form4, kt6ra pozwala lstnied teJ energil.

Pewnego dnla nasz wra2llwy elf, nosz4cy imie Jon l, poznalJeszczeJeden sekret, kt6ry go troche przestraszyl. Okazalo

92 Pown6r oo SwEGo Wrwuernzuuco Dovru

Eizdul, posladal teZlch uczucla. Z powodu porzucenia od-czuwal wSciekloSi, gleboka frustracJe i czul siq skrrywdzo-ny.

Byt wrazliwym elfem, ktory znal wielkie sekrety .JA",i nikt nie chclal go wysluchai. To, co mial do powiedzenia,nioslo 2ryciodaJn4 moc, lecz rodzlce byll zbyt zaJgci swoimlobowl4zkami, by moglt siq od nlego uczyi. W istocie bylizupelnie zagubieni t uwaZall, Le to do nich nale2y uczenieFarquhara jego obowiry,kow. Ifurdi go, ilekroi nie zdolalwykonai tego, co w lch mnlemanlu obowi4zany byl zrobii.Czasami ignorowali go, zamykaJ4c w pokoju. Czasami gobili i krzyczeli na niego. Farquhar naJbardzieJ nienawidzilkrzyku. Mogl znieSi odosobnienie: bicie tak2e nie robilo nanim zbytniego wraZenia. Ale krzyki i nieustanne pr4rpomi-nanle o obowiazkach prze2ywal tak glqboko, Le wrgcz zagra-2alo to Jcgo drrszy clfa. Oczyurlscle, nle mo2na zabli duszyelfa, ponlcw:rl Jr.st ona r.zqir.li l Wlelklcgo .JA'; moZna J4Jednak tak skrzyw<ltt(, Le zrltf r. slq, .lakby przcstala istniei.To wlaSnie spotkakI l.'irr<;rrIrirrir. Ally przctrwai, zaprzestalprob w$awtenia mat<:t: I olr.tr swolch sekretow, staral signatomiast zadowolii ich, gorllMe wykonuJ4c powierzanemu obowi4zki.

Jego mama t tata bylt bardzo nleszczgsliwymi czlonkamiplemienia Eizdul. gV rzeczfistoSci wiekszoSi Eizduli jestnieszczqSliwa, o ile nle pozna sekret6w elfow).

OJciec Farquhara byt tak udrgczony przezHariet, L,e cal4swA energig zuitywalnaznalezlenie magicznego leku, kt6rypozbawilby go uczui. Jednak magia nieJest tworczai kiedyw istocie odebrala ofcu Farquhara moc odczuwania, rrygla-da{ak nieboszcz1rt. folatAmS czasie przestal nawet wracaido domu. Eizdulsliie serce Farquhara zostalo zlamane. Bolrzeba wam wiedziec,lhkahdy zE,lzdull potrzebuje zarownomiloScl matki, Jak i ojca, co umoZliwia tkwi4cemu w nimelfowi wyJ awlenie sekret6w.

Farquhar byl przybity odeJSciem oJca. A poniewaZ <{ctecnte mogl Ju2 pomagai matce, neonowa 2arowka rrrrrrg:rlateraz czgScieJ. Wskutek tego na Farquharakrzy<.tr rr(, cze-Sciej i gloSniej, a on sam staral siq byi tyrrr lr;rr.rlztcl prrry-

PnzYpowrcSC

milny. W wieku dwunastu latJuZ zapomnial, 2eJest elfem.W kilka lat poZnteJ poznal slag)czny lek, ktorego ojciecu2rywal w celu pozbycta siq $osu Harriet. Ju2Jako czterna-stolatek ?arrywal go czqsto. W wieku trzydziestu lat zawie-zlonogo do szpltala Etzdull. Tam us$szal wewngtrznyglos,nakazuj4cy mu przebudzenie. Glos ten byl glosem istnienia

Jego duszy elfa. Musicle bowiem wiedztet, 2e chotbg niewiadomojakile sie dziato, gtos eLJazawsze bqclzte wzgwatcztonka plemienia Eidul do cetebrowania .it'51o tstnienia.Joni nigdy nie dal zawygran4. Nigdy nie zrtprzt'stll wysil-kow, by ratowai Farquhara.

JeSli naleZysz do plemienia Eizdttl I t'zvt;tsz tq ksiq2ke'zapamigtaj: masz duszq elfa, ktora zlrws?.t'st.tt lt slq obudziicle do istnienia.

LeLac w szpitalu, Farquhar rtslysz.;rl w kotit'tt glos Jonie-go. To odmienilo wsz.ystko. I trrtir.l ?.lr<'ayrr.r sl(' lttna, lepszahistoria...

9:r

Cze66 II

ODNA.'D]MANIESI(RZroTDZONEGO

DZTECI(AWEUTNQTRZNEGO

W bo$kach I mttoch pwrot fu domuJest ugdarzn-niem uruzgs tynu grQ q orlde strg, z.ablJ a sle dord-nego cleloka, przygotow$e ste ucztq, po;nL+J e radoSCz ynuroht sgnrr rrurxnohausnqo, W rzeczgwlsta{clpowrot z uAgtuaria nastq$e stopnloun, fuz dru-motgczrrych eJektow: mgldca rczpQun sle w Wwlebztl Swiat nahlera ostroSc{, poszuklwartlc tdzldn4Jdgwanla ntepolaj - sa$sJakcJe. Nlc sQ nleqnlento. I zmienlo sig urszgstko.

SeM KSpN

II

Wprowadzenie

Sam Keen opisal w skr6cle skrrtkl t)rnry, kldrrn was czeka.GdyJa wykonacie, nle zagra 2:r<lrrrr orklrnlrn I nle rozlegn4sig fanfary. JeSli Jednak wykonur'lc fr1 rftrlrrrc. arblerzecieswoje dziecko wcwnqtrzne rrn kolur'fq I rrrr koru'rrt dobregozespolu. Bgdzleele bardzleJ pogrdtrl I sgxrkolrrl,

Odzyskante skrzywdzonego dzlecka wewnr;trzrreAo prry-pomina doSwiadcze nla 7-en. Dzlecl s4 naturalnynr l r n I st rza-mi Zeni ich Swiat ct4gle, w ka2dym momencie zaczyna slgna nowo. Dla nle skrzywdzonego dztecka cudownoSc Jestrzecz4 naturaln4. Zycle to taJemnica," kt6r4 ono kocha.Powr6t do swego wewngtrznego domu jest odtworzeniemnaturalnego porz4dku. Nie ma w tym nlc uroczystego anidramatycznego; po prostu 2ycie staJe siq takie, jakie bycpowinno.

Odzgskanie dziecka wewngtrznego polega na coJniqciusk u czasie do kotejngch etap6w rozuoju i rozwiqzaniuprobtem6u, kt6re dotyctwzas pozostaQ nie rozwiqzane.WyobraZcie sobie, 2e chcecie odwtedzii nowo narodzone,cudowne malefistwo. Mo2ecie zJawic stg Jako m4dry i tro-skllwy dorosty, ktory pomo2e temu dzlecku wej6i w 6wiat.Mo2ecie odnaleZi moment swych narodzin, potem czasy,kledy uczyliScie sle raczkowai, chodzli i m6wii. Pogrq2onr:w 2alu za tyrn, co utracilo, dzlecko bedzie rownieZ potrzt'bowalo waszeJ wychowawczeJ podpory.

Ron Kurtz proponuJe przybranle wobec wewngtrzrrcg,drlecka postacl .magicznego nleznaJomego-. Magi<'ztrt't'.tl

98 Pown6roo SwEGo WewNgrnzNEGo DoMU WPROWADZENIE

stkim z rodzlcaml, lecz takize z r6wieSnikami i nauczyciela-mi w szkole. Kryrys nle Jest katastrofa, lecz okresem zrtrig-kszoneJ bezbronnoScl I rosnacego potencJalu. Zakonczenieka2dego etapu stwarza nowy kry4ys. Erikson uwa?a, 2ekahdy z nich powoduJe wewngtrzna sila, kt6ra nazywa silaego. Taklada Le wystgpuJ4 cztery podstawowe sily ego,kt6re s4 niezbqdnyml skladnikaml zdrowego dziecifstwa:nadzieJa, sila woli, cel oraz kompetencJa. NadzieJa stanowir ezultat przewagi qfno$ c i nad nieuJno 5 c iq w t t <' z t t c I ach dzie -

cka do opiekuna. Sila wolt poJawia sie wtlwcz.irs, grly maledziecko, chc4c odeJsi od rodziny i ponowttlr ttitnrlzlc siqpsychicznie, zdobywa poczucle wiekszt:l rt t t I ot toI t r l( praew a-haJ4ce nad poczuciem ustydu I zwqlltkltrrt ('r' l wylanla sigw6wczas, gdy poczucle inicjatgtotl ltrzcrlsrkolitkit Jest sll-niejsze ni? poczucle wing. Kotttpr'lcttr l,t tt,tlulltl i lst ptyniez rozvtijania przez clzie<'ktl w wk'ktt szkolttyttt lrrx'zttcia p[l-noict przewaZa.l i1<'t'gt I t ti tt I s lr t lx rir lr;.

TAanient tt:ritlrt 'rrtkl l ' itttt h'vlrt, tlz.lqkl sllottt r'.r;o stltl4 siEdla nas osi:lgalnc c.zLery podstawclwe llloce: isttticrrlit, clzia-lania, to2samoSci i zdolnoSci przetrwania.

Moce te i sity ego, w dziecinstwie niezb€dne do rozwoJu,w poZniejszych etapach irycia powinny ulec wzmocnieniu.Te same potrzebybqd4powracae przezcaleirycie. Pam kvinsugeruje, 2e podstawowe potrzeby dziecinstwa pojawiaja sieregularnie co trz5maScie lat. Nie sA mi znane dane empiry-czrle, potwierdzaj4ce teoriQ trzSrnastoletnich cykli' alechcialbym poslu2yi sie niaJako modelem.

W trz5rnastym roku Zycia pokwitanie pobudza ttit rtowotskierke irycia. Wraz z biologicznymi przemian.\rrrl, ?.wlqLa-nymi z dojrzewaniem plciowym, rontrijaja siq kolt'ltto nowe

struktury psychiczne. Rozpoc4lna siq pro<'t's ti tt'rttowaniato2samoSci i odchodzenia od domu rodzirtrtcgo.

'l'o z koleinarzuca potrzebg kwestionowania i sprltwrlz.attla na sobiepogl4dow rodzicow. W okresie pokwitirrriit /'.r("f,yrrarrry decy-

bowae o tym, kim u naszAmmntemarirtlt'stcSmy. Zeby stac.sig sobq, musimy odejSi od rodzic<iw. Wylnaga to rozwiniq-cla wszystkich sil ego. Musimy polt'girt: na zdobytej w dzie-r'ltrstwie ufnosci, 2e Swlat Jest rrrirJsccm dostatecznie bez

bo ru rzcczgtoistoSci nle bylo was, kiedy wasze dzieckowewngtrzne po raz pterwszy przechodzilo poszczeg6lne eta-py rozwoju. Poniewa2 zbieram flgurliii czarodziejow, odTy-skalem moje skr4;wdzone dziecko wewnqtrzne, przeobra-ZaJac ste w lagodnego, starego I m4drego czarodzieja.MoLe-cle wctelii sie w dowoln4 postai, kt6ra Jest przepelnionamllosci4 I nie zawstydza was.

Ka2dy etap wymaga okreSlonego rodzaJu troski. Rozumie-J4c potrzeby dziecka w poszezegolnych fazachrozwoju, mo-Zesznauczyc siq zapewnlai soble odpowiedni4 pomoc. Ota-czaJ4c opiek4 wasze dziecko wewnqtrzne, nauczycie sigpoZnieJ szukai pomocy u ludzl, ktorzy dadzawam to, czegokiedyS potrzebowaliscie i co teraz potrzebne Jest waszemudziecku wewngtrznemu do rozwoju.

I)lerwsz.ym, naJwa2nieJszym etaJtcrrr lx)rn(x'y swojemuskrzywrlzrrrrr . rrrrr r lz l t r .krr . l t 'st rr l lor. i r rrk. s lg z poczuciemsntt t t kr t , u ' t ' t r lk;r l , tcvrrr z rrk. z:rslxrkolorrrJ rozw<rJowej po-trzt'lry /.rIllrtrosr I Wlcksroxr. olrlrr.irrry<.1r w pierwszej czgsciska2t:ri Jt.st u,1,rrtkl(.nt nlc z.rtrlxrkolorryt:h potrzeb; nie roz-wl4zancgo lrrrrlrk.rrrrr. ;xrwrxlrrli lr 't.(o bol, ktory nigdy niezostal wyraZorry. lirrror tr., kt(rrc nerlcZalo wyrazii, nigdy niezostaly wyra2onc.

Zaspokojenie tyclr 1xrtrzl.b, we wlaSciwym czasie i kolejno-Sci, Jest naturalnyrrr lxrrz;qdklem rzauy. Je?.eli do tego nie{oJdzie, kiedy stajrx.tr. str; doroSli, nadal tkwi w *as

"k"ry*-dmne dziecko, krzykltwt domagaJ4ce siq zaspokojenia tychpotrzeb. A cryni to tak, Jak ka2de dziecko. Aznaua to. Lepoavalacie niedojrz;rlcmu, emocjonalnie wyglodnialemudziecku kierowai was4/rn 2yciem. WyobraZ sobie, 2e twoimcodziennyrn Ly ciem k i eruJe trzylatek. Czy teraz rozumiesz, j akbardzo komplikuje cl irycieskr4fwdzone dziecko wewnqtrzite?

Dziecinstwo sklada sig z czterech zasadniczych faz roz_w<{owych. Podzial ten oparlem w glownej mierze na mapier-ozw< r I r r psychospol ecznego, przedstawioneJ w klasyczn5rmdzielc lirika Eriksona Chtldhd.and_Sociefu. Dodalem doripewne lrrzr.rnySlenia Jeana piageta, pam kvin oraz Bar_ry'ego i Jarurr. Weinholdow. Wedtug Eriksona ka2dy etaprozwoju wyrrikir zkryzSrst interpersonalneg<l _ Irrzt:dc wsry_

WpRowaozsNm l t r l100 PowRoTDo SwEGo WgwruErRzNEGo DoMU

piecznym dla realizacJi naszych mo2liwoScl. PowinniSmy teZuzyskai autonomig, pozwalaJ4c.4 zawfaf samgm sobiew momencie ry4rkownego procesu odchodzenia od bezpie-cznego domu rodzinnego. Powodzenie zaleLy od tego, na ileskutecznie uporaliSmy sie w &lecinstwie z pierwszyrn eta-pem przeciwzaleLnoSct orazJak solidnie ustaliliSmy w okre-sie przedszkolnym zrqby toZsamoSci, ktora domaga sie terazniezale2noSci. Im pelnieJ zreallzowaliSmy te zadania rozut o-Jowe, tym wiqksza bedzie moc inlcJowania przemiany.

JeSli w szkole radziliSmy soble dobrze, moZemy poslu2yisig obecnie umiejgtnoSciami spolecznymi (budowania sto-sunkow migd4rludzkich czy wspolzaleLnoSci), aby zawrzecpnryJaZnie. Mo2emy polegai na zdolnosci przetrwania na-bytt'f w szkole dzieki pracowitoSci. Sity ego, wyksztalconew wk'ktt szkolnym, pomog4 nam slwrlrzyri <lorosl4 to2sa-In ( )s ( ' . op ; r r t ;1 r t : r so l l r l r ry r r r l i r r r r l r r r r r r . r r r ' l r . r r r l r , '< lzy l r rc lzk ieJ mi -l<lscl I ot t 'ur t t r ' l I r t , l rv,

W wt t ' k r r l , r t r l r v r r r l z lc r l r r k l l ku / : r ( ; / \ ' n l l s lq nowy cyk l .Okolo 2( i rokrr zyr ' l , r rr ' [ r ' l r r I rr , rs r .rrr 'k ' ra zwl4zek malZenskiI zaklada wlasrril r'rxlzlrrr.. I zrlow potrzebujemy poczuciaufnoSci, autononril, lrrl<'l;rtywy I wspolpracy, by naleZyciekochai i zacieSniai wlq:zl. l(;r2<ly etap dziecinstwa powtarzasiq w cykliczrrym poszrrklwirrrlu bliskoSci.

Przechodzimy od czt.goS w rodzaju bezgranicznej zaleLno-Sci (zakochanie) do ctirpu przeciwzale2noSci (zmaganiao wladzq, gdy poznirJcnry nasze roZnice charakterow), po-tem do niezaleLnos<:t (etap samorealizacji), a nastgpnie dofazy wzajemnej zaleznoSci (wspolpraca i partnerstw o) . ZnaJ-duja tu swoje odzwierciedlenie poszczegolne etapy dziecin-stwa. Nasze sukcesy I pora2ki we wzajemnych stosunkachs4 zatem w duZeJ mierze zaJeLne od tego, jak przebiegatykoltJne fa4r naszego dzieciistwa.

W wicku 39 lat wchodzimy w wiek Sredni i zac.zyna signowy <'vkl. Jest on bardzo dramatSrczny. Ukuto nawet okre-Slenie .,l(''y,rys wieku Sredniego", wyra2ajace drarnatyzmi trudnoscl l(twarzysz1ce temu okresowi. JeSli w:rszt: we-wngtrzne <lziccko zostalo skrz5rwdzone, faza wir.kr r Srcclnie-go mo2e okirzrrc sk; szczeg6lnie bolesna.

Krrywa naszego 2ycla powoli opada. Nasz mlodzienczy

idealilm stgpity z<lrady, rozczarowania lub Smieri kogoS

bliskiego. W. H. Arr<len ujal to nastqpuj4co:

7\mczasemSq rachttrtki ckt z.tt1ilaccnln,Maszgng do zn' 1 x r n tu rr tkt,N ieregulnme c?.r I s r tr t' t r lk I do t ukucia,Istota Czasu d<t ulkrrlth'rrlttk znikomoici.

ZyCie SamO StaJe siq 1l ' r l , l r rrr . r l r l r1.r ' r .4tr l : r . t t t ' l 'c lmiany.

Sam Keen mowi: Przecluxl trrrr t l 'x! t l rulr t ' r t t t t 1x'r tvrcic i do

pewnoSciztudzenta. w <.trh 'rrr l \ . t r r t r t / t / , t t t r rv, t t t l t t t t rusimy

zachowac nadziejQ I rtljr<i, 2t' w''.2\'"lko ttl 't "r'trs Wyllieraj4c

ufnoSi, bqdzienry t t t t tsk ' l l t t21'r ' r . r l r ' l s l l l ' wrr l I t t i t podjqcie

nowych decyzJ l cloty<'zr1t'ycl r kir2t ltJ t lzlt't lz'tr ry i 'y r' la" pracy'

stosunkow z innytrti I duclttlwosci. Musitlry dclrz'ct: I stanAc

mocno na nogach. Naszemu poczuciu autonomii i inicJaty-

wy zostanie rzuconewyzwanie, aby stworzyi nowe poczucie

"il.t. MoZli*e, irc dlajego wsparcia trzeba bedzie rozwin4c

dodatkowe umieJetnoSci'Nastgpny cykl- wiek starszy - jest okresem poglabiania

nadziei i umacniania sig naszych nowych zobowiryan' Cze-

sto jest to czas spokoju i produktywnoSci' Potrzebna nam

woriczas bqdzie spontanicznoSi i dzielnoSi naszego cudow-

nego dziecka.Poczatek staroSci wymagil wt'r'yl' lk:r<'il p<lstaw w zwl4z-

ku ze starzeniem sig i wycol i rrr lct t t z. prot l rrktywrrtJ dzia-

lalnosci. Ponownie wchodzimy w t.rz(. <lz.lt 'r ' lristwal Po-

trzebna nam jest dziecinna naclzir'l:r, i 'r ' lstrrlcJe coS wi9-

ceJ, wiara w LoS potg2niejszego (xl tlrrs, ('os, co pomoZe

ddSrzei szersz4 perspektywe. llr,'tlz'lt'rtty potrzebowai

wJzystkich zgromid,"onych prz<'r. trrts sil ego, by patrzec

caloSciowo zamiast wyrywkowo. osiz4laJ4c tq wizjq' zdo-

bywamy madroSi.- Xazdy koleiny etap opiera siq r ta poprzednim ' Ichtusp6b u r

'x:rls taul q j e s t dziecirrs tw o.II

iI

1,02 Pown6r uo Sweco WEwNErRzNrco Dorvru

1M PowROr Do SwEGo WrwruErnzruEco DoMU WrnoweozrNrc l ( l ' '

Drobnyblad na pocz4tlu drogi ma ogromne konsekwen-cJe uJej kresu. Nle mteliSmy nic do powiedzenla na pocz4t-ku Zycia ; ko nl ecz n odd przetrwanl a uzafeiniala nas c alkowl -cie od opiekunow. Nagze potrzeby byly potrzebaml z-aleLno-ict, co oznacza,2e mogfy zostai zaspokojone tylko przeztych, kt6rry otaczall nae opiek4.

Przedstawione dlal$amy pokazuJA rozmaite etapy roz-woJu czlowieka, towurtyezqce im przemiany oraz powra-caJace cykle. Pierwszy schemat prezentuJe sity ego I moce,nlezbedne do rozwoJu orobowo6ci w ka2deJ fazle. Drugiukazuje trz,ynastoletnlc cykle regeneracji. Trzecl przed-stawia rozwoJ naszego h{tnlenla w poszczegolnych cy-klach Lycia.

Opr6cz naturalnego powtararrrla ele zadaf, rozwoJowychdziecinstwa w poZniejszych etapuclr 2ycla. lstnteJ4 takhelnne sytuacje, w ktorych fazy Le nrogq rlq powt<\rryi. KiedystaJemy sig rodzicami, w kaZdeJ f'azle rozw<tJu naszych dzieciwychodz4 na Jaw nasze wlasne nle rozwl:4zane kwesuerozwojowe i nie zaspokojone potrzeby dzieciristwa. lch wy-nikiem jest czqsto toksyczne rodzicielstwo. To dlatego taktrudno jest nie uleczonym doros\rm, wychowanyrn w ro&l-nach dysfunkcyjnych, byc dojrzalymi rodzicanrl. Konfliktrodzice-dziecko czqsto osi4ga punkt kulminacyJny w okre-sie dojrzewania, tak przecleL trudnym w calyttt cyklu irycla.Na dodatek rodzice dorastajacego dziecka znaJduja siew niebezpiecznAmwiekuSrednim- Nie wygl4da to ws4ystkowesolo...

Fazy rozutoJowe dzieclfistwa mogq uJawntd sle w wiekudoroslym na skutek ur€\zu lub nlcszcz4$ch. SmieriJednegoz rodzlcow zdecydowanie za<lstrza problemy z dzieciristwa.Smieri przgactela lub inneJ kocharteJ oEoby zwykle wywo-luJe w nas z powrotem potrzebq istlrlenla. W obliczu Smierci

JesteSmy, Jak m6wi Tennyson, dzkrcktemilcqiqcamw nocA(...), pozbowiongm innej nA placz Jormg wArazu

Kahda nowa sytuacja mo2e wyzwolii potrzeby dziecin-stwa: nowa praca, nolvy dom, mal2enstwo czy narodzinydzlecka. Sposob, w Jaki radzimy sobie w noweJ sytuacJi,zaley od tego, Jak postqpowano z nami w dziecifistwie.

_lLJI

I(,iI

.|

106 PowRoT Do Swsco WswNgTRzNEGo DoMU

Kr6tko mowi4c -wczesny okres dztecinstwa stanowi fun-dament doroslego irycla, Dorostym, kt6rzywychowywall slgw rodzinach dysfunkcyJnych, brakuJe tego fundamentu.W pierwszeJ cze6ct mowiltSmy o tym, Jak niedobory rozwo-

Jowe ruJnuJa nasze irycle. Pragn4c zmienii owe destruktyw-ne wzorce, musicle odzyskai swoJe dzieciristwo.

Jest to zableg bolesny, ponlewaZ muslmy dotknai na-szych ran. Ale na szczqScleJest to mo2liwe. Uporanle sig zezmartwieniamt Jest uzasadnionym cierpieniem, przed kt6-rym szukaliSmy ucleczki w nerwlcach i nalogach. Carl Gu-stav Jung trafnie ujal to w shrrlerdzeniu: Wszelkte naszenen urce sq s ub sty tutem uzas a.dnione g o cterpienta. U poraniesig z Zalem, ktore nazJrwam uporaniem sle z bolem pierwot-nym, wymaga od nas ponownego doriwladczanla tego, coodczuwall$rrry, tr:rcqc r<xlzlc(rw, <lz.lt r'|ristwo l przede wsry-stklnr rrirlr7,c ..lA'. ltrrrC rhrlrow4 lno2rra zagorc tylko przezdotarcle do spraw lxrleruryclr -- n toJest zableg przyl<ry.

W koleJnych rozdzlalaclr optrz4 etapy pracy z bolem pier-wotnym oraz rodzaJe wsparr:la, Jaklego potrzebuJemy pod-czas pierwszych czterech etap6w clzlectristwa. Dla kaZdegoetapu proponuJe kilka iwiczeri. Je2cll uczestniczycie terazw JakiejS formie terapli, przed rozpoczgclem tych iwiczeripowtnnlscle uz5rskai zgodq terapeuty. Cwlczenia moLnawykonywai samodzielnle, przy czym twoJe dorosle Ja- ode-gra tu wla6nle rolg lagodnego, m4drego, starego czarodzteja.Mimo to nlezbednaJest zgoda terapeuty.

Dla ka2deJ fazy rozuroju podaJe rownieZ iwiczenia medy-tacyJne. W lch trakcie wasze dorosle Ja" bqdzie zaspokaJaipotrzeby waszego skr4fwdzonego dziecka wewngtrznego. TonaJlepsza forma pracy,Jaka mogg zaoferowai wam w ksiaZ-ce. Cwiczenla mo2ecie wykonywai samodzielnie, lepieJ Jed-nak miei u boku wspomagaJ4cego, iryczliwego towarzysza.NaJlepleJ sprawdzaJA sie tu grupy wzaJemneJ pomocy.

Cwiczenla te nle zast4pi4 terapii indywiduafnel czygnrpoweJ, w kt6reJ - byd mo2e - JaL uczestniczycie. Nlemo€q takae zaetqplc Programu Dwunastu Krok6w. Mogago natomiast wzlxrgacii. Je3lt JesteS doroslq oflarq nad-uiycla seksualnego lub emocJonalnego maltretowanla,

WpRownozsNts

Jesll shrierdzono u cleble chorobg umyslowq lub urystgpo-wala ona w twoJeJ ro&lnle, to nleodzowna Jest pomocprofesJonallsty. Je2ell w trakcle iwiczeri z,aczniesz dozna-wai dzlurnych, przytlaczaJqcych emocJl, NATYCHMIASTPRZERWIJ CWfCznfVfat Z;rnlm Je wznowisz, zaslegnlJ fa-choweJ porady.

Chocia2 praca ta rrro2c rlaC bardzo dobre efekty I wieluludziom pr4;niosla znir('znrl poprawe, nie mo2e ona auto-matycznie rozurTaaai wszyrtklch waszych problem6w.

KoleJne ostrzeZenle: Jololl Jeste6 attymym nalogow-ccm, nle masz tontroll enl lontattu ze gwolml prawdzl-wyml uczuclaml. Pragrr;qc rxlnleSi korrySci z teJ pracy,musisz zmienii sw6J styl i..yr'hr. Crupy pracuJ4ce na podsta-wie Frogramu Dwunastrr Klokr'rw na.llepleJ pomog4 ci upo-rad siq z uzaleLnieniem. .Irrl rlzl$ 1>rzylilcz slq do ktorejSz nich. Fraca, kt6reJ wykonirrrlr' pok'r'irtn w tti ksla2ce, wy-maga prz5rnajmnieJ rocznrJ alrstyrtt:tt<Jl. We wczesnymokresie pokonywania nalogu, zwlaszcza typu pokarmowe-go, emocJe sa bar&o silne. 54 Jak gor4ca lawa w kraterzewulkanu. Podczas przywolywania bolesnych doSwiadczendziecinstwa, moga cie wrgcz zdruzgotae. Twoje niekontro-lowane, nienasycon e skrryw dzone dziecko wewnqtrzne Jest2r6dlem twoJ ego vzaleLnlenta. PiJ esz, zabyw asz narkotyl d,nadu2ywasz seksu, oddajesz sie hazardowi, zapracowujeszsig czy oddaJesz sle lnnym kompulsywnym cz5mnoSciomwlaSnie po to, aby stqpli bol duchowych krzywd twoJegodztecka wevrngtrznego. Krok l)wrrnasty w Pro$ramie Dwu-nastu Krok6w mowl o przt:lxuln'rt{tt dtrhottrtlm Jako rezul-tacie calej pracy. WskazuJe to wyt'it2ttk'. 2e rt:rkig Jest du-chow5rm bankructwem. Siggal 4c lrt:z 1 ro i ret I t tl t t dct prny ctimnalogu, powaZnie ryzykuJesz, ze z powrolem wpadnieszw nalog.

Udzieliwszy powyZszych ostrzezen. I ) rilgnq powtor4yi to,eo powiedzialem Ju2 na wstgpie. Jt:Slt pragniesz odzyskail otoczyi opiek4 swoje dziecko wewnqtrzne, musisz rzetelnieruukonai iwiczenia przedstawion(: w teJ ksi4Zce.

I Jeszcze koicowa uwaga. Jednym ze sposob6w unikania

lrrzcz dorosle dzieci uzasadnioncgo cierpienia jest intelektu-

108 Pownorpo SWEGo WSwNETRZNIEGO DOMU

alizacJ a zag adnienia- PrzeJ awta s i 9 to ob se sS n5rm zaintere -

sowanlem przedmlotaml, analizowaniem, dyskutowaniem,czytaniem i traceniem energii na obliczanie i kalkulowanie.Jest taka anegdota o pokoJu z dwoJgiem drzwt. NadJednymiwidnieJe napts NIEBO, nad drugiml - UTERAruRA O NIE-BIE.To przed nimi wla6nle wspoluzaleZnione, dorosle dzieciustawi4 stq w koleJcel

Dorosle dzieci odczuwaJa ogromnA potrzebe ocenianiawszystkiego, poniewa2 ich rodzice byli pozbawionymi zdol-noScl przewidywania dorostymt dzieimi. Raz wychowywaliwasJak doroSli; innym razem-Jak skr4fwdzone, samolub-ne dzieci. Skutkiem tego byl chaos i nieprzewidywalnoSi.KtoS powledzlal, irc doJrzewanie w dysftrnkcy.lnych rodzl-nac:h to Jak gdyby oglqdanie Jilmu cx|.(rrxlk'rr. lxz zrozumie-nla.lii lniq. KtoS lnny okreSlil to l:rko tktntsltu:l.e w oboziekorl<'r'r t l ttrt l lr tt lr r t. N k'przcr.r'k lywl r lr rosc t tt>dt lla w was po-trzt ' l>1' t ' f i lg lcgo rx rrr l , r rr l ; r , I )opokl rr lc rrk.r 'zysz przeszloScl,na<l i t l l r r ;<lz. l t 'sz l rrr l l lowir l . l i1 r x ' t ' r rk ' .

Poleganle na hrtelckt:ic Jcst t:rk2e obronq wlasnego ego.Gdy obses$nie zaJmuJesz siq rzeczaml, nie musisz czud.Odczuwanie to pukanie do ogromnego zbiornika zakrzep-tych uczui, ktore s4 tam uwigzione przez toksyczny wstydskrzywdzonego dziecka.

Powtarzam wigc: Je2eli pragniesz uzdrowii swoje skrzyw-dzone dziecko wewngtrzne, musisz rzetelnie uporai siqz plerwotnym bolem. Jedynym wflSciem bedzie przebii sigprzez to ws4ystko. Nie ma doskonakznta bez cierptentn- jakmowi siq w Programie Dwunastu Krokow.

Uwa2am, 2e rekonwalescencja po porzuceniu, zaniedba-nlu I zniewaZaniu w dziecinstwie jest procesem, a nle zda-rzeniem. Cz5rtanle teJ ksi4zki i wykonywanie iwiczen nies1rrawl4, 2e twoJ problem zniknie z dnia na dzien. Gwaran-trrJq.fcdnak, 2e odkryjesz w sobie czaruJ4cego, malutkiegoczlowlt'ka. Nauczysz siq wsluchiwai w jego gniew i smutek|fic wriv. ze sw)nn wewnqtrznym dzieckiem bardzieJ rado6-nie, twrjn'z.o I spontanicznie.

Rozdzial 3

uPoRAr{rE srqZ PIERWOTNTYM BOLEM

Nenoica je st zatu szt: .s t t bs I t 1l t t I t' r r | | tzt rst u h ionegocierpientn.

Crut Gusrnv JuNc

Problem6u nie mohna rozwi4zac za pomocq sl6tts,lecz tglko pr?22 do{uiadczenie, i to nie ugl4czniedo{uindczenie neutralizuj qce, Lecz przez ohyu ieniewcze snego leku (smutku gnietuu).

AucB MTLLBR

Uwa2am, Le gdyby lepiej rozumiano, Jak wa2ne .lcstzagadnienie uporania sig z b6lem pierwotnytlr, <'itlkowlt:lezrewolucJonizowaloby ttl lt 't 'zt'tt lt ' I tt 't 'wlt', lr w sz.t'z.t'g<ilno-Sci uzale2nien. JakZe czgsto prrtJ t ' t rc l . t ozp.rczl lwlt ' potrze-

buJacy pomocy terapeutyczncJ w slt'rzc swolt'lt uczui, sa

odurzani Srodkami uspokajaJacyrltl. W tr;tszyttr centrumterapii Life Plus w Los An$eles natralll lsttry lta brak zro-

,.umlenia ze strony pewnej grupy spe<Jrrllstriw, ktorzy nie

rrr()gll poj4i, dlaczego nie chcemy naszyrtl pacJentom po-

rluwai lekarstw. My tymczasem wierzyrny, 2e Jedynymr;xrsobem leczenia :uzalelnienjest praca z pacJentem nad

;r.1o rr<'zuclaml.

110 PowR6T Do SwEGo WEwNETRzNEco DoMU

SpecJalizuJemy sig w leczeniu wsp6luzale2nienia, ktoregokorzenie tlrwia w toksycznym wstydzie - w wewnetrznymprzekonaniu czlowleka, 2,e ma on Jak4S skazg lub wade.W tyrn wewnqtrznym procesie wstyd, ktory powinien byizdrowym sygnalem ustalenla soble pewnych grantc, staJeslq przygntataJacym stanem lstntenia, lub - JeSll wolicie -to2samoSci. Czlowtek skaZony toksycznym wstydem, tracikontakt ze swoJ4 prawdziw4 Ja2nl4. Nastgpstwem tego jestchroniczna Laloba po utraconeJ Jahnl. Klinicznie stan tenokreSlany J est j ako melancholi a (dg sthymia) lub slaba chro -niczna depresja. W mojej ksi42ce Bradshana On: I lealing theShame That Binds You pokazuj A, J ak toksyczr ry wstyd staJesiQ dominuj4cy. Sprowadza on wszystktc nilsze uczucia doJeclrrcgo - uczucia wstydu. Ilekro<l r'zrrlr.rrry glrlew, rozpacz,lqk, i r rurwr. l r i t<l<lS<r, o<l<'zrrwirrrry l r . r l r rot .zr.srr lc wstyd. podo-b t tk ' r l z l r ' l c s l r . . z r r . rszyr r r l l x r l rz r . l r . r r r r l I l ropr ;dami . Rodz icew ro<lz, l rr i rc lr r lyslrrr rk l t , l r r ! ' r , l r s.rrrr l x1 rkrroslymi dzieimi;lch skrzyw<lz.orrr. rlzk.r.l wr.w,rrq.l r zrrt' <lclczuwaJ4 potrzeby.Ilekroi zaS dzle<:l takk'lr lrrrlz.l rxlt.zrrwir.l4 naturalne dla ichwieku potrzeby, doroSli roclzk't. tlzlt.r.l wparlaJa w gniew i za-wstydzaja Je. Skutkiem tego p<-r Lrzt:by s k rzywd zonego dzie-cka wewnqtrznego ich dziecka lAcza sie z,r. wstydem. przezduLa,czeflc mego doroslego irycia, ilekroi tylko potrzebowa-lem pomocy - czulem wstyd. Osoba z zakor zenlo nyrn poczu-ciem wstydu odczuwa go w ka2dej dziedzinie irycLa 1nieza-leZnle od sytuacJi . Dotyczy to tak2e sfery erotyczneJ.

CzloMek, ktorego uczucia spgtal wstyd, staJe sig JakbysparaliZowany. Taki stan odrqtwienia jest pierws4p kro-kiem do wszelkich nalogow, tylko nalog mo2e bowiem spra-wlc, Le czlowiek zyskuje zdolnoSi odczuwania. Na przykladmgbczyzna cierpi4cy na chroniczn4 depresjq, kt6ry dziekinalogowi pracy jest nadzwyczal sprawn5rm kierownikiem,nxthe odczuwai cokolwiek wyl4cznie wtedy, gdy pracuje.Alk<rlrof ik lub narkoman ma poczucie pelni tylko po zaZyi.iuSrod k r rw zmienial 4cych nastroJ. Nalogowy Larlok u zysk rrJ cwraZenlt' 1x.lnl t dobre samopoczucie tylko wowczirs, gdynapelni Zol;1rlek. IlaLdy natog po.mtala doswia<l<'zix\ pory-tywnych rr(':z.rrri lub unikai tych bolesnych. Nirstrol, wynl-

UpoReNrs srE z PIERworr..ryM BOLEM

kajacy z zaspokoJenla nalogu, odmienia krzywdq I clerpientcduchowo skr4rwdzonego dziecka wewngbznego. Duchowarana zadana przez toksyczny wstyd Jest por62nienlem sieJa2rn z JahnA. Czkrwlek boleSnle kurczy sig we wlasnychoczach I samemu vlble wydaJe siq godnym pogardy.

Uwierzywsry, ,.r' nle moZe bge sobq, czlowlek przestaJestanowii JednoSi z lramlnn soba. Ekstatyczna zmlana na-stroJu, urysldwana rlzlqkl nalogowi, daJe mu dobre s€uno-poczucie - wraZenk' zgrxlno6cl zwlasn4Jalnt4. Ilekroi czlo-wiek z zakorzenlonynr lxx'zuctem wstydu odczuwa co6 pra-wdziwie - ogarnia go ws t y<1. Dla uniknigcia bolu wprowadzasiq w stan odrgtwicrrlir.

Gdy rzeczywistoSc st:rlr nlg nle do zniesienia, cierpieniemo2na paralDowai rclz r r r. r | | v r r r I r nt:chanlzmami obronnyminaszego ego. NaJwaznlt'lsz.r' r rrk'lr l.ti r;rpyzeczanie (to niedzieJe sig naprawde), thrrrrk'rrlr {lo nt{(ly slq nle zdarzylo),dysocJacja (nie panrlqtirrrr. r'o xlq wyrl,rtzykr), pr<{ckcJa (toz.darz-a siq tobie, nk rrrrrlt '). korrwt'r'sJa (Jcrtt hrll ttl lrawlamseks, gdy czuJe, 2e to slr; dzleJc) lub bagatcllzowarrle (zda-rrylo siE, owszem, ale to nlc wielkiego).

W gruncie rzeczy mechanizmy obronne naszego ego tosposob na oderwanie nas od cierpienia.

PRYMAT EMOq'I

Psycholog Silvan Tomkins wni6sl naJpowaZnieJszy wkladw nasze poJmowanie ludzldch zachowai, udowadniaJ4cprymat emocJi. EmocJe sa formA bezpoSrednrego doSwiad-czania. Dzieki nim manry bczposredni kontakt z psychiczn4rzec4yrwlstoSciA. Ponlewa2 sA lilrlttil enert{ll, nlaJil naturQflzyrcznq; s4 wyra2ane przez cialo, z;utlttt Jeszcze zdamysobie z nich sprawg.

Tomkins rozrobnia dziewiei u;roclzonllch emocJl, przeJa-wtaj4cych siqw ro2nym wyrazietwarzy. Kahde dziecko rodzislq z owymi grymasaml "zaprogriunowanyml" w umigSnie-nlu twarzy, a naukowcy dowiedlt, 'ize ludzle w lraizdym za-katku Swiata, w ka2deJ kulturze wyraiaj1 emocje w takinam spos6b. Sa to fundamentalne Srodld komunikowaniarlc. konleczne do biologicznego przetrwania.

l i l

172 Pown6rpo Swr,co WrwNErnzruEco DoMU

W trakcie rozwoJu emocJe t:.trorz4 podstawowy plan my-Slenia, dzialania I podeJmowanla decyzJi. Tomkins uwahaemocJe za pobudki wrodzone. Sa one energi4, kt6ro wpra'usianas u ruclt" podobnieJal< paltwo w samochodzie. Poglq-biaJa i rozwiJaJa nasze irycle. Elez emocJl wszystko tracl naznaczr:niu, podczas gdy dzigki nlm - zyskuje.

'lirnrklns wyr62nit w swojej teorit szeSi pierwotnych po-budek: zainteresowanle, prz,ylernnclSi, zaskoczenie, roz-pacz, lgk i gniew. Wstyd uwa2a on za emocje dodatkowa,doSwiadczan4 na pozlomie pierwotnym, powodrr.i4e4 prze-rwg. Ujawniajac siA nagle. nieoczekiwanie, wsiyd powstrzy-muje lub ograniczato, co wlaSnie sig dzieje.

Reakcje na obrzydliwy zapach lub smak s4 wrodzonymireakcJami obronnymi. Gdy w4chamy r:oS crr<'hn4cego,zmysl wqchu sprawia, 2e gorna warga I nos unosz4 sie,a glowa odchyla do tylu. Kiedy pr<ilrrrllrrry lrrb potykamynieJadaln4 substancjg, JeJ smak spr':rwl;r, zc wypluwamyJ4lub wymiotujemy. TakJak lrrrrc zrrrvslv. powonlcnie i smakewoluowa\r biologl<'zr rk', r' l r r or r l. lr r r, r s g rr z.r'cl niebezpieczny-mi s r rbs t r r r r r ' l : r r r r l , i r l c rou ' t r l cz r r r l r r r l k i r s l r r2y do wyra2an ianlt '< ' l r r , ' r ' l rnrrx lorr .r l r rr . l u 'nI rr . r lc l r <lz, t i t lania.

Iirrrot lr' \.t n.r\/,t ;1krwru1 .s{lr1 Slu24 ochronie nas4rchpo<lstrrw'ou'yr lr Pnlrzr.lr; grly zaspokoJenie ktorejS z nichstaJt'slr; /.:1Ar(|/()rr(., rl;r.lcr rri-rm o tym znai ener$ia naszychemoql.

Wigkszosc z rr:rs tlirJe sobie prawo do odczuwania radoSci,zalnteresowir r r l; I h r b zaskoczenia, zaliczanych przez Tom-kinsa do emo<Jl pozytywnych. PrrynajmnieJ m6wi sie nam,2e s4 to dabre errrrxJe. JeheliJednak lek, smutek I gniew s4hamowane, stlunrleniu ulega tak2e zdolnoSc do odczuwaniapodniecenia, zainteresowania i ciekawoSci. JeSli coS takie-go prz5rdar4rlo sig nasz5rm rodzicom, nie bgd4 oni takZe namlrozwirlai na tego rodzaJu uczucia. Dzlecl zac4rnaJ4 sigw st y r I z li swoJeJ ekscfiacJ i, ciekawosci c4y dociek I iwoSci.

M r x I r' I t erapeu$rczny Haweya Jackinsa, z1N any Poradntc-ttu e r r r I \ ?.t \ parto6ciougusanin (ang. Reaualuation Counsel-lrngJ,Jt'st t.ltlli.ony do pracy nad bolem pierwotnym. Jackinssugeruj(', i.r' lr.sll zostanie stlumiona emocJa tourarzysz4ca

Uponeus sIE z PIERwoTNYM BOLEM

bolesnemu doSwladczeniu, umysl nie potrall ocenic go alriuJ4i caloSciowo. Ktedy energia emocJonalna blokuJe roz-ladowywanle bolu, nastqpuJe ogranlczenie crynnoSci umy-slowych. W miarg rrptywu czasu funkcje umyslowe ulegajacoraz wigkszemu ()graniczenlu, poniewaZ blokada energiiemocJonalneJ wznurga slg za kaidgm rozem. gdg zachodzt

@obne doS usin dc z.t' r r I t'.Ilekroi wyst4pi norvt' <loswladczen.le, podolrne do plerwot-

nego urarzu, odczuw:trtty tutpiqcie nieproport'lrlnalne do te-go, co ma mleJsce u' t'zcczywlstosci. Poprzctlltltl <lkre6lilemtoJako spontaniczrlit t('tr,rcrlq'w czasle. .Icsl ltl podobne dowynikow doSwiadczt:II Itt /(' l, l ()witdzartyt'lr 1rrzt:z Pawlowa,gdyu psawyrabiano ot l t r t t l l t t ' i t , { ( ,wi l l t l l t t t ; t r lzwonekwpo-rze karmienia. Po pcwttyttt r /.tslt' s;tttt rlrwk.'k dzwonkasprawial , 2e pies wydzicl ; r l ' . l l t t r . ' , t t t l t t to zr t l l t ' c lostawal

Jedzenia. My rownit :2 I t toz.r ' t t r \ ' r )( l t / l l \ r ' . l r l l l l . ' l l \ \ 'wt ly smu-tek, s luchaJac k<l l t ' t l l rorr t t t . t tor l .zrt t lowl ' r ' l t , w.yzwir l l r . l :1cychwspomnienie clawrryt'lr sct'rt, klt'tly to platry trJciec ruJttowalnam nastroJ Gwiarzclki.

Skrzywdzone dziecko wewngtrzne jest pelne nie rozlado-wanej energii, ptynacej ze smutku, ktory wynika z urazowdziecinstwa. Jednym z powodow tego smutku jest potrzeba

dopelnienia bolesnych zdatzen przeszlosci, bo dziel'd temuenergia staje siq dostqpna w terauZniejszoSci. JcSli nie wolnonam sie smucii, energia ulega skrzepniqciu.

Jedna z regul obowiazujacych w rodzinirr'lt dysfunkcyJ-nych Jest nieokazywanie uczui. Twojemu <lzl<:<:ktt wewne-

trznemu zakazimano choiby siE domysl;l('. ('o otlt'z'ttwa'

Inna zasada brzmi: nie mousii, I zakazuJe wY t ; t 2r t I t I ; t cInocJ i'

W pewnych przypadkach moglo to azna<''tttt', zc wolno u4/-

raLae tylko nrektdre emocJe. W rozmaitvt lr totlzlnach spo-

tyka siq r 6Lne odmiarry regulg niem6ut tu' r r it t -W moJej rodzinie zakazane byty wsz.t'lkl(' emocje - z wy-

lqtkiem poczucia winy. Inne uczuciit ttwa2ano za objawslaboSci. Ciagle napominano Innie: "Nlt' zachowr:J siq taklrrrpulsywniet'. Rodzina moja nie rti2.rtlla sig w tym wzglA-rL.lc od milionow innych rodzin, ollt:lfionych ubocznyntg r r r rrf r t kt c m trzystu lat -racJ onaliz I I t t t ". Zgodnie z nim roztl r I I

i

1,74 Powndrpo Swsco WEwNETRzNEGo DoMU

Jest naJwa2nieJszy. Byi rozs4dnym to znaczy byi czlowie-kiem, a wyraizanrie emocJt Jest poni2ej ludzkieJ godnosci.Tlumienie emocJi I odczuwante wstydu ^v74zarrcgo z lchwystgpowanlem stalo slg niestety regul4 w wlgkszoScl ro-dzln.

STLT'MIONE EMOC^TE

EmocJe s4 energia, kt6ra domaga slg rozladowanla.Dzlecl w rodzlnach dysfunkc$nych czesto nic maJ4 niko-go, przed ktm mogtyby wyrazii swoJe emoclc. Czynl4 towiqc w Jedyny zrrarry lm spos6b - odreagowrrlilc na oto-czenlu lub na sobie. Im wczesnieJ nast4pl st lr t tttlenie, t5rmposkramiane emocJe staJa sie bardzieJ nlszczyt'lelskie. NieznaJduJ4c uJScia, staJ4 siq tym, co okrcsl;rrtt l irko ptenaot-ng b6L Uporanle siq z nim polegir nir lxlnownyrn doSwiad-czeniu wczesnych urazow i wyr ' ; rzrrr l rr s l l r t t t t lonych emo-cJl .JeSl i s ie to powi<'<lzlr ' . r r l r l r r . ' r lz lc potrzeby ichp6ZnieJszego odreagowvu', r r r l, r

Do niedawnlr < lysl rr r1 r, r\\,.t I l.rl r lv r rlr.lk,ztrynrl danymt doku-mentt t f i l< 'yrt t l kot zyrr ' p lyt t .gr ' . t I t t lx)r i ln la sle z bolem pier-wotrryrr r. l, r r r rr l u'y rr rlrr r t. rl l,; t k k. rrrt:r:h anlzmy obronne ego,Jak thrrrr l r .ulr . , rolx/r zr.pk.rr l t . osobowoScl I przeniesienie.Wykrrz.yw.rl . )r t rr rrkrzlirllowane mechanizmyfunkcJonuj4aut<lr r ri r I ylzr r lr' I r r lr.swlir<klrrrle. Nie umial Jednak dokladniewytlunr;rczyr'. /rrI orrr. rlzialaJ4 orazJakie procesy zachodz4w mozgu wskrr l r .k lhrnt ienia emocj i .

Fizykoterirpcrrcl oplsywali niekt6re sposoby dzialaniamechanizmow olrronnych. Wiemy na przyklad,2e emocJamoZe objawii sl(. parali2em miqSni. Ludzie w gniewieczqsto zaciskaJa z(.lry I napinaJa szczgkl. EmocJe mog4byf teL rozladowywane wstrzymywaniem oddechu. Sply-cenle oddechu Jest powszechn4 metod4 unikania clerpie-nlir t:mocjonalnego.

Nlt'kt<trry hamuj4 emocJe przez fantazJowanle. Sam spg-dzilenr <'zr;Si mego wczesnego Zycia w lgku przcd gniewem.Moje lirrrlirzle na temat wyraZania gniewu <krtyczyty kata-stroficzn<'go rxlrzucania t (lub) karania. Fanl:rz..le te powo-dowaty napk'r'k. rnlgsni i splycenie oddeclrrr.

UPoRANTE srE z PTERwoTNYM B6LEM I I I ,

R:OZPACZ Al,i6ZG

Dopiero teraz za<'zynamy rozumlec mechanizmy obronneegona poziomle blo<'hemii t fizJologii m6zgu. Uwolnienie siqod mechanizmow olrronnych egotrnoLllwia pacJentowl na-wiazanie kontaktrr z naJwczeSniejszJrmt emocJaml. Pracanad bolem pierwo t r ry r r r przynosl uzdrowlenle, umo2liwial acodczuwanie nle wyr:rlrrryclt ertrocJl z przesz.lo$cl. Dlaczegoma to lecznlcze skulkli'

Badacz m6zgu, I ' r rrr l l ) . Mrr<' l ran prz.r '<lst i twl l model,pozwalajacy zrozul l ) l ( ' t ' u plvw t t t i tz. t iw t t : t t 'zkrwlt 'k i t . Mo-del ow zaklada wystq'porr ' , r t t l r ' l t r r t l t t ' l . t , 'st ' l r rroz(rt , ktorerozwingty siQ w toku t 'woltrr l l l l l ' lLr t l t ' lv |ztr l r t t i tJstarszaI naJprostsza czQic ntlsz('l{( t r t l './ }' I t or | 1 rnr*' l.lr l.t nrozgowigada, czyll mozgowl trz<'t tt it,t r r.'t I r t t l( lc t r r I r oI r t t,t I l lrostsz4strategi4 bezpieczenstw;t I 1rt zr'l t rr',tttl 't lxtrt' lhrzentent-Zachowanie Jaszczr rrkl , r t ; r 1rr zt ' k l . rr l , o l l lct ; t s lq ' t t ; t l lardzoprostym schent i t t ' l r ' . l )zk ' t t r . i rctyrr ,) od r tdatt l l t s lg nawyprawQ w nit<tzlcl ttltolowi-rttia kilku much i kornar6w,starajac siq JcdlroczeSnie, by sama nie stai siq zdobycz4'Je2eli znajdzle bezpieczn4 ScieZkq wSr6d trawy i skal,bqdzie poutarzae ten wzorzec aL do Smierci. Powtarzaniema wartoSi przetrwania. Mozg trzewiowy pocltrzymujerownie2 takie automatyczne czynnoScl ciala, Jak oddycha-nie. LubiE m6wii pacjentom, Le nasze givlzla naturanaprawdq ujawnia sig wowczas, gdy po raz pierwszy

zawieramy zwlryek mal2enski I zderzamy slg z wieloletni-mi nawykami innej osobY.

Kolejnq czescia opisywanego moclt'h t .lt'st moz$ paleossa-ka, czyli mozg czujqcg. Przeznaukow<'tlw okreSlanyJestJakouklad limbiczny. Kiedyna scenie ewolrrt'll poJawity sig ssaki,narodzila sig rownieZ energia emoclorrrrltra. Uklad ten jest

siedliskiem uczucia podniecenia, przyJemnoSci, gniewu'lqku, smutku, rado6ci, wstydu, wslr'('tu i obrzydzenia.

Najbardziej skomplikowanym systt:rnem w naszym moz-grr Jest neocortex czyli kora nowit lub - mozg mgStqcg.l{ozwin4l sie on najpoZniej - w ('liyju ostatnich dwoch mi-lf rrrrirw lat. Jest on odpowiedzialrry zanasze zdolnoSci rozu-r r r owl r r l i r, poslugiwania sig j qzy klem, planowania przyszl<r

tl6 Pown6r po Swsco WEwNE"rRzNrEGo DoMU

Scl, rozwl4zywanla zloLonych problemow I inne crynnoScizutl4zarre z mySlenlem.

Wedlug MacLeana, te trzy systemy s4 nlez.aleLne, alewspolpracuJ4 ze sob4, utrzymuJac funkcJonaln4 rowno-wagg m6zgu, potrzebna do mlnlmalizowanla cierpieniaI nledoll.

M6zg dobrze radzl soble z przypadkowymi zmarhvieniamicodzlennego Llrela. W celu utr4fmanla r6wnowagi posluguJestq wyra2anlem emocJ l. Ktedy Jednak nasze straplenla osi4-gaja pewten poziom, wybuchamy gniewem, placzemy, pocl-my siq lub drZymy ze strachu. Naukowcy dowledlt, i:,e lryusuwajA szkodliwe substancje chemiczne powskrle w czasienaptqcla emocJonalnego. M6zg w sposob natrtralny zostaJezr6wnowa2o\y przez wyra2anie emocJi, o llt: ttle nauczononas ich tlumii.

Dziect dorastaJace w rodzinach tlyslirrtk<'yJnych ucza sieukrywai emocJe natrzy sposolry: pk'rwszy to brak reakcJl,co oznacza, ize sa, nle d<lstrzcgirrre; rtrrrgl - brak zdrowychmodell naz.ywanlir I wynr}irrrlrr errrrxJli lrzecl- zawstydzaniet (lub) karirrrle rlcble ar wyru2.anle emocJi. Dzieci taldestysza zazwy<'r.itl:.1)rulr t'l prawdzlwy powod do placzu- lub:

"JeLell Jeszcz<'. t'.rr. lxxlrrlcslcsz na mnle glos, to zobaczyszl".Czgsto nopratudq ut blte za to, 2e sig boj4, s4 niezadowolonelub smutne.

Ktedy emocJe si1 tlumlone lub gdy stres staJe sig przytla-czaJacy I chronlczrry, mozgzaczyna miei prawdziwe klopo-ty. W przypadku stres6w urazowych mozgwl4cza specjalneSrodki, maj4ce na celu utrz5rmanie rownowagi. Sa nimimechanizmy obronne ego.

Inprtnttng' wczeenych uraz6w

Im wczeSnieJ emocJe ulegaJ4 hamowaniu, tym glgbszeprzynosl to szkody. Mamy coraz wigcej dowodow na to, 2edoJ rzewanle m6zgu odbywa siq w kolejnoSci odpowiadaJ4ceJJego fllogenezle. Neurolodzy stwierdzili, 2,e mozg trzewlowy

I Imprlrrtlrr4, r'ryll wpaJanie lub utrwalanie. ZJawisko, w kt(rrynr rbchodzldo utrw;rlerrln renkcjl (zachowanla) nawielokrotnle lx)wlarzally lxxtzle<'lub sytuacJq (prryp. tlum.).

UpoRnMs srE z PrERworNwr B6r-srvr

dominuJe w p6ZnleJsrym okresle Zycta plodowego I w pierw-s4rm okresle po urodzeniu.

Uklad limbiczny zaLcz.pa dzlalac w pocz4tkowych szeSclumiesi4cach Lycla. Umo2liwia on w5rtworzenie pierwszychwa2nych wlgzl z otcrczeniem.

Neocortesc" czyll kora nowa, rozwiJa slE we wczesnychlatach irycla. Mozg rnysl4cy potrzebuJe wlaSclwego Srodo-wiska i stymulacJl, aby zdrowo sig rozwiJal. BadaJ4c roz-w6J zdolnoScl poznawczych dzieci, Piaget odkryl, 2e logi-czne mySlenle poJawla slq po szostym-siodmym rokuirycla. Choi pewne stwlt'rrlzenia Piageta s4 kwestionowa-ne, wydaJe sle, 2e slodrrry rok 2yctaJest lstotnie punktemzwrotnym.

JeSli prz5fmlemy, 2e m6zg lrzcwkrwy odpowie&ialnyJestza przetrwanle t liiieruJe pro('('!{'rn p<lwtarzanla, to nabierasensu pojqcie trwalego intprlrttIttgtt. Nt:ttrttlog Ilobert Isaac-son dowodzll, 2e dlatego tak trudno Jcst wykorzenli wspo-mnienia urazow, i2 ulegfy one utrwalenlu w postacl mecha-nizmow przetrwania. Poniewa2 m6zg trzewiowy ucqy sigI zapamigtuJe, lecz JednoczeSnie nie zapomina, dokonatrwalego lmprintingu urazu, kt6ry zdominuJe prryszloSidaneJ osoby. Cokolwiek dziecko przeirywa w plerwszychlatach irycla - w okresie ogromnej podatnoSci na urazy -

zostanle to zareJestrowane w umySle wraz z korzy6ct4' Jak4moZe to miei dla przetrwania.

Przymus poYrtarzanla

Badanla neurologiczne wyJaSrtlitJ:1 nrechanizmy re-akcJi znanych z praktyki psychot<'ritpcut6w. Od czasowFreuda wiadomo, 2e nerwicowcy t'lerplA na przymuspowtarzania.

Badacze mozgu sugeruj 4, 2e im p r l r r tl ng, zwielokrotnionyw neuronach na skutek stresow, Wl>'aazareakcJe doroslegoorganizmu na bodZce. Dlugotrwalc, bolesne doSwiadczeniapowoduJa powstanie w mozgu rtowych pol4czeri migdzyneuronami. W wyniku tego pacJcnt sklonny Jest doszuki-wai sie bolesnych bodZcow tam, gdzle kto6 inny nawet lt'ltby nte dostrzegl.

1l', '

1 1 8 Pown6r oo SwEGo WswNErnzNEGo DoMU

Pohvierdza to teoriq, 2e JeSll material rdzenia zostalw dziecinshvie wadliwle uksztrrltowany, to bedzie w przy-szloScl dzialai Jak flltr, zniekszt : r k'itJ4cy kolejne zdarzenla.Do tego wlaSnie prowadzl ska2t' r r l c wywolywane skrzywdze-niem dziecka. Je2elt dorosleJ osolrk', obarczonej tym ska2e-niem, sytuacJa wydaJe sig porL,l ,rrt do prototypowego, bo-lesnego wydarzenia, wyzvtala rv rrkJ rownie2 prototypow4reakcJe. HarveyJackins porirrvr r r rlr to zJawisko do zacinaniasiq ptlrty gramofonoweJ. N:r r.rlhlcrrt blahe wydarzenie re-agujemy zbyt slln4 emocJrl. l 'r zt'r zvrr:l takiej reakcji nieJestwydarzenie, ktore wlaSrric rrrl.rl,r rrrlr' lsce, lecz to, co tlrwiwewn4trz nas.

S lowa te p iszg poc lcz ; r . ' \ \ \ ' l , , . ' h l s t r r tk iem doJedneJ zestol ic europeJsktch. l ( l r ' , l r , l r r , r r l r r l l t ' t t tu dotar l iSmy doH a w r u w e F r a n c l l , l t l o l . r r , ' r l . . r r ' r l r l . p o t l ( ) w & l a , a b y p o d r o 2

do Pary2a odbyc lx , r I .g ' t t n r , r r r l r ' , ru l ( )k i t rem, bo dz iEk i

t e m u z y s k a t t t V r l r r ' l r ' 1 ' . r l ; l t t 1 { r , t l . . r , l , , z t t ; t l l t w d z i e c i n s t w i e

b a r d z u n i c w l r ' l u k r u \ r r , l . i r ' . 1 ' . 1 r , r r l . r n l r / n : 1 , t ' i c k a w a S w i a t a

I l t r l l l 1 l r z 1 ' 1 i o r l 1 ' , l r ' l ' i r r | ' t ' , 1 l . r ' . 1 ' r . r \ \ l l . r . z 1 z , r t ' z r , ' l a p r z e S l a d O -

w i t < r I t t t r l t ' o l r s c r l ' l t r , r t r r \ ' ' , 1 , , \ r r t l x . ' r l t n ' . l r ' s l [ p o c i q g s t eo1x- t i t t t ' ?N lcwl t t l t i t l r topoz . .y r ' l . r r o r h t \ rz l r r r , l z t l , r w t : rnn ie p rze-

sadn4 reakcJe. Jako dz lccko zos t i r l t ' r r r I x ] r r r l ( ( ) l ry p rzez o jca .Teraz moja obsesja skoncentrowala siq: rr ir tyrrr, 2c mo2emynie zd4iryc na statek - 2e zn6us zostang porzLtcottLt.

MECIIAI\TIZMY OBRONNE ECO A ,,BRAMKr" MEDZYczqscrAMr M6zcu

Fraca nad b6lem pierwotnSrm opiera sig na hipotezie, 2ewczesne cierpienie emocjonalne uleglo skrzepnigciu i uwiq-zieniu. OdreagowujemyJe na otoczeniu, poniewa2 nigdy niezdolalo znab2e ujScia. Nie moglo, poniewaZ mechanizmhamuJ4cy (reakcJe obronne ego), ukrywaprzed nami istnier rle emocJonalnego cierpienia.

Nle mohna wiedziet tego, czego sie nie wie - to z<l;rrrir.t 'zr.'sto stosowaneJestw terapii. Odreagowujemy r r< zr rr'Irr r rrrololzcnlu lub na sobie badZ dokonujemy proj t 'kt l l r r i r lnt tvr l r l \ r t t lewa2 nie mo2emy ich odczuwac, r lonr.r11.r l ;g sk. 'uzcw ' r r r ; l r z r r l c r t la . Odreagowywanie i p ro jchr ' l , r r r t z r r r ' . , ,q l r '

UPoRANIE SIE z PIERWOTNYM BOLEM

dynymi sposobaml lch wyra2enia, Jakie zna skrz5rwdzonedziecko wewnetrzne. Nle s4 to jednak rozurlqzanla trwale.MoJa kompulsywnosi fbedaca rdzeniem skr4;rw&onegodziecka) nie ustala w momencie, gdy pruestalem pii. Poprostu zamlenilerrr lllcle na kompulsywna pracg.

Dopoki nie ulxrntlem sie z pierwotnym bolem mojegoskr4fwdzonego &k'r'kit, nadal objawial siq onJako nie zaspo-koJona pobzeba <xk'zrrwanla podniecenia bqd2 zmienianianastroju. Mechanlzrrry obronne mojego ego hamowaty emo-cje. Doplero dzieslr.'r' litt temu odkrylem glowne wzorcewsp6luzaleZnienlir. I I ry('znego I nieflrycznego kazirodztwaoraz alkoholizmu, ktorc wystgpowaly w mojej rodzinie JuZwiele pokolen wstccz I )oltoki nie porzucilem zludzen I nieprzestalem wlpierirr' '.1r.' tttr'l ro<lzlny oraz dziecinstwa, niepotrafllem uporai slq' z plctwottt1'ttt r'k'r1llt 'niem.

Badania mozgu pt'z(' l,t t )\r', r( I /{ \ t. ' l,t / t ' / l{ot t;rl<la Melzackam o $ 4 d o p o m o c w w y l , r . ' r t l c t t l t t t l z l , r l . r t t l . t t t l r t l t ; t t t l z . t t t 6 w o -

bronnych eg1o. Mclz. l . t 'k t l t lk lyl 1lt z.1'stosorl ' .r \r ' ( / .1 l cirkcJQ

biologiczn4 hamowamla bolu, kt<lr4 r l i - tzywit l - l rr r t t t tkl t l t l i

neuronalnlrmi". T\ryierdzi on, 2e trry odrEbne uklatly w trr.rl -

dzielnym mozgu lacza wlokna pelni4ce podwojn4 lurrkr'lq':styrnulacjl i hamowania. Bramki te kontroluj4 przeplvw

informacJi migdzy trzema ukladami. To, co nazywamy tltrmieniem, rnohe zachodzii pierwotnie w bram ce migdry morgiem myslacym a mozgiem czuj4cym.

NajproSciej mo2na to ujai w nastgpuJ4cy sposob: gdy

zaczyma przyllaczae bol emocj o nal ny, ktorego siedzib4 J est

uklad limbiczny, automatyczny mecha nlzm zamyka bram-kq do kory noweJ. Jest to podobne do sytuacji, w kt6reJchrontlbyS siQ przed halasem, dobicgaJacym z sasiedniegopokoJu, zamykaJac drzwi.

Freud uwaZal, 2e pierwotne mcchanizmy obronne egowra, z dojrzewaniem lstoty ludzkleJ zacrynaj4 sig l4czyiw crrraz bard zieJ zloilone reakcje wtorne, pr4rbierajacJakoSir r n 1 ilousq Przykladami takich reakcji s4: racjonalizowanie,.r r r.rl lzowanie, usprawiedliwianie i minimalizowanie.

( )strrtnie prace R. L. Isaacsona nad ukladem limbicznyrrr

I x't w llr'( lz.aja te teoriQ. Isaacscln twierdzi' 2e system bramt'k

kory noweJ (m6zgu mySl4cego) istnieje w celu zwalczania

nawgkitu t wspomnieft przeszlo(cl (...). Kora nowo anga'

Zqle sle u tfumienie przreszlo$cl Nawyki I wspomnienla s4

glqboko wyZlobtonyml przez stresy pol4czenlaml neuro-

n(rw, okre5lanymt te2 Jako tak zwane imprlntg' Dztqld

,zamykanlu bramek" mozg nrySl4cy moLe dzlalai, nie

bedac ntepokoJony halasem I sygnalami wytwarzanymi

wewnArz nas samych. Sygnaly te Jednak nie znkqiq'

Przeclwnle - badacze wysuwir.lil teorlg, 2e nadal kraZa po

zamkniqtych obwodach wklklt:rl nerwowych w obrebie

ukladu ltmbicznego.

1,20 Pown6rpo SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU I JI\ )RANIE SIE Z PIERWOTNYU B6UU

'l'ak wlqc mechanlzrny obronne ego zmnleJszaJ4 naple('l('I bol, lecz lch nie usuwaJ4. S4 podkorowo reJestrowaneJak<rnler6wnowaga, ptzerw€uly porz4dek dzlalan oczekuJ4cychna uwolnienie I scalenle. Energia pierwotnego urazu pnlzo-staJe niczym ladunek elektryczny, wywoluJ4cy naptqclew calym orgErnizmle. Ludzie, ktilrzy pozomle wtoda racJo-nalne iry cte, moga wle56 burztiwe 29 cie emocj ortalne. BurzetrwaJa dlatego, Le nle zostal wyra2ony bol pierwotny.

I'PORANIE Sry Z BOLEM PIERWOTNTM

Uporanie slq z bolenr lrlcrwotnym polega na do5wladcze-niu plerwotnle stlunrkxry<'h uczu6. Nazywam to procesemodsloniecia. Tylko to wywolu przemlanq drugiego stopnia-rodzal glgbolnleJ trans li rr r r rnr' I l. rzecrywlScle uwalnial aceJuczucia. W przemlattk' plrtwrv.egtt ttollnla zamienia sig

Jeden pr4fmus na lntty. W lttr.ctttlnlrlc tlntglego stopniaznlkakompulsJa. 1'cgo wlirsttle lxrlt 'zrlxrwtrlcttt. by slq z nleJuleczyi. Odreagowywarlt'ttt korttllulsywt tlt: t l it olrx'zetrlu, po-niewaZ moJe samotne. skrzywdzone dzlecko wcwttgtrznenigdy nie rozladowalo pierwotneJ niedoll. Chodzllem namityngl I realtzowalem Program Dwunastu Krokow, dzleklczemu uporalem sie z alkoholizmem, lecz nadal odreagowy-walem na otoczeniu. Jako profesor, teolog i terapeuta wclq2polegalem na intelekcie. C4rtalem ka2d4 nowa ksi42kg'Jakawpadla ml w rece, i omawialem swoje problemy podczasterapii, lecz nadal odreagowywalem na otoczenlu. D42rylemdo wyhsznJ Swiadomo6ci; poznawalem metody staro2ytnychszaman6w; uczylem sig uzdrawlanla za pomoc4 energii:studlowalem Kurs Cud6tu; medytowalem I modlilem siQ(ntelrtedy godzinami); a Jednak wclqz odreagowywalem naotoczeniu. Bylem kompulsywny nawet w da2eniu do wyiz'ezeJ SwiadomoScl. Nie wiedzialem Jeszcze wowczas, irc nale-lalo prrytulii malego chlopca I ukoii nle wyraZony 2aI zaulraconSrm oJcem, utracon4 rodzin4 i utraconym dziecif-rtwem. Musialem odczui moJ pierwotnyb6l. ToJestwlaSnieoro uzasadnione clerpienie, o kt6rym pisal Carl Gustav.f rrn6l.

I

-

I

I

i

122 PowR6TDO SWSCO WSWNETRZNECO DOMU

Pier:wotny b6l a uporanie slg ze emutkiem

Wedlug naJnowszych ustalen, rtJroranie siq z bolem pier-wotnym wlrye slq z procesem n:rtttralnego dochodzenia dozdrowla. Smutek Jes t rrczuci.e m t ut lrau i4i qcgrn l,eczyliby -

Smy sig w sposob naturalny, gtlvlry tylko pozwolono namsie smucii.

Smutek zawiera w sobie <';rl1' z.r'sp6l ludzliich emocji.Pierwotny bol Jest zblorem r |r trtLtvl1Tanych konfliktow,ktorych energ[a roSnie w mlitt r.' r rplywtt czasu, podobnie jaktoczona kula Sniegowa. Skr z\ *',lzotle <lziecko wewngtrznezakrzeplo, bo w Zaden sposnl r t rlr ttto(ltl tt1>rlr:rc slq ze swymZalem. WszystkieJego ('rtr()r l ' ',pt'l.rtlt ' s:1 loksycznym wsty-dem. Wynika on z zerw i tt r l. r t r' r'r / r' ;.r r r I rl r t wszcAt I mostu inter-personaLnego. Nabri t l lsr t tv l r t r t 'h ' t t . t t t l , t . ic t t le nroZemy po-legad na naszych yllct rr' ',21 , Ir '| rlrk t t t t.tl lt, t lwlcrzyliSmy, 2enle mamy prawir ln lr t ' th ' l t r r l r rr rx l knl 'okolwlt 'k. SamotnoSii lgk przed zalt'tl r r r',t l,t \.1 f' l u$' n Y t t t l kot tsckwt:rt<J ami toksy-cznego wstvr l t r

Odbudowr mort u lrrt orpenonalnego

Aby ulcczyt lohryr errlc zirwstydzane emocJe, musimyrrl1{Si z ukryt'l;r I wrcsz.r'k' krlnruS zaufai. Prosze, byScieuusierzgli mnir' I tttrqltill .sobic. Aby skrzywdzone dzieckowewngtrzne wyszlr z rrkryr:lzr, musi ufai, Ze bgdziecie na nieczekall. Potrzebr rlr t,rk2c wspierajacego, nie upokarzai4cegoJe sprzymierzen<'ir. ktory uzna fakt jego porzucenia, zanie-dbania, zniewa2t:rrlir I skrEpowania. SA to zasadnicze ele-menty w pracy nir<l bolem pierwotnym.

Mam nadzieJe, 2.c zaufacie sobie na tyle, by podczas pracynad smutkiem stai siq sprzymierzencem swojego dzieckawewngtrznego. PrawdaJest taka, Le nie moZecie calkowiciezitrrfai anl mnie, ani komuS lnnemu. Kiedy caly procest t i t I t I crze lawinowego tempa, J a pierwsry pr rypuszczirln l e s i gwycolrrtn. Mo2ecie Jednak zaufai sobie. PiEknie rr.lrll to J<lCotrrrfct w Aduice Jrom a Failure: k usszgstki<'lr hulzt,.Jo-kich ktulhtkoltuiek znate{, jestei jedgngm, ktr.lr,'t1 rrkyltl ciqnie oprr.sci rrrr( ntrg porzucL

Uponarurr srE z PrrnwonvyM BOLEM

Uznanie nadu2yd popelnlonych w stosunku do sleble

Uwierzcie mi: wicle z tego, o crym mowiono wam, 2e Jestodpowiedzlalnym ro&icielstwcm, bylo w rzeczywistoScinaduz5rciem. Natl:rl sklonrrl lcsteScie bagatelizowai lubusprawiedliwlai rr rc t o< l.y, k t r'r r'.yrnl wasi rodzice zawstydzaliwas, lekcewa2yli hrlr wykor zystywali, aby zaspokoii wlasne

rpotrzeby. Teraz pou'lrrrrlsr'lt. uznai fakt, 2e wsrystko tow istocie ranilo wasrit rlrrsz<;. Niektorzy z was byli maltreto-w ani firy cznle i en ror' l o r ri r l l rle oraz wykorzystywani seksu-alnle. Dlaczego tak olz.ywlste zniewagi mialyby zrtale2cusprawiedliwienie'/ Mozr to r;rl>rzml dziwnie, lecz im bar-dzieJ was zniewaiurrr), lvrn rrrocrrk'.lsze stawalo siq waszeprzekonanie, 2eJestcsr'lc zIl, I t1'rrr qorliwieJ idealizowaliScieswych rodzicow. Tarkl l, '..t .,kr rtlk wk;zi powstalychw wyobrazni, o ktorych w< zr ' , . t r l r ' l l r l " . r l r t t t

Wszys tk ie dz iec i idc l r l i z r r i ;1 r , , , l z t r ' r t ' . l1 \ r ' , r . r r r l r r l l l c sob iew ten sposob prze t rwr r r r i t ' . , f l r l r r r rkZc l rk ' r r l l z r r l ;1 r ' ro t l z . i< :ow,zniewa2ane dzic<:k<l lrrrrsl tyrrr sarnynl uwicrzyc, 2.t' lo onosamo ponosi odpowiedzialnoSi za znlewaggi bliq mnte, bojestem zepsutgm dzieckterru molestqjq mnie seksuaLni.e, bojestem zlg: krzgczq na mni.e, bo jestem nteposluszny. To janie jestem us porzqdku, a nie oni. ldealizowanie rodzicowstanowi rdzen mechanizmow obronnych e91o i musi terazulec zmianie. Wasi rodzice nie byli Zli, oni takZt'byli skrzyw-dzonymi dziecmi. WyobraZcie sobie, 2e wy<'lrowuje wasosiemdziesiqciokilogramolvy trzylatek, pigi rr rz-y wiqks?ry odwas, i pieidziesiecioszeSciokilogramowa trz.yllrtklt. t:ztcro-krotnie wieksza od was (wewnetrzne dzie< ko ttto2c sobiewyobrazii tak4 sytuacje). Rodzice robili to, t'o rrwa2ali zanaJlepsze, ale tego trzylatek nie potrafil zrozrttrtlt:i.

Szok i depresJa.leSli to wszystko was szokuje, to znukortticie! Szok jest

I x n ulem poczqtktem smutku. Potem nastt;1 r r r.l c depresj a, a ponlr'l zaprzeczenie. To zaS z kolei wtla<'z.ir mechanizmy o-lrrrrnn(' na dotychczasowe miejsce. Olrirrwla sie to zlvyklerr lxrst;rcl lxlcieszania siQ: No, tu koti<rt rie bgto a2 tak fle.\ | r, r lr'r r r (,/ I t 'rt I .icro.ng i dach nad glot r u. 1.

1,24 Pown0r po Swsco WEwNETRzNsco DoN,ru

Uwlerzcie mi, naprawde bAtoLle. Tadano wam duchow4ranel To, 2e rodzlce nle pozwalali wam byi sob4 - bylonajgorsz4 krrywda, Jaka mogla was spotkai. Jestem pe-wlen, 2e gdy m6wiliScie coS w gniewie, ostrzegano was: .NiewaZ sie wigceJ podnosii na mnie glosul". Wyci4gnqli5clest4d naukE, 2e bycie sob4 nieJest sluszne, a na pewno nieJestw porz4dku gntewai siE. To samo dotyczylo lgku, smut-ku I radoSct. Nle bylo w porz4dku dotykac sromu lub peni-ra. nawetJeLellbardzo to intrygowalo. Nle w porz4dku bylonle lubli ksigdza Herkimera, rabina Kradowa cry pastoraWnlche. Nle byto w porz4dku mySled to, co mySlellscie;r ltr'k{ tcgo, czego chcieliScie; czui to, co czullscle, lubwyollrnl.lC rcble to, co sobie wyobraZaliscte. Ntekledy ntelrykr w ;xrrr.rldku widziei to, coScie widziell. ltrb wachai to,

UponeNls sTE z PIERwoTNYM B6LEM l . '

coScle wachali. Nle bylo w porz4dku bgt inngm, czAtisobq.AkceptacJa I zrozumlenle tego, co mowiq, oznacz,a uznaniet usankcJonowanle wasrych duchowych ran, znaJduJ4cychslg w sercu kaLdego skrzyw&onego dziecka.

Gnlew

KoleJnym uczuclcrn. ktore poJawia stg zwykle przy pracynad smutkiem, J est gr r lc w. Stanowi uzasadnion4 odpowiedZna duchow4 krzywd(j. Choc wasi rodzice dzialali prawdopo-dobnie w naJlepszeJ wlerze, to tch lntencJe nie maJa znacze-nla dla waszego uporirnla slq z bolem pierwotnym. IstotneJest to, co rzeczAwrSr'{c sig zdarzglo. WyobraZcie sobie, 2ektoS cofal samochod rra lxrrklngu l prrypadklem zmlaLdLylwam nogq. KuleliScle 1rr z.r'r tylt' lat, nle wledz4c dlaczego.Czymacie prawowiedzicc, r'o slq erlarzykr? Cz4ymacle prawoczui sig skr4gwdzonynrl l ck'r'plrrl lxil? OdpwledZ na obapytania nledwuznacznlt: bl'z,rrrt: tnk'l Ma<:le prawo odezuwaib6l, nawetJeSli to, co sl<J w:rrn prrytrafllo, uczJrnlone zostalomimowolnie. W gruncle rzeczy musicie sie gnlewai, Je6ltpragniecie uzdrowii skrzywdzone dziecko wewngtrzne. Nieznacry to wcale, 2e powinniScie wrzeszezet, i pomstowai(choi mielibyScie do tego prawo). To normalne, 2eJesteSciew6ciekli, bo stala sig wam krzywda. Nie wtni4 sruoich rdzi-c6w za to, co mnie spotkalo. Wiem, ize zrobill tylko to, comoglo zrobii dwoje skrzywdzonych doroslych dziecl. MamJednak SwiadomoSe,2ezadano mi glqbokie rany duchoweI irc w konsekwencji zruJnowalo to cale moJe Lycle. Osobl-Scie uwaZam, ize wszyscy ponosimy odpowiedzialnoSi zato, co crynimy - sobiqi innym. Nie bqdq jednak tolerowaldysfunkcji moJeJ rodziny i nadu2yi, kt6re w nieJ panowa-ty.

86l I enutekPo gniewie przychodz4 bol i smutek. JeSll pastwiono siq

nad nami, musimy przebolei to okrucienstwo. Musirny te|przcbolei wszystko, co moglo nam byi dane - marzeniaI mplracJe. Musimy przebolei nasze nie zaspokoJone po"lrzcby roz:woJowe.

126 Pown6roo Swsco WEwwErnzNEGo DoMU

Itryrzuty sunlenia

Po bolu I smutku czgsto pojawtaJ4 sig wyrzuty sumienia.M6wimy: .Gdyby bylo inaczeJ, moZe i Ja bylbym tnny".

"Gdybym bardzieJ kochal oJca i powledzial mu, Le gopotrze-bt{g, moZe by mnle nie porzucil'. Udzielaj4c porad ludziom,kLor ry byli oflaramt kazirodztwa 1 flzycznego znlewainria,z trudem moglem uwierzyi, 2e to oniczuli sig winnt i mleliwyrzuty sumienia z powodu zadanego im gwaltu, tak Jakgdyby w pewnym stopniu bylt za to odpowiedztalni. JeSliczuJemy Lal po kimS, kto umarl, wyrzuty sumienia s4niekiedybardzieJ wlaSciwe; moZemy na pr4rklad ubolewai,2e nie spgdzaliSmy wigcej czasu ze zmarlyrn Jednak2ew prz5rpadku Zalu z powodu porzucenia w dzlechlshvie,musicie pomoc swojemu skr4rwdzonenrrr rlzlecku wewne-trznemu dostrzec, ite nlczego nie ntoglo orr<l znrlenii. Cier-JrlenleJest skutkiem tego, co.fcrrrrr si\,N.zt$arzgto, nie za1('zegoS, co bylo./rno ruhrcq.

Tol.ryczny wrtyd I oremotntcnloZrr i t l l t . rn srrrrr tkrr lesl loksyr.rrr t , wslyr l I osamotnienie.

Wstydzi l isrny slq, 2c nas ol) l tsz(.zono. ( tzrrJt :my, 2eJeste-smy Zlt, jakbySmy byli trqdowat:l. 'li.rr wstyrl prowadzi doosamotnienia. PoniewaL nasze dziecko wcwngtrzne czujesig ska2one I ulomne, musi ukrywai swoja prawdziw4JaLn pod zaadaptowan4, falszyw4 Jalni4. potem zaczynasiq utoZsamiai z ta, falszyw4 JaZni4. prawdziwa JaLn po_zostaje w osamotnieniu i izolacji. pokonanie tej ostatniejwarstwy bolesnych uczui jest najtrudniejsz4 czESci4 pro-cesu uporania sig ze smutkiem. Jedyn4 metod4Jestprze_bicie siq przez tg warstwq - mowimy w trakcie teiapii.Trudno Jest zatrzymac sig na tym poziomie wstydu i oia_rnotnienia, JeSli Jednak zaakceptujemy te uczucia, toprzeJdziemy na drug4 strong. Spotkamy tam swoja ukry_l;1, lrrawdzlwa JaLn. Poniewa2 tak naprawdq, ukrywajqcl;1 przr.rl Swiatem, ukryliSmy J4 przed sob4. AkceptuJqcwrlyrl I osamotnienie, dotrzemy do naszeJ na.lprawclziw-s z r ' l l , r z r r l .

UPoRANTE srE z PTERWoTNYM B6LEM

Co czrqleciz?

Wszystkie te uczucla trzeba odczui. Musisz tupai, wScie-kac sig, lkai, krzyczei, pocli sig i dygotai. To wszystkowymAga czasu. kczenle uczuiJest procesem, anlezdarze-nlem, lecz poprawa nastgpuJ e nlemal natychmtast. Kontaktz dzieclciem wewnqtrznym, ktore czuJe,2e ktoS przybyl t nieJestJu2 samotne, przl;nosl radoSi I nagl4 ulgg. Rzeczywistycz,as potrz.ebny do uporanla sle ze smutkiem Jest dla kaZ-dego czlowteka lnny. Podstawowe znaczenie ma tu proceswyzbywanla siq mechanlzmow obronnych. W gruncle rze-czyr nlemoitna sle od nich wiecznie odZegnywai. 54 sytuacJe,w l<t6rych praca nad smutkiem nie Jest zabiegiem bezpie-cznym. Talem od czasu do czasu bqdziecie potrzebowalichwili w5rtchnienia.

Jak widzimy, praca nad smutkiem przebiega etapami,kt6re prowadza, do postgJrrr. ale czascm takZe do regresJi.Jednego dnia mo2ecle by<r n:t t't:tplt'sitttkt'lottowitttl it. w trzydni poZnieJ na etaple bergatellzowartla. Mlttto ttt ttro2naposuwai slg naprzod. DecyduJace znaczenle ma odt:zuwa-nie uczui. Nie mo2na uleczgi tego, czego siq nie czuJelDoSwiadczanie zastarzatych uczui i opieka nad dziecliiemwewnqtrzn5rm sprawi4, 2e proces uzdrowienia rzeczlrwiSc ienast4pi. Wa2neJest, by zapewnii sobie podczas pracy bez-pieczne warunki. Najlepiej przystapii do iwiczenia z part-nerem lub w grupie. Proszq, byScie potraktowali powaZnieostrze2enie, kt6re umieScilem na pocz4tku drugieJ czqSci teJksie2ki. Musicie zapewnii sobie obecnoSi innego czlowieka,by po pracy m6c z nim porozmawiai. Nie Spieszcie sig.Poniewa2 utrwalanie lzamraLanie tych uczui trwalo dlugo,kuracja ta.kZe nie bqdzie krotka. JeSll poczujecie sig przy-tloczeni nadmlarem uczuc, natychmlast przerwijcie iwicze-nla. Pozw6lcie, by to, czego dokonaliScte, uleglo zintegrowa-nlu. JeSli stan ten bedzie siq utrrymywal dlu2eJ, zwr6icieslq o pomoc do wykwalifikowanego terapeuty.

OoruejpvwaNrE NIEMowLEcIA

n4, odpowtedz hvierdz4co; jeSli ,nie" w5rwoluJe silnieJsz4reakcJe, odpowiedz przecz4co. Ka2de -tak" sugeruJe, '2e

twoJe cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skrrywdzone'Sa r62ne stopnie skr4lwdzenia. ZnaJdujesz siQ $dzie6 naskali miqdzy 1 a lOO. Im wigcej udzielisz odpowiedzl twier-dz4cych, tym bardzieJ zostalo skrzywdzone twoJe maledzlecko wewnetrzne.

129

Rozdzlal 4

oDNA"IDWTANTE NIEMOWLECIA

Kobie ta w o s ob ie nas zcJ ma t k {. /r,s I p le nu szq Is totqzJolcqmamA kontakt. (...) Wszystko zaczgna stg dautentg c zne go s t o p k t r r lrr .r lq l.r I I r lcrt. (, . . ) Dtecko J estp rze dh Ot'n lc I I r I I rc t l' l. I x, z t u y r al n k: do s trzc g alng chgranlc, ls ln lq/c lrr Lr f r;<'zr rc rrzr:.s tltlcl uro . metapsy-chtczng prqd. ptgnqcy <xl rrtutkl rlo dzlecka t d. dzie-ckadomatkL

K.rR Srpruc

J e Sli matka nie ma dastatecznego kontaktu ?E swo-im clnlem, nie motc nawtqzai z dziecktem wtqztniezbgdrleJ do przekaza nia mu 4fnoSci w J ego u+ns -ne bl.stgnkty. Dziecko nie zngduge odprqi:eniauJeJcieLe, apotemtakhe w suoirn

Meruorq Wooouaw

INDEKS PODN'RZEfi.WypelniJ ponlizsz4 ankietg, odpowiadaj4c "tak" lub,nle".

Po przeczytaniu pytanta odczekal chwilE I zastanow stg, coczuJ esz. Je2eli,tak" wywoluJ e silniej sz4 reakcje emocJ onal -

I Pomysl .lndeksu podeJrzeri' zaczr'lrpn4lem z pionlersldej pracy nlczJdacego Jut Hugha Mlssildine'a, zat5rtulowaneJ your Inner Chlk! oJ thaPast. Dr Mt;rlldtne byl moim prz5{acielem i bardzo zachqcnl rnrrle donapisanla n I r I lej iz4 kslazkt (prryp. autora).

(vrrwsnrBl}wa\ry)

JEsfEf4 f0B4

IUI.{R\Z\C,n R0ZiI0J{ }ll,\: I{}l)Si\l\i)ll \ i l:\(Nl l NIIiI'N0y'

Slll l/i/,1: li.\l )Zllil,l

iICtC:lS't\llMl

ZIIWK MI[Dn'l.lrD7Jil[: Z,DR0itY NARCTA'I, ruiiros{'

TAK NIE

l. Cry masz lub mialeS nalog typugrkarmowego (prueJadanie sie,nndmlerne picie lub naduZywanielcknrrtw)?

n .N

130 PowRdrDoSwEcoWEWNETRZNEGoDoMU OorueJpvweNrE NTEMowLECIA 131

TAK NIE

2. Czy trudno cl zaufai wlasnymzdolnoSciom zaspokaJanla potrzeb?Czy uwaLasz, 2e musisz znalelckogoS, kto moglby to robli zaciebie?

E} n

3. Czy trudno przychodzl cl raufai,innym? Czy czuJesz, ize zawszemusisz ich kontrolowac?

tr

N

N.

4. Cry zdarza slq, 2e nle zauwtitaszoznak koniecznoSci zaspokojeniapotrzeb fTzycznych? Na przykla<l'. ct.yJesz, nie bedac glodnym? Cz.y czr..stonie zdaJesz sobie sprirwy z lr'1io, l.rk

_ bardzo JestcS znrq.r'zor rf i '

5. Cz.V lgrron r l r . rz pr r l r zr. l11, r l r . l r . rr rr . i , ( le.yz . i t t t l c r l l r r t l r r / u ' l . r . . r l * , r . o r l zyu , l . r r r l r . l r t l rt r r t l k i r s z . r r r l l r r r i ' ( ' , t y l r l z l r . r r r l olekarza lub <k.r r tvst \ ' t r l l roz koniecznoSci'/

6. Cry czwJesz glgboki lqk 1x-zr.rtporzuceniem? Czy JesteS lub lr-yk.szrozpaczony z powodu zerwaniazwiAzku uczuclowe€o?

7. Cry romtahaleS samobojstwo pozerwaniu wiez6w milosnych (opuScilcig kochanek; mal2onek wyst4pilo rozwod)?

tr

N

N

ti-rL:I

n

!

I

t}. Cry czujesz czgsto, Ze nigdzie niemozesz sobie znaleZi miejsca lub niernasz poczucia pr4maleZeniag< lzf r:kolwiek? Czy czujesz, irc ludzienk:<'lrqtnie spotykaj4 sie z toba lubnit: zyt.z.t1 sobie twojeJ obecnoSci?

N n

TAK NIE

9. Cry w Zyclu towarz5rskim starasz siebyi nlewidoczny, by nikt ciqz,a'uwainl?

fl alO. Cry w zwi4zku opartym na miloSci

starasz sig byi tak pomocny (a nawetniezast4plony), aby druga osoba(prz5flaciel, kochanek, mal2onek,dziecko, rodzice) nie mogla cigopuScii?

n S

ll. Czy preferujesz seks oralny i fantazJena ten temat?

! N12. Czy odczuwasz prz<'ttt<t2tr:1 p<llrzcl>g

bycia dotykilt Iyrrl I r l l lr ' l t t towitt tyttt ' /(Czesto przt'Jawla sk; to w potrzcbledotykania I obeJmowanla innYch,nieJednokrotnie bez Pytania icho zgodg).

N u

13. Czy odczuwasz ciagla, obses$n4potrzebq bycia docenianymI szanowan5rm?

'ts n

14. Czy czqsto JesteS wobec innYchzjadliwy i sarkastyczny?

N !

15. Czy izoluJesz sig I wiele czasuspedzasz w samotno$cl? Czy czqstocztJesz,2e nie warto Podejmowacpr6b nawi44lwania znaJomoSciz innvmi ludZmi?

E !

lli. Czy czgsto bywasz latwowierny?(lzy czgsto akceptujesz opinie innychlrukl I kupujesz je w ciemno, bezgrr rrrrrySlenia?

T-1U

D

E

tr

rT, l.A (}DPOWIEDZI TWIERDZACYCHZ t

't32Pown6r po SwEGO WEWNETRZNEGO DOMU

NORMALNE NIEMOWLDCTWO

Pr4rchodzlmy na Swtat z dokladnte okreSlonyml potrze-banrl. W wykresie na str. lO2-lO4 wymienilem podstawowesklarlnllil, niezbedne do rozwoJu zdroweJ jaZnl. Jest tosclrr:mat q6lng. Ponlewa2 nie ma dwoch identycznych lu-<lr.l, naleLy uwaLai, by nte crynti zbyt daleko td4cychrrogolnief. MamyJednak pewne cechy wsp6lne. Wielkl te-rapeuta Carl Rogers powiedzial ldedyS: Cof, co jest nqibar-dzlej osob{ste, jest zerazem nqlbardziej ogolne. Dla mnieoznacza to, ize moje najglebsze ludzkie potrzeby oraz naJ-glqbsze obawy i troski s4 mnieJ wigcej takie s:rtneJak u kaZ-dego czlowleka. Tn zdumieniem sturierdzilt'rrr, 2e gdy dzielesig moiml sekretami, inni czqsto uto2s;urtlrlrq slq ze mn4.

Most lnterpersonalny

ZastosuJmy podstawowe t'k'tttcttly, o ktrirych mowilemwczeSnieJ, by stwrlrzy<i ogolrry sclrrrnirt kaZdeJ potrzebyzir le2noS<' l r r i r ro2r rycl r c l i r ; l , r r ' I r r orwolt r r lz lccka. W niemow-lq<:twlt . rx lczr rw;rrrrv lx r t r rc l4, rr l ly l lyC rrr lk ' wlclz ianymi natym Swlccte. l \ r t rzr ' l r rr lcrrry zwl i l r .krt r . ovr lr iq pelni4c4 rolgmatki, opiekuncz4 I bqdigt'i1 <llir rr.rx zwlcr<'lir<llem. Niemow-lectwo na-qfwamy etapem syrnlrk rtyczr ryr rr, gdy2 JesteSmyw6wczas absolutnie uzale2nieni od rrrirtkl lrrlr osoby dbaja-ceJ o zaspokoJenie naszych potrzeb. Otrzyrrrrr.ft.rny od niejwiedzq o sobie i uc4lmy sig, Jak samemu dbu<i o zaspokoje-nie swoich podstawowych potrzeb. Na tym etaplc JesteSmyniezr6hnicowanL Oznacza to,2e w sposob naturalny I nie-Swtadomy czujemyJednoSc ze sobA, lecz nie posiadamy anizdolnoSci zastanawiania sig, ani Swiadomej wied4r o tym,2e mamy JaLn. Aby odkryi nasze .JA", musimy znalelcswoJe odbicie w oczach osoby pelni4ceJ rolg matki i odzeww JeJ glosie. Tarrjm staliSmy sig Ja", byliSmy -my". Zycierozlx)cz)tna siq wraz z autenlycznym zJednoczeniem istnien;nasz. krs zaleiry od osoby, ktorej przypadlo byi nasz4 matka.Dto n ir', k t 6 r e b uj qj q kotg skq, w rze c:zywisto S c i kotyszq c a lyr nSwiaterrr. ,icSll matka byla przy nas, zuriryaliirrty slg z nli1.WiqZ ta stworzyla -lnterpersonalny most", stanowiEcy p<xlstawg wszystklclr przysztych zul'qzkow. JeSli riw nrost opirr

( )I )NAJDYWANIE NIEMOWLECIA

ty Jest na wzaJemnyrn szacunku i uznawaniu wartoSci,ksztaltuJe on'wizotizec nawi4zywania nowych zvdapk6w. J e-Sll dziecko Jest nieslusznle zawstydzane, most zostaniezerwany, a ono z,acznle wlerzye , 2e nle ma prawa bye zabL-nym od kogokolwlek To z kolel mo2e spowodowai chorob-liwe uz.aleLnlenle odJedzenia, seksu lub Srodk6w chemlcz-nych (lekarstw, narkotykow ltp).

Zibowy narcyzm

Odczuwamy potrzebq, by opiekunka traktowala nas po-wa2nie: pohvierdzala, 2e akceptuJe kaLdq cz4stkq nas sa-mych, lnformowala, 2e z.awsze I bu, wzgJgdu na wszystkobedzie przy nas. Potrzeby owe s4 tym, co Alice Miller na41wazasobami zdrowego narcAzmu Sklada sig na to kochanienas takimi, Jacy JesteSmy, podzlwtante I cenlenie, tulenlei traktowanle ze spt'rJirlnyrnl wz.gk;<lirrrrl, zapcwrrlanle, 2ematka nas nle optrsr.l I traktrrJe powa*nie. JeSll potrzeby tezostan4 zaspokoJone w dziecinshvie, nie bgdziemy muslellszukai tch zaspokojenia Jako doroSli.

Prawidlowa opleka macierzyflska

ireby dobrze wykonai swoJe zadanie, matka powinna mieiprawidlowy kontakt z wlasnlrm .JA". Musi kochai siebie,czylt aprobowai ka2da czqstkg swoJeJ tstoty. Powlnnaakceptowai swoJe cialo I miei poczucle, ize pozostaje z nimw harmonii. Matka nie mo2e przekazad, dziecku dobregosamopoczucia, JeSli samaJest go pozbawiona. Nie mole teLprznkazae dziecku wiary w jego instynkty, JeSli nie ufawlasnym. Erich Fromm opisal, w Jaki sposob niechgtnenastawienie matki do 2ycla powoduJe, 2e dziecko bqdzieolrawiai siq Zycia, aprzede wszystkim instynkt6w.

Odzwlercledlenle

Irrrtynktownymi cz5rnnoSciami zawiaduje najbardzieJplcrwotna cz95d m6zgu. potycqy to Jedzenia, spania, doty-k r r, wyr lrr lanla, zmyslowo 9cl'- or,az cielesnych prfi emnoSclI lxrlu i/4rdnle z naszrlrn diagramem, na pocz4tku Zycia/r'rtlnr kilx1,.ltstem inng. Innymi slowy, JesteS zwiqzany

133

POwnOr pO SwsCO WEwNETRZNEGO DOMU

z osobq optekunkl. Czt$esz to, co cz4je ona- Odczuwaszwstret, $dy ona czuJe wstrgt. Calesz do siebte to, co onocz4le do clebte. W niemowlechvle naJwa2nieJsze sa odczu-cta. Nle mazrracz,enla, czy oplekunka dobrze odgrywa rolgmatkl. Llczy slq tylko to, co naprawdg czuJe do dziecka.Je2ell cla|a. byla nle chclana I wywotywala u matki zloSit gntew, te wlaSnle uczucla zostan4 clprzekazane w spos6bklnestetyczny'.

Dotyt

Jako niemowlE chclaleS byi dotykany i obeJmowanywow-czas, gdg odczutsale{ potrz-ebq, abg dotgkanrc cll IofuJmewo:no. OdczuwaleS potrzebg Jedzenla, klerly byleS glodny.Tortur4 dla minlonych pokolen byly rygorystyczne porykarmienla. Sam Keen pisal, 2e rrrlstrz.<lrn '/nn cale latazaJmuJe ost4gntecte stanu oSwlr.r'r.rrlu. kt6ry Jest natural-nym stanem ka2dego dzl<'<'ku byr'lrr u<'lelesnleniem snu,gdy slgJest zmqoz()nynr, I gkxhr. grlyJt:st slg glodnym. Coz,alronla, 2c owit llkrgrlnlrrwlorrn akllrro$d Jest programowoI systenr:rtycznle nlsz.r'zonlr. lhrlrtr. nlclnowlgclem, odczu-waleS potrzebq kaplcll I zablcgdrw hhlenlcznych. FunkcJeflzjologlczne nle podlegaly Jeszcze kontrolt mtqsnl, zalehnywigc byleS od oplekunki, dbaJ4ceJ o tw<{a crysto6d. Byty topotrzebg zaLehno$cL Sam nie mogleS lch zaspokoti.

Odzew

OdczuwaleS potrzebg st5rszenla wok6l siebie przyJaznych,spokoJnych, cleptych glos6w. PotrzebowaleS reakcJi - odze-wu na twoJe gaworzenle odglos6w zachwytu. Potrzebne ctbyty koJace, nacechowane pewnoSci4 glosy, gwarantuJaceabsolutne bezpieczenstwo. Pr4lpu szczalnie, naJbardziej po-trzebny byl ci kontakt z osob4 ufaJaca Swiatu i posiadaJ4c4prx:zucle sensu s\ryego istnienia w Swiecle. Erik Ertksonuwa}.a. 2e pierws4lm zadaniem rozwoJowym Jest zdobycieprx:zrrt'fa lstnienla, charakteryzujAcego s19 zauJantem doSwl:rta llwnetrznego. Carl- Rogers powiedzial, 2e Jedn4' Klenestezln clucte ruchu, naplqcta rniesnt, staw6w, Sclgglen; Inacz.J:

czucle rnlqankr*t lprzyp, tlum.),

OoNejoywar.ilE NrEMowLEcrA 135

z podstawowych prawd Jest to, irc JalctU sq przgjazte, LernoLna zaufae necz5rwlstoScl. Pierws zym z.adanlem rozwo-JowymJest w5rtworzenie skraJnych postaw: zaufanla t brakuzaufania. JeSltJednostka sklanta slg w klerunku zaufanla,wzrasta podstawowa stla ego. To ona tworzy fundamentnadziei. Je2eli Swiat wydaJe slg na 096l godny zaufania,mo2na stac sie JA'. Moge ufa6,, 2e znaJdg to, czego mipotrzeba.

Pam Levtn uwai;a, 2e na tym plerwszym etaple rozwUa siqmrc Istnienra- JeSlt nle zabraknie 2:adnego z w5rmlenionychpnzeze mnie czynnlk6w, dziecko mo2e po prostu cteszyi siqz bgcia sobcp Ponlewa2 zeurnAfuzny Swiat Jest bezpieczny,a mol rodzlce zaspokaJaJ4 swoJe potrzeby dzlekl wlasnymzasobom, dztgkl wzaJemneJ miloScl i wsparclu, moge poprostu byi. Nle musze zaspokaJac k'h potrzeb ant walc4yio przetrwanle. Mogg sanr z:rdowollc sleble I zaspokoli swoJepotrzeby.

RODZICIEISTWO - NAITRI'DNIF^' s,ZY Zdlvri 6D

Niezwykle trudno Jest byi dobrym oJcem lub matk4.Uwaiam, 2e jest to nqjci4Lsza praca, Jakq kiedgkoluttekwgkonguatlsma.Aby dobrze wfiazae slg z tego zadanla,musisz byi zdrowy psychicznie. Musisz umiei zaspokaJaiswoJe potrzeby dzieki wlasnym zasobom, poza tym muslszmiei przy sobie malZonka lub lnn4 istote, wspomagajacacig w tym procesle. Przcde usszgstkim musisz uzdrowiiswoje slrzgwdznne dziecko weunqtrzne. JeSli nadal czuJesig skrzyw&one, owo przeraLone I samolubne dziecko be-dzleprzeszkadzalo wwychowaniu twoich dziecl i rzutowatona lch rozur6J. Bqdziesz traktowal Je tak, Jak twoi rodzicetraktowali clebie, albo zupelnie odwrotnie. W kazdym przy-padku bedzlesz usilowal byi rodzicem doskonatym, oJakimmarrylo twoJe dziecko wewngtrzne. Jednak2e postgpowanieodwrotne Jest dla twotch dzieci r6wnie destruktywne. KtoSpowledzial: Sto osiemdziesi4t stopni d. chorobg jest wciqZclprobq.

l']amlgtaJ. nte obusininm twoich rdzicbw. Byli skr4,rwdzo-nyml doroslymt dzteimi, staraJ4cyr4i sig spelnii ogronrnle

l3{ '

t r rrr l r rc , . rr l rur l r . W tt tol tn przryyl i t<lktr ro<lzlr c cz<;sto lx)stq-Ixrwrr l l ptnwlr l lowo, wbrew toksyczntJ pr '<Lr l1ogl<'e. M:rtkartrr'rwllo, frrh lrrrrdzo bolalo JA zmuszanle nirs rlo .lt 'rlzcnlirI r wyrf rof 'r.rrreJ 1rcrze, lecz cryrtdla tak zgodnie z zirlcccrrlirrrrl.rlr;nrlfiw'. Clerplala, gdy wbrew tch radorn l.lr:rla rrurlt.rrlrcrlhlcrtt na rece, ktedy plakalem. Byly to chwlle zbawlc-rr|l I rrlgl. Klerowalo ni4 wowczas jej cudowne clzlccko,r or r r rrrleJ4ce zasady wychowania.

l{odzlcow doskonalych nie ma l z pewnoScl4 nie beclzlc.WulneJest, bySmy starali siE uzdrowii nasze skrz5rwdzont:rfzlecko wewngtrzne, aby nie zmarnowac irycia nowennlyrkoleniu.

Zaburzenla rozwojowe

Frttz Perls okreSla nerwicE Jako zaburzenie roztuojowe.Podoba mi sie ta definicja. Uwaizarr^, 2e dobrze charakte-ryzuJe problem toksycznego wstydu skrzywdzonego dzieckawewnetrznego I wynikaj4cego z Lego wstydu wspoluzale2-nlenia. Nie stalibySrny sig wspoluzaleZnionymi dorosl5rmidzieiml, gdyby nasze potrzt:lty roizwojowe zosta\r zaspoko-Jone. JeSll nle zostanq zaslxrkolone w niemowlgchvie, wy-nlknA st4d powaZne problcnry. .lndeks podeJrzei", zamie-szczony na pocz4tku ninleJszegct rozdzlalu, wymienia nie-ktore z nich. Mo2na by Je krotko okreSlii Jako utralgnarcAzmu Nie zostala zaspokoJona nasza potrzebawidzeniawlasnego odbicia w oczach opiekunow I slyszenia oclzewrrw lch glosie. Nie kochano nas bezwarunkowo, w wynlkrrczego nie rozwinqliSmy w sobie podstawowego po<.zrrr.lirufnoSci. To zaS owocuje nie spelnionymi pragnk.rrlirnrl.kt6re czgSi ludzi odreagowuje na otoczeniu w forrrrk. lrirlo-[6w pokarmowych. Powoduje to rownieZ potrzebq rrk.rrstan-ttclo dowartoSciowywania - zupelnie tak, laklrysrrry nlcttrtlll bez tego istniei. Inne skutki to nie nasy('()nr. lrt'.lgnle-ttF, nlly byi dotykanym i obejmowanym, rrit<lurk.r'rrc kon-r ef tlf ownnle popqdu plciowego na"sekslt: orirllryrrr. brakwyf rf ff lrf lxltrzeb fizycznych (sygnalow wysyl;rrryr'lr pru,ezr frrfrrl, rhforrrrofi do tnpczgtuego pQ.lktutlrr lr.rlrryrrr slo-wrnr rftr lrgllr{o przeJawiania cech n()w()rrxlkir ssirk:r. A co

I

OorunJpvwnNrE NTEMowLECIA

naJwa2nieJ sze, rde zaspokoJone potr'zeby dziecinstwa sp r, rwtaj4, 2e wst5rdzisz sie slebie I gdzie6 w glgbt czuJesz,2e <'o',jest z tobqnie tak

Nle dorastaJl

Z pewnoScl4 nauczyleS slg pozostawai dzteckiem, bymoc troszc4fi sle o narcystyczne potrzeby swoich rodzl-c<iw. .Je2eli byteS dzleckleln lck'itltrlr' 1;oshtsznym, to mat-ka I oJclec licrylt na to, 2e z.awsze bgdzicsz lch traktowalpowir2nle. Mogli byi pewnl, 2e nlgdy lt' lr rtlt ' oJrusclsz, Jakto rrczynill ich rodzice. MogtbyS statr sl(' <llit ttl<:h nlewy-cz(.rl)ilnym Zrodlem wartoSci I szacrrrrkrr. StaleS slg Jedy-ni1 os<1b4, kt6ra ma zaspokajai ictr ttlt ' spcltrl<)ne, narcy-st.y<'zrre potrzeby.

Porzucenle emocJonalne

I)zlr.r'l z rodzln dysfunkcyjnych odczuwaja porzucenieerrrrx f orralne. Naturaln4 reakcja na to jest glqboko zakorze-nftrrry toksyczny wstyd, rodz4cy zaro*'no pierwotny gniew,

Jak I glr;lxrkle pcx:ztt<:ie kr4y'wdy.7. lvrrt srrrrrlklettt nle mo$eS uporai sig w niemowlgctwie.

Nlc rrrl;rlcs sprzytttk'rzenca, ktory stalby przy totlie luznaltw<{ lrol; rrlkogo, klo ol{il lby cig, gdy plakaleS, lrrb wsclekalsie nir tr.' r'.rl.q trlcrpritwlcdliwoSi. AbyS rrrrigl przetrwac,muslal t 's l 'ozwlt t ,1r" ; r lct wot l te mechaniztr ty ol r tot tne, a twr{anle rozl :r<l<lwir t t i r crrr t ; l . l r t etnocJonaln:r t r lcql ;r skrzt 'pt l lq<: l t t .Od nientowk;r ' twi r rhr t t t r t { t t l t :S s iq zasl tokol r t t l i t swol t 'h 1n-t rzeb. Ic lZ r lo t t i t l l r l l ) r r r '1r l l lant , i t t rs lyszyrr kwlk ' r t le doro-

slego nierrr<rwlq<'l;r f lrrr/rt( ' .. l i l t tt l ttrrr. r ' l tr r. ' lrr lr ' l tx' l tottg. Chcg

bgt wah41 r I Ia k txy, ; Ntr ' r ' l t r 'q ' In l r ' : t t r r t t t t r r l l .

WNIIAI)

Pierwsrym etitl x' r r r nr I r 1' rrl ; s',1 3 r l,r rk rzywdzonego dziecka

Jest przeprowadz.r'tr lc rr rlr ltrrrlr l l tr t l<lznanlu powa2nego

ur€Lzu wa2neJest, lr1'rrrry rn.rk' l l l t 'zits, aby o tym porozma-

wiai. Wywtad nle lcsl rrgxrtrurlcnt sle z bolem pierwotnym

anl przeLy ciem plt' r'wo I r ryr' I r r rcz.tti. Od niego J ednak rozpo-

czyna siq praca nacl lxllt:ttt plt'twotnym.

138 Pown6r po Swsco WswNETRzrlEGo DoMU

Zblerzcle Jak naJwigceJ informacJt o swoJeJ rodzlnie. Cowydarzylo stg, gdyScte przyszll na Swiat? Z Jaklc}r rodzlnpochodztlt wasl oJclec t matka? Cry kt6reS z rodzlc6w bylodorostym dzlecklem? NaJlepleJ dokladnie spisai wszelkielnformacJe o ka2dym etapie rozwoJu - w tym prrypadkutwoJego nlemowlgctwa. Mo2liwe, izebgdzle to dla was boles-ne. Spr6buJcteJednak skupii slg I przedstawii fakty z dzle-ctnstwa J ak nal SctSleJ.

Qwenella byla powodem zawarcla malZeistwa przezJeJ rodzicow. Byh w6wczas bardzo mlodzi: mlell 17 I 18lat. Matka byla ofiar4 flzycznego i emocJonalnego kazt-rodztwa. OJctec byl alkoholikiem. Qwenella naplsala, 2eprzypomina soble, J ak oJ ciec, kiedy J esz.c ze leLala w dzie-cinnym l62eczku, wykltnalJa za t<t,2e sk; rrrodzlla. CzulateL, Le matka obarcza Jq wlrril z,ir z,nrJnowanle JeJ Lycla.OboJe pochodzl l l z srrrowy<' l r katol l t .kk.h rodzln I odrzu-cal lJak4kolwlck kontr<.r lq urodzln. Matka odbywala czg-ste stosunkt z <{cem, traktuJ4c to Jako malZenskl obo-wl4zek. W wleku 24 lat miala Ju2 czworo dziecl.WyobraZcte soble tak mlod4 koblete z cmrork4 dzlecia-k6w i nieodpowledzialnym me2em-alkoholikteml Bedacnie chcianym dzieckiem, Qwenella stala sig obiektemzloScl i szyderstw matki. Pamlgta, Jak matka m6wtlaJeJ,2e Jest brzydka i 2e nic dobrego z nieJ nie ur5rroSnie.W swoJeJ dysfunkcyJneJ rodzinie Qwenella grala rolqdziecka zagublonego I kozla ofiarnego. To umo2liwialoczlonkom dysfunkcyJneJ rodziny zaspokoJenle ich po-trzeb. Gdy rodzlna nle odczuwa potrzeby posiadanladziecka lub ma zbyt wlele dzieci, nie chciane dzleckouczy siq istniei przez zagubienie siq. Rodzina rzuca munastgpuJ4ce uwagi: .SplywaJl JesteS niepotrzebny" lub:,MamyJuZ t tak za duho dzieci-.

Qwenella nauczyla siq byi doskonala, mal4 dziew<.zynk4,p rzc s:rd nle poslu szn4, nadmiernie grzeczn4 i po ntr x. nq. Na-plsula, 2e gdy pozostawiano JA na dlugie godzlny w samo-tnos<'f , w dzleclnnym loheczku, nie plakala i nk. lralasowala.PoZnltJ lrirwlla slq samaw swoim pokoJu, 2eby rrle prteszka-dzai nrirtcc lrrll Innym czlonkom rodziny. .Jr.st to klasyczne

ODNAIDYWAME MEMOWLECIA I l t I

zachowanle zagubinrego dziecka- Gdy dorosla, powtarzalaten wz.otzrr, w pracy t w 2yctu towarzysktm. Bez terapiizylaby zapewne wedlug niego aZ do Smlercl.

DZIEITNIE SIE Z PRZruACIELEM WSPIOMNIENIAMIz NTEMOWLECflTA

Sptsawszy wszystko na telttat swt{ego nlemowlQctwa,powlnteneS z ldmS o tym porozlrtitwltxl I pvnuytac mu swo-

Je zaplslicl. JeLell uczestntczysz wlit$ttle w terapll, a twoJterapeuta wpat:a zgodg na stosowitttk' tttetod zawartychw teJ kst42re, podziel slQ z nlm swollttl ltotatkaml. Je2ell

JesteS uczestniklem Programu Dwunitstrr Knrk6w, pokaZJeswoJemu sponsorowl .MoLeszzwrocii sk; rkr krrldego, komunaprawdg ufasz - do duchownego lub przylirr'lela. Wa2ne

Jest, by5 mialkogo*, kto wyshrclw t uzna OuQl 1th'nrrcrtng b6lnlemowlecta. Osoba ta powinna odzwierciedlk' tctt l>61 I daiodzew' rzeczywistoScl twoJego niemowlqctwa. . J cs | | tacznleclq wypytywai, klocii slq lub dawai rady, nie u,zqskcrsz odnieJ tego, c?cgo ctpotrzzba-

Odradzam dzlelente stq zaptskamlzrodzlcaml ltrb htnymlczlonkaml rodzlny, o lle sami nle biora udzialu w l)rogramlepowrotu do zdrowia. JeSli w twoim niemowkJt'lwle nn@y-wi5cle dopuszczano slq wobec clebte zanlt'<llrittl. fakt tenmusl zostai uznany. Nie leczcni czlankotpk' nxlzlng znqi-dujq sr4 u takim solmAm. zhtdngmtransit'. 11t lttklmtg bgle9.Nie potraft4 przyJae do wiadomo6cl i uzn;tt' z.itrrsdnoSct two-

Jego b6lu.- MoZliwe jednak, i;e w niemowlectwk' ttle dozltalei 2ad-

nych urazow. Podczas molch warsztitt irw wlcltt uczestntk6wstwierdza,2ebyll mllewidziani na tyrtt swlct'le, Bylt dzieimipoZ4danymi, nawetJe6li ich rodzlt't' okitzywalt slg dorostymidzieimi. Doplero w koleJnych fazirt'lr rozwoJu zadawano lmgwalt. Dzlalo sig to wtedy, gtly d<rchodzll do $losu nie

zaspokoJony narcyzm lch roclzlt'ow.

' Odz.ew lub zrorotjest udzielenielrr trlformacji o tym, co sluchacz czul'sluchaJac, lub Jak zrozumial to, t:o kto5 m6wil. Zwrot nle Jest ocenq'krytyka lub udzielantem rady (przryp. tlum.).

140 Pown6roo SwEGo WewNnrRzNrco Dovu

co czvJgsz?JeLell JesteS zagubion5rm dzleckiem, prawdopodobnie

mtaleSJuZJakieS odczuclaw stosunku do swoJego niemow-lectwa. Poszukal zdJgcla z tego olrresu t przyJnyJ slq muuwa2nie. Je2ell nle masz swoJeJ fotograffi, przyJrzyJ shgJakiemukolwiek nlemowlgciu. Zwr6t s?.czeg6lrr4 uwagq naJego energlg 2yclow4. Oto doskonale niewinne, cudownedziecko, chc4ce )ryt. zgodnte ze swoim przeznaczenlem.Dziecko nie prosilo slq na ten Swiat. Wsrystko, cze1o prag-nie Jako niemowlq, to troche troskt, Jedzenia t mtloSct, bymoc siq rozwiJai i rosn4i. WyobraZ sobie,2e ktoS wydaje naSwiat tg drogocenn4 lstote - t nle pragnie JeJ.

Uczciusszn bgtobg oddante nie clrciane-cto clz.Ieckado si.ero-cifica. Bgtobg przcjanuem tuigksze,l rrrilo.(cl d.danie go daadopcjL Przybrani rodzice prz.yn;rJrnrr k'J pragngtlby dzlecka.

PISAI\IIE LISTOWWyobraZ sobte, 2e Jt.stcS rn4drym, lagodnym, starym

czarodzlcJun I praflnlesz zaadoptowai niemowlg. WyobraZsobie, 2e dzlecklem, ktore pragniesz adoptowai, Jeste5 tgu wieku niemouslqcgm Potem wyobra2 sobie, Le masz na-pisai do tego malutkdego dziecka list. Takie male dziecioczywiScie nie umleja czytac, ale proszg, uwierz mi, napisa_nie takiego listu Jest bardzo wa2ne. Nie pisz listu, JeZeli niechcesz naprawdg odryskai swoJego drogocennego niemow_lqcia - zakladamJednak, 2e chcesz, skoro kupileSlq ksia2ke.List nie musi byi dlugl, rnoLe zawieraiJedn4lub dwie liniJkl.Powiedz swoJemu cudownemu, wewnqtrznemu niemowlq-ciu, 2eJe kochasz I cieszysz sig, ZeJest chlopcem (dzlewczyn_k{.-Powiedz, ize pragniesz go i 2e po6wiqcisz mu

"ras po-

trzebny na rozwoJ I dorastanie. ZapewniJ , Lewlesz, czego odcicbie potrzebuJe, 2e mu to wszystko dasz oraz Lc rrczlmlszco w twoJeJ mocy, by wtdziei w nim drogocenn4, <.rrdown4i jedynil w swoim rodzaju istotg. Gdy napiszt.sz ten llst,odczytal go glosno i powoli, zwracaj4c uwagc rra trcSi. Niebgdzie w tyrn nlc zlego, JeLell poczujesz srrrrrlck, a nawetrozplaczesz slq.

Oto list, Jakl.f rr napisalem:

OoNepvweNrE NIEMoWLECTA

DrogtMalutkiJotvielTak sie cles4, k sre urdzile{. KoctnmCIa tctrcq, bgS

zau)sze bgtz.e mrtq Ctes4 si4, 2ejesteS chlopemtpragngCipomagacw rozusojtt

Chclalbgm Ct plcaznt, jak tnrdzn J e stes dlo. rrnie udny.KoctwrtCig

Dtt2g Jofut

List od twoJego weurngtrznego nlemowlgclaA tcraz, choi mo2e slg to wycla<i <tztwrre, naplsz llst od

swof('go wewnqtrznego niemowlgcrlit. Ntrltlsz go rgkq niedonfirylqcq JeSlt JesteS praworQczny. ptrz rqka lewa (toangitzr{e nle dominuJ4c4 czqSi mozgrr t znrrrleJsza udzialczqsr:l mySlaceJ logicznie t kontroluJqctN). l)ztr;kt temu za-biegowl lahvieJ Jest sig wczui w wewnqtrzrrt. rtzlcr.ko. Coprawda, nlemowlq nie umie pisail ProszgJr:rtrrrrk, wykonaJto iwfczenle. Pamiqtal , Le gdyby nawet umialo, rrtr. rrnplsa-loby wlele - zapewne tylkoJedno krotkie zdanle.

Oto Jak wygl4dal m6J llst:

DrogllJotnie!Clrcq, abgS przgszedt t zabrat mnie. Chcq, <'t# znaczg6,

dla kqoS. Nle chcq bge sam-Kor'ham

Matg Jotn

AFIRMAqIE

Je2eli potrzeby niemowlqctwa nie zostirly r,usgrkoJone,tlrwi w tobie cala pierwotna energia skrzywrlz.onego dzleckawewngtrznego. Nadal potrzebuje ono ogrk.kl I wsparcia, kt6-rych ty nigdy nie doznaleS, nadal <'zrrlc lxrtrzebg sluchanlaserdecznych slow na znak, 2e .lt.sl rrrlle wldzlane na tSrmSwlecie. Jedyn4 drog4, abys zapt.wrrll sobte to, czego cl niedano, jest aflrmacJa. Pam l-cwtrr w kstaZce Cgcles oJpouerprzedstawia allrmacje dla krr/.tleJ fazy rozwoJu. Chocia2niemowlq nie potrafl zrozuntlct, rzeczywlstego znaczenlaslow, moZe uchwycii ich nicwerbalny sens. Je2eli twoJamatka bylarozcz,arowana przyJSclem na Swlat chlopca lub

l . t I

i

142 Pown6roo Swrco WEwrun'rnzruEco DoMU

w og6le clg nie pragpela, wcale nle muslala cl tego m6wli -ty t tak o tym wtedzlaleS. OJctec m6gl nigdy nie wspomnleio tym, 12, czuJe sle zawledzlony, 2r JesteS &iewczynk4,leczty I tak o tym wledztalaS. Przypusznalnie nlkt nlgdy ntepowledzial ct, 2eJeste5 nie chctany,leczQ towiedziolei.

Ntektorym dzleclom rzeczywtscle m6wl ste, 2e sA niechciane. PewneJ moJeJ pacJentce powiedztano, 2e matkaomal nie umarla, rvydaJ4cJa na Swlat; lnneJ zn6w fiawio-no, Le oJciec chclal, by matka usunela te cia2e. Styszalemte2 wtele lnnych, r6wnle okrutnych t niewlarygodnychstwierdzefi.

Slowa maJ4 ogromn4 moc. Mile mog4 uczynlc rJzlenszcze-Sliwym. Ift5rtyka moZe sprawic, Le bedzlerny nlespokoJntprzez calyr tydzien. Klie ikamienie grynu'lwzq cl ko$ct" Ieczslotua rani4 o ulele glqblt'/. Wyllowlirrlirrrlc I sluchanie no-wyr:h. <lir.l:1t'yclr sllq sk'rw rrro}.e gxrzwollC nlrn dotrzei dopierw<ltrrt.grl Ir6hr I ar1xx'r,r1tkowa<" wslluntaly proces powro-tu do zdrlwla.

Porytywna aflrmacJa wzmacnia nasze istnlenie - moLeuleczyi duchow4 ranq. Pam kvin twierdzi, ize przeslaniaafvmqjqce mqq uguolai zmiong tgtna i oddechu nawetuos6b znqjdr+iqcach sre u stanie SpiqczkL

Po4ltywne przeslania s4 emrcjonalnq d2gwkA GdybySslyszalje we wlaSctwym czasie, pomoglyby twoJemu wewrre-trznemu nlemowlqciu rosn4i I rozwijai siq. Powtarzanteteraz tych przeslafi mo2e spowodowai glgbokie, wewn etrzneprzemiany i doslggn4i najglqbszych poklad6w pierwotnegobolu. Posluguj4c sie modelem opracowanym przez PamLevin, rozszerzylem aflrmacJe, wl4czaJac do nieJ inne potrze-by niemowlgce.

Oto slowa miloSci, ktore mo2esz powiedziei swoJemuwewngtrznemu niemowlqciu podczas medytacJi. Wysluchaich od clebie - lagodnego, m4drego, starego czarodzteJa.Wybierz te affrmacje, kt6re naJbardzieJ ci odpowladaJ4.

Wital na t5rm Swiecie, czekalem na cleblc.Cleszg sl9, le tuJeste6.Przygotowalem dla ciebie specJalny poL6J.

OoxelpywamE NrEMowLEcrA

Podobasz ml etg tatl, Jnlrl Jcste6.Nlc opuszczC cle, chodby nle wlem co elg stalo.lboJe potrzcby eq nolml potrzebaml.PoSwlgcg caly ew6J czas, by zaspokold twoJe

potrzcby.TaL bardzo sl? cleezg. lc Jcrtc6 chlopcem

(dzlewczyntq).kagne el? o cleble troezczyd I Jcrtcm do tego

przygotowaay.Lublg cle tarmlG, kqpa6, zmlenlrd plcluszkl

I spgdzad z tobq czas.Na catym 6wleclc nie ma nlkogo trlloloJal ty.869 elg ucleszyl, gdy ptzyszedle6 ne lvlet.

MedytacJa nlenowlgcla wewngtr zn ego

Na tq medytacJq musisz poSwigcii cal4 {<xlz.lrrq lrz prze-rwy. Radzq trzymae pod rqk4 chusteczld do nos:r. t lslqd'i nawygoclnym krzeSle, nte krzy2uJ rak ani n6g. Dobrz.e bylobypowiedzfei zaufaneJ osobie, 2e zamlerzasz przystqplC doiwlczenla (JeSll nle obawiasz slq, 2e bedzie kpii z t(.go. coroblsz). MoLesz chciei skontaktowai sie znl4yt trkortcze-nlu medytacJt. PamiqtaJ, prosze, co powiedzlah.rn we wstg-pte do teJ czqScl. Nie przystgpuJ do iwiczenla w rrnstqpuJ4-cych okollcznoSclach:

JeSltJesteS lub byleS psychicznie chory;JeSll Jeste6 nie leczon4 oflara frzyczrtt'J lrrb scksualneJnapaScl, w tym tak2e gwaltu;

JeSll zngcano sig nad tob4 emocJonrrllrle;JeSliJeste5 w trakcie rekonwales<'t'ru'Jl 1xr leczenlu oduy-kowym I nie uptyn4lJeszcze rok <xl zct'wanla z nalogiem;JeSli terapeuta nie wyrazll zgody rrl to iwlczrnie.

Je2eli masz religij ne zaslrzei.r. r r I a przeclw medytowanlu,wiedz, 2e w tym iwiczenhr nk lna nlczego, co obraZalobyBoga. Ponadto powinieneS rnlt.C SwladomoSd, Lekllkarazydzlennie wchodzisz i urychodzlsz z transu. Nie proszg cigo nic, czego byS ju2 nie robil lub nie wiedzial, Jak robii.PamiqtaJ, 2e problem skrzJnvdzonego wewngtrznego dziecka

l . l r

a

a

a

a

u.4 Pown6r po Sweco WewruernzNEco DoMU

jest czgSciowo wSmildem slrontantczneJ regresJl w czasle.Podczas medltacJt, w kt6reJ r6wnte2 wyst4pi regresJ aw c?,a-sie, przeJmujesz kontrole nad t5rm procesem. Pamiqtal teZ,2ew kaLdeJ chwill moLesz przerwai iwiczenie, Je2ell poczu-Jesz siq przytloczony emocJamt. Skoro odczuJesz tak4 po-trzebe, moilesz przerwai medytacje w polowie.

Pierwsza czqsc medytacJi Jest taka sama i bedzte stoso-wana w przypadku wsrystldch faz rozwoJu. Nagral Ja nataSme, robl4c ptgtnastosekundowe przerwy pomtqdz.y po-szczegolnymi zdanlaml - takjak zaznaczono w tek5cie.

Usiqdi w spoLoJnym mleJscu I u3wiadom soblc, gdzieJeete6... Umie66 sle w czasie I przestrzenl. CzqJeez, Jakplecy I uda dotykaJ4 krzesla... Czr{erz ubrenle na cie-Ic... Slyszysz doclcraJqcc do cleblo gloty... CzuJcez po-wletrze w pohoJu... W tcJ chwlll nlgdzlo nlc muslsz l6G,nlczego nlo murlr,t robld... Po prottuJottel tu I teraz...ZamLn{J ocrt. JolllJorzczo tego nlc zrobllcl... Skoncen-truJ rl9 nr oddochu... CzuJcez.Jak powletrze wchodzl dopluc I urychodzl z nlch... Staral slg poczud powietrzew nozdrzach podczas wdechu I nrydechu... Jedll prza-szkadzajq ciJakle6 my3ll, to nie azkodzl.Moileaz potra-ktowad Je Jat naplsy programu audycJt telewlzyJnychprzesuwaJqce sig na ekrsnlc telewlzora. DostrzeL leI pozw6l lm przeptywaG... KontynuuJqc oddychanie, m(>besz za,chouto6 6wladorno66, Je6ll chcesz... Lub moleszdo€jej odplgnqi,by m6c slg zrelaksowa6... Bedqc dzlec-kiem, nauczyleS slg zachowgutod iwtadomo6d lub po-zwalad Jel odejsi:... Wlesz dokladnle, na lle mustsiJqzachoutod, a na lle mo2esz pozwolidJeJ odej#... Nauczy-le6 etg doskonaleJ r6wnowagl w niemowlgctwle, ucz4crl9 oddychanla... Nauczyle5 slg wdychad powletrze I zs-trzymywaG oddech tat dlugo, by dotlenid wezystkiekom6rkl knrl... Nauczyle3 slg rozluinla6... odczuwaGwydychanle powietrza... Bgd4c niemowlgclem, nauczy-le6 sig eeaC plerS matkl... Nauczyle6 sig ese6 butelkg...Odprg2ale6 tlg, czuJqe smak cleplego mlelr... Szybkonauczyle6 elg trzgmad butelkg... I odLledaG Jq, gdy

Oortapvwar.ne Mruowr-Ecn

skoiczyle3... Nauczyle6 elg trz5rmad barlerkl l6Leczka...I prtszczerG Jq, gdy chclaled sig z powrotem poloiy6...Dokladnlc uticsz zatem, Jat mocno trzeba elg trz5rma6I Jak rozlrr4nlaG uchuyt... Moteez ufa6 soble. wlerzy6,Le znald,zlqrytot czego cl potrzeba...

Moteez teraz poczu6, Lc powlol,t rtety elg clgikie...Motecz pozwolld lm zaclenq6 rl9 mocno... Molesz mie6uczuclc clg2aru w ezczgkach... ll/ remlonach I dto-nlach... CzuJesz, *c nle moLeez rurzrG dto0ml... MroLeszczud clg2ar w nogach I atopach... Jelbyl nlc m6gl ru-szad noganl... Lub mo2e by6 odwrotnle, Jrlby cale twoJecialo fruwalo... Jakby dlonle I ramlonr byly lekkle Jakpi6rko... Naprawdg wiesz, co czujesz - clctkoSd lublekkoit... CzuJesz to, co Jest dla ciebie whlclwo...

Teraz moLeaz zaez46 przeLyma0 niekt6re z t*olchwspomnletr z &leclistwa... MoLesz przypomnled roblcpierweze dnl w szkole... ewolch naJlepszych przyJtcl6lz tego olresu... MoLesz vrspomnied milego nauczyclclalub sqelada... Moiesz przypomnled soble dom, w Lt6rymmieszkalcS prz,ed. p6j6ciem do szkoly... Jaklego lolorubyl ten dom?... A mo2e bylo to mieszhanlo?.,, Czymleszkalel s mle6cle?... Na wsl?... Teraz wldrlu poko-Je w tym domu... Gdzie spgdzale6 naJwlgceJ czasu?...Czy miale6 wlasny pok6j?... Gdzie stal rt,6l Jrdalny?...Sp6Jrz, kto eledzl przy stole... Co czulbyl, rlodzqc przystole?... Co czulby6, mieszkaj4c w tym domu?...

To byt og6lny u stgp do medg tacj i, r l s ; x'rl I r r 1 clla w s zg stkichJaz rozuojowgclt Teraz dla poszczt'r1r)lrrrlr'h etapdus stosuJesiq specyflczne, odrebne instruk<'1r..

Tlyobra2 soble lub przypomn[ dom, wkt6rym 2yla two.farodzlna, Ltedy ptzyszedle6 ne 6wlat... WyobraZ eobtepok6J, w Lt6rym spale6 po narodzeniu... Sp6jrz, Jakimptgknym byle6 niemowlgciem... Posluchal swoJego ga-worzenia, placzu, 6miechu... WyobraZ sobie, 2,e przyta-

l , l "

€EA

Io

1,46 Powndroo Swsco WwwE'rRzNEGo DoMU

lasz swoJc mlluttlc, nalc Ja'... Jesteit tu Jato mqdry'

tagodny tzarodzleJ... Przygtedasz ele soble samemu Jakontlmowleclu... Kt6iJest tu !eeznze?... TrroJa mama?"'

Tw6J tata?... Co czuJesz, rodzqc slQ w tym domu I q tcJ

ro&lnlc?... Tcraz uryobrari soblc, ic Jeste6 ow5rm bez-

cennlrm malutklm czlowleklem, Lt6ry wldzl t9 "P?-gtto... ?nbacz eleblc Jato doroslego. .. Ultzyt eleblc Jato

czatodzlela lub po prostu sleblc... OdczuJ obecno6G

kogo3,kt6 cle Loc-ha. Teraz wyobra:Z soble, 2e 6w dorosly

polnost clg I blerzc w ra,mlona. PosluchaJ, Jat czulc

szepce cl nastgPuJqce aflrmacJe:

Wttal na $rm Swlecle, czekalem na cleble'

Clesz€ slg, 2e tuJeete6.Przygotowalem lpecJalnle dh cleblc pok6J'

Podobur ml rlg trll. JeLl Jcetc6.Nlc opurzczg clg. bez wzglgdu na wszystko'TVoJo potrzeby sq molml potrzebaml.Po6wlgca caly ew6J czas, by zaspokolG twoJe

PotrzebY.Tat bardzo slg cleszg, 2e Jeste6 chlopcem

(dziewcz;rnk4).kagng cl9 o clebie ttoszczy6 I Jestem do tego

przygotowany.Lublo cle Larnl6, kqpa6, zmlenlaG pleluszkl

I rpg&aG z tobq czas.Na catym lwleclc nle ma nikogo taklego Jak ty.869sl9 ucleezyl, ldy gtzyszedleS na 6wlat.

SluchaJqc allrmecJl, czqf to, co cbcesz czu6...

Tetaz nlech tw6J dorosty poloLy clg z powrotem do

l6Leczka... Sluchql Jego zapewnlefi, 2e nl$dy clg nle

opu6ct... 2e teraz zavuize lulbedzle przy toble"' Ponow-

nie stai sig doroetym... Sp6Jrz na swoJe drogoccnne'

nlemowlgce J4"... U6wladom sobie, 2e wlaSnle Je dzy-

skala6... PoczuJ, 2e usra.casz do stsego u,€uJnetrtnego

Oorue;ovwaup Nrcvowr-Ech

domu... To mdef,stwoJest upragnlonc, Lochanc lnigdgJun ntc bedztc samotne.. Opu66 ten pot6J, ten dom,a odchodzqc, obeJrzyJ elg za sieblc... Przcchadzal elgd.olej$cleLlq urpomnle6... PowgdruJ wetecz do lat szko-ly podetawowcJ... WeJdn w olrer dorastnnla... WeJdi wcwspomnlenla sczesneJ doJrzdolcl... Teraz weJdi tam,gd,zle Jcrtcti obe;qrle... Poczqf pdcc u n69... Ponrsz nl-m1... Zr6b glgbolt wdech I poczqf cnGrgle w plerslach...WydychqJ gfiol3oo powietrzc... PoczqJ cncrglg w remlo-nach I pdcach... Ponrszal palcaml rtl...Pocrqf cnerglgw barlrch, ezyl I szczgkach... Wyclglnlf rrmlona... po-czqf rwoJq twarz I pourr66 do bycla tu I tcru... Poc/r66do zu4TLleJ Swladomo6cl naJawie... Otw6rr ocsy.

I'osk.d2 chwilg i zastanow siq nad swlnrrl rkrznanlaml.Cz.rr.f to. co czuJesz. Zwr6i uwage na aflrmacJq, kt/rrn spra-wila n:r toble najwigksze wra2enle. Zastanow slq rrnd JeJtres<'lil I postaral siq poczui JeJ wzmacniaJ4ce znirr.z,enle.Je2t.ll rcagujesz gniewem, to swobodnie sig gniewaJ. Mo2emySllsz na prryklad: ,To glupota, to JakaS gra, nlkt napra-wdr; nlgcly mnle nie chciall'. Gniewal sig. Nle wtlruJ slqwykrzyczeC awoj gniewlWalw Sclane glo-a lutr lrl(it{.lq.Je6llmasz na to ochotq. Na koniec, Je2eli chcesz. zrrrrlrlrrJ awoJemySll I wra2enla. Porozmawial z malhonklt.rrr. rlx)nroremlub przyJar'lelem, JeSlt czuJesz tak4 potrzcl4. MlcJ 6wlado-moSc, 2e Jako doJrzaly, dorosty czlowiek rnrrslxr. zaopleko-wai slq swolm matym, niemowlgcym Ja'.

Nlektorzy maJa trudnoScl z uJrzenienr olrrrr/rw, o kt6rychmowl4 tnstrukcje. Wszyscy postrzegirrrry. let.z nle ka2dypotrafl prrywolai obraz. Kaidy frvorzy rrurpq rzecryMstoSci,posluguJ4c slq wlasn5rml metodanrl. .lcsll JesteS wzrokow-cem, m6wisz zapewne w ten spos<ilt: -'lir ntl rryglada dobrze"lub: .Widze siq w teJ pracy". JcSll lestc5 sluchowcem, m6-wlszzazuryczaJ: Jo brzmi dobrz.t.' lrrb: "CoS mi mowi, by tozroble'. Ludzie z percepcJa klncstetyczna sklonnl s4 m6wti:-CzuJg, 2e to Jest dla mnie dobre' lub: .CoS mnie pcha, byto ucrynii". Nie martw siq,JeSh masz klopoLy zprzywotywa-nlem obraz6w - bqdziesz postrzegal na swoJ sposob.

l , l ' i

148 Pown6rpo Swuco WEwNETRzNEGo DoMU

Nielriedy lu&le nie potrafl4 uJrzec, ustyszec uy pwr:,(swoJego skrzywdzonego &iecka wewnqtrznego. Shvierdzilem,ize dzleje sie tak dlatego, ?n poduas curiczen oni sA &ieimi'S4 swoim skrzywdzonym dziecklem. JeSll dzieJe sle tak z toba,wroi do poczatku i powtorz medytacJg, widz4c i stysz4c swoJedorosle Ja", pmekantJ4ce ci affrmacJe pelne miloSct.

Ntektorry czr\a,2e JeSll sprowadz4 dziecko do domu,stanie sie ono dla nich nowym cigZarem. Takie odczucleoznacza, 2e JuL J esteS przecl4ircny odpowiedzialnoSci4. Pa-

migtaJ, irc utrzymanie kontaktu zwewnQtrznym dzieckiemzaJmuje tylko kilka minut dziennie. Nie musisz go karmii'ubierai czy nianczyi. Kochanie i opiekowanie sig wewnQ-trznym dzleckiem to poSwigcanie czasu sobie - a tego pra-wdopodobnie dotychczas nie robileS.

Czasem ludzie odczuwaja gniew hrb wstrr"t, wl<lz'i\<: nle-mowle, Jakim kiedyS byl t . Wsk;rz. t t lc to t t ; t wysokl pozlomtoksvcz,r tcgo wslyr l t t / . .1v, '511'r lu, t t t ty s lq ' w t . rk l satt t sposob,w f r rk l l r y l l s r r ry z ; tws ty r lz . r t r l . . J rs l l oso l ty rx lp t lw iedz ia fne zatwr{c llrzt'trwitttlt ', otlrz.trt'aly clq dlatt'go, 2e bqdac niemow-lgciem, byles bezbronny, bir moLesz teraz odrzucai siebieztego samego powodu. JeSli podczas iwiczen czuleS gniew'wzgardg lub wstret, musisz sam zdecydowai, czy JesteSgotow zaakceptowai slaba, bezbronn4 czastkg siebie. Za-pewnlam cl7, 2e to naprawdq czastka ciebie same$o. Cz4-stka k:r2dego z nas.

Dolrokl nit' b<;dziesz gotow zaakceptowai swojej naJslab-szej, rurf lxrr<V.lt'.1bezradneJ Ja2ni, dopoty nie staniesz siQczlowiekk'rrr llclnym i naprawdg potq2nym. Pewna czqSitwoJeJ ent:rgll I slly zawsze bgdzie zaabsorbowana ocirzuca-niem Jakicls czilstki ciebie. Prowadzenie teJ wewngtrzneJwojny pochlorrlt'wiele czasu i energii. Mo2e siq to wydawaiparadoksalnr', k'<:z sila przychodzi tylko wraz z akceptacj4wlasneJ slaboscl!

A teraz, po l)rz,ywolaniu niemowlqceJ Ja2nl' powtarzajprzez kilka drrl irflrmacje. WyobraZ sobie, 2e przrytulaszswoJe niemowl('r't: Ja', i mow na glos: "JesteS tr siebie!Nigdy nie bylo ko(oS takiego jak ty. JesteS nit:powtarzalny,

Jedyny w swoim r<xlzaJu".

ool,l;ovwnNrE NTEMOWLECIA

Dol4cz aflrmacJe wyzwalaJ4ce najwiqksze emocJe - wlaSnie tych powlnieneS sluchai naJczgScieJ. ldz do parku,popatrz na trawg, lcwiaty, ptaki, drzevra i zwierzgta. Towszystko naleLy do wszechswiata. Stanowi nieodl4czn4czgSi stworzenla. T! tak2e masz tu swoJe mleJsce. Maszprawo byi tutaJ, tak samo Jtrk ptakt, pszczoly, drzewaI kwtirty. Nale2ysz do teJ Zleml. Witttfl

Praca z partnerem

Dolrrze bytoby, gdybyS chcial w1'korrywire firiczeniaz partrrerem. JesteScie sobie nawzaJt:rrr pot rzr.lrnl w sposobszczc lt('tlny. Ponlewa2 wewnqtrzne dzicc k o r . l r l r. wledz let, Lenie zirrrrlcrzasz nagle go opuScii, music.k. zolrow,l:1zai slg, 2epodt'zirs pracy zawsze bedziecie razem. Nk. rrr.r potrzebypodr'lrrrowantaJakich5 specJalnych dzialari, ir lu./ n,r pewnonie llowlnnlScie poddawai sig wzajemneJ tr:r;rpl r /f wpZr-trywirt' slg w slebie. Macie sluZyi sobie swoJ:1 ol rr.r troricl4.Jedcrr z was wypowiada afirmacje. Radzg trzyrrr;rc rlg te-kstrr, ktrily podalem. Podczas jednego z moich osr.rtrrlchwarsz.tirtow pewna kobieta dala sie ponieSi emoclorrr I prue-kazir li r .f r.< | rremu z mgLczyzn nastgpuj ac4 afintrr r r. I q- : -WltaJna swlcclt'. Tak bardzo cig poZ4dam. ChcE sk. z tolxl ko-chat:'. 'l'o nie takire slowa niemowlg pragnl(. rlysr.cC odopit:kuJactJ slg nim osobyl Kiedy Jeden z \r'.rr rlkonctryiwiczenie, zarrrlencie sig rolami.

Warto, byScle podczas pracy i przekazyr'",.rnt.r rolllc :rflr-macJl, dotykall t tulili partnera. Szczeg<tly rr.rlr.zy rftrklirrlnleustalii zawczasu. WiekszoSc doroslyclr rlztr.r,l rkrzrralo po-waZnego naruszenia fi4rcznych grarrk. I'ok.rl 1lirrtnerowl,wJaki sposob lubisz byi pieszczony l przvtrrlirny. JeSli niechcesz byi dotykany - powiedz nnr t(l

Po przygotowaniu sie do iwicz<.nl;r,1tr r.ccr.ytal partnerowiogolny wstqp do medytacJt. Czytrrl powoll I z uwag4. W tlemoLe brzmied JakaS delika t ni r k o I y s; r r r ka. Polecam LullabgSuite Stevena Halperna. P<l slow;rr,lt ,PosluchaJ, Jak czuleszepce cl aflrmacJe-, na glos ltrtt'<.zgtqj partnerowi afirrna-cJe. Nastgpnie dokoncz crytu( riwlczenie. R62nica migdrywykonywaniem iwiczenia sanrotnle i z partnerem polega na

| 1 , ,

I

1

li

150 Pown6rpO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

tyrr,, i:ew5rpowtadasz allrmacJe na glos, obeJmuJac I pr4;tu-laJac partnera zgodnie z Jego iryczenlamL Gdy skonczycle'zamlencle sie rolami.

Praca w gnrple

Podczas prowadznnych prz'eze mnle warsztattm' wigk-szoSd iwiczerl odbywa sl€ w grupach. Uwa2am, in praca

w grupte Jest naJlepsza forma terapit. Pod koniec zaJqim6wie uczestnlkom, 2e stali stq dla siebie wzaJemnie pier-

wotnym 2r6dlem wsparcla. Pragnq im uSwiadomli, Jak wlelemoga sami dokonai. Staram siq Jednak poclczas procesuprrywotywanla wewnQtrznego &lecka miei w pobll2u lidlkuwyszkolonych terapeutow. Mog4 byi ponr<x'trl, gdyby ktoSpoczul stg przytloczony emocjami. Mo2e siq t i r k zdarzyc' Jeillu daneJ osoby zn6w poJawi sig toksyczny wstyd lub spl4taneemocJe. PowoduJa one o wlt'lc sllttlt'lsr.<' tabutzenia ni2emocJe natt tr i t l t t t ' , lxr t l ktotycl t wplywrtt t t t lkt nie czuJe sigprrytl<x'zorty.

Aoto kt lka t t tol t ' l t st tgcsl l l . sklr tnwtt t tyt 'h do:

o terapeut6w pragn4cyclt prowir(l/lc {ntpy metoda odnaJ-dywania dziecka wewnqtrzt lt'go ;

o uczestnlk6w grup Al-Anon, doroslvl I t < lzlecl alkoholikow(DDA) lub lnnych terapeutycznyt'lr Ar rrl) silmopomocy;

o tych wszystldch, kt6r2ry powa2nlt: <l.tl,t <lo rozwoJu oso-bowo6cl I pragn4 zastosowai siQ do tttok'lt wskaz6wek.

Aby stworzyi grupg, trzebazebra( co rr;r.lrttttkJ ptEi i niewiqceJ nl2 <lzlewigi osob. Grupa powirtttit byti rnleszanaI zawierai <:o naJmnieJ dwie osoby inneJ plcl. l'oniewa2zazvryczal wy<:howywanl byliScie przez oJca I matkg, powin-nlscie s\rszetl glosy mqZcryznl kobiet.

JeSll czlonkowle grupy nle znaJA sie, moZecie post4piiw nastgpuJ4cy sposob:

A. Przed rozgrczgciem iwlczen czlonkowie grupy powin-ni spgdzii z sob4 troche czasu. TnrganlzuJcie co naJ-mnieJ trry p<iltoragodzinne spotkania' Podczits pierw-szego przedstawcie stg sobie i podziel<'lc mnitJ drasty-

OpNreIpYwaME NrEMowLEcrA

cznyml przykladamt uJemnego wptywu skrzywdzone-go dzlecka wewngtrznego na wasze irycle. potem ldZcierazem na kawg.

Podczas nastgpnego spotkanta ntech kahdy pnzezdzleslei mlnut opowlada o swoJeJ rodzlnie t dzteciri-stwle (ktoS powlnten nrlerzyti r.z.as). Tfzecle spotkaniepowlnno byi bardzleJ spor r ta I r k.zne. PamlqtaJcle Jed-nak o llmlcie dzieslqclu nrlrrrrl rllir krr}dego uczesbeika..Je6ll chcecte, spotkanle mo2.r. trwirr' <llrr2eJ nD p6ltoreJgodzlny, lecz Ja shvlerdzllern, lr. w r.elu osl4gnleclarnaksymalnych korzyScl trzeba trzyrrurC slq Jaliilegoslxlrz4dku. Szczeg6lnie waLne Jr.st plzrrtrzeganle, bywypowledzl uczestnik6w nie przr.kr .rr.zrrly dzlesleciurrrlnut. Ntektore skrz5rwdzone dzie<'l nt(fwl.l lrcz konca:Irrne zn6w zachowuJ4 siq histeryczlrlr., wytwarzajacrrrocJonalny halas (nie konczAce slu lrrolrlcrrry), byskrrpli na sobie uwage otoczenia.

Il. Itr wspolnie spgdzonym czasie kahdy rrrrrst r1b$nozolnutqzoi srg do obecnoSci podczas cah'l terapti(r'zyll iwiczen obejmuJ4cych piqi etapow rlztectfi-stwa: od niemowlqctwa po wiek mlodzlt.rir.zyl. po-wtarzam - skrzywdzone dzlecko wewrrr;trzrre muslprzcde wszystkim wiedziei, 2e ktoS st;rlc ;rrzy nlmbedz.le. ZaplanuJcie spotkania grupy tlk, lry kaLdymogl byi obecny.

C. Nastqpnle rale?y wyra2rne ustali<i {t,;rntrr flzyczne.W tyrn celu ka2dy uczestnik powlrrk.rr lrrrrlzr JasnookreSlli,Jalde s4Jego flzyene i erolyr.zrrc grirrrk:e. Je6llJeden z cz,lonk6w grupy opowiarlir r.r'otyczrre dowcipy,ktore was krepuja, powinniscie o tyrrr lxrwle&iec. JeSllseks Jest twoim nalogiem, po<k.lrrrll stun wobec sieblembowlqzanie, 2re nie b$ziesz (xh (.ilAow)nyal na Zadnymczlonku gupy. (JeSlt nie jest(.s rutk)gowcem, ale odczu-wasz flryczrry pociqg do kogos z gn)py, zldz sam wobecsiebie takle samo przinzrlzr"l/.e).

DecyduJ4ce znaczente dla ka2dego czlonka grupy maSwladomoSc, 2e znalazl siq tutaJ, aby otrzymai wsparcie

l l l

I

j

752 PowR6T po SwEco WswNErRZNEco DoMU

i umo2liwii tnnym dczuwanie ucztti. Tadanle czlonkowgrupy polega na tym, by byi zwierciadlem i udzielai sobienawzajem odzewu. Wyrai,'a sig to w takich stwierdzeniach:

,Widze, Le dr{cl usta, a w twoim placzu czuJq smutek" lub:

.Czulem gntew (lek, smutek), ktedy opowiadaleS o swoim

dziecirishvie". Czlonek grupy nlc powtnien nigdg uprawiacterapii, dawai rad czy.ustanvlai" lnnych uczestnik6w. Ma-cle pelnii rolg kamery, ktora ocltwarza to, co zostalo z.areJe-strowane. Analizowanie, dyskutowanie i udzielanle radsprawia, 2e wszystko pozostaJe w sferze intelektu, poza

zasiqgiem uczui. Dyskrrtujac i dajac rady' wyrywasz te

druga osobg z obszaruJeJ uczui.Wiele dorostych dzieciJest przekonanych, zr nabieraJ4 zna-

czenia, przJdmujac na siebie rolq opi<'krrrur. Mrlqgoruo usta-wiaJ4 innych i pomagaja im. Czq'sttt tozlrtitszi{4 ich emocJestwierdz.eniami typrr: -Slxilrz tt:t lrr .r l.r'.rrk'lsir.r:J stron/ lub:

, ,Zrslrrrr i rwlrrv slr . ' , l , rk l rrr , rsz rr \ lx ' t " r rv kiz zadaJac pytaniaz. : twk ' r ' i r l ;1r ' r ' . ' l t r \ r 'o . . r l l . t , zr '1 ' , , n ' r l r t . / \ k l . r r l : " , Iak mySl isz, d la-

czeg() lw() l o lc lcr ' p l l ' , ' / t t l t t r t t t t l r t , ' l . t t t l : t ty l l r r : "Jak s iq teraz

czuJesz'?" ltr l;: ..Jirkil t r ' , rkr lc rr \ rr, , l 'r lr t to w lrlble?'czy: .GdybytwoJ smutek mogl nxiwk', t o lry \\,w( /rtt{ lxrwledziaf/'. Takiepytania zachecaja do wyrir2r'nl.r rntrx l l

PamigtaJcie - to Jest praca I ti t t I I x r I r' t t t 1 r lt't'wot nym. Czqstostaramy siE tlumii c4fieS emotJt', lro trlr tttozt'trty dad ujSciawlasnym. JeLell na przyklad ty zirt zl r r 'r ' .2 1,l.rkttc, moZe to

dotknac mojego smutku, ktory nic zrr.rlr lrrlr ' rrlScla. Jedlizdolam ciq potustrzAmai, nie muszg <xlt tutt'ttt1 tulasrlegocierpienia. Lt:cz rnoJa pozorna pomoc w lt;ttttowittt lrt twoichernocJi nrb.lt:.sl dla ciebie Zadnq pomacr4! W t z.tx'zywlstoSciwyvoluJe $lko zmleszarie 7 zlo6i, ktore llraw<krp<tdobnieprzeiry*valeS w <lziecinshvie. Pnciesryciele, ktorzy rzekomo

ci pomagali, w lstocie powstrzAmguali" cW od tego, co naj-

bardziej mogto ci pomoc: odczutuanin twotch uczuc.Pomocnicy ze I D sze pomagaj 4 glownie sobie. Natr<'irywszy

slq, 2e pomaganlc innym podnosi ich znaczenle, prze'nty-

ci92aj4 tym sanryr lr poczucie wlasnej, doglgbncJ bezsl l noSci.

Istnieje Jednak prawdziura pomoc. Polega rur pozw:rlaniu

ludziom byi takirni, Jacy sc1; na pozwalaniu lrrr, by doSwlad-

OouelovweME NIEMowLECTA 1 5 l

czall uczui, I uznawaniu tych uczui wowczas, gdy siqu nich poJawiaJa. MoLnatowyrazlc nastqpuj4co: "Widzq cie,slyszq. I cenlg tal,cim,JakiJesteS. AkccptuJE t szanuJe MojarzeczywlstoSi".

Jc2cll wychowaleS sie w roclzlnte clysfrrnkcyJneJ, w ktoreJpanowirlo uczucie wstydu, tr-rrrlrro lt.st lxrrna$ai lnnym tak,Jak to oplsalem. ?aden czlowtt.k ;rrrl 2:rrlrril grupa nie zrobitego w spos6b doskonaly. Je2cll trr,rsz su'l;r(lomoSi, 2e sampotrzclrrrJesz pomocy, to przyzrvrl po prostu, ize twojawyyrou,k.dZ dotyczy ciebie, a nie k()A():. tnnr.(o.

,lcsll twoJego partnera lub lnnego r'zhrrrk.r {rllpy zaczy-nir|;q rr;rllrawdg przytlaczac emocJe, 1Irzr.r u,||r,lr Cwlczenie.Popr or Ao, by spoJrzal c i w oczy i odpowlr.r lzt . r l r rn krotkie,rr,crr.twc pytanie w rodzaju: "Jakieg<l kolorrr lr.st moJakr lsz r r l. r'/ ', -Gdzie mieszkasz?", "Jaki nrilsr \.r r r l( rcl rrid?",. , l ; rk lrgo koloru?", . I le osob znaJduje siq trr i rz u, pokolrr?",-. lrk rlt ' nazywaJ4?'. ftrtania takie zmusz4 <lirrr.q ,,solrg doskorrcrrr l rowania siq I powrotu do chwi l i obt,<.rr t .1 KlcdyIrrrlzlc czrr.f 4 przygngbienie, grzgzn4 w tym, co tkwt w lchwrrr.' l r zrr. I\lnownie do6wiadczaJ4 narostych, rllrwrro za-kt zr'plyclr rrc:zui, zostaja schwytani w energiq przr.rzkrscl,t : rk l : rk w sk . i . Mus isz pomoc im wroc i i do tc r . rz r r l r l szoS-<'1. ' l ' ; rk lr ' p.ytanla spowoduja, 2e powroc4 <lo r l rwl l l obe-< ' t t t ' 1 .

l(fctly Jcstcscle JUL przygotowani do tr.go r rr.k rrrrla, wy-lrlt 'rzcle spoSrod siebie kogoS, kto ma na.lspnkolrrtrlszy 11krs,I poproscle, by nagral tekst medyta<,Jt zr rtr 144 146.Z-areJestruJcteJ4 do slow: Teraz wyobral roblo. te Jcste6owym bezccnn5rm malutkim czlowlcllem, lt6ry wldzlto wszystko... Sami nie nagryuta.|' it, rru.tltl lru'll, lecz niechkaLdy otrryma nagranie JeJ tekst r r. I 'olr.r.r.k. uczestnikom,by lewy kciuk zl4czyli z innym p;rl r.rrr lcweJ dloni. Niechtrwa to okolo 30 sekund, nlrstq'prrtr. nt(,ga rozl4cz5rc palce.K<lntynuuJcie nagranie nrr.<lyt;rr'lt rxl slow: OpuSC ten po-h6J, ten dom, a odchodzqc, obeJrzyJ slg za siebie... (str.l47l aL do korlca.

Teraz caleJ grupie odtworzctr. I ragranie. Kiedy siq skoriczy,kai.dy bgdzle mlalza sob4 porrowne doSwtadczenle uczucia

154 PowROrDo SwEGo WrwNgrnamco DoMu

narodzln w swoJeJ rodzinie. I{abdy te?bedzle mlal zakotwi-czone to uczucle przez zl4ezente kciuka z innym palcem.Kotwiczcnie to pewnego rodzaJu zmyslowe poJgcie zui4z.anez kurldem w broni palneJ, a pol4czone z doSwiadczeniemz przeszloSci. Dobrym przykladem kotwiczenia s4 piosenkJ,kt6re pr4;woluJ4 wspomnienia JakichS przesztych wyda-rzen. SluchaJ4c tch, prrypomlnamysobie dawno nlewidzia-nego przyJaciela lub sympatiq czy lato, kiedy mleliSmy 15lat. Wyrazy I grymasy twarzy s4 takZe kotwlcami. JeSlioJciec przed udztelentem ct reprymendy marsz.czyl w chara-kterystyczny sposob brwi, ka2dy, kto po<iolrttle marszcrybrwi, podniesie tg dawn4 kohvice. Nasz.t' :rtttomatycznekotwiczenie Jest skutkiem urazow. W rotdt.l;tlt: dziewi4tSrmzna.l<lr.l<'sz iwiczenia, w ktorych zastosowi r r r r' lcst kotwicze-r tk ' w lc l r r 1 l ' zc r t t rx l r ' k rw; r r r l t r n : tsz ( .1 n t i t l ) y .

N;rstr . 'grrr l r rrr l . rwt l r l r l r rrkow 11r upV w koIr. w ktOrqgO SrOd-k t t r r r r rk 's lk l c k r r r " rL r l ' r z1 ' ' , l r ' g r r r l .1 r r lo l l . r (y , l<ahdy us ta l inaJplcl 'w swolr l lz l ' r /n( ' 1:r ,rnt , . ' N.r grrzykl i rd, powiedzcieuczestrt lkorrr , . l i rk l r l lsk,r rr ' . r r rrr , r l ,1 t l l r l r l r . r , w lal i l sposob i czyw ogole chcec: le by<: l l rzytrr l . r rr l . r l , r t lh.rrr l I l l lcszczeni. OsobasiedzAca w Srodku rozlxx/\'n.r l,r,ur;. rkrtykaJ4c kcluldempalca - czyli uruchamia zrrryshr*'r. h[twk'zr.rrle, wytworzonepodczas medytacJi. Celem tcgo z;rlrtr.;1rr lr.rl rurwlqzanie kon-taktu ze wspomnienlaml wczzcsrr(.Ao r rt,.rrrr rwlqctwa. Chcial-bym zwrocii wam uwage, ?E tawsz.t'u'.r.,2 kotrlitkt ze wspo-mnienlaml bgdzie blizsry,ni s4dzicie. ( )sol 11' wrlxilrriale2nio-ne beda na ogct s4dzity, 2e nle wykorrrrlil rrrrlczeniaprawidlowo. Strze2rcle siq porownan z innyrrrl tzkrrrkami gpu-pyl Toksyczny wstyd, bgdacy przycz5mA waszt.gr ws 1 xiluzale2-nlenia, wyptywa z faktu,2ebyliScie porownywani ckr Mzerun-ku dziecka, Jakl stworzyli sobie wasi rodzice.

WystrzegaJcle sle intelektualizowania w rodzaJrr: -Wiem,2e robiq to Zle" lrrb: "Osoba przede mn4 szlochala, aJa nawetnie zaplakalem". Mo2ecie sobie mowii tylko Jedno: -Robleto zgodnie z rnoJ1 potrzeb4".

Kiedy juZ znaJrlzlecle sig w Srodku krggu, ustallclt. graniceflzyczne oraz umchomicie kotwiczenie, zaczytra sk; procesterapeut5rczny.

OoNepvwlNrE NrEMowLEcrA t ' ,

Kai,.<ly z czlonkow grupy powoli I z uczuclem przekazu;t.wanr

_irllrmacJe, Jaka wybrat z wczesnieJ podaneJ po"L.mnlt' IIsty. Pomlqdzy koleJnymt aflrnracJami powinna nastg_pr-rwi r r i < | wudziestosekundowa p rzcrwil. potem koleJ ny ucze -st.lk przekazuJe afirmacJq i t;rk <rirk'l trzykrotnie d-ookola{ozrur t ' t i r to , 2e n iektore a l l r r r r : r r , l r . lx . . r l : l s le powtarzac) .Dirlr lr ' osobie siedz4ceJ w srorlkrr p,rrzkqr chusteczek donos;r (;cly kazdy uczestnlk gr.ul,,,, 1rr zr.k.r2r. JuZ afirmacjq,nl.r ' lr r rsnba siedz4ca w srodku p,z...r. r r I rr. t;rrnJeszc ze priezk l lk ; r r r r lnut . Potem poklepcieJa p. 1r l r . r , r , l r I r r i r .ch, po*ro_tt 'rrr 1rr tyl4cry siq do grupy. Nte orrrttrt,r, t l t t,. i .,t lczentn, do_1t6kt hrtdg cztonek grupA nie tugkorrtt .,trt. l 1tttu.t1l KiedVwsr\'\( y zakoncz4 JuL fwiczenie, nicclr h.r,., lr. l lrxlzlcli si iz l r r r r l r r r l swolmi doSwiadczeniami z p ' I r .1 , t , \ \ . . r ,x lkr r ko la.I )i r r r r I r; t : r l<.ie, 2e s4 one niepowtarzalne.

l lz lc l ;1c s lq doSwiadczeniami, sprobuj<. i r . s l , r rg, ; , s lq . naIrr r s t r- I rr rf ilcych kwestiach:

. , l.rk.r irf lrmacJe wybraleS dla osoby w Srodkrri, ( ,,, r kl<.ro_w.rlcs slg przy tymJakims wzorcem? Czy zartwrr4 lr. i, 2el,rk.1s aflrmacjg powtorzyleS kilka razy? Afir rrr;rr 1,r, frrk4rr ' \ , l rk . rasz d la kogoS, Jest czgsto tq, k t6r . : r , r r l , rsr rk . l - ryI)r , rAnlesz ustyszei.

. ( ' / .y f i rkaS af i rmacja wyzwala w tobic r r ; r tvr l r r r r l . rs towylr rz .yplyw energi i , gn iewu, smutku hr l r l , - l . r r , \ \ ,k . l t , ko_lrlt ' t rrir prqyklad szlocha, styszqc slou,;r ..( tr.rrr.. slr.., 2r:I t 's t t 's dz iewczlmk4". Niektorzy p lar .z :1. r i r 11. , .11,17,1. . ,1)1y-swlq:<'q: ci tyle czasu, i le potrzebujt 'sz' ./rr r ur r lr. rrwa$er rir rralt lgcle. Napigcie, c4rli intens.\,,\\. r r ' .,( r.r r ro< Jl, obJa_wl i r s lq tam, gdzie zablokowan? j r ,s t r . r r , . r1gl . r t : rnocJonal_n:r. ' fo

silne napigcie, wywolanc l,t /1./ rrl ir.rnacJg, moZelryr: It lrm4 wsparcia, Jakiego w Zvr lrr potrzebujesz naj_bi r rclzicJ.

. Zwr<i<ir:ie uwagq na glosy nrr,,sltlr. l kobiece. Czy glosnr<;i.<'zyzny wyzwala lek, gni(.w czy smutek? Czy glosk<rbicty wyzwala JakaS szczt.gri lrr4 emocje? To bardzowaZntr informacJa dla ustrrk.nla prograrnu otaczaniaoprlerkil, opisant'go w CzqScl lll. Wiedza o specyficznyrn

155 Powndr po SwEco WEwrvErRzNEGo DoMU

rodzaJu wspomagania, potzebn5rm twoJemu wevrngtrz-nemu dzlecku, ma lstotne znae.enrTe dla oplekl, Jak4 gootoczysz.

TaJecla grupo\pe kof,cza ste z chwila, gdy kaZdy ztucznst-ntk6w podztell slg swolm doSwladczeniem z innymt.

Rozdzlal 6

ODNA"'D]roTATiIIE MAI,EGODZ;TE,CIIA

h, w szg stko, a pstrokate, cfuaala nlech Wzbfunu-

fu, nlebo wtelobartune Jak taciote ciel+:Tagnbtetg pstrqg6w, rc2emnalcraptone us cekl;?a, sltzgdta zleb; 2.ar szkartottg rozhtpanych

lasztataw:TAzlemie us dzlailcactu u: kausolkach- za ugAe la

zleleuI zarzemlosb tusz.elkte,Jego nar4dzlo l rryq1W sry stlciem+ co nadtnierne, osobllwe, tPr3tctr?tr. IRnenm pstgm t plerzrchltugm

(letoL wle, Jak to sia dzQie?).GBneno N4Altt.lil HopKns'

Kto slqado. slq naynbactu nte mob gtal,aktolercczg, nle motc chdzii.

PRzrg.owIE cHIttstgp

. . Oerard Manley Hopklns, AdChouemdoLarlArr'p._przntoiryl StanlslawBaranczak, nyd. ZNAK, Krak6w 1993.

INIE DZIECKOr M{zr PRZIfl li/Slll [ln)

NI0K: 9-18l{fiSiqLr0AL4 P07tAt1!AllI'l)

1ftlvlTLSI[{'\'. ;l L\ I trl '.1/ | t tltt IIr tl t/ | \l I t

t \ r l \ i i \ / \ r t \ [ r r l \ t r r t r l l | . l 1"", ul \ \ l t5 l i l ) | l l [ 'Am[.NI[

rll \ /l/,: \l l,\ l l1)l.l

ZtrtWN ]l I l. | )/'l i I I Ulill,; \Utf]DmY HYCHICZ{IE, PRfiCI%IEil&

158 PowRoT Do SWEGO WSWNNTRZNEGO DOMU

INDEKS PODF.'RZET{

Wypelnij ponli.sz4 ankietg, odpowiadaJac .tak" lub.nie". Po przc<'tytaniu pytania odczekaj chwilE i zastan6wsig, co czul<'sl.. Je|ell .tak' wywoluJe silnieJsz4 reakcJqemocjonalniq - odpowiedz hvierdz4co; JeSlt Jest odwrot-nie - odpowltdz przeczaco. Ka2de .tak" sugeruJe, 2e twoJecudowne dziecko wewngtrzne zostalo skrzywdzone. S4r6Lne stbpnte skrzywdzenia. ZnaJdujesz sk; gtlzleS naskali miedzy I a 1O0. Im wigceJ udziellsz odpowledzitwierdz4cych, tym bardziej zostalo skrzvwtlzotrc twojemale dziecko wewnetrzne.

OoN4ovwnmE MAr.EGo DzrEcKA l 5 ' t

()zy masz klopoty z ustalenlem, czegochcesz?

Ozy obawiasz slg poznawanla nowychrnleJsc?

ozy obawlasz slg nowych<lo5wladczen? Cry czekasz, byt,llpl"* ktoS ttttty rb"d"l ,,.:l.i'

Cry bardzo boisz sie porzucenia'/

Cry w trudnych sytuacJachpotrzebuJesz kogoS, kto powied zlall>y

"l,J* p""tapffi

CryjeSll ktoS sugeruJe cl coS, czujesz,2e powlnleneS post4pii zgodnle z t4sugesti4?

Cry co5 przeszkadz.a clw doSwladczanlu JakiegoS przeirycla?Czy na przyklad bedac na wycieczceI podziwiajac wspaniale widoki,marhrlsz sie, 2e autokar odJedzie bezclebte?

Czy trudno cl zachowywai siespontanlcznle? Czy czulby6zaklopotanie, gdybyS z radoSci rrrlrrlzaSplewai prued grup4 ludzi?

lO. Czy czgsto popadasz w konfliktyz lud2ml posiadal acymi auto ry t c t?

ll. Czy czqsto ruirywasz sl6wzwliy.anychz defekacJa i oddawaniem nl(rczu - naprzyklad dupa, g6wno, srac'?

TAK NIE

12. Czy masz obsesJg na PunkclepoSladk6w mgircryzn I koblet? CzYczgScieJ my6ltsz o seksle analnym nl2lnnym?

! tr

13. Cry czesto zanzucacl stq sk4pstwow wydawanlu ptenigdry, okazYwaniu

' mlloSci, wyraZanlu emocJl?n tr

14. Cry masz obsesJq na punkcleporz4dku i czystoscl?

! D

15. Cry obawlasz sig gniewu innych? CzyrownieZ swoJego?

tr T

16. Czy robisz wszystko, by trniknilikor r l l lk l r r ' /

1 7 . C t y t t t r i w l , l t ' k t r t t t t t s - t t l r " , t t t : t s zpo(rzu('k' wlt tvi '

18. Czy unikasz I t towk' t t [ . t wptost .n le ' ,ale czgsto na rt-rZttc postctttt l t:i pokrgtne sposoby stitt irsz slq nlezrobii tego, co obiecalcs'/

n tr

tr n

n tr

19. Cry zdarza ci sie, 2e wpadasz w szalI traclsz wszelka kontrole nad sob4?

I tr

20. Czy czgstoJeste( zbyt krytycznywobcc lnnych?

tr !

21. Czy w bezpoSrednich kontaktachzluclirnl JesteS mity, a zalcla plecamiplotkrrJesz o nich i krytykuJesz ich?

n !

22. Czy kledy osl4gasz sukces, trudno cl

Jest cieszyi sig z niego lub uwierzyiw wartoSi swoich dokonan?

tr !

SUMA ODPOWIEDZI TWIERD ZACY CHZ

150 Pown6rnO SWEGO WSWNETRZ\TEGO DOMU OorueyovweNrE MAr.EGo DzEcKA

Powyi.sze pytanla dotyca okresu wczesnodziecigcego.$rtania l-9 dotycz4 wieku od 9 do 18 miesigcy. Jest top ierwszrr czgSe fazy wczesnodzle c i qc c l, okres raczkowania,dotykania, probowania i w ogole cir.kawoscl oraz chgci ba-danla otaczaJ4cego Swiata.

Srl ir r rla lO-22 obeJmuJ4 wiek r x I I ft r r r tr. slqcy do S lat. Jestto ftrtir separacji" inaczeJ cx)c:lvxlzt'trlrt. .lr.st to tak2e etapprzc<'|wziile2no6cl, charakteryzu.li1r.1' s k- 1 rowstan lem uiqzi"przt'cirttstawngclu Dziecko mowi wr,u,r z;rs: .nle, Ja sam",.ni<: r'l rcq', .nie zrobig','zwlaszcza od 1 row l. rr l. r I i 1<: na proSbyroclzlr'<iw. Jest nleposluszne, lecz zawst.c w z.r.rk..(rr wzrokurodzicow. Jest nadal z nimi zttd4zane, l<'r'z r r r r r rl pr.z.cciwsta-wiac slg, by siq od nlch odseparowai, ocft'jsr' :.r.rr. slg sob4.

I)ro<'t:s separacji nzrzwano druginri naro<lzlrr,rrrrI Irrb naro-dzi rurr rrl psychicznym L Wyznacza on praw( lz irv r' 1 rr x.zqteknas;r(:go JA".

W tym okresie badamy nasze otoczenie, al:y prulrrrlilcwlasnych sil - odkryc, kim JesteSmy. Dla dziewir;<. k r r r r tr. s I q.t.z-nego dziecka Swiat Jest zmyslowym rogiem obfltoSct, 1 rr. I r rymrzc<'.?.y interesuJ4cych i wartych poznania. JcSli w l)lr.rw-sqyr:lr dziewigciu miesiacach irycla zostalo zbrrr k rw. r r rr. I r rn-dantentalrte poczucie ufnoSci, dziecko w nalrrr';rlrrv rposribzac znle poznawai swoje Srodowisko . Przn de wszv s t k I r r r c I rcewiclziei, dotykai i probowai.

Erik Erikson nazTrwa ten okres etapem u'<.ir,lcrrrrr. I lzte<'kopragnie wszystko wchlonai i wcieliLl w swOlr. z1r.tr.. Zrsll<l-kojenie oweJ wrodzoneJ ciekawoSci stanit. str; w plzyszloscipodstaw4 wszelkich tworczych i ryaykowrrl'r lr przedsiq-wzlgc I przyg6d.

Okres ten Jest niebezpieczny dla <lzk.r.t. ponlewa2 nieMedza, Jaka Jest ro2nica miqd4r intert. s r r l. qco wygl4daj4cymcicmn5rm przedmiotern a gniazdkienr t.k.ktrycznym. W fazieoclkrywania wymagajA stalej opiekt I ogrornnej cierpliwoSci.Sz<:zegolnie w tym okresie rozwojtr <lz.lt:<:ka rodzice powinniz.a<'howai rownowage emocjonah ri I.

W miarq rozwoJu miqSni, wysilkl poznawcze dziecka orazf('g() separacJa od rodzicow z:iriqksz,tJ4 sig. Dziecko uc4r siqrirczkowai, a nastgpnie chodzii. Erikson postrzega rozwoj

I t r l

,a

't62 Powrdr no swEGO wnwNn'rnzrsEco DoMU OoruepywauE MAr.EGo DzrscKA 163

nauczyi slg, ?;e nqq gntewai stg na ffurme t tatp, a ramat tata nadnl Wq truac png nlctt Tfzeba Je nauczyi, Jakrozultqzywa(, konflikty, i u6wtadomtc, Le nle mog4 mleiwszystktego, czego by sobte ryc:tyty.Musz4 naucryi sle, 2e.nie" zawsze ma nastgpstwa I nle m<12,e byd rozmaicle lnter-pretowane. LekcJt tych naleiry u&lcllC w olcresle wczesno-dziectgrym, ldedy rozwtJa sle uczuclt wstydu I zrv4tplenta.

TArowy wstydJest po prostu emocJil wyntkaJ4c4 z qranl-cz-er1. Pozutala nam byi niedoskonalynrl lstotaml ludzktmt.Nie muslmy slq takbardzowstydzti - tylko tyle, bywledzlei,2e nieJesteSmy Bogiem. Nietzsche napls;rl: W.s(r1d or,lvantio.ducha- W4tpliwosc powstr4;muJe nas od skirkunla z dru-giego piqtra|.l<abe stawtai bariery ochronnt..

Na tym etapte celemJest slla woli. Pozwala rurrrr roarln4imrc czgnienra- Nie moLna robii czegoS doltrzc, rrlc bedaczdyscypltnowanyrn, nie zachowuJ4c rownowagl r r r lq( lz.y po-wstrz5fmywanlem a rozluZnianlem. KtoS powledzlirl. ir zewszystktch masek wolnoSci dyscyplina Jest naJbar< lz.teJ ta-Jemnicza. PotrzebuJemy dyscypliny, aby byc wolnyrrrl.

Nie posiadaJ4c zdroweJ sity wolt, nie bedziemy zdyv.yplt-nowani. Nie wiemy wtedy, Jak w stosowny sposoll 1x rwrtrry-mywai siq lub rozluZniai. NiewlaSciwy luz to rlowolrro6ddzialania; nlewlaSciwe powstrzymywanie obJawl;r slq w ro-bieniu zapasow, nadmiemeJ kontroli, w zachowitrrlneh ob-ses$no-kompulsywnych. UmieJetnoSi powsl rzyrnywanlastwatza mocny fundament przyszleJ mllos<.| | wlemodcl;umieJ etnoS (, rozlru1nlarria pozwala przebo I t.<1 2yr' k rwe n lepo-wodzenia i daJe wledzq, kiedy naleiry iSc <lirkJ.

Jednym z naJwaLnleJszych efektow z<lroweJ autonomii -obok wywa2oneJ sity woli - Jest uznarrlc slalodcl obiekht(ang. object constancg), Oznacz.a to po prostu, 2e ka2dedzlecko powinno do trzeciego roku 2y<.la zrozumlee, Le niktnieJestdoskonatg- anl rodzlce, ani ono samo. ZrozumlenietakteJest moZliwe dzigki zdrowemu poczuctu wst5rdu. MamaI tata sa istotami ludzlcimi. Nle zawsze zrobl4lub dadz4 mito. czego chce. JeSli s4 zdrowi, dadzq mi to, czego potrz.ebu-./q. Kledy ustanawiaJ4 ograniczenla, czesto bgdzie to budziignlew. Le,czw ten sposob uczq slg rounouagL

miesnl w kategorlach Wwstrzgmgwanin I rozluinianla'

Kahdy z nas must ste naucryi rirwnowa2enta tych odru-

ch6w. Nauka chodzenla, Jedzenta, kontrolowanla natural-

nyctt potrreb ftzJologfc"nyctt, zabary, huStania' ptywanla

t bteganta wymagi zachowanla r6wnowagt mlqdzy po-

*"trf-y*ani"m I rozluZnianlem. Dzlecko luczy stq tego'

rororrj":i" slle mtqsnl 1 sile uolL WlaSctwa sile woli przeJa-

*r" *Oiotos, gdy potrafl potustrzgmatpotrzebq izJofogicl-

nA w wyrnagaj4cych tego sytuacJach oraz rozlu:2ntai sie

w stosownlrm momenctJ(gdy mama sadzaJena nocnik)'

Powstrzymywan le I rozlu2nianie wymaga takle rownowa-

gi emocjo;ahe1. Naturalny impuls pcha dziecko do bycia

Iofa, dt robie-nia wsrystkiego po swoJemu' Pocz4tkowo

dzieci nle posladaJ4 emocJonalneJ rorvnowagl' Cechuje Je

fo"oa.,y pea w nirunku samodzielnoSct' Nte sprawdzilyj.t.r'r.", ('o moga, a czego nte moga robii' Na tym etapig'przeJawtrrJa

skliinnosc do absohrtyzmrt I nro$4 zachowywai

"ig:"k rrtutt ,.lyt t,ttotzy'. .It 'sll ttlc d<lstanq tego' czego chc4'

*p.au1a w zllsC' l)otrz,ellrtlil w(rw<'ats stanowc4lch' lecz

i cierpii*ych rodzlcow. kt<)rzy ttstitlil granlce wla6clwe dla

wieku dziecka orazzorganlzuJa ltttt tttleJsce, wkt6rym moZe

ono bezpiecznie -buszowai'. W tyrrr pruedzlalewieku dziec-

ko potrzebule oboJga rodzicow. Cz.:tsem malec rozrabia tak'

2e matka nie umie sobie z nim pxrradzti t must odpocz4i'

Ojciec powinlenJa wspierai, ustalaJilc zdrowe ograniczenia'

Ojciec lest symnolem indywidualiznrtr; matka Jest symbo-

lem wcielania.OJciec I matka powinni wypracowac model zdrowego wy-

raizinla gniewu I umleJetnoSci rozwiazywania konfliktow'

Zwlaszciato ostatnle ma zasadn lcze znaczenle w wytwarza-

nlu prawidloweJ, bliskieJ wigzt. Dzlecl obserwuJa' w Jald

"po*U rodzice rozwi1zuJ4 wlasne-konflikty' Musza mlec

,ut"rn przedoczaml uczci*y zv,/rryek,wktorym obr{e rodzi-

ce wyra2aJ4 swoJe prawdziwe uczucla lrozuri4zuJil spory'

Dzttrcl oaczuwala potrzebe wyra2ania swoJtJ <xlrqbnoSci

i badanla tego, co odro2niaJe od lnnych' Nalplt't'w pragn4

wszystklcgo, co sprawia prz$emnoSc t bawl' (itly rodzice

ustila.;a ograntczenla - powstaJa konfliktv, l)zlt'<'l lnwlnny

1,& Powndroo Swsco WrwNErRzruEc'o DoMU

StaloSc obiektu pozwala nam postrzegai Swiat Jako zJa-

wisko niedaskonale. JeSli dziecko ma SwiadomoSf, ize ci'

sami ro&ice czasem sprawtaJa mu prz5femnoSc' a czasem

muJa odbieraJa, toJednak pozostaJa onl niezmiennl nawet

JeSliz dziecigcego punktu widzenla bywaJa zarowno dobrzy'jak r Zli. Dziecko powlnno sie tak2e nauczyi, Le ono.tez

miewa r62ne nastroJe. CzasemJest szczqsliwe, kiedy tndzieJ- smutne. SzczQsliwe czy smutne - nadalJest t4 sama osob4'

DoroSli z zespnlem dziecka wewnqtrznego, ktore nte zdolalo

naucryi sig teJ lekcJl, maJ4 sklonnoSi do nieustqpltwoSci

i absolutyzmu. Ich sposob my6lenia przebiegawedlugwzor-ca: ,wszystko albo nic".

W mlargJak dzieci uzyskuJ4 odrebnoSi, zaczynaJa ustalagswolc g.anice. Wiedza o tym, co moJe' a co twoJe, Jest pod-

st:rwr1 tworzenla dobrych miry,kow miqdzyludzkich' Wokre-

sk' wr'/r'sntxlz,leclgcym czqsto m6wiliscie: .To moje". Dzieki

tt:rrrrr lxrzrrirwirll(<'le. co naleZalo do was, a co do inneJ osoby'

ZABURZENIA ROZWG'OWE

W teJ fazlc ttir.lwirltrk'lsze lcst, lly rodzice posiadali zdrowegrattic". Istotnc lt:st tr'/., lrv rxlzttitt 'z:rll slQ ntezlomn4 sil4

woli. Jest ona -Jak w<'z.t'sttk'l slwlctrlzlk'ttt - slli l ego' ktora

dostarcza twor4lwa do butlttwy solltlttvclt grlrttl<" Ponadtopozwala kontrolowac emocJe tak, lry wytitlittte byly we

wla6ciwym czasie I mleJscu (ktedy, nit przvklirtl, ktoS poloZy

walizke na twoim kapeluszu) lub tlutttlotlt' w sl<tsownychokolicznoSciach (kiedy policJant zatrzytnrr.ltr clq zit przekro-

czenle szybkoSct). Pozwala rownle2 mowti -nte" s<lble I ln-

nym. A co naJwaZnieJsze - sila woli opiera sig llrocno napoczuciu rowrtowagi.

Rodzice, ktorry sa skr4rwdzonymi dorostymi dzleimi, nieposiadaJa poczucia rownowagi. Nie wiedz4, kie<ly naleirypowiedziei ,nie', albo odmawiaJa zawsze. Czast'ttl m6wia

"t^t ", a potem "nie'w sposob niekonsekwentny I lxrkrqtny'

W okresie wczesnodzieciqcym nauczylenl sk; nlrtlmierne-go powstrz5rmywania. Stlumilem poczucie i t t t t t I tlot t t [], staJac

iieidealnie poslusznym chlopczykiem, mrt I t 1 t tt lxtt r rrcnlkiem

mamusi I dobrym chlopcem babci. Stirh'rrr slq tlzlecldem

OoNa;ovwarurE MAr,EGo DzrEcKA

nadmiernle przystosowanym. MoJe wlasne cudowne dzlec-ko ukrylo sig.

Kiedy probowalem wyrai:ac lnne <.r.<'hy moJeJ osobowoScl:gniew, chaot5rcznoSi, chgi gloSnt:go oka4nvanla radoSci -zawstydzano mnle. Przyzutycur.l:rnk. rrrrrle do nocnika mu-stalo byi koszmaremlPrzez cak. lirl;r, lrl i l<.do toalety, umie-ralem ze strachu I mialem wrer2t.lrlr., ir. wszyscy mnte pod-sluchuJa. Jako dziecko prosllern po kok.t wszystklch czlon-kow rodztny, by nle wchodzill do toak.tv, krr.rly tamJestem,a bqdac w Srodku, zamykalem drzwl rr;r klrrr.z, Tfudno tor:^az.rrac normalnym, naturalnym za(_. I l( ) w. I r I lr. r r r. W lazlencezawsze odkrqcalem kran, 2eby nikt nit' slyszrrl, lrrk sluslam.Gdy oddawalem stolec, naJchgtnieJ wyr r; r l. qlI 11'rrr orklestrgdetal

Sadzilem, 2e moje cialoJest zle, aco naJrrtnlr.l lr.st lrnrclne.Moja religia interpretowala ludzkle irycle.lirko p.rrkrl lez.Nale2y cierpiei w oczekiwaniu na Smieri. Ona zits l)r tvl<lzle,gdy uda ci sig prze2yil Czarne habity ksiqzy i zakorrrrtr. orazcz€une konfesjonaly do spowladania sig ze wsty<lrr t wlnybyV w molm Srodowisku symbolami Eloga.

Moi rodzice byli tak2e zniewa2ani tymi trady<l:rrrrt rrllgll,Ojciec nie mial wlasnych granlc; byl do ('na pr t.clnrlywstydem. Osoba, ktora odczuwa toksyczny wstvrl. wlerzy,2e nie ma w nieJ nic, co byloby dobre. Ilyr. rftrsz.r.zqtnlezawstydzonym Jest rownoznaczne z brakie I r r | ; r k k. I r ko lw lt.kgranic -atoz kolei stanowi po4lwkq dla nirkrgow. Mol r{r.lt.cbyl nalogowcem pod kazdym wzgledem. Nlt. grotrirlll powle-dziei .nie'. P62nieJ, kiedy bylem JuZ na t.ylr. rtor osly, by sigbuntowai, poszedlem za Jego przykladt'r r r.

Matka tkwila w szponach obotuiqzkrr. ll.ylir nadmiernieprzystosowan4, dobr4 kobiet4, Lon4 | rrr;rtkr1. I,roblem nad-mierneJ obowi4zkowoSci polega na lyrrr, i.c obclryLona nimosoba jest nieugieta, os4dzaj4ca I 1x'r-ti:kcyJna. DziqkuJgBogu za moJ4 matkq, bo nie przt'2yllrynt bez JeJ poczuciaobowiqgku. GdywychowuJe sig malt. dzlecl, powstr4lmywa-nf t: Jest lepsze nll rozlu2nianie. Nit'rnnteJ kobieta perfekcjo-nlstyczna i nadniernie obowiqzkowa lipaja dzieciom io-('zlrcle wstydu.

165

168 PowRoTDO SWTCO WTWruETRZNEGO L)OMU

WYWIAI)

T4romad2cie wiedzq o okresle w<:zesnodzieciqcym, poslu-gujac siq nastqpuJqcyml pytanlalttl :

1. Kto byl z tob4, $dy miales tlwa-trzy lata? Gdzie byl

ojciec? Czy czqsto bawil slq' t tobq? Czy poSwigcal ci

czas? Czy matka i oJciec poz.ostawali w zwiazku malZen-skim? Gdzie byla matki{i ('t.v byla cierpliwa? Cry po-

Swiqcala ci czas? Czy kton's z' rodzicow (lub oboJe) bylonalogowcem?

2. Wjaki sposob matka i olr t.r rtt 'zvli cig dyscypliny?Je2eliftrycznle - opisz szczctlil,nt'o. l<tk to robili. JeSli emocJo-nalnie - wJaki sposirl r lt't totvrowalt cig? Cry mowionoci. 2e dostaniesz lirtrk' lr rlr ltttrll karq cielesn4' gdy oJclecwr6ci do domlr'2 ()zy k,rz.ttro ( l salnemu prrynosii rozg|pas I inne n i t rz< . ' r l z l . r r l , r h . t t . r t t l ; t ' /

3, Cry mialcS slr t t : 'u vr l t l r t . t r t l r r l t s lostry? Jak cig trakto-wali?

4. Kto t ' lq prx 'k 'su..r l i ' l ( to nl rr ' l t t tow;t l . gdybyleS przeraZonylub grly plirkitlt 'si' l i lo rt.rwt.rl l i lgodne, lecz stanowczeograniczenia, gdy slq' grtlrr*',rh's'/ Kto bawil sie, Smiali 2artowal z toba'?

Napisz Jak naJwiqcej o swyrtr w('rt'snyrn dziecinstwie.Zwrocuwage na wszystko, co wlt'sz o t o<lzinnych sekretach,ktore w dziecinstwie skrywano lrrzrtl tob4. Czy ojciec naprzyklacl byl erotomanem i mial lic:zrrt' r'olrlanse? Czy ktoreSz rodzlcow bylo nie leczon4 ofiar4 fizy<'zrrcJ, seksualneJ lubemocJonalne-l brutalno Scl? Znam mqz<:zy z.ttg, ktory w wieku40 lat dowiedzial sig, 2eJego matka byla ollar4 kazlrodztwafirycznego |nleflzycznego. On za przez calc lata sekstralnieodreagowywal n a otoczeniu ; poci4galy go kob iety b('t l il ce nleleczonymi ofiarami kazirodzitta. Byl bardzo r'wl'4zartyz matka, Ja zaS uwaZam, 2e nosil w sobieJeJ nic rrlcczone

kazirodztwo i odreagolvylval Je na otoczeniu.Rodzinne sekretg zawsze wlmikajA z toksy<'zrrcg<l wsty-

du - powinieneSJasno zdawac sobie z tego sJrrirwr.' l'odczaspisania skup siq na tym, Jak ctq zawstyrlzrrtto na tychwszystkich uczuciach, potrzebach i pritgrrtcrrl,rr lt, ktore

OpNlJoywaNrE MAr.EGo DzTECKA

ulegty stlumieniu. Skup sig te2 n:r braku dyscypliny w tw<rim dorrrrr. Zwroi, uwagg, wJaki spos<)lt nabyleS;fu.bzgwgclruprctttrttu:ri przez to, ite nie wpolono r:l zdroweJ dyscypliny.Zauwnz., 2e nikt rrie troszczvl slc rlostatecznie o to, byuslirrrowli dla ciebie ogranicz('ll i;r. lry nauczyi cle dawaiI brir<i. Nlkt nie ucryl ctq ponosz.r.rrl.r orllxrwiedzialnoScl zatwo.l<' z;rchowania.

Olrlsz wszystkie zaparniqtane lxrL'\t t.' z(lerrentcr" PodaJtylt: sz.<'zeg6low, ile moLesz. Jesli nir pr zvkl.rrl wspominasz,Jak z<rstirleS ukarany zato, co w rz(.('zYw,lstosr'l przeskrobaltw<ij I rrirt, napisz: Ja i brat bawilisr r tt1 siq' r l lfu ,nrn szmacia-ru1ril kilkamL Jedna bgln poszarpatyt, sr11xilt1 sl4' z niejtro<'irrr1. Bpfu pomolowane nanlebiesko i t zr'r l\rn(,, cilet motc.-no.ltrl rugblnkly. Brat schwycilmojq lalk'(., i txl,,r rtutl l( r9k9.Nalrl<'lunlast potem pobiegt do man41, nr(,u'l.t(. h, to jaroz<'rrrutlem jego lalkq. Bgl jej pupilkien{ Nfutrrut tult'rzqtarnrit'nrtipiertu u.t tgtek, apotemw brzuch. Ikfutht, ru h,klemz pktcztln do mojego pokoju. Brat zaczql si(, Srrrirrr'.

M<r2t' nle pamigtasz szczegolow, lecz zan<ttrrl wszyxtko,co 1>r'r,y.ldzle cl do glowy. Jest takie terapeuty<'zrrr. lrowle-dzt:rrir': Nte poni.esiesz poror2ki, znajqc szczerltthl. S,r czcgrilJcst lrliT.szy rzeczywistemu doSwiadczenitr. ir z.rtr.rrr ll l12-szy lw<{emu odczuciu. Nie wywtze na tolrlr. wlr..h$z(.gowrrt2.ct t la, gdy cl powietn, 2e pewna kol l ict ; r opowlir<l i r lap<rr l< 'zas zaJee, Jak w wieku od poltora <|rr lz l r . rr . r ' l r lutcrJ<'lt'c zmuszal Ja do kazirodztwa. O<'zvwtsr'lr. sl.ysz:1co t.yrn, bedziesz wstrz4Sniqty, ale nit' zrrrr.:rgrrlr.sz slln4ent<rcJ4. l-e,cz teraz opowiem, ze co noc kl:rrtl lt1 rrrlgdzynogalrti I zmuszal do ssania penisir, ('rr.Ao nauczyl J4,nakladaJ4c nan pocz4tkowo smoczt'k. I)opk:ro wowczasczgSclowo dotrze do ciebie ohyda t(,(() ('zytru I poczt4jeszcierpienie oweJ kobiety.

DZTELENIE SE Z PRTrJACTELEM WSPOMNIENIAMIz wczDsNEGo DzlEcnvsrwa

TakJak poprzednio, bardzo wa2neJest, abyS podzielil sighistorla swoJego wczesnego dzicclnstwa ze wspieraJacA cie ,iryczlivr4 osob4. NaleZy zwrocii przy tym uwage na fakt, 2e

t70 Pown6r oo SwEGo WrwNtrnzruEco DoMU

zachowanie straszngch dusulatk6tuJest Jak naJbardzleJ nor-malne. W dziewl4tym miesi4cu irycla dzlecko z.aczymaracz-kowai t badai otoczenie. Woslemnastym miesi4cu?acrlmam6wii .nie" i mlewa napady zlcgo humoru, JeSli coS dzteJesiq nie po Jego woll.

Zachowanle dwulatka nle nra nlc wspolnego z byciemztgmlub dobrymdzieckiem. A na pewno nie ma nic wsp6l-nego z cz;rmS tak mitycznyrn, Jrrk grz.ech pierusorodny. Po-dobnie Jak lnne dziecl, tak2t' rrrnle uczono, Le przyszedlemna Swiat z piqtnem grzeclnr pk'rwszych rodzicow, Adamai Ewy, 2e mam zle, egotstyczrre sklonnoSci, a dyscyplinai karanie slu24 moJenrrr rkrlrr u (t:hocia2 w dziecinshrie ntedostawalem zb5rt czqsto l;rrrl;rf .

Prz5rgladajac siq rrrirk'rrrrr lrirwlqcemu sie dziecku, musie-libyScie bardzo wylr,'lyt wyolrrrdnlg, by stwierdzii, 2e Jestzle lub Le ma grz.cs/.nt'rkkrrrrrosr:l. Ten, kto pragnieJe bii,karai lub pozbirw|;rt r zr.gokolwlt:k, samJest skr4lwdzon5rmdzieckiem. I.k rr lzk'r' I x, \t q.pr I f 'l tirk, poniewaZ tkwiace w nichskrzlrw<lzorrr. rlzk.r'ko lrxl rrirrlrrrlcrnle przystosowane dolgku przt.<l lrorzrrr.r.rrlr.rrr lrrlr l lrl ir <:hgci4 zemsty (c4fniacswojemu dzlet:krr to. t.o 1lrirgrrq.hrlry rrr.zynliwlasnlrm rodzl-com).

Dzieci majA potrzeby, s4 rrk.<krlrr.irlc I dlatego we wczes-n5rm okresie sprawiaJ4 trudrtosr'|. k.<.2 nle s4 moralniezepsutel Piaget dowiodl tego, co st;rr';r mq,droSd glosi oddawna: wiek rozs4dku zacryna slq okolo slodmego rokuirycla. Przedtem Swladoma moralnoSri rrk. lstnleJe.

Powledz wspomagaj4cemu ciq czlowlt:kowl. wJaki sposobzostala skr4fwdzona twoj a wczesnodzic<. I q<'i r JaLn. Przeczy -tal mu swojA historie. Potrzebujesz sprzynrlt.rzt:nca, kt6ryuzna bol i cierpienie, Jakie byty udzialem drogrrcennego,rnalego dziecka.

.IcSll JesteS przestgpc4, potrzebuJesz, by uznano zniewa-€a, Jakle.l doznale6. Nie mialeS nikogo, kto ustalilby ograni-czenlir, nauczyl ciq dyscypliny i odpowiedzialnoScl za siebie.To praw<la, 2e nic nie usprawiedliwia zachowari przestg-pcrych. L(.('z przestepcy najczeScieJ sami naJplerw bylt ofta-rami. W trzr.<'leJ czgSci niniejszej ksi42ki podaJe sposoby,

OoNeloywer.nE MALEGo Dzrcx,l

dziekl ktorym moLesz nauczyi swoJe skrrywdzone dzleckcrwewn gtrzne pewneJ dyscypllny. Bedzlesz muslal clg2ko pra-cowai, by rozwln4i w soble sumlcnle.

Opowladanle osoble wspleraJa<'eJ o krrywdzle, kt6ra ciqspotkala, zmnleJsza toksyczny wstycl. Jak zapewne pa-mietasz, to on tvrorzyr izolacJc I skl:urla do milczenia. ImbardzleJ dzlecko Jest zawstydzanr'. iyrrr mocnieJ czuJe, ircnie mo2e bgt zale2ne od kogokolwlck. Pontewa2 Jegopotrzebg ntgdy nie zostaJa zaspokr{orre, n wstydzl sig tymbardzteJ, lm te potrzeby s4 wleksz(', rrro2e odczuwai, 2eproszac o wysluchanle, sprawla lnnyrn hkrpot. PrawdaJest taka, 2emasz wsz.etkie prawopozwollr' lluryrn kochaiciq i wspomagai.

PamlqtaJ, 2e czynlsz to dla swoj('go <ltogot'ennego,skrrywdzonego dziecka wewnqtrznego. Wslrrr'lr;rl rlq w "Ja'swoJego malego dzlecka. CzyL nle porusza strrrrr w twolmsercu?

co czuJvsz?JeSll masz zdJecie z okresu wczesnego dzlcr'lrirtwa,

odnaJdZ Je. SpoJrz, Jakt byleS maly i nlewlrtny. l\rtemspgdZJaklS czas z dzieckiem w tym samym wlckrr, Skon-centruJ slq na prawidlowoSciach teJ fazy rozwolrt. 'l'o, 2emialeS wowczas tyle energii i tak bardz<t lr;rlitsowaleS,bylo czymS zupelnie normalnym. Dziecl w iyrtr wlcktr s4dociekliwe. ByteS clekawy I lnteresowirkr r'lc ttut(rstworzecry. MowileS .nie", by zacz4t izyc 1'to swolcrtttt. IlyleSniepewny I niedoJrzaty, stad napady zlt'go lrrrrttoru. ByleSniewinn4 i plgkn4 tstota. Skup sig na lym, przez co prze-szedleS we wczesnyrn dzieciristwie. I\rczrrJ ka2de uczucie,ktore sig poJawi.

PISAI\IIE LISTU

Tak Jak w przypadku odnaJdywirnla nlemowlqcego Ja",napisz list do swoJego wcz-esnoclzk:ctgcego ja". List pocho-dzi od czlowieka doJrzalego - w nrolm prrypadku od lagod-nego, m4drego i starego czarodzleJa. Jeden z listow do mo-

Jego dziecka brzmi nastgpuJ4co:

1 7 1

1,72 Pown6roo SwEGo WewNETRzNeco Douu

DrqiMatgJotuielWiem, ?c jesteS bardz.o samotrtg. Wtern" 2e nigdg nte

udnto Cf srg bg0 sobq Boisz s@ gnieuat, bo mgfiLisz, 2cistnieje straszng qten" zwang plekielngna kt6ry spattCtg,Jeilt wpafutlesz us gnlew. Nte mo2esz bgt smuhry lubdczuw oi lektt" b bAfbg 6 uznang za mazg qj a- N ikt napra-wdg nle zrtatego cud.ousnego chbpaka" jakimJesteS, tnlewIe, co naprawdg czt$esz.

Przgbgwam z przyszlo$cl.I uslem lepiej niZ ktokolwiekbtng, przcz co przes?cdleSl Krcham Cte i pragng, bgSzaw sze bgl ?E ffrnq. Poztu olq Ci bg t takim j akim naprawd.qJesteS. Nanrcq Ci4 r6wnowagt t pozlolg Ci wsctekai sig,smtrcii, bae lcbszg6. hstan6w siq, pros4, c4 pozwotiszmibge zawsze zTobq.

KochamDuig Jofut

Po naplsanhr tych skiw p<rcztrlcrn osarnotntenle I smutekmojego wewngtrznego dzlecka.

Llst od twoJeglo malego dzieckaNastgpnie napisz list od twoJego skrzywdzonego, malego

dzieckawewngtrznego. Pamietaj o tym, by pisai niedominu-jqcq rgkq lew4, JeSli JesteS praworeczny, lub praw4, JeSliJeste5 leworgczny.

Oto co napisalJeden z uczestnik6w warsztatu:

DrogiDu2g RgszardzielPtz$d2, prosq, tz-abierz mnie.Od. czterdziesfulat siedzg w sz,afie, jestemprzcraiong,

potrzebqjq Cie.Matg Rgszard

Po napisaniu listu usi4clZ spokoJnie t pozwol soble nadoznawanle wszelkich uczui, Jakie siq poJawi4. Je6liJesteSz kimS, masz u boku przyJaciela lub terapeutg, odcz5rtal mulist na glos. GloSne cZytanie w obecnoSci osoby b@aceJ dlaclebie zwler<.ladlem, moze przynie5i silne efekty terapeut3rczne.

OoNaJoyw.qNrE MALEGo DzrEcKA 173

AFIRMAG'E

Ponownle z:,,pras?:rmcig w przeszlo6i, aby6 odnalazl swo-Je male dzlecko wewngtrzne I przekazal mu aflrmacJe, kt6repragnle usfyszec. R62nia slg one rxl tych, kt6re przekazale1swoJemu wewngtrznemu nlemowk;<.|rr, Oto one:

Mafy(a).............., to normalnc, lo czqlc tz raclc-Lawlenlc, chcesz ogl4dad, dotyLrd I bra6 dobuzl r62nc t"*,czy. Bgdg czuwd ned twolmbezpleczeistwetn, gdy bgdzton pornawalswoJe otoczenle.

Kocham clg tatrtrn, Jnkl6 Jeete6, mrly(e1......... .Jesten tutal po to, by zatsoezczyd rl9 o troJc

potrzeby. Ty nte muslsz slg trotzczy6 o no-Je.

To noruralne, 2e w5rmagasz troskl. maly(r)...... .fs norrnslne, Le czasem chcesz powlcdalo6

,nic', mafy(a)..... . Cleszg rlg. Lchcesz by6 sobq.

To calkowlcle nor:nalnc, 2e sig czascm donor-wuJemy. ltrep6lnle uporamy elg ze rrrynlproblemaml.

!s a61a1nlne, 2e sle obawlasz, Je6ll roblu cd poswoJemu.

f6 nst:nlqlne, 2e czaJesz smutek, Jelll col cl nlcYycbodzl.

Nle opuszczp clg,bezwzglgdu na wtzyrtlo.MoLeszby6 sobq I llczyd na to, 2e zortrng u two-

Jego boku.Uwlelbiam observowad, Jak u'czyr,z rlg chodzld

t m6wi6. Uwlelblam patrzeC, Jel etaJesz slgsamodzlelny I rozw$asz clg.

Kocharn clg l cenlg, maty(a)...

Przeczytal allrmacJe powoll I pozw6l, aby wniknqty w cie-ble.

174 Powndr po SwEGo WrwruernzrrEco DoMU

MEDYTAC.'A MAL,EGO DZIECI(AWstgp do wszystkich medytacJt naleiry nagrai na taSmle.

JeSlt tegoJes?.cze nie zroblle6, wroi do poprzednieJ medyta-cji i nagral JA ao sl6w: .Co czulbyS, nleszkaJ4c w t5rndomu?...'(str. I45).

Teraz dodal koleJny wstqp og6lny.

Wyobrai goblc, lc rrycbodrtrr z domu I wldzlez nalcdzlecko bawlqce slg w plmlownlcy... przyJrz5[ slg muuwa2nle, wczuJ slg w nlo... JrLt Jest kolorJego oczu?...Jakie ma wlosy?...I[ coJcrt ubrane?...Zagailp;l do tegodziecka... Powlcdz to. oo tnl.z ochotg mu powledzle6...A teraz urskocz do plulownlcy I sam etai stg matyndziecklem... JeL toJort byd matym dzlecklem?... Sp6Jrzna doroelego rloblo...

Sluchal teJ dorodcJ oroby. lt6n telJak dorost5r, mqdry,lagodny czarodzleJ prrolrrqfo cl tc allrmacJe. St4di naJego kolanach, Je6ll dzlgl,l toou poczqlesz slg bezplecz-nieJ.

JeSli pracuJ esz z partnerem, w ty nt nrleJscu przekazuJeszmu podane wczeSnieJ aflrmacJe (str. l l3l. (pattzy na swoJedorosle Ja", styszyJednak twoJ glos). Jc$lt pracuJesz sarir,odtworz aflrmacJe, ktore sam nagralcs. po ka2deJ zr6bdwudziestosekundow4 pruerwe. po ich wysluchanlu pozw6lswojemu dzlecku przez dwle minut5r odczuwai to, co czuje,a potem kontynuuJ:

Je6U czuJesz potrzebg u6cl6nigcla swoJego doroelego,ugzyft, to. SctskaJqc doroslego, poczuJ,Le-zn6w etaJiszelg dorostym sobq. PrzytulswoJe male dzlecko. podeJmtJzobowlqzanle, Le bgdzleaz tochal tg nleoetroinq, od-kr5rwczg, cletawq, badaJqcq 6wlat czg36 sieblc ramego.Powledz dzlccku: Nigdy ctg nie opuszczg... Zaureze b9d9przy toble... Utlwiadom sobie, 2e wlafaie odnalazle6 gwcmale dzlecko...

OoNaJoyweNIE MALEGo DZIECKA

PoczuJ zmyelaml ten pousr6t do sutego aneanngttznegodomu... TwoJe malc dzlecLoJcrt upragnlone, kochaneI ntgdy Jui ntc bgdzle gamotno... ItryJdt ze swoJegodomu... WgdruJ nadal6clelkg wrpomnlefi... PrzeJdi slgpo dzledzl6cu plerwszel ezLoly. 8p6Jrz na plac zabawI na hu6tawt9... Prueldt el9 po lcletlach, kt6rymlchodzllcS, bedec nastolatl,lcm... Odtw6rz wspomnle-nia sprzed dw6ch lat... Poczql rlo r przeetrzenl,w kt6reJ teraz slg znaJduJesz... PoczqJ pdco u n69..,Poruez nlml... PoczuJ cnergle plynlcl glrGt nogl...Biorqc glgbokt oddech, poczuJ cncrglg I plonlach...Glo6no wydychal powletrze... Poczqf GoGtIlg s dlo-niach I palcach... Poruszal palcaml rql... Pocrqf cner-gte w barkach, szyl I szczgkach... WyclqgnlJ nmlona...PoczuJ ewq twarz I wr66 do chwtll obccncJ... Otw6rzoczy.

PosiedZ chwile i zastan6w siq nad swoitrtl pt'zllyr'littttl.PoczuJ to, co czuJesz. JeSli nie czujesz nic, lo tt') rhrlrt'zt:.Zastanow sie, ktore slowa podzialaty na cieblc lrrrllrirlrlzlt:1.Kiedy ujawnity siq emocje? Jak siq teraz t:ztt.lcszi' (l/.cg(,

JesteS Swtadom?ZanotuJ wszystlde silne uczucia, Jakie prx'zttk's lttb t'z,tt-

Jesz obecnie. JeSlt chcialbyS podzielii sig ttltttl zc wsplt:rit-

Jaca cie osob4, zrob tak.

Praca z partnerem

Wykonuj4c iwiczenie z partnerem, poswlqr"r'lc troche cza-su na uznanie brutalnoSct c446w, ktrin'zoslitly wobecwaspopelnione. PowlnniScie byi dla siebic rtirwz.aJem zwierciad-lem potwierdzajacym to, co m6wi parttrt'r,

BadZcte dla siebie koleJno przewotlrtlkaml w medytacji.Jedyna ro2nica podczas pracy z pirrtncrem polega na tym,2e twoJ partner wypowiada gloSno aflrmacJe. Ponadto part-ner-przewodnik mo2e tulii cie i plcScli w takl sposob, Jakidla was obu jest do prz5flqcia. Polccam takLe przeczytaniewstqpu do iwiczeri z parbrerern w medytacJi niemowlgcia(str. 144-145).

175

176 POwR6T Do SwEGo WgwNErRzNEGo DoMU

Praca w gruplc

PrzeczytaJcle tnstrr.kcJg dla grupy w medytacJt niemowlq-cla. JeSlt zareJestrowali6cte na taSmie ogolny wstgp domedytacJt niemowlqcia, popro$cte swoJego lektora, by dodalnastgpuj4cy tekst

Wyobra4 soble, 2c urychodztsz z domu I wldzlsz msledzlecko bawl4ce alg w plaskownlcy... przyJrz5{ sl9 nuuwainie, wczuJ glg w nle... Jatt Jest kolor Jego oczu?...Jakle ma wlosy?... Jak Jept ubrane?... Zagadal do tegodzlecka... Powledz mu to, co chcegz powledzle6... A te-raz wskocz do piashovrnicy I sam b4dl matym ilzlec-klem... Jak to Jest byd malym dzlecklem?... Sp6Jrz nadoroslego sleble... SluchaJ, Jak ten doroaly, mqdr5r, la-godny czarodzleJ przekazuJe cl allrmacJ e tazy wczeano-dzleclgceJ. Slqd2 na Jego tolanach, Je6It dzigkl temupoczqJeez rl9 bczplocznleJ.

Nie nagryuqlcb qflnnr4/t. l)nJr:te ka2demu kopig listyaflrmacJl i postqpuJcte wcdhrg trrntnrkcJt dotycz4ceJ kohri-czenia. KontynuuJcle czytanlr rnedytacJl do konca tak, Jakzostalo to opisane w tgm roztlz.ktk,. Nastqpnie odtw6rzcienagrzrnle i uformuJcie kr4g, wylxrwtadaJac aflrmacJe, podo-bnieJak podczas iwiczenia dla okresrr nlemowlgcego.

USwiadomcie sobie, 2e dorosly na2e otx,zgt opiekqskrzgudznre dziecko, kt6re w ruas tkru(

Rozdzlal 6

ODNA.'DYIVANIEPRZEDSZKOI,AI(A

Czasami jestem jak drzewo rosnqce rtul tlolx'tn.usielkie liSciaste drzeuso, kt6re prze2glo 6trt szczt't1iil'nA sen, utracong us smutngch nastrojctclr i rlk'r.szach przez martw ego chlopca, kt6reg o opk il r t s t u 1mikorzeniamL

RannBn Mnrrrn llrr,xti

Bqdi prawdziwg wobec siebie samego.

Wrr.r.rnna litr.:Kst'u{

INDEKS PODF^IRZEN'

Wypetnij poniLsz4 ankiete, odpowl;rrlirlilt' .tak" lub-nie". Po przegzyrtaniu kaZdego pytartLr o<k'zckal chwilqi zastanow sig, co czuJesz. Je2eli.tak" wywolrrJe silniejsz4reakcJe emocjonalna - odpowiedz twk'r<lzaco; JeSli ,,nie"wywoluje silnieJsz4 reakcJe - odpowlt'<b. przecz4co. Ka2de.tak" sugeruje, 2e twoje cudownc dz.lecko wewngtrznezostalo skrzywdzone. S4 rozne stopnie skrzywdzenia.ZnaJdujesz siq gdzieS na skali nrlq.rlzy I a IOO. Im wigcejrrdzlelisz odpowiedzi twierdzacych, tym bardziej twojedzlccko wewnqtrzne zostalo w wieku przedszkolnymskrzvwdzone.

. PTo

I

I

1,78 Pown6r po SwEGo WswNeTRzNEGo DoMU ODNAIDYWAME PRZEDSZKoLAKA 779

PRNDSMOI"{K(ilczNM rozvuos(,t

JESf Ef4 l{it45

C1tCICfpt 'H' D/tfirt0/yilfiA

POI,{RYIACIA R()NVONWT INIOIAIYII"\ A I{X'I,[I'II] $IIY

Sl l , , \ l l i0 :1 | l I l \11N

r l (x : t t lo t t l t \ r \ l \ I l1 i l l1 l , \

nf l.Vlil \llll'n I I lV.lilli: \ll7U.[/rli$C

C'zy masz poczucle wlny nawct wtedy,gdy uprawlasz seks w akceptowanychokollcznoSclach?

Cry masz klopot z okreSlenl('rn. ('oczuJesz w danym momencle'/

Czy masz problemy w kontaktaclrz bllsktmt osobami (malZonklerrr,dzleimi, szefem, prz5f act6lmi)?

Cry przez wiqkszoSi czasu usilt{cszkontrolowai swoJe uczucia?

osob w twolm otoczenlu?

Cry placzesz, kiedy siq zlo6cisz?

Czy reaguJesz zloScia, lidedy JesteSprze straszony lub ur ai,onyt"?

Czy masz klopof z okazywaniemttc.z.rtf.?

Cry wlerzlr sz, Le J esteSodpowiedzlalny z,a zachowanie lubuczucia lnnych osob? (Na prrykladcry czuJesz, 2e moLesz kogoSzasmucii lub rozgniewai?).

Czy azuJesz siq winny z.a coi, co slqzdarrylo czlonkom twoJeJ rodzi ny'/

Czy wierzysz, LeJeSll bgdziesz slr;zachow5nvai w okreSlony spovilr, touda ci siq zmlenii innA osobc?

Czy wlerzysz, izejeSli czegoS pragnieszalbo coS odczuwasz, moLe slq tourzecz5rwistnii?

TAK NIE

l. Cry masz du2e klopoty z okrcslcnlcnrswoJej to2samoSci? ihby pom<ic soblcudzielii odpowtedzi na to p5rtante,zastanow siq nad nastqpuJ4cymlkwestiami: Kim Jeste6? CzyodpowiedZ przychodzl cl latwo? Bezwzglqdu na.twoJe seksualnepreferencJe, cry czuJesz slg naprawdgmgizczy zn4 kobieta) ? CzyprrywlaBuJesz przesadn4 wagq dospraw seksu (probuJesz byi macholub sltdk4 uwodzicielk4)?

! tr

TAK NIE

14. Cry czgsto prz5flmuJesz nieJasneinformacJe i niekonsekwentneprzeslania, nie prosz4c o lchwyJaSnlenie?

! !

15. CzSr dzlalasz na podstawie domyslowi nie sprawdzonych przJpuszczen,traktuJ4c Je Jako rzeczlfwisteprzeslanki?

n n

16. Cz5r czuJesz sig odpowiedzlalny z.amalZenskie problemy swoich rorlzl<'6wlub ich ro'zurod?

n I

17. C'zy starasz siq osi4gai srrkccsy, 2<:bypoprawii sanropo('zrrcic swolcl rro<lzl<'<iw'/

suMA ODPOWIBDZT TWTERDZ4CYcII:

n n

180 Pown6r oo Swrco WswNErRzNEGo f)oMU

NORMALNTY WIEK PRZII T) SZKOLI\TYWwieku okokr trzcclr l;rt z;rcz;1k.s pytai: -dlaczego?'lza-

dawai mnostwo innyclr pytirrr. I 'ytrrles nie dlatego,2e byleSglupi czy specJalnie naprzykrt;rlt.s slg, lecz dlatego , 2e byloto czgSci4 biologicznego planrr rrstrrlonego przez SilgWyit-sz4. ZadawaleS pytania, bo przept:lnlrrla cig Zyciowa energia,sama lstota bytu, ktora popychala ctq ku ci4gle rozwiJaJa-cemu sig Zyciu.

Podsumujmy twoj dotychczasowy rozwoJ: czuJesz sig milewtdziany na Swiecie I wiesz, ize mozesz zaufac Swlatu, 2elwrr.f e potrzeby zostan4 zaspokojone. Rozwin4leS teL w sobie<los<l si\r woli i dyscypliny, Leby miei zaufanie clo siebie.'li'r'irz rrruslsz rozwin4i moc, ktora cl pozwoli uzyskai wizjetcgrr, ktrrr lesteS, i wyobrazii sobie,Jak chcesz pra,rryc swoje2yr:ir'. WIt.rlz.tei, l idmJesteS, oznacza posiadai to2slunoSi, naktoril skl,rrlir siq twoja seksualnoSi, twoje prz.t.konania natemat wl;rsrrr'l osoby i twoje fantazje. Dzie<.i w wlt'ku przed-

OoruapvwnNlE PRZEDSzKoLAKA

szkolnyrn tak czEsto pytaJa: -<llr<'zcflo?", ponlewa2 wlelerzectry Jcst dla nich zagadk4. Dla rrk'kt<irych z nas pozostajaniA do teJ pory.

Ustalenie, kimJesteS I co chccsz zlolrlri ze swoim iryclern,Jest Lek trudnym zadaniem, zc dtlrt'l ftorzystaJ4 ze specJal-nego systemu ochronnego. Jcst rrlrrr cgrx'r'ntryzm. To ichnatu ralna cecha. Dzieci nle sa s; r r r r oI r r I rr rr'. I r'h e$ocentsyzrnJest biologlcznA cech4, a nle rezrrltrrltrrr *'1'lxrnl. Do sz6ste-go roku irycladzlecl nie potrali4 polrrrou'.rr rwlirtir zczyJego9punktu widzenia. Przedszkolak nro2r' wrp(rk'zr:(i, ale niepotrafi wczui sig w cz5{a6 sytuacJq. Z<k rlr ro..r' t L r lr'{o poJawisiq w pelni dopiero okolo szesnastego rokr r zyll.r.

Przedszkolaki maJa siln4 sklonnoS<' rLr rnvslrr rl.r nlilglcz-nego. ZaJmuJ4 siq badaniem rzecz5rwistoscl, .rl11' , rr k lzk'll iJ4od fantazji. W taki wlaSnie sposob odkryw;rl.r \$'rll it tnoc.Badanie oznaczaprzekonywanie siq,Jak wlt'k' rrr,r..z w solrlemocy.

Przedszkolaki sa bardzo niezaleLne. 7^tjt'lc s:1 z.rrl,rwa-niem pytan, ksztaltowaniem swoich przek<lni rr r. \^'\'nI r r .r).i r -niem sobie prryszloSci, odgadywaniem, Jak clz.lirl;r srr'l.rl I r'ojest przyczSrn4 ro2nych zdarzen. Rozwijajac w vrl rlr' t'ot'ir?.doskonalsze wyczucie prztrcryn I skutkriw, rrcz.1 sk'. l;rkmog4 na coS wplywai. ToJest ich naturalnt', tth ou'r' r.rf sctr',ktoremu poSwigcaja caly swoj czas.

Zadarie rodzicow polega na tym, 2eby rrczl'r' rlzlcr'l I lry<;dla nich wzorem. OJciec stanowl model rrrr.'zcz!'zrrv, rrrirtkaJest zaS modelem kobiety. Tata i milnl;r nrrr\r.t twrlrzyizdrowy, blisld zutiqzek, r6wnieZ pod wzgk.'rk'rrr scksrraln5rm.Tata i mama powinni prezentowai mrxk'l rLrl rrvclr umleJet-noSci porozumiewania sie, takich Jerk w'y | ; r sr r li rnle, slucha-nie, pytani e, czego chcesz, I rozwlqz.v w; r r r l ; r k< lrtfl iktow.

Syn potrzebuJe wigzi z ojcem. Mo2r' sk; ona wytworzyitylko wtedy, gdy ojciec poSwigca syrrowl <'zas. Wytworzeniewigzi wymaga kontaktu frzycznego orirz bliskoSci emocJo-rr:rlneJ. Dla dziewcz5rnki posiadarric o.l<:aJest waLne, ale nietirk zasadnicze, jak dla chlopca. l)tk'wczynkaJest zuri4zanaz rrrirtk4 i powinna sie od nieJ orll4czyi. Chlopiec te2 Jesttwliy,any z matk4, ale ze wzgle(lu na tabu kazirodztwa nie

1 8 1

1,82 Powndrpo SwEGo WswNETRzr{EGo DoMU

tak, Jak dztewczynka. Must chronti slq przed przeJgclemproJekcJl seksualno3cl swoJeJ matlid.

Chloptec, w14i4c slq z oJcem, chce byi takf Jak on. Tauy-na naSladowai Jego zachowanle. Czasem opowlada wsry-stklm dookola, 2e ldedy doroSnle, bedzle takl Jak tata.Czasem odgrywa rolq oJca w zabawach w udawanie. Niekt6-rzy chlopcy znaJduJ4 sobie bohater6w, ktorych beda podzf-wtai I z ktoryml beda rywallzowai. Molml bohateraml byltzawodnicy baseballa. Zbleralem btlety na mecz€ baseballo-we I ubleralem slg w str6J moJeJ ulubloneJ dru4py; pllkabaseballowa z autografem bylaJedn4 z naJcennleJszychne-czy,Jakie posiadalem. Tak samo male dzlewczynlii ?aczyna-Ja naSladowai swoJe matkl. Odgrywala 2ycle dorostych,bawlac sle lalkamt, wo24cJe w woze<.zkach I karml4c z bu-teleczek. Male dzlewcrynkl potraflil byd urocz5rmi koktetka-ml. klecly dla abawy stroJe slq I pr6llujq slq malowai.

W tyrn okrcslc ly<.lir rrrogil nlg r(rwnleL po raz plemtszyp<{awlc blokrglczlre rklorrrrov.l lromoseksualne. Chcialbymz cal4 m<x:4 stwlcrdtl(, tr (.(rrnz wlAcej dowod6w wskazuJena to, 2e hom<lstkstrnllzrrr fcrt wrodzony I nleJest patologt4czy zaburzenlem rozwuJowyrrr. W moJeJ wleloletnleJ prakty-ce terapeutyczneJ nlgdy rrlc rlxrtknlem osoby o orientacJlhomoseksualneJ, ktora nte rr$wlndomllaby sobte swolchsklonnoSci seksualnych doSc w<.ze$rrle.

Kst42ka ta zaJmuJe sig problcrncrrr skrrywdzonego dzle-cka wewngtrunego, kt6re tkwl w ka2dyrn z nas. WekszoSihomoseksualist6w ma nadmierne poczucle wstydu, ponte-waL zawstyrdzanle chlopcow, ktorzy nle zachowuJ4 stew spos6b tradyryJnte pr4lpisywany mgirzyznom, Jest bar-dzo rozpowszechnlone. JeLell JesteS homoseksuallsta lublesb{k4, tw6J skrqfwdzony przedszkolak wewngtrzny muslsle dowledzlei,2e masz prawo bye tym, kimJeste6.

SII.A EGO W WIEKU PRZEDSZKOLNTMErlkson okreSla silg ego w wieku przedszkolnym Jako

dq2enle do cetu Jego zdaniem stla tego d42enta wyptywazpoczucla to2samo5cl. JeSli do tego wieku rozwoJ przebiegalprawidlowo, dztecko moZe powiedziei: "Mogq ufai Swiatu,

OprvnlpvweNlE PRZEDSZKoLAKA

moge polega6 na soble,Jestem szczegolrry tJedynyw swoimrodzaJu. Jestem chlopcem (dzlewcrynkd. Moge zacz4t,kre-Slente wlzJl swoJeJ przyszloScl. nawetJesll nle wlem doklad-nie, co chclalbym robt6'.

Moc lntcJowania I dokonywanla wylnrow poJawla slg wrazze zdobyclem to2rsamoScl. Zdrowy prz.edszkolak mySli w takisposob: .Mogq byi sobq I cale 2y<'le Jcrt przede mna. Mogesle bawli wmamuslg lub tatusla. Mogg lnarryC o tym, 2ebystai ste talritm mqi*ryzn4Jak tata (takq koblets,Jak mama).Moge marryd o tym, 2e kledy dorosnq, l4tlq tworryi swoJewlasne tycle-.

ZABURZENIA RO2ryO'OIYE

Ta.burzenla rozwoJowe na tym etaple sil sktrthlctn dlugo-trwaleJ dysfunkcJl rodztny. Dziecl oczekuJq rxl rrxlzlt:6w. 2ebeda onl prezentowai zdrowy model doroslego z.lt'l towanla.JeSll mama i tata sa dorostymi z z'akorzenlonyttt 1xx'ettclemwstydu, ich &ieci nte beda potraftty stworzryc z.rlrowych,bliskich mt7azk6w.

Dorosle dziecl, kt6re dawno temu pogrzebaly swofq au-tentyczn4 osobowoSi I utraclty poczucle .JA', nle Sxrtreflqoddai sle swoim partnerom, poniewa2 nte maJil 'rtr'blc dooddanta. Kiedy takie dorosle &ieci wchodzq w zwtrukl ntal-Zerislde, wybieraJ4 osoby bedace proJekcJa l<'lt rrxlelcdw -

maJa zar6wno tch pozytywne,Jak i negatywtte t'et'lty I ttzu-pelniaJ4 ich role w ukla&ie rodzinnym. Ikrltittcrskl Ople-kun czgsto 2eni ste z Oflara,, bo wtedy ka/.tlc lrcdzle moglograi swoJa rolq. KaZdy z partner6w bardzo wlele lnwestuJew drugiego, co wychodzi najaw doplero wtedy. gdy pr6buJaze sob4 zerwa6. Jedno lub oboJe moga wykuzywad sklonno-6ci samoboJcz,e I ttvlerdzli, 2e nie pxrtrall4 tyt, be, slebie.Czesto dorosle dztecko z problement z;tbreoSct poSlubiadorosle dziecko z problemem opuszczenla. Kledy partner,ktory obawla sig opuszczenia, chce wtgkszeJ bliskoScl, part-ner lEkaJacy sig zaborczoSci uclcka. Po pewnym okresleseparacJt osoba obawiaJ4ca sig rzawlaszczenla zactyna od-czuwai samotnoSc na tyle, by pozwoltd partnerowl, kt6ryczuJe lqk przed porzuceniem, na troche bltskoSci. Partner

I r i I

184 Pown6r oo SwEco WEwNErnzNrco Douu

lqkaJacy sig porzucenia, pamiqtaJac o niedawneJ separacJi,staje sig wkrotce zaborczy I osiaga domtnacJg nad drug4osob4, znowuJ4 odstraszaJac. Taka huStawkabedzie trwacprzez caly okres malZeristwa. WystqpuJe tu specyficznyr odzal sprzgZenia zwrotnego.

Czy pamiqtacie nasz rysurrek, przedstawiajacy dwoje do-rostych dzieci - trrylatka waZ4cego 8O ldlogram6w i 56-ld-logramow4 trzylatkg? lY I Ja byliSmy 2S-kilogramowymipigciolatkami. Musimy oczywlScie pamiqtac, 2e doktadnietacg samibgliu dziecifi.strttie na-st rodzice. Kiedy skrzywdzo-ne dziecko mamy lub taty uSwladamia sobie, 2e partner niespelni funkcji jego wytgsknionego rodzica, ^lraca sie doswoich dzieci, Zeby od nich uzyskai to, czego ich rodzice niezdolali mu zapewnii.

WcZrrry prryklad rodziny l-a.venderow. Ilronco l.avender

.lcst yro<lrr)2rrli lcym akwtzytorem. ,fc{o ttitlo$iem jest seks.I lz i rr lko l r1 'w;r w r lorr trr . al t ' kk 'r ly s lr . ' t i l r t l z lawla, udaje, 2el4<:zi1 go lr;rr rlz.o r;t).vlc slostttrkl t. rttti l, Gloria. JeJ oJciec,ktory byl p;rst trr rrrr [ l l rz sckr r l . r l s l (r lcgo nalogiem), nadalcorce to inriq' r r: r ('./.('\( ( l r* . r l\ ' l x rh'1. ( i klrlaJest osob4 bardzowspoluzaleZniolr:1. N.ru'l.12.rl.r r {)rniuls ze swoim katecheta.Bronco i Gloria nrir.ltl trolr rlzlccl: <'lrlopc6w w wieku szes-nastu i trzynastu lat orirz lr'<k'rr;rstok:tni4 dziewczynkg.Starszy chlopiec jest nit:zw'yk k' t r t ; rIt'r rt()wanyrn sportow-cem. W szkole Jest gwiazdor'('rn, ;r w rkrrrnr - najleps4pkumplem tatusia. W wieku l2 l.l l;rl rzq'st<l wykorzysty-wal seksualnie swoJA siostre. Slostrrr lcst llardzo otylai matka wci42 czyni JeJ z tego powotltr uwilgl. Po razpierwszy z rodzin4 Lavenderow zetknill<'nr slq', gdy corkazostala skierowana do mnie na terapig z po''votlu proble-mow z nadwa$4.

Mlodszy syn to oczko w glowie mamy. Ma z<loln<lSci arty-styr:zne, nie uprawia sportow, ale Jest bardzo rt:llgiJny, corlilrnll niezwykle ceni. Ojciec go nie lubi; tlokucza mu,przcz.ywir maminqmkiem I ciamajd4. .-iest on <lla oJca ko-zlem ollirrnym.

Nikt w tt'l rodztnie nie ma prawdziwej to2sarnosci. Mamai tata to rrlt' wyleczone ofiary niefrzycznego kazirodztwa.

ODNAIDYWANIE I,R2]ED6ZKOLAKA

OboJe tr.ylt zastgpczyrnl mal:iortk;rtnl dla swoich rodzicowprze<'iwncJ plci. OJciec Bronca, rrlkolrolik, opuScil go, kiedy

chlopk'<' rniai trzy la.ta. Brottt 'o lryl <lttm4 I radoScta dla

sw<lir'l ln?rmy. Wszysiko robill rirz.t'rrt. Mrtma czgsto ubierala

sir; w lc{o obecnoSci i koriystaLr z to;rlt'ty, ldedy chlopiec

siq: kiqlrrtl. "Bylern dla nieJ calynr 11'r'lcttt" mowl Bronco ze

lzir r r rl w <>czacll. Matka Ju2 nie ZyJ t'. . t I I t ot tt't I czqsto powiada

z !. ir lcttt:.Nie maJuZ na tym Swie<:lc t lr, lrtvl lt koblet".

Glorla byta dla swoJego oJca darcrrr ()(l l lr)11;r. Stala blisko

anrborty w niedziele, kiedy wyglaszlrl l i ,t, ' .rtt l ,t. Mirtka byla

lrip<x:ltondryczkq i wiecznie chorow;rl,r ( iLrtl;t g<ltowala

i prit la, bgdac dla ojca prawdziwyll lr l '1'r, ' .1'rrr ' l t ' l istwem.

Spar l i r razemz nim do I I roku zyc ia ' Cl t t t t l , rz r r l r rhx ' l todzl lo

miqtlz.y nimi do stosunkow seksualnyt:l l , Irt l ,r rr 'rIrvvt' l tZniej

Jcg<r zastgpcz12on4.OboJe, Bronco i Gloria, zostali wgkorzrlstttrrr. ir l )v ri l l)cl-

nii: pustkg i samotnoSi w 2yciu swoich rotlz.[t ow, l ' , ' t r t v slt: le

tylko, Jak zyje sig ze SwiadomoSci4, 2'e bylo sl(' tr'\'k, 't zvsty-

wanymt Wykorzystywanie w5rrz4 dza krzryw tlq, 1 r, r "r "' I r t l, lc i I

dlugotrwaty gniew i b6l. Bronco i Gloria idei'rliz.ou',rll rrvolt'lt

rodzicow, postawili ich na piedestale. W ich polt;t lrt trxlzk t '

byli Swigci. Bronco i Gloria Zyli ulud4 l wyrz.t '< zctrl,rrtt l Nlt '

mie l i poczucia JA". Jak mogl iJe zdobyi? Nk' l r t l , r t t lkogr t .

kto istnialby dlanich, ani Zadnego sposolrrr, zrlrv rtr '[ l l lrvr'

sob4. Musieli zaJmowai sie potrzebami I s;trttoltto'.r 1,1 swo-

ich rodzicow. WlaSnie na tym polega rtit ' l tzvr zttr wt'kot'zy-

stywanie seksualne.Bronco i Gloria przenieSli swoje ducltowr l,rttv w twlryek

malZenski i kontynuowali te sarne, rlvslrrrrklvlttt: uklady.

Bronco odreagowywal swoje krz5rw<ly st'kstt;tlttt: na kolej-

nych kocharrkach - rozkochuj4c-le w solrlr' | 1torzucai4c.7a.ka2dym r azern, kledy porzucal kob i <' t r.', o< I t t osll symboliczne

zwycigstwo nad kontrohrjaca go rnirlkrl. llylo to ocrywiScie

nieswiadome. Nie zdawal sobie nrrwt't sl)rawy,2e gniewa sig

na matke, bo nastawiony byl na lt'l ldealizowanie. Gloria

bardzo wstydzila sig st'ojego rorlrilllsu. Pomoglem Jej do-

strzec, ze zostala wykorzystana przez ojca, podobnie Jaklrrrrc kobietSr w ko6ciele. ReligUlroSc Glorii miala zamasko-

1 rJ5

186 Pown6r po SwEGo WswNETRzNsco Dor\ru

wai JeJ utaJony gniew I smutek. Ona z kolel popelnialanieflzyczne kazlrodztwo wobec mlodszego syna. BylJeJ u-rra-ZliwAm,mafumml2rzgzn4Mogla z nlm rozmawlai o Btblit.W nledziele odbywalt ratzem dlugfe spacery, rozmySlaJ4cnad chwal4 tego Swtata.

Syn wypelnil pustkq skr4lwdzonego dziecka wewngtrzne-go Glorit, podczas gdyJego starszy brat koil bol i poczuciewstydu oJca. Corka obJadala sig, 2eby zapelnii pustkEgnlewu, bolu I osamotnienla wszystkich osob w teJ rodzlnte.To o nia Bronco t Glorla ste martwili, byla rdztrutgm preblemem. zidentgfikowar tq pacjentkq, ktor4 przyprowadzilido mnie, szukaJac romriryaria tego problemu.

Lavenderowie bardzo dobrze prezentowall slq na niedziel-nych mszach. Nikt nte zdolalby dostrzec clerpienia panujq-cego w teJ rodzinie. Nikt z JeJ czlonk(rw nie posladal wlasneJto2samoScl, ponlewa2 nlczyJe potrzeby rozwoJowe wiekuprzcdszkolnego rIle zostaly z;rs glkr{<lne.

Ihxlzlrra l,tverr<k.rriw lt st przykladem, Jak duchowokrzyw <lzl < lz. lcr' | < | y n I r r r r kr' I u bl I sk lc h zlurlapkow miedzy r odzl-caml. Gdy clzlcr'l wylrhrlnJq pustkg w i,yciu swoich rodzl-cow, ta niezd r< twi r I r{oI r or r xl h ilt rnlg dzgpokoleniawawlg2 maszczeg6lnie szkodltwy wgrlyw na seksualn4 to2samoSi dzie-ci. WieZ taJest zupelnlc truur lrrlqdzry oJcem t synem a matk4i c6rka, o cryr:r moMlern llrzcrltetrr, I)lonowa wigZ powoduJezaklocenle roli; syn lub c<irkn z.rrlrrrrrlrl ntleJsce rodzica plclprzeciwneJ.

Bronco i Gloria nie potraflll stworzyri dla swoich dzleelodpowiedniego otoczenla, w ktoryrn rrrogtyby one mySlei,czut.TwyobraLai sobie. Dziecl, ktore tnrszcz;1 slg o mal2en-stwo swoich rodzicow, w istocie utrzyrrtrrJiq rrxlzlnq ra?Em.Na tym etapie rozwoJu potrzebuJ4 niezale2nosr:l, powinnyokazywai ciekawoSi, sprawdzai swoj 4 indywld r r al no6i, za-dawai pytania, mySlei o roZnych rzeczach, ale w takteJsytuacJl potrzeby te nle moga zosta6 zaspokt{one. Jakwsqystkie dysfunkcyJne rodziny, l.avenderowtc byll od sie-bie wzaJemnle uzalelnieni. Ka2de z nich trklt.runkowanebylo na zewn4trz. Nikt nie mial czasu, by zwr<i<.ld uwagg naswoje wlasne sygnaly wewnqtrzne.

OpNnJovwaNrE PRZEDszKoLAKA

Wszystkle dysfunkq{ne rodzlny Ewalca u dziecl poczucie.JA" w podobny spos6b. Zaburr.enle moZe mlei zurlryekz z.abywantem Srodkow farmitkologtcznych, nadmlarempracy lub przemoca. W ka2dynr przypadku Jedno zrodzlc6w

Jest uwlklane w sw6J wlasny prolrk'ttt, podczas gdy drug[e

Jest wspoluz.aleLnlone. Dzlecl t tlt'git I i1 emocJonalnemu po-rzucenlu. Co gorsza, zostaJa mttlt'l hrlt llar&leJ widocznieuwlklane w utrrymywanie ryzykowttr'l I ltlezdroweJ r6wno-wagl w rodztnie. W rodzinach dysfu r r kt'y I r r yt'h nlkt nie mo2ebgt sobq. Wszyscy podporz4dkowuJil sk; gxrtrz.cbom syste-mu.

KonsekwencJ4 takiego stanu rzeczy lcsl sztywno6i 16lodgrywanych przez czlonkow rodziny. ltok' t r I t tr t) tla porow-nai do rol w tekScle sztuki teatralneJ: dyktr rl;1 k;rkltJ osobie,

Jak slq ma zachowywai t co JeJ wolno, a ('7.('*o ltle wolnoodczuwai. NaJczgstsze role odgrywane w wlt'ktr trr retlnzkol-nym to: Osoba Przesadnle Odpowiedzialna. l\ytttrtr, [lun-townlk, Nleudacznik, Milusiiskt (milutkl chlop<'zv k, rlrdkadzlewczynka), Opiekun i Przestgpca.

Z powodu tego braku fndywtdualneJ toz-sanrov'1, rlynlirn-kqflne rodzlny przepelnia toksyczne poczucle wltty. T,rlnrwepoczucie winyJest stra2nildem sumienia. Dzlckl ttlettltt mz-wiJa sig zdrowe poczucie wstydu. Jest ono moritlttyttt wylttltt-rem zdrowego wstydu. Wstyd u malego clz.k't'kit wyrlqpttJewczeSnteJ nD moralnoSd i zdolnoSi do wyra2itttlit go nkrwanrl.MoralnoSi nle mo2:e istniei bezpocnrcla prz.yswolottyt'h war-to3ci. WartoSct powstaJa w wyniku mySlt'rrla I rxltzuwanla.PoJawlenle sie wartoSci zaklada, 2e kto$ rrzwlrtd w sobiesumienie. Pod koniec wieku przedszkolrtt'go tlzlecl postadaJazacz4tkl moralnoScl - p4czkuJe w nich stuttlcnle.

W rodzinach dysfunkqflnych dzlccl ttlc maJ4 mo2liwoScirozwinigcla w sobie zdrowego suntlt:ttla czy zdrowego po-czucia winy. Brak lndywidualnoScl nle pozwala lm odczui,ize maJa prawo do wlasnego irycla. Zamlast tego rozwijajawiec w sobie nlezdrowe poczucle wlny. Oznacza to wyrokSmierci dla psychologicznego obrazu wlasneJ osoby. Toksy-czna wina sprawia, 2e czuJesz swoj4 wladzQ w sytuacJach,gdy w tstocieJesteS bezsilny. Mowl cl, 2e ponoslsz odpowle-

787

188 PowR6TDo SwEGo WswNErRzhrEGo DoMU

dzialnoSi za uczucla i zachowania innych ludzi; mo2e cinawet podpowladad, 2e z powodu twoJego postqpowaniaktoS zachorowal, na przyklad wtedy, gdy oJciec shvierdza:-Patrz, co zrobileS. Toprzez cieble matkaJest chorat". Ztegopowodu ulega nadmiernemu rozbudowaniu twoje poczucieodpowiedzialnoSci. WpaJanie toksyczneJ winy Jest Jednymz naJbardzleJ riszrzyclelskich sposob6w zadawania krzywdytwoJemu dziecka wewngtrznemu w wieku przedszkolrrym.

urrurlAl)W miare Jak pokonuj esz poszczegolne etapy rozuroju, za-

pewne coraz latwieJ prrychodzl ct spisywanie historii swo-jego irycia. WigkszoSi ludzi nie maJednak ztryt wielu wspo-mnlen z okresu przedszkolnego. Przt:<l rrkonczeniem sied-mlrr-<tSlrrltr lat ci4gle mySlirl<.S w s1t<lsob magiczny,1l<lzllirwlor ry logtkl I t.grx.r.rrt r.yczr rk.. Myslcnie takie mo2na1)on)wr urri < lo sl : r r rr r r x lr r rlr.r rr rr.l swl;rr lorrr<lSci. Sprobuj sobieJednirk l l rzylrorrrrrk.{ tvk., l l r . z<kr l l rsz. l ]o lesne wydarzeniatkwi4 zwykk. I t ri 1 rr x I 1 ror*,lr.r zr. I rr rli1. I tlnlewa2 cl zagralaly,pozostawily rrir.ltrw;rlszr. sl.rrlv. Splsz wszystko, co pamig-tasz o bolesnych zctirrzr.r rl,rclr z lirrrrtcgo okresu. przypomniJsobie charakterystyr:z.n(. sr(.rrgoly.

Napisz takZejak naJwl<;<'r.l o swolr.l rrxtzlnle. Co robil tata?Co robila mama?Jak uklacltrhr sk.. h.lr lrrirlz.r:nstwo - o cwmwiesz, a czego siq tylko domySlir sz.',, /.w r. t x. szczegoln4 uwagena swoJe prrpvszczenia dotyczilr't. r.orlzlrry. Z,alol, Zebylyprawdziwe, 1 zobacz, czy pomole cl t < I k. 1 r k. I z lr rzrr mlei swoj 4rodzing. JeSli nie, pozb4d2 sie ich. Jcslt t:rk, rrlcch clprzezJ akiS czas towarzTrsz4.

Jcclen z moich pacJentow podeJrzewal, 2t..ft.(o babka zo-stala seksualnie wykorzystana przez swoJego ol(.a. Wycho-wywirla sig na farmiejakojedyna dziewcrpawsrrjd siedmiubracl. Nigdy nie opowiadala o oJcu. Cierpiala na agorafobigi lekkil nerwicg. Sprawiala wra2enie, 2e nienawl dzl mgL-czyzo,l nlcnawiSc tg wpoila swoim trzem corkrlrn, z ktorychJedna byla matk4 mojego pacJenta. On zaS z kolcl wykazy-wal wszelkic obJawy typowe dla ofiary kazir<tclztwa. Odre-agowywal w sferze seksualnej - zabljqjqc kobtt:ty przez lctr

ODNAIDYwANTE PRZEDszKoLAKA

uwodzenle. Ptsal dla nich wiersz(:, ktrpowal drogie podamn-ki. Kiedy tylko kobteta dala sle otttotai, moJ pacJent potzu-cal Ja, zwykle wpadaJ4c w fur-iq.

Chocta2 nie byloJasnych dowo<krw tta to, 2e babka padlaofiara kazirodztwa, klient splsirl swolil rodzinn4 hlstorie,zakladaJ4c praw&iwoSi tego wirr'l:rttlrr. Wlele rzecry wtedyz,aczglo do sleble pasowai I nabritkr s('nsll.

SpisuJ4c biogralig swoJ ego skrzy w. I zo t r cgtt przeds zkola-ka, zadal sobie pytanie, kto w ()wyru lz;rslc lstnial dlaciebie? Kto byl dla cieble wzorern, z klrrr rr;rll>ardzieJ sigidentyflkowaleS? Kto pierwszy uczyl r'lt. ', t o lo zttaczy byimgLczyzn4 (kobieta)? Kto wprowtt<lz.irl t lr. ' w problemyseksu, miloSci i intymnoSci?

KRUruIDY UTYRZADZANE PWZE;Z RODZEI{ STWO

Nie m6wilem o krqlwdach, ktore mogly t'k; r1xrlk.rc zestrony rodzenstwa. Mohe toJednak miei istotttt ' ztt;tt 'zenledla twoj ego rozwoJ u, chociaZ czesto bywa igt torow. t t t r' . M tlLemialeS brata (lub siostre), ktory cl stale doktt<'2.;rl. A ttto/.e

JakieS dziecko z sAsie&twa przeSladowalo clq I krzvwrlzlkr.Nawet dokuczanie moZe byi krzywdz4ce, a t'lttrrttlt zttr' <ltrkuczanie Jest po prostu koszmarem.

Napisz wszystko, co pamigtasz ze swoJcgtt okt rstt pt'zt'rl-szkolnego.

PODZTEL SE Z PRZruACIELEM SWOIMI PRZE2YCL{lltrZ OKRESU PRZEDSZKOLNEGO

Poslu2 sig przy tym metodami opls:rrtytttl w rozdzlaleczwartym i pi4tym. Skup siq szczegctlrtk' ttit itktitt:lt przemo-cy, ktore zapamigtal eS, Zwroe uwage r I r t r ; r sl q' puJ 4ce zagad-nienia, ktore daja mo2liwoSi prz5rwolrrrkr lrolcsnych uczui:

c zaba'wy seksualne z rowieSnik:rrrrl:. kazirodztt;to ftzyczne lub emoc.f olrrr|tre;r tlumienie twojeJ ciekawoSci;. niewlaSciwy model 16l intymrrych;. wpajanie poczucia winy;. ograniczenia w wyrazaniu uczt-ti.

I t{ ' t

190 Pown6tno SwEGo WrwNernzxEco DoMU

co czaJesz?SprobuJ odnalezc svoJe zdJgcte z wieku przedszkolnego.

Popatrz na nie t pozw6l naptywai uczuclom. JeSll nle masztakiego zdJecta, spqdZ troche czasu z dzlecml w wlekuprzedszkolnym. Zobacz, Jalide s4 cudo\ilne. Pomy6l, Le kto-reS z nlch bierue na sieble odpowtedztalnoSd za partneraw mal2efshvie albo irc pada oflaR kaztrodztwa. WyobraZsoble, 2e lch Zywotno6i t ciekawoSi zostaJ4 stfumtone. Mo2emasz Jeszeze stara lalke albo mlsia z tamtych lat...?nbaez.cztt w teJ zabawce tkwiJeszcze energla, kt6ra moZe wpvolaiw tobie JakieS uczucia.

PISAI\IIE LISTU

Naplsz trzy llsty dotycz4ce fazy, ktor4 sle teraz zaJmu-Jemy. Plerwszy llst - od twoJego doroslego wclelenla dodzle<'ka wt.wnqtrznego, skrzywdzonego w wleku przed-szk<rlrrynr. Itrwlerlz rnrr, 2e chcr,.sz przg ntm byi t gotowJestes poswlq<'lC nlu uwagq I troskq, JakleJ potrzebuJe.Zapewnf Je, Le rno2e cl zadawai wszystkle pytania, Jakietylko zechce. A przede wszystklm powiedz mu, 2e Je ko-chasz I cenlsz.

Dr.r.gi I trzeci list niech naplsze twoJe skrzywdzone dziec-ko wewngtrzne. PamigtaJ, 2e masz te ltsty napisai lewa(niedominuJaca) reka. Pierwszy niech bedzie slirierowany dotwoich rodzic6w. Ma sle skladai z dw6ch czqsct -JedneJ domamy, dmgiej do taty. Niech twoJe skrz5rwdzone dzleckopowie, czego pragnglo i potrzebowalo od nlch, aczego nigdynie dostalo. Nie Jest to list z pretensJaml, lecz wyra2enlepewnego braku. Niedawno na przykladJeden z uczestnik6wwarsztatu, napisal:

Kor,lnniMamo iTatolTato, potrzebow atem CIebie, pr agnqtem, 2eby 5 mnie

clvontl. CaIg czas sie batem. Chcialem, Zebgi sig zenvxl pobawlt. Chcialem i"6i z Tobq na rgbg. Chciatem,2ebg( rrauczgl mnie r62nych rzeczg. 2ieUgS nte upijatsie ucict2.

OoNaIovwamE PRzEDSZKoLAKA

Mamo, potrzcboualemTDolch pcrr:hwal ZeUgS mi po-

uiedztata. ?.e mnlelcutusz. ?zUyS mnle nle zmuszaladotroszrzenlo stp o Ciebte. ToJa potrzeboualemTwoJeJ opie-kr

KelqiqcARobbie

Bardzo wa2nejest" obgs na glos prztt zr lat ten ltst osobie,kt6racle wspiera-

Drugt llst od zranlonego przedszkolitkrt rtttt byd zaadreso-wany do twoJego doroslego Ja". Jest to o<l;xrwlerli na llst odtwoJ ego doroslego wclelenia. List ten mo2.r' t' l c z'l rkrrcryi, boobudztleS tqsknote twojego dziecka wewrtqtrz'ttc{o 7a posla-

daniem soJusznika. PamigtaJ, 2ebyS naplsal llst lewq rqk4'JeSli chcesz, mozesz odczytal ten list wsplcritlilr'cf t'lq oso-bie, partnerowl lub swoJeJ grupie.

JeSli pracuJ esz z partnerem, po kolel odcz.ytalr'lc roblenawzaJem swoJe llsty. Po wysluchanlu partnerl wyraZswoJe uczucia. Je3li ogarnal cie gnlew lub strrrclt. po-

wiedz mu o tym. Uczciwle powiedz mu te2 o rtt'zttt' lttch,

Jakie zaobserwowaleS u niego. MoLesz na przyklnrl po-

wiedziei: .Widzialem, 2e byleS naprawdg smulttv. Mlttle$zaciSnigte usta I lzy w oczach". Nie mow czcgos w rorlz.a-

Ju -Ale2 to cie rabnelo, staryl". Zamiast naditwttt'etyklct-ki czy oceniai, powiedz partnerowi, co taklego zobaczy-leS i uslyszaleil,2e doszedleS do wniosktl, l, t(t go .rab-nglo'. Moizesz teZ dodai, 2e musialo to bylt clla nlegostraszne, lLbyl tak zaniedbywany czy rrpokarzany. Po-rnole mu to uzasadnic Jego bol. Po otlt'zytantu ltstowI wysluchaniu odzew6w, czyll zwr<>16w, zamlei siq

z partnerem na role.Je2eli pracujecle w grupie, czytaJcle koleJno swoJe listy,

po czym niech kaLdy uczestnik udzlell cl zwrotu.

ROLE W RODZINIE DYSFUNKCYJNF^'

Rozpoznal t zanotuJ, Jakie role gral tw6j skr4lwdzonywewngtrzny przedszkolak, aby radzll sobie w 2yciu rodzin-nym. MoJe byty nastqpujace: Gwtazda, Prymus, Opiekun

1 9 1

1,92 Powndr no Swrco WswlrEtRzwEGo DoMU

i Milusinski. Odgrywaneprzez clebie role sa czeScia twoJegorodzinnego dramatu.

Zastanow siE,Jakie uczucla musialeS tlumii, Leby odgry-wai swoJe role. Scenariusz wymagal, 2eby6 odgrywal jew okreSlony sposob. Niektore uczucia pasowaly do scena-riusza, lnne slg w nim nie mieSclly. Moje role wymagaty odemnie, Zebym byl w dobrym nastroJu, u6miechniety I szczg-sliwy. Scenariusz zabranial okazywania strachu, smutkuI gnlewu. Liczylern siq tylko wtedy, gdy bylem GwiazdaI odnosilem sukcesy. Nte moglem pozwolii sobie na prze-cietno6i czy prosic o ponroc. Musialem byi silny. JeSli misiq to nie udawalo, czuk:nr, 2enie zdolam niczego zdzialac.Potem, oczywiScie, dzialanie weszlo mi w nalog.

Wa2neJest, Zebys uswiadomil sobie, jaki niszcz4cywptywna twoje Zycie mialo granie tych rol. Kosztowalo ciq to utratgautent5rcznego siebie z okresu dziecinstwa. Dopoki odgry-wasz swoJe role, duchowa rana pozostaJe. MoLesz do kofrcaZycia nie wiedziei, kim naprawdg JcsteS.

Chcac odnaleZi swoJ ego skrzyw<l z.onego przedszkolaka,muslsz wyzbyi sig sztywnych r<il utrwalonych przez twoJsystem rodzinny. GraJ4c Je, nlgdy napranadg nie czuleS,2e cokolwiek znaczysz. Nir' ponrogly te? z pewnosci4 niko-mu w twojeJ rodzinie. I)orrrySl. czy komukolwiek w rodzi-nie rzecrynviscie porrroglo to, 2e odgrywaleS swoje role?ZamknlJ oc,zy I wyolraZ soble, 2e nle mobesz Ju2 wigcejodgrywai swo.lt'l gkiwneJ roli. Jak sig czujesz, gdy sig jejpozllyles'/

Sprolrrrl lxrrnyr:ilei o trzech nowych zachowaniach, ktorerrroglbys z,irstosowai, heby przestac grai rolq Opiekuna. Nalrrzyklacl moLesz powiedziei .nie", kiedy ktoS prosi ciq(' lxnnoc; mozesz sam kogoS poprosii, Zeby ci pomogl - ottirk. clla zasady; mobesz pomySlei o problemie, przed kto-rvrrr wlasnie stoisz, i poprosii o pomoc kogoS, kto maw tymdoswlrrrlczenie. Ulahvi ci to zmianq roli, wJak4 weszlo twoJeskrzywrlzone dziecko wewnetrzne, i uzyskanie kontaktuz praw<lzlwyrn sob4. TwoJe autentlrczne .JA" byi moZe lubipomagat: lrrrryrn. Kiedy tylko wfrdzlesz ze swoJeJ sztywnejroli, mo2csz r.acz4i pomagai ludziom dla przyJemnoSci,

OoNe;pvw,cMr Pnzsoszxolar,c

a nie dlatego, 2e muslsz, aby czuc slg osob4lublana I doce-nianA.

Podobnle postap z tnnyml rolaml. WeJd2 w kontaktz uczuclaml, kt6re mustaleS tlurrrlC. 2eby odgrywai swoJerole. W takl sposob odnaJ&lesz prawrlzlwe uczucla swoJegoskrzywdzonego dztecka wewngtrznego.

6wrczpurpWypisz wszystJde sposoby, wJakle dysftrnkcyjna rodzina

nlszcryla twoJe 2rycie. WeJdZ w kontakt z rr<'zttclaml wywo-lanymi przez utratq twoJeJ autent5rczncJ roll, I'rxlzlel slg nlmize wspieraJaca cie osob4 lub grup4. 'I'e <lirwttc role bardzopomagaj4 dotrzei do Zr6del bolu. Kledy okrcsllv rwoJq role,przekonasz stq, Jakie uczucia musialeS stlrrrtrl('. Sllrtmloneuczucla s4 twoim pierwotnym bolem. GraJac rolc r.rrrtqpczew wiEziach migdzypokoleniowych, mustalc$ slq uryzbyiwlasnego dziecinstwa.

AFIRMAqIE

Oto aflrmacJe dla dzlecka wewnqtrznego, kttirc <krLttulokrzywd w wieku przedszkolnyrn:

MaV(a)...........r......., uwielbiam patrzeC. Jrt rl9rozwiJasz.

B9d9 przy toble, Leby sprawdza6 twoJo jrenlcot odhrywad twoJc ogtanlczenla.

To normalne, 2e mydllsz o soble. Molor mylloGo swolch uczuclach I doznawad ucrud rwtf-zanych z tym, o czlrm my6llsz.

Lubig twoJ4 cnergle 2yclowq. Luble twoJl cleLa-wo66 dotyczgc4 spraw seksu.

To nonnnlne, lebadaszt62tlce mlgdzy chlopca-rrl I &lewczynLaml.

Ustanowlg dla cleblc glanlcc, tcby ct pom6codkry6, ttmJeste6.

Kocham clg po prostu taklm(q), Jakt(a) Jeste6,maty(a)....

193

;.t

II

1,94 Pown6r po SwEGo WswtvFrRzvEco DoMU

To dobrzc, icJeete6lnny, t,cmasz sw-oJc wlasncpodqdy na r62nc sprac/y.

To dobrzc, le wyobralagz loblc t62nc tzcczy bczobawy, ic sle spelntl Pomogg cl oddzlellGfantazJe od rzeczyvlatollcl.

Cleszg slg, tcJcstes chlopcen (dzlewczrynte).Cleszg ale, lc JestelS gcJcm, nawet Je6ll twoln

rodzlcom sl? to nlc podoba.Masz prawo plaka6, mlmo lcJesteS duLy.To dobrze, 2e odkryvasz gkutkl swoJego postg

powanla.I|r|.o|,eez mnle pytaC, o co tylko zechcesz.NIoLeez zadawad pyrfnnls, Je6lt coli wprawla cl9

w zaklopotanie.Nlc Jeste6 odpowledzlerny zl mal2eistwo two-

lch rodzlc6w.Nlo Jertcl odpowlcdzlalny za ewoJego tatg.Nlc Jcrtcl odpowlodzlalny ze rwoJq mame.Nle Jcetcl odpowlodzlalny zr rodzlnnc klopoty.Nlc Jeete6 odpowledztalny za tozw6d. rodzlc6w.To dobrze, ie badasz I odkrywasz, klm Jestell.

MEDMAq'A DLA DZIDCKA W WIEKTI PRZEDSZKOINT-II

TacznlJ od wprowadzenia, podanego na stronle 14+145.Po zdanlu: .Co czulby6, mleszkaJqc w tym dornu?...-dodal nastqpuJ4ce slowa, robtac dwudziestosekundow4pauze w ka2dym mleJscu oznaczon)rm wielokropkiem.

Zobacz teraz swoJc weumgtrznc &lecto w wleku okoloplgclu lat... Wyobrai soble, Lc wyrezlo z domu, 2c wlilzlszJc na podw6rku. PrzeJdi obok nlego I powlc& .cze#'...Jat Jest ubrane?... Czy ma lalkg, mlsla, lopatkg alboJaLq6 l.n4 zabawkg?... Zapfial, Jakq zabawkg lubl naJ-bar&leJ... Zapytal, czy maJakle9 zwleru4tko... Powledzmu, lc przycbodzTzz z lego przyszlo6cl | 2c bedzieszprzy nlm zsurszet kledy clg bgdzle potrzebowalo... Terazsam el9 etafi swoim przedszkolnym dzlecklem wewn?-trznym... 8p6Jrz na slebie doroslego (starego, mqdrcgo,

OoNelpyw.lr.nE PRzEDSZKoLAKA

milego czarodzleJa)... Zobacz swoJq twarz, z kt6reJ pro-mlenluJe mllo6G... Ustysz sleblc doroelego, Jat n6wiszdo sleblc malego, ieby cl usladl ne Lol,rnach,Je2ell tylkozechcc... Jc6ll nlc chcc, to w porz1dlu... Tetaz ustlrsz,Jat dorocty n6wl cl allrmacJc, poroll, lagodnyn gfo-3em...

Nagraj na magnetofon allrmacJe ze stron 193-194. KtedydoJdztesz do ostatnleJ, zrob mlnute prri'rwy.

Nlech dzlecko odczuJe to, co czqle... Tcnr poroll rtaislg zn6w dorostym sobq... Powledz rwoJcnu drilockuwewngtrznemu, ile Jeste6 tutal I 2e bgdzlou do nlcgodu2o, du2o n6wl6. Powledz, 2e Jeetel Jodyof oobq.kt6reJ ntgdy nle utrael, l 2c nlgdy go nlc opulolrz...Po2egnaJJe na razle I zaczn{ 166 naprz6d 6clcl't1 prnle-c7. Prz,elM tolo ewoJego ulublonego klna I Llorlu r lo-daml... Prlznlil? kolo swoJeJ szkoly... Kolo bolrlr uloly3rednlcJ... PoczuJ, 2c wtraezasz v teraLnleJrzof6... Po-ezuil, te poruszasz stoparnl... Porusz palcaml u D61...PoczuJ, Jak energla w twolm clele ldzie w g6re... PoorqfswoJe rgce... Porusz palcanl... PoczuJ cncrglg t l6rncJcze6cl clala... WeZ bardzo g;tgbokt oddecb... Wydyo\fglofno powletrze... PoczuJ energig w twany... PoorqfmleJsce, gilzle eledzlsz... Ilbranle na twolm c lolo. . . Torerpowoli otw6rz oczy... Siedi tak ptzez perg mlnut I do-Swiadczal tego, czcgo w danym momcnclo dolslad-czasz.

JeSli masz ochotg, moLesz przeprowadz,ad medytacJe ra-zemz osobA, ktora cig wspiera.

Praca z partnerem

PopracuJ z partnerem wedlug wskaz6wek zawieszczo-nych na stronie 149. Niech hahdy z was odcryta drugiemumedytacJe i gloSno wypowie aflrmacJe. Czynl4c to, weJd2ciew kontakt fl zyczny (przytrzymywanle, glaskanle) na tyle, nalle czuJecie siq przy tym bezpiecznle.

195

196 Powndr po SwEGo WswNerRzr.IEGo DoMU

Praca w gmplc

Podobnle Jak w oplsanych uprzednlo grupowych iwlcze-nlach, aflrmacJe s4 wypowtadane zwrotnle przez czlonkowgrupy. Osoba, kt6reJ powlerzono nagranie medytacJi, po-wlnna nagrai tekst dodanyw tym rozdztale, do fragmentu:-Sp6Jrz na eleblo doroslego (etarego, mqdrego, nllegoczarodzleJa)... Zobacz swoJq tsarz, z Lt6reJ promlcnlqfemllo6C...'.

Nagrajcte potem lnstrukcJe dla kohvtczenla. ZakoficzntemedytacJg, zacrynaJac od zdanla: -Po2egnal Je na razlcI zaczn$ 166 naprz6d 6cie2kq pamlgci". PamigtaJ, byka2-dy uczestnik grupy zakofrczyl prac9, zanim tyr zacznleszmowii t dztelii slg swym doSwladczenlem.

OdzyskateS Ju2 swoJego skr4fwdzonego wewngtrznegoprzedszkolaka. BadZ Swiadom, 2e twoJe dorosle wcleleniemoZe siq nlm zaopiekowai.

Jesll po ktoryms z wyizeJ u6rrnlenlonych iwlczen maszpoczucl(', 2e o(irrnla <'lg ptrnlkir. z.irpr.wnl swoJe skrzywdzo-ne dzlecko wcwrrglrzrrc, 2e leste$ cloJego dyspozycJt. Kiedypo raz plerwszy r rwi r I I r I i r r r ry z.r r krzr:ple uczucla, czuJemy lgk.Uczucia te sq nlezn:tn(.. ('znsatttl pr4rtlaczaJ4ce t nie moZnanlml kierowai. Powledz swr{emu dzlecku wewngtrznemu,2e go nie opuScisz I zna.l<ltk sz wszelkie sposoby, aby poko-chaiJe I pom6c zaspokotc wszystkleJego potrzeby.

Rozdzlal7

ODNAJDWTANIE SWOJEGODZTE'CT(A WE\I'|NqTRZ NE GO

W lIIIEKU SZKOLNYM

Mapa Swistaka2dego czlowiekaJest tak sarn(, nlr'poustarzabtqJal< dciskJego po,tco,. Nie ma rlrlrx lrtakich samgch tttdzi. Nte z.darza si4, 2elx1 thrh,osobgJednakowo zrozumiatg to samo zdarilt'... Nh'pr6bqj zatem dopasowgusai inngch do rr'{c.srrr1r'lrugobral-en o tAm" JacA bgt poultnnL..

Mllr<lrv liutcr.vltt

Wg slatem swoJ ego brata...Oddalem go mrocznAm prz-echodnior rt. . .Nauczgli go nosii dtugie wlosg,przemgkat s@ nago,pii wodq ze zlo2.ongch dtoni"Wtc.ckonie,@qhac za Sladem no przggniecktrull lrawle...hbralem brato no dnqq s tronq rtckl I dfunqlern"z.ostat samnabrzegu.Na Szeiedziesi4tej Sz6stej ullcgsposttzcglern 2e go nie ma.Usiodlemiznptakatem-

RospRT Btv Sen o bracie

198 Powndroo Swsco Ws:wNernzxEco DoMU ODNAIDynrAMESwoyrco DztEcKA WswNETRzNEco... 199

IVIEK SZKOINTAK NIE

l. Cry cz€sto porownuJesz slq z lnnSrmlI masz poczucle maleJ wartoScl?

tr tr2. Czy chctalby6 mtei wlqceJ dobrych

prryJacl6fi obu plcl?tr n

3. Cry czqsto czuJesz slq nlesrroJow towarz5rshrde?

tr fl

4. Cry czuJesz slg nleswoJo w gruple?CzyJest ct lepieJ, lrdedyJesteS sam?

trtr

trtr

5. Cry lnnt m6wia cl czasem, 2emaszzbytnle sklonnoScl do rywaltzacJl?

tr E

6. Czy czqsto miewasz konfllktY zewsp6lpracownikamt?

o tr7. Czy czgsto mlewasz konfltktY

z czlonkaml rodzln{?D tr

8. Cry podczas negocjacjta) calkiem slg poddaJesz lubb) upterasz stq, z€by wszystko bYlo

po twoJej mySli?

DD

trtr

9. CzyJesteS dumny ztego,2e SctSlet doslownte przestrzegasz literyprawa?

tr tr

lO. Czy czesto sle oci4gasz, avlekasz? tr trLL. Czy masz problemy z koriczenlem

rozpocqtych spraw'?tr tr

12. CzyJesteS przekonany, inbezwskaz6wek powtnteneS wtedzlei. Jakstg robl r6iznev,eczy?

tr I

13. Czybcrrdzn sie botsz popelnli blqd?Czy czuJesz ste gleboko upokorzony,gdy mustsz przygl4dai slq wlasnYmbledom?

nn

trtr

PotrofiqITIDKOD

6ROKUhIIA

mOMNI MKINNIA

POl"'lRI?lUA R0?ilt0ru[,! HLI'ffi0 A F0CA]CID ]v[\tDI ITAM0SCI

SL{ &i0: K0MP['[0NCJA

M0C: 1{1tr)DZA,P0il[ANE

s%\ln[m ar,Eru0sc, I{SF0LPRACA

INDTKS PODS'RJZEITWypel niJ ponlLsz4 anklete, odpowtad aJ ac .tak' lub " nle".

Po przeczytaniu pytanta odczekal chwlle I zastan6w sig, coczuJesz. J eLell.tak" wywoluJe sllnleJsz4 reakcJg emocJonal-nq - odpowledz hrrterdz4co; JeSli .nle" wywoluJe stlnieJsz4rcelccJe - odpowledz przec?aco. Ilahde ,tak' sugeruJe, 2et*oJc cudowne dzlecko wewnqtrzne zostalo skrz5nv.dzone.Sf r6tne stopnle skrzywdzenta. ZnaJduJesz slq gdzte5 narlqll mledry I a lOO. Im wiqceJ udziellsz odpowledzt turler-drltych. tym bardzleJ zostalo skrzywdzone w wleku szkol-nym twoJc drlccko wewngtrzne.

Powndroo Swrco WrwNnrnzxEco DoMU

NORMALITY WIEK SZKOLI\TY

Idac do szkoty, opuSctleS uklad rodzlnny t wkroczyleSw nowy etap socJallzacJi i zdobywania umleJetno6ct. Naby-wsry troche poczucla wlasneJ mocy w poznawanlu rzeczy-wleto$ct I budowanlu to2samoscl, byle6 got6w do weJ$ciaw lwlat. Szkola miala sie dla cieble stai naJwa2nteJszymtrodowlglctem na co naJmnieJ dwana6cie nastgpnych lat.Wcrcrny wlek szkolny nazywany Jest okresem latencJl, cooznf,ctl bralc sllneJ energil seksualneJ, kt6ra zacznle sleuJawnlud doptero w okresie doJrzewania.

ODNAJDYWAMESWoIEGo DarcxaWEwNErR IEco... 201

W wleku szkolnym blologlczny rytm dzlecka ustawla sce-ne Jego Zycla tak, by moglo ono soble przyswaJad koleJnyzestaw umieJqtno6ci iryclowych. OpleraJ4c sig na wczeSniej-szych sllach ego- zaufanlu I nadzlel, autonomll i slle woll,trricJatlrurie I zdecydowanlu - dziecko nrusl slg teraznauczy(,wszystklego, co zdola Je przygotowad do doroslego irycia.NaJwa2nteJsze umteJetnoSci, Jakle nrusl aoble przyswoti,dotycza socJalizacJi. 54 to: wspolpraca. wzaJemne zaufaniei poczucte zdrowego wsp6lzawodnictwa,

Przygotowanie do 2rycta wymaga r6wnle2 opanowaniaumieJetnoSci szkolnych: czytania, pisanla I rechowanla. Ntepowtnny one Jednak przeslanta6 zrracznnla taklch zdolno6ci,

Jak poznawanie, kochanle I docenianie s€rmego rleble. TAro-we poczucle wlasneJ wartoScl umoZliwia dobre rrczcnle slg.

UmleJqtnoSct nabyte w szkole pomogty nant twwln4izdolnoSd swobodnego I spontanicznego mySlcnlr. 9zkolapomogla nam zwer5rflkowai poczucle samego sleblc. Je6llsiq dopasowallSmy, JeSli naucryliSmy sle zadanego nnterla-lu, uzyskuJemy nowe poczucie mocy. CzuJemy rtq rdolnti kompetentnl.

Ntekt6re sily ego musz4 zostae. rozwiniqte w s:zkole. Jeiclljeste6my kompetentni, potrafimy pilnte pracowad I zndeldsobie mieJsce w Swlecie. Udane wypelniente zadarl wlekuszkolnego daJe nam poczucle noweJ mocy I nadzlel, b nWeznstai tArn" ktm zechcg, poniewa2 j e stem zdolny,

[.ata szkolne powtnnybyi tak2e czasem zabawy. Zebawastanowi decyduJace ogniwo rozwoJu &iecka. Dzlecl uczq sleprzez naSladowanie t przystosowywanie. ttzyetorowyvantezawieraw sobte dztalanla symboliczne. Wa2nym elementempsychlcznego rozwoJu dziecka Jest zabawa w dom, w tatei mamg. ZabawaJest dla dzlecl sprawa bardzo wa2n4.

LOGICZNE I KONKRETNE MYSLENIE

Dzieci w wleku 7-8 lat ost4gaJ4 zdolnoSi logicznego my-Slenta, ale nadal mySl4 konkretnle. Doptero w okresle doJ-rzewania zdolne beda do mySlenla abstrakqflnego t przy-swaJanla sobie zaloZeri sprzecznych z faktami. Doplerowte-dy dziecko zacznle ldealizowai I tworzyi sobie tdoli.

TAK NIE

14. Cry czCsto gdewasz sle na lnnychI krytykuJesz lch?

D tr16, Czy odczuwasz brak podstaworvych

umleJetnoSct Zyctourych (takich Jakczytante, gramatyczne m6wlenle czyplsanie, rachowanle w nlezbgdnymzakresie)?

tr tr

16. Czy wlele czasu spgdzasz naobsesyJ nym rozpami gt5nvan luI analizowanlu tego, co kto6 do cleblepowiedztal?

u u

17, Czy czuJesz slq brzydkl I goraz{?JeSlt tak, czy probuJesz tozamaskowai za pomocq ubranla,rzeczy, plenlgdry. mak[a2u?

!

tr

D

D

18. Czy czqsto oklamuJesz eleble lublnnvch?

tr !

19. Czy JesteS przekonarry, 2e bu,wzglgdu na to, Jak bardzo sle starasz,I tak nte bqdzte to do$i dobre?

tr !

suMA ODPOWIEDZI TWIERDZACYCH:

202 Pown<1r Do SwEGo WEwtqErRzrusco Dotvlu

Icl ci r I I z ; r r' I r r wy rnaga z,aS przyJmowania hipotez nie odpowla-rlrrIrscr,,1 lI l:rktom. Pamietacte naukg pierwszych modlihr/?W1,1 rr rrvl;rtlirltScle slowa, kt6rych nie rozumieltScie: W imie( )tt ( t r Sr 1r ta. . . Ojcze nasz, kt6ry5jest u-r nicbie, 3ur46 stg imigl\t,rtlt '... I nie wMZrns napokttszr,nie...

l)zlccl w wieku szkolnym mySl4 egocenlrycznie. Egocen-Ir 1,zru ten przeJawia sig na prryklad w przylirpywaniu ro&i-('()w na bledach I wyobraZanlu sobie, ZeJt:st stg od rodzicowrrr4drzeJsz5rm. Ta poznawcza zarommialo.(i stanowl pod-stawg roLnych lnteresuJ4cych zJawisk. I)zlc<:i w tym wlekuczgsto wyobra2aJ4 sobie, ize zostaly ;r<lolrtowane (fantazJeo podrzutkach). Je2eli s4 inteligenlrrir'lszc rxl rodzicow, mu-sz4 przecieiz pochodzli z inneJ rrxlzir r1,.

Czgstym tematem kawalow opou'l:rrlirrrych w szkole s4glupi doroSli. W tym wiekrr <kr rlzlcr lt;r'r' l wyobraZni bardzoprzemawia historia Plot rr r sl: r l'; r r r: r, r r r lr;r lzy innyml dlatego,Le JeJ bohaterowie nl{tly rrk' rrrrrsz.:1 <lorosnai i stai sieglupimi doroslyrrrl.

Jednyrn z wiv.ny t h : rs1 rr.kI ow rlzlecigcego egocentr5rzmuJest Mara w lo, 2.r' <krr osll sr1 2y<:zllM. Dziecl przyJmuJ4 takahipotezg i bq<li1 lr1 porltrz-yrnywai bezwzglgdu na wszystko.Poproszono nrrrlt' kk.rl.ys, Zebym pom6gl grupie urzgdnikowszkolnej admin I s t r-r r< J l. M usieli zwolnii pewnego naucrycie-la i zaskoczylo iclr, 2c sprawa ta wywolala protesty szosteJklasy. NaJdziwnltJ sze zaf bylo to, 2e dziecl bardzo tegonauczyciela nic lubily. W moim przekonaniu, mieliSmy doczynienia z prz4tkladem wla5ciwego dzieciom egocentry-czlJego zaloaenla, 2e nauczyciel, Jako osoba dorosla, niemoZe byi zly. To pozwala zrozumiec, dlaczego dziecko we-wngtrzne, skr4gwdzone w wieku szkolnym, bqdzie bronilorodzlcow, nauczyclell I osob, kt6re Je skr4,.wdzity. Niektorerfzleci doznaj4Jednak taldego urazu, 2e w koncu dopusz-r z:rlq do sweJ SwiadomoSci, 2e dorosly kr4rwdziciel napra-rlr lr; rrle Jest w porz4dku. Ale zdarza siq to raczeJ rzadko.

l\\'()f (. wewngtrzne dziecko w wieku szkolnym bylo za-r lrrr 1r ,rl;g<'yrn, wesotym, pelnym uroku stworzeniem, ktorelrrlrllr, 1,rzclr1'rvai z przyjaciolmi i chgtnie, z ciekawoSciqt l t l o r r r . ' 1 , r r , , l r . t l z c .

OoNayovweNrE SwoJEGo DzrEcKA WEWNETRZNEGo... 2() l

ZABURZENIA ROZWo.'OWEJeSli ostatnie zdanieJest prirrvrlzlwe, dlaczego tak wiele

dziecl nlenawldzi szkoty I uwrrl:r l:1 za nudny pr4rmus?Wynika to migdzy innymt z faktr r , zr' 1 r r ot'es nauczania bywaprzyczyr.4 ran duchowych. W wil'Ii ".',

'';, 1 szkol publicznychdzieci grupuJe sig poziomo - wedl r r I' rr' I r' k r r. Z.akladaloby to,2e wszystlde dziesigciolatki osiq,grr.l1' l.r lrrakowy poziomdoJ rzaloSci. Jest to zaloLenle falszy *' r' \\' r' rs' 1 1 1'1 12tte dzieckomoLe zostac skrzyw dzone przez sant I : r [ |, .',' u' t t leodpowied-nim wieku znalazlo siq w nieodpou,' icrlrrl, ' l kl;tsie. Naszeszkoty i wiqz ienia toJedyne na Swieci t ' r r r l , l ' , , , r . g<lz ie czas

Jest waZniej szy ntl proces, jaki siq ma ( lo1., ,t r. r, , Ir '2r' l i ty i jawy ruszamywtym samymczas ieD?Be r r r r r r r l 1 I I . r r l o t rq tam

$odzing przed toba, to przecie| Berntrrrl l r lr rrlr otrt in4.W naszych szkolach, JeSli nie nauczysz sir, ' l 'r ' , rn rr lt l l t ownie

szybkoJak inne dzieci w twoim wieku, ,oll lr ' , 'r ' , r ' ,, ' | , r r 1rt 'zt:d-miot. W moim Pojeciu geometria nie naleZy (lo Itt, . l , ' ,111y1'[1

umiejgtnoSci Zyciowych - prawie nigdyrlie korzl ' 1,'1, rrr z lt ' lwiedzy. Ale niebezpieczenstwo polega na tytrr. ., lrvolt 'wewnqtrzne dziecko moglo zostai ukaranc z:r 1,, . ' , ' ,,nl( 'doroslo".

Sam system ocen ponDa i s t resuje. Dzic< l i r , , ' r r . r l , l r r l , ' " l r . '

pod n ieustann4 presja, musi s ig uczyc I l : t l ) .un l , ' t r t t l r tcoraz wieksze osi4gniec ia. Jest to wyraZrr i t ' pct l r 1 , , l , r r r l ' , lvczny system. Ocenia ludzkie is toty w s l ) { r " , r l ' t tn l 'q , 1 ' l t l tdusze. I , jak to by-a we wszystk ich pt ' r ' l , ' l ' , l . t r l . l \ , zr ty<: l lsystemach, nigdy nie mo2esz spelnii ()( / '( ht\\ ' ,rrr lo rodzitoksyczne poczucie wstydu, a co za lvrrr lr l, ' lr ' . l loczuciewlasnej ulomnoSci. Je2eli jesteS sobzl i rric rrr.r t:rklego dru-giego jak ty, to do kogo cig przyrownr r.irq',' \\' l',tollt: wszystkieperfekcjonistyczne systemy przryriru r rr rl, 1 rr;rs clo wytworuc4fjejs wyobraZni.

Dzieci, ktorym 2lewiedzie sig w szliolr', odczuwaj4 wielkibol i uwa2aj4 sig za gorsze. To zrtd;r i(' irrr rane egzystencjal-n4: .Nie Jestem w porz4dku". . lt ' : .; l i rr:rrrka idzie im dobrze,te2 powstaje problem. Wszystko rv Zyciu natriera cech po-tencjalnej piqtki. ktora trzeba z<IoIr.y<:; wszystko koncentru.jesiq wokol nalezlrtego w1'wi4zaniir siq z obowi4zku.

204 Powndr po Swrco WEwNErRzhrEco DoMU

Nasz system szkolny, podobnieJak niekt6re rodzlrry,Jestchory. Nle zapewnla nam Srodowiska, kt6re poturterdzaloby,klm Jeste6my. Nte traktuJe nas Jako Jedynych w swoimrodzaJu ludzt, kt6rymf JesteSmy. Nie ma dwoch Jednako-wych lu&l; Jak shrderdzll Mtlton Erickson: Nte zlatza sI4,tcby dwle osobg Jednakowo zrozumintg to samo zdnnle.TWoJe wewngtrzne dziecko zostalo pr4;tloczone ciq2;aremobowtazku dostosow5nvanla sle do perfekcJonlst5rcznego sy-stemu szkolnego. Albo tractszwszelka, nadzleJe, 2e sle uda- i odpadasz, albo teL daJesz sig wctagnad w trans dosto-sowywania slg, a w6wczas zablta zostaJe twoJa niepowta-rzalnoSi. Amerykariski poeta Robert Bly, autor glgbokoprzeJmuJ4cych wterszy, pisze o tym, Jak utracil brata.W utworze, kt6ry przytocrylem na poczqtku tego rozdzlalu,brat Roberta Bly'a Jest Jego spontanlcznym, cudownymdziecklem - ta czqScta Jego osoby, kt6ra chce .nosl6 dlugiewlosy i pii wodg ze zlolnnych dlonl'. I wla6nte te czqSiutracil, gdy poszedl do szkoty.

Szkola w wlgksrym stopnlu nagradza konformizm 7ucz,e-nie slg na pamtqd nD zdolnoScl tworcze t w5fl4tkowoSi.Wielu z nas, kt6rzy sle dostosowalt I stali pi4tkowymi ucz-nlaml, nigdy nle rozwlnqlo w sobie prawdzlwego poczuctakompetencJl. Mnle samemu wiqkszoSi zycfa uptyngla naprobach zaleczenla rany egzystencJalneJ - pr"Ez dzialanteI wypelniante obowlazk6w. Bruzwzglgdu na to, tle prz5mosi-lem pi4tek, w nlczym siq to nle przyczynilo do zagojeniamoJeJ duchoweJ rany; gdzieS tam w glebt skrzywdzonedziecko wewngtrzne wclqiz siq czulo samotne I nlepotrzebne.

Wielu z nas nlgdy nie przyswoilo sobie umieJgtnoSclLyclaw spoleczerishrie, bo byliSmy zbytzajecl zdobywaniem pi4-tek. Wielu z nas zaznalo bardzo rnalo radoScl w szkole,kt6ra byla crymS w rodzaJu garnka, w ktorym duszono naspod pokrywk4 stresuj4cych wymagan. ZnaleZltsmy sigw podw6Jnym potrzasku, poniewaZ zdawaliSmy sobie spra-we. ,c w wielu przypadkach dobre wyniki w nauce pozba-wlaly nar aprobaty rowieSnikow.

Dzfrlal prowadzq irycie, ktorego najbardzieJ tw6rcze aspe-kty sq znbawne I ciekawe. Pisz4c te ksiaZke, odczuwam

ODNAIDYWAME SwoIEGo DZIECKA WEWNETRZNrEGo... 205

radoSd. Cleszylem sig, wyglaszaJqc wyklady, uez4c slq I pra-cuJ4c nad sertalami dla telewtzJt w ctqgu ostatnich ldlku lat.Wekszo5d tego, co roble teraz, Jest wynlklem prz5padkowe-go zdobywania wtedzy, mot5nvowanego po prostu potrzeb4lub pragplenlem poznanla czego6. To podniecaj4ca przttgo-da, kt6reJ przycrynlJest moJa clckawo6d. TWoje cudownedztecko robl to tnstynktownle. TactAled proces przypadko-wego uczenta stqJako maluch, z zaelekawlenlempoznaJ4cySwlat. Potem prawdopodobnle znalazlel rl€ w pulapce,w kt6ra wpadla wtekszoSi z nas: muslalei clQ dostosowaiI prryswaJai sobte potwornle nudny materlal.

Nlestety, doniosle postgpy w reformle nauczanta, kt6rezaczgly sig mnieJ wiqceJ dwadzieScia lat tenrtt I kt6re obser-wowalem z bltska Jako nauczyciel w szkole 6rr-dnleJ, niemog4 pom6 c teraz naszJ[n niegdyS skrzywdzonym dzleclomwewnetrznym.

Jest wlelu odwaZnych, tw6rczych I wspleraJa(ych na-uczycleli. lrcz s4 teL taey , ktorych przepelnta gnlew l krzyw-dza swotch podoplecznych. Wlem o tym: niekt6rzy byll mol-mi kolegamt. Dokonywalt proJekcJi na swolch ucznl6w,proJekcJi gniewu wlasnych dzieci wewnetrznych, ekr4nv-dzonych w wieku szkolnym. TwoJe dziecko wewrqtrznemoglo paSi oflar4 taktego postgpowanta. Byty obok clebleprawdopodobnie inne dzieci, co uzasadntalo tw6J b6l. alenie potrallty one niczego zmienii.

Moglo slg zdarzyt, 2e saml szkolni koledzy wyrzqdzlll clkrzywde. Dzieci w tym wieku potrafi4 byi okrutne, hz.eczy-taJcie Wladce mrrch Wlliama Goldinga.

Nledawno nawi4zalem kontaktz kolegq ze szkoly, kt6regonte wtdzialem od czterdziestu lat. Spqdzlll$my razem dwawspaniale dni, opowiadaJac sobie nawzaJem o swoim iryclu.Stopniowo prz5pominalem sobie fragmenty Jego pelnegoudrek &iecinstwa. Byl szkolnym genluszem. Nosil okularyI do sportowc6w raczeJ sie nie zallczal. Wczesny okres Jegotyclaw szkole podstawoweJ byl Jednym nie koflczacym sigpasmem tortur, Jakie mu zadawall starsl chlopcy. Ka2degodnla szedt do szkoly Jak na Sclqcle. Czesto chronll slQw zakrystii koSciola I prosil Jezusa, 2:eby pom6gt mrr zrozu-

206 Pown6'r oo Sweco WuwNErRzusco DoMu

miei, czcrnu go btJa, wySmiewaj4 i przeSladuJa,. 7a. co?Pru:clc). r'lrt'lal tylko nale2ei do grupy! Plakalem, sluchaJacjtlqo olrowlt:Scl. Bylo mi wstyd, poniewaZ moglbym siq przy-znr rc r lr r pt-zyJaLnl z nim tylko wtedy, gdyby nikogo w poblizurri<' lrylo. Wstyd przed rowleSnikami bylJednak tak silny, 2erric rnoglem sig odwa2yc na to, aby mnie z. nlm koJarzono,lro l;alem sie, 2e tJa stanq sie obiektem atzrkow. A on marzyl,lty zaprzyJz2nii sie ze mnA. Bylo to tragi<'zne. Z radoSciarf roge teraz shvierdzii, 2e wspaniale uporrrl sie z tym wsztr-stkim, chociai Jego dzlecko u'ewnqlrz.rrc z.ostalo glqbokoskr4rwdzone.

Rozmowa z nim wywolala we nrrric r,r':;pornnienia o innychofiarach okrutnego wyszydzanl:r przcz Ar ul)e rowie6nicz4.Grube dziewczynki, dzieci zc srrrlcszrrl'rrrl nosami, z defor-macjami fizycznymi, nicwyslror Iorr';rrri t 'Irkrpcy... Karty pa-cjentow w moim f labirrct ' i r ' 1rr ' l r r l s.1 Ir ls lor l l ntgzcryznlko-biet, nosz4cych sl :rr ly l i t . \ ' t t r rr '1 ' rr I I r I I krr l t rrrowego zawsty-dzania. Ich pir . 'krr ;r is lol , r zo:- l , r l i r or l r-zucol la, poniewa2 byl iMeksykarr i r u rr r r i cz1, i r r r r1 ' r r r l cr r t lzoziemcami. Cierpiel i me-czarnic, llorrir',,1.',rz sir.' l:1k:rll, byli niezdarni albo biednieubrarr i . I r rrr t ' t lz i t ' r ' l k ' l r rowiesnicy - mierzyty ich wedlugnarzu co ny <' I t 1trtl' t. k r r I t u rg perfekcj onisrycznych kryteriow.

?-adne clzit'r'ko w wieku szkolnym nie jest brqydkie, choiniektore rnogil wydawac sig nieco opoZnione w romroju czynierozgarniqrtc. 54 po prostu surowe I Jeszcze nie w pelniuksztaltowane, ale nalefi siq im nasz szacunek i pomoc,2eby mogly rozwin4i swoje sity.

WYWIAI)

Na pewno Swietnie opanowaliScie ju2 spisywanie swojejIristorii. Nawiasem mowi4c, jeSli pracujecie nad kolejnymctrrpem swojego Lrycia, a pr4rpomina sig wam coS z poprze-rlrrir'{o etapu, to wspaniale. Zapiszcie to i Jak najszybcieJt,r zvlrnijci€ ten fakt do wiadomoSci. Kiedy ju2 popracujecieI'r , ',; l lr:wien czas nad swoimi problemami. zaczn4 sigr rr, |,, , '( ' l(lwnnie wylaniac raLne wspomnienia. Im SciSlejszyl\{ )r rl,rl.t rr.rwlil2ecie ze swoim skr4rwdzonym dzieckiem we-rr' I rr, l r .t r r \ r r r. I vr u glgbiej we-jdziecie w stadium waszego dzie-

ODNAJDYWANTE SwoJEGo DztEcr.A WEwNETRzNEco... 2o7

cinstwa. Wracaj4c do tamtego stittttr Swiadomo6cl, zacznie-

cie przypominai sobie coraz wlq('('|.Wslr<rrnnienia staJa siq przewir i.rtlt' wyra2nieJsze, kiedy

doch<xlzlmy do wieku szkolnego. Splsz leraz historig swo-

Jego clziccka w wleku szkolnym. I)rtrrrlr;trt l - chodzi o okres

tw<lcgo 2ycia od szeSclu lat do pot'z:1lkow doJrzewania, co

przypada przewdLnle na osma klast.'. Z rr:r<leJSciem etapu

doJrzewania poJawtaJa siq nowe, zl<tt 'r>rrr rrrrrlt: lgtnoSci psy-

chiczlre hedzie o nlch mowa w nastt;prrtrrr trrzdziale). 7a

plan spisywanla swoJeJ hlstorii rr.ozes/. pr z1l,1r' koleJne kla-

sy. M<l2esz sig teZ poslu2yi \rtulami ptltt iz"zl r lr potlrozdzia-

low.

Znacz4ce postacle dorostych

Poza rodzicami, do tej kategoril zaliczyt trro/rr 'r twrlich

nauczycieli, ksiqdza, katechete i starsze dzl<'r, 1. N,rpl. 'z ltnig

i nazwisko kazdej osoby, dodaJac krotki kortttttt,tt/ . ' ty

byla opieku rrcza, czy teZ cig Wzyw dzila. M rlwi:t<' t t 1 t r, h t ! | | ( 7'( t,

mam na mySli to, Le osoba ta bgta napratu<lt. ' r lht r rt ' l i l t '

i cenila cig za to, ZejesteS. Wspomagala twojc ,', lA l r rr lzlc

wyrz4dzaj4cy duchowa krzywde to ci, ktorzy ('it.' z,ts "l1r lzrt

l i .

Kamienle milowe

Zapisz trzy najwaLniejsze wydarzenia z ktr)tlrt'.r ' t ' rk t t. ' Jil

na przyklad napisalem tak:

Gdy mialem szeSi lat:

l. Poszedlem do zerowld.2. Kiedy zrobilem slusiu w majtki, ztt:-l.t l t ttt trpokorzony

przed cal4 klas4.3. Tata bywal w domu czgSciej niZ kit ' t lv lrrdzieJ.

Gdy mialem siedem lat:

l. Poszedlem do pierwszej klasy.2. Dostalem na gwiazdkg adaptcr.l]. Tata stracil nasz samochod i rozbil samochod dziadka.

PowndrPO SWEGO WSwNETRzNEGo DoMU

KontynuuJ te ltste do trzynastego roku 2ycla. Jak zapewnezauwafylel. w sz6stym t st6dmym roku 2ycta nle zostalemJako6 apecJdnle skrz5nvdzony. ZaplsuJ wszystlile wspomnle-nfa, Jakle zAalasz prqywolad - zar6wno rnile, Jak t niemile.

lkctrdzacc zdarzenla

W twoim 2yctu ntektore wydarzenia spowodowat5r w du-azI Elebokte rany. Na przyklad, }iiedy Ja mlalem dztewteclat, tato po raz pterwszy odszedl od mamy. Z uptywem latokresy separacJt byty coraz dluZsze.

By6 mo2e pamtgtale6 przez cale lata JakleS na poz6r maloznacz4ce wydaruenla z przeszloScl. Nle wlesz dokladnte,czemu utlnvity ci w pamiqcl, ale zawsze byty obecne. Mo2eto oznacz.ae,, 2e naJakimS pozlomle co6 zostalo pogwalcone.Ja na przyklad pamiEtam lncydent. kt6ry stq zdarzyl, kiedymialem pigi lat. Kllkunastoletnl chlopak z sqsledztwa kazalmoJeJ szeScioletnteJ slostrze dotknad swojego czlonka. In-tulcyjnie wiedzlalem. 2c Jestem Swladktem czego6 bardzozlego. Byto to cod lnnego nl2 zabawy seksualne z dwtemadziewczynkaml z sqslednlego domu dwa lata poZnteJ. Byli-Smy w tym samym wleku, a nasze zabawy mtaty glowniecharakter symbollczny. MoJa siostraJednak byla naprawdgmolestowana. Dzlslal rozumlem, dlaczego to wspomnienletak mnie prze6ladowalo.

PODZTEL SIq $rqtAIrrSTORIA Zt AT SZKOLIrYCH ZEwsPrERArACA CE OSOB4

SwoJa hlstorTg przeczytal przyJacielowl, wsp6lmal2onkowilub terapeu cle. ZnaJdiwystarczaJ4co du2o czasu, by poczuikrzywdg, kt6ra cig spotkala. SkoncentruJ sle m4asz.eza.nasystemie nauczanla Jako czynntku zadaJ4cym duchowerany. WJaki sposob uniemo2liwial ci bycte sob4 w szkole?Odnotuj kaLda krzywdg, Jakiej doznaleS ze strony nauczy-clela lub innych dzieci.

co c:zu.tDsz?1l;r aldt cwoJ e zdJgcla z w czesnych lat szko lnych. NaJ lepieJ,

gdybyt znelazl fotografle z wszystkich koleJnych lat. Mo2e

ODNA'DYWANIE SwoJEGo DIECKA WswNFrRzNEGo... 2w

zachowaty stq zdjqcta caleJ klasy z tamtych cz'aso.w? Por6w-nal zdJecta ztyrn, conapisale5. Ja na prryklad zauwairylem'Le na r62nych fotograllach zmlenla stq wyraz moJeJ twarzy.Czesto dostr:zn?rusz na swoJeJ twarry w r6Znych okresach2ycla smutek t b6l. Zdjecla mog€t cl pom6c w nawiazaniukontaktu ze stlumlonym b6lem emocJondnym. Czesto teLsfe zdarza, Le dostrznircsz twarz -maskq, pozbawlon4 emocJl,bez wyrazu. W wteku 7-8 lat r.acz1lel rozw{ad bardzteJskompllkowane mechanlzmy obronne qgo. Nauczyle6 sieposluglwai rozumem t blokowai emocJe. ar6wno z prze'szloScl. Jakl z teraZniejszo6ct.

NAPTSZ BA'ITE

OmawtaJac ten okres rycla, chclalbym wprowa&ld nowet bardzo skuteczne cwtczenle - plsante baJkl o cwolm dzle-ctrishvle. JeSli pomaga cl plsanie listow, kt6re przedtemdwtczyltsmy, ptszJe nadal. Takjak w poprzedntch mz&la-lach, naplsz ttzy llsty: do steble Jako dztecka w wlekuszkolnym, od dziecka do siebte doroslego oraz do rodzlc6lI nauczycleli, 2eby im powledziei, czego potrzebowalel odnlch, a nte otrzymaleS.

Tematem przewodnim twoJeJ baJki mo2e byd Jedno lubkllka zdarzei z twoich lat szkolnych albo z okresu *czc6-nlejszego; tal,rich, kt6re miaty na cieble szczeS6lnle dlnywptyw. Mtty t baJki cechuJe brak racJonalnych przcclanek'co ma dla tego iwiczenla z'asdnlczn znaczenle. Motecz naprryklad naptsad historie o zvietzQtach (mamle'nlcdZwte-

dzlq 1 tacie-niedZwtedztu), o b6stwach, krdlach. kr6lowychItp.

Htstorla powinna skladai slq z dwoch cze6cl. Plerwszanlech slg zacryna od sl6w: Bgt soble roz,.. I opiszw nleJwybrane pruez siebie zdarznnla, ze s?r,zegillnym uwzglqd-nlenlem tych, kt6re zadaly cl duchowq ranq. Druga cze$t'nlech slg zaczyma slowaml: A ktedg dor6sl... i niech JeJtematem bedzie niszcz4cy wptyw skutk6w teJ rany na twoJetycle.

Nle przeJmuJ sig, Je5li nie potraflsz prrypomniei soble

JaklegoS okreSlonego krrywdz4cego wydarzenia, kt6re za-

j

II

?

270 PowndrpO SWEGO WSWNETRZNIEGO DOMU

wairylo na twolm 2yciu. Mo2e twoJe dzieclnstwo uptyvalow chronlczneJ depresJl lub niepokoJu, a mo2e ignorowanoclq I zbywano...

Jak mo2rc Ju2 odgadleS, prz5rpowteSc o Wra2liwym Elfle,zamlesz*znna na koncu plerwszeJ cze6cl teJ ksl42kt,Jest adap-tacJa legendy, kt6r4 napisalem o soble. A oto lnny prryklad -b4fka, kt6r4 naplsaljeden z uczestnik6w molch zaj&.

Jego itycle ulo2rylo sle nastepuJaco: oJclec byl bogaty,a z matk4 o?lentl sig, bo raszla z nlm w clain na JalrteJSlmprezle zakraptaneJ suto alkoholem. JeJ matka zagrozlla,2e odda sprawe do sAdu, Je2ell oJclec slq nle o2eni. W p6lroku po Slubie wyst4ptl o rozw6d. T,aplacll hoJnte matcechlopca t poprostl, Leby w ramach ugody przeniosla sie dolnnego miasta.

Matka, siedemnastolatka. byla narkomanka w pocz4tko-wym stadium nalogu. Byla te2 uzalelnlona od seksu. Ode-slala syna na wle6. do etarezcJ koblety, ktoreJ placlla za.opiekq. Opuszezala go na cale mleslace. W koicu wyszlaz,amqz I wyJechala, porzucaJac s)ma na ?.awsze.

MoJ kllent byl pnez swoJa oplekunkg napastowany flz5r-eznle, sekstralnle I emocJonalnle. Ntewiodlo siq muw szkoleI uctekl stamtqd w wleku szesnastu lat. Od teJ pory JegoZycte ukladalo slq Jak scenarlusz .mydlaneJ opery-: ngdzne,niskoplatne zaJqcla I p\rtkte, przelotne zurl4zkl z kobtetaml.A oto baJka, kt6ra napisal.

Bgl sobte raz potghng kr6l imtentem Jan. O2enit ste zeskromn4, u:ieJskq dzfewczgnq imieniem Malgosin. PoihtbitJq tUtko dlatego, 2e pewneJ nor:y mial z niq po plJanemustosunek i zasztaw ci@g.

Malt.eftsttuo bgto sprawq wstgdliusq, Matgosi4 trzgmanowlqc w ukryciu W koncu mstala skaznna na wggnonle nadalekq wAsW.

Dzlccku zrdzonemu z tego nieJortunnego malheftshaa teZnadano Inie Jan. Jego matko' chcqc zaclatuai mlto66lcr6laJana. w rudziei, ?n ue2mie jq z powrotem do siebte, ktedgzobaczy mabgo kskcia i douie sip, 2e nazwab. go Jegolmlenlem, udalask do kr6la, 2-ebg pokazai mu synkcu

OoNnJovwaNIE SwolEGo fzlEcKA WEWNETRZIIEGo... 2'11

Kr6t Jan wpdt u gnlew. WledzlaL 2c w Zalach motegoksleclo ptante lcr6lewska lcrew, al.e nlenawldzlt Matgosl" boprzypmhala mu o upkorzentu, Jaklego doanal Rozkazntwgslal Mo@osla t Jaslo do dalekleJ kralng za @eanerrLZaptncll Ma$ost sowlcle t kazntJeJ pnus@, ?.e nlgdg niezAradzL matemu J aslowl t$emnlcg J e go Whdzcnta

Ma@osia nilertawldzllo. molego Ja^s{a. ZJego powdu ntemryb robli t4o, rur co mio'b- ochote. A mlaea, octrotQ uplircsle I hulat z nq2rzganonrL fototb do synka prctensJe, 2eprzez nlego mstalo wAgnano'. W koncu ugstrb Jaslo. nauie{ pod. opbke stareJ koblety. Star.rcFc blla chbpca t do-wab mu tylko tVIe Jedzznia ?zbg nie umarl z gbd,u

Mafu Jt(, choe w Jego futoch funeta kr6lcwska kreu,mgstat, ?nJest nleslubngm dzteckiem teJ ubqleJ slanrchg.DziectwgsmtewaQ go, bo chdzttdo szkotg w bchmanach-Zle sle uczAt, gdgL bort si4 dpowiadni na pgtanla tutuszA'ctetL A poza tgm nle miot czasu na naukg, bo mleslel wykengwai r62re robotg domowe.

Kiedg dor6sl rrciektz domu- Nte miatpientQdzA' a ptrlc'

w oi nie skoftczgt szkotg, miryt NJ qc pracq tyLko pnq s Pr"A'taniu sklepu- Wchdzit w r62ne zrt:i4zki z kobletamL 7a ka2'dgm raz.em bgt drarcang. Ka2da wgbrana pnu'z nlqokobietaupokarzalago.

Gdy Ju2 naplszesz swoJa bajke, konlecznle przeczylaJ

Ja osoble, kt6ra clg wsplera. BaJka mo2e cl potn6c w na-wl4zaniu kontaktu z twoiml uczuciaml, bqdqcymt wynf-kiem tego, 2e zostaleS porzucony. Mo2e tet pom6c ci

dostrzec zwl4zek migdzy nlezaspokoJenlem potrzeb za-

le2no6cl w trakcie twoJego rozwoJu a twotm dalszym iry-

ciem.Gdy zrozumiemy, 2e problemy naszego ,doroslego dzie-

cka'wyntkaJ4ztego, co sie nam prrydarzylo, a nie z tego'kim naprawdq JesteSmy, pozbywamy slq nasze$o toksycz-nego wstydu. Kiedy zobaczymy, Jak rozladowuJa sle niezaspokoJone potrzeby dzieclnstwa, lahvleJ bedzie nam wy-zbyt stg toksycznego wstydu. JeSll pracujesz z partrerem,zamlenlaJcle sie rolaml. OkaZ emocJe, gdy partner c41ta ci

21,2 Pown6r po SwEGo WEwNETRZNEGo DoMU OoNnjovwarqE SwolEGo DzrecKA WEwNErRzr.rEco... 213

dziadka, Jak to wspanlale mlec dom I pod dostatktemJe&e-nia, podczas gdy w Ameryce l,aclfiskteJ dztecl umleraJ4z gfodul

Kledy Jlmmy mlal dwadzlescla Jeden lat, wst4ptl doklasztoru buddyst6w 7*n, zostal nrnlchem ltylw cellba-cie. Mama bylaz ntego dumna I odwledzala go czgsto. Poparu latach opuSctl klasztor t nawlqzal lillka nteudanychzuilqzk6w z kobtetamt. Tawsze wynaJdyval kobletyskrzywdzone, dla kt6rych mogl byd wybawlclelem. Wwle-ku lat czterdzlestu plgciu lat zawarl fatalny zwlqzek mal-2eriski z porzucon4 dwudzlestosze5clolatkg z trojglemdztecl. Mal2eristwo okazalo slq pasmern konfllkt6w I ucle-czek. Jimmy nienawldzil swoich paslerbOw. Szybko na-wlqzal pozarnalherlskl romans 1przez dzleslcd lat prowa-dzil chaotyczne itycle seksualne. W koricu Jego lona wy-st4ptla o rozw6d.

Historla Jtmmy'ego Jest typowa dla wlelu syn6w. kt6rryweszll w role T,astgpczngo Mal2onka. PrzewaLnle zwrrcaJ4slg ku rellgti lub ascetyczneJ duchowoScl. W ten rpoldbdochowuJawierno5cl Mamusl. Bywa teL,Le nle sa zdolnl doztttl4zar;Ja sig z Jedn4 kobleta. Poniewa2 zaangia2owanl eqw.zurlqz.ek z Mam4, zurl4zarne sig z lnn4 kobletq bylobyJednoznaczne z emocJonalna zdrad4. Tacy mgLczytnl bywa-Ja okreSlaniJako -motyle", co oznacz,a,Ze fruwaJa z kMatkana lrwtatek, nie chc4c sle anga2owai. ZyskuJq tc* mlanoPlotrusia Pana, poniewa2 nigdy nie dorastaJS - tak napra-wdg, nigdy nie odchodzA od Mamy.

Jtmmy zgtosil sie do mnle, ktedy mlal plqddzlealqtJedenlat. Byl sam I przepelntal go gnlew. Drogo zaplactl za granlerolt Zastgpczego Malinnka Mamust. Czul elq dobrze tylkowtedy, gdy zaJmowal slg kobletaml skrzywdzonymt - taktmi,

Jak Jego matka. W glebl duszy nigdy z nlklm nle czul slemflaparry. Nie kochano go bezwarunkowo za to, ktn byLJego prawdziwa to2samoSi (dzlecko wewnetrune skrzyw-dzone w okresie przedszkolnym) nltdy nte doczekala sleuznania.

W Rozdziale 12. przedstawiq iwtczenia, kt6re pomog4 clnyzwollc sie z 16l, wJakie zostale3 uwlklany.

swoJA htstorle. MoLesz go na prryklad obJ4i t okazai muczulo5d. Je6ll uznasz, ir'takbqdzle dobrze.

JeSll pracuJecie w gruple, niech kai:dy po kolet pvnczytapozostalym swoJ4 tristorte. Potem nlech dana osoba za-mknle oczy, akaidy z uczesbrlk6w wyrazl wobec niej ply-nace z serca uczucla.

ROI.E W RODZINIE D'TSFI'NKCYJNA'WeJdZ w Jedn4 z rol, kt6r4 zacz4tlei odgryrvai w wieku

szkolnym, t pracuJ nad nt4 wedlug wskaz6wek zawartychw Rozdztale 6. ProponuJe, 2ebyS skuptl stq gl6wnte na ro-lach, kt6re prowadz4 do wytworzenla zastgpczych wlgzlmtqd4ppokoleniowych, pontewal to one pozbawtty cig mo-delu zdrowego seksuallzmu. W omawlanym okresle iyciaczgsto poJawiaJ4 sle takle roleJak: Maly MgLczyzna Mamusi,Siostrzyczka Mamust (NaJlepeza Pr4[acl6tka), MamustaMamusl, Mala Kslelnk.zka Tatusla (l,aleczka), Z.astgpcz.aibneczka Tatusla, NaJlepary Kumpel Tatusla lub TltuSTatusla. Wledz. f,e role Taatgpczych MalZonk6w I Rodzlc6wRodzlc6w nle ogranlczaJq stq do granlc lwry'znac;zrrnyctrprzezpled. Dzfewcrynka mo2e byi Tastgpcrym Mal2onlirtem Ma-musl, chloplec za6TastgpczaiLonATatusia. W takich przy-padkach dzlecko optekuJe sig rodzicem, a to Jest odun6ce-nlem porz4dku natury.

Skupmy sle na nlszczyclelsklm wplyrvte tych 16l na dal-sze Lycle. Poslu2g slg przykladem Jimmy'ego, ktdrego oJ-ciec-alkoholik porzucil rodzing, liriedyJtmmy mial szeSi lat.Matka byla wtedy 26-letnia kobieta. Nie maJ4c 2radnegozawodu, muslala utr4lmywai dwoJe rodzenstwa Jimmyb-go. Jimmy,Jako naJstarszy syn, od sl6dmego roku 2yciawykonywal wszelkle prace, kt6rym mogl podolai. Stal stenfezast4pionym pomocnikiem matkl. przesiadywal z r:dr4catymt godzinami I pocleszal, kiedy plakala nad swolm2yclem. Uwaial Jq za Swieta. Ntgdy nte byl dostateczntezadowolony z tego, co m6gl dla nieJ zrobtd. Nie dostrzegalnalomlast (dztecko nle dostrzega takich rzeczy ntgdyt), 2ekledy on plakat, rnatka albo go zawstydzala, albo odwracalauwagc rdJcgo uczui. Opowiadala,Jakiego mlal cudownego

214 PownOroo SwEco WswNErnzNsco Douu

AF.IRMAqIE

A oto afirmacJe dla twoJego wewngtrznego dziecka w wle_krr szkolnym:

Maly(a).............., moLeezbyd w szkote tym, klmJeste6. MoLesz slg broni6, a Ja cl pomogg.

Jeste6 w porzqdku, tledy tuczyaz slg po swoJe-mu.

Jeste6 w porzqdku, kledy zastanawlasz elg nadr62nyml tzeczaml I vrypr6bowuJesz !e. za-nim slg do nich przekonasz.

Mo2,esz wlerzy0 gwolm wlasnyrn sqdom, leczpowinlene6 ponosld LorrrekwencJe yrybo-r6w, Jaklch dokonrrJr.rz.

ll lolno cl robld wszyslko rra rw6J epos6b; wolnocl s lg nle zgurtzt f .

Kocham <:19 tnk lcgo, lnk l rnJer te6 . ma ly (a) . . . . . . . .Motesz znwlcrzyf xwolrn uczuclom. Je6l l s ig

bo lsz , l row ler tz rn l .1'o norrnulrrc, lc ll9 bolsz. Mo2emy o tym roz_

nrawla6.MoLesz wyblernC soble przyJacl6l.Mo2,esz ublerad slg tak Jak lnne dzieci albo tak,

Jak chcesz.ZasluguJesz na to, 2eby mted to, czego prag_

niesz.Chca byd z tobq, bez wzglgdu na wszystko.Kocham clg, maly(a). . . . . . . . . . . . .

MEDYTACJA DII\ WIEKU SZKOLNEGO

_ Dodaj nastgpuj4cy tekst do wprowadzenla ogolnego. Robr I wr rdziestoseku ndowe przerwy po kaZdynr zdaniu.

.lul. bylo w twofun domu, ktedy po raz pierwszy poszed_lcA rlo szkoly?... Czy pamigtasz sw6J plerwszy dziefiw xrkolc?... Czy pamigtasz pierwszy dzlefi w ka2deJholr.lrrr.l klasle?.". Czy miale6 ze sobq drugie 6niadalrrlr:'f ... .I ornlster?... Jak wyglqdala twoJa droga do ezko_

Or )NAjDywANrE SwoJEGo Dzrccxe WEWNETRZNEGo... 2 I 5

ty?... Czy bale6 slg chodzld do ezkot5r?... Czy w szkolebyly brutnlne dzlecl, kt6rych elg bale6?... Kto byl twoimulublonym nauczyclelem?... Mlaled pana czy pantq?...Wyobra4 eoble boisko szkolne. . . Zobacz na boieku elebiez lat szkolnych... Co roblsz?... .Iak JeeteS ubrany?...PodeJdf do malego gleble I wyobml roble, 2e m6glby6slg nlm sta6... Tetaz Jeste6 dzler:hlern w wleku gzkol-nJrrn, kt6re tpogl4da na sleble dororlego... Vlldzlez slgw postacl m4drego I dobrego czarodzlelr... Wsluchal eigw sw6J dorosty glos, kt6ry n6wl do clcble cleple, pelnemllo6cl elowa...

JeSl i pracuJesz sam, nagraj af i rmarj<'r l l , r r l . ' l r ' , k.1 1ry ' . ' r ,ut t t -trznego, skrzywdzonego w wieku szktll r tvr r r., I r "' l | 1,r, rct tjeszz partnerem, powiedz mu naglos af i rmtrci t ' . , icz, l l l , r . r l t t leszw grupie - zakotrvicz Je.

Pracuj4c sam lub z partnerem, po zakr lr i t 'zt ' t t l t t ' r l r rrr t : t t ' l lkontynuuJ medytacje w sposob nastgpuj4<:y:

Skup sig na tym, co czulesz... Po2egnal slg z rlobryrnczarodzlelem I obeJmU go, Je6li masz ochotg... l 'owollstafi sig znowu doroslym sobq... Powledz ewoJerrrrr rlzle<:-ku wewngtrznemur 2e od teJ pory Jeste6 do Jcgo rtyxpo-zycll... Powiedz mu, te mote na clebie llczyC.

Wskazowka dotycz4ca pracy w grrpie: l r r t z.rh, trr 'k zctt l t lwypowiedz ponilsz4 medytacjg; jest ttt 7(tkt'.tt,tt 'rti l ' <Ilausszgstktch - prac2jqcgch samu)ziebtu'. ,/ I\utn.'tt'ttt ILLbz gnLpq. Przy kahdym wielokropku zr<ilt t l z i r'', 1 r.'r' l ost:kundo-w4 przerwQ.

ZacznlJ l6d naprz6d w czasle. ..Zobacz swoJq szkolg 6red-ni4... Jakiego koloruJest budynek?... Zobacz najlepsze-go przyJaciela ze szkoly 3rednieJ... Uslysz swoJq ulubio-nq piosenkg...ld2 w czasle dafeJ, aL d.o okresu wczesneJdoroslo6cl ... Zobaez dom, w kt6rym teraz mieszkasz...Zobacz sw6J pok6J... PoczuJ, gdzle teraz dokladnle Je-ete6... Porusz palcaml u n6g... PoczuJ energle ptynecg

2't6 Powndrpo Swuco WswNErRavEGo DoMU

w 9619 pt"r, twoJc nod... WeL $gboll oddech... Wydy-cbqf jlolno powletrzc... Poczqf, 2e Jcctci calkowlclcobccny. powr6clle6 do duszy I clala... Otw6rz oczy.

Jetlt pracuJesz sam, zastan6w ste nad tyml doznanlami.TanotuJ. Jak sie czuJesa. Je5ll pracuJesz z partnerem, po-tlzlelcle slg swolml doSwladczenlaml. W gruple - opowledz-cle koleJno o swolch doznanlach.

Odnalazle6 swoJe dztecko z lat szkolnych. Teraz bqdzteszumlal sig nlm zaopiekowai t udztelli mu wsparcla.

Rozdzlal 8

ODNA.'DWTANIE SIEBIE - NOUNrWIEK M|T.ODZIEI{'CZX

Po tompnwstata. bg bgt fua co czgnlq.

Gpnelo lvleNr,By HopKtNs'

Budq sig u lasach" doleko d.zamku.Peiqg pdzi nuq przez opustoszatq LulzJanq,.,Spqladajqc za stebie,wid4 w samochd,zie puste mieJsce.To z mqiego ojca zretab oli, czcgoJtti nte dosfzpamNte mqg sobie przgpmnietlat swego dztrclAstttto-Pewngchc4$ci slebte nte potrafi7 teraz dnab*d,.Cq doie zc mnb zostab, tcbgm dzts byt ueclry?,,,Jakfurdzo mnie ci4gnie do rod.zic6wlChd4 tamlz powrotem,sglad4j qc lqt staremu lqdouisku.Nocne Zabg sloz.eczqjakobracdqca se planeta

RosnRT Btv, Nor,ne Laby

' lreolg ll3nl"V Hopktns, Od, Chancera do Lark,ulra, przeloLyl StantslawBamiczak, uryd. ZNAK l$ak6w 1993.

IIIEK }IX,ODZNNCN(ODR/DZ,{,\T SIn)

N tltflK:v

l r l l t , l \ l

l \ ) l \R \ l \ ( , 1 \ R ( l / \ \ ( r l ( ) \ \ \ :

l( )/\\ l l1 )5( l\ ))1il;5/-\\ l l : l t{)l

SIl,{ i9G0: UIIN0SC

M0C: 0DR,\D7.,N[SI0

..r ifF:'=---l , ' . . ' . ' ' . . . . . i .1 . . r !

: : ,

: : ;F \ j l i ,; . , "

r ! : i

:-.. a-r.i :i. l!,,i,'i'

ru,Un IIryDmDT,KIl INIEZ\LEZM|]\IIE SIn 0D R0DZINI

218 Pown6r Do SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU

INDEKS PODAIRZEI{

WypelniJ poni2szA ankiete, odpowiadaJAc -tak'lub ,nie".Po przeczytaniu pytania odczekal chwile I zastanow sig, coczuJesz. Je2eli "tak" wywoluJe silnieJsza reakcje emocjonal-rriq - odpowiedz twierdz4co; JeSli .nie" wywoluJe silnteJsz4rr':rkcJe - odpowiedz przecz4co. Ka2de "tak" sugeruJe, 2eIrvrrlc cudowne dziecko wewngtrzne zostalo skr4nvdzone.li,1 rrr2rre stopnie skr4gwdzenla. Znajdujesz sig gdzieS na:,k.rll rrrlt;rlzy I a 1OO. Imwigcej udzielisz odpoMedzi hvier-rl,,,1r'1r lr. lyrn bardzieJ twoJe dziecko wewnetrzne zostaloskr zl rvr lz'r rr. w wieku mlodziericzym.

( )r )NnJDywANtE SIEBIE - NOWY wtrx MroozIENCZy 2ltt

i nonkonformistyczny styl zycia?

n

6.

7 .

8 .

9 .

Czy nadal wyznajesz religie swojeJmlodoSci i nie nasuwajq ci sie Lad,new4tpliwoSci?

l r

Czy potrafisz wchodzii w bliskienxiqzki tylko z osobami plciodmiennej?

Czy twoJe pozazawodowe zwi4zkiz osobami plci odmiennej maj4podlo2e wyl4cznie seksualne lrrlrromantvczne?

Czy jesteS marrycielem, ktory woliczytac i ogl4dai romanse lutrfantastlrkg zamiast przezyc c<>ssamemu?

Czy otoczenie zwracauwagQ, Ze powinieneS

i l

to . ci czascrr rdor<lsrr i l i?

('z.y rniewasz czgsto konlliktvz r rrr torytetaml (przeloiton.y r r r t, I x r I I r.| qI t p . ) ?

TAK NIE

n n('zy czgsto siq zloScisz z powor lr r-bezsensownych" przepisowI zarz4dzeft, ktore innl naJwyr.rrznlr. lakceptuJ4?

! n

Czy podczas odwiedzin u rodzi<.ou, Izacrynasz odgrywai rolg Ia ) p o s l u s z n e g o l l nb) zbuntowanego dzlecka? i j DCzy masznop"ry ^

"*o;a

-

toZsamoSci4, czyli okreSleniem, kirrr t lnaprawdg jesteS?

_ IC4r czujesz siq lepszy od innych zewzglqdu na swoJ niezwykty I f t I

('ry staral ;rk iegoSlCry czr\etaJnych hstowarzYl

I't rr'v rir'il Do SwEGo WEWNETRZNEGO f)oMU

r:rsz trudnosci z $oszeniemrcJ opinii, JeLellroLnl sie ona odrrwei?

TAK NIE

n n

tarasz siQ wiernie naSladowai:goS gurr- lub bohatera?lqi.sz potrzebq przynalezen ia tltr

ch lub nteformalnYch gruP'

ilZy!391ttp.?

:zgsto oPowiadasz o wiclklt' lr

ach, ktorych chcialbyS <lokortrti '

i€dy ich nie rea_lizrrit 'sz'/

twahasz,2e nikt rri{rlY rtlt '

; zed l tego c< l iY l r r l r r r i k t t t i t '

rfi zrozrinrit'ti lwoit lr wy.llltkrlwych

en?

oFowrnu z I TwIERD z.AcYCH :

nn

nn

! n

! n

( ) I ) \NJDYWANIE SIEBIE - Nt I I ,YY WIEK MLODZIENCZY t . ' l

' , l l l r l , f i t k' ntyfikacj i z okresu dzit.r. i r, 'r 'r 'go. Mlodzienc za toLsa-rr ror , t jcst to2samoScia przeksztr r l t r r ru1. Chc4c ja os i4gn4c,r r r r r si lrry zespoli i nasze wrodzol r,. r r r r r ir. jr, ' tnoSci z moZliwo-sc i r r rn i , jak ie otwiera j4 przed narrr i r , ,1 , . : ;po leczne, wlaSciwe<l l i r krqgu kul turowego, w ktorynr / \ ' l , . r r r r l , l r ikson okreSlalq: ncrw4 to2samoSi ego jako t:t{trr rslrt lttr ,. I 'r z, 'konanle otgm,2e wewngtrznald"entgcznoSe ic tqgl , t . , , ( l . r n : r rywam to po-czuciem,,JA") , k tore zosta lg ukszl r t l t ' )u , , / / , , , , r , przeszlasci ,dorown4iq identyczno{ci i" ciqglo1ci r tz t t t r I t, t t I r lt.lt przez in-ngch, o czgm Swiadczg konkretna obil,tt rrr , r /, , !t t.,nl.

W mo im po jec iu oznacza to ,2e tu ' o j t ' r l . . r , , l . r , r vc rvnq t r z -ne domaga s ig potwierdzenia swo_iego l ) ( , { r i r , r ,1A", i tow dwo jak i sposob , Po p ie rwsze - mus i ( ) n r , . r r . r l , . . . r . t t zna -n ie w oczach waLne j d la n iego osoby , k l , r , 1 1 . , , , l r : r ( b l i -skos i ) . D ruga a f i rmac ja , k to ra pobudz i r r r , r . , . , , r r r r i c r ) i e ,dotyczy sfery zawodowej . Te dwa f i lary rkr r o: ,1r .1 t r ' , , rn lo-Sci to dwie s lynne Freudowskie oznaki r lo j rz ; r1, , , , r r zy l irnilosi i praca.

Skrzy lvdzone dziecko wewnqtrzne mo2t ' z ; r l r rnr . r , t t . t . , /okres mlodzienczy. Nawet osoba posiadajac l r zr l r , , i , . , , l . r , . r .ko wewngtrzne bqdzie musia la w tyrn okr t 's i r ' . . l r r r r l1 ,qr n. lnowo wczeSnie jsze b i twy" . Nonnalng wiek r r r lor l , '1r 11, .1 1r . . .1bowiem jednym z najbardziej burzliwych olir ( :,(,\\ ,.\ . \ , n r

A o to pods tawowe s lowa , k to ry rn i chcq s r . l r . r r , r l , t { | \ . ( , \ \ . r ( .wiek mlodzienczy (ang. adobscence) :

A mbiualence Sprzecznos( . r r r . . r (

D ustancing Jrom parents Odchodzr.r rir, , ,, I I , ,, lzrt.(jw

O ccupatton Praca zil\\,r )( r, ,,.\ ' , I

L oneLiness Samotrrrr:.r '

E go identttg

S extral exploration

C onceptualizati.on

E gocentrtc thtnking

To2siunr t ' ,1 ( ' ( lo

DoSwi r r t I lzt 'nia seksualne

Kr-rnct' 1 1 t r ra l izacja

Myslt ' r r ic egocentryczne

Cry czgsrzeczachale nigdr

14. Cry vwzzaszprzeszedl tegpotrafi zroT,rrciePien?

SUI\][A ODPOWI

Wraz z pocz4tkit'rrr <lolrzewania zamyka siQ ostatecznie

okres dziecinstwa. .Jt:st to pocz4tek nasze$o pierw_szego

"ytf,, odnowy. JakJrt2 pisalem, Pam lrvin w ksieyZce Cgcles

Ji io*", stt rierari' 2c nasz rozwoj przebiega cyklicznie'

W Zyciu powtarza.ja siQ pewne tematy i wzorce' Ka2dy cykl

odnbwy opiera sie na poprzednim etapie i prowadzid? "?ty

ir".ari6i skomplikow^nyctr prqystosowan' Poczatek kaZde-

gn .to*igo cyklu jest czasem kryzysu' Kr5rzys jest okresern

,*,rmozoiel podatnosci na urazy, ale daje te2 du?o wiQksze

rrro2liwoSci iozwoiu. JeSli potrafimy sprostac temu wyz\Na-

ilrrl. nastQpuie o-dnowa, w ktorej naprawlarle s4 skutki

1 ' rzcsz . loSc i .

N O II MALNTY WIEK NIT.ODZTEfIC;ZY

l,1 r r .'.I r r nie krytyc znym zadaniom- wieku mlodzienczego

r.trl<'t\' ,,, I sil "go

ro'frlrrigtych w dziecinstwie' Jednak2e

t1lowrrt' z.rrl:tttie tego okresu Zycia-- stworzenie Swiadomej'i,,7.*,,,, '.,,,,

t lo, 1ai< podkreStii Brik Erikson' cos wigceJ niZ

222 I'( )wR(,'I.DO SWEGO WEWruETRZNEGO DOMU ( )l )NAJDYWANIE SIEBIE - Nowy Wrer MrooztENczy 22.\

N r l t r l ' , ' , 1 ' , t t l

( I , , r r r r r r r r t t i ( :a t ion f re tvA

lt ,1x'r irrrcntation

sprr.cczno66 uczu6

Narcyzm

Potrzeba Poroz.trmiewania sig

DoSwladczarllt'

,/1;rwisko to zostalo piEknie opisane prt'<'z' J ' D' Salingera, r' 1 rr rwiesci Bttsz4iqcg u zboZLL Bohat t'r k sta2ld' szesnasto-

l.'tni Flolden Cau[Ield, chce byi doroslv W swoich fanta-

zi;rch pije, uwodzi kobiety i zostaJe g;rtrgst('rem' Jednoczes-

,ii" Uoi-"ie doroslego Lycia l wvolrt;rl 't sobie' 2e staJe sig

obroncA swojej rnlodszej siostry I'ltot'lx' t JcJ matych przyJal

ciol. Przebyw anie zmatymi <lz'it '<itrtl (l ttplckowanie sie nimi)

"ft.o.ti go przea konfrontir<'lr1 zc sw'lrrlcrrr rloros$ch' Holden

iest na"rvpol siwy. Zy.ic tttit"<lr'1' tlwotttrt swiatami - dziecin-

" t * " - i d o r o s l r l s t . i l l . s l l r / , ( . ( . / . l l ( ) S ( . < ' z y l i a m b i w a l e n c j auczuciowa - p() l ( 'g l l t t r t rv ; t l t : t t t l t t s i r " lx l r l r iqd4r tymi oboma

Swiatami.PrzeJ awt:tlt i t t t t I I I rvr t I t't t t'l I s4 t'irkZe wstrz4sy emocJonalne

i gwaliownt: z.rlt irttty It;tstrtr. iu' ktore cechuJa wiek mlodzien--

"[r. et.,. Frctrtl st wit 'r-t lzi la, 2e w tym wieku mlody czlowiek

iednego dnia nit 'rrirrvit lzi swoich rodzicow' a nazajutrzpra--gnie

z nimi odbywlt<. szczcre, serdeczne rozmowy'

Odchodzenie od rodzic6w

Jest to normalny element wieku mlodzienczego' Aby moc

odejSi z domu, mioclzi musz4 :uzrrac, 2e rodzice nie sa dla

nich atrakcyjnymi partnerami' Psycholo$ z uniwersytetu

w Yale, Theodore Lidz' podkreSlil' 2e konflikt pokolen jest

lr rtcgralnA czQSciA Zycia-spolecznego' Osiem wiekow przed

r . l r r .ystusemHezjodbardzosigniepokoi lzpowoduowczes-rr,'1 rrrlodziety. Zastanawial sig, co te| stanie siq z nastgp-

rrlrrr pokoleniem. Wczoral w supersamie styszalem' Jak

1,, \\ n,r l lani c4;nila podobne uwagit( ;r I rp, r rtiwiesnicza pomaga mlodym ludziom zdystanso-

\\ ' .r( ' ,r, ,,t l rodzicow.'fati" grupy okreSlam mianem rowi'e6-

I t( ./. 1t,,. I lt I tlr(rtt)ego rodzica, ze wzglqdu na rolq, Jak4 pelni4'

Irrr r;r ulnu)A rodzrbJestbardzo srrr()wy l rygorystyczny. GdyI ry'l.rrr rr:rstolatkiem, obowi4zyw:rl, rr<.zesanle d. la. kacntktrpr.r. NoslliSmy spodnie, szJrte rrtr spr.<Jalne zamowlenie,zt' szwirrnl na wlerzchu I kieszeniq rrrr grrst.let. Nastolatkow,kl<'trzy ublerall sig lnaczeJ, uwaZallsrrrl, z:r 'fraJer6w- I doku_czallsnry lm przy lada okazJl.

Praca zawodowaRadanla wykazaly, inprzyszlosi zawotl, rr,,,,.r lr.st gl6wnym

problemem, Jakt nurtuJe nastolatkow. ('o lrr..r lr. r olrll? W cozaangaiz;-rJe moJ4 energlg? Z czego bq:<k; :.tr- rrtrzyrnywai?Kim zostanq, gdy dorosnq?

Sama energia Lyclowa sklania nas do z;rsl,rrrorvlr.rrli l siq,Jak4 praca bqdziemy wykonywai. Mo2liwosr.t rrl.lrot.lt s4roZne l zaleL4od krEgu kulturowego 61az pokok. r r t, r \\, prze_szloSci mo2liwoSci wyboru zawodu byly p<lwlrznlt. ,pr1;1r11-czone I z gory okreSlone. Powiedzialbym, ,ze wtcrll, 21.Ir slq_,latwieJ.

Samotno6d

Wiek mlodzienczy Jest zawsze okresem ()si ln l{r t rr t r .nl . r .Mlody czlowiek czuje wewnqtrzn4 pustkg l)r.z w.,, ril,.,lrr rr;rto, Jak wielu ma kolegow wsrod swoich rowk'sl r I k orv N I r. rr,. ft .Jeszcze, kim wlaSciwieJest. Nie wie, dokacl por l,12,r | )n1rlr.r rrco odkryte zdolnoSci do abstrakcyjnego mys k, r r l, r .. l, r . r rr. t, r | : t,ize przy szloSi (hipoteza) staJe sie po raz pk, r r r, :,,, r 1 1 t r t t | il t. r r rt, r r tw Zyciu mlodego czlowieka. RozmySlaJqc o pr z1,szlosr.l, (:zu_Je on wyobcowanie. Poczucie to Jest 11,rrr sllrrlt.lsze, lmbardzieJ zostalo skrzywdzone J ego dzicr. k o *, r. rv r r q t r.zne.

Nowo uksztaltowana struktura pozr):rw(.2.r r r;rstolatka po-zsrala mu tak2e na autorefleksjg (czyli ztlolrl,r.lc Swiadomo-Sci siebie samego). Mlodzi w tSrm wtr.krr potrafl4 mySleio mySleniu. Dlatego mog4 postawic. lryt;rrrtc: _KimJestem?".Doskwiera im SwiadomoSi siebie srrrrry<,1r. WzmagaJ4 poja-wienie sig drugorzqdnych cech plciowych. pierwsze, potgZneemocje o podlo2u seksualn5rm <tritz zmlany zachodz4cew budowie ciala krgpuJ4 mlodyclr lrrclzi i sprawiaja, Le czujasig oni nieswoJo i obco.

\

PowndTPO SWNCO WEWNETRZNEGO DOMU OoNnyovwaNrcSrcaru - Nowy Wttr MronztaNczv ZZs

Tollnol6 rgn

Ikxf ulem Ju2 deflnicJe to2samo6ci ego sformulowan4prz.ezErtkrrne. Pytanta: .Klmjestem?" t -Dokad zmlerzam?'na-nrw{t rl9 Jako konselsvencJa rozwoJu nowych zdolnoSct

rrmyrlowych.

Doffrdczenla seksualne

Wraz z dmgorzqdnyrnt cechaml plclowyml poJawta stq

nowa, potqZna energfa. Jest ona lskrq' kt6ra rozpalaLycle.

Jak stwterdztl Nietzsche, Zgcie tqsknt do samego sleble.

Poped plctorry to stla slu24ca zachowanlu gatunku. Bez tegopopqdu gatunek ludzliii wymarlby w claglu shr lat.-

Nastolatkt odkrywaJa swoJ4 seksualno6d w sposob natu-ralny. DaJaJeJ upust przy pterwszeJ masturbacJi. Ostrue2e-nia przed Slepot4, kurzaJkaml na rgkach, a nawet odpad-nieclem penisa bledna w por6wnanlu z prryJemnoScia do-znawanla tych uczui. A poza tym, kto znbaczy? Mo2na toprzecleL robii po clemku. Potem czQsto dochodzt do odkry-wania lnnych form seksu al noScl : wzal emnego masturbowa-nia stq, pieszczot z plct4 przeclwn4 i w koricu - stosunkuplclowego.

Poznawanle wlasnych narz4d6w plciowych ma decyduJ4-ce znaczente dla zdroweJ to2samo6cl. Plei Jest tym, c41m

JesteSmy, a nie tym, co posladamy. Plerwsza cecha, Jak4dostrzegamy u lnneJ osoby,JestJeJ ptei.

Konceptuallzacla

ZdolnoSd do my6lenla w abstrakcyJnych, loglcznych ka-tegorlach poJawia siq w wleku doJrzewania, ktedy wykracza-my poza konkretne, doslowne my6lenie, charakteryst5rcznedla dztecka w wleku szkolnym. W odr62nieniu od dzlecka,kt6rc nte ma teJ zdolnoScl, nastolatek zacryna tomtaine'zaloienlanie odpowiadaJace faktom. MySlenle o prryszloScturymagg na przyklad zastanowienla sig nad takimt zagad-ntenfaml Jak: .Kim Jestem i dokad zmietzam?"' *Jakie samoJe mo2llwo6ct?-. W wieku mlodziericzym mySlente opruy-szloSct Jest romtahaniem w kategorlach ewentualno$cl. 7a'l6Lmy. 2e zostane lekarzem... prawnikiem... kstedzem...

I tak daleJ. I{ahdeztychpl-zypus?.ezcn polega na stworzeniupyneJ hlpotezy, ktorE nie ogranlc taJs Ladnefakty.. -I.ly- przeJawem teJ noweJ stnrkiury poznawcze1 JestldealtzacJa. Mlodzt to marzycleie. Marzerc i td-ealtzujac,;d;;_r?,amy modele, ktore motywuJa nas <1. dzlalani". nAtoariIudzle. pra*vtapyJU

:t*- do tdoli. NaJr:zsricte sq to gwtazdyfllmu t rocka' ale mtody czrowiek mo2e tet obrai Jobte zal9d" j uz6r kogoS ze Swtata politykt trrb tntelekiu.lt"ta.Nastolatki s4 z natuqr reltgune, a wilk rnrrxrzrertczy to okresnajwigkszeJ gotowosci do prqyjecia reltgtt. tclol duchowystaJe sig czgsto gtown4 obsesJa.

Ta mlodziencza idealizacJa lub .idolizacJa- rno2e slq r6w_nieZ skierowai kuJakiemuS kultowi lub sprawte. KoczuJ4cyna lotnisku wyznawcy Kriszny, chinska Czerwo r r,, Cwaiaiiniemieckie nastolatki zmobillzowane przez llltlcrt _ wrrry_stkie te przyklady Swiadcz4 o tym, w Jaki s;xrv.rb nrbA'ztlu&ie mog4 zostac umotSnvowani do aktywn"go *trr,:*ntasiq wJak4S sprawe - oboJqtne: dobrq czy zl4. fahte

""urrga-Zowanie slq w sprawqJest podstaw4 sity ego, ktora llrikinnazywa wiernoSci4. Jest to wa2na sila w wieku dorortym.

My6lenle egocentryczneW odr62nieniu od dzieci, ktore my6l4 egocentry(.znle. na-

stolatki potrall4 w zupelnoSci polai punk-t wtdzenta J-gi"lg"9b-y. Egocentryzm miodych ludzi polega na przekorr.ritr'r.2e ich rodzice maJ4 na ich punkcie taka

"ur,r,i obrcrJg. Jakoni na swoim wlasnSrm- Mlodzie? w tym wtt.ku poij"*f"

pewne cechy paranoidalne. pr4fpadkowe sp(,Jrrenle Inter_pretuJe Jako obraZliwy, wartoSciuj4cy osqd.

ryrzyJmy sig czgstemu scenariuszowt. Mala Shtrleyzostala lecewa24co potraktowana przL.z <.hlopca, kt6regoub6shvla. Wraca do domu prrlrg.rqbtnna t czule ste odrzir_g?r". MamawitaJa: ,Cze6i, kochanic. co slych-ai?". St i.t.ybiegnie do swoJego pokoJu tkrzyc4r:.Nte mo2ecte mnie choiraz zostawii w spokoju?!.. Davicl Elkins, charakteryzuj4c tqegocentryczn4 cechg mySlenia mloclzteLy, uirytvi dwochokreSlen: "wyimaginowane audytortum- i .wlasna wers;azdarzen". Oba oznaczaj4 tenclencJg do uryolbrzymiania

II

l l l ) l'( )\!ti(') | l x) SwEGo WgwNErnzNEco DOMU Orrrue;oyweNre Srrsls - Nowy WIEK Mt oDzrs}(Iczy 227

DoSwladczanle

MlodzleL eksperymentuJe na wszystklrn; na pomyslach,stylach, rolach I zachowaniach. Cz.t.'sto r.kspeqrmenty te s4sprzeczne ze stylem Zycia lub systcrrrr.rrr rvrrrtoScl rodzicow.JeSli mama wyznaje pogl4d, izeporz;y<lt.li I t.zystoSc Swiadczyo poboZnoSci, dorastaJAca corka dla lxrlu,tr.r.rlzenia wlasneltoZsamoScl moLe zostai dlugowlos4 I r I 1 r 1 r t., h, r. ktora rzadkosiq k4pie I chodzt boso. JeSll tataJcst z,11,,,rz:rlym fanaty-kiem pracy, odnosz4cym llczne suk<'r's1., .,r.rr pot.wlerd-ziswoj4 toZsamoSi, opuszczaJAc siq w nau(.(. ,lr..,lt r orlzice S4ateistami, syn albo corka mog4 stac sig olr:,r..,r,,lrrtt. rr.ltgiJni.

EksperymentowanieJest sposobem posz(.r z, r r r t. r I r( )ryi,.on-tow. Wypr6bowuJe siq ro2ne zachowania, irl ry' o L r,.,, l t t. wlas-n4toZsamoSc. Podsumujmy: wiekmlodzier ir .z l lo tr r t r .1,1 ;11.f2i reformowanie wszystkich poprzednich t'tirlrorr., lzr,.r.li i-stwa. To okres pol4czenia ws4rstkich sil ego, r.o u. r t.kcicprowadzi do wylonienia sig nowej to2samoSci.

ZABURZENIA ROZWOJOWEWiek mlodzienczy Jest - w naJlepsz5rm razle - rrrrll,.rr,l..tr.l

burzliwym okresem w cyklu iyciowym. Ann;r li l r.rr, I trr tr.rdzi , 2e to, co w tym wieku uchodzi za normir lnr. , rr t rrrr l r rrzostaloby uznane za objaw choroby psychi<'znt.l. , t,...1t t.rhjest nawet wtedy, gdywszystkie poprzednic st :rr l t . r ,1, . 1, . , 111stwa przebiegaty prawidlowo, zastanowmy slt,., r r, .,tr.. r l;tr.lr.,$dy wewngtrzne dziecko zostalo powazni(. :,1\ r,/\.\\.( lz{)rtc.Wielu z nas nie musi sobie wcale te$o wyol rr.r;,r, l,rr.ctyll-Smy to sami.

W moim przypadku ambiwalencja prz1,lrr,rl.r postai za-chowan maniakalno-depres$nych. Dzikir.. :,, r r rrowolne wy-bryki byfy wstgpem do ostreJ depresJi. Zrll,sl,rrrsowalem sigod domu rodzinnego, znalazlszlr soltir. prrr.z.kq chlopakowz rozbitych rodzin. BuntowaliSmy sit.' pr zr.r'lw surowym za-sadom wiary katolickieJ, w Jakich nirs wy<:howano, lajda-czac sie i prjac alkohol. Wrodzone prr.<l.yspozycje do alkoho-lizmu ujawnity siq u mnie z cal4 nl(x'rl. Od trz5rnastego rokuzycia upijalem siq do nieprzytonrnoscl, co pr4lsparzalo miwiadomych klopotow.

\r"'/\ ', lk l.r'. sltlrley mySlt, 2eJeJ matka widziala wczeSnieJ-...'.r '., , rr,' ,rlrzucerlta i byla Swiadkiem jej upokorzenia'

\\'1r r',1r./()nil samoSwladomosi mlodzlery wynika z prze-

l,, r r. r r l t, r, r(:,wszyscy na mnie patrz4" - JeSli nastolatek Jestr r. r,lr ntcr rrle wstydliwy, Jego samoSwiadomoSi Jest wyczulo-

r,.r 1,,,t1 tym wzgledem ait do b6lu..Wlirsna wersja zdarzen" polega na przekonanlu, Le rTwie

.'r'r'krwe doSwiadczenla s4 absolutnie jedyne w swoim ro-

,lz;rJu i niepowtarzalne. .Nikt ni$dy nie cierpial takJakJa" -

t,' siowa dlwtgczabezptzerwy w duszy mlodego czlowleka'

wraz z takimi, Jak: -nikt mnie nie rozumie", .nikt mnie nie

kocha', .nikt nigdy nie mial tak potwornych rodzicow, Jakmam Ja". Pamigtacie, jak Tomek Sawyer wyobra2al sobie,

2,e :urriarl? Widzial ciotke i innych doroslych zebranych przy

Jego loZu Smierci. Wszyscy tongli we lzach. Dopiero teraz

Lrozumieli, Jaki byl niepowtarzalny i nad:nvtlczaJny' .Wla,s-na wersja idarzen" koncry siq zwykle, kiedy ktoS wchodzi

w prawdziwie zafily zvtiqzek. Wspolnota panujAca w takim'mtiry,ku pomaga ludziom dostrzec, 2e ich doSwiadczenie

bylo lub Jest zjawiskiem powszechnlrm.

Narcyzm

Mlodzie2Jest narcystyczna. Ma obsesje na temat swojego

wizerunku w lustrze. Mloclzi ludzie moga catymi godzinami

przygl4dae siE sobie. Wynika to z ich wyostrzoneJ samo-

SwiadomoSci. Jest rownieZ nawr-otem cyklu wczesnych po-

trzeb narcystycznYch.

Potrzeba porozumiewania sig

W BuszujqcAm u zboiu Holden ctqgle do kogoS drynda'ozuje przemoizna, potrzebq pogadania. SamoSwiadomoSiI osamotnienie, wlaSciwe dla tego etapu rozwoju, sprawiaja't,' rlit<'dziezwcl&, chce byi z kims w kontakcie' Nie koncz4-t r slr.'lrogawqdki zprzyjaciolmi sa sposobem zaspokajania

1r, rt r zclry pr4male2noSci. Pamigtam pewn4 przeiaLditkg sa-

r r,,,, l ', ,r lt 'n) ze swoja nastoletnia corka. Po drodze nie moglasit,' lrrrrr':'l t-lymac i wolala do znajomych dziewczqt i chlo-

I ) ( ( ) \ v .

I t rrrt lerznn le 16l Jest niebezpieczeistwem tego wieku, na

<'rr wrkuartJe Erlkson. Mlody czlowtek, wyprobowuJ4c zbfi

wlele rdl. lubt kontekst, w kt6rym moglby zebtat w calo6i

rwr{c rilly ego.Jako nastolatek czulem slq strasznie niepew-

rry l-oeamotniony. Nie bylo oJca, przeciw ktoremu m6glbym

ric rbuntowae alUo przyJad go ?awzorzec roll' Wybieralem

wl6 wzory antybohaterdw. Takie postqpowanle okreSla sie

luko ne g atg w nq identgfikacj g' Nie wie d z I al em, ktm J e stem''wlgc

tdentyfikowalem siq z tym, liclm nle bylem' Bylem inny

od ,fr{erow', z kt6rych w przewahaJqccJ czgScl skladalo sie

apolecleristwo. Moja grupa srydzlla z kahdego, kto sie od

nbs r62nil, cryli prawie ze wszystklch. Ludzte o negatywnej

tdentyflkacji odpadaja i staJa z boku' srydzac ze wszystkichpozostalych.'

W rzeirywistoSci czulem potworny lgk przed 2'yciem (do-

strzeglem to u wszystktch lu&t z negatywnq identyflkacJ4'

kt6rych znalem I z ktoryml pracowalem jako terapeutp)'

Moji sily egobyly slabe, wrQcz nle lstntaly, nie mlalemwigcjak'siq opimtqtac. Kledy slq uptJalem, czulem sig doros\r

i potg2ny. Poczucle pustki wewnqtrzneJ sprawialo, 2e wszel-

kimi moZliwynti sposobaml staralem sig zmienii swoJ na-

str6J.W wieku mlodzlenczym zaczynamy rozladowywad nasz

pierwotny bol t potrzeby, kt6re nie zostaly zaspokoJonew dziecinshpie. Przemoc, JakieJ siq dopuszczaJ4 mlodocianiprzestgpcy , wyrazanle ztohnlcowany gniew skrzywdzonego

i osamotnionego dziecka wewnqtrznego. Pop€lnianie pze-

stEpstw Jest slrmbolicznym wykradaniem tego' co zostalo

utracone w dziecirls|ixte. 7-airywanie narkotykow przytqpia

b6l osamotnienia, zaznarrego w dysfunkc$neJ rodzinie'W dzialaniu mlodzieZ czqsto wyladowuje nie wypowie-

dzlane sekrety rodzinne' AktywnoSd seksualna jest c4rmS

rruturalnym w okresie, kiedy poJawia sig seksualna energia',Jclll mama surowo tlumi swoJa seksualnoSi, moLe to do-

lrrr rwadzli do wczesne go rozpoczQcla przez c6rke bezladne-go tyr'la plctowego. Dyskretne romansiki ojca mog4-zostacwyrul.one w zachowaniu nastoletniego syna. DysfunkcJaIrrtyrttttego zn'lqzku rodzic6w, w ktorym dominuJa samo-

PowRdrpo Swsco WrwNErnzNtco Douu OoruapyweNrs StssIE - Nowy Wrsx MropnyNczy 229

tnoSi I gnlew, mo2e siq przeJawti w szkolnych nlepowodze-ntach dzlecka.

DorastaJ4camlodzleL czqsto staJe slg dla rodziny kozlemoflarnSrm. Mlodzl ludzte prrychodzq do nas Jako pacJenci,ale w rzecz5nrristoScl sa uzaleZnlenl ocl rodziny. KieruJ4cw l.os Angeles progr€rmem dla narkorrran6w, ntgdy siq niezetknalem z nastoletnim narkomanenl, ktdrego rodzlce iry-liby w zdrowSrm mlapkru mal2enskim. Rrxlzlee bylt nosicie-lami chor6b nawarstqrionychprzez wlele pokoleri. Ich mal-Zenstwa miaty charakter zwl qzkow do ros ty<. I r rl zlect, a wlas -ne dzieci probowalynaklontd ich do terapll. Klcdy nastolatkiwyladowuJ4 sie w buntownlcrym dzlalanlrr, zwykle ma tobezpoSrednlmdqzek z chorob4 tch rodztny.

Oprocz tego mamy r6wnie2 do czynienia z z.agutlnlenlemzaniedbanla potrzeb zale2noScl, ktore dochrxlzil <kr glosuw trakcie rozwoJu. Wiek mlodzlenczy to czas, klcrly zrtcrynakrzepn4d indywidualna to2samoSi. Dzieci z rodzltt <lynfun-kcyjnych nie potrafia prawdopodobnie zakonczy( o wlea-nych silach tego procesu, bo wchodz4cw ten wlck, nle maJgpoczucia -JA".

Stosunki panuj4ce w moJeJ rodzlnle, wynikaJace z elko-holizmu oJca iJego odeJScia od nas, byty bardzo powlklane.Nikt z nas nie mial wlasnego Ja". KaLdy z nas byl czqrlctqinnych czlonk6w rodziny. KledyJeden coS odczrrwal. udzle-lalo sie to pozosta\rm. Kiedy mama byla smutna, wnzyetklmnam bylo smutno. Kiedy siq gniewala, wy<.ztrwallAmy towszyscy i probowaliSmy zrobii coS, Zeby przestala elq gnle-wai. Nie mialem mo2llwoSci, abywytworzyri swoJq odrebnato2samoSi.

Kiedy pomieszanie rol sie nasila, wzrasta p(rczucle lzolacjii pustki wewngtrzneJ. NajbardzleJ znaeztlca rola, Jaka kto6w ukladzie rodzinnym odgrywal do tego momentu, staje siqnaJprostszym sposobem zdobycia to2samo6cl.

Gdy mialem 2l lat, bylem zupelnle zblty z tropu. Przera-2ala mnie wlasna seksualno6i. Czulem strach i gniew. Per-spektywa irycla zawodowego przeraLala mnie. Pamigtam,Jak wloczylem siq po mieScie i zastanawialem, sk4d i jakludzie, ktorych widzg, dorobili sig posad, samochodow i do-

230 I\ rwHr'l'r Do SwEGo WewNIErRzNeco Douu

rrrorv. Wyroslszy w poczuclu wstydu, czulem, Ze nigdy niezr lo l . r r r r l r ' [o os l4$n4i .

\ \ '1r r r l : rk ' rn s ig wigc do ro l , k tore znalcm z uk ladu ro-rf .. lrrrrrgo. WclqL bylem Gwlazda. Zostalern gospodarzemkl,r"r ', wydawc4 szkolneJ gazetkl, osiqgirlem Swietne wy-rr l l t l w nauce. Udawalo mi s ie to wszystko mimo mojego.rlkolrollzmu t przynale2noScl do rowit 'srrlczeJ bandy -fa-r ctow bez oJc6w". NaJwa2nieJszaJednirk t;yla rola Opieku-rrrr, ktor4 gralem w domu. Tutal nirpr.rrwtlq czulem sie narnleJscu. Kiedy oJciec opuScil nasz <krrrr, stalem stg MatymMgLczyzn4. Dla brata bylem Malyrrr

' l 'rr ltrsiem. OpiekuJac

sig lnnyml, czulem, 2e coS zn.r(7.1: . lilv.wlilzalem problemmoj eJ mlod zlenczeJ to2sanrosc l . zos t ; r l i 1<' ksiqdzem t 2yjacw cel ibacie. Czarna sul i r r r r r : r I ko lorr r lka od razu mnieokreSl i ly . Sta lem s iq r r r r r l lc o lccrr r , Iohnem, opiekunemdusz. Byla to naJszl r rc l rc t r r l r ' lsz: r l ) r : r ( ' ;1 , lak4 moglem pod-j a i . P raca d la Rog r r . ( ' r ' l l l r ; r l l r y l cc ru1 , k to ra mus ia lemzaplacic.

Wybiera i i l t ' t r . ' t l ro ; ' t ; . t tczy l t l l t ' r t t r :9S, co pochwal i la mOJarodzina. rcligl:r I rr:ruczyclt: lc (zakonnice i ksieZa). Bylo toszlaclrt:t rrc 1 rosrvlt;r 'r 'r r lt:, oznaka wielkodusznoSci i moral-noSci. Rozwiilz:rlo lo problem moich lekow, zuti4zanychz drog4 zawockrwrl. t rrtrzlrmalo moJe role z ukladu rodzin-nego. Bylern Owlrrz<I4, Opiekunem, a poSlubiaj4c SwietaMatke - KoSci<.rl, rric opuScilem wlasneJ matki. Pod t4 fal-sryw4 to2samoSc ii1 pozostal samotny, zagubiony i przestra-szony chlopczyk.

WYIVIAI)

NaJwigksza w Swiecie tragedia to nie wiedziei, kim sie

f cst. SciSle okreSlone role w ukladzie rodzlnnym, wpojoneu' wlcku mlodziencq;m, staly siq twoJa najbardzieJ uSwia-rlorrrkrn4 to2samoSci4. JesteS od nich uzaleZniony. Pelni4ctlrrrr, l r 'olq, czuJesz,2e coS znaczysz: wyjScie znieJ oznacza-krl rr,' liorrtakt z glgbokimi pokladami toksycznego wstydu,

{<lz.it ' krvlc sig twoJ pierwotny bol, ktorcgo Zrodlem jestdtrt ' l rt,n , r l i r zywda. Trac4c swoJe .JA", utracilcS poczucie, 2ecos 7 ,1 t : l ( / \ ' : , / . .

Oorue;ovwnNrE StEBtE - Nowy Wrex MroozrENczy z.\l

SpisuJac swoja hlstorle zlat ntl<xlt,t<:ncrych, ntrrod. szcze-goln4 uwa$g na to, Jak skrzyw(lzorrt' <lziecko wewngtrznezatrulo ci twoJe lata mlodzlencz<.. l,ostaral sig wymieniiszczegolouro wszystkie kr4lwdy: rrlr. otrrymane kartki wa-lentynkowe, samotnoSd, presjA i oclrzr rr.r.r rlc ze strony $rupyrowieSniczeJ oraz bol wywolany sytr r:rr.1,1 r o<lzinn4.

PODZIL SI4 HISTORI4 Z I"AT Mr.()DZTEI{'CZlrCHz osoB.* KToRA C4 WSPTERA

TWoJa mlodzleitcza to2samoSi okrcslil,r .,1xrsol). w JakitwoJe skrzywdzone dziecko wewngtrznc [ )r ./ \'.. I osowalo siedo startu w dorosle i ryc[e. PamiqtaJ, 2e r<i l , . . ; , rhtr . olrecniegrasz, s4 utrwalonymi metaforami historii hr u vrr', I r lzl<'cka.Potrzebujesz, by ktoSJe uznal, abyS mogt z;rrlr.r r,,l.\r,r(i, cobgdzie dla ciebie najlepsze.

co czvJEsz?Chcac ulec4ri swoje ,Ja" z lat mlodzient'zyclr. rrrrr..lsz

naprawdg opuScii dom. PowinienieS rownie2 z('lrr.rr rv r,rloSi dane dotycz4ce wszystkich etapow twojt'go r';r.r'.luProponuje, 2ebyS wydal wielkie prz5dqcie z okttjr I),,tr,tt,tudo domu, Sdzle ty z lat mlodzienczych bgdzicsz 1r.rr.,1r,rl.lrzem. W t]rm celu stosuJg nastgpuJac4 medyt;rr.lr.

MEDYTAqIA O POWROCIE DO DOMUNagral ja na magnetofon. Jako podklat lu nnr, ' \ ( . /n(.11o

ufi nagrania Daniela Kobialki Going Iltnru' I'r.,r' k,r2<kjpauzie oznaczonej wlelokropkami zr6lt tlrvrrrlzk.st<tse-kundow4 przerwq.

ZamkniJ oczy I skup slg na oddychanlrr... przy wdechuwciAgntj lekko dolnq cz936. brzucha, przy wydechu wy-pchniJ brzuc h. \trdychaJ4c powie tr ze, 1t ollc z do c zterech,zatrzymal oddech, liczqc r6wnle2 do czterech, I v4ydy-chaJ, liczqc do o5miu... Powt6rz to kllka razy... \fdech -cztery, zatrzytnanle - cztery, wydech - szesna6cle...Potem wdech - cztery, zatrz5rmanle - cztery, ur5rdech -trzydzietcl dwa... Powt6rz to trzy razy... Tetaz powr66

do normalnego oddychania. Przy vrydechu skoncentruJelg ne cyftz- ttzy.., Zobacz J4, narysuJ pdcem albo

uelyrz... Potem zr6b to samo z cyfrq dwa... Potem z Je-dynLq... Teraz Jedynka etaJe slg bramq... Otw6rz JqI weldt w dlugl, krgty korytarz z drzwlaml po obu stro-

nach... Po leweJ zobacz drzstt z naplsem Ostctni rok"'

Otw6rz le I zaltzyl do Srodka. T.obacz przyJemnq scene

z oetatnlego rohu... ZatnkFqJ drzwl I podeJdi do nastgp-

nych, po praweJ sttonie... Otw6rz Je I zobacz tam gieble

wwleku mlodzief,czym... ObeJm[ go. Powledz, ihewlesz,przez co ptzeszedl... Powiedz, Le nldrzedl czas odeJ66

z domu. Powledz, 2e Jeste6 tutaJ, tcby go wesptze&,.. ?*powlnnlScie p6J56 razem I zebnd *rzyetkie pozostale

czgSct clebie - niemowlg, mtlc dzlcclo, przedszkolaka

i ucznia... Razem z twolm wclolcnlem z lat mlodzlefi-

czych tdflcle do ko6ce l,oryterze I otw6rzcie drzwl"'

Zalrzy! do 6rodka I zobrcr rw6J plemezy dom, Jaklpamigtasz... WeJdt rlo telo domu lznaldt pok6J, wkt&

rym mleezLerz ty JrLo nlcmowlg... Niech nastolatekwe2mle Jc nr rgcG... Ztwt60 kawalek, otw6rz plenrrsze

drzwl po leweJ ttronle korytarza I zobacz siebie-maledzlecko... WelJe zr rgkg, ldicie razem' otw6rz pienrrsze

drzwl po praweJ I zobacz sieble-przedszkolaka... Po-patrz na nlego... W co Jest ubrany? Wet go za r9k9

i wyjd2cie z pokoJu. Znaldt teraz siebie z lat szkol-nych... W co Jest ubrany? Powiedz mu' 2eby wziql na'

stolatka za rgkg I wyJdfcte z domu... Stoisz teraz kolo

slebie-nastolatka... Kto trzyma na rgku ciebie-nlemow-le?... Uczefi trzyma nastolatka za rpkg... Ty trzyrnasz za

reke male dziecko I przedszkolaka... Tetaz zobacz, Jaknlemowlg staJe sig malym dzieckiem... Male dziecko -

grzedezkolaklem... Przedszkotak - ucznlem... Uczefi

-ta1e etg tob4-nastolatkiem... Ty-dorosly I ty-nastola-tek rtolcle obok sieble... Teraz zobacz swolch rodzic6wwychodz4cych z domu, w kt6rym mleszkale6 w wleku

mlodzlcllc zym... Ty-dorosly I ty-nastolatck machacieim rgkq na polegnanle... Powledz lm, 2e ury wszyscy

tettz odchodzlcle... Powiedz, Le wiesz. 2c starall sig

Pown6r DO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU OnNnjoywnNreSEBIE - Nowy Wmr MroozrBNczy 233

naJlepleJ, Jak noglt... T,obacz w nlch skrz5rrdzonychludzl, Lt6rymt w lstocle el Fyll)... Przebacz lm, 2e cigporzuclll... Powledz, ie odtqd eam dla sleble bgdzleszrodzlcem...Zaczall oddalad ele od domu... Sp6Jrz ptze2,ramlg za eleble... Zobacz,le staJq tlg corez mnleJsl... A2calklem znlkng z ocz;u'... Sp6Jrz przcd deble I zobsczutochanq osobe (mal2onta, przyJacloh). lt6ra na clebleczeka... Je6ll maez terapeutg, uJrzyJ 1o... Jc6ll maazgrupe pomoclr, zobacz t9 gnrpg... Jelll dcruyrz w Sllg'WyLszq.

uJrzyJ Jq przed sobq... ObeJm[ rrzyrtllch...U6wladom sobie, Le maaz wsparcle... Nlo Jortcl tam...Masz nowq rodzlng albo mo2esz Jq etworryd... Teraznlech tw6J nastolatek zespoll sie z tobg... WyblcnJektSokres &leclfistwa I uJrzyJ siebie Jako dzleclo I tymwietu... Powiedz mu, 2e bgdzlesz Jego oploluncm...Jego nourym, kochaJ4cym I trostltwym rodzlccm... Po-wledz mu, 2e lepieJ nl2 ktokolwlek na Swlcclc rlorr,ptzez co przeszlo I co rrycierpialo... Powledz mu. h nwszystkich ludzl, Jaklch kledykolwtek poznr. cloblcJednego nigdy nie utracl... Powledz, iLe zasytzo rn{-dzlesz dla niego czas I codzlennle z nim bgdrlcu...Powiedz mu, 2e kochaszJe z calego serca...

Sp6jrz teraz poza granlce ewoJego umyalu... Zobrcrcyfre trzy.., PoczuJ pdce u n6g... Porusz nlml... Tabrrcr,cyfre dwa... PoczuJ energle, kt6ra plynle od ttolch n6gdo g6rneJ czgSci ciala... PoczuJJq w swolch rrmlonech...Porusz rgkami... PoczuJ, Jat energia naplywr do twoJeJglovry I m6zgu... Zobacz cyfrp Jeden... Brrdzo powollotw6rz oczy I przeci4gniJ sig.

PrzywotaleS w"ten spos6b caly swr{ wewrrqtrzny ukladrodzinny. Przeiryle$ powrot do swojego wewngtrznego domul

PRZEBACZENIE

Proces odzyskiwania twoJego skrzywdzonego dziecka we-wngtrznego Jest procesem przebaczanla. Przebaczenie (ang.

Jor-giue-ness) pozwala nam dawai (ang. giuel tak,Jak przed-

234 Pown6r Do SwEGo WEwNETRzNEGo DoMU

tem. lizrlrawia przeszloSi i uwalnia energig potrzebn4w tcraZnlc.lszoSci.

I)r-zt'l ri r t:zenie nie Jest cz5rmS sentymen t a lnym anl sztucz-nyrrr. Wyrzadzono nam prawdzlw4 krzywdg, kt6ra musizost:rt: uznana I oceniona. Kiedy uzyskrrlt'rny SwiadomoSitrJ krzywdy, demitologizuJemy swoiclt rotlzicow. Widzimyl<'lrJako rzec4lwiste, zranione ludzkie lstoly, kt6rymi w isto-cic sa (bylt).Widzimy, 2e byli doroslyrrrt rlzleiml, odreago-wuJ4cymi swoJe wlasne krzywdy. Ct'lrrlc rrlrll to Sam Keen:

KiedA demitolqiz4jq suojq przt'szhtsi' i uznqjg ambtua'Ientng itragiczng charakter crit'r1o lrulrktu'go dzialonin, od-krywam nowq woLno6t, k I (nt t 1 x t z r t'r t I r t r t I i zt nienii znaczenietego, co sig zdarzgto. !7lk'o 1tr zt'lxrt ttrrrt'tlaie mimo2lttttoStzar6tuno zaakceptou torl sll,olrr 1tr tt ' ',tfuti<1,.iak i uwolntt siqod zadangch mt k t r r l r ls r tk t t l t ' t t t r l t l r ' r1 t ' l r r rut . Osqd, , przeba'

czenie i udzigcz.r ursr' ' ,A lttt l tt1t1 \i.. ' ,tru rrk' lvmicznA proces,kt6ry przent f i 'n i r r 1 t r , ' , " ' , ' l , t ' . t t l t r l rurr ru szczgScie, amnie -

zofiary pr^l( '7.t ltr. rtrt,! hl, rr rTrrri rrir ' rr 'rrctlctnkontroli,tu aktgtt;-nego I t( 2..'s I r r ik r t 1 t r t t',, t k t s<' i. kI(trq nieustannie przeksztat-c(lnt.

Trzeba k<llrlt'r'zrrlc rrlxrra(: siE ze smutkiem wewngtrznym.Fritz Perls powltrlzl:rl: Nic nie ulegnie zmiutie, p6kinie stani,esW tAn\ czg mj e s t. I'r.; r wr lz lw4 kralwdg, J aka nam wyrz 4dznno,moZemy dostrzec ty I k o wt cdy, gdy zdemitologizuJ emy naszychrodzicow. Zrozurnlentu r li rktu, Le wyrzadznno narn prawdziw4krzywde, pozwala poczui, 2e JesteSmy oflara przemocy. Od-czuwanie uczui to bolcsna praca. W momencie wejSciaw kontakt z tymi uczuciami i ich wyra2enia, staJemy sig wolnii mo2emy iSi do przndu. Gdy pozbqdziemy sig nie zalatwio-rrych spraw z prznszloici, nie beda one miaty.lrr2 wptywu nar r rsz4 teraZniejszoSi. Nasza energia wewnqtrzr vr, wykorzysty-w:urir w przeszlo5ci do zutaluartia skutk6w doznanychkr zywrl, mo2e przysporzye nam sil w obecnyrrr z..yr:ltt. Mo2emyr.y <' I t' r ; rz.r r leJ szoSci4 i tworzyi przyszloSi.

I 'r-z.r ' lr;r<:zt'nie pozwala nam odeJSi od roclzicow. Zakrzeplygrrk:w rrl r zyrrrywal glqbokie, niezdrowe wl; '2.i, kt<irc nas do

OI)NAJDYWANTE STEBTE - Nowy WrEK Mr"oDztENczy 235

n lc h przykuwaty. Sprawialy onc, i.<' ltrzebywallsmy wci42 nanowo te same uczucia. Nasze skrzyw<lzone dziecko wewrre-trzne placi za to t5rm, Ze nigdy nic lrotrrrllrny odl4czyi stq odrodzicow. Dopokl wydatkuJemy e:nr.r11tr.. na tajone uczucienienawisci do nich, pozostaJemy z rrlrrrt zwiagarrl, a tymsposobem unikamy doroSnigcia. Przt' I r: r c z r. r r I c uzdrawla na-sze wlgzl z rodzlcarni i daJe naszemrl rlzlr.r.krr wewngtrzne-mu mo2llwoSc odctecia sie od zawsty<lz:rl.1t.y<.lr glos6w na-s4ych uwewngtrznionych postaci rodzi<' k. I s k I r' I r . Ilrzebacze-nie Jest, miqdzy innyn'rt, sposobem na w(.\r'r r(..tr znr: odeJSciez domu.

KiedyJu2 odzyskamy nasze skrz5rwdzorrc tlztcr k() wewne-trzne, musimy podJai decyzjq dotyczqcil rorlztr orv. JeSliryja, to Jak bedzie wygl4dal nasz zvtlryek z r r i r r r I i' t' t . k t rirychrodzice nadal s4 krzgwdzbielani" powinni trzyrrr.rr sk; odnich z daleka. Radzilbym, ZebyScte zostawili l<'lr rr,l.r.,rrr.rnrrlosowl. Znam zbyt wiele przSfpadkow, kiedy nr<lztt r. rr.rrlirlzadaJa gWalt swym dorostymJu2 dzieciom.

JeSli twoi rodzice nie chc4 prryJ4e odpowiedztrrlrr,.,r I zaswoJe skrzywdzone dzieci wewngtrzne, t5r musisz p;rrrrlr..t.rt',2eprzede wszystkim masz obowi4zki wobec wl:rsr r.p,, r z1'r't,r.Nie po to prryszedleS na ten Swiat, Zeby rozlat z,r. ,ptr.kr.nad rodzicami. Nie mam tutal na mySli przyl)ir(lkrr. ktr-r11'sa niedolq2ni lub niepelnosprawni. Chodzl ntl o rorl.zllorv.ktorry nie chc4 wzi4i na siebie odpowiedzllrlrrosr'l u.r sr,,,rrlcwewnqtrzne krzywdy. KaLdy z was musi rrrrrrrzllulc srvolr:-mu dorostemu ja" okreSlenie granic w stosrrrrli,rt lr '/. pra-wdziwymi rodzicami. PamiqtaJ, 2e twoJe dzk'r'ko rvt.wrrqtrzneufa ci. Oczekuje, LebgdzieszJe chronil.

Odzyskanie swoj ego skr4fwdzonego d z I r' r' k ; r wt:wngtrzne-go stwarza najczgScieJ przeslanki dla rrorvr.go, bogatszegozttriazku z praw dziwymi rodzicami. St i r | ; I r' :i I q nowym rodzi-cem dla swojego dziecka wewngtrznt:g0, llorna$asz mD za-mkn4i przeszlo$c i zapelnii puste rrrlrJsr:e w Jego duszy.Czuj4c now4 nadziejq, autonomig, <'r.1, lnlcJatywg i kompe-tencje, dziecko wewngtrzne bgdzic rrroglo stworzyi wlasnato2samoSi. Wtedy po trafl zbudowa i: zdr owy zvt ipek z rodzl-cami.

Cze36 III

JAK OTOCzx) OPIEIIASUTOJE SI(RZI$TDZONE

DZTE,CKO WEUTNqTRZITIE

Cfue, hebgi wgobraztl sobie, co bg9 zrobll, gdybr/lz,astalto prausdziwe dzlecko w osobliweJ sgtua4JL,,Co mqdrego mohna zrobit dla zmteszanqo I ab.msnego dziecko" jak tugrazii mu wsftlczucb?Ustqrl2 lporozmawi4i z nim- Wgsfuchql go. fur,egm siq martwL ponroL muzrozurntet, usffiJc,obeJmlj, potcmpobaw sie znimtrac|W, wglalnll rnur6hte rzccry I opouiedz coi, Tok wh.Snle wygladatcropia ru n41'starszgm t nqjlepszgm wydanlu: nlcrwdzu:gc@nego - p prostu 2gczllun# I c@pb-woii.

Ror.l Kunrz

Wprowadzenle

Teraz, ktedy Ju2 odzyskaleS swoJe skrrywdzone dzleckowewngtrzne, powinteneS otoczyi Je optek4. Jako optckunbgdzleszJe bronil t walcqyr dla ntego. Ttvolemu srrzyn,azo-nemu dzlecku wewngtrznemu potrzebny lest ktoj rilny:ktoS, kto bqfzleJe chronil. Ktedystant.s, ste dlari optekui_c3yyt I troskliwym rodztcem, bedzle moglo ,acr1C prooerdochodzenta do zdrowla. Otoczenfe opteka dzlecka,ro*ng-trznego Jest sposobem, by stai sie nowJrm rodzlcem dlasamego slebie. Umo2liwi to tak2c twoJemudzlecku wykony-wanle iwiczen koryguJacych, kt6re sprawlA, Ze porirrOctldo swoJego prawaziwego

".;"-. ruo*" ptzwolenta I ochrona.Jal'rie powtnienes zapewnii twoJemu dzrecku wewnqtrzne-m'r, stworzq podstawq do twtczeftkorygqqcyclL

Uporanie sig z b6lem pterwotnym bylo kontecznc, ebySmogl weJSi w kontakt ze swolm autent5rcznym nfl-. tryoimnaturalnym, cudown5rm dzlec}dem. eo oAzylfan-lu cudow_nego dziecka wewnqtrznego nadalJednak pozortaJe do n*y_konanla sporo pracy. TWoJe cudowne dztecio zat

"i-.to "iena wczesnFn etaple rozwoJu, nle maJac sizanr nauczyd stgkt6re powinno poznawai w ka2deJ koleJneJ

-fazte.

WiekszoSi problem6w skrzywdzonego dzlecka *eivnitrrne_goruynikla ztychwla5nie brak6w. Teraz mo2eszJe uzupet_nii.

. ewiczenla kory-guJ4ce s4 form4 reedukacJl. Bgdzlesz opte-kunem swoJego dziecka wewngtrznego, bg-<lztesz Je rqycho_lvyrval, co zaklada wdra2anie odpowtednteJ dyscypltni. Ia_

240 Powndr DO SWEGO WSWNETRZNEGO DOMU

<:lriskle slowo dtsclpltna oznacza m.ln. wychowanle I na-

rrczirrrle. l)ztecko wewnetrzne musl wiEc zostai wychowaneI rrrrrrczotte nLeczy, kt6rych nle poznalo we wlaSciw5rm czasieI wlnAr'lweJ koleJnoSci. Tylko dztekt dyscypltnie wyloni sig

w grlrtt nasze cudowne dziecko.

t

Rozdztal 9

DOJRZAI,OSC JAKO NOWE2*6ann sffY

Mo2na powiedziet, 2e terapia opiera stg na trtteh

"P" : potencjale, pozwoleniu i poparciu

Emc Br:nnr

Je5li masz siq zaoplekowai swolm skrzywdzonym dzlec-kiem wewngtrznym, musi cl ono na tyle zaufai, by rtnwldopor regulom natzuconyrn ptzez ro&lc6w. fuJrowe ponrro-lenie stwarza dziecku mo2ltwoSi byi taklm, Jaklm naprnwdg

Jest, t sprzeciwii stq starym, zawstydzaJacyrn rcErlomi przekonaniom, wpoJonym przez rodzlcow. Sq onc bardzosilne; sprzeciwiajac sie lm, dzlecko ryzyku.fe, 2e zoetanleukarane i opuszczone. Jest to dla dzlecka wewngtrznegoprzer alaJ4ca perspe ktywa.

Teraz, ktedy Jako dorosly zezwalasz swoJemu skrzlnv-dzonemu dziecku wewngtrznemu na wypowledzenle po-sluszeristwa rodzicielskim regulom I pogl4dom, musiono wlerzyi, 2e sam masz doSi sily, 2eby wyst4pii prze-ciw rodzicom. Stle tq Eric Berne nazywa potencJalem -

Jest to pierwsze,P" wykorzystywane w praktyce terapeu-tyczneJ.

W stosunku do swoJego dziecka wewngtrznego podcho-dzqJak m4dry t dobry czarodzieJ, ponlewa2 w oczach dzieci

Pown6r Do SwEGo WewNETRzr{Eco DoMU

czarodzleJe maJ4 wtelki potencJal. GdyJestem star5rm, m4-drym czarodzleJem, moJe dziecko wewngtrzne czuJe moJ4sllq. WczeSnleJ zaproponowalem, 2ebyS pomySlal soble, coby bylo, gdyby6 Jako dorosly m6gl byi obecny w naJboleS-n leJ srych momentach swojego dzlec lfi stwa. Dzlecko wewnq-trzne patrzyloby na cieble Jak na potq2n4, podobn4 dobog6w lstote. JeSltJu2 odzyskaleS swoJe dztecko wewnqtrz-ne, to daru1r clq ono zaufanlem, wlerzqc w twoJa moc. Powi-nleneS sprawli, aby poznalo twoJa slls l moc naJlepteJ, Jaktylko stq da. Pomo2e ci w tym zaprolnnowane nDeJ iwlcze-nle.

Lleta mo2llwo6cl

Zrob liste dziesigciu rzecTry. kttirt obeente posiadasz albomoLesz zrobii, a ktorych nle rnlale$ lub nle mogleS zroble,Jako dziecko, na przyklad:

Miei samochod.Prowadzli sa nr<x'lr/xl.Miei konto w txrnku.Miei prawdzlwe plenl4dze na koncle.Kupli soblc tyle lod6w I slodyczy, ile zechcesz.Kupti soble zabawkl, ktore clg lnteresuJ4.Miei wlasne mleszkante, dom ttp.Robli to, na co ma ste ochotq.Chodzii do klna bez pytania o pozwolenle.Kupii sobie zwlerzatko domowe, JeSlt masz ochotg.

Teraz zamknf oczy I zobacz swoJe dziecko wewngttzne(oboJgtne, wJakim wieku). KiedyJe zobaczysz (ustyszysz czypoczuJesz), opowiedz mu o tym, co wyptsaleS na swoJeJll5cle. Na pewno zrobi to na nlm wraZeniel

Hba o vr5rbaczenie

lnnym sposobem na rozbudzenie w twolm dzlecku we-wngtrznym zaufanla I przekonania o twoJeJ mocy Jest pro-Sba o wybaczenie, 2e przez tyle lat bylo zanledbywane.Mo2esz to zrobli w formie listu. M6J list wyglqdal nastqpu-Jqco:

DoInzelo$C IAKo NowE Zn6pro Srr.y 243

Kxhang Matg JolnlelClrclotem Ci powtedzlee, 2e kor,ham CIq za to, ?.eJesteS.

Przglero mL 2E Cia z.anledbgwotem d. wtekumtdzteftcze-go. Ptlem alkohoL co ncls obu doprowadzato do clwr6b.Up$atem sQ do nteprzgtomno5ci, tractltlmg panrtlel. Wciqznara?-atemTwoJe cenre Zgcie. Po tgm u.rszgstkt rL co prze-sz.edteSJako dziecko, uczgntlem Ct stra-sznq rrecz. Hula-tempo neach" nte dawalemCtporzqdnle wypuzqi. po-tem prarnwabm bez urnlrrru t nie ynzuala&,m Cl ste futoii.Bgtemwofuc Cieble np&ie nieczuQ. Korlr,mCte tobie-ct$q, 2e @dq Ci pofwigcat sw6J czas t ulDage. Zndde sreprzg Tobie, kiedg tylko bqdziesz mnie potrzcbwal. Chcesiq Tobq opiekouae.

KorhdqcaDtr2y Jotvt

Teraz d*ga r9k4 napisz odpowied2oddztecka wewnqtrz-nego.

Kuhang Duhg JofuielPrzcbaczam Cil N ie zostanatqJ mnie j u2 nlg dA u.rt6q/.

Korh4ccAMalyJohn

KiedyJu2 odzyskasz dzlecko wewngtrzne, nttrrlsz kon{e-cznte mowii mu zawsze cal4 prawdq. Powlnno tal<Lestyszei, 2,ebedzlesz prry nim t dla niego, Ron Kurtz ptsze:Dziecko nie pouinno rzucat sig na lb2ktt, doznawai b6luikrzgczed. Potrzeb4Je tglko czegoS bardzo prostego: ZebgSbgtprzg nim-

.Bycte pr4y nim' oznacza dla twoJego dzlecka wewngtrz-nego po6wigcanie mu twoJego czasu I uwag|. Na nic sig nlezda, JeSli bedziesz przy nim dlatego. Le uznaJesz to za swojobowiazek | 2e ty czuJesz siq wtedy dobrze. PowinieneSwysluchad, czego ono potrzeb4je, I odpowlednlo zareago-wai. Powinno wiedziei, 2eJest dla clebie walne.

l.2.3.4.5.6.7.8.9.

10 .

24.1 I'()\\ '1. 'r ) r I x ) SWEGO wgWruErRZruEGO DOMU

()I'OWII.,I)Z SWEMU DZIECKU WEWNETRZNEMU O SILEwYrs/ t , . . t

I r r r r r r r r r r ' . r l r rym Zrodlem s i ty d la twoj t '4o < lz iecka wewrre-t l r r r r , , ' l r t ' r l z . l c two ja opow ieSc o S i l t 'Wy2sz r j , w k to r4w ie -r ,, ,. ' | 1r'rt ' l l wierzysz). Chce, 2eby mrlc rlzict 'ko wewnetrzne' r , ,1 . ' l , r lo , zewierz4c w is tn ienie kogos lxr l t ;2n ie jszego ode

rrr r r t r ' , r 'Zr{e s iq bezpieczny i chroniorr l ' ' l i 'go

kogoS r ,azy-, , , . r r r r I f < t $ i e m .

\\t lr;kszosi dzieci wierzy i nie m;rl;1 prolrlt 'rnu z pojeciemI tol1rr. Mowig mojemu wewnqtrzncrrrr r r lz iclkr r, ze Bog poka-z: r l rn i , jak i On jest . Zst4pi l n ; r lcr r ' .u ' r ; r t . iako cz lowiekl r r r ien iem Jezus. Jezus mowi n l i , t r ' l \ r r ' icst moim ojceml rna tka . Jezus morn r i m i ,2 t ' t t t r r l 1 r , ' , r t , ' z N i t l l zap rzy \aLn i c .Mow i , 2eBog s two rzy l n t t t i t ' l : r k i c r ' o . i . r k r r r r l t ' s t em, i 2e chce ,Lebym s ig rozwi ja l i cor : tz l r ; r r r l . , r r ' l ' , l , ru ' ; r l s ig sob4. Mowi,i zebym n ie os4dza l i n r r yc l r l z r ' l r v r r r l , r zc l r : r cz l l l . Jezus na j -bardziej zhli4tl si<,' r lo S\\ 'ojr '1r' .,, Jr\". l) l:rtt 'rro ltowiedzial: Jajestem prcturclc. I lYl P r r rvr l, l ", r nc l lo sit ' l r ir ' . I(ot' lram Jezusa,poniewa2 m()g( ' l Ni r r r ro.zrr r , r rv i , rc i pros i r : Go o roZne rzeczy.Czes toda j t : r r r i t o , o r r r 1 , r r , . , , / . ( , ' , i r . j i r r r i c r nuszen i c rob i i , 2ebyto otri iymai. Kocl r: r r r r r r i t ' t ; r kit '(o, Jakim jestem. Moja istota,czyli moje ,,JA".jcst l:r lt ic srrrno jak boskie ,,JA". Kiedyjestemmoim prawdziwyrrr .,, lA", r.r'tecly najbardziej przypominamBoga. Chce, Zeby ,rt<rjc wewngtrzne dziecko wiedzialo, 2eBog nas kocha. zawsT.t'bq:dzie nas chronil i zawsze bedziez nami. Inne irniq Jt'zrrsil to Ernmanuel, co oznacza "BogJest z nami". Niech nrojc wcwnetrzne dziecko wie, 2e istniejeSila Wy2sza, potgZnicjsz.a niZ my obaj, do ktorej zawszernogQ siQ zwrocii.

STWoRZ SOBIE NOWE DZIECINSTWO

Inrrym bardzo skutecznym sposobem stosowania poten-, 1. rlr r. <'zyli si ly swojej dorosloSci jest metod?r okreSlanajako.'! rtt ttr(ntie autobiogrqfiL T,ostala ona rozwinigta przez Ri-r l r . r r , l . r l t r rndlera, Johna Gr indera i ich wspir l l ) racownikow

l,rh, ' l ,,r rrr.r z.rnieniania osobistej mapy, zw?lr)i l l troqrarnouta-r l', r r r \'' r r r r rl ir ll,Jl pi5f AcznAm (Neura-Lingui-s l ic I'r'rrtra mming,r r ' , 1 . r , " r , N l l ' ) . S tosowa le rn t e me tode p rzcz os t r r t n i e os iem

DoJRZALOSC JeKo Nowr, Zn6nlo Stt v 1 1

lat. Jest niezwykle skuteczna po<l witrunkiem, 2e danaosoba upora sie ze swoim pierwotrrvrrr lxtlem. W przeciw-n5mr razie metoda tamo|e sig okaza<. ll,lko rnydleniem oczu.Leslie Bandler, Jedna z autorek N[.[ ' . r l;r la temu wSrrazw swojej SwietneJ ksiq2ce The Emoliortrtl llostage, gdziestwierdza, 2e rr'ial.a powa2ne problerlly crrror'l<lnalne, cho-ciaL znala i stosowala bardzo zaawans()\\'; r r rc tr'<'hniki NLP.

Technika zmieniania autobiografii jest I r, r r r lzo pomocnaprzy l ikwidowaniu skutkow okreSlonyctt I rolrsttyt 'h wyda-rzen z dziecinstwa. Czqsto s4 one tym, co l i i lr ' ,rn

' l irmkins

I: 'azrya sceno,mi domtn\jqcgmt lub ksztrtl l tr l,r, r ltrrL czylifiltrami wplywajacymi na nasz rozvroj. Ont' liol\\'r{ ,/;t naszbol i nie r.vyra2clne emocje, ktore nastepnie, t '1'kl ir znir ', po-wracaj4 przez cale nasze Lrycie.

Zmienianie autobiografi i bgdzie tak2e przytl;rtn{ \\ ' wy-padku bardzie j uogoln ionych wzorcow, jak rur 1, r . ' r 'k l r tdpoczucia, 2e n ie by lo s iq chcianym dzieckiem. Zt t t i , r t . t t t i t 'biografii oparte jest na cybernetycznyrn zaloLenit. /' r'|,,( l n i ('

zktoryrnnasz moz$ i centralny uklad nerwowy tl i t ' 1r,tr 'r l l ,1

odroZnic doSwiadczenia prawdziwego od wyobrir2()r r( 'r 'r,. l( 'Zeli to drl.gie jest odpowiednio jaskrawe i szczt'gitlt )\\'( l (".

l ie Bandler pisze:

OgromnaskutecznoSt zmtenianiabiogrqfiIz,tt:.tr t lr t , x lk r t 1lt tpo zusr6ceniu utuagt naJakt , 2e Ludzie LU .s l t ' r r i r l r r r r t t r l " l , t r ' l rtugpaczqjq do{wiarlczenta, a potem dzktlairr tt,t !)tx/ ',/rrrt ' ir 'tg ch ttsgpaczong ch uer sj t do Stutadczen, z.r t 1 x t r r t r r r r t 1 r 1 t'. )t' looni samije przedtem stuorzglL

Ludzie czqsto wyobraZaja sobie jakies | /t ' t /\ ' . kt6re mog4wydarzyc siq w przyszloSci, i strasza sit. ' olrt;tzami, ktoresami tworza. Jak wskazuje lrslie []arrrl l tr, swietnym przy-kladem takiej postawy jest zazdroSi':

hzdroSt to doznanie, ktore prattttu' rtrtusze zostqie LDgtDo'tane, ktedg ktoS stuarza sobie obruz. rrkochanej osobg prze'

bgwajqcej z kimS inngm t odczutprt przgkro66 z pottsd"u ob'razu, jaki. sam stusorzgl.

246 Powncl'r Do SwEGo WEwNErnzNEGo DoMU

I):rrrir osolr:r odczuwa przykroSi i dziala na podstawie tegorrczrrcl:r trrk, -lakby bylo ono faktem.

I'orrrysl<'lc, Jak4 moc maJ4 fantazje scksualne. Mo2nasr rI r I t' sI wrrrzyc wyobraLenie partrrera seksr r r rlnego albo od-powk'<hrleJ sceny i odczui f izjologiczne Jxrrlniecenie.

l 'rr.y zmiertianiu autobiografi i wykorzr,,stuJe sie to sa-rno z- . lawisko. DokonuJ4c zmiany, u2yu,r rc le s i ly swoichr l r r ros lych doSwiadczen, Leby zmicni ( lo , co przeszloSiwyryla w waszym umySle. PrzyJrr.yl,rtv stq kilku przy-k ladom.

Nlemowlgctwo

Prrypomni jc ie sobie, Jaki rn l r rn, r l l r r r zr r l r r rowal iSmy s iqw Rozdzia le 2. Jakie spr : r \ \ ' \ ' r . r1 t r r .1 l . r l1 ' r ' l r ; w okresie n ie-mowlgcym? Czy s lysz;rh 's , r l r r r r r . r r ' l r ' , k tor- r ' t ry ly c i wtedypOtrzebne? Czry twoJt ' po l t , ' , 1r1 ' l r l r ' l . t r lo lyk i rnym zostatyzaspokojone?

JeSl i n ie, yrot t ty" , l lc r . r .z ' z , rso l l rc l r l tq :< l t1t :ych wyni l idemtwo jego r l os rv i , r ( l r , / r ' r r l . r l , r ko s l l r r r J , r l < l r os leJ osoby , k to remo(lylly cl porrro{ \\ ' nl( 'rn()wlr,.<'twic. t}zywolaj na przykladol tnrz. r ' l r r .v l l l , l t l l r l l ' spor lz l t 'wnleS s ie, 2e zostaniesz mi lepowl l i r r ry k i t ' t l i . rhrr r r r t spotkaleS drogiego c i pr4rJacie laz dawnyclr l:rt. I 'rz1'porrrrrl l sobie radosnywyraz Jego twarzy,kiedy cig zobirczyl. Moz.r'sz te2 wspomniei prryjecie z nie-spodzianka na twoJrl r'z.r'sri. ByleS wtedy centrum zaintere-sowania.

Kiedy zmieniarn swolrl autobiografiq, zamykam oczyi przenoszg sie w przcszloSi do 1963 roku, kiedy to w se-minarium zostalem wybrany "Czlowiekiem Roku". Potrafiqoclczui, 2e tam stojq, slyszei oklaski i widziec pieidziesi4trr rz.f aSnionych, uSmiechniqtych twarzy, kiedy wyczytywanorrrof <r lmig. Widze twarz ojca Mally'ego i twarz mojego naj-l( ' l)sr('go przyjaciela, Johna Farrela. DoznaJac tych uczui,

lr zyr' lskirm prawy kciuk do innego palca praweJ rgki itrzy-rrriun Itr t.cr. trzydzieSci sekund. Potem puszczam l rozluI-nlirrrr r r, 'kr;. Zakotwiczylemw ten sposob doznzrnie radosne-g( ) I )( )\v I I . r I I h. C.l z was, ktorzy pracuJ4 w gmpa<'l r, robili ju2 tosi I r r l( ) I )r / \' r I rr'( lyt I r{ach od4rskujErych, opisanycl r w Czgsci II.

Do;nzaroSc |Rro Nowr, Zn6oro Sny 217

JeSll .Jcstt:Scie leworgcznl, u4{cic k'wr'l rqki do zakohricze-nia zas<lbow wzmacniajacych.

Kotwlce

Zetknigcie kciuka z lnnym palct'rrr tr. l samej rgki Jestkinestet5rczna kotwicA lub wyzwalacz('nr N:rsze Zycie pelnejest kotwic przeszloSci, powstalych w u,vrrrlirr wpaJania do-Swiadczen (ang. rnpnntrng). MowilemJrrz o l lzlologii mozguw zwi4zku z bolesnymi doznaniami. Im sllrrlr ' lszy l lyl uraz,tym silnieJsze pozostawil piqtno. Za k'aztlt 'rrr r:rz<'m, gdyjakieS nowe doznanie przypomina dawnr:. l i torr rvlrl2e siqz lurazem, zostaj4 wyzwolone pierwotne enl()( l l I r l,r lr. <l So-bie znai stara kotwica.

KaLde z nas4rc}:r zmyslowych doznan jc'st t.rl' rvl;rSniezakodowane. Mamy kotwice wizualne. Na przt l ' l , r , l k toSmo2e na nas spojrzec tak, 2e przypomina sie ziln r./ I ,r r rl, r lrryojciec, ktory identycznie patrzyl na ciebie, zanlrrr r l. rrrk'-r4r l . MoLe to wyzwol i i bardzo s i ln4 reakcje cnl ( ) ( i ( , r r , r l r r ,1 ,nawet jeSli Swiadomie nie dostrzegasz Zadnego /\\t,r,,hu.Kotwice moga miec charakter sluchowy, wqchowy | ' ,rrr.rlto

wy. OkreSlony ton g losu, zapach czyJakaS p<l l r r r r r . r nr . r1, Iwyzwolii dawne wspomnienia i towarzyszqce irrr ('l n, 'r l. I )( )najpotg2niejszych kotwic sluchowych nalez:l lr io',r 'rrht N.rpewrlo prze2yliScie coS takiego, 2e sluchaj4r' r ' ;rrl l ,r, l ,r./\ ' l l( lmnie l iSc ie sobie nagle osobe lub scenq sprzrr l l . r l ( ' . r l r '

nasze 2ycie to zbior takich utrwalonlch inrlr ir r l,,rr ' /. r r ( )wno przyjemnych, jak i bolesnych.

Mo2emy zmienii bolesne wspomnienia t <lrit r lrrstrva, ko-

Jarz4c je z konkretnymi doSwiadczeniarrri z rr.rszcgo doro-slego Zycia, w ktorych przejawila siq rrrlr l ' t ;r sl la. Je2eliw niemowlectwie nie zaspokoJono twoi (' I r 1 ro t r z.t:lt, JeSli byleSZagubionym Dzieckiem, moZesz solrir ' porlarowai nowedziecinstwo. MoLesz tego dokona(', z.:rkotwlczaJ4c realnedoSwiadczenia ntri4zane z sil4, Jirk;s olrccnie posiadasz.GdybyS ja mial w niemowlectwie, trvolt' 2ycle uloZyloby sielepiej. hko&viczajac te sile, zakolwiczarny rownieZ utraco-ne uczucia z niemcwlgctwa. Potcrn rownoczeSnie uaktyw-niamy obie kotwice, Zeby naprawdg zmienii doznania

248 Pown6roo SWECO WEWNETRZNEGO DOMU

z okresu nlemowlgcego. A oto koleJne krokt, Jalde nale2.yw tym celu wykonai.

IftoL plcrunzy

Pomy5l o trzech porytywnych doSwiadczenlach z okresudorosloScl, kt6re byty cl potrzebne w niemowlgchvie, a niedoznaleS ich wtedy. Oto moJe doSwiadczenla:

Doznai milego powitania.Byd trzymanym w ramionach I przytulanym.By6 przez kogo5 bezwarunkowo itkceptowanyrn.

Iftot drugl

ZamkniJ oczy I prrypomnl sollle tlo$wladczenie A. Powi-nleneS naprawdg tam slq zni{ci,(, wlclzled na wlasne oczy,odczuwai itp. Kledy ptx'z.ttJcv ratloSd ptynaca z doznarrlamilego powitanta. zrrib kotwk:g klnestetyczna za pomocakciuka i palca wskaz.rrJrlt'cgo, UtrzyntaJ Jq przez trrydzie$cisekund, a lxrtern ptr$C, Otw6rz oczy I skoncentruj sle nac41ms, cn wklzlsz kolo cleble. Odczekal kilka minut, pocrrq przry<rlal do$wladezenle B. Zakotwicz Je dokladnietak samo Jak do$wlatlezenle A.

Powy2sze czynno$cl okreSla sig Jako stawianie kohricy.CzSpnoSi ta wzrnaga nroc plerwotneJ kohvicy zasilaJaceJ,potqguJ4c JeJ ladunek. Otw6rz ocry |przez kilka minutskoncentruJ slg na Jaklm6 obiekcle w pokoJu. Potem za-mkniJ oczy I prrywolal doSwladczenie C. Takotl,vlcz Je taksamo, jak A i B. W ten sposob zakottvrcryleS swoJe pozytyw-ne zasoby z okresu doroslego irycia. Kotwice tq nazwiJmy Y.

Krok trzeci

Teraz powinienie6 zakotrulczye doSwiadczenlia z okresu nie-rnowlqcego. Wr6i do medytacJt zRozAzlalu 4. Powtarzaj Ja, aLstanlesz sie niemowlgciem. Ta,kotv,rlcz uczucle bycia osamot-nlonynr t nle chcianym. To jest twoja negatywna kohvica. JeSli

JesteS praworQczny, postawJa na lewej rgce, dotykaJ4c lewymkcluklem palca wskazuJacego. JeSlt JesteS leworqczny, zr6bto samo prawq reka. Te kohrrice nazwiemy X.

Do;nznro3d JAKo NowE ZR6oro Sny 24()

l(rol c:warty

Teraz uSesz sil, kt6re zako&vlcr,yleS w trakcie drugiegokrrrku, I przenlesiesz Je w okres nienrowlqctwa, Zroblsz to,stykaJqc ze sob4 kohvlce Y t X. Trz.yrnaJac Je, poczuJ, 2eJeste5 mile widziany na tym Swiecie. I'oczrrJ, Le znaJduJeszstg w cteplych objqciach. Kledy poczuJesz slg przepelnionycteplem i sila, puSi obie kotwice i otworz u'iry. Bemrarun-kowo poddal sig po4;tywnemu odczuciu.

Kroh piqty

Kiedy doznasz tego odczucia, posiedL przez dzlesigiminut i wchlon to doznanie. StaleS sig opickrrnenr swoJe-go wewnqtrznego niemowlgcla. SkrzyLowalcS rraJwcze5-niej sze impr intg n erwowe z p62nleJszymi, w s p I r. r; rJ i qcymi.Od teJ pory, w ka2deJ nowej sytuacJi, kiedy zostiul:t wy-zwolone wspomnienla z okresu niemowlqcego, twolmudzialem bedzie nowe doSwiadczenie XY. Stare doiwlad-czenle X r6wnie2 doJdzie do glosu, ale nle bqrlzlc Ju2dominowai. Od teJ pory, kiedy uJawni4 sig twoJe potrzebyz okresu niemowlqcego, bqdziesz miei wiqceJ nro2llwo$clwyboru.

Ilrok sz6sty

Specjali6ci od programowania neurolingwlsty<.zncgo na -zywaJ4 ten krok modelouaniem przgszlo.4c{ (ang, .fulurtpacingl. Polega ono na wyobraZeniu sobie okrt.$lorrt go eza-su w przyszloSct, kiedy stanlesz t'xarzq w twirz z nowasytuacJa, kt6ra wyzwoli twoje potrzeby z okn.srr nlemowlq-cego: na przyklad znaJdziesz sig na prryJCctrr, gdzle nikogonle znasz, albo podeJmiesz now4 pracq. ProgramuJeszprry-szloSi, uwalniaJ4c kotwice Y (poaftywna) I wyobra2ajAc so-bie siebie w noweJ sytuacJi. Tnbacz slg, trstysz I poczuJ, jakdobrze daJesz sobie radg. Kiedy Ju2 to zroblsz, przeryJjeszcze raz wyobraLon4 scene, tym razem bez pozytywnejkotwicy. Programowanle przyszloScl oznacza Jakby probgteatraln4 w pozgtgu;ngmprzebraniu. Osoby, ktorych dziec-ko wewngtrzne doznalo kr4rwd, maJ4 tendencJg do odgry-wania pr6by w negatywnym przebraniu. Stwarzamy kata-

A.B.c.

Powndr po SwEGo WrwNErnzruEco DoMU

stroflczne obrazy ?.agro?Enla I odrzucenla. Modelowanleprryszlo6ct Jest sposobem zmlenlanla nasrych wewngtrz-nych oczeklwan.

Ta sama technika zmlenlanla btografll mo2e byi uz5rta douzdrowlenla wspomnlefr z wczesnego wleku dzleclgcego,przedszkolnego I szkolnego. Wa2ne Jest, 2cby5my zdali so-bte sprawg, 2e r62ne bolesne zdarzenla moga korzystaiz r6Lnych zasob6w wleku doroslego.

Bedac przedszkolaliitem, namowlony przez starsrychchlopc6w, uderzylem kolegg ktJem. Okazalo ste, 2e oJciecchlopca, kt6rego uderrylem, byl zawodowym zapaSnl-kteml Przyszedl wieczorem do nas do domu, 2eby mt dainauczkg. Slyszalem, Jak wrzeszranl na moJego oJca. M6-wll, 2e powinienem dostai pascnl. l'amlqtam, Jak przera-Zony schowalem slQ w plwttlcy. Wrpomnlenle to bardzor62ni sie od innego, kledy w wleku przedszkolnyrn w swo-

Je urodztny bylem sranr w mlerzkanlu z mama. Bylo mtbardzo smutno. Nle wledzlnlem. gdzle Jest tato. I tesknl-lem za nlm.

Kalde z tych wnp<lmnleil wymaga zakohrrlczenta trneJstty. Ponl2eJ p<dnJq kllka prryklad6w, Jak Ja zmlenialemswoJ4 autoblograflg na poszczeg6lnych etapach roavoJu.

Wczegne dzleclArtro

Z tamtych lat nle pamlgtam 2adnych szczeg6lnle boles-nych zdarzeri, ale ktedy spoJrzq na .indeks podeJrzen' dlatego wieku , duJ, soble sprawq, Le moJe potrzeby nie bytyzaspokaJane. Spr6buJq wlqc uporai sie z tym etapem roz-woJu.

l. MySlg o chwilach mojego doroslego irycla, gdy:

A. Grzeunle powtedzialem, ?n czegoi nie zroble.B. Mtalem na coS ochote i podJalem o to staranla.C. Potrafllem wyrazii gniew, nikogo JednoczeSnie nie

ura2aJ4c.

2. Stawtam koturice, korzystaJac z powyLszych do6wtad-czen.

Dolnzero$C |aro NowE Zndpro Srr.y 251

3. TWorze kohulcq, wyobra2aJ4c sobte scene, ktedy zbitomnle za to,2e bylem ctekawy I odkrywatem r62ne inte-resuJace rzecry w naszyrn salonle. Kledy kazano mlprzestai, powledztalem

"nle- I dostalem lante.

4. UwalntaJ4c JednoczeSnle obte kotwtc.e, pracuJg od po-czqtku nad wyobra2on4 scen4. Mowle -nle', wSrra2amgniew, nadal badaJ4c I dotykaJac wsryatklego, na comam ochotq.

5. Skuplam siq na sprawach mtl4zanych z nlezale2noSci4malego dziecka I zastanawiam stq, Jak potrzeby tamtegookresu wptywaJa na moJe obecne Lrycle.

6. Wyobra2am soble siebie samego w przyszloSct. Jak cho-dzA po sklepie ze sprzgtem sportowym. Dotykam wszy-stklego, co mi slq podoba, t m6wle -nte' za kaldymrazem,lidedy sprzedawca probuJe mi pomoc.

Wlek przedszkolny

PracuJq nad z.danzenlem z chlopcem, kt6rego uderzylem.I swolm strachem przed Jego oJcem-zapa6niktem.

1. MySlq o sllach, Jaklmt rozporz4dza. teraz moJe potctnedorosle wcielenie. Gdybym mtal Je wtedy, potrrnlbymdai soble radg w tamteJ syhracJt, unikaJac taktego etrc-su. M6glbym na prryklad:

A. Wezwai poltcJg.B. Wezwai na pomoc moJ4 Silg WyLsz4,C. Wztai na sleble odpowtedzialno5d za brutalne potra-

ktowanle chlopca i przeprosti.

2. Stawlam kotwtce, na kt6q skladaJa ale doznanta A,B t C Jako 2r6dlo pozytywneJ stty.

3. Zakotwlczam scene ukrywanla slq w plwnlcy I przeiry-wanego wtedy strachu, ktedy oJclec chlopca przyszedlmnle skarcii.

4. Zwalnlam oble kotudce t pracuJe nad t4 scen4, dop6ktnle poczuJg sig w nleJ lepieJ.

252 POWNdT PO SWEGO WswNErRzI.JEGo DoMU

5. Zastanawlam sle, Jakt wplyw wywarla ta scena na moJefcle (przesadnie boJg sig awanturnlkow).

6. ProgramuJq scene zpruyszlo$cl, w kt<ireJ skutecznie sta-wlam czolo awanturuJ4cemu slg mg2czyZnle.

WlcL rzkolny

Kledy Jeszcze bylem w szkole, moJa rodzlna powoli siqrozpadala. Pamietam du2o bolesnych zdarzen z tamtegookresu, nad kt6rymi moglbym pracowad. Wybtorq Wigilig,kiedy mialem I I lat. Ojciec wrocll do domu puany. Cieszy-lem siq na mySl, 2e calarodzlna razenl spgdzt czas. Spodzie-waliSmy sle, 2e ojciec wrocl o plerwszeJ po poludniu. Plano-wali6my, 2e po poludniu przynlcslelny cholnke t cala rodzi-na bgdzie J 4 wieczorem uble raC, przed p6J6clem na pasterkq.OJciec wr6cil dopiero o wlxil do dzlewlqteJ wleczorem. Byltak pijany, 2e siq zataczirl. Coraz rllnleJ narastala we mniezlo36. Bardzo te2 slq lxrlerrr. klcdy oJclec pll. Nie stosowalprzemocy, ale tryl nleollllczulny. Zamkn4lem slq w pokoju,polo2ylem do ki2kn. rrakrylem gllowq koldra I z niklm niechclalem rozrnawluC.

l . Mydle o sfla<'h. Jaktml rozporz4dza obecnie moJe do-rosle wclelelrle. a kt6re pomogtyby ml lnaczeJ rozegraitg scene. Teraz na przyklad potraflg wyraLae gnleww sposob stanowczy, nle okazuj4c lekcewa2enia dru-giej osobie. Jestem flzycznle silnieJszy I nlezalelnylmoge sig wyl4cryi z bolesneJ sytuacJi, na ktor4 niemam wplywu. Potrafle wyraLae swoJe uczucia I mogepowiedziei to, co naleLy powledziei w daneJ sytuacJi.Zeby przeewiczy(, zmiang, przywoluje na mySl momen-ty, w ktorych:

A. Wyrazilem gniew w spos6b bezpo6rednt i stopniowy.B. Wycofalem sie z bolesnej sytuacji.C. M6wilem do kogoS obdarzonego autorlrtetem w spo-

sob spoJny i sktadny.

StaMam kohrice , wykorzystuj 4c przytoczone trzy do-Swladczenla.

Dolnzerodd IAKo NowE Zn6oro Srry 253

3. ZakohMczam plerwokrA scene - ucleczkl od piJanegooJca w dzlen Wigilit.

4. Uwalnlam r6wnoczeSnie obie kotwlee I ponownie pra-cuJe nad wczeSnieJsz4 scen4. Wyclrodzg z pokoju i sta-Jetwarz4 w twarz z oJcem. -Tato - rrrdwlq - przykro mi,2e 2le sig czuJesz. Wiem, 2e muslsz odczuwai samo-tno6i i wstyd. Ale nte pozwolq, L,et>y3 daleJ psul miSwieta I rujnowal moJe dzleciristwo. Nte zoetane tutaJ,nie bede cierpial. Jadg na Swiqta do kolef,l. Nle pozwo-lq, ZebyS nadal prrynosil mi wstyd". Zauwarnla 2e niewyobra2am sobie odpowiedzi ojca. Ktcdy przerablacietak4 sceng, powinniScie siq skupii wylqczrrlc na sroo-im zachowaniu i stanie wewngtrznynr. Nlc mo2eciezmieniai inneJ osoby.

5. Zastanawiam sig nad tym, Jaki wplyw miala tr rcenana roZne aspekty moich stosunkow z innyml lrrdlml.USwiadamiam sobie, Jak wlele razy stara kotwlca-cumowala" mnie w sytuacji gniewu czy lzolatJl, Je-stem szczgSliwy, 2e zmlenllem te dawne wspornnle-nia.

6. MySlq o JalirieJS sytuacJi z przyszlo$ci, ktedy Intrzcbncbedzie wyraZenie gniewu. Robie pr6bq takteJ reny z za-stosowaniem po4ftyurneJ kotwicy. Potem powtarzam Jqbez kohvicy. CzuJg sig dobrze, wiedz4c, 2e w przyezloCclzachowam siq w sposob stanowczy.

Kiedy pr6buJe sig zmieniai swoJa autobtografiq. poJawtaJasiq zwykle nastEpuJ4ce pytania:

Co robii, jeili po pracA nad danq.scenq nle odczuwampoprawg?

Mo2e powinieneS powtorzyi pracq nad ntA liilkakrotnie.Nad scen4 z Wig;ilii pracowalem chyba szeic razy, nadniektorymi innSrmi - po kilkanaScte. PamlqtaJ, 2e pierwotnekohnlce maj4 ogromna sile. Chcac Je zerwac, potrzebuJeszstarannie w)pracowanych, nowych kohrrlc.

2 .

Powndr Do SwEGo wEwNETRzNsco Do\,ru

Jak mqq wgprarcwailepszc kotwlce irflIoweT

Kohrrlce 2r6dlowe s4warunklem konlecznym do oslagnte-cla sukcesu. Ich wjpracouranle wymaga czasu i praktyki.Dobre kohrrlce maJa nastepuJ4ce cechy:

l. latwo66 rtdzlelenla wsparclo- Oznaaza, to, 2e naJlepszekohvlce 2r6dlowe powstaJ4wtedy, gdy otrrymuJesz &tq-kl nlm lntens5nrrne wsparcie. Wewnqtrzne wspomnlenlado6wladczane s4w dwoJa}d spos6b: lqcznle t oddzlelnte.l4cznle wystqpuJ4 wtedy, gdy rznzywlScle doiwiod-czasz dawnego wspomnlenla. Oddzlelnle - ktedy tylkoobserwuJesz dawne wspomnlen la.

Wykonal nastEpuJqcy ekspcryment: zamkntJ oczyt wyobraZ soble, 2e Jestc$ w d2un$1. Z zaroill !rychyn4lwielkt tygrys lzbllZ,a slg do cleble. ZlaueJ strony ogrom-ny w1lboa zaraz clq pfflrurycl w rwoje sploty... AterazweJdl w swoJe clalo I nnprawdq gle tam znaJd2. Spojrzw d6l na swoJe spnrtowe obuwle I spodnte koloru khaki.Podnte6 wzrok I zobacz zbll2aJ4cego sle tygrysa. UstyszJego groZny pomruk przechodzqcy w dono6ny ryk. Rzu-casz sle do rrcleezkl I spostrzegasz z leweJ strony wiel-ktego boa duclclela, kt6ry zaraz cle pochwycl.., Terazobxorz ocry,

PorownaJ. co czuleS podczas obu 6wlczei. Pierwszebylo przykladem oddzlelnego doSwladczenla wewnqtrz-nego. Intensywnodd odczuwaniaJest przy nim przewa2-nie niska. Dmgle bylo przykladem doSwiadczenlal4cz-nego. W tym pr4gpadku lntensywno6i odczuiJest owle-le sllnleJsza.

WypracuJ teraz silne kohrrice, kt6rych bedzlesz potrze-bowai w pracy nad wspomnienlami l4cznymi. Aby usu-n4i stare kohvlce, musisz poSwigcii bardzo wiele ener-gll.

2. Wb.6clug czns zastosowanla- KohMcq 2r6dlowa naleiryustawld wtedy, gdy energiaJest naJwy2sza. Wymaga topraktykl. Na przyklad Ja utrrymuJe kohvlce pruez trzy-

Do;nznuo$CJero Nowe Zn6pro Slrv

dzle6cl sekund - do okolo JedneJ mtnuty, aby zakotwi-cryC moZllwle duio energtl.

3. Powtelantte. Moilesz wSpr6bowywaC swoJe kohvlce. JeSliustawileS Je dobrze, moga zostai wyzwolone w dowol-nJrn momencie. StykaJac kctuk z pak.em wskazuJ4cym,poczuJ e sz, J ak zacryna przeptywai za s I I aJ Aca energta. J aodczekuJg zawsze plgd mlnut I sprawdzam awoJe koturice2r6dlowe. JeSli nie daJ4 mi oczektwanego przypfywuenergii, ustawlamJe na nowo. MoJa regrrlq stalo slq to,Le zawsze sprawdzam swoJe kohvlce 2r6dlowe, by siqupewnli, czy dobrzeJe ustawtlem.

Co sig dzieJe z kotwlcq hr&bwq po ugkorzu.slantrr Jel dowgzwolenia. ste ze stareJ kotwicg?

Kohvica Zrodlowa pozostaJe nadal, lecz Jest slallnza nl2poczatkowo. TtzebaJ4 na nowo ustawii, jeSli chcesz.lcJ rriyddo JaktegoS tnnego wydarzenla. MoLesz stawlai kolwlee,dotykaJac r62nych czqSci ciala. Ja uz5nvam palcow. bo takJest mi wygodnie.

Ostatnie iwiczenie pomoZe ct okreSlii, na tle zdolalerlzmienii dawny fragment swoJeJ blografit (crylt usrrnqd rtarqkohvlcq). Cwiczenie to polega na sprawdzentu negRtywneJkotwtcy X. ZamkniJ oczy 1przez kllka minut koncerrtruJ slgna oddychaniu. Potem powoli wyzutill kotwtce z leweJ rqkl.Zwroe uwage na to, co czujesz 1 czego doznaJeaz. Je6llzmiane btografli wykonaleS prawtdlowo, ncgatywne do-Swiadczenie bedzie odczuwane inaczeJ. To odczucle nier62nl sle przewaihniew JakiS szczeg6lny spos6b. Zwykle Jestpo prostu mnleJ intensywne. Tego wla$nte oczekuJq odtechniki zmieniania biografii - zmnieJszenta IntensywnoSci.Wszystkie nasze doSwladczenla w pewnych kontekstach naco5 siq przydajA. Rozwa2nieJest stlumtd gnlew I uycofai sie,kiedy zblliza sie do cieble agresywny p[ak czy napastnik.Wziqcie dziecka wewngtrznego pod oplekq nie polega nauJmowaniu mu doSwiadczefi, ale na dostarczeniu mu bar-

256 Pownor Do SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

dzleJ clastycznych mohliwoSctwgboru W tym wlaSnle celudokorrrrJr: slg zmlanybiogralll. To pozwala twoJemu dorosle-r r r r r w<' le le n t u ochronii dzlecko wewn q trzne przy dokonywa-nlu f nnego wyboru. I.agodzl ostroSi wyJ6ctowego do6wtad-czclt l i t .

Wypracowanle kotwicy bezglcczef etwr

Innym sposobem zastosowanla twoJego doroslego poten-cJalu do obrony dztecka wewnetrznego Jest kohvlca bezpte-czenstwa.

PomySl o dwoch-trzech doSwiadt:zenlach ze swoJego ity-cla, kiedy czuleS slg zupelnle bezple<'zltle. JeSll sprawia clto klopot, mozesz po prostu wyobrazld' soble scenQ, w kt6reJmasz poczucie absolutnego bez.plct'zefistwa. Oto moJe trzydoznania, na podstawie ktrirych wypracowalem tq kotwice:

l. Uczucie stanowlenla atrsoltttneJ Jeclno5cl z Bogiem, kie-dy bylem w klasztorze.

2. Wspomnienle o tym. Jak trzymala mnle w mllosnym ob-

Jgciu osoba, kt<ira w danym momencle kochala mniebezwarunkowo.

3. Wsponrnlenle o tym, Jak otulony migkklm kocem obu-dzilem slg po dzleslqclu godzlnach snu i nie czekaly mnieZadne obowlazkl (nle musialem nic robii ani nlgdziechodzli).

7-akotttrlcz swoJe trzy doznania bezpleczeristwa. JeSlichcesz, moZe byi lch wlqceJ. Te kotrvlce traktuJgJako stala.JeJ wypracowaniu poSwlqcalem p6t godziny dzlennie przezca$ tydzteri. Jestbardzo skuteczna. Korzystam z nieJ, kiedymoJe dzlecko wewnetrzne czuJe strach. Dzlala wspanlalelWyprowadza mnie zkahdeSo stanu lqkowego. I-qki powra-caJ4, ale kotwica zapobiega lch nawarshrrianiu sie. Czgstolagodzl calkowlcle lgki moJego dziecka wewngtrznego.

Nloch twoJe dorosle ,,Ja" znaJdzle nowych oJc6w I nrattldla twoJcgo dzlecka wewngtrznego

Innym sposobem otoczenia oplek4 wewnqtrznego dzlecka

Jest znalezfenle mu przezfrvoJe dorosle Ja'nowych 2r6del

DoJnznlo$C Jexo Nowe Zn6oro St y 257

wslrirrcla. Te.Zrodla'nazywam nowyml matkaml t oJcami.'lir twr{e dorosle Ja', nle dzle<'ko wewngtrzne, musi ichtnirJeit. Gdyby twoJe dziecko wcwnctrzne mlalo dokonadwyboru, ulcierunkowaloby cle na lxrr r(,wne doSwiadczaniewczeSnleJsze$o odr-zucenia.

Skrzywdzone dzlecko wewngtrzne clrce. 2eby prawdziwirodzlce kochali Jebez wzgledu na wszyrlko. WJego poJg-clu rzecz4logiczn4 bedzie znalezierrl<. rkrl ortych. posiada-J4cych zar6wno pozytywne,Jak t negatywnc t:echy rodzi-c6w (lub Jednego z nich), ktorry je oprrs<'ll l. Stante ste toZr6dlem ogromnego rozczarowania. Dzle<'ho wewnqtrznedokonuje projekcJi na dorosly substyttrt swoJcgo rodztcacech zbli2onych do bosko6ci, a na taki pozlorrr rrlkt elq niewzniesie. Jako istota ludzka, dorosty rorlzlt' rrle zdolaspelnii oczeliiiwan, kt6re stawia przed nlrn lantirz.fn dzle-cka. Skrzywdzone dziecko wewngtrzne czu.le slq wtedyzdradzone I opuszczone. Nale2y uSwiadomii wewngtrzne-mu dziecku, ize dzlecinstwo slq skonczylo. Ntgdy nle zdo-lasz powr6cii w przeszlo6i I miei naprawdq nowych ro-dzic6w. Musisz pogodzii sig z utrat4 swoJego prawrlzlwe-go dzieciristwa i prawdztwych rodzicow. Musisz trswlurklnrldswoJemu dziecku, 2e twoJe dorosle ,Ja" dokona nlezbCd-nego, ponownego wyboru rodzicow. TWoJ dorosly potrnflznaleflc ludzi, ktdrzy bqd4 wspterai I stymrrkrwnd tw6Jromr6J.

Jednym z moich nowych oJc6w Jest pocta ltobcrt t!ly,czlowiek inspiruj4cy i pelen refleksJi. Wzn:sz.a nr<rJe dzleckowewnqtrzne i pobudza moJe mySlt I uczucla. ,Jert wra2llwyt dellkatny. ChociaZ go osobiScie nie znant. kocham goI obeJmuJg Jak oJca. Innym moim oJcem.lc$t kslqdz Davtd.Bezwarunkowo uJal sig za mn4 podr:zas ostatnlego roku,Jakt spgdzilem w seminarium. Chclalem Je opudcti, alezdawalem sobie sprawg, 2e bylaby to pora2ka. Odczuwatemokropn4 rozterkg, przepelnial mnie wstyd. OJciec David bylmolm doradc4 duchowym. Bez wzglgdu na to, jak samsiebie katowalem, on spokojnie wskazlnval mi moJe silnestrony I moJa wartosi Jako czlowteka. Duchowny z episko-patu, oJclec Charles Wyatt Brown, Jest moim koleJnym

II

t

I't

Pown6r ooSwgco WSwNETRz{EGo DoMU

oJcem. Zaakceptowal mnle bezwarunkowo, kdedy zaczyma-lem pracq Jako wykladourca.

Mam r6wnte2 oJc6w tntelektualnych, taklch Jak SwlqtyAugustyn, Tomasz zAkwlnu, francuslil fllozofJacques Ma-rltaln, DostoJewski, Kierkegaard, Nletzsche I Kafka. Prawdem6wlqc, moJe dziecko z trudno6cl4 toleruJe tych lntelektu-alnych oJc6w. Werzy, 2ewspteraJa mnle, ale wJego poJgciusa Smtertelnle nudnll

Znalaztemte2ldlka matek dla moJego wewngtrznego dzle-cka t dla siebie. Jedna z nichJest Vlrglnla Satlr, wspanialaterapeutka t teoretyk ukladow rodzlnnych. Slostra MariaHuberta, ktora poSwigcala ml szrzeg6lnle du2o uwagiw szkole podstawoweJ, Jest r<iwnle2 moJq matk4. Wiedzia-lem, irc coS dla nleJ znaczg. D<l teJ pory koresponduJemy.Mam przyjaciolkE z dawnych lut, kt6ra ?awsze bedziejednaz molch matek. W drrclrowych poszuklwanlach wzoremmatc4,rnego wsparela rtala elq dla mnle Swtgta Teresa,,,Maly Kwlatek'. Ogronrne wsparcle otrrymuJg od MatkiBoskieJ. Jest ona naprawdq moJa boska matk4.

Bog Jest molm naJwa2nteJs4fm ojcem. Jezus Jest Jedno-czeSnle molm oJcem I bratem. Uczy mnie, 2e Bog, m6jOJctec, koeha mnle bezwarunkowo. W moim duchow5rmuzdrowlenlu bardzo pomogly ml bibliJne prz5powieSct o sy-nu marnotrawnym I o pasterzu, ktory udaJe slg na poszu-kiwanie zbl4kaneJ owcy. Opuszcza cale swoje stado, ZebyodnaleZi te Jedna zblakana owieczke. Zaden normalniemySl4cy pasterz by tego nle zrobil. Jego stado symbolizuJedobra doczesne. Ryzykowanie utraty calego stada, 2ebyodnaleZiJedna zblakan4 owcg, byloby c4lmS lekkomySlnymI nieodpowiedzialnym. WyclAgam z teJ historli nastepuJacymoral: nie potraflmy pojai, Jak4 wielka miloScia darzy nasE}6g. MoJe wewnqtrzne dziecko czuJe siq czasami Jak tazbl4kana owieczka i cieszy siq, kiedy mu pokazuJg,ZenaszOJclec Niebieski kocha nas i oslania.

Mam obecnie czterech bardzo bliskich przS{aciol. 54 moi-ml braiml w naJprawdzlwszym sensie tego slowa. CzqstobywaJa r6wnle2 moimi oJcaml. George, Johnny, Michaeli Ktp wlelokrotnie wspierall wylgkntonego I przepojonego

Dojnzlro$C Jaro Nowu Zn6oro Srr.y 259

wstydem malego chlopca, kt6ryJest we mnte. OkazuJ4c mibezwarunkow4 milo6i, uwolnllt m6J ukryty potencJal. MoJedzlecko I Ja wlemy, 2e nie opuszczq mnle w potrzebie i 2e?.aws?R moge na nlch liczyi. Ostatnlo na teJ llScte znalazl stePat. ObaJ prowadzimy obJazdowe waraztaty I wydaJemybestsellery. Pat rozumie pewne sprawy. w kt6rych inni niemo$lby ml pom6c. Dorosle Ja' mote w r6lny spos6b ko-rrystae, zzasobowinnych doroslych l przetwarzad uryskanewsparcie na rodzicielsk4 pomoc dla wewngttznego dzlecka.

Dop6ki nte odnaJdzlemy naszego wewngtnnego dzteckaI nie zaopiekuJemy stg ntm, bgdzie ono lapc4nrle pochlantaiwszystko. Dzilecl stale potrzebuja rodztc6w. Thrdno Jestzaspokoii ws4ystkle potrzeby dziecka. Je5lt poanrollmy, abynasz1rrn zachowaniem kierowalo wewngtrzne dzleeko, Jegowieczne niezaspokoJenie doprowadzl nasirych pr4{acl6li ukochane osoby do szalenstwa. Po doznanlu uzzaradnlo-nego cierpienia, Jakie towarzyszy pracy nad plerwotnlrmb6lem, moZemy zdai siq na nasze dorosle Ja', ufaJlc, 2epotrafl uzyskad niezbgdne wsparcie od innych doronlyeh.

MoJe ostatnie urodzlny zwielu powod6w bylem zmuezonyspqdzii sam. Moj przyjactel Johnny wykazal wobcc mnlewiele wra2liwoSci. Johnny dobrze wie, 2eJestem zapalonymEraczern w golfa. Pr4miost mi wykonany na zarn6wlenlespecJalny ktJ golfowy. PrzewaLnie nie daJemy soble nawza-Jem z pr4fl aciolmi prezent6w urodzinowyc h. N I ec podzlewa -ny darJohnny'ego bylur5fatkowy 1szczegolnle cenny. MoJedorosle wcielenie przyjqlo to jako akt oJcostwa. WrqczaJ4cml ten prezent, Johnny przyJ4l wobec m<fcgo &lecka we-wngtrznego rolg oJca.

i

l

Rozdzial 1O

DAWAI\TIE SWOJEMU DZIECKUWEIVNETRZNEMU NOWYCH

POZI(TTOLEN

Kitclr1 mr7.4lfmg o pomgSlnoSci naszgch dzteci,p r r r.t 1 r r I t, rnr 1 r u r 1 po s a2gt, -je u:e us szg stko, czeg o na,m.s(,unr/rrr l.rttkorrttlo. (...) Potem, gdg rodzi siq piertu'sze tlzit'ck(), slui.'nul ltparzq ut ttuarz z twardqrzeczgruislos<'ir1 rokt rrxlzicfr:lska okazuje sigczgmS uttgctli rr0. 1t,qkrrtln l .srt('tl l. (...) CzasemprzA-lapqjemg s[9 no lrytr. 2t' rti lt?nt1 coS, czego przArze'katiSmg ntgdA rrk,nili l(. (...) Albo sig poddqiemg.Musimg nauczllt sfq' rtotrrych umiejgtnoSci, czgstobardzo uielu, ktorg<'h r'ie ugnieSliSmg z naszgchwlasngchrodzin.

JBan It tspv CI-ARKE I CoNNIE DAwsoN

Ttuoje dziecko tuetungtrzne musi zostat poddanet h 1 s eg pL|nie, Zebg moLna bgto us g ztu olii j e g o agr om'r r r 1 lxtt <zncjal duchotug.

MaruoN Woopruax

(itlr' /.t(' lvnirsz opiekowai sle swoim skr4lwdzonym<lzict kllrrr u'r'wrrr;trznym, stajesz przed kolejnym proble-nr('rn. l 'orrlru'.rl wlr:ksz.oSc z nas pochodzi z dysfirnkcyJnych

I )^wANIE SWOJEMU DZIECKU WEWNETRZNEMU... 261

rrrrfzf rr, rurprawdg nie uiemg,jak byc wspieraJ4cyml rodzi-<';rrrrl rllr naszego wewngtrznego dzit't 'ka. OnoJest dziecin-rrr'. ( )trzyrnalo albo nadmiern4, albo rtlt 't lostateczn4 dawkerll,scypllrty. JeSli chcemy Je uzdrowiri, nrusimy sig stair k rl r r y r n l, wspieraj4c5rmi, narzucaj acyl r r t t ly scyplinq wycho-rr'; rwcrrrnl. Wewngtrzne dziecko powitrr tt I llrzyswoli sobierr,rrvc reguty, ktore pozwol4 mu rozwinqtl slq l rozkwitnai.

lV<{emu doroslemu ja" potrzebne sa ttorvt' lttlormacje -

t o lo znacif,y wlaSciwa dyscyplina, co siQ ttrt ttlll sklada -

;r tirk2e nowe umieJetnoSci, niezbgdne do otltlz!rlt 'wania nar I z I ccko wewnetrzne. BQdziesz stosowai swoJ < I t I ros l.y poten-< I :r l, aby udzielii dziecku wewngtrznemu nowyt' I r I rozwolei.I\rtrzebuje ono pozwolenia na zertuanie ze stitl'ytttl r('gula-ttti, narzuconyrmiprzez rodzicow, musisz tak2e pttt.woll<: mul:yc autentycznyrn soba i pozwolii na zabawQ'

DYSCYPLINA WYCHOWAWCZA

KtoS powied zial, 2e dg scgplinajest najbardzie-i r tit' 1 tr zt' r rlk-rionq ze wszgstkich masek wolnoScL Podober rrrl slq. trrstwierdzen ie, Bez dyscypliny nasze wewnqtrzne tlz. i ct' k r I t t lt:nro2e byi naprawdq wolne. M. Scott Peck piszc, 2r' rlys<'y-

lll lna to zbi6r technik maJ4cych ul2ryi cierplt'rrlrr, l itklc:rtlesie ze sobA Lrycie. Jest to bardzo dalekic ()(l l('1q(), ('o

wpoJono mi w dziecinstwie. Glgboko w podSwllr<lotttoscl lry-It'rtt przekonany, 2e dyscyplina ozr'acza kar(' I t'k't'pk'ttlt"Wt:dlug Pecka dyscyplina to zbi6rwskazowt'k, ktot c trtriwlil,

l:rk przeirye 2ycie w stanie wzmoZoneJ laski. I )o| rt : r r lvv'ypli-r r;rJcst zbiorem regul, ktore pozwalaj4 czlowk'kowl lryt: sob4.l{r'(tr$ te wzmacniaJ4 nasz4 istotq i <'ltrortl;1 ttitsze ,,JA".A oto nowe reguty, kt6re powinienieS wpolt' swoJemu cu-r k rwnemu dziecku wewnqtrznemu.

t. M:rsz prawo czui to, co czujcsz. tlt 'zttcla nie sA anirlobre, ani zle. Po prostu sa. Ntkt t:l nle mo2e powie-rlzlcd, co pouinieneS czuc. Nalc2y rntlwii o uczuciach.

J Mirsz prawo chciei tego, czcgo t'ltccsz. Nie istnieje nic'r'l.('go nie powinieneS lub llowltrieneS chciec. JeSli po-xfirtlasz kontakt ze swoja energi4 ;zyciow4, bQdziesz

\

3.

4 .

5.

262 Pown6r Do SwEGo WEWNETRZNEGO DOMU

chctal stq rozw{ai. Muslsz zaspokaJai swoJe potrzeby.7;twsze proS o to, czego chcesz.Mirsz prawo wldziei t styszei dokladnie to, co wldzlszI stysrysz. Cokolwiek zobaczyle9 t ustyszaleS, bylo rze-czyrvlste.Masz prawo I wrqcz obowi4zek cteszyi siq t bawti. Todobrue, 2e seks sprawla cl radoSi.Waime, abyS zawsze mowll prawdg. Ulzy to clerplenlu,

Jakte towarzyszy iryclu. Klamstwo wypacza rzecrywT-stoSi. Wszystkie formy wJlpaczonego mySlenla powln-ny byi korygowane.Poznal swoJe ograniczenla I rozsadnie odraczal grat5rfl-kacje. To zmnleJszy cierplenle towarzysz4ce iryc|u.Rozwiri w sobie zr6wnowahone poczucie odpowledzial-noSci. Oznacza to uznawanle konsekwencji tego, corobisz ty, t nieakceptowanle konsekwencJt tego, co roblktoS tnny.Masz prawo popelntai btedy. Przecleiz na nich te2 sieuc'f,ysz.

9. SzantrJ I docenlal uczucla, potrzeby I pragnienta ln-nych hrrlz.l. Stosowanle przemocy wobec tnnych rodzipoczucle wlny l nlesle ze soba konsekwencje.

10. To normalne, 2e rrrlewasz problemy. Rozwi4zuJJe. Aa-rza sie, 2e popadasz w konfllkty. One te2 wymagaJarozutTryanla.

Teraz wyJaSniq pokr6tce ka2da, z Lych nowych regul.

Nowa regula pienrrsza

Zlamarie dawnych rodzinnych regul nakazuJ4cych, 2ebynle mbwii, albo reguty, zgodnie z kt6ra uczucla Swladczao slaboSci i nie powinny byi okazywane, Jest dla twoJegoskrzywdzonego dziecka wewngtrznego czymS przeraiaJ4-cyrrr. Muslsz w teJ dziedzinie udzielii swoJemu wewnqtrzne-rnrr <lz.lccku wskaz6wek. Pozwol mu odczuwai to, co czuJe,I rurrr<'z lt:, 2e uczucia nie s4 ani zle, anl dobre. Potrzebne clsq .lt'tlrrirk pewne Jasne wytyczne w sprawie wyra2aniaucztrri. lstrrkJil sytuacJe, ktedy ich okazywanie nie Jest

l)AwANrE SwoJEvu DztEcru WEWNETRZNEMU... 2( ' \

lrczplcczne lub stosowne. Na przyklad nie ucz swoJeg<trlzlecka wewnetrunego, 2eby okazywalo uczucia wobec po-lf<Janta, ktory karze clg mandatem. Rz.adko bywa rzecz4wlaSclw4 okazywanie rodzlcom uczui zwl4zanych z porzu-cenlem. PowlnleneSJe okazywai, korzystaJac ze sposobow,ktore przedstawilem w CzeSct II ninieJszeJ ksta2ld.

TwoJe wewnqtrzne dzlecko rownieZ powlntro slg nauczy6,2e istnleJe r62n1ca migdzy wgroianiemuczui a dziabniemsterowanym przez te uczucia. Na przyklad gnk:wJest uczu-ciem calkowicle uzasadnionym. SygnalizuJe, 2t: nast4piloalbo ma nast4pii pogwalcenie naszych elementarnych po-trzeb lub praw. W takieJ sytuacJi uzasadnione bQdzle wyra-2enie gniewu, ale nie bicie, przeklinanie, krzyki cz.y rtlszcze-nie przedmiotow.

PowtnlenleS stworzyi bezpieczne, nlezawst5rdzaJilt'e oto-czenie, w ktorym twoJe dziecko bedzie moglo swolxrrdniewyraiac swoje uczucia. Mo2e potrzebne bedzie przylilt'zenlesie do grupy, ktoreJ czlonkowie pracuJa nad podobnymlproblemaml.

PowinieneS r6wnieZ nauczy6 swoJe wewngtrzne <lz,lecko,2e twoJe uczucia stanowi4 czgSi twoJeJ sity. Sa psycltlt'znympaliwem, ktore sklanla do cz5mu, 2ebyS mogl z:rspokoliswoJe potrzeby. SygnalizuJa cl niebezpieczenstwo, ttttiwlq cl,kiedy staJesz siq obiektem przemocy I kieciy tt'itr'lsz, coScennego.

Nowa regula druga

Przeclwdziala ona toksycznemu zawstytlzeltltr, JakietwoJe wewnqtrzne dziecko czuje w zwlilzktt ze swolmipotrzebami i pragnieniami. Czy pamiqtasz. Jak rysowali-Smy swoich 80- i S6-kilogramowych trz.ylctnlch rodzi-cow? Jako dorosle dzieci nigdy nle t'l.znalt spelnieniaswoich potrzeb lub pragnien, a wiec gnlewall siQ na ciebieI zawstydzali cie, kiedy czegoS potrzebowaleS lub prag-nqleS.

TwoJe przepojone toksycznym wstydem dziecko wewrrg-t rz nc nle wi erzy, 2e ma prawo czeg<lkolwiek pragn4i. Moizesz

fe wesprzei, sluchaJ4c uwaZnle, czego potrzebuJe 1 czego

6.

7 .

8.

zgl Pownor Do SwEGo WEWI{ETRZNEGo DOMU

prirgrrlr'. Mo2e siq zdartye,2e nie zawszezdolasz dai mu to,<'zt'go <'lrcc, ale mo2eszwysluchai i pozwolii mu chciec. Bez; r rr r 11r r I r : r r rrasza Zyciowa energia zostaje stlumiona.

Nowa regule trzecia

I'r'zcciwdziala ona iluzJom i zaklamaniu, ktore wystgpujew rlysfunkcyjnych rodzinach. Mala Judy wraca ze szkotyr rvldzl, 2e matka placze. "Co siE stalcl, mamo?" - pyta. .Nicsiq nie stalo" IdZ sie trawic na dwor!". Maly Farquhar zoba-czyl pewnego ranka, 2e ojclec leLy w garaLu kolo samocho-clu. Zdziwiony i zaniepokojony pyta mamg, dlaczego tatuSSpi w garaizu. Matka odpowiada, 2e tato musi sypiai odczasu do czasu na betonowej podlodze w garaLu, poniewaZgo bol4 plecy. Maty Billy styszy klotnie rnatki z ojcem. 7-ostalwyrwany z glgbokiego snu. Iclzie do pokoju rodzicow i pyta,co sig dzieje. .Nic - mowia. *Wracaj dolo'Lka. Mr-rsialo ci siecoS przySnii!".

Dzieci, ktore otrrymuJ 4 l.ego rocl za.l r r i n li rrmacj e, przestajawierzyi wlrtsnyr tt zn ryslor r r.' l 'r-r r r lr to.lcs I i.y ( w zeczywistoScibez dil ny<:h llrzt'k i rzy wi r r ryc l r l\' /.1''/. 7,t rry sty. Dzieci s4 specJ a-listaurrl o<l poslrzcg;rrrlrr zrrrvslowt'{o. Nasze dorosle ja"potrzcbtrJ t' tr'l r r r r r k' l q't r rosr'l r ri rszt'{o wewnetrznego dziecka.ikAy Js odzyskir<i, rrrrrslrrry rrnr pozwolic patrzei, sluchai,dotykai I poznawrrti swl;rt.

Nowa regula czwarta

Dotyczy ona zabawy I racloSci. Zabawa Jest po prostuforma istnienta Nauczylt:nr sig wyznaczai soLrie czas nazabawg. Moge wtedy grac w golfa, iSi na ryby albo nic nierobii. Lubiq po prostu wloczyc sig gdzie5 bez celu. Wloczeniesig i nierobienie niczego to zabawy doroslych. Kiedy pozwa-lirrrty naszemu wewnetrznemu dziecku bawic sig, zaspoko-l<rrrt' zostaj4 potrzeby naszego Lstnienia-

lrrrril wspaniala forma rozrywki dla doroslych jest zabawascksr urlna. Najlepiej udaje sie ona wtedy" gdy nasze dorosle,,Jrr" rvypr';rsza rodzicow z pokoju, pilnuje drzwi i pozwalanilsz-ynl rr;rtrrralnym dzieciom wewngtrznyrn na swobodg.Pock:zi r s k o r r t ; r k I <iw seksualnvch riziecko wewnetrzne uwiel-

I )^WANIE SWoJEMU DZIECKU WEWNETRZNEMU..

lrt.r rkrtykai, smakowad, wachai, patrzei i rozmawiai. l 'orlr rIrlrr.f t: <ldkrywanie nowych rzeczy, szczegolnieJeSll zostarIon,ru('z()ne, 2e seksJest czymS wstydliwym i powinien odby-w;rc sle przy zgaszonym 6wietle. Musisz pozwolii swoJemuwt:wngtrzemu dziecku na seksualne figle lzabawy, Dorosly

;rowinien, zgodnie ze swymi przckonaniami, wytyczyd mo-ralne granice, ale w ramach tych granic dobrze.jest spqdzairlu2o czasu na pieszczotach.

Nowa rcgula piqta

To chyba naJwa2niejsza z r.'l1vl. Aby przetrwai, twojedziecko wewnetrzne stosunkowo wczcSrtlc n:rttci4ylo siqprzystosowywai. W rodzinach dyslirnkt'y.ltty<:lt clominujeklamstwo. Zludzenia 1 zaprzeczan ie, k t <irc I x r t I r r I r 1 w ro&i-nie, sa klamstwem. Falszywe role odgrywLrne prltz czlon-kow rodziny s4 klamstwem. Ukrywanie nleprzylt:rtrnychfirktow z \cla rodzinnego wymaga klarnstwa. KlirrtrstwostaJe sig w takich rodzinach sposobem na qycic, ir twojewewnqtrzne dziecko przekona sig, Jak wiele potrzclla wysil-ku, Zeby sig go oduczyi.

Twoje dziecko wewnqtrzne mySli w sposob, ktory wypaczarz.eczlrwistoSi i znieksztalca prawdq. Wszystkie tlzlt't'l ntySl4w spos6b magiczny I absolutyzuJ4cy. To rowrtlt'2 naleiryzrnienii.

Skr4rwdzone dziecko wewnqtrzne kieruJt' sk,' wsty<lcttt.MySlenie opieraj4ce siq na wstydzie naleLy zrttlt 'ttlt '. Wytttlc-rrfr; teraz czgsto wystgpuj4ce zaburzenia w rtrysk'trhr, ktorerrirlci4r zaobserwowai, gdy prowadzisz di;rkrg z.r' swolnl we-wnq:trzn5rm dzieckiem:

Mtl{lenie ut kategariach skrqyno6c[. Skr zry'wtlzone dzieckowt'wrrqtrzne postrzega wszystko w sp<lsr'rll skraJny. Zawsze1r'st irlbo-albo, nigdy nie ma nic poSrr'<hrlt'go. Osoby irzeczy..i1 irllm zle, albo dobre. Skrzywdzonc rlz.lccko wewnetrznelywl przekonanie, 2e jeSli ktos nic t'lx'c byi z nim ciAgle, totlt;tczy, Le nie kocha go naprawdg. Na tym polega my5leniei r I rsr rl r r tSrzuj 4ce. Wynik a orro z nie rozwiniqtej w fazie wczes-r rr xlz.lcclgceJ zdolno5ci postrzegania staloSci obiektu. Abso-I r r I vzowanie prowadzi do poczucla beznadzleJnoSci. Musisz

266 Pown6r po Sweco WEwNETRzNEco DoMU

wpolc swojemu wewngtrznemu dziecku tE prawdg, LekahdyJest zar6wno dobry,Jak tzly tirc nte ma rzeczy absolutnych.

Katas trofizou anie. TwoJ e skrz5rwdzone dziecko wewn gtrz-ne zostalo nauczone przez skrzywdzone dzieci wewngtrznetwoich rodzic6w wyobra2ai sobie okropnoSci i katastroflzo-wai. Wychowywanie ciebie bylo czgstokroi dla twoich ro-dzlc6w, dorostych dziecl, zbyt cig2kim zadaniem. Niepokoiltcig, trwofli i stale hipnotyzowali niespokoJnyml upomnie-niami. Gdy potrzebowaleS bezpleczenstwa, aby ekspery-mentowai i odkrywai, terroryzowano ciqJgkami: -uwa2aJ","bqd7 ostro2ny", ,przestan", .nie rob tego", .pospiesz sig".Nic wiqc dziwnego, 2e twoJe wewnqtrzne dzlecko Jest prze-sadnie ostroZne - zostalo nauczone, 2c SwiatJest mieJscemstrasznym i niebezpiecznym. Moizcsz wspomoc swoJe dzlec-ko wewngtrzne, daJ4c mu pozwolt:rrle na ryzykowanie i pro-lr<rwanle r62nyt.h r/.c<'7.y, z;r1lr.wrrlir.l i1 c Je, Le toJest absolut-l t l t : n ir t rrr i r l r r t ' . i r ty. l t .s l r .s przy rr l rn 1xl to, by zadbai oJegoltt:z1llt:<'zr.r tst wo,

LIc416b tt<rrtlt. Skrzyw<lz<lnc dziecko wewnetrzne ma sklon-noS<.i d<l radykalnego uogolnianla odosobnionych pr4lpad-kow. JeSli twoJ chlopak mowt cI, Le dzis wieczorem maochotg zostai w domu i poczytai, twoJe dziecko wewngtrzneslyszy larum zwlastuJ4ce koniec waszego zwtazku. JeSliktoS odrzuca propozycJg randki, wewngtrzne dziecko do-chodzt do wniosku: .JuL ntgdA nle umowiq sig na randk€.Nikt nigdy nie bgdzie chcial sig ze mn4 umowli". JeSlluczysz siq Jazdy na nartach 1 za plerwszym r€rzem przewro-cisz siq, wewngtrzne dziecko mySli sobie, Le nigdg niebqdziesz umial Jeildzii na nartach.

MoLesz wesprzei swoje wewnqtrzne dziecko, przeciwsta-wlaJac sig temu uog6lnianiu i koryguj4c Je. Skrzywdzonerlzfecko wewngtrzne nadu4rwa takich slow, Jak: wszAscA,rtklrlq, nikt, zannsze itd. Kiedy dziecko w tobie mowi: .Nrkttrltyltl nle zwraca na mnie uwagi", odpowiedz mu: .Masz narrryslf . 2t: absolutnie 2aden czlowiek na catym Swiecie ngdA,1u'zl'rrkyhl na ciebie nie spojrzal ani siq do clebie nie ode-zwii'|". Nlrr<.2 Je, Zeby raczeJ uZywalo takich slow, Jakczqslo, lny\ trto2<: I czasamL

I )^wANII; SwoIEMU Dzlrcru WEWNETRZNEMU...

Sftrwir sq kohvlcamt dla naszych doSwiadczef. Saml sk'lrle lrlpnotlrzuJemy, u2,ywaJac niewlaSciwych sl6w. TwoJt:shrzywdzone dziecko wewngtrzne samo siebie straszy slo-warnl o falszywym znaczenlu. Natomlast wlaSclwe u?ywa-nle slow pozwala nam byi prawdomownyml I uczciwymi.TWoJe &iecko wewnqtrzne powinno nauczyi slg byi uczci-wym.

Czgtanie w mgSlactu C4ltanie w mySlach Jest form4 ma-gil. Dzlecl z natury cechuJe magiczne mySlente I kiedy ro-dzlce mowl4 neczy w rodzaJu: .Wlem, o crym mySlisz",umacnlaj4 w dziecku wiare w magle. Dziecl zatnrte toksy-czlry. n wstydem zacrynaJa eor az bar dzteJ polega <': na magil.Wewngtrzne dziecko mo2e na przyklad rrrriwi<: <lo clebie:

"Wem, ize szef ma zamiar mnie zwolnli. Mogq to wycz5rtaiz Jego spoJrzenia-.

SklonnoSi do crytania w mySlach wynika taki.c z proJe-kcJi wewnqtrznego dziecka. Prrypu3imy, 2e twoJr: w('wne-trzne dzlecko kogoS nie lubt, ale rodzice ganill clg zir l<>,2ekogo6 nie lubileS - trzeba bylo lubti wszystklch. lJczucleniecheciJest wiqc ukryte i spetane przez wstyd. I'v.tJawlasie to, kiedy dziecko oSwiadcza: .Sadze, 2e ten I tcrr mnienle lubi". W rzeczywistoScl to twoJe wewngtrzne clzk'<'ko nlelubi tamteJ osoby.

Przeciwstawienle siq sklonnoScl wewngtrznego rlzk'<'ka doc4;tanla w mySlach Jest b ardzo waZne. Na swier' k' I r'st t I osyt:prawdziwych zagroLerl i nie trzeba sztucznl(' lworzyrl rro-lvych. Naucz swoJe wewngtrzne dziecko, 2r'lry wszystkosprawdzalo. Pozwol mu zadawai du2o pytirri.

UczciwoSd i prawdom6wno6c rodza zatrflirrrk', il owocem za-trfania Jest miloSi 1 z,alyloSt. 7a. kairJym r:rz.(:nl, ktedy twojewewngtrzne dziecko pr6buje klamai, wyoll rrzyrnla lub falszuJeruecrywisto$e. za, pomoc4 absolutyzowrnla lub magicznegornySlenia, musisz interweniowai. WslllcmJaca miloSd i dyscy-pllna zmniejsza b6l wywotany przez klanrstwa i falsz.

Nowa regula sz6sta

Itegula szosta dotyczy nie zaspokoJonych pragniefl we-wnctrznego dziecka. Wszystkie dzieci chc4 dostaito, czego

2()u POWR6T Do SwEGo WEwruErRzruEGo DoMU

chc4, i to natychmiast. Zle znosz4 frustracJe i odkladaniena p62nieJ. CzeScia dorosloSciJest nauczenie siq odraczaniagratyfikacji, co pomaga oslabii cierpienie i trudnoSci nieod-l4cznie towarzysz1ce Zyciu. Na przyklad przeJadanie sigpowoduJe bole Zoladkalzle samopoczucie, a wydawanie naraz wszystkich pienigdzy pozbawla cie rezerw na przyszloSi"

Dziecku pozbawionemu troskl rodzicow i zaniedby-wanemu Jest o wiele trudnieJ odraczac gratyfikacje.Skrzywdzone dziecko wewngtrzne Jest przekonane, ze naSwiecie wystqpuJe ogromny niedostatek miloSci, jedzenia,pieszczot i rozrywek. Kiedy wigc pojawia siq okazja posia-dania ktorejS z tych rzeczy, nasze dziecko folguJe sobiebez ograniczeri.

Przez cal.e lata przylapywalem sig na tyrn, 'ze nakladarnsobie na talerz wigcej, niZ moglem zjeSi. A jednak zawszez.f itrl:tl<:rn ws:qgstko. Krrpowalcn'r 1e2 wiclc rzc{'.ty, ktorych niel lotrzr ' l row;rk 'rrr , ly lko r l l t r t r '11o, 2r.rrr i l r l t ' rn 1>lcni4dze. Groma-r lz l lcrrr lc r t . r ' t ' t .y rv srvolrrr pokolrr , i r2 trudno bylo siq tamnrszy<r. I ' r 'zvl ; tpl , rvrrk 'rrr sk. t t .2 rra tyrn, 2eJestem zazdrosnyo kirZrk'go tcr;rpcrrtq' r'zy nr<iwcg, ktory zyskiwal popular-noSi. .Jak g<lylry rrle cloSc bylo naokolo ludzi wymagaj4cychuleczenla irllro l;rklry na Swiecie istnial jakiS ograniczonyzasob miloS<'t l 1xr<lziwu, i jeSli inna osoba jest nimi obda-rzana, dla urrrk' rnogtoby zabrakn4c. Wszystko to byloofensyw4 mojego wr:wngtrznego dziecka, przekonanego, Lenigdy nie otrz5rmanr rrirlc2nego mi udzialu, a zatem powinie-nem wzi4i jak najwiq:<:cj, jeSli tylko nadarza siq szansa.ZaspokaJanie jego za<:hcianek przysparzalo mt przez calelata wiele bolu.

Obecnie wspieram moJe dziecko wewngtrzne, starannietroszcz4c sig o nie. Obiecuje mu ro2ne wspaniale rzeczyI zatusze dotrzgmujg obietnic. JeSli chcesz zdobyc zaufanieswego wewngtrznego dziecka, musisz zawsze dotrrymywacslowa. Daj4c wewnqtrznemu dziecku wiele dobrych rzeczy,.lt '<lrroczeSnie uczg je. Od czasu do czasu bierze jeszcze onogirrr;, irleJuZ jest o wiele lepiej ni2 kiedyS. Udowadniam mu,2c rrro2t:rny miec tuigcej pr4rjemnoSci, jeSli odroczymy gra-ty l i k r r r ' l q .

I } , \ \V/\NIII : ; \V( )I IJMU DZIECKU WEWTVETRZNEVU.

( ).,t.rrnl(,. na przyl<lad, zrobilem z nim nastgpuJ4cy eksprr 1'rrrcrrt. MoJe dztecko wewnetrzne uwielbia cukierki, cia-st lr;r. lrrcly z owocami ltp. Przez caty tydzien pozwolilem mu<kr woll objadai siq slodyczami. OceniliSmy potem naszesarrropoczucie. CzuliSmy stg fatalnie - prrybylo mi pigiIirntow, a brzuch wylewal mi sie z przyciasnych spodni.Zabronilem dziecku Jedzenia slodyczy przez pierwsze szeSiclni nastgpnego tygodnia. PrzestrzegaliSmy t?go z dua,'msamozaparciem. W niedziele pozwolilem mu zjcSt: slodycze.OceniliSmy nasze samopoczucie. Bylo o wielc lt'1tsze. Obe-cnie nie jemy zbyt duZo slodyczy nawet w nieclzlt'lq:.

Taka dieta nie spotkalaby sig zapewne z poprtt't:lcm zestrony dietetykow , lecz ja udowodnilem malemr r , krltnowi,2e wigcej prfiemnoSci p\mie z odraczania gratyllkrt<Ji ni2z objadania sig.

Nowa regula si6dma

Regula siodma to klucz do szczeScia. Wiele ltt<lzklcgocierpienia wynika z tego, 2e skr4lwdzone dziec ko w t' r'r' t t t; t rz -

ne prz5fimuje na siebie zbyt du2,4lub zbyt malil o<lpowlc-clzialnosi.

PowinieneS uczciwie ponosii konsekwencje sw( )l ('t 1( ) 1 x rsl q-powania. Odnajdujac swoje skrzywdzone dzier:k o rvcrv t tt.' t rz-ne, rozpocz.$,eS praca nad wlasnlrm poczucient txllxnrhrlzkil'no5cl WiekszoSi reakcJi dziecka wewngtrzncgtt to ttk' tr':rktJr'prawdziwe, lecz reakcje zakotwiczone i przes: r< h rr'. I \ : twt lzlwitrr:akcja wynika z autentyc:-nych uczui i Swlittkrtttt'l <lc<yzJi.ikby moc reagowai autentlrcznie, trzeba lry<' rv korttttkcie zeswoimi uczuciami, potrzebami i pragni('niruttl. l)oroSli, kto-rvr:h dziecko wewngtrzne zostalo skrzyrvrlzon(', sil w jakimsslopniu pozbawieni tego kontaktu.

2ropiekowanie sig swoim wewnqrl t-zt tyr t t <lzicckiem ozna-( ./:r r)auczenie go dzialania, a nie rt'rrllorvittria. Podejmuj4cr lzl:rlanie, musisz byi zdolny do rulz.k'lcriawtaScittsej odpo'tt't, 't lzi. Ta zdolnosi prrychodzi wrtrz z objgciem kontrolirr.rr| 2yciem swojego dziecka wcwn(:trznego.

N r r | | cp s4rm przykladem, j ak wi c I k i e znaczenie ma przyiA -r f r t;rkitJ odpowiedzialnoSci, jesl zwl4zekintymny. Intymna

,r70 PowROT DO SWEGO WTWNETNZI.JEGO DOMU

zaicyloscJest mo2liwa, poniewa2 w kaZdym z nas tlsvi cu-downe, wra2llwe wewngtrzne dzlecko. DwoJe zakochanychludzt odtwarza symbiozg naJwczeSnieJszeJ wiezl - miEdzymatka a dzieckiem. W gruncie rzecry staJa sie JednoScta.DoznaJa przemo2nego poczucla JednoSci i mocy. lla2dez nich dztell z druglm swoJa naJglebsza i naJwra2liwsz4

JaZn.WraZliwoSi na urary sprawia, Le ludzle obawiaJa sie

intymnych zu'leakow i w koncu nlszcz4 tq intymnosc. DoJejzburzenia dochodzi wtcdy, gdyJeden lub obaj partnerzy niechc4 wzi4i na siebl<,' txlpowiedzialnoSci za swoJe wra2liwedziecko wewnetrznc.

Tnbaczmy, co si(: <lzltJt:, kiedy dwoJe dorostych dzleclzakochuje sie w s<-rblc. I<'lr skrzywdzone dzieci wewnetrzneprzeirytvaj4 radosnt: rrrrk:slcnic. KaLde dostrzega w partne-rze poryty\vne I rrcg:rtywnc cechy swoich rodzicow. Ka2dejest przekonan(:, 2t: tynr razem ktoS sig nareszcie zaJmie niezaspokojonyrni llotrzebami Jego wewngtrznego dziecka.Kahde inwestuJr: w partnera nazbyt wiele wiary wJego moci wartoSci. KaLde skr44wdzone dziecko widzi w partnerzewlasnego rodzica. Krotko po Slubie zacrynaJazglaszae wo-bec siebie Z4dania. Zqdanlate maskuJa pierwotne, nieituta-dome oczekiwania, ktorych 2rodlem Jest tgsknota i pustkaskrzywdzonego dziecka wewnetrznego w kazdym z partne-row. Natura nie znosi pro2ni, a pqd do Zycia popychaskr4lwdzone dziecko wewngtrzne do skonczenia tego, co niezostalo skonczone. Oczekuje ono rodzicielskiej opieki, kto-reJ nie zaznalo, a za ktor4 wciaL teskni. Jeden z partnerowrno2e nawet prouokowai drugiego do dzialania w taki spo-srib, Jak zachowSrwal sig jego (fej) rodzic. Czasami Jedenz partnerow moZe fals4lwie interpretowai postgpowanierlr rr(lcgo, tak 2e partner sprawia wraZenie rodzica. Nie Jestto grrzyJemny obrazt Mo2na to porownai do malZenstwarlrvrrf {;r czterolatkow, ktorzy probuj4 wzlqf na siebie obo-rvl . rrk l r loroslych.

,lr'..1t rrkrlirleS odnaleZi swoje dziecko wewnetrzne, maszsr, r r r \(.' I t l rri 1r'.le pod opiekg, przejmuJesz odpowiedzialnoSizir fcgrr prrtl.rlrroSi na urary. Kiedy dajesz mu nowych

I )AWANIE SWoJEMU DZIECKU WEwT{ETRzNEMU..,

r r x I z.f c r.rw, zabezpleczasz sle przed zutlqzanierr, slq z kimS, or Ikogo bgdziesz oczekiwal, 2e stanie sie dla ciebie rodzicem,k I rirego cl brakowal o. Intgmng zttsiqznk sprawdza ste u pra-klgce, jeSlikaZde z partnerdwjest odpowiedzialne za swojetura2liwe dziecko wetungtrzne. Nie sprawdzi sie, JeSli b9-rlzlesz probowal dostroii swego partnera tak, by dal ci to,czego nie dali rodzlce.

Nowa regula 6gma

Regula osma to sposob na nauoz(:ltk: twol<.go wewngtrz-nego dziecka zdrowego poczucia wstyrhr. 'lirksyczny wstydzmusza nas do tego, ZebySmy byli ktrns wlgceJ niZ lstot4ludzka (doskonaloScia) albo kims gorszyrn (niedorajdd.hrowe poczucie wstydu pontrala nam robli blgdy, ktorestanowi4 integraln4 czgSi ludzkiego istnienia. Blgdy sluZ4nam jako ostrzeZenie i dzieki nim uc4rmy sig lekcji na caleirycie. Pozwolenie swojemu wewngtrznemu dziecku na po-pelnianie blgdow sprawia, 2e staje sig ono bardziej sponta-niczne. JeSli zyjesz w strachu przed popelnieniem blq:clu,bqdziesz sig zachowywai tak, jakbyS st4pal po krrr<'hymlodzie, i bqdziesz wiodl ograniczon4, pf$k4 egzystr.rr<Jg.JeSli twoje wewngtrzne dziecko jest przekonane, 2r. rrnrsiwwa2ac na ka2de slowo, Zeby nigdy nie powiedzi<.r' r.zt'gosnlewlaSciwego, mo2e te2 nigdy nie powiedziei rrl<.zr.go, <.onaleZaloby . MoLe sig zdarzyi, 2e nigdy nie pol)r( )sl ( ) p( )r I l( x.,nie powie, 2e sprawia ci bol anl 2e cie kocha.

Nowa regula dziewi4ta

Jest to Zlota Regula. Nakazuje ci narr<.zvr. su'olc wewne-trzne dzlecko, 2eby kochalo, cenilo i szirrrorvirkr lrrnych ludzitak, jak ty kochasz, cenisz i szanujcsz sk.lrk.. tlswiadamiamu tak2e, 2e kiedy lamie tg regulq. rrrtrsl slq'll<,2ryc z konse-kwencjami. Skrrywdzone dziecko wr.wrrq.lrzne powinno signauc4ri odpowiedzialnoSci i zdrowr.go 1xr<.zucia winy. Zdro-we poczucie winy to wstyd mor;rlrr,y. M<iwi nam, 2e pogwal-clllSmy wartoSci wlasne lub irtn.y<'lr ludzi i Ze musimy za toz.:tlrlircii. Zdrowe poczucie winy stirnowi podstawq zdrorvegosrrrrrl<'rria, ktore Jest potrzcltrrt. naszemu wewnetrznelnll

\

272 POWRdTDO SWSCO WTWNETNZNJEGO DOMU

dziecku. Agresywne zachowanie, kt6re wcze6nieJ omawia-lem, wynika glownie ztego,2e skrrywdzone dzieckowewng-trzne nigdy nie rozwlnQlo w sobie wlasnego sumienia.

Kiedy maltretowane dziecko ident5r{ikuje sig ze swymkr4gwdzicielem, przeJmuJeJego wypaczony system wartoSci'W sytuacJi gdy Zrodlem poczucla wladzy czy mocy staJe sigpoblaZanie mu czy uleganie, dziecko dochodzl do przekona-nia, ze standardowe zasady obowiazu-iace zutyczaJnych lu-dzi nie stosuja stq do nlego: Jego ,wflatkowoSi' pozwala muwznieSi siq ponad wszelkie reguty.

Nowa regula dzleslqta

Ljiwirrdamia ortir twolt'lttrt wt'rvttq'ttzllcmu dziecku. 2e7,yr ' l r ' lcsl 1lr ' l r rr ' l r tolr lct t t r i r . r ' . Wt 'wttr , ' l rz, l te dziecko czqstool rur ' ;z;r s lq '2. porvorl t t l l to l rk ' t t tow I t t ' t t<l t r<lScl . . ' I 'o t i lespra-u'k ' r l l lwc turt z.r 'k i t . I ) l r rczcgo to sp<ltyki t wlasnie mnie?" -

po<k'zirs tcrirpll t 'zr;st<l slyszq ocl swolch pacJentow takiestwicrdzcnta. ZupelnieJak gdyby problemy i trudnoSci bytynieuczciwym trickiem jakiegoS kosmicznego ducha o sady-stycznych zapqdacht Problemy stanowi4 czgSc Lyclakahde-go z nas. Jak pisze M. Scott Peck: Problemow 2gciotugchniemaZno roztutqzai inaczej, ni2 roztutqzqiqc ie. To, jak pod-chodzimy do naszych problemow i trudnoSci, okreSla Ja-koSi naszego :Lrycla. Slyszalem ktedyS, Jak Terry Gorski,terapeuta z Chicago, powiedzial: Rozwoj polega natgm, 2eod jednego zespolu problem6u przechodzi. sr4 do -ieszczetrudniejszego. Podoba mi sie to. Absolutnie sprawdzllo siew moim zyclu. Kahdy nowy sukces przynosil calkiem noweproblemy.

PowinniSmy nauczyi nasze dziecko wewnqtrzne,2e pro'lrlt'my s4 czyms nonnalnym | 2e nalely je zaakceptowai.l'rrwlnnlSmy mu takhe uSwiadomii, 2e nieuniknione sakrrrrfllkty w zwl4zkach migdzyludzkich. BliskoSi nte byla-l11' rrroZllwa bez zwl4zk:u, w kt6rym moZe dochodzii dokorrtllklow. PowinniSmy naszemu dziecku wewngtrzne-rnu l)r)rn()(', atry sig nauczylo, Jak uczciwie walczyi i toz-wiilzyw,rc korrlllkty. PoSwiqce temu wiqceJ uwagi w Roz-dziak' l '2.

I )^WANIE SWoJEMU Dzrcxu WrwNErRzNEMU.,. )

litr.rly twoje wewnqtrzne dzlecko nauczry siq tych nowyclrr crlrrl. prozwoli mu to zerwac ze stlrr-ylnl. Wraz z przyjgcienrrrowyc'h regul stanA sie one drugil rr:rtur4 wewnqtrznego<lziecka i spr4jac bgd4 rozwo-iowi rrriloSci do siebie orazcluchowemu uzdrowieniu.

BtUJ/a wREszcrE soB.tTwoje dziecko we.r/nqtr?llt ' lroll zr.l rr rj, ' or I <'k.bie bezrva-

runkowe$o przryzwolenia I rlr t r l. zr.l r1' I ;yr. soI ri 1. Wycltowaniena zasadach dyscyplirrl ', kl r rrr.l :rsl-l(:kly vu'l; rsrrit. pokrotceomowilem, pomoie r:l siq. o<lroclzlc.

Innym sposobenr wslrit.rirrria sw()j('g() wt'wrrqtrznego dzie-cka, jest pozwolcnic rnu na wfscie zc s:rlywncj roli (lub rol),jak4 pr4{glo na sicbie, zeby utr4lmywac w rownowadze sy-stem rodzinny, co z kolei pozwalalo rnu cztrc, 2e samo coSznavzy. DoSi juZ pisalem na temat tych rol i tego, czemu sfu24w chorych stosunkach rodzinrrych. Taczale{ pozwalac swoje-mu dziecku wcwrrqtrznemu, by przestalo grac te role, odnaj-duj4c siebie z okresu wczesnodziecigcego i przedszkolnego.Moizesz poslugiwai sig informacjamt zawartymi we wczcSnieJ-szych rozdzialach tej ksiqzki, ataJ<ze ogolnyrn rnodelcrrr wsq\/-stkich pr41'mou'anych przez ciebie falszyuych rol.

ODRZUCAIITIE F'AI,SUrIPTCH R6L

Krok plernrszy

Na pocz4tku potrzebny ci bedeie przejrz.y'sty olrrirz rril,lrrkle graleS w swojej ro&inie. Jak zachowywrrl,'s slq, llqdActlzfcckiem, aby co5 znaczgt? Co robiics. 2t.lry rrtrzymaist;rl>ilnoSi rodziny i zaspokoii jej potrzr..lryi, Nk.ktore zroz-powszcchnionych rol to: Bohater, Guri;rzrllr. I 'ryrnus, MalyM r : i.<' zy zna Mamu si, T,astgpcry Wspo I r r r ; r | 2 o r r t. k M amu si lub!,r l r rs irr . Mala Ksie2niczka Tatusia, I (rrrnpt ' l ' fatusia, Sio-' , l r zyczka Mamusi, Opiekun (Podyror ' : r) Mrrrnusi lubTatusia,! \ l . r rrur Mirrnusi, Tato Tatusia, ()ol ;glr t .k I ,okoju, Mediator,l{r rr lzlr rr rr: Posuriqcenie, Koziol Oliirr-r.ry, lluntownik, Niedo-r.rlrl,r, l)zlccko z Problemanri, ZirSjubione Dziecko, OfiaraI rrfr'fr lrrnych. MctLna je mrroZy(: w nieskonczonosi, al' '

274 Pown6r po SwEco WEwNETRZI\rEGo DoMU I)AwANrE Swoyeuu Dzrrcxu WpwNErnzruEMu... 27 ' ,

kahdazLych rol ma tg sam4 funkcJg: utrzymywanle syste_mu_ rodzinnego w rownowadze I przeclwdzialanie J akimkol_wlek zmianom. Ka2da z tych rol Jest dla odgrywal4cej Jaosoby metod4 ukrywania toksycznego wstydu. nof" ,i"jenam strukturq wewnqtrzna I okreSla nas; wyznaczazakresnaszych zachowan I emocJl. Kiedy odgrywamy swoJe role,nasza autent5rczna osobowoSi staJe siq coraz bardzteJ nie_Swiadoma. Jak JuZ wczeSnteJ shvterdzilem, z biegieio t.tstaJemy sle uzalehn eni od naszvch rol.

Opieka nad twoim dzieckiem wewnqtrznym polega napozwoleniu mu, aby wybralo te fragmenty swoichrOl, ktOrechce zachowai, a pozbylo sig pozo-statyctr. WaZne jest, 2e_I rySmy Jasno powiedzieli swoJemu dziecku *"*.rqtir.r.-rr,2r' rolr: rie sprautd-rty sig w proktgce. Zapytalem swojeu,r'wr rql rzr rr. <|zlt.r'k<l: .C.zy tct, Ze tlylcs Gwlazdq,, prymusem[ ( ) l r l r . k r r r r r . l ' , r : r l ) r . i lwr lq r r r . ; r t .w : rk l k< lg .s z two lbJ rodz l_r r yi'" N. r t v.l r r r rr. r sr,w;r r x r P.wrr.< ll l lrzrrriirl ir: .Nrel;.

-hpytu-

k'r l r l r .wtr.r ly: -( 'z.y lo, Zr. l r .y l t :s ( iwlazd:I , Pryrnusem i bi ie_krrrrt:rrr. <lirl<l <'l trwalt: ltoczucle wewngtrznego spokoiu?..I zttow odpowlcdZ dziecka wewngtrznego Urzmij", .fri.t..Do teJ pory czuJe siq ono czqsto puste, osamotnion e 1przy_gn gbione. ZapytalemJ e nastqpnie :,Jakie uczu cia musiateSstlumii, Zeby byi Gwiazda, prymusem i Opiekunem?". Od_powiedzialo: .Nie wolno mt bylo wyraLac jtrachu ani gnie_ww. Zawsze musialem byi silny, radosny, poz5,.tywny. podmaska nadczlowieczych rol kryl sig przestraszony, kie.o*a_ny poczuciem wstydu samotny chlopcz5rk".

Krok drugt

TerazjesteS got6w do tego, by umoZliwii swojemu dzieckuw(.wnetrznemu wejScie w kontakt z uczuciami, ktorych za_k;rzywaly dot5rchczas odgrywane role. powiedz mu. Le mal,rirwo czui smutek, bac siq, czui osamotnienie lub gniew.I'r.rlow:rleS JuZ sporo nad tym w CzeSci II, ale iakJnowyo 1 rk' k r r r I swoJego dziecka wewnqtrznego powinieneS u6Ma_rlorrrll rrrrr, 2e mohe teraz odczuwai uczucia, ktorych do_lyclrcz.rs r.tkivrywaly muJego sztywne role. To pozwala mul t . y< ' so l r ,1 .

.Z.wro-c szczeg6ln4 uwagg na to, 2ebyS na tym etapie<'lrronll gwoJe wewngtrzne dztecko, bo uczucla, Jakich za_czntesz doznawai, yoga byi przeraiza,l4c. Lfoga f lh";;."y_:l?crye twoJe dztecto wewnitrzne. Mrrstsz dzlalae powoliI dostarczai mu wiele lagoanel zaclrr;ty. ZmlentaJ4c wzorce,wpojone nalr:t przez nasz4 rodzlrrq., i.zrrlr.rny sf nleswojofiakby pozbawienirodzlny). Nte <.rir;,.,'y slq dobrze w no_wych zachowaniach. DoSrvlacl<:zir'.: r r,rwy<.^ emocJi okaLeste dla twojego dziecka wewnqtrznt,{o dzlwnyrn, moZe nawetszalon5rm przeLy clem. B -qcl| c f c rp I f rvy. Dzlec ko wewnqtrznenle bqdzie ryzykowalo doSwtadczania tych nowych uczui,zanim nie poczuJe sig calkowicle bezpieczne.

I(rot trzeclC-hcac wyprobowai swoJq now4 wolnoSi, powlnieneS

7n!e!:e nowe sposoby postipowania, t tore pozrrroii ;G;:Swladczai siebie w innym nii aotyctrczas kontekScie. Ja;;przyklad zapytalem tworczeJ czesci mojej dorosleJ o"oUV,Jakie trzy rzeczy mogtblrm ,roUie , Zety wylSe z roli GwlazdvI Prymusa. poproS swoje tworcze, ao.J"f. -;";,;;

",*;afi;trzy takie zachowania. MoJe Ja. zapropontwalo.u.tqp,,i_ce:

l. Mogq pojSi na seminarium lub na zajecla, g<lztt. rrlktmnie nie zna, I skupii sie po prostu na bycti,' ,*y"r.,r1nyrn uczestnikiem grupy. post4pilem tak po<l<.zri..; t.il-

^ 1"9" programowania neurolinglwistyczn<.go.2. Moge zrobii coS przecigtnego. Na pizykl,r,i, rrirplsalcm.- ffedyS arrykul do gaze\y.:]. Mogg wesprzei kogoS innego, aby znalrrz.l sk; w ccntrum

uwagi. Zrobllem tak, dziel4c mbwnt<.r; z kolcg4 w [,osAngeles. Wszystkie Swiatla skierowr r r rr. I ryly na"niego.I )l:r mnie byly to doSwiadczenia poz.ytywne. poznalem, corxtcettwa sie, bedac czgscia grupy, a iifi, Cwiazda. pozwoli_

lnrr soble nie byi perfekclinista. Str.raobala mi sig rola,rxrlry wspieraJ4cej kogoS innego. tu.rjcmu dziecku w;;a:f ,rrfctnu teZ siq to wszystko-sp<rcl<r'balo. Bylo ,^g.riiI l,tdlynt byclem Gwiazd4 i prymusem.

276 POWRoTDO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

Jeszcze wa2niejsze okazalo siq zaprzestanie grania roliOpiekuna, bo stanowila ona w moim przypadku naiwaL'-niejszy sposob nadawania sobie wiekszego znaczenia.Zmiana teJ roli przeraLala mnie naJbardzteJ. PracuJ4c nadtym po razpierwsry, wymySlilem trzy nowe zachowania:

l. Zmniejszylem tloSi godzin, w ktorych udzielalem porad,z 50 do 4O tygodniowo.

2. Zmlenilem i zastrzeglem moJ prywatny numer telefonu.7,acz4lem korzystai z uslug agencJi zgloszeniowej, Zebyrazpoz,nawai przy;xrdki, w ktorych niezbedna bylabymoja interwenr:jit.

3. Podczas spotkari tow;u'zyskich nie pozwalalem, aby zaj-mowano mi czas pyl;rrrilrrni 'miryanymi z moim zawo-rlt:rn.

7, 1>tx'z;1lkrt, wllrowrr<lz.rrl;1r' krr2.<lt' z tych zachowan, mia-k'rrr poczrrch' wlrr l ' . ( 'zrr lcrn slr , ' l i rk ost i r tni egoista. Stopnio-wo rrrof t' <lzlccko rvcwrrr.' l rzrrr' pl zckonrrl<l siq:, 2eludzie nadalrnrr lc <:crr l i l I szirrrrr . l l l . l )ols<'k ' rkr l l rzt 'koruurla, 2e mogg byccenlony i lublany, choi nic roblg r<iZny<'.h rzeczy dla innych,bylowalinym krokiem na drodze mojego osobistego rozwoju.

Krok czwarty

Na koniec powinieneS pomoc swojemu dziecku wewngtrz-nemu w podjgciu decyzji, ktore czeSci swoich rol chcialobyzachowai. Ja na pr4rklad uwielbiam mowii do setek ludzina wykladach i seminariach. Moje dziecko wewnqtrzneuwielbia opowiadai dowcipy i sluchai, jak ludzie sig SmieJa.Lubi te2 bardzo oklaski pod koniec wyst4pienia lub warszta-tu. PostanowiliSmy wigc, 2e tak wlaSnie bgdziemy nadalpostqpowai.

I)ziecko wewngtrzne uSwiadomilo mi, 2e zabiJalem je,

1rr'lrrl;1c rolg ZadowalaczaLudzi, Opiekuna i Gwiazdy. Pod-( ,/,r\ warsztatow i seminariow nie pozwalalem sobie ni$dyr r r r l I r rv I I q dla siebie. Rozrnawialem z ludLmi, odpowiadalemr u r lr I r 1 ry t r r rria, usilowalem przez trry minuty przeprowadziitr:r'l r 1 r k;. 1 rr x I <'z:rs przerw podpisywalern ksia2ki. Zostawalemtaku' .lrstt tc z poltorej godziny po zakoiczeniu wykladu czy

I I,\wANIE SWOJEMU Dzlrcru WEWNETRZNEMU... ' ) '

rr.rr rzl.rlu. Czasem przecl4galo siq to wsrystko razem do 12|:,xlltn Kledy pewnego wleczora k'<'lr: l iSmy do domu z Los;\rr;.1r'lcs, rnoje wewnqtrzne dziecko z;v'zttrlo plakai. Tfudnornt lrykr r"rwierzyi,2e istotnie tak bylo, :rk.trafnie odc4rtalemkorrrrrnlkat. Kiedy dziecko wewrrr;tr zrrt ' t 'hcialo, 2ebySmylryll (}wiazd4, Optekun musial sir, ' trsrrrr;trr. Wybralem wiqcto, r 'o odpowiada moJemu dzlc<'krr wrr! 'r r l l I /.n('mu. Od parul.rl zawsze latamy pierwszil kl irs;1. ( '/t. 'sto 1lodwo24 naslrrkstrsowymi samochodanrl. Mtrrrry lrrrlzl, klorzry dbaja() nirs podczas przer\ry w warsztatar:lr. Wprorr'.rrlzlrnry prze-rwy, L,eby odpocz4i, zjeSi owoce albo r:os h'kklcgo.

MoJe dziecko wewngtrzne i ja trosz<'zyrrrv rlr; rr:rle4rcieo lrrrrych, lecztakhe o samych siebie. f)ozwirl:rrrrv t( ' i lnr)Jrm,lry z:rJmowali siq nami. PostanowiliSmy, zt' lr( '<lzlcrrrv (\wlaz-

rL1. ale nie kosztem naszego istnienia. Ikrstirrrowillsrrry tro-st<'r.yc sig o innych, ale nie jest to naszil ollscsl;1. NierrrySlimy teiz, 2e przestaniemy sig liczyi, JeSli nit: lrr,'rlzlr.lnyrrft'ustannie troszczSri siq o innych. ZajmuJC slg swollnrlzk:ckiem wewnqtrznlrm, opiekujg sig nim i m6wir,', 2r' ko-clrirrn je takim, jakie jest. Przestalo uwa2ac,2t' rrrrrsl slq:wyz.byc swojego Ja", Leby byi kochanym. Oba.l wk'rrry, 2crrrr.fwaZniejszyrn zwiry.kiem w naszyrn Zyciu jcst n(r\z utze-l. ' t,vrA ztuiqzek. Pozwolilem dziecku wewnqtrzrrt 'rrrrr byt:tyrrr, kim jest, i to rozvtiryato caty problem.

\

Rozdzlal 11

JAK CHROnIIE SWO.TPDZTE,C,KO IVEWNqTRZNE

l ) z k ' t ' 1 , k l , r l t ' r r k ' s r1 [ r x ' l r r u r r ' 1x t p ros tu za t o , 2e sq ,r rk ' t t t r rh ' l r1 lxr l rx lur r ' s l r ' l r f t ' . , l t tko doroSl i muszqLt<'zt1<\ .slq', /rrA tl lxa rt srlo,/r ' zct3lttblone dziecko i mumelktnt , t t t ' .

Maruon Woonvrex

Dziecko prtuyrlt' p'ostgch rzeczA. Chce bgt stucha-ne. Chce br7<1 krx'l rc n e. (. . . ) Mohe nawet nie uiedzied,jakimi slotl-lcurri t<t tuurazii, ale chce, Zebg jego pra-wa bgfu chror:l.orr<: I 2ebg nie nantszano jego szn-cunku dla samego stebie. Potrzeb4je, 2ebg6 byl przgnfm.

RoN KURTZ

Trzecie "P" w terapii to poparcie, czyll ochrona. Skrzyw-rlzone dziecko wewngtrzne potrzebuJe ochrony, boJest nie-rlolnale I w pewnym sensie nie uksztaltowane. Wci42 czujerlo ck'llle, swojego nowego rodzica, mieszane uczucla; sar I r r | . k k'rly ci calkowicie ufa, czasem jednakJest wystraszoneI zrrrlr'.iz:rn<'.. Przeclel przez wlele lat nie poSwiqcaleS muuwirl',l f .rk l:rk w kazdym zdrowym nty'.qzku, budowaniewzaj('l I r I l..Ao zlrr rfania troche potrwa.

f nr CHRowTC Swolr DztEcKo WEwNETRZNE

r'()gwr4cAI[IE CZASU I UITAGI, I ; r k .l rr2 wczeSnleJ shrlerdzllem, dzlecl tntuic5{nle wtedza,

,rc krx:hasz to, czemu poSwigcasz czas. Musisz wiedziei,kk'<ly twoJe dziecko wewngtrzne potrzt:buJe twoJeJ uwagi.lkrnlewa2 sam do teJ pory nad tym pracrr.lq:, moge wiec tylkopowledziei ci to, czego sig dot4d nauczylt.rn. MoJe dzleckowewnqtrzn e zazvry czal potrzebuJ e moj eJ r I w; l gl, kiedy:

Jestem znttdzonA. MoJe dzlecko nudzl slq czasem namolch wykladach i warsztatach. Nudzi siq, klt.rly prowadzEdlugie, intelektualne rozmowy. Ta.czyna sir; <lt.rrt.rwowait krecii. Prosi mnie raz po raz, zcl>ym sJtnrw<lzll, (.o pozo-stalo mi do zrobienia, aby ustall<1, Ik' lr.szczr. r'z;rsrr ml tozaJmie.

Jestem przestraszong. MoJe malc <lz.lt.r.ko wr.wrrgtrzneregularnie zastraszano. Od4yrwa sig to przy rrir.l<ll.ol rr rk.ls4rmzagroaerriu.

Jestem Susindktemczulej, cieplej scenA mtedzll ctit't'rrr tr sg-rtem To zawsze na mnie dzlala. Kiedy Pat Cash IX) \.r'ygra-nym turnieju na Wimbledonie wbiegl na trybunq: I rrsr.lskalswoJego ojca, moJe dziecko wewngtrzne zaczglo gkrsrro Jlla-kai. To samo sig zdarzylo, gdyJack Nicklaus wyf1r:rl sw<{epl4te mistrzostwa, a syn obeJmowal go, kiedy szll r.:rzcrn.I Jeszcze, kiedy Dustin Hoffman zdobyl Oscara. ( ir ly rlowi<:-<f zialem siq, 2e zadzttronil do oJca, ktory byl w szpil. rlr r, rrrolr.wewnqtrzne dziecko zaczglo plakai. Bardz<t (k.'lroko prtrr.ylo to, 2e moj ojciecJe opuScil. Chocia2 barrlzo rr.tr.k. 1y1.;11.1;-walem nad tym problemem (trzymalem olr.lr rv olrlr;t ' l ir<:h,klcdy umieral, i zdalylismy wyjaSnii solrlr. u'szystklt: spra-wy), do tej pory odczuwam, 2e jego o<k.lsr.k. o<l nas wew('zesnyrn dziecinstwie glqboko mnie znrr rlhr.

,l<:stemzmeczonA. Robie sig wtedy rrr:rrrrrlrry t poirytowa-rry. Muszg wuruLac I zajac siE swohrr wcwrrqtrznym dziec-kfcttt. bo w przeciwnym razie wyla<lrrlt. sle ono slownie nar rrrf l rllZszej osobie z otoczenla.

Ilkrg udzinlus rywalizacji. MnJc wt:wngtrzne dzieckoJestktrpsklm graczem, zwykle przegrywa. Potrafi to ukryi, alew gr rrncle rzeczy nienawidzi przcgrywai. Podczas partii gol-frf rfr{r(if opanowai mnie straszne emocJe.Przerazllem siq,

. ,8() PowR6T Do SwEGo WEwNETRZNEGO DOMU

obserwuJ4c, do Jakiego etapu rozwoju cofam siq w swoimzachowaniu. Kiedy ostatnio przepuScilem latwe wprowa-dzenie pilki do dolka, przylapalem siq na tym,ze mowiq: "Pojak4 cholere biorq sie w ogole za cokolwiek?". Szalenieuogolniona wypowiedZ na ternat chybionego strzalu, o kto-rlnn w dwie godziny poZnieJ jui nie pamiqtalem.

Reagujg nieutspotmiernie do przgczgny. Przesadne re-akcJe s4 spontanicznym, emocJonalnym cofnigciem siQ dodziecinstwa. Wiem, 2e moJe wewngtrzne dziecko odzywa sigrve mnie wtedy, gdy mowig eoraz gloSniej, aprry tym przy-bieram coraz bardziej obronn4 postawg.

Czuie sig zlekceusor\ong lub odrzucong. Dziecko wylapujena.jdrobniejszy sygnal Swiadczqcy o odrzuceniu lub brakuzrrinteresowania moj4 osoba. Muszg na to zwracac szczegol'rril lrwag(:, bo czasem wytapuje nieist.niejace sygnaly.

Ttslttir. ' zrrskoczr>nt1. Nir: zdarzir sig to czc:sto, poniewaZ

l irko osol r l r , l i lor ' ;1 ki t ' r 'owlr lo l rolzr r<' ic wsty<lrr , rrauczylem sigI l ; r r r l z r r 1 r i l r rou ' r r t . , l c t I r t ; rk l ' l ; rh i rko l rv ick r r i cspodz iewanezlr l l r rrurt r ic r nolcl r or 'zcklw; r r r wl l rorvrr<lzir r t t t r jc wcwngtrznet lz i t '< 'ko w zirklopotarr ic.

JesLernglodng. Moje wewnetrzne dziecko bardzo latwo sigirytuje, kiedy jestem gtodny.

Przebgtuam z nqjlepszymt przgjaclbhnL "to dla mojegowewngtrznego dziecka radosne chwile. Bardzo lubi towarzy-stwo moich najlepszych przryjaciot. Czuje siq bezpiecznei jest wesole. Uwielbia opowiadai kawaly, Smiai sie i bawii.

Jestent osamotniong. Przez dlugi czas nie rozpoznawalempoczucia osamotnienia.'leraz wiem, 2e jestem osamotniony,liiiedy czuje odrqtwienie i mam ochotq jesi slodycze. Wiem juztakZe, Le czuje sig osamotniony, kiedy ogarnia mnie nieodpar-t l r potrzeba prowadzenia rozmow telefonicznych.

(\<ly zauwahq, 2e do glosu dockrodzi moje dziecko wewne-Irzrrr', zajmujg sig nim. Gdy jest szczgSliwe i cieszy siq,rr,'y..t.rrczy, 2e rozpoznam ten stan. Gdy jest zmgczone,l,,l,,rlrrr', prztrstraszone, srnutne lub samotne, musze znimproro z r r r. r w I ; r ri. Opracowalem dwie metody bardzo przydatnew krrrrrrrrr l l towirniu sie z ntoim dzieckiern wewnetrznvm.

lnr CHnorurC SwoE Dzrscxo WSwNETRZNE . ' l ' i I

K()MUNTKOWAIIIE SE ZE SWOrM DZIECKIEM WE\[INq-,I RZNYM

I'ozrr:rliScieJuz pierwsz4 technikQ - pisanie listow. Me-l r rr lq' t r; moizna stosowai do codzle rt r r cgo komunikowaniaslr; zt: swoim wewngtrznym dzie<.kit.rrr. l)amiqtaj, aby pi-szqc llst od doroslego. Ja". uzywir<1 rlornlnuJaceJ rqki,ir kiedy piszeszJako wewnetrznt' <lzlr.r'ko <lrrrgieJ rgki. Jarobig to w nastgpuJ4cy spos<ib. Klt.tly rirno wstaJg , :uq;:zrra-czam sobie, lle czasu teg<l clnla ;roswlqcq: nr<lf t:rnu wewne-trznemu dziecku. Nteklc<ly, gtly uJawnia sig ono w chwi-lach zrnartwienia, osarnotnienia lub znudzenia, specJal-nie dodatkowo komuntkujA sie z nim. PrzewalnleJednakprzeznaczam na to dwadzieScia minut. Dzisiaj o wpol dodziewi4tej wieczorem potrzebna mi byla przerwa w pracynad t4 ksiqZka, bo moje wewngtrzne dziecko zaczynalo siqnudzii. Napisalem wigc tak:

Du4r John: CzeSi, malyt lle masz iat w tej chwili?Maly John: Szesi.Du2y John: Maly, jak siq teraz czujesz?Maly John: Zmgczylem sig pisaniem. Chciall;yrrr sie

pobawii. CzuJe, 2e zdrgtwialo mi ranrlq.I)uz1r John: Przepraszam. Nie wiedzialem, ze lirk ru(x.llo

naciskam dlonia. Co chcialbyS tcrrrz zrolrli"/Mzrly John: Chcialbym zjeSi lody, ktore przyrrlosl;r Krrllr..I ) r tZyJohn: Calkiem o nich zapomnial t ' rn. t l l ror l fuuy

i zjedzmy je zaraz.

l\r teJ krotkiej, pisemneJ konwersac.fl zszr.rllt.rrr na dol dokrr<'hni i wydobylem pucharek z lodarrrl rkrrrroweJ roboty,klore moja siostrzenica Katie dzisiirf przyrriosla. Frawderrrowiilc, zapomnialem o nich, ale Maty.ftrlrrr pamigtal. Kiedyzlr'rll lsrny lody i odpoczqliSmy troclrq.. wrr)<:ilem do pisania.

Nk' z,awsze spedzam z Matym .Jolrncrn cale dwadzieSciarf rlnul , itle przeznaczam dla rriego t(.n czas. Nie umle sku-Irlrr(1 $le dlu2eJ na JedneJ sprawle. Odkrylem, 2e odkadt",h$'l(('arn mu coraz wiqcej uwagi, potrzebuje mniej czasu.

1282 Pown6r Do SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

Wie, 2eJestem prry nim, i ma do mnie zaufanie. JuZ od ldlkulat prowadze ten pisany dialog. Jest to prosta forma komu-nikacJi, ale nlektorzy skarZa sig, 2eJest zbyt czasochlonna.Oc4gwiScie, wymaga ona z pocz4tku poSwiqcenia czasui wysilku. Ale twoJe wewngtrzne dziecko zasluguJe na tol

Drugim sposobem komunikowania siQ Jest wyobraianiesoble. Wielu ludzi korzystalo z teJ metody w pracy z wewng-trznym dzieckiem. PrzedstawlQ wam teraz m6J ulubionysposob.

Ancnij oczg iugobra2 sobie pokoi, to klorymnqidttiq siedusa utggdne Jotele ttstawione naprzt'c il oko sEbie. Jedenjestwi4kszg d- drugAgo. Mniejszlt -folr'f lr'.sl rllo dziecka. bcz takurqsoki, Zebg htarz dziecka lxltt rru lxtz.irtrrlrte tusarzg dorosle'ryt. W.iednL.tm-fotelu sk'clzi sltu rl, rruylr r1, tlobry cznrdziej (czglirrrofu' tkmsh' , , i r l ' ) , r t rr tofr ' t t t ' r t , ru. ' l r t rrr ' t lzfu:ckotuJotefunaprre-crr lkrr . I \z.r1irzt1i s[r . ' i r rr l r r / rrrr ' 1x*hu lul rczmou)A mi4dzg tun-h t t t l t n t r ,h 1r t t . t l ( t " l I r l \ , r r I t t u ' r l t t t , ' l t ' / . t t t 1t t t dzklck iern-

7;twst.c r ,rr rrr l l or l z.rpl , t i r t t l l r <lz l t : t :ka, i le ma lat . Potemzapyt:rJ, .l:rk slr czrrlr'. WypytuJac o wszelkie szczegoly,upewniJ slr;, z.r'rLrwk'<lzl:rleS sie dokladnie, czego chce. NaprzykladJt:<I<'rr z < z.krrrk<iw moJeJ mgslrdeJ grupypomocyzdalsobie niedawno sl)r':rwrJ, 2e wewnetrzne dziecko gniewa signa niego. Kicdy .l<' zirpytal, czego wlaSciwie chce, dzieckoodparlo, 2e chcia.l oby 1 r< | echai do Astroworldu {wesole mia-steczko w Houston) l ytJeldzic na roiznych urz4dzeniach.Wymienilo trzy znlch. MoJ prz5f aciel ma ponad pieidziesiatlat i niechqtnie zgodzil sig na proSbq wewnqtrznego dziecka.Zabral ze sobA kilka innych par I razem udali siq do Astro-worldu. Tam poJeZdzil sobie naurz4dzeniach, ktorewymie-rrll<l wewngtrzne dziecko, i Jeszcze na paru innych. Po po-rvr oclc powiedzial, 2ebylo cudowniet

l(lr'<ly przyszedl na nasze kolejne wspolne spotkanie,rloslr zr'(lt 'm widoczne zmiany. Moj przyjaciel jest bardzoz:r l l r , rr ' ( )wirnym bankierem, specjal ist4 od skomplikowa-rryllr | ..zlzr'4<ilowych operacji finansowych. Jego wewnQ-trz.rrc rlzllr ko rrrialo tego wszystkiego dosyi, uSwiadomilo

JAK CHRoNTC Swols Dzrecxo Wswr{E-rRzr.Is ?l-i

rrrrr wlqc, czego potrzebuJe,heby wyrwai siq z rut5my co-rfzlr.nneJ pracy.'IYzy dnl po spotkantrr naszeJ grupy prryja-t'l<:l zaprosil mnie na wspolny wyllrrl <lo Astroworldut'[VoJe wewnetrzne dziecko potrzclrr r lr.. abyS poSwiqcal mu<'zas I uwagg. W taki sposob da.lcsz nrrr rlo zrozumlenla, L,etrra opiekuna, na ktorego mo2c rr:rpr,rrr.rlr- lk.trye.

SZUITANIE NOWN' RODZII\ryJeSli bierzesz pod opiekq sw<!t. wr.wrrr;tr zrrr. rlzk.t'ko, powi-

nieneS mu stworqyi now4 r<xlzlnq - r-o<tzlrrr.' z rvylxrnr. Jestona niezbqdna, inby zapewnii wewngtrznt' r r n r r l z l r.t' k r r ochro-ne, ldedy tworzy sobie nowe gfanice I koryllrrlr. lrlr.rly. JeSlitwoja prawdzlwa rodzina nie przeszla tcr.:rpll, to 1111. -oZ"udzielii ci wsparcia w procesie twojego d<x'lrrxlzr.rrl,r rkr zdro-wia. TWoi bliscy czgsto mySl4, zn to, co robtsz, lr.sr 11hrpie,I dlatego zawstydzaJa cig. Czgsto czuja sie zagrorl.rrl tvrn, corobisz, poniewaZ powyJsctu ze starych rol rodzinrry<.lr lxrrlwa-2asz skostnial4 rownowagq chorego ukladu rodzinnt'go. Ntgrlyprzedtem nie pozwalano ci byi sob4. Dlaczego mk:lllry rr;rglt:pozwolii ci na to teraz?JeSli wtwoJeJ ro&inie panow;rly r.lrorczale2noSci, toJest ona naJmnieJ odpowiednim micJs<'r.rrr, (rlzlcmoglbyS zaspokoii swoj4 potrzcbq bycia wspieranyrn. ltr<tzq:cl wigc zachowai bezpieczny dystans I popracowlrr. n:rrl slwo.rzcniem noweJ, nie zawsty dzaj4ceJ, wspieraj 4ccl r r rr l z t r r \'. M o2r.nfq byi grupa pomocy zloi,nna z przylaciol, (r.r rp;r. rlo klor r.lslq przyl4czyleS, zeby pracowai nad swofirr rvr.rvrrr;trzrrynrr lzlecldem, albo ktorakolwiek ze wspolnot rr.: r I I zr r l, 1r .yr.l r I \.o-grirm Dwunastu Krokow. Mo2e to rownie2 lly<' kow'lol, syna-AoEa czy gmpa terapeutSrczna. Bu, wzglq.<lrr rLr lo, <.O wybie-tzt'sz, zAlecam, Leby twoj dorosty znalazl Anrlx..tll:r was obu..lcsteS opiekunem swojego wewngtrznt.go rlzl<.t,ka, a ono po-t r zt'buJe wsparcia i ochrony ze strony nowr.l rrxlzlny, do ktoreJrrrir nale2ei.

We2my prqyklad Sibonetty, ktora wyclrowywala sig w ro-rlrlrrk.. gdzie ojciec stosowal przcnl(x'. lr matka dopuszczalartr.' rr;rdu2yi emocjonalnych i upok:rrzalaJa. OJciec Sibonet-I r lr ri nle zyJe, matka wyszla po raz drugi za m4L, ale czgsto,lr*,onl do corki. Sibonetta poczynila wspaniale postgpy

284 Pown6roo SwEGo WUwNETRZNECO DOMU

w terapii, leczzawsze mogg zgadn4i, kiedy matka zadzuto'nila do nieJ. Po kaZdym takim telefonie, jest pr4lgngbionaprzez kilka dni. Umowilem sie z ni4, zeby przyst4pila dogrupy Code (an€. co-dependenfl, czyll AnonimowychWspoluzale2nionych. Zrobila to niezbyt ctrq:tnie. Bylem dlaniej opiekunem i nie chciala nikomu itttttrmu powierzaiswoich sekretow. Wiedzialem, 2e nie jest to ztlrowa sytuacJa,nalegalem wigc, 2eby przyl4czyla sig rlo At'rrpy i poszla na3O spotkan w ci4gu 3O dnl. Miiilerrt rrrrrlzit' iq, 2e taka czQ-stotliwoSi spotkan pomo2e jej zintt'gt'or"'rtt' sig z grup4.

Strategia zadzialala. Sibonetta z.irt'tql;r sk; czui w grupieswoJsko, a po 30 dniach clrrtrlzil:r lrrZ tut <'ztery spotkaniaw tygodniu. Zavwitr ,y l< ' t t t , 2<' strrLt s lr . ' l r l r r<lz iej energiczna,r r l ck r l< lnyo< l r t r r tk l t t i c rvy* 'o l r r l , l l r rz r r t t l t ' l t i t k iegoprzygnA-l r l c r r l ; r . ( ) l l o r v l ; r t l ; r l , r r v l 1 r l r l ) l r o l 1 ' r l r t ck ' l ' r l r t ach , a cz lonko -t v l ( ' l l t l r l ) \ , l l r o l r i l r r ( ' r r ' , r l l . { o l ) r ) \ \ ' l l r r r ; r 0<11 )< tWiada i . Podda l it l r k l r ' l r t r r r r \ " , 1 z . r l r r ' , l , r l r r r r ' , r n l , r s c k t r ' l , t t k l : r r r t r l t t r a t l r c z n e j , 2 e -l r y S l l x r r r t ' t t ; r r r r o11 l , r ko r r t t o l ow ; r c t c l r ' l i r t t y < l t l r na t k i i od -r lzwir r r l r r r : wt t ' r ly , kkrdy r t t i t na to oc l totq: . Grt rpa udzie l i la je jbardzieJ roznorodnego wsparcia, niz moglem to zrobii ja,

a ustlrszane wypowiedzi byly silniejsze niZ moj pojedynczyglos. Sibonetta ma teraz nowa rodzinq z wyboru, ktora j4

wspiera w walce o polo2enie kresu matcrynej tyranii.

MODLIT$TA OCHRANIA I DA.IE SILE

Twoje wewnetrzne dziecko powinno zobaczyrc, 2e twojedorosle ,ja" ma jeszcze inne Zrodlo wsparcia poza twoimograniczon5rm, ludzkim,Ja". Nawet jeSli dla twojego dzieckawewngtrznego jesteS magiem i c4ymS na podobienstwo bo-stwa, waZne jest, aby wiedzialo, irc masz dostgp do SilyWy;zszej. Nawet jeSli jako dorosly nie wierzysz w Boga, twojerlzlt'r:ko wewngtrzne wierzy w coS wigkszegd'niZ ono samo.l)zlcr'l z natury wierz4w Silg Wylsz4.

Morllitwa bqdzie potgZnym Zrodlem wsparcia dla twojegos k r z v w< | zonego dziecka wewnqtrznego. Polubi j 4, gdy bgdzierrrrrrl l lr slt. ' r ' l lzem ztoba. Lubie, zamkn4wszy oczy, widzieirrrrr jr r lztlt 'ho wt:wngtrzne w takim wieku, w jakim sig w da-ncj t lrrvtl l pol;rwiir. Biorg je na kolana albo klEkamy obok

Jex CHnorurC Swole DzEcro WEWNETRZNE

slt,lrlt: i modlimy sie. Odmawiam mocllitwq doroslego, a mulv .lohn - swoJ dzieciqcy paciorek. l,rrbig wieczorem przedzirsnigciem odmawiac pacierz, czzlsirrnl odmawiamy go ra_zc:rn. W katolickieJ szkole podstawowc j nirrrczylem sig mod_litwy Memorare. Jest to modlitwa <kr Mirt kt tloskieJ. W mojejcluchowoSci upodobalem soble Zt'rrshrs yxrtr..(q:. tvtySlgo noguJako o istocie matkuj4ceJ I Lr1lrrlrrr.l, ktor.rr trzyma *rii"w objeciach i kolysze. Mir ly, folrrr t r .z to l rr l r l . Slowa tejmodlitwy brzmi4 nastgprr j;1r.o:

Pamigtqj, NaiSrrriq'l.sz<t l)urvro Mario, Ze nigdg nie pozostalbez pomocg nikt. kto uciekat sig pod Ttuojq obronq, blagalCtg o pomcx, Iub prosil o Tttsoje tustawiennicttuo..I!m prze-konaniem tutedziong, do Ciebte slq uclekam, o ftanno Nq1-Stuigtsza, Matko moja. Do Ciebie przgchod.zg, przed. Tobqstqjg, grzeszng t pelen skruchg. prosb motch nie bkceuai,Le.cz w su.ronn milosierdziuutgshrchqj mnie. Amen.

Moje dorosle ja" nie lubi tego ciaglego powolyvani;r siq:rra dziewictwo Matki Boskiej, poniewa2 osobiscie nie wi<,rzq:,i.<'byla dziewic4. Ta modlitwa bardzo mi jednak porrrrrgrrla.I\rwiedzialem to wszystko Malemu Johnowi i zroltikr t. rr:rrrlm wra2enie. Bgdziesz musial znaleLc sobie rrro<llltrvq,o<lpowiednia dla ciebie i rVoJego dziecka wewrrr,.tlzrrr.4o.Z calego serca radzg, ZebyS zapewnil swojentrr rlzlt.r.krr poIr.'Zne wsparcie, jakie daje modlitwa.

PrEsc SWOJE DZTECKO WEWNETRZNEWlirclomo, 2e dzieci mog4 umrzei, JcSll rrlt. srq trzyntane

w ollfgciach i pieszczone. Niemowlgta rrrrrsz: I lry<, <lotykane| ;rolrrrr lzane,Zeby Lyi i rozwi jai s ie. . l t .s l i tyr . l r l roclZcow nie,trz1'tttttie, zapada-i4 na chorobg zwilnrt nl(,rr.(.l.srnus (co do-'. f r r rvr r lc oznacza: wycienczenie) : trrk j r r li I ry r r r nlcra\r z glodu.I tztrcko takie cofa siq do stadiunr Jr lorkrwc{o. Jest to jakbyr',/\\'of w odwrotn)rm kierunku. l\cz 1tl<'szczot dziecko usy_. lr.r \r' o<'zach i rnarnieje. W rni;rr.r,' rklrzrstania, do pieszczotf lrrr rrrvr.lr nale.ry doclawai duzo <lobrych slowzachqty. Jest| , l , ' rn t . t wsp ie ran ia dz iecka.

PowR6T Do SwEGo Wswr.IETRzNrEGo tloMu

Poniewa2 dztect nte mog4 iryibez pleszczot, usllnie o niezabtegaJa. JeSlt nie mog4 uzyskai dobrych pieszczot, bqd4poszulrriwai tnnych, ztych. Gdy nte ma czysteJ wody, musiszplt, zanleczyszczon4.

TWoJe skr4;wdzone dztecko wewnqtrzne pr4lwyklo pra-wdopodobnie do duZeJ tloSci ska2oneJ wody. Dlatego takwahne s4 aflrmacje dla ka2dego etapu rozwoJu. PowinieneS

Je stale stosowai. Sa to emocJonalne pleszczoty' ktorychtwoJe dziecko potrzebuJe takJak pokarmu. Ponownie przy-patrz sig afirmacjom dla ka2dego wieku. Prrypomnij sobie,ktore dzialaty na ciebie najsilnieJ. StosuJ Je Jako specJalnepieszczoty. TWoje dziecko wewnetrzne powinno Je styszeico<1z,iennie, kiedy zaczynasz sig uc4ri byi Jego obroncaI oplckrrnem. MoJe brzml4 nastqpttlqco:

Wlek nlemowlgcy

Wtlrr l r r t r su, i , ' ( ' t , ' . . . ( 'k 'sz.q' s lq ' , ) . t ' . / t ' .s lcS chlopcem-.. Po--(rrr i ( r ' ( ' < ' i t t lk ' ( t ( tsu. ik ' l4t lz. i r ' l t t ktnrk '<'zrr<:, abg zaspokoi itruo-j<: lxth zt'Ix1.

Wczesne dzleclfistwo

Masz prawo m6uit ,nie"... Masz prauo stg gnteuac...Mo2esz sip gnieusat, ajazatusz-e bgdq przg tobie... To wspa-ntale, 2e okazujesz zaciekawiente, masz ochotg ogtqdat,dotgkat tbrqt da brnir62rrc rreczA... hdbamo twoje bez'pieczefistuso, ktedg bedziesz poznawat Swiat.

Wiek przedszkolny

To normalne, 2e tntere suje sz si.4 spra usamt plct. ., Dobrze,2e starasz si4 mg{let samodztelnie... Dobrze, 2e jestei in-r n 1. . . Mohesz pgtat, o cokolusiek zechce s2... Mo2:e sz mt zada-trcr( choCbA najbardziej ktopotlilte pgtania.

Wlck ezkolny

Irlttsz pratuo popelniat bteda... Mohesz niekt6re rzeczArtilil<' rr,.s;ros6b przecigtng... Nte musisz bgt zausze nqile'p s zt 1 i t k s I t u p at samgch ptqtek... Kocham cig takiego, j akimjest<rS.

IAK CHRoNTC SwoF Dzrscxo WrwruErnzrur .) l, i

Ir. ;rllrrnacJe opracowurne sA specJalnie dla mnie i dl:rrrrrrlr'lr lxrtrzeb. MoLesz Je takZe stosowai. Radzg teL, LebySrr.rlrlsirl swoJe wlasne aflrmacJe. pr:r<'rr.l nadJedn4 rraraz,lrrzr';rfsuJ4c J4 l$-2O razy dzlennt<.. NoS J4 zawsze przysolrk:. Spo$adal na ni4 czgsto i powl:rr-zrrl na glos.

Nirplsz wszystkie alirmacJe na krrrtkirr.lr I porozwieszajw widocznych mieJscach w ca\zrn rrrk.szkrrrrlrr. Ntech przy_l;r<:lcle odcrytuj4 ci te aflrnur<.1r.. N;rgr.rrl lr. rrir rnagnelofonI rxltwarzaj te nagrania.

Wprowadzanie koJqcych plesz*zot w bolesne wspomnleniaGdy twoi rodzice calkowicie tracili rownowage (wrzeszcze-

ll, wsciekali sig, grozili, oceniali surowo), twoje skrq,rwdzonetlziecko wewnqtrzne w dramatyczny sposob rejestrowalol<'h slowa. W takich momentach twoJe przetrwanie bylorrrr.fbardziej zagrohone. Dlatego wchlon4leS w siebie I zapa-rrrlgtaleS te slowa.

I)owinieneS wrocii do tych scen, aby twoj dorosty opickunrrr<igl dai skr4rwdzonemu dziecku wewnqtrznemu innc slo-wir - ktore wzmacniaj4 i koj4. Bez nowych, uspokaja.iilr:ychhrrytrtnt6w shtchowych twoje skr44wdzone dziecko w(:wne-Irzne nadal bedzie mowii do siebie starymi, upokarzirliqr',yrrrislowami. Cwiczenie, ktore proponujg, pomo2e cl zrrrlerri<:rrtirlrg starej, upokarzaj4cej sceny i wbudowai nowy gkrs.

NuJlepieJ jeSli wybierzesz bolesne wspomniern ir., k t or.r.r r r r rposwigcileS juZ trochq pracy. JeSli wybierzcsz sr.r.rrq.. rrir<lklrrril Jeszcze nie pracowaleS, bqd2 bardzo osltohtul, ItoItrtuto mqq przgtlrczgt ci4 emocje. postgptti rltiltltuhie tue-tllrul irstrukcjl Radze ci albo nagrai to cwit.zt.rrl(. na ma€l-r rr'f rrlirn, albo jego poszczegolne etapy wykor r.ywlrri z pomoc4t r r, r 1 rr.r r ty, zaufanego prz5iaciela lub wsl rl r. r.; r I I 1r:cJ cig osoby.

l(rol plerwszy

Wyobraf sobie, 2e twoje dorosle ,,Ja" siedzl w kinieI prtrzy na biaty ekran. RozeJrzyJ slg dookola, dostrze2r0lno .z,cze96$ na 6cianach sall. Co widzlsz? popatrzr 1619, na euIlt. Jest pigknle rzetblony. Teraz sp6Jrz

PowR6T Do SwEGo WEWNETRZNEGO DOMU

znowu na ekran I zobacz tytul fllmu. Odczytal slowa:Dc;untcr, bolesna *en(L lllyobraZ soble tersz, 2e odry-wasz slg od awego clala t sladasz dzleslgd rzgd6w daleJ,za sobq. Wldzlsz tyl wlasneJ glowy, vldzlsz eleble patrzq-cego na ekran. Zr6b kotwlce gtzy u2yciu lewego kciukaI kt6regoS palca.

Krok drugt

TrzymaJqc kotwicg, patrz na gleble, oSlqdaJqcego czar-no-bialy film, kt6ry przedstawla dawnq, bolesnq scene.Patrz, Jak oglqdaszJ4 od poczqtku do koica. Kledy sigskofrczy, uJrzyj sieble, Jak patrzyaz na zattzyrman4,ostatniq klatkg, na kt6reJ wldad twoJe skrzywdzonedziecko wewngtrzne wyglqdaJ4ce dokladnie tak, Jakw bolesneJ scenle. Jest zupelnle osamotnione.

Krok trzecl

Zwoln[ Lotwlca I znaJd? slg z povnotem w swoimwclelenlu, Lt6re oglqdalo fllm. Jeste6 teraz w swoimciele. Wyobra4 eoble. le wchodzlsz w obraz na ekra-nle. Jeste6 tam teraz ze swolm sktzywdzonym dziec-kiem wewngtrznym. Zapytal, czy moLesz wzi46 Jew obJgcla. Je5lt elg zgodzl, podnleS Je I glaszcz deli-katnie, m6wlqc koJqce slowa, kt6rych tak potrzebowa-lo wtedy, gldy zostalo skrzywdza\e.,Ie6ll nie chce bydtrzymane w obJgclach, to tylko przemawial do niegokoJ4cyml slowaml.

Pr4pominam sobie nastgpujace bolesne zdarzenie z l:-:^o-lcgo dziecinstwa; moja babcia zawstydzila mnie, poniewaZlrlstt'rycznie szlochalem, kiedy tato wyszedl z domu, mo-wl;1r': ..Muszg sobie goln4c". Chwile przedtem gloSno klocilisk,' z. rnirnl4. Pamigtam, jak strasznie siq balem. h'acujacrrirrl t;1 s('('nA, delikatnie wzialem w ramiona moje dziesig-t: ft rk' t r r I r', sk rzywdzone wewngtrzne dziecko i powiedzialem:,J r rz. < lr rl r r zr', . i ohn. Sama mySl o Lym, 2e tatuS sie znow upije,

IAK CFTRoNTC Swoyr Dzrncr<o WEwNETRZNE 28tt

lrrrrf zl przera2enle. To absolutnie normalne, Le sig bolsz, 2ef .rto JrrZ nigdy nie wrocl albo Le trs<lzle bil mame. MoLeszlrkrkai tak dlugo, Jak chcesz. Jestt'rrr lrrtal i bede cie chro-r r l l " .

Krot czwarty

Po udzlelenlu wuparcla eu'oJ e m u dzl ec L u wcwngtrznemuwyobrai soble sprq b<llesul Bceng odegnnl od Lo6ca,tym razem w kolorach. Wyobra4 soble. Le ly I twoJerkrzyrdzone dziecho wewngtrzne znaJduJecle slew 6rodlru fllmu, tak Jakby czas ptynql w drugq rtrong.

Odczekaj okolo dziesigciu minut i skrr;l sk.. rr;r rl;rwneJl;olesnej scenie. Zwroe uwage, cry odczuwrrsz.lrl j,rko:i lna-czeJ. Zwroc uwage, czy slyszysz swoJ nowy, oltit:krrrit.zv Al<ls..Jcsli nie, to pracg nad t4 scenA musisz powtor.zvr, odpocz4tku. Nad Jedn4 scena mo2na pracowai wiclc rirzv.

Pro6ba o pleszczoty

Naucz siq prosii o pieszrczotA, SdA ich potrzeb rlcsz. Wk;k-szo$e z nas byla toksycznie zawstydzana, kic<ly u'l,nr2irlatirk4 potrzebq. Nigdy siq nie nauczylismy, Jzrk zrrspokir.liritcgo rodzaju emocje. Teraz powlnieneS pozwolir: rr.r to swoIt'rtru wewngtrznemu dziecku. JeSli ktoS <'k; z.nvstl,rlz;r,ttirJlepieJ, gdy zadztttonisz do przSflaciela i poproslsz o (.nlo-r'lottaln4 pieszczotg. PoproS na przyklad: *l\rrvlrrlz rrrl, 2clcstcm dobrym i wartosciowym czlou'ir:klcrrr" irllxr: .po-wk'<lz, jak bardzo mnie kochasz I cenisz.". irllro: ,,Wyrnien telr'<'lty, ktore u mnie lubisz'. Pomysl solrlr., r.o zrobilbyS,grfylryS glodowal. Znalazlbyi JakieS jcrlzr.rrtr. irlbo poprosiln rrk.prz5iaciela.

'lV<{c dziecko wewnglrzne nie z<lirlr. sobie sprawy, 2e

rrroh.sz zrobii to samo, kiedy jestt:S t.rrro<Jonalnie wyglod-rrl,rly. Jest rzeczq absolubie zdrorul prosi(. o sz-czeg6lngt, : I rt t I p ie s zczot -' takie, j akich ula.4 r r r L, 7 totrzeb 4jesz. Ni ekto -rr r rrlt:h JUL znasz, Piqkne koblt:ty zarzucane s4 czgstol'lnlrlcrnentami na temat ich urrxiy. .JeSliJesteS atrakcyjnq

2e0 Pown6TOO SWSCO WEWNETRZNEGO DOMU

kobieta, proS o lnny rodzal pieszczot. Gdy mgilczyzna mowict, Jak pigknie lub seksownie wygl4dasz, odpowiedz: "Wiemo tym, a co poza tym Jeszcze lubisz we mnie?'. Jestemzasypywany komplementaml dotycz4cyml mojeJ inteligen-cji. Mowia ml wci42: "Pan Jest geniuszem. Jak pan towszystko robi?'. A Ja mam wlaSnie ochotq na pieszczotyfl4rczne Uczg wiec swoJewewngtrzne dziecko, Zeby mowilo:

.Wiem, 2e Jestem lnteligentny; ale powiedz, cry podoba cisiq moJe cialo?". NieJest to latwe. WiekszoSi naszych rodzi-cowbyla dorostymt dzieimt, ktore same zostaly pozbawlonepieszczot, byli wiEc bardzo sk4pi w ich udzielaniu' Pozaczgstym pieszczeniem swojego dziecka, naucz je nastqpuj4-c.ych rzeczy:

. Nfech obdarza pieszczot4 innych, JeZeli tylko moZ,e.

. Wzirl<:rnne pieszczoty s4 spraw4 normaln4.

. I'rrrszcr)l<' <l nie Jest spraw4 normaln4.

. I'r trsrcnlt' o ltrklt: pieszczoty, Jakich pragniesz, Jest spra-w i l r t ( ) r t t t : r l t t ; 1 .

'IVolt: wcwr rr; l r zt rc r lzk't ko prlt rzt ' lrtt lc teJ nieustanneJ sty-

mulacJi i o< ' l t ro t ty . , l , r l to opk 'kr t t t swt l l t ' {<t < lz iccka, moLesz

dai mu t rzy t t : t ' : t l l t ' t t tycz. t t t ' , ,1 ' " , o k t t i ry t ' l r p isa l Er ic Berne.

Te trzy ,,P", czyll yrotrrrr ' l tr l, lxrzwtllclt ic i poparcie (czyli

ochrona), skladaJ4 sk; r'<iwrtlc2 na zdrowe rodzicielstwo.

Chcialbym dodac c:zwiu'tc ,,P". Opiekowanie sig jest dlugo-

trwatym procesem, kttiry zaklada korektywne uczenie sig.

Wymaga to wysilku I praktgki. PrzSrjrzylmy siq teraz cz\rlar-

temu..P".

Rozdzlal 12

cwrczENrA KoRYGUJACEW PRAKTYCE

7!b razg untkamg ryzgka, ile razgje podejm4jemg.

HnnRY Devro Tuonenu

To zadztata, jeititg bedziesz dziatat.

PowtBozeruIn TERAPET-lr.vctzw ri

Dobre jest to, 2e natuet bgdqc dorostgmi, mo2lvm1rtauczgt si4 za.spokqjat potrzebg dztecka, por tit' r r t r t2dziecko z-ostalo skrzgwdzone pruEz l-ekc<'r rt o.t'r r|t't niedpotuie dni4 naukg. Mo2emg roztu ij ct( r r r I t ilil' I'noict we tu szekich dziedzinach stosunkrir r' r r rig I z.t 1 -

hdzkich. Nre jest to kuestirr oduczerrirt sit'. k:czrtauczenia sle po raz pi.enuszg peunly'lr t ztrztJ.

Krp FtocK

I'orrlewa2 uporale6 siq Ju2 sig z tyrrr, 2.r: twoJe potrzebyf f rrw(rf()we nie zostaty zaspokojone, rrro2csz teraz nauczytrtq r (rlnych iwiczen, ktore dostarczil <'l rklSwiadczen. Mo2li-woar' I xrprawiania jest najbardzicl obiecuJ4cym aspekteml,r rrr y nild dzieckiem wewngtrznynr. Nasze rany sa po czgSci.rvnlhlcrn niedouczenia, a to mo2cmy nadrobic sami, uzu-gr'lnlrrlrlt: nasze lukt. CzqSi tych brakuj4cych wiadomoScl

292 Pownor Do SwEGo WrwNErnzNEco DoMU

przyswoI l I smy sobie prz5rpadkowo, odpowiadajac na spole-czn(' wyrnilganta stawlane osobom dorostym. Jednak ciz. nrs. ktorych dzleci wewngtrzne doznaly kr4,rwd, maJaI x' w r I (' n ledobory rozwoJ owe, powoduJ 4ce wiellde cierpieniaI przykroSci. Wiele dorostych dzleci nie wie, 2e ich nieudane1 r< rstqpowanie Jest wynikiem niedouczenia. BezlitoSnie za-wstydzaJa i ganiA siebie za swoJe nlepowodzenia i wady<'l rarakteru. Cwlczenia korekcSf ne pomogA zrozumiec two-Jernu skrqywdzonemu dziecku wewngtrznemu, 2e twojewa-dy s4 po prostu brakaml, kt6re moZna uzupelnii.

Chore zachowania, b<;d4ce wynikiem krzywd dozna-nychprzez dziecko wewnetrzne, sA po prostu wypracowa-nyml przez nie sposobanrl przetrwania. Psychiatra Tim-men Cermak porownuJe tc ro<lzzrJe zachowan do zaburzenspowodowanych stresenr I)ollritzowrn. Zolnierze na polubitwy i inni ludzie nara2,<.rrl rul lrrirzy. nlusza mobilizowaiwszystkie swoJc zasoby. hclry prztizyc. Nle maJa czasu nauJawnianle rr<'zrr<i, r'<l .ft.st rrlt:zbq<lne dla zintegrowaniaurazu. Nit: r<lzlir<l<)wilny Lal przeJawia siq potem atakamilqku, nadnrlcrn4 kontrola, zanikami pamigci, depresj4,regresJ4 wiekow4 i nadmiern4 czujnoScia. Sa to typowecechy pourazoweJ nerwicy stresoweJ. Gdybym wam przed-stawil peln4 listg objawow teJ nerwicy, zobaczylibyScie,jak bardzo przypominaJ4 one zaburzenla wywolywaneprzez skrz5rwdzone dziecko wewngtrzne, ktore opisalemw Rozdziale ].

Cwiczenia, ktore przedstawig, uzupelni4 luki w waszyrnrozwoJu, ktore powstaly w przeszloSci. Poza tym rozwin4zdolnoSc waszego wewnqtrznego dziecka do bycia sob4, donawl4zywania bliskich kontaktow i kochania.

Inni autorzy takhe przedstawili bogate zestawy iMczenkorekcyjnych dla kaZdego stadium rozwoju. Wspominalemf rr2 o ksl42ce Pam l-evin CgcLesoJPotuer. Chcialbym rownieZwy r r r lc r r li Recouery Jrom Co-Dependencg L,aurie i Jonatha-rrir Wr'lssrlw, Windous to Our Children Violet Oaklander,A<hrlt (:lrllrlrt,n of Abusiue Parents Stevena Farmera, Brea-kirr.<y l,)r'r' ttl' llu Co-Dependencg Tlap Barry'ego i JanaeWeirrlroltfow, 'lTurapeutic Metaptnrs Jor Children and the

Cwrc'zrr.rrl KoRycuJAcE w PRAKTycE

('lilkln,rr Wttht; Joyce Mllls I Richarda Crowleya. Wick'r'wl<'zcri, kt6re za chwile przedstawiq, pochodzi z tych wlaS-rrk: ksli12ek.

Cwlczenla te odnlos4 naJlepsry skutek, JeSllJe zastosuJeszw dzledzlnach, w kt6rych byleS najbardzleJ lekcewa2ony.Na pewno wiesz JuZ stosunkowo dobrze, w Jakich fazachrozwoJu twoJe dziecko wewngtrzne zostalo skrzlrwdzone.Radze ci, 2ebyS wlaSnie tym etaporn poSwlgcil szczegolnieduZo uwagi.

Cwrczpnre sLUz^{cE zAspoKoJENIU porRzEBoI(RESU NIEMOWLqCEGO

W niemowlEctwie potrzebowaliSmy bezpieczenstwa - 2ebypo prostu byi. WqkszoSci naszych skrzywdzonych dzieciwewngtrznych wpoJono przekonanie, 2e nie wystarczy, JeSlisiq po prostu jest - 2e bgdzlemy cof znaczyi tylko wtedy,

JeSli bqdziemy coS robii. Spowodowalo to utrate poczucianaszeJ auten$rczneJ to2samoSci, naszego JN.Teraz musi-my_ nauc4/i siq, Jak nic nie robii i po prostu byi.

Cwiczenia, ktore przedstawiam poniZeJ, pomoga ci poprostu byi tym, kim w daneJ chwili JesteS. Wybierz z nlchte, ktore ci najbardzieJ odpowiadaJa.

7-arturz sig w cieplej kapieli I przezJakiS czas skttplaJsiq na doznaniach fTzycznych. Po prostu bqtlZ.Poddawal siq regularnym masaZom.Niech ktoS zrobt ci manicure albo uczeszr: t'l wl<tsy.Niech ktoS z prz5daciol nakarmt clg, tr{olrr.lc t'oS dlaciebie albo zabierze na kolacJq.

5. UsiadZ wygodnie, otulony cieptym ko<'ctn. W zlmieusiadZ przy kominku.

6. Bedac z partnerem (partnerka), sperlzal wlele czasu nazmyslowych pieszczotach.

7. Niech twoJ partner (partnerka) wykilplc cig.8. WeZ kapiel w pianie albo pole2 w clcpleJ wodzie z sola-

mi pachn4cymi.9, ZnaJdL czas dla siebie, kiedy nlc bgdziesz nic robil ani

nlczego nie planowal.

l .

2.3.4.i

Powndr po Sweco WswNETRzNEco DoMU

lO. W r'tcply, letnt dzleri weJdL do basenu t poptywal corr;rf rrrrrleJ pnezp6l godztny.

I l. I 'olc2 soble w hamaku.l'2. llrsluchal kolysanek (na przyklad Stevena Halperna

I ;rllabg Suite albo Ittllnbles and. Sueet Dreams).l:1. l)racuJ4c, mleJ kolo slebleJakts napoJ I czgsto go popl-

JAJ.14, Gdy podeJmuJesznow4prace albo zacrynasz robii coS

po raz pierwsry, ssf culderlci mlqtowe.15. Zmien swoJe nawykl Jedzenlowe. Zamtast trzech obfl-

tych postlk6w Jedz czgsto w ci4giu dnta niewielkte, po-irywne przek4skt.

16. ZnaJd2 wspieraJ4ce osoby (naJlepleJ oboJga plci), ktorebeda cie trzymae w obJqctach przez SciSle okreSlonyczas.

17. Gdy masz duZo czasu, zaLywal drzemkl tak czgsto,Jakto tylko moZltwe.

18. Dobrze wypoczniJ przed podjqciemJakieJS noweJ czyn-noSci.

19. ChodZ z przyJactelem na ,spacery zaufania". Niech za-vrtqze cl oczy I prowadzi clg przez JakiS czas.

20. ZaryzykuJ I zaufal prfiacielowi, ktory budzt w tobledobre uczucla. Nlech ulo{ cl plan przedstqwzigiI wspolnie sprawdzaJcle, Jak Je realizuJesz.

21. Razem z partnerem patrzcle na siebie przu, dzleslgt.minut. Mo2ecle Smtai stq, chtchotai I robli, co sig wampodoba. Nie rozmawlaJcie, tylko po prostu patrzcle nasiebie.

22. MedytuJ o nlcoSci. MedytacJa o nicoSci to medytacJao samyrn bycte. NlemowlEctwo Jest okresem Lycla,w kt6rym zostalismy zakorzenleni w sile bytu. IstnieJewlele medytacJl o czystym bycie, c4rll o nicojcl Ichcelem Jest doprowadzenie do stanu wygaszenla mySli.(lzirsem okreSla siq to mianem wgciszenaa Kiedyjakorlrrrosly na:ucrysz sig wygaszai mySll, bgdzie to naJle-lrxzy sposob ost4gniqcia kontaktu doroslego -Ja- zwe_wr r(:l rznym dzieckiem.

Cwrczrrun KonyculAcs w pnaxrycs

rEDyTAqtA SLUzACA NAWTAZANTU KONTAKTU Z Sr-L4 BYTU

Jest to bardzo prosta forma medytacJt wygaszaJ4ceJ mySli.Wlelcy mlstrzowie duchowi doskonallll J4 przez cale lata.WartoJa stosowai. Radze ci nagraiJa na magnetofon. Jakotla u2fl swojeJ ulubioneJ muzykt nredytacyJneJ.

Zacznll od stuplenla elg na oddechu... po prostu tt*uia-d.om sobie, 2c oddychagz... Zwt6C uwage, co slg dzieJew twolm clelc podczae wdechu t wydcchu... Zcrr66 uwa-8e na powletrze wchodzqce I wychodzqpe przez lnoz-drza... CzuJesz r62nlca?... Nlcch wdychane powletrzena1*5rnic do twoJego czola, a wydech utunle atamtqdwszystkle naplgcla... Tetaz nlech wdech wchodzl w oko-lice oczu... Wydech nlech usuwa stamtqd naplgcla...Teraz wdech wchodzl w okolice ust... potem do azylI bark6w... Sptywa w d6l rarnlon I vychodzl przez rgcc...Wdech wchodzl w tlatkg plerslowq, a yydech uruwanaplgcle... Wdech naptywa do brzucha... Naptywa dopo6ladk6w, a ur5rdech usuwa naplgcle... Wdech wchodzldo lydek, vrydech usuwa naplgcle... Teraz nlech caletwoJc clalo slg odprg2y...Itryobra2 goble, 2eJecterl pustyw 6rodku... WyobraZ sobie, te przechodzl przez cleblecleple, zlote Swlatlo gloneczne... Zaczynaez czud clgtaralbo lekko36... Sam decyduJesz, co odczuwl.z... TWoJcpowleki sq bardzo cie2kie... TWoJe ramlone r1 ctgllle...T\roJe nogi t stopy eq clg2kle... Albo moterz czud elgbardzo lekko... Cale twoJe claloJakby unorl rt9 w powle-trzu... \tryobra2 soble, 2e horyzont twoJego umyalu staJeslg coraz clemnieJszy, aL w lotlcu wpetrqfetz elg w sa-mq clemno36... \F Srodku teJ clemnolcl zacz5rnasz do-etrzegad P'nlrclk 3wlatla... Powoll eteJe slg on corazwlgkszy... AL caty horyzont rozJarlnla elg... Teraz pattzw 6wlatlo... Nlc, tylko 6wlatlo... Bedt 6wladom nlco6cl,kt6reJ do3wladczasz.,. Nie ma nlc... Tylko czystyr byt...Teraz zobacz, Jak powoll, w 6rodku twoJego horyzontu,poJawia sig cyfra trzy... Zn6w oddychal 6wladomie...Nlech twoja 6wiadomo$6 zacznle elg skupiad na poszcze-

296 POwHI,I'I' I X) SWEGO WEWNETRZNEGo DoMU

g6lnych czg6clach twoJego clala, zaczyrn'alqc od pal-c6w u n6g. r potem coraz wytelz nogl, blodra, brzuch,klatka plerelowa, ramlona, rgce, ezyJa I barkl, twarzI m6zg... U6wladom goble, 2e jestei... Jeste6 w 2ywymkontalcle z samym eobq... Z twolm .Ja"... Tetaz zo-bacz cyfrg dwa... Porusz palcaml u n69... Porugz rgto-ma... PoczuJ, 2e twoJe clalo dotyka trzesla, a etopyoplcnJq slg o podlogg... Uslysz wszystko, co dzleJe slgdoolola cleble... Tcraz zobacz cyfrg Jeden I bardzopowoll otw6rz oczy,..

Po z,akonczeniu medyLacJi siedZ Jeszcze przez parg chwilw spokoJnym zamySleniu. Po prostu b4d2.

Te iwiczenia zaspokajaj4 potrzeby twojego wieku nie-mowlgcego. Moga siq okazai szczegolnie skuteczne, gdy:

. JesteS na poczqtku nowego cyklu rozwoJu;

. musisz zacz4(, robii coS nowego;r poniosleSJaka6 stratq;o wlaSnie zostaleS rodzicem.

ewiczenia powinny byc wykonywane powoli i nale2y jewielokrotnie powtarzai. DoSwiadczanie lstnienia JestJak zdrowy sposob Jcdzenl:r - nale2y dokladnie przeLu-wai, a nie lapczywle zJ:rdai. .Icsli chciwie pochlonieszJedzenie, nie zostanie dobrze strarvione i nie dostarczypotrzebneJ ci energii. To samo dotyczy doSwiadczaniaistnienia.

Cwrczpure sLUz.AcE zAspoKoJENru porRzEBwczEsNEGo DzIECn{Snrra

Strdlum raczkowania I poznawania zmyslowegolrrllz Perls zurykl mawiai, 2e powinni{my wgzbAe ste

trrr,,trlt'lt umgsl6u: ipowr6ci6 do zmgsbtu. Naszemu dzieckuu'r'rvr rr;l r rr)cmu wczeSnie zablokowano zmysty. Musimy od-z'y':'k.rt zrrryslowy kontakt ze Swiatem, ktory nas otacza. Oto('o ln()r('\r z.r'oltli, Zeby ponownie pobudzii odkrywcze po-trzt'l r.y, rrr,rlr';go rlzlccka, ktore tkwl w tobie:

CwrczgNle KoRYGUIACE w PRAKTYCE

I l .

l<lt na pchli targ albo do wielkiego supermarketu.Ogladal roizne przedmioty, dotykal i ogl4dal wszystko,co budzl twoJa clekawoSi.ldL do baru albo restauracJi z samoobslugowym bufe-tem. Wybierz soble du2o rozmaitych potraw. Spr6bujtakich, kt6rych nigdy przedtem nle JadleS.IdZ do sklepu spoZywczego I wyblerz takle potrawy,ktorych normalnie nieJadlbyS rq'kottut. W <lomuJedzJergkoma, brudzac wszystko <lookolit tirk,.lirk tylko maszochote.Jedz, 9ry2 coS chrupi4cego.ldt do dzialu warzywnlczego w du2rym sklepie spoZyw-cryml w4chal roLne owoce i warzywa.IdZ wJakieS mieJsce, gdzie do teJ pory nigdy nie byleS.Zwr6c uwagg naJak najwleksza ilo6i szczegolow nowe-go otoczenia.ldl na plac zabaw lprzyl4cz sie do dzieci. PohuStal signa huStawkach, pozJeizdLal na zJeitd2alni, powspinal slgna drabinki.Zdobqd? trochq gliny I baw sig nl4. Probuj lepi<: rti2neksztalty i figurki.Kup farby do malowania palcami (zmywalnel) I spq:<lZpopoludnie na malowaniu. Uirywal wszystkl<'lr kolo-row.ldi do szkoly prowadzoneJ wedlug systemrr /!lortlr'.s.sori'i dal sig prowadzii przezotoczenie. Probrrl wszystkk'go,co pobudza Moja fantazJe.Ubierz sig w najjaskrawsze ubrania,.lirkk' tylko lll i lsz,i wybierz slg gdzieS.Uderzal ro2nymi przedmiotami, Jaktt' Inirsz w domu,Zeby po prostu ustyszei,Jaki wycla.Jrl <lzwk;k. Nle zapo-

' Metoda opracowana przez wlosk4 lekark(' M,rt t( Montessorl polegarta wspieraniu spontanicznego rozw(Ulr rlzl(.(l tlzlQlii odpowiednioprrygotowanemu otoczeniu. Dzlecko s:rnxr ttst:tla czas, mleJsce oraznpos6b korzystania ze specJalnych pomrxy r ly<laktycznych. Wychowawryrlyskretnle obserwuJa, insplruJ4 I uklerr rr rkowuJ4 aktywno5d swoich

lxxloplecznych, prznkaa$ac roddmnr wyntkl swolch obserwacJl. NlerlosrrJe sle ocen (prryp. thm.).

2 .

3.

4.5 .

6.

7.

8 .

9 .

to .

t2.

l { i .

t 7 .

298 I,OwR()'f I)o SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU

I . l

l : r

runll () g;rrnkach, patelniach i srebrneJ zastawle stolo-w( ' llrlz rkr wesolego miasteczka, poobserwuj, co sig tamrf zlr'f t:, I zabaw sie tak, Jak tylko masz ochotg.Wyblerz sie na spacer do piqknego parku lub ogroduI wdychal rolne zapachy. Staral sigJe odroZnii i zapa-rrrlgtai.ldL do muzeum t przygladal sig Jaskrawym koloromrozmaitych obrazow.WeL zaprzyJaZnlon4 lub ukoch:rnil osobe na dlug4przechadzkg. Trzymajcie siQ z?r r(:ce i niech zmystyprowadz4 was zgodnie zwaszyrn i rr<'zuciami.ldZ, z przylacielem do parku I prirktykuJcie patrzenieZen. Niech twoj przyjaciel zrrrnkrrl<: oc'ry, atyweLgozargkE i podprowadZ do liS<'i:r, prrlir drzewa lub polnegokwiatu. Kiedy uSciSnicsz rq'k(' przyJaciela, niech otwo-rzy oczy w taki spos<ilr, lrrklry byly migawk4 aparatufotograficznego. Z,irrrrk'rir'lt' slg rolami. TamknlJ oczy,a gdy partner rrS<'lsrrlt ' r' l rq:kq, otworzJe izobacz czyst4esencjQ wiclokrr, ktirry <llar ciebie wybral.Pochod2 boso 1xr pohr albo po domu. PoczuJ rozmaitepowlerzchnie: trirwg, bloto, futro, tekturg, gazety, dy-wan, poduszki, rq:r:zniki, drewno, metal, posadzkq itp.Przeprowadl z ptrrtnerem rozmowe bez slow -za pomo-c4 samych gestow i dotykania siq.Wypisz liste slow koJarz4cych sig z r62nymi doznania-miizobacz, co pr4rchodzi ci na mySl, kiedy odcz5rtuJeszJe na glos. Moga to byi na przyklad takie slowa, jak:wyboisty, kluj4cy, swgdz4cy, puszysty, Sliski, twardy,miqkkt, gruby, ciemny, Jasny itp.Popatrz narzeczy tak,JakbySje widzial poraz pierwszy.N a p rrykl ad idL na przystan ek au tob u s owy I pr zy gladajrk; ludziom, Jak gdybyS byl kamer4 robi4c4 ujecia doff lrrrrr. Nastgpnie usiad:Z i opisz szczeqolowo to, co wi-r l z l , r k ' S .I r..t,rrf z naprzeciw kwiatu, drzewa lub Jablka 1 pogr4Z,.'tr rv rrrr.rlytacji. Spr6buj zespolii sig z danym przed-rf rlrrtlrrr /ttly.rcz przedmiot w caleJ Jego cudownoSci.

l : l

CwrczsNrre KoRYGUIAcE w PRAKTYcE ')-t l' t

Nft:ch twoJa rgka pod4zy zatym, co widz4 oczy,Lniechto narysuJe.

2i|. Przeprowad?zprzyJacielem rozmowq za pomoc4 niear-tykulowanych dZwiekow. Zobaczcle, czy potraficiezgadn4i, co ka2dy zwas m6wi.

24. Tabaw slg z przyJaclelem w zgadywanle. Odwr6i siqplecami albo zaslorl acry, a partner ntt:ch wywotujerolne dZwteld, leJac wode, biJac w bgbenck, stukajacolowkiem, drapl4c slg po glowie ltp. Poterrr zamlef,ciesig rolaml.

25. Zblerz grupe znaJomych I Splt:wa.lcle ploscnkl. Spr6-buJcie Spiewai talde, do ktoryr:lr rno2rra <lonrlrl;r<i roLnezwrotki, i improwizuJcie. Niet:lr <'irl;r (r'ul);r posluchadziecigcych piosenek, zurlaszcza h r t k rwy<' I r.

Odzysklwanle kontaktu z pragnlenlaml

NaJwa2nteJsze z ewlczei, kt6re prezentuJe w ttt czr;Sclksiqzki, ma pomoc twoJemu dziecku wewnqtrznerrnr w od-zyskaniu kontaktu z pragnleniami. Wola Jest naJlxrrrlzlcJznlszczon4 czeSciA twoJ ego skrzywdzonego dzieck r I wc wne -trznego. Wola to chgi podnieslona na szczebel rlzlrrlirnla.Pragnienie wyptywa ze zttlqzku z naszyml potrz<'l x r r r r | . Wy-chowuJac sie w rodzinie dysfunkcyjnej, nie mogk's zwr<iclcuwagi na swoJe wlasne, wewngtrzne sygnaty, lxr lr1'k's zllytzaJety rozwiryywarriem klopotow rodzinnych. 'lVolr' < lzk'<'kowewngtrzne wczeSnie stracilo kontakt z wlasr ry r r r I 1 x r I r u.r'l x r -mt i pragnieniami.

Wiedzialem, czego chc4 moJa mama i tata, z:rrrlrrr orrl samizdali sobie sprawe ztego, czego wlaSciwk'r'lrr';1. SiirJ4c sieekspertem od rozpoznawania ich pragnk'r r, st rrr<'llem kon-takt z wlnsngmi pragnieniaml. Nauczyk'rrr sk; po prostulgnorowai swoje chqci, a po jakirnS <'zirslc przestalemw ogole czegokolwiek chciei. TwoJe dorosk. Ja" musi pom6cwewngtrznemu &iecku rozpoznawiri' swoJe pragnieniaI chronii je wtedy, gdy dziecko podt'lrnrrJc ryzyko uzyskaniat('go, czego chce.

.Jcdnym z najprostszych sposobriw rozpoznania twoichllrirgnien Jest sporz4dzenie listy zachowan zastgpczyctr.

18 .

1 9 .

20.

, ) |

' ) ' )

300 Pownoroo SwEGo WewNErRzNEGo DoMU

Potcrrr dokonal porownanla, zadaJ4c sobie pytanie: czegorrrrprawdg potrzebuJq albo chce, kiedy zachowuJg sie w takis1ros<ib? Oto wykaz naJczgstszych zachowan zastqpczych:

r r r<iwienie nieprawdy;It:dzenie, kiedy nieJest sie glodnym;slqganie po papierosa;<l4sanie sie;rrra2anie kogoS, na kim cl zaJeiry.

Kiedy uSwiadamiam soble, 2e robig ktor4S z tych rzeczy,siadam, zamykam ocry 1skupiam uwage na sygnalach,jirkte otrzymuje z mojego wngtrza. CzQsto styszg, 2e mojewcwnqtrzne dziecko prosi mnie o coS, na co ma ochotg. Otop;rrr; przykladow pragnien, Jakie siq kryja pod wymieniony-r r r| 1roltrzcdnio zachowaniami zastqpc4lmi:

cl rr . t , . ok;rzlr i gniew;l('..1('rn przr.slraszony i samotny i chcg, Zeby ktoS przyI t t t t l t ' l r \ ' l :

- l r r2 r r l r . p , r l r - , , r l . k l r . r ly to robi lem, doskwiera l mi boltowlr r z .ysz,1r 1, r r ro l r . l c l r r r l r r l< 'zneJ depresj i ;

- po t r zc l r r r l r , ' ; r r r t r r r l l ' r ' / n . .A ( , r r z r r i r r t i a ;- chcq zwror ' lc t z1 '1,1. , u \ \ ' , l l1r . ' :- potrzebuJq: l lz .y lzr r l r ' l r l r lcsz lzot .

IstnieJe wielc lrrrryclr z.:rr. lrowlrri zirsl<;pczych, stosowa-rlych przez osoby rrk'swl;r<lornr. swol<:h pragnien. Niektoreztych zachowan s4 t: ir lkk'rrr ltowszechne, inne s4 zaS zupel-nie nie do prfigcia. Kir2tly z nas musl pomoc swoJemuwewngtrznemu dziecku, zwracajAc uwagg nawlasne zacho-wania zastgpcze,

Jon i Laurie Weissowie zalecali swoim pacjentom, abyslrrrrz4dzili listg za\rtulowan4 ,chca" lub "Lryczg sobie". Ka-zirll lrrr zawsze nosii przy sobie notes, Za kaidyrr, razem,klt'rly pacJent dostrzegl coS, na co mial ochotQ, powinien bylio z:rplstrr". Pacjenci umawiali siq, 2e powiedz4 terapeucie(rrro11l io lry<1 rownieZ wspieraj4cy partner), co zapisali. Jestto rloskorr;rk. <:wiczenie i zachqcam was doJego przeprowa-dzcr t l : r .

CwrczeNn KoRYGUIACE w PRAKTyCE J U I

(' wrczplIA DLt\ wczEsNoDzIEcIDcE I F Azlt oDcHo-I 'Z8NIA

Klccfy dzieci rraucz4 sie stad na uslasnlych nogach, zacry-rrirlil odchodzii od swoich rodzicow. Jt'Zr'll dojdziesz dowrrlosku, 2e w teJ fazle romroJu nie zost;rly zaspokojonelrotrzeby rozwojowe twoJego dziecka wewr tr;tr rn(:go, moLeszzastosowai odpowiednie iwlczenlrr.

Przecwicz mowlenle .nie" | -nk' lx.'rk.' '., l lzr'l l krrrano ciel (lub) byleS psychlcznle oclrzrr<'irny. 11rlv rrrnrr'lh's ..rrle", wy-wolalo to u ciebie okreslonc, n( 'glr ty\ \ ' r rr rr , r ' , l r '1r. , l rv lr . JonI l-aurie Weissowie zalecaj4 trzyst<11lrrkrrr',1 rrrllor lr;, kt6r'4przedstawiam poni2ej.

l. Pierwszy krok polega na tym, 2t'lr.y rrrorvk ,.rrlr'" naosobnoSci. PowinieneS czgsto (2O razy dzit:r rr r lt') r r rorv I r' 4loS-no .nie". Mow .nie" zawsze, ilekroc nie masz o<:lrol1, r'zr'{oSrobii. PomoZe ci to odczui naturalny, buntowniczl, .,t:rn,ktory przeirywaleS jako dwulatek.

2. Nastgpny krok to powiedziei,nie" w miejs<'rr l,rrlrll<'z-nym. Weissowie, pracujac nad tym problemr:nr, ur./;t l)rr-cjentow mowii .nie" i .nie chce" gloSno i slrorrl.rrrlrznlt:,niekoniecznie w odpowiedzi na co6, co dzic.lc sft' rr' 11r'rryrlt'.OczywiScie, w ka2deJ inneJ sytuacji takie zil<'lrorr'. r r r lr r rllrr rdziloby za co najmnieJ dziwne.

Radzg, ZebyScie siq umowili na przecwl<'zcrrk' t(' l1o r l)rlrt-nerem lub grup4. MoLesz sie na przykla<l llrrrorr'lc z lrltskirnprzyjacielem, 2e bgdzlesz odpowiada<1 .,rrlr"' rr,r wszystko,o co cie poprosi. Rob tak przez okrcskrrrl ' r'rlrs. T,awszenajpierw powiedz.nie", a potem do;licro z:rsl rrrr6w sie, czynaprawdg tego chcesz. Weissowie zir<'lrt;r',rl;q srvolch pacjen-tow, 2eby mowili .nie", a potem dyskrrlorv:rll, <'.zy naprawdqchc4 czy nie chc4 czegoS zrobii.

3. A teraz naprawdg do dzit' l;r! I\rwiedz komuS .nie",naprawdg tak mySl4c. Twoje,,nit:" powinno szanowai uczu-cia drugiej osoby, ale nie bierz rvt.sicbie odpousiedzialno-4cfza te uczucla. Lubie powiedzict: komuS szczerze, co czlrl(.'

302 Pt)wnor Do SwEGo WEWNETRZNEGO DOMU

Irrl> sirrlzr.' rra temat tego, o co mnie prosi, nawetJeSli mamprzt'r'lwrrt: zdanle. Na przyklad m6J prz5flaciel Mike poprosilrrrrrlr. rrlt:dawno, 2ebySmy poszll z,agrac w krggle. Powiedzla-lcrrr rrnr, 2e krqgle to faJna rzecz. I dodalem: Jednak nie

lrof <lq. Mam dzisial duZo roboty.MoLe innym razem-.Lrrblq w uprzeJmy spos6b podkreSlii, 2e pomysl napra-

wtl<; mi siq podoba. Wole teZ, JeSli to mo2llwe, urye slowa.Jt:dnak" zamlast "ale". Czasem mowie na prryklad: "Dzie-kuJe za zaproszenle. Jednak nie skorzystam, Jestem JuZum6wiony".

Czasami powiedzenie .nie" Jest trudnlcJsze nl2 wyra2eniezgody. CiE2ko powiedzie6.nie", kiedy tritprawdq chce sie coSzroble albo kiedy chodzi o wraZliwy obszar nle zaspokojo-nych potrzeb. Osoba spragniona rlotyku I obJei mo2e mieispore trudnoSci ze stawieniern ()l)()ru wobec molestowaniaseksualnego. Im bardzic..l Jlortro.i.r'sz swoJemu dziecku we-wnqtrznemu zidentyflkowrrri lcgo potrzcby I nauczyszJe tro-szczye sig o ich zrrspokolcrrlr', tynr latwieJ bedzie ci powie-dziei . .nie".

Innyrn <kllrryrrr sllosollt:rn na umocnienie niezale2noScitwoJ ego wt:w r rq t rz. r r ('g( ) rr lalcgo dziecka Jest trening asertyw-noSci - czvll stirr row<'z<lscl. Podczas takiego treningu dzieckowewnqtrzrie ma zirllcwnione przez grupg bezpieczenstwoi dokladnie opra('owana strukture iwiczen, podczas kto-rych uczy sig mowld ,.nle". Jestwiele dobrych podrgcznikowtreningu asert5rwnoScl. MoJe dwa ulubione to: Your PerJectRrght Roberta Albertiego i Michaela Emmonsa oraz WhenI Say No I FeeLGuiltg Manuela Smitha'.

JeSli jesteS buntownikiem, byi moile zbyt czesto mowisz.nle". Mo2e sig zdariryi, 2e mowisz .nie", kiedy chceszpowiedziec .tak". Porozmawiaj ze swoim wewnqtrzn5rm ma-lyr rr rlzieckiem. Powiedz mlu, 2e bqdziesz chronic jego prawa.I'rrwfcdz mu, 2e zamlastczekai na odkrycie tego, czego chc4lrrrrl, l sprzeciwiai siq im, moZe samo teraz okreslii, czegoclrcr'. lxrtrzebuJe, i otwarcie o to poprosii.

' l\rlrktrrr r r1'tclrrlkom polecam ksia2ke Marti lkol-FtJewsldeJ Treningo.s('r f t/u,n(,'i. l. ll"Zf. Warszawa l99l (prryp. tlum.).

CwIczsln Konycqacs w PRAKTYCE

Urtanawlanle wlasnego obezaruPorozmawial z osobami, z kt6rymi mieszkasz, na temat

ntaczeria, Jalde dla ka2deJ z nich ma posiadanle wlasnychrzeczlt, czasu I przestrzeni. Umowcie siq, 2e opracuJeciez.blor zasad dotycz4cych waszych wlasnych, odrgbnych ob-szarow. Mo2e to ury$adai w sposob nastqpuJqcy:

. CzeSi moJego czasu naleLry do mnie. JeSli circq. moge goz toba, dzlelti, ale nk: rnllsz(:.

. Nikt nle mo2e bez nr<llt.go pozwok.rrLr rr2ywiri. 2.adnychmoich rzecry.

. JeSli pozwalam ci u4fwai cz('g()s, r'o lcst rrtolc, spodzie-wam sig, 2e odlo|ysz to na mirJsct..

. Moj pokoj (alboJakakolwiek przestrzr: ri, k t r)r'r 1 < l-yslxrnuJe)Jest dla mnie SwigtoScia. JeSll zastanicsz zarrrknlgtedrztxti, zapukaj i spytaJ, czy mo2,esz wejSi. MoZe stq: zcla-rzyc, Le zamkne drzwi na klucz, Zeby zapewnii sol;lespok6J.

o Moge sobie na okreSlony czas w)megocjowai wlnsnemiejsce do pracy, miejsce przy stole i wlasne krzcslo.W przyszloSci gotow jestem renegocJowai te ustalcniaw jakimS uzgodnionym terminie.

Innym dobrym sposobem rozuri4rJwania konfllktoww stosunkach wzajemneJ zaleLnoSciJest zrobienie llsty rzr:-czy, ktore naleit4 do ciebie. Kup samopr4rlepne biakr rur-klejki i wypisz na nich swoje imig. Przejd:Z siq po <krrnrrI ponaklejaj Je na wszystkim, co jest twoje. MoLesz tez z.r'<tl>lcrozklad swoich zajec i u44wiesii na zewn4trz na rlr-zwlachswojego pokoju. Zaznacz, kiedy chcesz korzystarr '1. prawado prywatnoSci i byi sam, a kiedy masz ochotq rlzkrlli czasz innymi.

Pr ze6wlcz vr5rra2anle gniewu

Nasz gniew jest czqSci4 naszeJ sily. .k'st cnergiA, ktorejulywamy, by chronii nasze podstawowt: potrzeby. Bez nie-go stajemy siq podobni do lizusa, ktirry stara sig wszystkimpr4rpodobai. W dziecinstwie prawdopodobnie szydzorutz ciebie lub karano ciq, kiedy wyra2aleS gniew. Twoje dzir'<'

304 Pown6r oo Swnco WEwNETRZNTco Dorvru

ko wr:wrrritrzne nauczylo slg powstrz5rmywai uczucle gnle-wrt. T lrk:glem lat tak sle znieczulllo, 2e w og6le nie wle,klt:<ly slq: gniewa.

I )z.k:<:ko wewnqtrzne moglo slg rownie2 nauczyi masko-wrrrrlir uczud, aby ukryi sw6J gnlew. Maskowanie uczui tortirk<Ja stosowana w celu zmylenla kogoS i zast4pienlarze-czywlstego uczucla lnnym.

'IVoJe dztecko wewngtrzne moglo sig naucryi, 2e kiedyzirchowywalo siqJak pokrrywdzone albo zac'rynalo plakai,gdy Je karano za wyraizanle gniewu, nle urysklwalo odoplekunow wlaSciwego wsparcia. Przyswoilo wiqc soble te-chnikg maskowania uczui, polegaJac4 naokazywaniu ura-zy lub smutku zamiast gniewu, ktory odczuwalo w rzeuy-wistoSci.

Inaczej wyglAda maskowanie poczucia winy. Dziecku,ktore demonstruJe gnlew, czgsto wmawia siq, 2e Jest zle.Uczy sfg Jc, LekaLde wlna2enie gniewu jest rownoznacznez brakk:rrr szacunku i nieposluszenstwem - poniewaZ takiezrr<'Ir<rw;rrrIc gw.ll(:l czwarte przykazanie IJest moralnle na-girnrr(.. 7, l(E(, powo<hr, kledy dziecko gniewa siq na rodzl-<:ow, rr i r tyclrrrr l i rst czrr l r . sk; wlnne. Zrobi lo coS zlego. Wna,Jak4 czrrJt' wolrtc rorlzlcow, lcst w lstocle zamaskowan5rmgniewem. Wklksz.Osc z rrirs rrryll z<lr'owy gnlcw ze zmlenno-Sci4 nastroJu I wylrrrclrr.rrr, ktriry .lt:st sktrtkiern tlumienianaszego gniewu a2 <lo rrrorrrcntu, kicdy nie potrafimy dluZeJgo powstrrymac.

Gnlew nie musi byi nagl4 eksplozja. Na skali odJednegodo stu napady gnlewu sa, na samym szcrycle. WekszoScz nas nie rozumie, 2e gniew zac4tr.a sie od lngodnegostrapienia czy przygngbienia. JeSll zostanie ono natych-rniast wyraZone, bedzie spokoJnle I bezboleSnie rozladowa-rre. WigkszoSi ludzi mySli, 2e nle moZna kontrolowai gnie-wrr, poniewa2 nigdy ich nie nauczono umiejgtnie go wyra-'i.it<' .

'l'wolr. dziecko wewnqtrzne wterzy, 2e gniew Jest czl4mSnlt:olrlk'zirlnym, i obawia sig go. WgkszoSi dorostych dziecinrarrf lrr rlowirna Jest przez gnlew. Wyrzekn4 sig swoJeJ wlas-neJ rzt'<'2.-ywlstoScl, aby powstrzymai gniew inneJ osoby.

Cwrczerure KoRycujAcs w PRAKTycE

I'omagajac dziecku wewngtrznemu osi4gn4i kontakt z jct{o gniewent I ucz4c Je, Jak ten gniew w1'razic, zredukujeszIr'go lqk przecl gniewem. Dziecko wewnqtrzne mo2e sigrrauczyi, 2emoLe kontrolowac swoj gniew. Mo2e sig nauczycpostrzegai gniew innych osob Jako cos przlrnnle2nego tymludziom i nie zgadzai sig na branie odpowicrlzialnoSci zalch samopocztrcie.

Je.4li rv t.iviti lr; 1rr'.er'l lrirlkrr tr',:ning a:;crtyr',.rt.:,r.i nie z,dajeeg?arninu, zale'c 'zt I t t , 2r ' l ry: ; r 'wi t :2. \ ,1 u,Vr:r21pic ' grr i t . rvtr w na-stgpuj4cy sposrib;

Kiedy po raz pienvs:z.t ' \{ 'yr'.r7.1 r:../ ,t,1i( '!\ ' . ,,r r ' , l l tr l :; lr.r, Jeslipoczujesz z loSc. L ls i4di i ; l . i ls t i l r rorv : , i r , . n , r r l r . . r l , t : , r . t r r1c ja"ZdaJ sobie jasno sprawe z tcgo, r 'o l t . : , { l ) t . / \ ' r r / \ 'n . t twoje jwsciek loSci . Jezel i c i to porno2e. n i r l r isz o lyrn. t lswia-dom sobie jasno, czego chcesz o<i drrrgit j o:;ol r1'; cotakiego ma zrobii lub czego zaniechai. .Ja na lrrzr l i l trdbardzo zdenerwowalem sig niedawno w pervncj sy'trrrr<'l l .Poprosilem jednego ze wspolpracownikow, 2eby rkr rrrrriczadnvonil. Zgodzil sie. O godzinie czternastc.j rrit. za-dzwonil. Czekalem jcszcze pol godziny. Mirrlcrrr Irrrresprawy do zalatwienia. O cztemastej tr.rryr.lzit:t i lr.yk'ruju2 wsciekty. Poczekalem, a2 napiqcie siq rozl.rrlorvrrlo,a potem popr:acowalem nad wyra2eniern gll i(.\\.u,PrzeCwicz to, co rnasz powiedziei. Porx.' icrlz to 1'loirro.Jesli mo2esz w'5na2anie gniewu przeirviczl.'r. z I r r z1' 1, rt. k.lem, zrc lb to. Ja przygotowalem sobic zdtr r r i r ' : , , l r ' , t r . r r r rurciebie zty. Mimo 2e obiecale€ zadmvortir rvr. rr, ' torcko czternastej, nie zadz.rtronileS",Kiedy poczujesz, 2e jestes gotow, skontaktr |l ,tt. /. os<ll;4, naktora sie gnie.wasz. Powiedz, 2e -ieste'S zrlr.rrt.rrvowany i 2,echcesz porozmawiai. Umowcie sig na r,l irr.,krrr.y tr:rl l in"W>rraL swoj gniew vlobec osoby. I i.tor.r , ' i t . ' rrrazila. Jalubig poprzedzac wyra2enie mojcllo 1lrl i( 'wu takim otow'stgpem: .Moj gniew najprav.'do1;r 'r lolrr rirJ jcst wynikiernjakichS moich wcz:eSniejsz.ych cl,rsii, i r<lt 'zcri, ktorych nieuSr.viadarniam sobie w peini, ;r lr ' <' lrcq ci powiedziee, Legniewam sig na ciebie...".

].

2.

3 .

At "

306 PowR6T DO SWEGO WSWNNTRZI{EGO DOMU

Czrrsirrrrl uSwiadamiam sobie rolne przeszle sytuacjez rn<rlr.go hycla. W taldm pr4;padku mowiq o tym drugiej<rsolrlr.. Moge na prqyklad powiedziei: .MoJ oJciec zawszerrrriwll, 2e do mnie zadnxronl, a nigdy nie dzwonil. Jestemzly rur ctebie. Prosilem, ZebyS zadzuronil o czternastej". Mo-2r.sz nle uzyskai od osoby, na kt6ra sie gniewasz, takiejorlpowledzi, oJaka ci chodzl, ale wa2neJcst, 2ebyS tywyrazitsw(f gniew.

Kledy tylko naucrysz slg w zdrowy sposrib wyra2a6, gniew,dawal mu w5rrev naJsrybcteJ, Jak to rrur2liwe. Jedynympowodem, dla ktorego radzg czas('nr o<l<'zckai, jest to, 2egdy tsczysz siq okazywac gniew, czrr.lcsz zwykle przeraZenie.Strach, ktory narosl wokol uczrr<'lrr grrlt'wtt Jest przewa2niewyolbr4lmiany i prowadzi do ttcz.ttr'l;t wSclekloSci.

Ptze0wlcz w5rra2anie gnlewu z przee.zlo$cl

Kiedy tylko twoJc rlzlccko wcwrrq'trz.rtc przekona sie, 2ejesteS przy ninr t 2<' lc c lrrorr lsz, prz.r 'w:r2nie wychodzi naJaw jego gnlt 'w z prrcszkrsr '1. Wt'wrtqLrzne dzlecko mo2esiq do tcl l lorv gttk 'w;t t 'z powo<lt t t :zegoS, co zdarzylo siqw dzir :< ' l r istwlr ' . I lkrr :gr ' . l t . p<ld oplekg, chcesz skonczyiz przt:sz.l<ts<'1i1. /;tr.w.yczirJ nle ma sensu bezpoSredniekonfrontowanlc slr,' t, hrdlntl, ktorzy ranili cig w przeszlo-sci. Mo2emy syrrrlroll<:znie uporai siq z naszym gniewemz przeszlo$cl.

ZamkniJ oczy i vJrzyJ swoje dziecko wewnqtrzne. Zapytaj,ile ma lat w daneJ chwili. WyobraZ sobie potem, 2e wcho-dzlsz w Jego cialo. JesteS teraz dzleckiem. Spojrz na swojedorosle,ja" i weZ je za rgkg. Zrob kotwicg, zaciskaJqc prawApieSe. Niech teraz pojawi sig osoba, na ktora sig gniewasz.SlxiJrz na ni4. Jak jest ubrana? PowiedzJej, o co siq gnie-wirsr.. Przez caly czas trzyrmaj zaciSnigta piQSi. Kiedy ju21x rwlcsz wszystko, co chcialeS, glqboko odetchnij i rozlu2nijlrlq'sr' (zwolnij kotwica). Znow stan siq doroslym sobA. WeZswolr wcwngtrzne dziecko na rece i wynieS z pokoju. Powolio l w o t z o t l y .

Zirlrrrvrrll swole dziecko wewnQtrzne, 2e ma prawo doodr:zrru',rrrl.r I wyraZania gniewu. ZapewniJ Je,2e bedziesz

CwrczeNn Konyculacs w PRAKTycE

z r rlrrr zawsze, aby Je chronli. ZapewntJ , 2e mohe sig na ciebicgnlewai, a ty I tak go nie opuscisz.

Jest te2 wiele lnnych sposobow uporania slq z gniewemI nawykami z &iecinstwa. W tym celu naJlepieJ zastosowacodpowlednle iwiczenia terapeutyczne. JeSli masz Jaliilekol-wiek w4tpliwoScl, porozmawial z wykwalifikowanym tera-peut4.

Ostroinie z wScleklo6clql

Nie pr6buJ samodzlelnle pracowai nad wSciekloScl4, leczpoproS o pomoc specJallstg. WSciekloSi to gniew, ktoryzespolil sig ze wstydem. Z biegiern lat Jej intensywnosinarasta. Jest jak wyglodnialy wilk zamkniqty w klatce.Kiedy zacrynasz uwalniai w sobie wSciekloSi, Jcst ona pry-mitywna i nie ukierunkowana. TAarza sig, 2e krryczrymy,wrzeszczyrrly, walimy piqSci4 w Scianq i bezladnie lvyma-chujemy rgkami.

WsciekloSi zawlera elementy paniki. Dlatego wpadaJ4cwe wSciekloSi, czgsto krzycrymy. ZnamienneJest, 2e wScle-kloSi najczqSciej ogarnia nas wtedy, kiedy czuJerny sigprzytloczeni i niezdolni do kontrolowania sytuac.ll. Dr24nam usta, glos sig zalamuJe, mowimy odrzeczy, wyolbr4r-miamy. Chcemy zranlc drug4 osobe. WSciekloSc.lcst rrczu-clem o cechach absolutnych. Je2eli stale czuJcsz rrtr:zaclo-wolenie i przesadnie reagujesz na drobiazgi, nro2r' to ozna-czai, 2e gdzieS glgbieJ tkwi w tobie wScieklosrl, rr;rrl kt<iri1powinieneS popracowai.

Obawa przed wSciekloSci4 wlasn4 i inny<'lr lcsl rrzasa-dniona. Kiedy pracuJesz nad wSciekloSr:lrg, kir2<ly t obec-nych, wl4cznie ztoba,, powinien miei z:ryx'u'rrlontg <lchrone.2hsiggnij porady doswiadczonego teralx.r r t y.

Pr z e Cwlc z konfronta cJ g

Jesli ktos narusza twoje granict', powllrlcneS pomoc o-lrronii twoje dziecko wewngtrzn<'. Owlt:z4c konfrontacjg,krrrzystam z .modelu SwiadomoS<'t". OpartyJest on naczte-rc<'lt sllach, ktore kaldy z nirs llosiada i wykorzystujew korttaktach ze Swiatem. Te slty to nasze zmysly, umysl,

t r I

308 I K )wR().I. Do SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU

(.rn(x'l(' ()t,rr wola I pragniente. StosujQ komunikaty Ja",l<'lr1' prz,'syliri prawde do moJeJ SwiadomoSci. Komunikat., j;r" lo ..twlcrdzenie w pierwszeJ osobie. Caty model wygl4dar l . r . , l ( ' l ) r t l i l c o :

. ;.r wltlze, styszg itp. (zmysly);

. l,r lrrterpretuJe (umysl, intelekt);

. l;r czujg (uczucia);

. l;r chca (pragnienia).

A oto przyklacl. .Joe i Suste byli na za.lq:ctach kolka tane-('znego. Wewnqtrzne dziecko Susie,icst przygnqbione, po-nlewaL Joe wybral sobie bardzo laclnil partnerkg, aby iwi-r:zryi Jedn4 z figur tanecznych, ktor{ Strsie jeszcze siq nienauczyla. Tego samego wieczora Susie mowi do Joe'ego:-Widzialam, 2e poprosileS do tanca Sarah [,ow. S\rszalam,Jak chichotaliScie. PomySlalam sobie, 2e ona ci siq spodo-bala. Poczulam sig wystraszona i opuszczona. Chcq, 2ebySzemr^4 o t5rm porczmawial".

Joe powiedzlal,2e Sarah wydala mu siq mila i 2e podobalomu siq, Jak tanczy. Powiedzial teZ Susie, 2. Ja, (tJ. Susie)kocha i chce z niq byi. Chcialby nauczyi Susie nowegokroku, Zeby mogli czgScieJ taficzyc razem.

Wewngtrznemu dzlt'c'krr Srrsic nie spodobalo sig, 2e Joeuznal Sarah I.aw za nrilil osobq. Alc poczula sig o wielebezpieczniej. Wewngtrznc dziecko Susie musi siq nauczyc,2e normalnoSi zawiera .i Jedno, i drugie". Joe mo2e Ja to-chai, a przy tym uwa2ai, 2e Susie jest mila.

Joe jest raczej zrownowa2ony i okazuje Susie miloSi.W 'at;iqzkach, jakie stworzysz, nie zawsze tak bedzie. Mo-.icsz sig spotkai zroLnymi reakcjami - od typowo obronnej,rlu wSciekloSci. Wa2ne jest - o ile nie masz do czynienia,/ .rllr'('sorern sklonnyrn do przemocy - aby konfrontacjel,r /r' lrr owirdzii natychmiast, gdy osoba, na ktorej ci zale\,\r \ '\\ '(,hrlr. w tobie pr4rgngbienie. Konfrontacja jest uczciwaI r or lzt z,rr rlirnie, stanowi wiec dowod miloSci. Kiedy podej-nrrr l l hr ' t r l r r) l l t i lc jq, doceniam siebie i okreSlam granice.t l l ; r rrr rorvrr l r . l to l t ie i ceniq ciq na ty le, Zeby ci powiedziei ,co r l z . l r ' l r ' . . l c rv r . r r rn l t : .

CwrczeNra KonvcuJacs w PRAKTYCE

Prze0vlcz my6lenie uwzgledntaJqce przeclwleistwa

MySlenie uwzglednlaj4ce przeciwienstwa to mySleniesyntetyczne. Jest przeciwienstwem mySlenia wyl4cznieskraJnymi kategoriami, o ktorym wspominalcm wczesniej.Powinienes pomoc swoJemu dziecku wewrretrznemu na-uczye siq takiego mySlenla. Nikt i nic nie jt'st calkowiciedobre ani J eclnoznlrr:zn le zle. MySlenie uwzglt.'rl r r l:rJ4ce prze-ciwienstwa pozwirlir r' l rlostrz<'<' w 2yclu ,.jedrro l drugie".W Nowej Regule I ' i i l t tJ prosl l t ' r rr r ' l r ; , l lyS wystrzt :Sal s igabsolutyzowania, do Jakk'4o rrr ;r s l t lorrrrosr i tu,olc r lz leckowewngtrzne.

MySlenie kategoriami skre{rryrrri rr'pl1'rr'.r rrlszcz:1co nastosunki migdzy doroslymi ludZnri . I )z lc lko rrr , I pr.r \ \ ' ( ) ()cze-kiwai od rodzic6w bezwarunkowej rrrikrst l. klort'l 2rrdendorosly partner nie zdola nam zapewnir:. Nirrvct n;rjzrlrow-sza, najdojrzalsza miloSc Jest warunkowa. Jarko <lor'oSlimusimy spelniai pewne warunki, jeSli chcemy, erby tlrrrfiaosoba nas kochala. T-aden partner nie bgdzie bezwzglr;rtrrledoskonaly, Laden nie bgdzie przezcaly czas opiekrrriczy irninie bqdzie zawsze do naszeJ dyspozycji. Wiqkszost' r nasbqdzie czasami bladzii. M4droSi zacryna sie od rrzrr;rrrl:r, 2erzeczywlstoSi jest "ani taka, ani taka". Ucz slq rlo.,lrzt'{aiw ludziach aktywa i pasywa. Powiedz sobie, 2<'ktritlt rzc<'2.pod sloncem ma plusy i minusy. Pamigtaj, 2e nic rrr,r swl;rll irbez ciemnoSci, dzrviqku bez cisry, radoS<'l lx'z .,rrrrrlkrr

i objei bez pozwolenia na odejscie.Nasze dziecko wewnqtrzne uwielbia czryrlic t ltrrlrl lro(ow.

Robi to, poniewa2 potrzebuje ochrony. Mr rsirrr\' . 'r rlrk' Irowie-dziec, 2e dobrych wro2ek nie ma. Rolri:rc z kogos guru,pomniejszamy samych siebie. Powieclz. srvolcrrrrr dzieckuwewnEtrznemu, 2e ty bqdziesz Jego grrrrr. I)l;rtt:glo jestemmqdrym i dobrym czarodzieJem dla M:rh'r1o,lolrna.

Przetwlcz zasady uczciweJ gry

Oto zasady, ktoreja akceptujq:

l. Badl tutteraz. Kloi sie o to, <'o strrlo sig wlaSnie teraz,ir nie z powodu czegoS, co sie tdiv'z.ylo 25 lat temu.

3 1 0 I'own6r Do SwEco WswNETRzNeco Dotvtu

2. t.lrrlk;rf nallczania punktow. Nasze dziecko wewngtrznelrrlrl gnrrnadzlt. roine sprawy, aby p6ZnieJ moc wyma-wl;tc Je lnnym.

:t. ( )1,(.ruJ konkretami w sprawach c4[egoS zachowanla.l)zfccko wewngtrzne lepieJ sobie radzi z crymS, co mo2er.<itaczTrf, uslyszei I dotknai. Nlc nie osi4gniesz, m6wiackomuS: .Doprowadzasz mnle do szalu".

4. B4dZ bezlitrzglgdnie uczclwy. Niech cl zaleLy raczeJ naScisloSci nlizna spieraniu slg.

5. Untkal pretensJl I os4dzania. Sa to zaslony maskuJ4cetw6J wlasnywstyd. Pozostan przy komunikatach swoJe-go Ja" i stosuJ model SwiadomoScl.

6. RozmawiaJ4c z kimS, powtarzaj Jego wypowiedzl (ircby;ego usatysfakcJ onowai), zanim mu odpowiesz. Skr41w-dzone dziecko wewngtrzne rzadko bywalo wysluchiwa-ne. Jest uwarunkowane wstydem i broni sig. Ta regulasluchania c4mi cuda, Je2eli stosuJaJa obie osoby.

7. Unikaj spierania sig o szczeg6ly, na przyklad: "Sp6ZnileSsig o piqtnaScle minut"; "Wcale nie, bo o dziewiqi".Dziecko wewngtrzne, kt6re zostalo skrzlrwdzone w wie-ku szkolnym, Jest konkretne, drobiazgowe i uwielbiaklotnie o szczeg6ty.

8. Pozostawal na mieJscu aL do momentu, lidedy twojedziecko wewngtrzne zostanle obra2one. W takim przy-padku wycofal slg albo szukal ochrony.

9. Uczq swoje dziecko wewnqtrzne nastgpuJ4cej formuty,kt6ra przydaje sig podczas konfliktu dotycz4cego granic:

"Nie przyszedlem na Swiat po to, 2eby byi ocenianlrmwedlug twoich wyobraZen, przekonan cry oczekiwan.Nie one decyduj4 o moJeJ wartoSci. JeSliJesteSmywkon-flikcie, zostane tutal i bede uczciwie walczyi. Proszq<'lebie o to samo. JeSli w Jakikolwiek spos6b przekro-t'tysz te reguly, odejdq".

PrzeCwlcz ustalanie granlc fizycztychI lczr.' swolt. dziecko wewnqtrzne nastgpujacego stwierdze-

r r I ir < | r r t y| z i 1('(.go granic frzyczny ch:.Mam prawo decydowai,kto rrrrrtr. rrro2r. rlotykai. Powiem innym, kiedy t wJaki spo-

CwrczsNn KonvculAcr w PRAKTYCE i l l

sob mog4 to robti. Mogg sig wycofac z flzycznego kontaktu,kiedy tylko poczuJg, 2e nle Jest dla mnie bezpleczny. Mogeto zrobii bez @aSnlenia. Nigdy nie pozwolg nikomu naru-szyi moJego ciala, chyba 2e moJe irycle zmr.ldzle sie w nie-bezpieczenshvle'.

hze0wlcz, Jat byG upartym

Rob to szczeg<ilnlc wtt'<ly. kk'<ly czcgos lrrrrlzo ehcesz.

Przedwlcz zmlang zdanle

Rob to 54 razy dzicrt t t l t : , kk '<ly pr ' : rcrr lcsz r t : rr l z: tspoka-Janiem swych potrzeb wczesnodzit:<'k;r'ycI r.

ewrcznnre DLI\ wIEKU pRzEDszKoLNEco

W wieku przedszkolnym twoJe dziecko wewnqtrznc rnlalodo wykonania kilka powaZnych zadan. Powinno ustanowiizakres swojeJ wladzy, okreSlaJac siebie. W miarE rozwr{uumyslu i wyobraZnl, zacrynalo mySlei o swoich doSwlad-czeniach, zadawai mn6stwo pytai i wyciagai wnioskl do-ty cz4ce wlasneJ to2samoScl seksualneJ . U2ywalo wyo| r ri tZ n Ido tworzenia sobie okreSlonych obraz6w doroslc:go zycla.Wyobra2alo sobie, Jak to jest byc mam4lub tata, lrrk toJcstpracowai albo miei stosunek seksualny. Potrzel>owlrkr wig-zlzrodzicem tej samej plci,2eby pokochai sieblt' l;rko lstotgplci mqskiej lub 2enskiej.

Przedszkolaki mySl4 o wielu sprawach i zirczyrr:rtiq slq:u nich ksztaltowai pocz4tki sumienia. Kszt;rltowirrrlt: sigsumienia prowadzi do rozpoznawania, 2e n I t' k I orr' t"t t' c z,y s4dobre, a inne zle. To z kolei prowadzl rlo polzrrr'la winy.Wina jest uczuciem, ktore stoi na stra2y llirsir('A() sumlenia.

Prze0wlcz zadawanie mn6stwa pytafi

Skrzywdzone dziecko wewnqtrzne dzlrlir w transie, w kt6-ry wprowadzila go chora rodzina. f'rzylrnrrJe to, co mowiaItrdzie, nie pytaJ4c o wyjaSnienia. I>r'tt'2, cale Zycie zgaduje,domySla sig, analizuJe i snuje fantazJr:. Czasami dziala tak,firkby wszystko wiedzialo, poniewaZ zawsLydzano Je przyrrirf<lrobniejszej pomylce. Naucz sl7 przyznawai, 2e two.lt'

31?. l'< llvl{rr| t)o SwEco WI]WNE'TRZNEGo DoMU

<lzir.r'ko rvr.rvrrq:trzneJest zbite z tropu. Oto przyklady kilkusvr'.n,rlorr,. ktr.rre Swiadcz4, 2;e rnoJe dziecko wewngtrznet ' z t t l r ' ' . l t ' z . t t t ieSZane:

. lr' :,:rrn€ rzeczy v/)'wolujq we rnnie uczucia smutkuI sz<'zqScia;

' rrryslg o dwoch calkiem przeciwstawnych zachowaniachI w obu clopatruje sig wielu zalet;

. rrle mam pewnoSci, czego ktos odc rrrrrir.chcel

. nieJestem pewien, co czuJe drtrga osoll lt;

. pytany o to, czcgrr c i tc t ; , i ' t i r : l i r r r i l r r r r r r l ; : i t ' l i i odpowiedzi .

Kiedy twoJe dziecko wcwl rr. ' t t /.1 r '( ' /.1rIr 'zrnieszanie, napisz,z arym siq to viAze. Nir lrrzl 'kl.rrl lr.stt.rrr zadclwolony, 2epewna znajontoSc s ig skr t r r t z \1. r , , r l r , t lnoczeSnie jes i . miz tego powodu smutrro. /;xl:rlr ' .,ul rit ' pytanie: co jestZrodlem mojego zaclowok'rri.r 'r ' ( )(lpo'"vicdZ brzmi: jestemwolny i moge wciSt l w n()wv t r t ' l ,1r r L I )o l r rzc jest znaleZi s igpoza usta lonl l ko l t ' l r r : t . , lcs l r r r l . , r r r r r l r ro, l lor r i r . :wzrz pamigtamdobre < : l tw i l r ' p r z t ' z1 l r . ; 1 ,1 o ,o l r , 1 . Mo{q : t eZ p rzypomn ie isobie clrwik' lr;rr rlzo z.h', klor r. l;rkZr t rt i4przeirylem. Nie manic zlcgo w t1,rrr, zt. r 'zrr. j<:rrry siq jednoczeSnie szczqsliwii srnrrtni ltr l l czr,.sto wollr '(: tcJ santel osoby4/wimy sprzeczneuczucia. Wyll ls;rrrlt. pytirri pomaga nam w$aSnie, z czegosie bierze naszo z.rrricsz;rrrie.

Jesli nie masz lx.wrrosli co do uczuc lub potrzeb jakiejSosoby, zadawaj jej pytrrrrla, i{z poczujesz siQ mniej zagubiony.Tamta osoba te?rrlolc lryti niepewna tego, co sie w niej dzieje.

Naucz siE zadawai barr.lzo duZo pytan. Naucz swoje dziec-ko wewngtrz,ne, Ze niclat.wo jest zrozumiei innych. Niktz nas nie rozumie jednakowo teqo samego zdania. JestIr:rrdzo wa2ne, abys pozwolil swojemu dziecku wewngtrzne-nnr n;r zadawanie pyhn.

I'rzef wlcz precyzyjne komunikowanie sig

llrrrorv slr.. z partnereffl, z ktorym jestes w wa2nym dlat ' i l l r r , ' zr r ' l ;q , ,kr r , 2e poswiq:c ic ie pewien czas na wyjaSnianiew'irsr('r 1(, s 1 r o sol r u komunikowania siq. Wzecw ic z dwa rodza-je s lut ' l r ; r r r r , r l . r l t rwane nagr l 'wanie oraz shl ( : l l i r r r ie aktyw-

Cwrczrrure KoRYGUJAcE w PRAKTYCE

'rr'. Nagrlrwanie polega na tym, 2e dokladnie odtwarzaszp:rrtnerowi to, co od niego uslyszaleS. StosrrJe prosta formu-lr;; .Slyszalem, ite powiedztaleS to i to, i to. I'rawda?".

Sluchanie aktywne to sluchanie oczami. Wsluchujesz siqw slowa, ale patrzysz, co partner wyra2:r sollq (gest5r lubuczucia). Uczucie przeJawia slq w spo.jrzt'nlrr, wyrazie twa-rzy, napiqclu rniqSnl, ruchach w:rrg. (xl(lvclr:rrrhr I innychsygnalach clala, sklaclaJa<'yt'lr slq' tt;r po'.t:rrr,'t. '.

Przy aktywnyrn shrclr i r rr l r r wvclrrv\ ,1rr Ir 'sz I) l (x ( 's, . lakiza-chodzi w dant: l osolr lc, l l rk r r l rvrr l t '2 t lcsr i t tgo, <'o pr zr.kazuJe.lVoje dziecko wcrwrrqtrzrrcJcst riclSc bieglc w wyclrwytywa-niu tych procesow. Czynl toJednak nieSwiirrlonrk'.

StosuJac aktywne sluchanie, stajesz sig btrrrlzlt'l swlirrlomyprocesow zachcda4cych w drugiej osobie. Sh r t:l r i r r r lt' I X )r na€lanam tak2e ustalii, co druga osoba mowi. Nicwlt:hr r naswidzialo w swojej rodzinie ten rodzaj precyfinego porozr rrnle-wania sig. Mialem czqsto do czrynienia z ludZmi, ktortry lxrk'girlina domyslach i nie sprawdzonych pr4;puszczenian'lt. Kk.clytego rodzaju fantazje traktuje siE Jako fakty, w zwirlzkir<:hmigdryludzkich poj awiaj 4 siA powaZne problemy.

Cwicz uSwiadamianle sobie swolch uczud

Pamigtaj, ze uczucia to nasze podstawowe, lr!rlogl<'zncmotywatory. To, co w danej chwili czujesz, Jcsl rr' tvrrr rno-mencie sednem twojej autent5rczneirzeclrywi\ lo"r I l lczrr<'l:rtwojego dziecka wewnqtrznego tak ntriazalv sll z loksycznym wstydem, Le odczuwanie czegokolurf<'k lr"'l I o\\' lr()rrrir-czne z odczuwaniem tego wstydu. Oto pirrr; 1rr '}lxrzyr'll nra-lacych na celu zachgcenie twoJego dzier:krr rvlrvr rr.' lr z.r rt'So dorrrlczuwania i bezpiecznego wyra2.anla ll( /l t{'

Przez 2L dni po5wigcaj pol godziny <lzrlrrrrlc rra odnoto-w'ywanie tego, co czuJesz. Chcac porn()( M,rk:rrru Johnowirrswiadomii sobie, co czuje, stosuje tt'r'lrrrlkr; zaczerpniet4z tt:rapii Gestolt, polegaj4c4 na wvollrrzyrnienlu. JeSli je-stt:m smutny, krz5rwig sig i moge rrirwt.t rrdawai, 2e placzg.,fcSll zauwa2e,2ejestem z\r, uyollrrzyrrriam gniew i wyra-i,;rf f r go firycznie: zaciskam pigSci, rurltinam szczeki-warcze,, /irscm walg pigSciA w poduszkq.

)

374 Pownor oo Swrco WEWNETRZNEGo DoMU

Od<lirl(' te2 gtos swolm uczuciom. flrtam Je, co chc4powir'<lz.lei. Potem mowls to gloSno. Pozwalam MalemuJ<rf rr r<rwl wyrazlc emocJe naJintensywnieJ, Jak tylko sig da.

St<rsuJ to iwiczenie tak2e wowczas, gdy odczuwasz szcze-sllt: I radoSi. JeSli JesteS szczgSliwy, uSmiechal sig Jakrrir.f szerzeJ. Krzycz z radoSci. Skacz l tancz. StosuJ te tech-rrikq za kazdym razem, kiecly JesteS swiadomy uczucia,jakiego doznaJesz, ale rob to w stosownych okolicznoSciach(nie na zebraniu lub konfert:ncJi).

Sluchanie muzyki, ogl4cl:rnie filmu czy programu w tele-wizjl moLe wyzwolii silnc crnocJe. Mog4 zawladn4i tob4niespodziewanie, gdyZ na plt'rwszy rzut oka wydaje sig, 2enie majA zwiqzkw albo nie ltozostir.jil w 2adnej proporcji dobodlca, ktory j e wyzwolil. Zanr la s t t r r k lt: uczucia tlumii, weZglgbold oddech l prze\JJe doglqlrnit.. Wyolbrzymiaj Je fizy-cznie tak, jak tylko moLesz. Wyr;r2ir.l Je slowami. Kiedyskonczysz, pomySl o niclr. Wrrzrrr. lr.st , 2cbyS mial Swiado-moSi, 2e my slisz. o swok'l r r rrz r r r.l, rr.l r.' l 'wrrJc dziecko wewng-trzne czqsto rrryl l t r r l 's l l z t . rrrot . l ; r rrr l . I ) l i r potrzeb twojegodzieckir wcwrrr; l r / t l r '1r11 rr ,r t l , r l crrrorJorn naz\ re. PotwierdZi wt 's1l l 'zyl rr lzrrr l r . . z.rpt .wrr l . l swt{c dziecko wewnqtrzne, 2eclol t t -zt ' Jcs( 1rr zcly ' rvrrc r .rrrorJc.

ewicz ustalanle granlc emocJonalnychLubie ucryc swojr. wt:wngtrzne dziecko, Le ma prawo do

ustalania swoich gritrri(: ernocjonalnych. Formula, Jak4 siEprzy tym posluglje, lrrzrni nastgpuJ4co: ,Uczucia nie s4 anidobre, anl zle. Po prostu q. To, co czujesz w stosunku domnie, ztui4zanejest z twoJE biografi4 uczuciowq; to, co ja czuJew stosunku do ciebie, teL wla&e sig z moj4 emocjonalna bio-grafl4. Bgdg szanowal i cenil twoje uczucia i proszg, ZebyS taks:rrrr<l zachowywal sie w stosunku do mnie. Nie dam siqrrr;rrrllrrrlowac prz-ez twoj gniew, smutek, strach czy radoSi".

Cwl<:z ustalanie granic seksualnych'li r.t.,, r r r roiri scksualnajestjednym z glownych zagadnien,

j i rhl t rr l l r r l r '1t .ss1111 siq dzieci w wieku przedszkolnym, mimoze ttl<' :,, 1 zlrl ' lttlo obeznane Ze sprawami seksu. Energia

Cwt(.ZI.]NIA KORYGUIACE w PRAKTYCE r l

)vclir lo cnergia seksualna; pod JeJ wptywem dziecko znaJr lr rf t: granlce swojej wladzy przez samookreSlenie - ustaleniewlirsneJ toZsamoScl. To2samoSi plclowa stanowi sedno na-szcJ prawdziweJ to2samoScl. Plec nie Jest czymS, co mamy,lccz tym, lclmJesteSmy. Poglady twojego dziecka wewnqtrz-nego na seksualnoSi ksztaltuJ4 sie na podstawie nastepu-

Jacyctr wzorcow: stoplen funkcJonalneJ zaLryloScl w malZen-stwie twoich rodzicow, vdeL z rodzicem tej sameJ plci orazprzekonania rodzicow na ternat seksu. Je|ell nle odkryleSdotychczas swojej seksualnoS<'|, rrrrrslsz to zroblc. TwoJedziecko wewngtrzne naladowant: l<'st ro<lzicielskiml naka-zami dotycz4cyml seksu. Oczekrr.lr', z.r'lrvS rrstalil swojewlasne granice seksualne i dokladnle o rrk'lr p:rrrrk.'trrl. My-Sle, 2e warto zrobii to w formie plscrrln('1, grly2 plsaniepomaga wSaSnii wiele rzeczSr.

Sporz4d2 naJpierw listg swoich przekonan I optnll <loty-cz4cych seksu. Pamigtal o takich sprawach, Jak czr.'stotli-woSi wsp6l\ cia, czas J ego trwania, zakres dopuszczi r I r rychzachowan seksualnych, rozmowy o seksie, zachowanll lxrr-wersyjne, gra wstepna, mgskie reakcje seksualne I kolrlt'cereakcje seksualne. Obok ka2dego punktu napisz, skrl<l slgwzigly twoJe opinie. Na przykladJe6li umieScileS scks oritlnyw rubryce zachowan perwersffnych, zastanow slr.', kto clpowiedzial, 2e to perwersja. JeSli twoJa odpowlcrlz rvytrlk;tnie z wlasnego doSwiadczenia czy autentyczttyt lt. pt'r'lct'rrwanych przez ciebie upodoban, rnolesz nllt'ri ot lrolr;, ;tll.yzastanowii siq, czy nle spr6bowai takieJ pr:rkl1'kl. ltrwlttttl-Smy pomoc naszemu dziecku wewngtrzn('ttl lt w wytrlll lt:triusobie wlasnych pogl4dow na temat sekstr ln /t'/, tozwltrlqciew nim glgbokieJ SwiadomoScl. Zakladu to wyk<trzystanienaszych doSwiadczeri i rozumowanle krrlrrlot liuttl ludzi do-rostych, atak2e dokladne rozuraLenie kultrrrrrwych i ducho-wych tradycji, jakie odziedzlczyliSmy. WytlrrJc mi sig oczy-wiste, Zew sferze teJ musi istniei katcgoryczny zakazlvyko-rzystywania drugieJ osoby lub stosow:tnla wobec niejprzemocy. Dopuszcza to bardzo szcr<lki zakres zachowanseksualnych. Kahdy ma prawo rkrkorrywai wlasnego lvybo-ru odnoSnie swoich granic sekstr:rlnych.

J l o POWROT DO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

Oto przyklad pisemnego stwierdzenia na temat twoich{r'rrnk' scksualnych: .OkreSle, z kinr b9d9 utrrymywal kon-trrkty st'ksualne. Mam prawo do trslrrlt 'nla,Jak, kiedy t g&ielrq'rlg one mialy mieJsce. Jedynyrn olrowklzuJ4cym kryte-r-irrlrr.lcst dla mnie poszanowanie go<lrros<:l wlasneJ i part-rttrr. Z tego wzglqdu nigdy nie uczyni(.' nl('zego, co bylobyrownoznaczne z poniZaniem siebit', rvykorzystlrwaniemplrrtnera albo ze stosowaniem przerrr(x \"'.

Awbz wyzwalanle wyobra 2nl

Czasami dziecko wewngtrznr' lt':.l zr t,/.plrczorre. Jest towynikiem tlamszenia jego wyolrr';rzrrl rvr. w(:zesnyrn wieku,Mo:ze narywano je marzycit'k'rrr :rllr, r rvvsrniewano zafanta-zjowanie? Wyznacz sobie r r'11r rl, r r r rr' I t.r'rnlny, kiedy na polgodziny usi4dziesz i o<l<ltrsz ..lr; ..rrrrr'ltr wlzJi nowych moZli-woSci dot5fcz4cyr:lt <'icltir' I lr,,o1r'1'lv zvr'ltt. I)ttSi wodze fanta-zj i . Zaczni j lak: , . r 'o l r \ ' l r r '1, ' . t ' ( ly l )y. . ." . Kir :dy skoncrysz,zapisz sw() i( ' f r rrr l : rz lr ' / r t , r- , , . rrr or lkryl t 'sz r tro2e, 2e jakaSwizja siq. ; rorvt . rr z, r l 'o l r , rhl r r l l ;q porvlr2rr lct I ) isemne stwier-dzenit ' r f rr l l ' r '2.1r ( ' l l r , r rr l t t rvolr . l wyobraZni mo,ze przyJacftrrr t rr ; rurstr ;pul ,r( r ' t lo stwk.r lztrnta: .Mo$e snui wizje swojejprzyszl<rs<'l l l rr.r lr.. t o r olrki l>t:z wzglgdu na to, jak dziwacznemogtoby siq: to u'1 'r l , r rvtrr :" .

Stawial czolo swolnr maglcznym oczeklwanlomMagia roini si(, o<l lantazJi. Fantazja to dzialanie

wyobrazni, magia zas l<.st wiar4, 2e okreSlone zachowania,mySli czy uczucia mogil rzec4rwiScie sprawic, in zdarz4 sigpewne r?Eczy, pomigdz-y ktorymi nie ma ntrlqzkuprzycryno-wo-skutkowego. ,,Jak nie masz, to sobie narysuJ" - mowi4nickiedy rodzice, a skrzrydzone dziecko czqsto mySli magi-cznfe. Mala dziewcrynka mySli, 2e jeSli bqdzie wspanial4kr rllurrk4 i Swietna kochanka, JeJ maz przestanie siq zapra-l r r rv y w; r ri. pii alkohol lub przepu s zczac pieni4dze na hazar d.()rr z kok.l rnySli, 2e Jesli siq bedzie zaharowywai i zarobinrr rosl s'o 1rft .rriqd:ry, ona autofiratlrcznie bqdzie szczgSliwa.

,.1'rol rorr',rrrk"' to inny rodzaj magicznego zachowania.Mn6stwo sltr zvwrlz.<lnych dzieci wewngtrznych przyswoilo

Cwrczrrure KonvcujAcr w PRAKTYCE

solrle nastgpujqcy sposob mySlenia: .JeSli bgdzlesz usilnie

lrrobowal coS zrobii, nie bedzlesz musial naprawdg lvyko-rrai tej czynnoSci". W terapii mowimy.probowanle to umie-ranie". Kiedy podczas sesJi terapeutyczneJ zadaJg komuSpraca do domu i slyszg, Jak potulne dziecko wewnqtrzneodpowiacla: .sprobuje', wiem, 2e oznacza to, 2c pacJent niezrobi nic. Cz:rscm rrSwiadamiam mu to. mowill<': "Sprobujwstai z krzcslir". Kltrly ;xr<'lcnt wstafe, mowki: .Nle o tochodzi , nr ia lcS s i t ' r lz l t ' r ' I t r ' lko s l t r i lxur tc t ( wstur i " . Po parrrazach zacrynaJ4 rozrrrrrlcr', o lo clrorlzt. All lo wstaJeszzl<rzesla, a lbo s iedzisz. Al t ' r r i r '1 t t t i l t r t1 , ' ' . , r t r '11o z. ro l l i i : .

S lub jest czqsto d la dz iccka w( ' \ \ ' r r t - l r , r r r r '11o nr i lg iczn)rmwydarzeniem. Mala dziewczynka trr.ysli solrk': .,, lcSll wyjdgzam42, skonczq sigwszystkie moje prolrk'rrry", ,,1(k'rly wyjdeza m42, bqde szczeSliwa". Uzyskanie stoprti ir nirtrko!v('go,kupienie domu, narodziny dziecka, posiadanie wll l i z lxrse-nem, zakochanie sig, osi4gniqcie rocznego dochoclrt rvyra-inJacego siq szeSciocyfrow4 liczba dolarow - s4 to zclirrzcr rla,ktorym najczgSciej pr44pisuJe sie magiczn4 moc.

Roztaczaj4c opieke nad swoim wewnetrznym clzicckk'trt,musisz stawii czolo wszelkim magicznym przekot t: t t t loItt.Z.ycie jest cieZkie, Swigtego Mikotaja nie ma, nikt rrlr ' yro(la-sz,cze skrrywdzonego maluszka. Zgcie przeu:e)llit' ([a lt[c

-fair.

Naucz sig kochad slebie Jako mg2czyzne

DlamgLcryzny jest walne,2eby czul sir, ' j :rk n\'/t ' ,t.v/.trir.I to bez wzglgdu na orientacJq seksualna. ,Jtstltrt pt zckolta-rry.2e nasz wewrlqtrzny chlopczyk, Zeby ptx'tr rl slr.' tttq2czry-zrr4, powinien byi kochany przez rr,gt,t'/.\'/.tt:.

'l'irk wieluz nas utracilo ojcow. OpuScil i nas - l izl '1 ,zrr1,' hrb emocJo-rrirlnie. WczeSnie zgingli na wojnie, w rr'1'p:rrlktr, zmarli na

lakqS chorobe. Umarli psychiczni(), l)r zvtkrt 'z,cni brzemie-r r i t: nr odczlowieczaj qcej harowki. N: r s z s k r zywdzony wewnq-trzrry chlopczyk nie mial ojca, z ktirrvrrr nr6glby sig mrlqzac,,t pr7.ez to nigdy nie zerwal wiezi z. rrrrrlkil. Pozbawiony wigzir ol<'em twoj wewnetrzny chlop<'zyk rrlsdy nie odczul, jakrrrt;).t'zyzna kocha mgLczyzng. Juk wi<,rc moZe kochai siel-lit'

I

3 1 8 Pownor Do SwEGo WswNerRzNrco Dovru

Jnko rrr<.'z.r'zyzn9? W rezultacie, albo ucieka do matkuJacychkolrk'l I lxrpada w klopoty, kiedy zadaJe im bol, albo nadalJrrzyt'l;q{ir do siebie kobiety spragnlorx: partnera, albo c4fni;ro lr.osze I tak, i tak. Utrata oJca to rrrqrska krz5rwda. Nierrro2r. z<lstai uleczona przez kobletg.

Mttesz podj4i prace nad wyrownarrk'nr teJ straty, znaJ-<lrrf rqr: lnnych mgLczyzn, z kt6ryml trro2t'sz Ja dzielii. Takarnqskagrupy, ktoreJ czlonkowie dzielit slq' rurwzaJem swoimiproblemami, odbiega daleko od znancgo wk'ltr z nas modelumgskiego kumplostwa, ktore polr'11: r rr;r rywalizowaniui przechwalaniu sig podbojami kolrlcl. Nowy rodzal wspol-noty wymaga zerwania z obowiit;/.ul.1r'1,rrr w naszeJ kulturzestereot5pem mgbczyzny. W r-:rru;r, lr t.rkltJ grupy musimysobie wzaJemnie oka4gwai wrrrTllrvo..r' <lzlelii lgkJ lrozcza-rowania. Wsp6lne oka4rwl r r r I r u' r . r z I I woscl tworzy prawdzi-wqwigZ miloSci izaLykts<'l. l )oplcr o llr./..y takieJ wiqzi moZnaodczui akceptaclC i o<lzu' lcr r l r . t l l t . r r l r .w spoJrzeniu innegomgLczyzny. Kir '<ly r l t rs l tzr.zr.sz w lcgo s1t<{rzeniu mitoSii uznanie, rkrplcro \ \ ' l r r lv z.rr u rr l r .sz. krx. l r i r t i s iebieJako mgZ-czryznQ.

Jcst w rnolrrr z1,r l r r k l lkrr rnq!.<' .zyzr. t , ktorzynaprawdgmniekochaJa. ()zrrlr.'z rrlrrrl wk;2. Moge w ich obecnoSci okazywaiuczucia. Opowl;rrl.rrrr lrn <l swoich lEkach, placzg w ich obe-cnoSci, dzielq: z rrlrrrl rrrole sukcesy. Mowi4 mi, 2e mniekochaJ4. ObeJrnu.lil rrrrrlt:. Ich milosi i wspolnota z nimiwywarly na Malym.Jolrrric ogromne wra2enie. CzuJe sig jakprawdziwy maly mg|czyzst* | Ja czujg sig Jak mgLcz3rzna.

Naucz sig kochad sieble Jako hobietgTwoJa mala dziewczynka wewnqtrzna potrzebuje miloSci

Itobiety, Zeby moc pokochai siebie Jako kobiete. Nie ma tor r lc wsp6lnego z orientacJ4 seksualn4. Jest zwi&ane z twoj4l'.lot:1. Wiele napisano na temat nieudanego matkowania,lrtrrr c lrylo doSwiadczeniem mnostwa ludzi. Ma to szczegol-r11' rr,plyw nzr corki. Niepowodzenie w macierzynstwie Jestglrrr'vrrlr skrrtklem niepowodzenia w stosunkach malhen-ski<'lr. /. lrs'.,y powodu mama czuje sig sfrustrowana i osa-motrrlorr.r. Mozr. slg ,ntrocli ku synowi i zrobii z niego

C]wIt'zuruI,q, KORYCU]ACE w PRAKTYCE

.,\\'()f(.Ao Malego MgLczyzng, a tym samyrn odrzucii corkg.Mrttt' tez zwrocii sie ku c6rce i wykorzystywai JA w celuzrrpelnienia wlasneJ pustki. W tak powiklaneJ sytuacJi corkarrie mo2e byc kochana po prostu dlatego, 2e Jest. Nie mazwierciadla, ktore pomogtobyJeJ uzyskai kontakt ze sob4.PrzejmuJe wtedy osamotnion4, przesycon4 wstydem osobo-woSi swojej matki, tgskni4ceJ za miloSci4 mgar.

Kiedy mala dziew<:zynk:r nkr lt'st darzona zdrowil miloSciaswoJej matkl, dorastal ilr ', .l<'st pozl lr rwlor ur n:riwr r i.r r trJ szychaspektow swojeJ to2sanr<tst'l ltlt ' lou'r'1. /. 1t1.11 rvl:rsrtk: powo-du tak wiele kobiet w sposoll rrr:rgk zrrl' rvlcr r.y, 2c lakokobiety liczA sie tylko wtedy, gldy koclrir lr' l,rhls nrqz,<'zyzna.Kiedy zttriryekzmgLczyzn4 sie korit'2.y, wl)r(l;rlr1 w p:rnikq.Goni4 za nowym zwiqzl<tem z rngzczyz.urq, Zt'lry slq' rlolrrzeczui. JeSli jest tak w twoim przypadku, powirrrrirs spr.rrwii,Zeby twoj a skrz1rwdzon a dziew calmka wewn gtrzna ck r s rv I i r d -czyla miloSci kobiety.

ZnajdL dwie-trzy kobiety, ktore chcialyby okazywiri' solrlcwzajemnie uczucia. Nie probujcie robii sobie nlrrvz;rlcrlrterapii czy kurczowo przywierai do siebie. Wspicr:rlck' siqw d42eniu do samorealizacji. Kobiety z natury wiit2rr slr.' rrirpodstawie podatnoSci na urazyt. Zbyt czgsto jcrlrr.rk rviq'Zpolega na robieniu z siebie ofiar. Aby twoja wt'rrrrr;lrzrrirmala dziewczynka mogla siq uniezale2nii, powirrr r,r r rr lri, 2r'siq ni4 opiekujesz. Powinna wiedziec, 2e nt<trt' '-k' st;rr'niezaleLna dzieki pomocy twojeJ i grupy wsl),ut l.r. ;r rloszczg$cia nie potrzebuje mgirczyzny. Mo2t' tct lt n't,'. |.cltyw jej 2yciu pojawil siq jakis mgLczyzna, lro lrsl lo cz.q'st:i4naturalnego, Zenskiego popedu seksualncrro I rvlr;zl z plci4przeciwn4. Le.cz zwi4zek ten tylko wterly ()l\,r/(' stq: udany,gdy bqdzie samowystarczalna i niezal<'r,rt:r. l wolir kobiecagrupa wsparcia pomo2e ci osi4gnqi tt'rr (.r'1.

Staw czolo swojemu toksycznemu poczuclu wlny

Powiedzialem, 2e zdrowe poczu<'ic wirry Jest potrzebne,2cby ksztaltowai nasze sumienie i w,t,1.y,'.r5 granice nasze-go zachowania. Bez niego bylibySnry sorJopatami. Skrzyw-<lzone dziecko wewngtrzne nosi jc(lr)rrk w sobie cale poklarlv

i

32() l'ow Rr'rr r)o SwEGo WewNErrzruEco f)oMU

t t I t' z r I t o \\'r' tr ( ), t okSyCznego poczuCia winy. TokSyczne po.zu -< ic rvlrrr' lxrzlrawla cie prawa do bycta wyJatkowym sob4I po1'.lr-lrt.r twoJ4 duchow4 rang.

'lok..1'1 r,r" poczucie winy rna dwa aspekty. Jeden z nichlr',,t rvyrrlklem Zycia w choreJ rodzlnle. W takim przypadku[,rzrly wepchniqty jest w sztywn4 rolq, slu24c4 utr4lmaniur r lrr r;rruszalno6cl rodziny. JeSltJeden zJeJ czlonkow chce sieorl ttJ roli uwolnii, cala rodzina oburza sie I obcia2a takaosobg wina. JeSli ktoS probu.le odejSi od rodziny i miecswoJe fid.e, teZ zostanie napietnowany. NaJleps4/rn sposo-lrcm na uporanie sig z takirn poczuciem winy bgdzie udzie-lenie dziecku wewngtrznemll pomocy w uwohrienirr sig odsztywnych rol obowiazujacych w choreJ rodzinie. MoZeszw tym celu zastosowac riwiczenia, ktore przedstawilemw Rozdziale lO.

Drugim aspektem poczucia winy Jest gniew skierowanyprzeciw sarnemu sobie. Twoje skr4rn'dzone dziecko wewng-trzne cz4sto gniewalo siq na rodzicow, ale nie moglo tegogniewu wyrazii. PraararJ sig nastgpuj4cernu scenariuszowi.

Mama m<twt trzlrletniemu, pochlonietemu zatraw4 Farqu-harowl, aby poszcdl <lo lo2ka. On odpowiada: .Nie, niep6jde!'. Matka poclnosi go i nit-sie clo ki2ka. Maly krzycry,wScieka siq i wola: -Nir.runvirlzr; ciql". OJciec, us\rszawszyto, zrywa siq na rowne nofli i lapie malego. Surowo muoznaJmuje, ze naruszryl r:zwarte pnrykazanie - Czcij ojcasuego i matkg suq. Maty Farquhar czuJe siq okropnie.Zlamal boskie prrykazanie. Teraz odczuwa Jednoczesniegniew i winq. Zbiegtren lat, 2eby zlagodzle to bolesne poczu-cle winy, bedzie robil to, czegoJego zdaniem chc4 od nlegoIrrnl - ale przez ca\r czas bedzie odczuwal uraz.

Chc4c uporai siq z poczuciem winy, powinieneS w sposoblrczlroSredniwyrazic gniew, ktory tkwi u jeJ podstaw.7,asto-sr rl tcchnike wyobraZni, ktora opisalem na stronie 3O6, abylrrrzlrl 'r:slq gniewu zprzeszloSci. PomoZe ci rownie2 rozsta-rrlr' . ' lr. ' z olrwiniaj4cym rodzicem, poniewa2 w ten sposrib1lokorr.r . .z pk.rwotny bol i smutek.

N;rllt '1r..2r. r.li.kty uzyskasz, uSwiadamiajac sobie, w jakisposolr tu'olr. toksyczne poczucie winy zostalo uksztaltowa-

('\\,t( ,/.riNrA KORyCUIACE W PRAKTYCE

tv' pt'7.1't poszczeg6lne zdatzenla. Sporz4d? listq wydarzerr

z rlzic<'lristwa, ldedy wpaJano ci poczucie winy. Porownajswojc zachowanie z normalnym zachowanlem dzieci naposzczegolnych etapach rozwoju, ktore oplsalem w Roz-

<lziale 2. W wiekszoSci prrypadkow odk41esz, 2e post4pileS

w sposob odpoMedni dla twoJego wieku, a twolc normalne

zachowanie zostalo naplgtnowane Jako t'lc. Odtw6rzw wyobraZni te wy<lirrz<'lr itr | ; l t-zt 'krrtt l l l siclrlr ' , 2<l mialeSprawo postqpi<: l i r l< , la l< lx ls t i l l l l lcs . M; t ly l " ; r r . r l r r l r l r r m6glbypowiedziec: . . .Jcs l c t t t t to t r r ra l t ry t r t . t rzyh ' l r r i r l r <: l t lopt 'zyk lem,

ktory lubi siq barvir:. Probuje okreSli i swoJe granicc. .Jestem

zly na ciebie, ze zepsulas mi zabawg".Mo|esz teZ poSwiqcii specJalnq Lrwagq poczuciu winy

wynikaJ4cemu z po[}valcen i nadu2yi. TWoje egocentryczne

dziecko'*'eunetrzne naj czgsciej personalizowalo nad r r 2ycie,

ktorego padlo ofiara. Ma to szcze$olnie tragiczny wplyw na

tych z nas, ktorzy jako dzieci padli ofiar4 kazirodztwir hrb

byli bici.Zwroi ponadto Llwagq, w jaki sposob zostaleS wpr;rlzotty

w poczucie winy w nti.qzku z zaspokalaniem potrzclr tw<tJcJ

rodziny. Jeden z moich pacjentow zostal po od<'isr irt ol<'a

postawiony w roli opiekuna matki. Jego dziecko u't 'rvttt;trz-

tre czuje siq winne, i lekroi jego matka ma jakit 's pott 'zclry,

a zdarza sie to czQsto. Powiedzial m|2e kiedy sl '. ' zrrir l<lrrlc

w szczegolnie trudnej lub sh'esuJ4ceJ sytuacil. z,rsl.ttt i twlrt

siq, Jak zachowalaby siq matka. Jego dzieckrr rvrtt ' ttt. ' l l / . l l t:

czuJe sig dobrze tylko wtedy, gdy wie, 2e nr;rlk.r lrst \/.(LQ'

Sliwa. Poniewa2 zdarza siq to rzadko, pritn' ic z,rrvszc t 'zttJe

sle winny.Inna moja pacjentka chronila prze'<l t.zlr.tt l t ' t t l Inal2en-

stwrr rodzicow. Taczglacierpiei na osl I t ' z,t ltttt zcttl ir w prryi-

rrrowaniu pokarmow wkrotce po l1'trr. l,rk rt l i ttka miala

r ' ( ) rn i rns, a o jc iec zagrozi l rozwrt< l t ' t t t ( ; ( ly i l t loreksja s iq

z;rostrzyla, matka i ojciec pol4czyli slt ' . kk'r 'ttf4c siQ troska

o <l<r l r ro cork i . W rozmowacl ' t z r t t ,1 r ts t : t l i l t ' tn , ze czuJe s ig

winrt:r wszystkiemu, co sie stit lo , lctltt l tk szczegoln4 wing

t'tt l .n z powoclu mo2liwego roru'()(lrr nrdzicow. Poczuwalaslr; rlo <ldpowiedzialnosci za utt 'zvtttrttt ie ich malZenstwa.

322 l'( )wRarl Do SwEGo WswNErRzuEGo DoMU

W .l rr r przypadkach bardzo wa2ne Jest uporanie siqz lrlcr rvrrf rr.yrn b6lem, co szczeg6lowo omowilem w CzgScl IIlr ' l k.. l.r lkl. PowinieneS nleustannie dawac do zrozumienia.,rv,1r.11111 dztecku wewngtrznemu, 2e nie ponosi odpowie-rlzl.rlrroScl za chore zachowanla twolch rodzicow.

(:wrczENIA DLt\ DzIEcIq wEITNETRzNEco w WIEKUszKoLlmu

Kledy twoJe dziecko wewngtrzne poszlo do szkoty, opuSci-lo ograniczony teren rodzlny I wkroczylo do wiqkszeJ rodzl-ny - spoleczenstwa. ireAy ta adaptacJ a byla zdrowa, muslalowykonai dwa wa2ne zadania. Pierws4rm z nich bylo rozwi-nigcle umieJetnoSci spolecznych, takich jak kontaktyi wspoldzialanle z rowieSnikaml oraz zdrowa rywalizacja.Umo2liwialy one dziecku radoSi ze zwyciqstw i godzenie sigz pora2kami.

Drugie zadanie polegalo na przyswojeniu sobie zasobuwiedzy niezbgdneJ do wst4pienia na drogg zawodow4, 2ebyzapewnii sobie ekonomiczne przetrwanie w przyszloScl.

TWoJe dziecko wewngtrzne musialo siq rownie2 nauczye,2e ludzle spoza rorlziny s4 inni. Nale24 do ro2nych grupetnicznych, religiJny<'lr, polity<'znych i spoleczno-ekonomi-cznych. TWoJe dziccko wt:wngtrznc powinno odnalele swojawlasn4, wyj4tkowa to2s:rrnoSi w odniesieniu do wszystkichro2nic, zJakimi mialo do czlmienia w spoleczenstwie.

JeSli uSwiadomileS sobie, 2e twoje dziecko wewngtrznezostalo skr4rwdzone w wieku szkolnym, zalecam nastgpu-Jace cwiczenia.

Zr6b vykaz swoich umleJgtno5cl 2yciou4ychWypisz umieJgtnoSci, ktore Ju2 posiadasz, a nastqpnie

t.rklr', ktorych nie masz, a kt6re mogtyby ci ulatwii icycle..l,r rr,r lwryklad chcialbym lepieJ poznai gramatykg angiel-

"k,r l).rwalem sobie z ni4 radg, bo mam dobra pamiqiI rr'\ lrr rlr.rrr slg do egzaminu. Jesli przeczlrtacle moja pierw-sz,q lr'.l.1zkt;, z<tbaczycie, Jak sig zmagalem z gramatyk4.IJrrrk rrr t t . rkzr. rrrniejetnoSci technicznych (potraf ie wkrgci i2arrrwkr. . . 1 l , r rr .szystkot) .

Cwrcznrule KonvculAcs w PRAKTYCE

Wyblerz sobte dzledzlne, ktora bylaby dla ciebie naJbar-dtleJ przydatna, I skoricz odpowiednl kurs albo znaJdZ ko-goS, kto nauczylby ciq tych umlejQtnoScl.

Wa2neJest takLe,2ebyS wct42 powtarzal swoJemu dzleckuwewngtrznemu, 2e 2ycle optera stq gl6wnle na wlruczonychrrmleJetnoSclach. Dzlecko wewnqtrzne czqsto mySlt, Le lu-dzle odnosz4 sukcesy dztekl JakleJS magicznej potgdze' Po-Mnni6my uzmyslowii naszemu skrrywdzonemu dzleckuwewnetrznemu, 2e luclzlt' <'z.qsto wyprzedzaJ4 nas dlatego'2e mteli lepsze modele do tritsl:r<lowltnla l wlgceJ okazji dopraktyki, kiedy bylt mlodzt. Wy,lirsrrll, 2t' lrr:rkuJe mu pew-

nych umieJqtnoSci, poniewaZ nie ttrlirl ktrt (o tch naucryc.Pod twoJa opiek4 mohe teraz nadrobit' wszt'lkk' zalt'gloSci'

Znam kobiete , ktora odzyskala swoJc tlz.k't'ko wt'wttq:trz-

ne, kiedyJako dorosla stawila czolo zawstydzaJtlccnrrr f;lo-sowi wewnetrznemu, ktory powt arzal: .Myslq' 2e nic .l t'st cm

atrakc$na dla mgLczyzn", I shvierdzila: .Po prosttt rrt(<ly

nie nauc4/lam siq flirtowac ani okazywac mpirc4r'2nk' swo-

Jego zainteresowania". Dzieki temu nowemu podtlscltt JeJdziecko wewngtrzne ryskalo tyle pewnoSci siebie, )'<' r'tt1ty-

talo doSwiadczonej pr4laciolki o radQ' Spqdzity wspirrrlaly

wieczor, a moja pacjentka nauczyla sig wielu skrrtcczrty<'tt

sposob6w uwalniania sie od dawnych krzywd.

Zt6b wykaz gwoich umleJgtnoScl spolecznych

Zr6b listq umiejetnosci towarzyskich, ktirr r' Porvlrtlt 'ttt 'sopanowai. Ulahria ci one bywanie na towat'z\"'klt lr spotka-

niach, porozumiewanie sig ze wspolpractlu'ttik'ttttl, lx)zna-wanie ludzi, bycie leps4lm dyplomata :tllro ptowirdzenie

ntezobowiazuJ acej rozmowy.SkoncentmJ sig kolejno na poszcz('[olrr1'1 11 rrmieJgtno-

Sclach iznaJd2 kogoS, kto w danej dzitrlzlttlt 'dobrze sobie

radzl. Potraktuj go jako wzor, obscrwrrl go l r6b notatki'Zwracajuwagg na kahdy szczegol. Klt't ly lrr2 zbierzesz trochq

danych o tyrn, co dana osoba robi, rrst;1<lZ na l$-3O minut

I znbau, ovymawyobraZni, jak rolri to, t:o t1r chcialbyS robii'SprowadZ to do kilku podstawowy<'lr z;rchowan. Zaobserwujtc z.achowania u daneJ osoby i po kolei Je zakotwicz. Nast<;

324 l'( )w'l(('I t)o swEco wEwruErRzNrco Douu

Jrrrlt '. trzl'nr;rli1c koturicq, uJrryj siebie postqpuJacego tak:\,rltrn t tkrrsl nastqpne zaChowa.it: i powtOrz caly prOCes.lirrlr l,rk lnz.ezt'irdzlen. Potem zoban'z slebie,Jak odtwarzaszr',r1.1 .,r'kwencjg zachowan.CVicz tak przez parg dni. potemrrllrrnlrrrJ. MoLesz stosowai tg metodr; do nauczenia sieh,rzrlr' l umieJetnoSci spoleczneJ. Jest to odmiana programo-',r', r r r lit neurollngwlstycznego, ktore iwiczyleS wczeSnieJ.

l> r zetwicz ustaln n I e twoJego systemu wart oScl'l'Woje wartosci to twoJe lntelektrralne graniee. TWoje

<lziecko wewnEtrzne czEsto samo nic wie, w co wier4r, po-niewaZ i w Swieckiej, i w przykoScielneJ szkole zostalo znie-wolone i poddane,,praniu mozgu".

Ksia2ka Sidneya Simona, klanda Howe'a i Howarda Kir-schenbauma Values Clnrificatinn jest klasyczn4 pozycjaz tej dziedziny. Autorzy zakladaJa, 2e wartoSi nie jest war-toSciq, je2eli nie zawlera wsqystkich siedmiu elementow,ktore w5rmieniam poni2ej.

l. Musi pochorlzii z wyboru.2. Musi miei al tcrrr tr tywy.3. Musisz znai j t ' i korrst 'kwt ' r t rJc.4. Raz wybierajac <l;rrri1 wrrr-los(', <'t' lrisz ja i piclggnujesz.5. JesteS gotow publi<.zrrir'.1r1 wyzn:rwai.6. KieruJesz sig ta wartos<:li1 w swoim postqpowaniu.7. W swoim postgpowirnlu przestrzegaszJeJ stale i konse-

kwentnie.

Zrob wykaz swoich najbardzieJ pielggnowanych przeko-r r an - swoich pr zykazan. Potem porownal j e z p owy Lsz4 list4I tobacz, ktore z nich spelniaJ4 kryteria wartoSci. Kiedyrvvk<rnywalem to iwiczenie poraz pierwszy, bylem zaszoko-rr,rttv I prrygnqbiony. Bardzo malo z tego w co, jak mi siqrr vr l,nr';rlo, wierzylem, bylo istotnie wartoSci4.

:,lr'..rrli lc powyzsze kryteria, mobesz zacz4c pracg nadh ,.,t.rlt,,\\ '.uliem swoich wartoSci. MoLesz zachowai to, corlr.r.,/. | /.v /,t<'' zmieniai to, Co Ci nie odpOwiada. KsztaltO-w;rrr l r . rr ' l , r . . rr1, t . l r warto5ci moZe byi fascynuj4ce dla ciebiei twolr . l io r lz l r . r 'k;r wt:wngtrznego.

(]WI( ZI1NIA KORYGUJACE W PRAKTYCE

l' r zetwlcz okre6lanle Ewolch granlc lntelektualnych

Wi*rre Jest, ZebyS navczyl swoje dziecko wewnQtrzner r i rstgpuJ4cej formuty:

.Mam prawo do swolch przekonan. Ponoszq konsekwen-cJe swoich przekonan. Wszystkie pogl4dy s4 cz4stkowe.\{aLdy z nas postrzega rzeczy ze swoiego ograniczonegopunktu widzenia".

Ocena twoJego ducha rywallzacJl

Zwyciqstwa i sukcesy <'l<'sz;1, :tlt ' 'ut';t2ttt' lcst r<iwnleZ, byumiei z wdziekiem przcgrywatl . I ' l t t t t i t ; t ; r r t t , J; tk l )cwnegowieczora graliSmy w karty w rodzlrtlryrtt l ltottlt '. (iraliSmy

na pieni4dze, aw miarq Jak stawklt t .osl t , rrrol i t t t 'Sciowazacrynala wykazywai oznaki regresji w trrzwoltt. Ktedyprzegrala najwiekszA tego wieczora stawkq (okolo tlw<ichdolarow), rzucila karty i wyszla. Miala zaledwie 77 lall

Gra wyzwolila spontaniczny proces cofania siQ do wcz.t:S-niejszych faz rozwoiu. W kulturze, w ktorej nieprolror tlo-nalnie wyolbrz5rmiono poJecie sukcesu, cigZko przvclrotlzinam przegrywai. PamiQtam, Jak chcialem wycofa<' stt; z 11r1rze swoimi dzieimi. Przegrywaj4c raz po raz, wlrrrrl:tlt:mw coraz wigksz4 zloSi. Mialem zaledwie 42lata.

Dobrzejest zebrai pewn4 grupq ludzi i $rai w t.rktr' {ry,gdzie wszyscy mogA wy$rywac (na przyklad rrrzrvl;lzywiti'razem krzy2owki). Przydaje sig to przSr &vorrt'ttltt zcspolttw firmie.

Swiat biznesu to miejsce zajadlej rywaliz;r<'ll ' lt"'ll strrlc slq;zbyt zajadla, twoje dziecko wewngtrzne Iltozc tttlt't' ot'llotecisn4i towszystko i iSi sobie. PowiniencS lr1'r' ."ltoZtty I niepozwolii swojemu dziecku wewnqtrznenlr I I x )l ! , trY(i slQ w de-presji, kiedy w biurze panuje nepotlrzrrr I protckrJa. Musiszliczyi siq z tym,2e w biznesie bgda syt t t;tt lc t<k:ntyczne jak

podczas rywalizacji wSrod rodzenstw;r lrrlr irttiilo$czne doukladu nauuyciel-prymus. Powinit'r rcs I r.yr' silnym opieku-nem dla swoJego dziecka we'"vnQtrzll('qo. W pracy bardzo po-

maga trrymanie sig jasno okreslorrvclr ct:l<,1w. Zderyduj siq'czego chcesz i co jesteS gotow zrobi<', it lxrtcm zmierzal do tego'Na ka2dym odcinku tej drogi chrori swo| c: dziecko weurnqtrzn t''

J26 I'owR(rr Do SwEco WrwruErnzl.tEco DoMU Cwrcz.r'nte KoRYculAcE w PRAKTYCE

r r.alnc lstoty, nle krry2nwaty ste. NaleZy sig tego spodziewat'.I { r r zwi 4:zywanie konfl lkt6w crynl Ly cle fascyn uJ 4c 4 przy go -

r l i l .

W teJ czqsci kstaZkt t5rtulowy potur6t do sutego ueunetrz-nego domuzdeflntowallsmyJako cztery dynamlczne elemen-ty pomySlneJ terapit. Otaczamy nasze cudowne dzieckowewnEtrzne opiekq ofiarowuJ4c mu naszil tlorosl4 silq'I'ozwaLa mu ona zerwac ze sta4rml, choryrttt regulamizachowan i opan<lwit<t tt<)w<' - skorygowane' Nowc regutyzawieraJA w soble pxrdst;rwy opk'kttti<'z.t' l rlyscyplltly. Jestona n iezbQdna do ok ie lzntr l r l l l ( 'g(x ' ( ' l l t lvzt l l t r r lzk ' r 'ka we-

wngtrznego i odzyskania Jego cltrt ' lrowr'l t lzk't 'k;r 'oscl. Tq

dzleciecoSi naleLy chronit,Zeby rrrogl:t slr; tt lrtrvtrlt: cala

nasza moc tworcza, kiedy praktyktleltttr l rt()w(', k()rvgttJace

doSwiadczenia. To wlaSnie w naszyrn cuclowttyttt <lzlt'cku

tlcwi nasza cala tworcza moc. Zwrofmy sig teraz do rtl('go.

ttwoLNIEND SE OD ['WIKLAI\rYc'f, ?'ALEaNOSCI RO-DZINNTTCH

ewiczenie to stosuJe, aby pozbyi sig uwiklarrvt lr roldysfunkcyJnej rodziny, kt6re omowllem w Rozrlzlrrlt ' 7.Role te wynikaja z wlezl miqdzypokolenioweJ. ('zr;sto s4one wynikiem niefizycznych nadu2yi seksualrrl ' ' lr. Owl-

czenle to pochodzl z kslqlki Connirae i Stcvt",r Arrrlrt'-

asow Heart oJ the Mtnd. Tutaj odpowiednio lI z'r.rrLtlrlowalem.

Radze nagrai Je na taSme albo wykony\v'r( .' l.pttlowtt,

z pomoca terapeut5r, zaufanego prz$aciela t t v rr"'pl(.t rrlllt:cJosoby. PoSwiei na nie pol godziny. Znajcli ' s1r.k.lt rt' rttltJsce,gdzie nikt nie bedzie cl przeszkadzal' 1tt'\ 'h"tttrl t 'wlczeniena stojqco. W mieJscach oznaczonych kr r rpk.ttttl rob trry-dziestosekundowe przerwy.

Iftok pierwszy: uwiklanY rodzic

ZamkntJ oczy I skoncentruJ sig na wupomnleniach o ro-dzicu, z kt6rym miale6 naJbardzleJ zawlklane stosunkl.Zobacz, poczuJ lub uslysz te oeobQ, do6wiadczaJqc JeJ

Z: r s, r r l. r .. t wr{a uygrana Jest molm sukcesem" Jest Jedynarr'11rr1,1. krory prz5most korzySi ka2demu. Ooprowadzaj dol:rkfr lr .rytrracJl w swoim iryclu. TWoJe dziecko wewngtlner r .r 1 rr . rrr . r lq to polubi.

l, r ze Cwlcz negocJowanleI'wr{e dzlecko wewnqtrzne chce od razu dostai to, na

( o rna-ochote. MySli, 2e droga, Jaka obralo, Jest Jedyn4pr rrwldlow4. Jako dorosty muslszJe naucryi, Ze komiro-rrrls I wspolpraca to klucze do wspolZycla z ludZm | 1siczg_sllwych zwt4zkow migd4g dorostymt. Dzieci beda wspoi_llracowai, JeSli da lm stg szanse zakosztowania owocowkompromlsu. WlqkszoSc nasrych skrzywdzonych dzieciwewngtrz_nych nigdy nle wldzlala zdroweJ metody rozurl4_zywanla konfltktow. W dysfunkcyJnych rodzinach, opa_nowanych uczuciem wstydu, dominuje zasada nted.opet_nienia. Niedopelnienie oznacza, Le te same klotnie trwaJ4catymi latami.

MoLesz sig nauczyi wykorzystywania ro2nic zdan Jakobodlca do nowych, Smiatych iAei. Oy"t rrsJe t spory to tn_strumenty slu2ilce ustaleniu, Jak4 drogq

"h"" ob..i kahda

ze stron konfliktrr. I)obrze Jest wczeSnieJ ustalii regulydyskusji, a sprawE zasitclnl<'zl1 Jcst posladanie arbitra.

ZastosuJ regulg slrr<:hirnla I Lrzrynal siq odpowiedzial_nych komunikatow swoJego Ja-. Zmlerzal do bsiqgnteciakompromisu. Zawsze zawteril w swoJeJ umowie klauzuledopuszczaJqcA renegocJacJe.

- OznacLa to, Le kaLda ze

stron moZe na nowo podJ4i dyskusJg po uplywie pewnegoczasu, JeSli nte odpowiada JeJ to, co zostalo ustaloni.I zawsze dAL do rozwlqzanla zgodnego z zasad4 :ulsz1scgrrrlgrguajq.

. ll<lane negocJacJe s4 dla twoJego dziecka wewnqtrznego

rl.lrryrrr doSwladczeniem w radzeniu sobie z tonnittarii.\\'lr lzl ono, 2e konfliktniejestJakims straszliwym, bolesnym"r'1rl.rru

r.rrk.rn; w istocie Jest uzasadniony i potrzebny ilaosf,q11rrf r..r l,r z.droweJ zaLyloici. KaLdy z nas ma w sobie cu_(lorvrrt', ;r'rlvrrr., nlepowtarzalne dziecko wewnetrzne. Niemo2rrrr r rr rtkr r,1r. tr.go, by cele, doJakich daz4 dwie niepowta_

328 Powndr po Swlco WEwNErnzNrco Dotvtu

wewnqtrz eleble. Niech bgdzle obecna w swolrn naJle-pszym zachowaniu. TwoJa nle6wiadomo66 dobrze wie,co to za zachowanle... Zaufal plerwszeJ rzeczy, Jaka ciprzylilzle na my6l. JeSll nte potraflsz uJrzeG swoJegorodzica, poczqi go albo niech ci sig wydaJe, ie on * lubona -Jest przy tobie.

Krok drugi: poczuJ uwiklanie

Zobacz teraz swoJe skrz5mdzone dzlecko w wieku szkol-nym, Jak stoi obnk twoJego roclzica... Zauwa;L, Jak Jestubrane... Uslysz, Jak m6wi do rodzica... Teraz weld2w clalo swojego dziecka wewngtrznego i Jego oczamlpopatrz na ror{zica... Patrz na niego z r6Lnych stron...Zwt66. uwagg,Jakbrzmi jego glos... poezuJJego zapach...Teraz podejdZ do rodzica i obejmiJ go... Co czuJesz,dotykaj4c go?... W Jaki spos6b czujesz sig z nim nad-miernle zwlq,zany? Jak do5wiadczasztego zwiqzku? JakczuJesz to, L,e rodzic Jest zwi4zany z tobq? Czy Jest toprzywlq,zanle flzyczne? Czy d,otyezy okre6loneJ czg$citwoJego claln ' l {Wir ' l r r l r r<lz i or l< 'zrrwa to pol4czenie w oko-l icy pir<' l rwl r ry, zol . 1, lk, r l r I I r 1 r l r . r s i) . ()zy lq,czy was sznrrr lubco5 w tym rodzuJrr'l A rrrole grrnrowa taSma? DoSwiadczw pelni, na czynr polego to powl4zanle.

Krok trzeci: tymczasowe zerwanie uwlklania

Teraz zemriJ na chwllg to pol4czenie... poczuJ, Jakbyloby, gdybyS nie byl zwt1zany. Je6liJeste5 polqczonysznurem, wyobrai soble, L,e przeelnasz go notyczka-mi... Je6li Jeste6 zespolony z cialem rodzlca, wyobraisobie, 2e rozdziela was laserowy promiefi cudownego,zlotego Swiatla, kt6ry Jednocze6nle goi rane... \[r tymmomencie doznasz przykrego uczucia z powodu od-dzlclenla slg... Jest to sygnal, Ze pol4czenie slu2y wa2-nenru r:elowl w twolm 2yclu. parnigtaJ, ie sig nie odl4-czasz. Irr6buJesz tylko, Jakie jest uczucie tymczasowe-$o odlqr:zerr la.

CwrczEun KoRYGUJACE w PRAKTYCE 3-i,)

Krok czwarty: odkryclc pozytywneJ funkcJl uwiklania

Postaw soble pytaaie: "Co taklego, co z.aspokaJa moje

podstawowe potrzeby, rzcczyqrlscle uzyskalem od tegorodzica?"... -Czego naprawdg chcg od tego rodzica?"...PoczekaJ, a2 uzyskasz odpowledi, kt6ra dotrze do gl9-bl - na przyklad takq, *e chodzl o twoJe bezpleczeistwo,penmo56, ochrong przed Smlerclq, poczuele, Le co$ zna-czpz, 2e Jeste6 warto6clowy I mo2na cig pokocha6...Teraz zn6w polqcz elg z rodzlcem.

Iftok pi4ty: wykorzyetanie potencJalu twoJego dorosle-

8o ,Ja"

Sp6jrz teraz w lewo lub w Prawo I zobacz sleble Jakodobrego, mqdrego czarodzieJa (albo lnne, reallstycznieprzedstawione ,,Ja", kt6re posiada naJwlgkszq sllg).U5wiadom soble, 2e ten starszy ,,ty" potrali daC cl to,czego pragnlesz, a o czym my6lisz, 2e dotychczaa otrzy-mujesz, trwaJqc w swolm uwiklanym zwiqzku z rodzl-cem. Sp6Jrz realnle na swoJe bogate, dorosle ,,Ja"...Zwreft, uwagg,Jak ta czg6d cleble pattzy,Jak porusza sig,

Jaki ma glos. PodeJdf I obejm{ ewoJe doroele ,Ja"...PoczuJ moc i potencjal twoJego doroslego ,,Ja"... ZdaJsobie sprawg, Le to, co naJgorsze I czego sig obawlaleS,

Jest ju2 przeszlo6clq... Padle6 oflarg przemocy, a do-tychczasowe uwiklanie przestalo istnie6... TwoJe doros-le ,Ja" poradzilo soble z nim... Twoje dorosle ,Ju" ptze'trwalo i rozwlqzalo tw6J problem.

Krok sz6sty: przeksztalcenie polqczenla z rodzlcemw powiqzanie ze sobq

Zwr6t, si9 znowu do swoJego uwiklanego rodzlca... Zo'bacz I poczuJ polqczenie... Przetn{ Jc I pol4cz sig zeswoim dorostym ,ja" w taki sam spoe6b, Jak byle6 polq-czo[y ztodzlcem... Doznal radosncgo uczucia mo2liwo-6ci potegania na kim3, kto cle nlgdy nle zawiedzie: na

330 l\ r6tpil'1 Do SwEGo WEwruErnzruEGo DoMU Cwlczgrun Konycujlcs w pRAKTycE

hh,l lxttuledztat muJonL bgta sr.rgestla przgtqczcnta siq dotfitplJ htdzl ktorzy mstall slerzyudzeni, a teraz zemgq sigttilemntcatnt elf6tu. Poiwtgcilt s@ tedg dgscgpllnte mtloCct( tr.naczalo to, 2e draczatt gratyftkacJ q, bgli dpowiedzialnizu slebte, mbwtlt zau)sze prawdg t prowadzili harmonljnehpte.

Farquhar zostat pr4jgtg z otwortAmi ramionamL Bardzoszgbko dosfizegt dbicie swoJego elfiego ja' w mthlqcgchxznch koleg6u z grLtpA. ?4t anbm dzisEJszgm t pofiwlqcilsI4 dyscgplinte mibdct. Odzgskat t otoczgl optekq swojeskrzgwdzone dzlecko wewngtrzne. Wkr6tce sam zaczqltrczgi inngch lttdzi taJemntc e!f6w. Z bieglem Let stat sigshusngm nauczgcielem i lekarzcm drsz eiz-dutskich. poko-chal swoje 2gcie i zyl dln. tqo dnia, w kt6rymWdzie mrytpourxii do swojego prawdztwego domu. tworzp bez koftcat g neJ qc si4 w promieniach wlzj i W ielkiego "J A" .

. ' t,1 I

I

I

eoblc. PodzlglqJ twoJcmu doroelemu .!a" za to, ie Jestprzy toblc. OdczuJ radodG z tcgo, L,e ohzymuJesz odrwoJego doroelego ,Ja, to, czego chclale6 od ewoJegorodzlcr. TVoJc dorosle Ja" Jeet osobq, kt6reJ nlgdy nleutrrclrz.

Krol el6dmy: oka2 gzacunek swoJemu uwltlnnemu ro_dzlcowl

Sp6Jrz tetaz na swoJego uwlklanego rodzlca I zwr66uwagg n& to, 2e ma yryb6r. Moie ptzylqczy0 slg doewoJego doroslego ,Ja". pamlgtaJ, L,e tw6J rodzic ma teaame moiliwoScl odzyskanla sleble I otoczenla oplekq,Jatle posladasz ty. Zwt6G uwage, L,e tw6! rodzlc nte maBzansy na prawdziwe spelnlenle, dop6ti pozostaJe z to-bq w uwlklaneJ zaletno6cl... OkazuJeiz mu milo66, daJqcszans€ na spelnienle. Zauwat takhe, Le masz teraz poraz pierwszy okazlg utworzenla z nlm prawdzlwelozwlqzku.

I(rok 6smy: zwlqzek ze swolm ,Ja"

WeJdf teraz w twoJe dorosle ,,Ja.... OdczuJ polqczenle zegwolm dzlecklem, Lt6re zostalo strzywdzone w wlekuszkoln5rm... U5wladom soble, Leteraz tochaezJe, ople_tuJesz slg nlm I daJesz mu to, czego potrzebo-walo odewoJego rodzlca.

DOKOTtCZ SWOJA BA.rK4Na sam konlec iwiczen dokoncz bajkg fiub mit), ktora

turpisaleS, pracujac nad odzyskaniem swoJego dziecka we_wnqtrznego z lat szkolnych (str. 2Ogl2IO\.

7.;t<'znlJ od slow: "Apotem..."Molrr hlstoria skonczyla sig tak:

tl 1 x rl t.111 Farqttltar usfuszat gbs Joniego. Takie wguarlo tot.t, I trrt t t't tt2r'trie, ze przyrzekt sobie znabic codziennie czas,ktu t I r 1 | x.' r l,r t.', I t&JI posfuctnt J oniego, piertu szq rzeczq o j a_

Cze36 IV

ODRODZENIE

NaldA ao rmlef,, b ptzzfu. dnolenfa dziakaJest eAScI4 Wadound fudzldd teslolro$. tua nnsz4Indgwl'CilnbqpzszWcta@Lleru,sQnaszaprzaszj}oSe fuIhlrpl.ua"

"nnrtn w mltaclt- WIdztmA w nlclt

2e dz@ko bgwa eeto outrern tu)Wkr ebwlels,z fufroelrl- Mdko, ldsqe WaIaW, to zat&,t 70dde&o mlfuene, Jak i dzlda z rnsz4o focta

RecHeuV.

A lr;re sem naszgch w szclktch poszt tklworlWzle dojScle do ptutkttt z ktbregoimg rlysrtlI lnnunie tego mieJscatrn raz plentszg.

T. S. Eucrr, Cztery latrutcfu'

Tan" gdzle bgta tytko przcra2,S qcapus tlcrl rwcl4gaste teraz cate bogachto 2gwotnoCct Nla.fcst b p-wrbt do domq bo ten domnigdg dot4dntc lsfrttoLToJestdl<rgcie domu-

AucP Mtu.Bn

' T. S. Ellot, WQe wgbrune, przelotyl Wladyelaw Dulqba, Inst5rtutWydavrnfczy PAX Warszawa 1960, s. 267.

I

Wprowadzenle

Gdy pozwolisz wewnqtrznemu dzlecku stai sie lntegraln4czeScla swoJego 24rcla - rozmawlaJac z rrlm, sluchaJ4c go,ustanawtaJac dlan granlce, daJ4c mu do zrozumlenla, Lentgdy go nie opuScisz - z.acznle stq wylaniai nowa sllai zdolnoScl tw6rcze. Uzyskasz wlel z nowa wizJ4 swoJegodziecka, wzbogacon4 t poglgbtona dztekl doSwiadczenlom,ktore zdobyleS w dorostym iyctu.

UJawniaJ4ce siq obecnle dziecko Jest twoim cudownymdzleckiem. Gdy r.acznlesz dzlalad,Jak optekun, bedzle onorozlcwitai I przechodzii do ekspansywno6ci i samoreahza-cji. NaturalnSrm stanem cudownego dzteckaJest twonenle.Uzyskanie kontaktu z wlasn4 tw6rcz4 energiA.lest erym3zrrraczttle wieks4fm ni2 t5rtulowy powr6t do sute'go we.one-trznego domu. Jest to odkrycie swoJeJ lstoty; najglebszego,Jedynego w swolm rodzaJu Ja".

Odzyskanie I otoczenie opleka slazyudznnrTro dzlecka we-wngtrznegoJest procesem dloywanin- Poiza rrrzw{anlem two-Jej wlasneJ sily, optekowanie slq suroim skrrywdzonym dziec-kiemwewngtrznym prowadzi do odkryctaJego duchowej mo-qr. Wraz z uJawnieniem teJ mocy rozpocryna stg twoJasamorealilzacJa. To jest tw6J prawdztwy pa,afitdo uewnettz-nego domu To, co bylo ukryte, moLe sl g teraz uJ awnl i. MoLeszustyszei sygxafy, kt6re plyn4 z twoJeJ naJ$gbszeJ Jainl.

W teJ czgSci ksia2ld skuptq sig na unlwersalneJ, ludzkieJpotrzebie odnalezienia swojego cudownego dziecka. Wska2c

l . l ( ) I'or.yp61 Do SwEGo WewNgrnzruEco DoMU

r I ,.,. rl r l r o11t , na ktorych Slad natraffamy w mitologtach Swia-t , r , h I nr r. r k rtyczzl odrodzenia I transformujAcej mocy cudow-n' t'() rlrl(.('ka. Plerwsqy ztych mttycznychwzorc6w to puer,r../f .rrilr.s, czSrll wleczne &iecko, kt6re inicJuJe zloty wiek.l tr urll rnltyczny wz.orzec to bohaterskie hoskie) dziecko,htorr. zostslo wygnane I wraca, by odnaleZc swoje boskiel)r:rwo, kt6re naleZy mu slq od dnta narodzln. 54 to symbolezywotnego I nieuchronnego ludzlitego d4zenia do nleustan-rrr'trto realizowania siq I przelamywania wlasnych ograni-c'len.

Tachecg was, 2ebyScie skorizystall z przewodnlctwa wa-szego cudownego dziecka w drodze do autentycznego siebiei do nadania nowego sensu was4/rn 2yciowym celom.

Chclalbym na koniec przekonai was, 2e wasze cudownedzieckoJest sednem waszeJ duchowoSci i pozostaje w naj-glqbszeJ wlgzl ze Zrodlem t tworcqfm gruntem waszego lst-nienia. TWoJe cudowne dziecko Jest twoim lmago Det - tqczqSci4 ciebie, kt6raJest podobna do twoJego Stw6rcy.

Rozdztal 13

DZIDC'KO JAKO T'NTSTERSALNYSYMBOL ODRODZENIA

I PRZEMIAIYY

"Dziecko' jest tgmuszAsklm, co zostqto opttszc?n'

ne i.porzucone, aJednxzeSnie posiado boskq moc;mrrb znacz-qcg, wqtpltwg pocz4tek ttrtur4falne za'koftczcnie. .Wlecnte dztecko' w czbwlekujest clo-Swiadczzniem, kt6rego nle da sie opisai: nbslo.sottr-no5ciq, upoSLedzcnlem, a png tAm boskq prcr(rgrr'tA uq: czgrn6, c"ego nie mohta zwa2g t, a c o ok r c ( lao s tate cznq w ar to 3 t lub bezw arto S ciow o 6 6 o s t il x n tn'5cl

( 1 . ( ; . . r r r N c

Wtelkt psycholog Carl Gustav Jung wyrirz.ttle clostrzeglparadoksalnA wla5clwoSd dztecka wewnq t rz I I e g( ).

Dla Junga dziecko bylo 2r6dlem boskrxr'|, odrodzenlai nowych poczatkow, a JednoczeSnle pot ettrjnlnym Zr6dlemska2enia t destrukcJl. Jung wyraZnle wt<lzlal skrz5rwdzonedzleckoJako cze6i dzlecka archetypowcgo. Na tym polegalgenlusz Junga, bo doplero w cl4gu ostatnlch 5O lat Swiado-moSi ludzka skupila stg na skrzlrwclz.onym dziecku. Jestemprzekonany, 2e skrzlnvdzone dzle<'ko stalo siq ursp6lczes-ngmarclletgpem-

.dFttII

d

[ri 33n l'owRtlT po Swnco WuwruErnznEco Dovtu

A r c I rr. I y I r reprezentuJe skumulowane, wspolne doSwiad-czcrrlr. rorlz.aJu ludzldego; unlwersalny potencjal kazdeJ lu-r I z k I r' | | st oty. Jung doszedl do wniosku, Le wraz z vryrainymr r sl. u rowlenlem okreslonego wzorca ludzkich doSwiadczen,w/or /.(.(. takl stawal ste czesci4 naszego zbiorowego, psychi-('rr l(.Ao dzledzlctwa.

W przekonantu Junga, archetypy por6wnai mo2na do()r't{anow naszeJ dusqy, do szkteletowych struktur naszegoclirla. 54 wrodzonymi predysporycJamt psychicznyml, wy-lrrowadzonyml z odzledzlczonych wzorcow, stworzonychprzez minione pokolenia. Wzorce te powstaja wtedy, gdyosi4ga siq pewne progi ludzkiego doSwladczenia.

Archetypy ucieleSniaja zarowno po2,lftyw-ne, Jak i nega-tywne aspekty wzorcow, ktore reprezentuJa. W archetypiematkl aspekt pozytywny to daJ4ca 2ycle matka-2ywicielka;aspekt negatyumy to matka, ktora przytlacza, po2era I ni-szc4r swoje dzieci.

W archetypie oJca aspekt porytywny to oJciec, ktoryochrania swoJe dzieci, ustanawia dla ntch granice, wyda;Lprawa i ksztaltrr.lc traclycJe kultury. OJciec negatywny totyran, ktory w obarwlt: przcd trtrat4 wladry utrzymuJe dzieciw niewolniczeJ zalcaxrst:l I <>dlrrawla przekazania im trady-cji.

Archetypowe dziecko pozytywne Jest wra2liwe, dziecinne,spontaniczne i tworcze. Dziecko negatywne Jest samolubne,tnfantylne, stawia opor emocJonalnemu i intelektualnemurozwojowi.

Jednym z wielkich osi4gntei naszego pokolenta bylot tJ awnien ie nad uZyi p o pe I n ianyc h wobec dzi ec i. Za,czgliSmyr f <rstrzegai, ize obowlazuJ ace zasady wychowywania dziecirrgr<rkarzaj4 i gwalc4 ich indywidualnoSi oraz godnoi,e. Za-rirrly te staly sig czgsci4 naszego uczuciowego zoboJqtnienia.Alk'c Mlller z bolesn4JaskrawoSci4 ukazala, 2e nasze wspol-( /r'xr r. z,irsady rodzicielskie maJ4 na celu dopasowanie dzie_r k.r rlrr gu'olekcji obrazu stworzonego przezrodzica. Wymu-sz,rf.1 l.rkir. ldealizowanie rodzicow przez skrzywdzonerlzlct'ko. l'.rkir idealvacja daJe zludzenie istnienia wiqzi,w klorr.f skr tywdtone dziecko dopatruJe sig miloSci rodzi-

I )lilicKo Jaro UtgtwgRsALNY SvrusoL OoRoozrNh... 33tt

r'fclsklcJ. Ponadto przez cale pokolenla sprz5nala I nadalsprzyJa ona wykorrystywantu dziecl.

Spod pi6ra G. B. Shawa wyszedl wspanlaty opis tego,czymJest dzlecko:

Czgmjest dziecko? Eksperymentem- Notl;o podJetq pr6bqusgprcdukotuania prauego czlouiekq to znoczg nadanialudzko 5 ci ce ch bo skich-

Shaw dobrze rozumial, il,e z taklm eksperymentem niewolno lgrai anl nie wolno nlm manipulowai:

A je(;li bedziesz pr6bowal przgkroii tg nouq Istote douslasnej idei.boskiego m4?rzgzng lub boskiej kobietg, zniwe-czAsz jej nqjSwt4tsze oczckhaario i bgt mo2e stworzgszponDora.

Od niedawna zaczqliSmy rozumiei, na czym polega tenscenariusz. Kiedy skonfrontowalismy go ze star4, domlnu-

J4c4 tradycJ4 nadu2yi wobec dzieci, nadaliSmy nowe imionademonom kazlrodztwa, bicta I emocJonalnego gwaltu. Jas-no dostrzegamy mord popelniany na duszy, stanowi4cyduchow4 rane, ktora powstaJe w wyniku pogwalcenia dzle-cigcego.JA".

Potqga ruchu dorostych dzieci Swiadczy o nowlml z.rozu-mieniu archetypu skrzywdzonego dzlecka'

W naszych czasach mialy mieJsce katastrofo I tttroczneniszczycielstwo w skali nie znaneJ przedtem w lrlstorll ltttlz.-

koSci. W walce o wolnoSi I demokracJQ zginqlv rttll lotty ltt-

dzl. lJwaLam, 2e korzenle nazlzmu tlcwity w slt r tklttrzt' Illt:-

mteckiej rodziny z JeJ zawstydzaJacymi I ;tttlotyl;ttltytttl ro-

lami rodzicow. Mittlo 2.e role te przylrr;rlY w Nlctltt 'zechskrajn4 postai, nie s4 trlctttlt '<'kltrt wylr.rl.rzklrttt. W rLecztt-wistoSciwystEpuJa na citlyttt swk't'Ir', kr zvwrIz.lc tltlcclprzez

cale pokolenia, aL do drtlir tlzlrlr' lrzr'11o l'ottlcwa2 takie

zachowania uwaZane byly za ttot ttt;tl ltr. ttle wledzlano, jak

bardzo destrukcyjny wywieraly wplyw Writz z o$loszeniempraw czlowieka w czasach rewolrtr'll lrirttt:uskieJ i amery-

kariskiej, zacz4l z',volna, Jak mltyczrry F'eniks z popiolow,

powstawai nowy wiek zloty. Nasz.ir swladomoSi wystqpowa-nia archetypu skrzlnvdzonego dzlct'ka doprowadzila nas dopodjgcia prob jego odzyskania i uzdrowienia.

II

I'owRdr Do Swsco WEwNErRzr{eco Doptu

PUER AETERNUS

We wrirystktch wlelktch mltologtach Swtata, tworzenierrrir clrnrakter wleczny I cykllczny. S4 okresy, w kt6rych$wlnf crn zaczyma rzqdzli chaos. G6ry pgkaJA, powlerzch-rrfq Z,leml pustosry ogtetr lub ulewne d,eszcze, zlemla slgtrzqrfe. a zmarll powracaJa. ZJawtska te s4 apokaltptycz-nynrl zwlastunaml noweJ I zloteJ ery. Wszystko musl ob-r6cf C sle w proch, zanlm bqdzte m6gl slg rozpocz4i procestworzenla.

Wwlelu mttologtach z ruln I chaosu wyrasta drzewo. Jegowlerzcholek stgga nteba. Potem poJawlastg cudowne dzlec-ko, ktore wspina sig w gorq po pnlu drzewa. Przybyciedztecka - puer aeternus - zwlastuJe pocz4tek zlotego wieku.W ntekt6rych wersJach dziecko zmlenla porzadek Kosmosu.W tnnych prz5mosi pelnlq, kt6ra cechuJe ten wiek. Z prry-byciem dzlecka zntkaJa wszystkie przectwnoSct. Starry staj4slq mlodyml, e}:orzy zdrowteJ4, zlemniakt w5rrastaJ4 na drze-wach, a kokosy I ananasy - w ztemt. Wokol panuje obllto6iwszelakich d6br, nlkt nie musl pracowai ani placlc podat-k6w. We ws4rstklch tych mitach dziecko Jest symbolemodrodzenla I pelnt. Jung plsze:

W procesle indgulduallzacJl dztecko antgcgpu{e postnipochodzqcq z sgntezg Suladomgch inieiwtadomych sktad-nk6w osoborooSci. Jest wtgc sgmbolemJednezenla, dopro-wadz4jqcgm do potqczenla prz.eciwieftstu: mediatorem i u-zArawtaczcm, tA m, kt6ry przgno si pelnl4.

Temu tw6rczemu I odradzaJacemu aspektowl dzleckachctalbym poSwigctc teraz nieco wigceJ uwagt.

C['DOWNE DZIECKO - TWOIE AUTENTYCZIIE .JA"W ;nwleSci Gaila Godwina ?he Ftntshing Sr;hrrll Jeden

z I x rl r rr I cr6w studerdza: & dwa rdznje ludzt. (.. .) pojedngchtx I n nt t 1xrznesz, do Jaklego stopnta z.akrzeplt w ostateczneJ;xr.slrrr'l tttrtlql.lahnL Wiesz, te n|e motesz spd.ziewai siq ponblt 2uilrtrlrlr nlespodzionek. Innt urciqi sq w ruchu, zmie-nlqlq sl+, ttu'k12 na nowo umau;t4Jqsig na randktz 2gclerru

I)zil-:cKo JAKo UNIWERSALT.TY SYlvlBoL ODRoDZENIA" ' 34 I

ten rtrch sprawla, ?.e clqgle sq mtdzL Ten drugl typ - to

osoby bedace w kontakcle z cudownSrm dztecklem' TwoJe

cudowne dzlecko to naJpraw&lwszy ty'Pamtqtam, Jakby to bylo wczoral : mlalem I 2 lat, czekalem

na prrystanku na autobus, t wtedy doSwladcrylem pote2-

n"go po"",tcla moJego JA". W jakts spos6b zdalem soble

spra*e, Le Ja to Ja 1 i:e ntkogo taktego dmglego nle ma'

Plmletam, 2e odczulem strach, uSwiadomiwszy soble sv/oja

samotnoSi. PomySlalem, Le moJe oczy s4 oknaml, przez

kt6re tytkoJa mo$Q wygl4dai. TAalem sobie sprawe, 2e nikt

tnny nG mo2e spolrzei na Swlat z moJego punktu wl4zenla -

poe"okna molch oczu. Zrozumlalem r6wnie2, 2e ntkt lnny

irie moze slQ znaleLi tak naprawdq weurn4tlz mnle I 2e

Jestem od ka2dego oddztelony' Bylem soba t ntkt nte m6gl

iego zmienii - bez wzglgdu na to, cokolwiek by mi zroblono

al6o do czegoprobowinobymnie zmusz.af' Bylemtym' klm

bylem -Jedynym t wYJ4tkowYm.-W tamteJ- chwlll, na prrystanku autobusowym na Falr-

view Street, lntutcldnie poczulem tstotq slebie samego'

W koleJnych latach ta cudowna lntutcJa wlelokrotnle mnle

opn"r"r.t". Doprowa&tla mnle Jednak do studiow I na-

uczanta ltlozofti, a na drodze osoblsteJ - do spelnlenla' Do

teJ poryJestem zafascynowany fllozofla. Szacunklem napa-

*" -tti. p"czucie istnrenia; tego, coJacques Marltaln okre-.

Slll Jako zwgcigski atak, dztgkt kt6remu trlurnfilemg nad'

nicoSciq. Cudowne dztecko niezmiennle fascynrrJc slg pyta-

nlem, kt6re postawil Spinoza: Dlaczego raczt'l Lslrtlq/e co$

ni2 nlc? cale wiekt przed nlm to samo zitgitrlttlettle nurto-

walo Talesa z Miletu, oJca staroZytneJ flkrzolll. Arystoteles

piJ poZnieJ, 2e ludzte, rodzac slg, lrrl z'r'ryttnJq fllozofo-

wai.MoJe odkrycie siebie bylo sktrtklcttt tlzlttltrnla cudownego

dziecka. W 43 lata poZnteJ dzlecko to pnemawla przeze

mnie, kiedy pisze te ksiaZks' Sedno rnt{eJ dwladomoScl nle

zmienilo sie. ChociaZ przez wlele lat moJe dziecko w€wne-

trzne nie pozwalalo mi doS*iadczat: Swlqtosct chwili obe-

cne1, powbll powracam do uczuc ptenvotnego zachwytu

t cudownoS ct. Znow czasem czuJq clarlci blegn4ce wzdluL

342 Powndr Do SwEGo Wrw IerRzNEGo DoMU

k rq.gr rsh r prr, gdy doSwi adczam tstnlenia oceanu, zachoduskrrtcir lrrtt gwla2dztsteJ nocy.

Molr.sz stale rozbudowywai swojA SwladomoSi I posze-rr;v' lvtryznnty, ale sedno twoJeJ autent5rczneJ Jailnl nigdyslq rrfr: zmlenla. Franciszek z AsyLu pisal: ?en, ktdregos zt * umg, Jest tVnU ktory patrzg. Psychologla transpersonal-rrir okre5la toJako twoJe Ja" dqlqce Stuiadecttoo;Jest to Ja",ktrire patrry na mnie.

W swoim cudownym dzlecku odnaJdziesz autent5rcznerrczucla, potrzeby t pragnienta. WqkszoSi dorostych dzteci<lawno Ju2 to dziecko utracila. Gdy slg nim zaoplekuJesz,zacznle ono ufai tobie I twoJeJ trosce o nle;JuZ wie, 2e go nleopuSclsz. To glqbokie poczucle bezpleczenstwa i podstawo-we zaufanie pozwala, by wylonilo siq cudowne dzlecko.Wtedy bycie sob4 nte wymaga pracy ant wysilku. Nie trzebanic robii. Jak pisze Sam Keen:

Powr6t do swego wngtrza mohe bgt Swieckim lub pozba-wiongm cech religiJngch odpowiednikiem tego, co chrze Sc[a-nie tradgcgjnie nazgweq usprawiedhiwieniem przez wiarg.(. . . ) OddztelqJ qc zbaw teni.e od os i4gnecta cehL chrze SclJ onieuznali pierus s ze fts ttuo, is tnlenia" nad. . czAnem- .

MoJe skrzywdzone, kleruJace slq wstydem dziecko wewng-trzne stalo siq ludzkim .crynem", Leby zacz4f znaczye coldla innych. Po czterdziestu latach bycia Gwiazd4, prymu-sem i Opiekunem dowledzialem sig, Le nie mqq uzdrousiisiebie samego przez moje czgng. Jedyne, co mam robii, tobgt sobq.

TWoJe cudowne dzieckoJest twoim prawdztwym Ja". psy-chologla transpersonalna wprowadzila rozroiznlenii miqdzyzasadniczym Sa" (essential selJl a nabgtym )a" (adapted..sr'f/. TWoJe zasadnicze Ja" czqsto okreSlane jest slowemtltrsz-g.. Ja" nabyte okresla slg mianem ego.

W tym modelu ego Jest ogiraniczon4 sfer4 SwiadomoScl,rlzlqkl ktoreJ przystosowujesz siq do wymogow stawlanych1tt.cr. n>rJzlnq i kulture. @o jest zdefiniowane przez potrze-lry przr.trwania. Jest twoim Ja', ograniczon5rm w izasie,zakorzr.rrtonym w rodzinie i krggu kulturowym, do ktoregonal<:')tysz. Wszqystlcie systemy kulturowe i rodzlnne ia

Dzecro fnxo UNIWERSALNY SYMBOL ODRoDZENIA... 343

wz$gdne I reprezentuJ4 tylko Jeden z' nro2llwych sposobow

rozumienta I tnterpretowanla rzeczywlstoscl. Nawet JeslitwoJa adaptacJa w rodzlnle i spoleczenstwle przebiegla po-

^g-Stni", byta nadal ograniczona i fragmerrtaryczna w od-

nlesieniu do twoJego prawdztwego Ja". W tcorll transperso-

nalneJegozawszeJestnieautentAen'ewpor6wnantuzttao-jqdrtszq Dlatego uto2samlam duszq z cudowttym, a ego --ze

skrrywdzonym dzlecklem wewnqtrznym' TWoJc ego musi

ulec tniegraclt,le6li masz przetrwai t dai sobie raclQ z trud-

noSclaml iry cla codzlennego.Silne, zlntegrowane egodaJe ct poczucie ufnoScl I kontro-

lowanla sytuacJl. Odnalezienle I otoczenie opiek4 twojego

dziecka wewnqtrznego staJe siE 2r6dlem sily, pozwalaJaceJ

na poznawanle twoJeglo cudownego dzlecka, twojego zasad'

nlczego ia". MoLe siQ to wydawai paradoksem, ale ego

powinno byi na tyle silne, by wydostai siq spod wlasnej'

ograniczonel sklonnoSci uciekania sie do zachowan obron-

nlch i kontrblowanla. Poslu2q sie tu tts51gpuJ4cYm przykla-

dlm: egodzlalaJakpierwszy czlon rakiety, kt6ra wynosi cie

r,a otbite okolo2temska. Tutal dochodzi do glosu dusza'

zdolna do dzialania w nieograniczoneJ przestrzeni kosmo-

su.Stosunek zachodz4cy mlqdzy twoim cudowrtyttt dziec-

klem (dusza) a dzieckiem skrrywdzonym (ego) nrrrsl zost:ri

uzdrowiony i dopiero wtedy bqdziesz mogl ttstrrttowli-wlqZ

z twoim zasadnizgm Ja". Po zakoiczenitr ptitt'y ttatl cg;o

(uporaniu siQ z bolem pierwotnym czy rtzitsirrlttkrttyltr t:ler-

ptiniem) bedziesz rzeczywiscle gotowy (ltI sitttt't t'tt1lz,itcJt.'

To twoje cudowne dztccko nrotywrrlr' r' lc rkr 1lt'acy nad

twoim ego. Skr4lwdzotre dzlc<'ko ttlt' ttto2c jcj przeprowa-

dzft, gdyl za bardzo Jest zirirlrstll lxtwittle atchowaniami

oUroniymt i walka o przetrwittrlt'. Klrrty tyt'lc doskwieraJak

chory raU, .,i" mo2emywykrot:zytr lxtzit lt'tl bol' by dostrzec

plgkno otaczaJacego nas Swlata. (lttrkrwrte dzlecko' twoje

zosadniczc S{, z'awsze bEdzie klt'rowrtlo cle ku samoreali-

zacJt, nawet iAedy twoJe ego pozostitJt: zamkniQte i nieczule'

bo "zaJete

Jest kwesti4 przetrwiutla. Pteknle uJal to Carl

Gustav Jung:

Ar<.1 u,t 111t dzlecka to uosobtente stt witalngch poza qra nt-c?.ot nutr zakresem rurs?.qo Swtadomego umgstu. Reprez-en-t t r I r' r t t q I s llnleJ sz.e, nqlbardzieJ n|e wttJouone dqi-e nte ka?Aej{stolr1, a mlanowlcle dqtcnte do samorealizacji.

- (idy tylko poczuJesz l4czno6d ze swolm cudownym dzlec_

klcm. zacznlesz wtdzlec swoJe tycle w szerszeJ perspekty_wle. TWoJe cudowne dztecko nle must }uL dluLeJ ukrywiesle ?Aobronnyml mechantzmaml ego,.Uy przet iua6..'MoZewldzlei rzeczy z lnnego pozlomu SrvladomoSci. Cudownerlzlecko nie Jest lepsz5;m Ja- - Jest Innym Ja., kt6re wtdziglebleJ.

MEDyTAqtA NADATACA NOWE RAMr TWOIEMU 2y_Cru Z I'DZIAI,E.M CUDOWIIIEGO DZIECKA

BuddySct 7*nmaJ4 tradycyJny kcr.ln(zagadke): Jak ruy_gl4dato twoje nqJwczcsnieJsza obliczc - io, kt6re mhhes,zanlm przg szedte S na Sw tat?

Pomy6l o tym, gdy bgdztesz stosowal podan4 nt2eJ medy_tacje. -prosllbynr tak2e, 2ebyS na JaktS czas przyJ4f pe*"epogl4dy, kt6re mog4 ct slg wydai ntezwykle.-wti zagub stqw rozuraZand.ach, czy wierqysz w takle rzecry. po prostupomt6l soble mySled t odczuwai tak, Jak gdyby

-twoJe crrdo*_

ne dzlecko znalo twoJe przeznaczenle, zanlm slg urodztleS.Pr4yJmtJ przekonante rozpowszechntone w wtelu religiach,2e JesteS duszq w koleJnym wctelenlu. DopuSi mo2liwoSi,2e Jeste6 czym5 wtgceJ nD prryptsan4 do swoJego czasuosobowoSct4, okreSlon4 przu, dane spoleczefistwJ t kultu_rq. Dopu Si zalohenle. 2e posladas z wleczne, boskte dzledzlc _two. Uwlerz, takJak Tomasz z Akwlnu I wielcy mlstrzowler,-,PT", 2e JesteS Jedynym w5rra2entem Boga - Wtell,rtm.ff'. Uwlerz nastgpnte. i,e cat5r kosmos bylby zuboitony,ldytry6 sle nie urodzll, 2e Jest coS bosliiego, co moze byewyrulone tylko przez cleble i tylko za po6rednictwem ctebienxr;1{ lcf,o doSwiadcryi tnni ludzle. Uwterz, 2e twoJe cudow_ne rlelct.ko zawsze o tym wledzialo. podczas teJ medytacJiweJdzlerz w kontakt ze swolm cudownym dztecktem'i do_Swtadr.zysz lxreklego dztedzictwa - celu twoJego wclelenia.

PowRdrDo SwEGo WrwNmnzuEco DoMU Dzrrcro fnro UNTWERSALNY SyMBoL ODRoDZENIA... 345

Kledy tego doSwtadczysz, weJdzlesz w kontakt ze swolmzasafuiczym.Ja' luJrrysz lrnaczeJ cale swoJe Zycle.

Radze cl, aby6 nagral tekst medytacJi na magnetofon albontech ct odczytuJe Ja twoj prz5flaclel. PamiqtaJ, 2e kropkioznaczaJ4 dwudzlestosekundowe przerwy.

SLup sle na oddychanlu. Obeerwql powoll ten proces...Stai el9 Swladom ewoJego oddychanla... USwladom so-ble, JaL to Jest, Lledy powlctrze wcho&l I urychodzl...WydychaJec, zacznll dostrzcgaG cyfre ple6... T,obaczczarnq plqtkg na tle blaleJ zaslony albo blalq na tlcczarneJ zaslony... Je6ll masz trudno6cl z uJrzenlem JeJ,uryobrai soble, 2c maluJesz cy'ftg pl96 palcem atbo icJqslgszysz. Je6ll to mo2llwe, zt6bwszyrstko naraz: zobacztg cyfrg, nakre6l pdcem I uelyez... Tetaz koleJ na czv6t-kg - zobacz Jq, natre6l, uelyez albo urykonal wszyetkletllzy czynao6cl... Potem zr6b to samo z tr6Jkq, dw6Jkqt Jedynka... (dluga przerwa)... Ktedy zobaczyez Jedynkg,uryobraZ eoble, Lc eq, to drzwl. Zantm ptzez nle przeJ-dzlesz, ur5robra2 eoble, tc wszyettlc swoJe klopotyI znartwlenla ekladaez do LrysztaloweJ kull. Zatrzebw zleml kule urypelnlonq zmartwlenlaml... BQdzleszm64 wzlq6 Jq eoble z powrotem, tledy medytacJa elgsLoiczy... Teraz ptzeldf ptzez drzwl I uJrzyJ trzy sto-pnlc prowailzqce do nastgpnych drzrt. Itryobrtl loble,le wszystkle twoJe wqtpllwo6cl, nledowlarttso, rccpty-cyzm, unleszcza ez w LrynztaloweJ kull. Zetop J1. Zuta-n6w ele tetaz nad swoJq wlarq. Oto twoJe hlrtorh:

Jestei Jedynym I nlcpowtarzelnym prrcJercmboskoScl.

Masz przezaaczenle, Lt6re tylko ty molcez rr5r-tazl& przez swoJe lgtnlenle.

To ptzeznaczenle nle Jest dremrtyczne anlmelodramatyczne.

Jeet to po prostu r62nlca, Lt6rr rryntka z tvo-

Jegobycla tutaJ. Jest to r6lnlca, Lt6ra czytrl162nlcA.

Powndr oo SwEGo WEWNETRZNEGo t)oMU

TtoJo cudownc dzlcclo "r,wui

& wlcdzlalo, co toJcrt.

TloJo cudocrnc dzleclo doprowadzl clg do od-trycla cclu w 2yclu.

Torer velll2 na schody I otw6rz drzwl... ZnaJdzlesz tamjracl ze echodanl prowadzqcynnl prosto do nlcba. (Mo-Le przyldzle cl ochota, lzr,by w tym mleJscu posluchai na-granta Ancient fuhres lub Starbom Suite Stevena Halper-nal, Zacznll dostrzega6 zstgpqlqcq zc echod6w poetaGrpowlt4 w blgkttnoblale 6wlatlo... Kledy poeta6 podeJ-dzlc blt2cJ, do6wladczyez, Le Jeet to lstota clepla I przy-Jezaa. Moic przybra6 dowolnq formg, bylebyS Jq odczu-wal Jato cleplq I ptzylazaq,. Je.6'li postai cie ptzerazi,ke.lei odej36 i pczekqj, ot, nadejdzie inno- Ta lstotato tw6J weymgtrzny przewodnlh. ZapyJa! Jak slg ^azy-wa. Powlellz, 2e chcesz porozmawlaG z twolm cudow-nym dzlecklem... Nlech posta6 we:Zmle clg za rgkgI p6Jdfcte w g6re po echodach... DoJdzlesz do wleltleJSwlqtynt. TV6J przcwodnlt przyprowadzl cl9 do drzwt...ItrcJd2. T,obacz r62nc przeplgknc przednloty. lil2w stro-n9 rr5rsoklcgo oharza. gdzlc tobaczyez porttg plgkncgo,czaruJqcego dzlccta - to twoJe cudoqmc dziecko. Zagy-tal Je o cel swoJego tyclaz dlaczego Jestem tutaJ?...(dfuga przerura)... PrzyJmiJ odpowled2, nlezaleinlc odformy, wJakleJ zoetanlc w5zra2ona. Moie to by6 s5rmbol,slowa, uczucle. Opowledz o tym swoJemu cudoumemudzlccku... (dfuga przerwa)... Nawet JeSlt nte rozumlesz,rablerz ze sobq to, co otrz5rrrale6. PodztgkuJ swoJemucudotrmemu dzlectu I yr66 do drzurl. CzeLa tl'n tw6Jlcrngtrzny przewodnlk. Nlech sprowadzl clg w d6l pombodach... Ktedy zeldlzleez na ganet, zatr4rnal slg.Trrrr moLesz dokonad przcglqdu calcgo swoJego Lycla,od aelodzln do chwllt obecneJ, w fwletlc nowego rozu-mlonlr. NawetJeSlt przeslanle twoJego cudowneso dzle-clr alo bloJasne, dokonal przeglqdu, poelugfuJqc elg t4Jelo orgloh, Lt6rq zrozumlale6, a kt6ra ilotyczy twoJe-go colu lyolorcgo... Teraz crr66 do momentu narodzln.

Dzrcro fnxo UNTWERSALNY SyMBoL OoRoozsr.IIe... 3.1;

.tel gdybyf, m6gf zobaczy0 sleble. gdy el9 rodzlsz. Odtcgo momentu przeJrzylpo kolel, w lwlctlc nowo naby-tcJ wtcdzy, wsz5rettlc Lamlcnle mllowe twoJcgo 2yclaczy zllancnla, Jatlc penlgtaez. Zobacz ludzl, kt6tzytem bylt. Czy wl&lsz lch tcraz lnaczeJ?... (dfqga ptze-rsa)... Moic Logol3, kogo uwa*ale6 za malo zmczqccgo,tctaz bardzleJ doccnllc6?... (dfqga przerra)... NlcLt6rewydarzenla nogty nabraG nowego scnau. Czy potrallszodnaleiG nowc znaczenle tAarzefr,, kt6rc przyapotzylycl clerplefi?... (dfuga przcrwa)... Dolll1 do obecnego mo-rncntu twoJego Lyclc. ZaalceptuJ cale swoJe lyclc Jatodoskonde z punttu wldzenla swoJeJ duszy. Teraz, pouporaniu slg z plerwotn5rm b6lem I po dotonanlu pracynad, ego, moLeez patrzeG z tego wyr*.azego, dogodncgopunttu. Zaakceptql grzeez)o$GJako dostonalq. Zaanga-tuJ ste w sw6J ccl... Prze6l$ 'nlloSG urzysttlm, tt6rychznnsz... U6wladom soblc, 2e wezyecyr Jeste6my dzledmlwalczqcyml o Swlatlo$G. ?.obacz, 2e twol rodzlcc sqaktzyvdzonyml dzle6ml. Zobacz, lahwezyetklch otaczacleple, zloclste Swlatlo sloneczne. Itryobrai goble, iedotykasz I obeJmuJeez ludzl, kt6rych poznale6 w cwolm2yclu... (dluga przema)... Pomy6l o kaidymJat o dzlec-ku, kt6re potrzebuJe przyla0nl I mllo6cl.

Teraz crr6G na ganek, z kt6rego prowadzq rchody do6wletynl. Otw6rz drzwl I zelil? po trzech rtopnhchw d6l. Zabletz z porrrotem te swoJe przclootah, rltpll-wo6cl, eceptycyzm I zaloficnla, Lt6ro tyllo ohccrr...Ptrcld? ptzez nastgpno drzwl I ablon r porrotcm tezmartwienla I lekl, Lt6rc chccu... 9rl trry $gbokteoddechy. PoczuJ, Jat o2ywrrfl troJe prlor u n6j I ttopy,gfdy dostrzegaez cyfr9Jcden... Ody robeoryrr cyfrg dwa,poczql mleJsce, na kt6rym sledzlu. I ubnnle na swolmclele... PoczuJ energie w ewolch dlonhch. Nlech Ptzezramlona naplynle do szyl I barl6w... Tcraz zobacz cyfrgttzy. PoczuJ, Jak caty tw6J m6zj budzl sle. Glebokoodctch.iJ. Powledz soble, 2c zapemlQtasz to do6wlad-oronlc. Powledz soblc, Le zatrzymaez grz7 soble te

348 I\)wR6TDo SwEGo WswNETRzNEGo DoMU

obrnzy. nrwet Je6ll tch w pclnl nlc rozumlcez. Tetazzobrcz cyfre czter.gr I obudi el9, gdy zobaczysz cy&gPtsG.

l'o rnedytacJi posiedZ przez chwilq w spokoJu i zastan6wslr; nad swoimi odczuclaml. Czasaml obrazy nabieraJalrrrinteJ wigkszego znaczenla. Dla ntektorych ta medytacJastanowila pocz4tek noweJ SwiadomoSci sleble samego orazswoJego ficla. Cudowne dziecko pewnegomghczyzny podalomu klucz z napisem anfuk. Bedac dzieckiem, lubil przeby-wai u swoJeJ babci. Miala wielka kolekcJe starych zegar6w.Lubtl sluchac historil, Jakte babcta opowiadala o ka2dymz tych zegarow. Mowila wspantale, pobudzaJ4c Jegowyobra:Znig. 7-aczql sam zbierai stare zegary. Nie moglJednak poSwigcii swoJeJ kolekcJt zbyt wlele czasu, bo zajetybyt prowadzenlem agencJ i ub ezp ieczenioweJ . Znb ac4rlem gopoltora roku po medytacji. Bylem na wystawie antykwary-cznej. Sprzedal swoJa agencjq i zostal antylnvarluszem. Je-go specjalnoScl4 staty sig stare zegary i niezwykle, stareklucze. Byl bardzo zafascSmowany swoim now5[n Zyctem.

Inni ludzie w wynlku medytacJi doznawali rownle donlo-slych przemian. Wewnqtrzny przewodnlk i cudowne dzlec-ko reprezentuJa nr4droSc tw<f eJ dusry. Dusza dzlalaw Swie-cie symboli i przemawla Jqzyklem obrazow. To ona wJrpo-wiada sie w twolch snach. .leryk snow Jest trudnozrozumlalyr dla ego. Obrazy musz4 bye przeiryte i odczute,zanim lch znaczenie zostanle w pelni uchwycone. prz5fmuJto, co otrrymasz,Jako dobre dla clebie.

Podziel siq koniecznie doSwladczeniem z teJ medytacJiz przyJaclelem, kt6rego sie nie krqpuJesz i ktory cig wsplera.

Po tym iwiczeniu przeirylemwspanial4 regeneracje. Wielelrutyeh osob mialo rownie silne doSwiadczenia. JeSli nierfoxwladczysz nic silnego, to teL dobrze.

NT& IDEALIZUJ CT'DOUTNEGO DZIECITAW tvrrr rnomencie pragn4lbym wyJaSnii, ize nle uwaZam

crrrlrrwrrr.4o rlzlecka za Jedyny wz6r autentycznego irycLa.'l'irk.lirk .S;rrrr Keen, Jestem przekonany, 2e byloby to nisz-

DzrEcKo JAKo UNIwERSALNv SvvRor. oDRoDzENrA... 349

c?Ace dla godnoSci doJrzaleJ ludzkieJ egzystencJi. Byi tylkocudown5rm dzleckiem, oznaczaloby 2yclc na wygnaniuz teraZnieJszoScl. Moge cl opowledziei, Jaklr'.lest to przykre.

MoJ dziadek w ostatnich latach iycia korrrpletnie utracilpamtqd. Kiedy go odwiedzalem, wclqZ zadawal ml te samepytania. Byl to wspanta\r czlowiek, ktory zbuclowal swoJe2,ycle dztqki clq2kieJ pracy, wiernoSci i miloSct. tlardzo bo-lesne bylo widztei go pozbawtonego przeszloScl I przyszlo-Sci. PowinniSmy 2ryi u chwllt obecnej, ale nie dla chwtliofucneJ. PowlnniSmy, J ak ptsal Kiplin g, wg pelniat | rc zlito s -nq minutq szeStdztesi4cioma sekundami godngmt btegu.Nowa wizJa cudownego dziecka wymaga mqdroscl I do-Swiadczenia dorosleJ osoby, kt6ra siE staleS. Twoje cudownedziecko bedzie obecne tylko wtedy, gdy twoJ dorosly znal dziestq przy nim, by wspierai Je t chronii.

Dziecko, choiby cudowne, nie Jest modelem dla auten-t5rcznego, doroslego irycla, tak Jak dorosty nie Jest wlaScl-wym modelem dla dziecka. Sam Keen pisze:

Stqjemg si4 Lu&2mt dopiero utedg, gdg opuszczamll Eden:dojrz-ewamg dopiero wtedg, gdg zdamg sobi.e sprarug, 2edziecbishlso jest za nami. Wracamg do siebie - do p<*rttnaszego cztouieczeristu.ra - dopiero utedg, gdtl ltk'rzerr41odpouiedziabrc9t za terainieJszq SusindomoSt, u luk2t: zawszgstkie nas?E wspomniem,a i sny. fuzgsterrclrt tlr trtscr:tqczuprzeszloSt,terainiejsznSCiprzgsztoSt.

Nadanie nowych ram moJemu 2yclu z udzlirk'ttt t'tttlowne-go dziecka pomoglo mi dostrzec, 2e wszystko w rlzleclnstwieprzygoto\ /alo mnie do tego, co robie terirz. Mol cel, ktoryodnalazlem dzield medytacJl,Jest taki, 2r' lrrlrttt tutal po to,2ebybyi sob4, glosii swoJawolnoSiJako czkrwlck l pomagailnnym czynle to samo.

Aby to zadanie wykonai, potrzebowrk'ttt wsrystkich mo-lch lat zdobywania wiedzy, caleJ moltJ l)racy nad odrodze-nlem sle, calego doSwiadczenia Jako tcrapeut5r i caleJ m4-rlroScl, Jak4 nabylem dzieki cierplt'rrltr t bledom. Pod prze-wrxfnlctwem moJego cudownego dzlecka moge teraz

I\ Iwndr oo SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU

rl<rstrzcr'. Le cale moJe 2ycteJest doskonale. MoJa dysfun-k cy I r r r r r <xlzlna, oJciec-alkohollk t wsp6luzaleZniona mama,rrrole rrb6stwo - wsrystko to bylo potrzebne. Potrzebowalemtrrkfclr wla6nle doSwladczefi, Leby wykonywai pracg, ktoraslr; teraz zaJmuJe. Bez taklego dzlectristwa nigdy nle zrobll-byrrr progpam6w telewlfinych o rodzlnach dysfunkryJnychrrnl nle naplsalbym ksfa2kt o wstydzte I rodzinach, kt6rymlon lderuJe. I z pewnoScla nle naplsatbym teJ oto ksla2ki -o powrocie do wlasnego wewnqtrznego domu, kt6ra wzywacleble I mnle do odnalezlenla I zaoplekowanla sie nasrymiskrzywdzonymi dzieiml wewnqtrznyml.

Cudowne dzlecko wzywa nas. 2ebysmy siq nleustannlerozwfali. Wzywa nas do cora.,L pelnleJszego irycla. M6wl, 2e2ycteJest rozwoJem, 2ebye czlowtekiem to znaczy przezvry-ciginc trudnoSci. Zaarrga2owai siq w irycle Jako rozw6jI zutyclgLarrie, to znacry bye gotowym do zaakceptowanlacierptenia i ryzykowania bolu. Filozof Karlfried Graf VonDurkheim pisal:

To, coJest w nas nieznisz.czalne, mahe wglonii stg natgle,na tle gotowtjeste9mg do cr4gtego narahania sig na unice-stu:ienle. Na tgm polega godnoiC dtuahanta si4.

W miarq naszego rozwoJu dostrzegamy, 2e bylo niezbqd-ne, aby nasze skr4lwdzone dzlecko wewngtrzne uSwlado-milo nam, 2e posiadamy cudowne dziecko. Nasze cudownedziecko przetrwalo i przetrwa. ToJest wlaSnie nlezniszcz-al-ne. Cudowne dziecko Jest nas4lm Inwgo DeL PrzyJrzyJmymu sie teraz.

Rozdzlal 14

CUDOWNEDZIE,CKO JAKOITIIAC'# DEI

B@ nie umtera u dnlu, kiedg przestqlemg ulerzgtw osobouse b6stttn, Ieczmg umieramg, kledg na-sze2gcie przestqje bgt rozSwietlone przez nieustqlqcq'codziennie cd:nautanq promienno$C cttdu, kt6reJ2r6dlo znajduje sig pozawszclkq racjq.

Dec Heuuensnl0uo

Zmgsl cudujest noszgm sz6stgm i nahtrab4y | | zmA-stemreltglinam"'

D. H. L^w*ENcE

hpraudg powiadamwam, jeiti sig nu' ttrttlrdchlet nie staniecie jako dztecL nie uejdzit't'k' do K$Ie-strra Niebucs.

Mar. 18,3

Bezwzglgdu na twoJe przekonania rcllglne, nle moZeszbyi w kontakcie ze swolm cudownynt tlzlecklem, JeZeli niemasz poczucla,2e tstnieJe co6 wiqksz.t'go nl2 ty sam. Imma-nuel Kant, bez w4tpienia Jeden z naJwlgkszych fllozof6wwszechczasow, patrz4c na bezmlar gwtaZdzistego nieba,rt wf erdzll, irc Bog istnleJe.

i

lLlI\)WROTDO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

Wfrlu.lrny, Lenoc nastgpuJe po dnlu, a pory roku nadcho-<lzit w rpos6b przewfdywalny I regularny. IstnteJe Kosmos,tst rrkJc oczlnvtsty I daJ4cy slg dostrzec porzqdek. ZlemtaJesttylko nleskoriczenle mala czastk4 w porownanlu do olbrzy-ruk'h galaktyk. Nie mo2na nle odczu6 pokory wobec cudutcgo wszystkiego. Cudowne dziecko Jest z natury reltgiJne..Jcst dzieclnne I wler4y nlezachwlanle w coS wlqkszego odsleble. Poetycka dusza cudownego dzleckaJest w kontakclez sercem samego lstnlenia.

TtvoJe cudowne dzlecko Jest t4 czescta ctebte, kt6ra naludzki sposob posiada moc naJbardzieJ podobn4 do boskleJmocy tw6rczego odrod zenla.

Cudoume dzlecko a tw6rczc odrodzcnleCudowne dziecko posiada wsrystkte naturalne skladntki

potrzebne do tworzenia. Carl Rogers z grup4 psycholog6wt artystow prowadzil badania nad d5mamtk4 tw6rczoScl.Poszukiwah uwarunkowan psychologlcznych ntezbgdnychdo tego, Zeby dana osoba byla tworcza. Odkryli, 2e dlarozwoJu tworczoScl nlezbqdne s4 nastgpuJ4ce element5r:wesole usposoblenie, spontanlcznoSi, zdolnoSi przeLywa-nla chwill obecneJ, zdolnoSi doSwtadczania cudu, zdolnoSdkoncentracJl oraz zdolno6i do tego, ?.eby byt dla steblewlasnSrm punktem odnlesienia przy dokonywanlu wszel-kich ocen. Ta ostatnla cecha oznacza,2e czlowiek czuJezadowolenle z slebie. Jest zadowolony z tego, co tworzy.Rowna ste to poczuclu .JA'. Wszystko to s4 cechy cudow-nego dzlecka. To pruecteL, dzieciqasipolega na spontantcz-noSci, umieJ gtnoSc I iry cla dan4 chwll4 i koncentracJt. Dziec -ko posiada zywa wyobraZniq, umie sle bawti, radowai,dodwladczai cudu, ufai, smuclc sle, kochai, ctesryi sigz nlespodzianek i miei nadzieJq.

Cudowne dziecko ma naturg poety, o czym plsal Chri-rf rrlrher Morley w wierszu zamlesz*zonym w Cze6ct I. Bedacw korrtakcle z A czesct4 naszeJ tstoty, mamy dostqp dorrnrzr'l tw6rczeJ mocy. WtqkszoSi ludzi nie uSwladamla JeJsoblc. lxrrrlewa2 skostnieli w smutku odczuwan5rm przezsk rzywr I z.r r r r c d zlecko. Wilksza czg 36 tudzko Sct ZgJe w s tanie

cuDowNE DzIEcKoJAKO IMACO DEt .'t:). r

i

spokojnej desperacji - ptsal Thort:trtt. Kledy odzyskamy

t-otocrymy opteka nasze wewnqtrztrt' <lzlecko, cudowne

dztecko bedzle wolalo o tw6rcze odrodzt'rtle'Sposobem na to, by ci pomoc nawiqza<;kontakt ztwor'

cz4 moca cudownego dziecka, Jest twt{c rrto2samienie

slg z mitamt opisuj4cyml -dzlecko na wygrranlu". AbyS

odkryl wlasne zt:raczenle tych mit6w, muslsz uSwiado-

mli sobie, w Jakl spos6b oplsane w nich wydarzenia

zaistnialy w twoim Zyciu. W mitach dziecko Jest zwykle

albo istota boska, albo herosem, ktory zainicJuJe zmianq

I odrodzenie. Czasaml dzlecko bedzie Zbawicielem' to

znow zalobyclelem nowego porz4dku. Dla ludzi Zachodu

naJbardziej znanym dziecklem na wygnaniu Jest Jezus'

Abstrahuj4c od kwestii historyczneJ Scislo6ci tego prze-

kazu, mo2emy stwierdzii, 2e historia narodzin Jezusa

zawiera podstawowe kanony dziecka na wygnaniu' Roz-

maite kombinacJe tych samych elementow znaJduJemy

migdzy innyntl w historiach o narodzeniu Romulusa

i Remusa, Sargona, MoJ2esza, Abrahama, Edypa' Pary-

sa, Kriszny, Perseusza, Zygfryda, Buddy, Zaratustry'

Herkulesa, Cyrusa i Gil$amesza. Mitologie pelne sa mo-

tywow dziecka na wYgnaniu.We wszystkich mitologicznych opisach moZtrit znalei"e

pewne -spolne watki. Ich analizy dokonal otto lt;rrrk. Jetlerlz pierwszych oJcow ruchu psychoanalityczncgo. orttz Ecllth

Sullwold, psycholog dziectqcy ze szkoly Jungrr' A oto dokrl-

nanaprzeze mnie slmteza ich Prac.

l. Dziecko, ktore ma zostai wygnanc. prx lrrxlzl r' wysokle-go rodu. Jest synem krolewsklnt :tl lrrr pt'rwowltym na-

stgpc4 tronu. Czasami ma bosklt' por lrrxlr'ettle'

2. J egonarodzinom tow arzy sza, t t i t t lzwvr' /'. t I I t c okollcznoSci

ftelplodnoSc, wstrzemiqZliwosr'), rrlczwykty przebieg

ci42y (narodzlny z dzlewlcy, z tltirl('rytlego boku itp')'

3. Czasami. przed cia2a lub poclt'zirs rtkJ' ma mleJsce pro-

roctwo w postaci snu lub wyrrx'znl. Przepowiednia

ostrzega zazvtyrcz'aj przed tyIrr, kto ma siQ narodzii'

sugerujac, 2e Jest w jaklms scttslc zagro|eniem (czqsto

II

354 I\)wRdrDo SwEGo WEWNETRZNEGo DoMU

<llir r{ca lub Jego reprezentanta, czgsto dla wladzy)..Slowo oznaJmia, hewydarzy slg coS niezwyklego.

4. l)zlt cko rodzi siq w niezwykly sposob t natychmlast zo-strrJe rvydane sllom 2ywiolow (wlo2one do koszyka t pu-szczr.ne na wode, pozostawlone w gorach, urodzonew Jaslrdnt lub Zlobie). Czasaml rodzi slg z Zrywtolttw (zmorzal.

5. Dzlecko zostaJe czgsto uratowane przez ludzl ntsklegostanu (pasterzy), ubog4 koblete lub wykarmtone przezsamicq zuderzgcla. Mlt sugeruJe, 2e dzlecko zostalo wy-dane na laskg Zywiolow.

6. Sity strzeg4ce starego porz4dku rrslluJ4 zgladzlc dziecko(rzet nlewlniatek). Porzucone dztecko Jest Jednak silnei potrafi przetrwac. Jest niezwykle, dlatego stanowi za-groZenie.

7. Powoli dziecko zaczyna zdawa(. soble sprawq ze swoJeJniezwykloSci. Kiedy ma Jrr2 doSc slly, nadchodzi Jegoczas. Silg czerpic ze st<lpnlowego uSwiadamiania sobietego, kim Jcst.

8. Boskle dzlecko (heros) uswiadamia soble, 2e postadacoS, co mo2e wnieSi do starego porz4dku. Rozumie, 2edokladnie w tym momencle stary porz4dek mo2e uslu-chai go i ulec odrodzeniu. Zt4chwtl4rodzi siq nie tylkonowe dziecko, ale i nowy porz4dek Swtata. Mo2e byi tak,2e dziecko musi odnaleZi swoich rodzicow. Mo2e byii tak, 2e musi siq na nich zemscii lub ich zabti fEdyp,Elektra).

9. Na koniec, dziecko zdobywa nale2n4 mu range lzaszczTr-ty. Akceptuje swoJ4 boskoSi, krolestwo lub rolq prry-w6dcz4.

Mlty s4 zbiorowymi historiami ludzkoSci. Skladniki mit6wrtur|rq charakter archetyp6w. Oznaczato, Le historie mllycz-r r r r 11 rf sr{4 wzorce, ktore ws4yscy z nas wcl1z przeLywaJ4 narf.rw.r we wlasnym Lyclu.

( 'r rt wlgr. oznacza dla nas archetypowe dziecko na wygna_rrlrri' tlrzrr wspomnieniem o bolu doznanym w dzieciflstwier rrr2r. lsl r rlr.(" wspomnienie bardzo szczeg6lnych zdolnoSci

CupowNs DzIEcKoIAK} lMAco DEt 35s

tw6rcrych, ktore sa naszyrn Jedynym I nlepowtarzalnymdarem. lhi:dy z nasJest boskim dziecklem. herosem' przy-

w6dca lub uzdrawiaczem na wygnaniu. Nasza krzywdaduchowa tak nas absorbowala' 2e nie potraflllSmy dostrzecwszystkich gestow t znakow, Jalrrie przez cal4 dro$g dawalonam cudowne dziecko.

Wielu z nas znalazlo sle w dzieclnshvie w nlepewnej sy-

tuacJt. Czulismy stq prrytloczenlptzez otaczajace nas sity.Tllko nasze podstawowe lnstynkty pozwoltty nam prze-

trwai. Aby istniei, muslell5my stworzyi falszywa toZsa-moSi. Bylismy zagublenl - nie wiedzielismy, ktmJesteSmy.

Gdy odzyskasz 1zaoplekuJesz sig cudownym dziecklem,moLesz sprawti, Le zablySnie twoJe bosl'de Swiatlo' Jungpowtedzial: Dziecko urnosi u)raz z sobq Suintlo ttt mrok.

OPOWIADANIE SWOICH HISTORII

54 ro2ne sposoby odzysklwania kontaktu 2 naszym ar-

chetypowym, cudown5rm dzieckiem. WzaJemne wysluchi-*"ni" t"s"ych osoblstych historiiJestjednym ze sposobow,dzieki ktorym odnaJduJemy gleboka silQ cudownego dzie-

cka. Kiedy na moich warsztatach slucham ludzi opowlada-jacych swoJe historte , zawsze mnie to do glgbi ponrsT'a'

Czasami wrQcz przytlacza mnie wewn gtrzna si lit l zdoln rl-

Sci tworcze, Jakich ludzle uZywall, ircby przetrwirti naJstra-

szniejsze i najbardzieJ ponure pierwsze lata swofcgo Zyt'la'

watki przewa2nTe siq powtarzaJa. wysluchak'rrr sclck lttclzl

opowiadaiacych historie swojego dziecitistwir' Wyzwala

mnie to z osamotnienia, ktore odczuwalertt lirko rlzlct'ktl' Na

tym tle moJa wlasna historia zaczyn^ wv4l;lrlitr\ calklem

zutycz.ajnle. Edith Sullwold shvlerdzllr r : ( | 1 x x ttkr lzanle na-

".bi htttorti to poczqtek dotknieclct c1lqlil k'tvr. klmJeste'Smg

napoziomie archetgPu..liana z rzeczy, ktore najbardzlt'l z.;rl t t tly ttittn dzieciristwo

l mlodo6i bylo poczucie straszliw('g() o$irtllotnlenia' MySle-

It6my bowiem, 2e tylko my tak bolt'sItlt: clerplmy' W wiek-

szoS-ci dysfunkcyj nych rodzin obow I i lzywal a zasada .praniarodztnnych brudow we wlasnych <'z,terech Scianach"' Nie

rfrogllsmy zatem nikomu opowiedztci o swoim 2yciu' Ucze-

356 I \ rr.yp6'1 Do SwEGo WewrutrrnzNEco DoMU CuoowNr Darcrofnxo lueco Dr,t 357

wych gtgbt. Innym sposobem, wJakl twoJe cudowne dzleckomoZe clg wryxa0 do odrodzenla sie I tworczeJ zmiany, Jestpewien rodzal przgptgwu energiL

Sllnc uczucla

Prcyptyw energtl moZe mtei postai nlezwykle stlnego lubwszechogarnlajacego uczucla. Mo2e slg przeJawld silna,emocJonabnawtqzla zcrymS lub klm6 albo obJawamlflzycz-nymt, kt6re maskuJa sthrmlone uczucia. Podam teraz kilkaprzykladow, ulahvlal ac y ch rozp<tz.na n le takich sta n6w.

Pracowalem kledyS z prawnlklem, ktorego nazwq Nor-man. Cechowalo go zamtlowanle do szczegol6w I posladalzadzluiaJ4ca Medze prawnlcz4. Byl Jednym ze starsrychpartner6w w flrmle prawnlczeJ, zal<ti.oneJ prLez .l('go oJca.Koledzy po fachu czesto korzystall z J(.g(t wlcdzy. Ilywalo, 2ecalymt godzinaml udztelal lm konsultacJl, a onl dzlqkl temuwygrywali prowadzone sprawy. Norman rzadko otrzynrywalrewan2 za swoJ4 pomoc. Ktedy go o to zapytalem, wzruszylramionaml 1zbyl mnle, twlerdzAc, 2e w ten sposob l)omagacaleJ firmie.

Pewnego dnia Norman powiedzlal, ize obudzil slq lxrgrflo-ny w glqbokim smutku. DepresJa trwala szeSi dnt. Ttl,xzalomu sig w tym okresie, 2e szlochal przez cal4 godzlrrq. Takaenergla emocJonalna byla c41mS raczeJ nlezwyklvrtt w nlc-zm4conyrn Zyclu Normana.

Kiedy go zapytalem o treSd snu, opowiedzl:rl rttl ltlstttrlQ,kt6reJ motywem przewodnim byla utrata zwlrt rill , gl<iwnlepsow I kot6w. Wyzwoltlo to wspomnlenle trlrrlrlottcl zitllawyw weterynarza, kt6ra Norman uwielbial w rlzlrr'ltlslwle. Pa-miqtal, ircbardzo chclal zostai weteryrriuzrrtt. ttle oJciecwySmlal ten pomysl. Wyszlo naJaw, 2e skkrtttto$d Normanado prawnicrych niuans6w, byla sposolrcttt tta stlumieniesmutku wynikaJacego z konlecznov'l rczygrlacJt z prawdzi-wego powolania. Smutek byl tak glqlxrkl, 2e Norman niepozwalal sobie w og6le na Jego od<'zrrwitnle. Sen wyzwolilglgbok4, archetypowA energig sklarrlirlilcq Normana do na-wlazania kontaktu z Jego wewnqlrznym dzteckiem wrywa-

lrlcym do zmiany.

strrk'y rrrol<:h warsztatow siedzq w &_g osobourych grupachI opowtrrdaJ4 soble wzaJemnte swoJe historle, Lo p6*oau1er trt lr tn plenle pr?nz dkrycie unttueisabtego charaiteru p;E_Ir1<' z dzleclristwa- Takczg inaczeJ, wszgscg jesteSmy aA"errrl rttt wggnantu

.- I\rznanie tego faktu Jest dla nas spraw4 zasadnlcz4.Kir2de dorosle dzleckoJest przekonan e, ie tgtko or,o

"i".piJ_lo w dztectnshvte. Wyzbywalac slg poczucta naszej krzywdy,bolu t osamotnienla, zaczlrrta:my d'ostrzegai konirety.Czqsto konkretyzuJ.-y rr""ri skrzywdlone dzteclio, tra_c4cJednoczeSnie z pola widzenla n^r, dziecko cudowne.

GrzE2niemy w doslownoSci i gubtmy wymtar sSrmboliczny.PrzestaJemy dostrzegac to, colucnowe. Wytwaiza sie stai,ktory Marion Woodman navlwa materiat{zacJq Suiadonro_.6cl Nie widzimy innego Swdta poza Swlatem naszeg o rze_czywistego, skrzywdzonego dzielk a. lJ gr:zghntg"t. * i_ra"r..;bolesneJ biografii oznacza, Le ntgd,g stq nte wgdhusigntemgponad.

_s,soje rang. A to znac,ry z"kolei, Ze zlo, kt6re nasspotkalo, tlumac:rynry Jako ska2enle spowodowarrt- p*)skrz5rwdzone dztec-ko. Si""t ":a"

Ulogi.ni rr,.ry"t tirrzti"qrlskuJemy lqcznoSi z czym6 "r.r"ryri.

Iaczqnas one z Ele-biami archetypow.Archetyp cudownego dziecka :vrrya nas do duchowegoodrodzenia. Reprezentuje potrzebg naszel duszy, ktOra pr?_gnie transformacJl. Cudowne dzlecko ohviera .r"" .ra *ity_czne, boskle dziecko, w u::ahaJ4ce slg motywem dzieclqtkana wygnaniu. Wyprowadza nas poza konkretne aziecf<o

"1"1E biografli. WszystkCe ,rasre historte s4 opowteScl4o bohaterze (bohaterce), boskim &tecku, ktOre zostabrJy:gnane i znajduJe siq-w podrozy, ktoreJ celemJest od;;;r;,._nle prawdziwego siebie.

PR.'TTPLYW EIITERGUWctlltrgJunga, archetypy s4 czesciA naszej nieSwiadomo_sr'l zlrlorrrweJ. Nie mog4 wigc byi poznane w sposob bezpo_stcrtrrf . l)lirtego musimy rruu.Sri sig rozpoznawai znaki,ktorr. swt.rrlr.z;1 o wylanianiu sie arciletypu dziecka. Wza_

Jr:rrrr rc wysr r rclrrwanre naszych historii dotyka archet5rpo-

.-r5t1 I\ r6'p61Do SwEGo WEwrvErRzNEGo DoMU CuDowNE DzlrcroJexo lMAco DEt 35t t

ili

illi

Nrrr rrr,rn lryl z.anoLny. pomoglem mu usluchai sygnalowcrrrLrq.111.gs dzlecka, skonczyi weterynariq t otworzy- klmi_kr- r f l.r rwlerz4t. Sen nawledzll go, klcdy Norman miil 86lat.' lr.r,rz.

lO lat p6ZnteJ, znalazl radoSi samorealizacJi, zaJmu_f,1r slq mtlerzgtaml. Sen wyzwolll prrytlaczaJqce uczucles r r r r r I k u. Ten pr4rptyw energii pozwolil Normanowl u slyszeigkrs cudownego dzlecka'l'aka zmiana wymagala sporeJ odwagi. OJciec Normanalryl przera2ony. Koledzy mySlelt, Le zwarlowal. Cudownedzlecko muslalo zmoblllzowai wszystkte sity, aby pokonacoWry Normana ijego otoczenicu OJctec nazural mnie szarla_tanem i z uporem twierdzil, 2e Norman Jest po prostu w de_presJi I powinien leczyc slq w szpitahr. Wyslgpowaty tuwszystkie w4tki archetypowe: dztccko, ktOri prigneto Uyeuzdrowicielem, Jego autent5rczne Ja-, wzryrvalace do pod;!_cla dziela jego Lycta, uparty sprzeciw starego porzaatu, titacierpien, ukrywania sig wJasklni smutku I lata walki o od_nalezienie swoJego ,Ja". W koncu dziecko wyrwalo sig nawolnoSi. Norman pozwolil swoJeJ energii doktnai tworczeJzmiany sieble.

W moim 2ycltr czgsto zdarzaly siq pr4fptywy energii w po_stacl silnych, ernocJonalnych fascynacji laiaS o"6Ua i rUrzecz4. Przeizyw alcm zauroczente okreSlonymi fllozofami.Opiszg to dokladntcJ, kiedy bede mowii o moich doSwiad_czeniach z okresu pobytu w seminarium. Niektorzy z tychIilozofow byli doSi nlezwykli, JeSli wzi4i poa uwagq mO1intelektualny Zyciorys w owym czasie.

W roZnych sytuacJach doznawalem niezw5rkle silnego za_uroczenia nieznanSrmi ksi42kaml. Aarzalo siq, 2e t ieaylluszowalem po ksiqgarnlach, m6J wzrok przykuwalalakaSkslazka - swoim grtulem lub oklidk4. Nie uSwiadamialemrolrle przewt2nle, dlaczego dana ksi42ka mnie przycl4ga,czt rlcrnJednakjaki5 przymus, ZebyJa kupii, I prawie zawizet.rk rolrtlem. W domu przegladaledJU t oatt"-Aatem na p6l_k,.', rrt,. ;xrlrnuJ4c, dlaczego wtaSciwilJq kupilem.

.J.rklr r rirs poZnieJ, co zdarzalo sig prawie zawsze wtedy,Atlv ,rrrA,rzowirlem swoJ4 energie w no*y proJekt, ktOraSz ksl.1.rr.k. l.rktr. ktrpllem, poJawiala sig w moJcJ Swiadomo_

Sci. Stawala ste kataltzatorem wyzwalal acym tw6rcze rezul-

taty. Dwa najdobttnieJsze przyklady odnosz4 sle do mojego

serialu z 1985 roku opartego na ksia2ce Brarlshatu On:The

Familg'i moJej ksla2ki Brodshow On: Healing the Shame

ThatBinds YottW lrtlka lat po moim pierwsrym serialu dla stacJi telewi-

TyjrreJ PBS poproszono mnie o prrygotowanlc koleJnegoprbgia*rr, na inny temat. Nie moglemJednak znale1ctema-

iu, ttO.y by mnie naprawdg zafasc5mowat. Pewncgo dnia'

przegladajac swoJa bibllotckq' zwrocilem uwage na ksiaZke

The FamiLA Crucible Carla Whltakera t Augustusa Naplera'

Spoczywala na ptilce od szere$u l:rt. Przedstawiala teoriQ

systemow obowl4zuJacych w rodzitrach. Czytakr sig J4 JakpowieSi ,cho iop isywa la te rap ig ro t l z lnzz i ts tos<tw i rn lem,rt*ua,r modelowego. w przeszlorlci trwir2itlt 'trt tcrtt:ttyke sy-

stem6w rodzinnych zazbyt suchq' kliltl<'ztta I z t:itl i1 pew-

noSci4 nie nadaJaca siQ dla telewidzow - szerokit:go grona

odbiorc6w. Ksi azka glqboko mnie poru s zyla, zalnsp l rt twala

I stworzylem serlal oparty na ukazaniu rodzinJako rrklitdow

ogolnych. Po Jego ukonczenlu zdalem sobie sprirwq:' 2e

pi..t"r".r" tematyta przemowila do naj glabszych 1 x I k I adow

emocJi dotycz4cych moJego Zycia osobistego' Rozlxrrl tnoJeJ

rodziny byi dla mnie czyms niezwykle smutnym' [ )osz'ccl]t:m

do przlt<onania,2e popularyzacia tego materirrlrr lrvla wit2-

na-czesciamojego2yciowegozadania;przlrw|rr t [ | . r l t t t t l t :c|<lodzyskania i zaopiekowania sig moim skr4rwrlzilrryttt <lzlt't:-

kiem wewnetrznym.Pisanie kslaZki Hea\ing the slnme Thal I t h v l : )'(,t t szl o ml

Jak po gmdzie. Nie odpowiadal mi spos<ilr, * l 'rkl w <lostqp-'ne1 -

liieraturze przedstawano prol>lt'rrr u'rlytltt' Nikt

wyrainie nie odr62nial wstydu zdrowt'11" rrrl ttlt'z'drowego'

eiwnego dnia, myszkujac po swoint g:tlrltt.t lt" natkn4lem

siQ na cieniutk4, czerwonA ksi42eczkr; ;tt tr tt tltttt)wego autora

zatSrtulowan4 Shame twstyd), wycl; r r r ; 1 1 rrz'cz wydawnictwo

Hazelden. Kupilem Ja kilka lat wt'z.r'sttk'J I calkiem o n-ieJ

zapomniale*. t^ktrrra tej ksi4Zkl por rrszyla mnie do glgbi'

I

' p^Irzprzypls str.9.

. l f , I360 11 |wp61* Swsco WEWNETRZNEGo DoMU CUDOWNE DZIECKO JAKO IMAGO DEI

nowego irycla. Wtelokrotnie obserwowalem to, kledy motpacJenct decydowalt stq zakonczyi nieudane zwi4zki mal-2eriskie. Maltretowane koblety, zdobywszy slg na odwage,by porzucii swoich krzywdztcteli, czQsto odkrywaty' 2ew ciagu kilku lat ich irycte ulegalo zmianie, o JakieJ nigdynie Snity.

O tle wiem, nie ma 2,adnej reguty, dziekt ktoreJ mogliby-Smy przewidziei, czy dana osoba zalamie sig z powodubolesnego wydarzenia, cry teL uryskany prrvptyw energiiwywola przemiang. Wszyscy powinnismy miei SwladomoSi,zeuraz ma potencJal, ktory mo2e spowodowai efekty dwo-

Jakiego rodzaju: mo2e byi katalizatorem tworczeJ zmianyalbo powodem samouniceshrrienla. Ktory z nich wyst4pi -

zale\ od twoJeJ odwagi, by przeLry( bol' ktory stlumile6w momencie doznawania urazu, oraz od tego,Jakie znacze-nie ma dla ciebie doznany uraz.

WaZne jest, 2ebyS spojrzal wstecznaswoJe 2ycle i odnalazlsity, ktore zostaly wyzwolone w wyniku twoich bolesnychdo6wiadczen. W trakcie medytacji, kt6ra przeddtawig na

str. 373-374, wielu moich pacJentow odnaJdowalo ogromnesity w dawnych wydarzeniach, kt6re spowodowaly uraz.Rozumieli slowa kona Bloya: Sq ur sercu mieisca, kt6rejeszcz,e sig nie qiatuntlg; gdg zaful4, utedg zaistrtlc.Jq.

Nie wiem, dlaczego dobrych ludzt spotykaJa rz'tczy z.le,

czemu jedni doznaj4 straszliwych krrywd' Jr<xlt'zas gcly

innych one nie spotykaJa. Nie przekonala trtrrk' lc2 w tym

wzglQdzie itadna z odpowiedzi, ktorych starrrl:rt rl0w0 tttlzlc-laJa religie.

Ptzeksztalcanie urazu : moJa hlet orl e

NaJ$orsza rzecz,jaka rrtntt' slxrlkitl;r, okitzitltl slg w osta-

tecznym rozrachunku naj lcllszi r. Slcr trt t tt t, tsr'lc lat alkoho-

lowego nalogu skoncqylo sig tyrlr' )r' wttlcslotlo mnie na

noszach do panstwowe$o szpltalit w Artslltt, Mtalem 3O lat'

Alkohol ogolocil mnie z mocy twrit'r'zvt'lt. Sam alkoholizmbyl energetycznym przejawem rnolt'l tqskttoty za duchem'

Marlon Woodman nazntala nalog y'nuersJq ducha, stwier-t lz,a.f 4c doslownie: nasza dtrctrcutu I rul LEa obruila sig prze'

Arrf rrr rrwir2al zdrowy wstyd za stra2nika naszego czlowie_<'zr.rrslwit. TWlerdzil, 2e wstyd Jest t5rm uczuciem, kt6resygrrirllzrrJe nasz4 ludzk4 skonczonoSc czy ograniczenia.Nlr.z<lrowy wstyd powstaJe wtedy, gdy probujeiry byi bar_tlz.k'l rrl2ludzrg albo kiedy postqpuJemy w sposOb niegdrrycz.lotuleka. To byl wla6nie pogl4d, Jaki mi odpowiadal

I)wle ksiqZki, ktore kupilem kledyS bezwyralnych powo_<l<rw, wyzwolity we mnie silne embcle. l-elaty., -.ri. ,r"polce przez cale lata, a zwroctlem na nie uwagq wlaSnieyvtedy, gdy byty mi potrzebne. Systemy rodzinnE i rodzinykierowane przez wstyd okazaly sig clroga do moJego boskie'_go dziecka na wygnaniu. Uporantc sie z tymi dwoir azagad_nieniami stalo sig czqsci4 moJeJ podroiry Lyciowej i dziJlemmojego 2ycia.

Uczucia moga nas rovrnle2 naprowat lzac na w ahneodkry_cia dotycz4ce naszego boskiego dziecka na wygnaniu, dzia_laj4c na poziomie wspomnien flzy<..znych. Na iroich *yki;dach poSwiqconych przern(x.y n try cznel lub seksua t".i rii_rza slg czesto, 2e ktoS zc slrrchac4r od,czuwa silne rJakcJefrzyczne - mclloScl, bol brzucha, tOt glowy, karku, ,r"r.r"i.dusznoSci lub ucisk glouq. Reakcle te s4 energetycznymisygnalami, zwracaJac5rmi daneJ oso-bie uwage na to, irc moLepodJai nowe zlrcie. OfIary przemocy firyczneJ i seksualneJodl4czaJ4 siq od bolu swoich urazow, aby mocjako5 zyi naco dzierl. Doslownle opuszczaj4 wlasne lialo. rt".raJeinakpozostaJe i mo2e wyjSg yaJaw w postaci reakcJi frzycznych,kiedyJest mowa o podobnil przemocy. Zalet4i"ti"go 1.A^ptywu energetycznegojest to, 2e powoduje on po\'t/rO't onurydo prze7ytego, bolesnego urazu. Nie mo2na uryleczyi sie zlskutkow doznaneJ przemocy bez od,czucla uporania siqz plerwotnym bolem. Bez tego nie mo2na znaleiZi odzyskairwof ego cudownego dziecka.

URAZY I B6L EMOE^'ONALITY

. I'r ryPlyw energetyczny mo2e r6wnie2 wyst4pii Jako reak_

t'f .r rrir lxrlcsne wydarzenie w naszym iryclu. f<i"ay siq roz_wrxf zf :rz, tr rrllsz prqyjaciela, zostajesz zwolniony-, pr".y,crrcr gt;r w1'rv,lvqr;1na t4zmian4 daJe ci okazJe do rozpotzgcia

362 I'owp6r1 Do SwEco WEwt{ErRzNIEco t}oMU

r'{rrr srurrr'/ soble, Alkohol byl lekarstwem, ktore zaLywalem,'irlry le<'zyt, swoJe skr4lwdzone dziecko, ale to lekarstwornrrle z.ab{alo. Nal6g stal slq metafor4 mojeJ glqbokieJ du-clroweJ potrzeby.

Grly opuScil nas oJciec, moJa rodzina czgsto przenosllaslq z mleJsca na mieJsce, mteszkaJac przewaZnie u krew-rrych. MoJa adaptacJa polegala na tym, 2e stalem stQbardzo posluszn5rm dzieckiem. Aby ukryi sw6J wstydI dai moJeJ choreJ rodzlnle poczucie godnoSci, zostalemprymusem. Zdobywalem same plqtkl, co roku pelnilemw szkole podstawoweJ funkcJg gospodarza klasy. Probo-walem byi ldmS ponad ludzka miarg, identyfikuJ4c sieprzesadnie ze swojA rol4 grzecznego chlopca; prymusa,ktory uszczgSliwia kolegow. MoJa naturalna, wlaSciwadziecku, nie uksztaltowana inst5rnktowna energia zostalazamknlgta w piwnicy I usilnie starala siE stamt4d wy-rwai. W wieku kilkunastu lat dzika strona moJeJ naturyznalazla kilku chlopak6w z rozblLych rodzin. Przystalemdo nich, wloczyliSmy siq razem I folgowalismy swojeJ dzi-kieJ naturze. Wkrotce nazbyt slg z nt4 utoZsamilem, ma-skuJ4c swoJ btil dzlklrn, orgtastycznym trybem irycla. Za-cz4lem topli swoJe krzywdy I smutki w alkoholu. [.ataszkoty SrednteJ staly pod znaklem piJaristwa, rozpustyi hulanek. Zatracalem moJe czlowieczenstwo. W wieku 2llat poczulem,2e Jestem calkowicie samotny, i wpadlemw pulapkg. Pewnego dnta dostrzeglem drogq wyJScia. Mo-ge rozu/i4zai wszystkle swoje problemy, wstgpuj4c doseminarium i zostaJ4c ksledzem. CzyL zakonnice I ksigZanieJednokrotnie nie m6wili mI, 2e mam powolanie dostanu duchownego - do pracy duszpasterskieJ? Wst4pi-lem do zakonu bazylianow. PodJecie nauki w seminariumbylo wyraZn4 pr6b4 uleczenia moJeJ rany duchoweJ. Bylofrr rnleJsce, gdzle moglem odnaleZi zdrowie duchowe. Nie;rrrrcrrwalem nad swoim ego. Podczas gdy moJa duszapr irr{ncla Boga, moja stlumiona energia emocJonalna('ligncll mnle w inn4 strong. W seminarium ulegalemrltrt' lrowyrrr natrgctwom: czesto calyml godzlnaml klEcza-lcrrr, rrrorlll lcrn slq t poScilem aL do wycienczenia.

CuDowNE DzIEcKo IAKO IMAGj DEI

Nietzsche mowtl o trzech transformacJach zachodz4cyclrw nas4/rn Jednostkowym rozwoJu: Duch stqJe sle tuielblq-dem, wielfud.Iwem. aleu st$e si4 w korrcudzieckiern- Jakwtelblad bralem na sleble clqZarwiedzy. Studlowalem wiel-kich mistrz6w ducha, medytowalem, modlilem slQ.

Jakwielu mlodych lu&t, odbywalem pielgrrymke ducho-w4, ale nie bylem na tyle wolny, 2eby postawii wlaSclwepytania. Nie potrafllem ustyszei sygnalow, Jakte wysylalodo mnie archet5powe cudowne dziecko. Nie odnalazlemwewnqtrznego spokoJu, bo nle odnalazlem samego slebie.Nosilem sutanng i koloratke, ludzle mowlli do mnie -oJcze",ale nie mialem pojAcia, kimJestem.

Moje archetypowe dziecko zwrocilo moja uwage ku filozo-fli egzystencj alneJ, ktora z-acz4lem studiowai. NaJ pierw J ed -

rryrnz moich oJcow stal siQ Jacques Marltain, wielki katoli-cki fllozof-tomista. Potem przyciagnaty mnle dziela Dosto-

Jewskiego, Kierkegaarda, Nietzschego t Kafki. Wszyscy citworcy byli skrrywdzonyml dzieimi, ktorych archetypowaenergia znalazla uJScie wbrew nim sam5rm. 54 wspanlalymiprzykladami tego, co mo2e zdzlalae archetS4powe, cudownedziecko. Ich 2,ycie bylo wypelnione. bolem i cierplenlem.Nigdy nie odzyskali i nie otoczyli opiek4 swoich skrzywdzo-nych dzieci, ale ich energia archetypowa byla tak potg2na'2e wyniosla ich na same szczlrt5l tworczoSci' Ich 2yr'le ntlalotragiczny wymiar. Nigdy nie osi4gneli wewnqtrzrrcgo spoko-ju i a2 do konca cterpieli niewymowne mgkl. A lnlttitk <:u-downe dziecko doprowadzilo ka2dego z ni<'lt rlo stworzt:ttlawielkich dziet.

WydaJe siq, 2e naJwybitnieJsi artyScl powlittzrrltl tcn ar-chetypowy wzotzec. Wielu nlgdy nie oslilg;r oplstllttJ prLezemnie radoSci odzyskania I oto<'zt'ttl;r oplckil swojegoskrzlnvdzonego dziecka. Jest w tyrtr wszvstklttt JakaS taJe-mnica, ktorej nie mogQ w pelni poJ:1t', ir klot'it u)rdLnilaLrycieludzi genialnych i Swiqtych od 2y<'l;r lrrrryt'lt. MySle' Le mato coS wspolnego z cudownym dzlt't'kk'rtt.

W kaZdym razie ci ludzie, a zwlitsT.<'za Fryderyk Nie-tzsche, prryci4gali mnie. C62 za lrorrlitl Elylem w rzymsko-kirtollckim seminarium duchownyrll, gdzie kahdy zaJmo-

3il II r1,r7p61 DoSwEGo WEwNETRzNEco DoMU

w;rl sl(.' Irnlcaml Tomasza z Alrwlnu, aJa studiowalem dzlelal,'r yr lr.ryku Nletzschego, fflozofa, ktory oglosil "Smieri Boga".I'; r r r r I r; t rr m, Jak mnte pomsryty przeczytane po raz pierwszyskrw:r zJednego z llst6w Nietzschego:

. I e 2clt clvz-e $cljanle chcq bgm wuierzgt w ich Bq o nle chr r rl ( plew qJ q tadnieJ sze pte (nt: nlcch sq bardziej podobni dohtdzt" kt6rzg dostqpilt zbawieniou niech pokazt+Jq t-e cteszgtchpQlcno. Mqe uwietzge tgtko u Bqq kt6ry tantczg.

869, ktory tanczyl 869, ktory Jest radosny I cteszy slgz Lyclal Jakle2 to odlegle od ponurych, czarnych habtt6ww seminarium, od SwiqteJ clsry I zakazu nawi4z5nvaniaprzSrJa2ni miqdzy nowicjuszami. Radosne Swiqtowanie I ta-niec byty ostatni4 rzecz4, Jaka mogla stg koJarzyi z moimreligijnym wychowaniem. Uczono mnie umartwiania clala,powSci4gliwoSci w patrzeniu, tlumienla emocJi. PowSci4gll-wo6i w patrzeniu oznaczala,2e powinniSmy miei spuszczo-ne oczy, Zeby nie dostrzec nlczego, co mogloby pobudziinasze ilqdze. W istocie bylem wiqZniem starego porz4dku.Swietnie wyrazll to DostoJewskl w Legendzle o Wielkim In-kuizgtorze. Gdyby .Jczrrs powrocll, zostalby uwiqzlony.Prz1rbyl nas uwolnli. To zbyt wlele, Jak dla starego porz4d-ku. Jezus wzywa nas do tworczego iryclal bycia nlepowta-rzaln5rm soba. Dal nam wzor, m6wi4c: Przed AbratnmemJestem ja. 7-a to Go ukrzy2owall. Stary porzqdek krzy|uJenas wszystkTch za wyra2anie siebie 1za t:.it6rcze podeJSciedo 2ycia.

W seminarlum posluszefistwo wobec autorytet6w byloz.asad4, kt6ra wkuwaliSmy na pamigi i odcrytywaliSmycztery razy do roku. Mialem now4 matkg (Swigty KoSci6t)I nowego oJca (ojca przelohonego), lecz pozostalem zagubio-ny -- sam na sam ze swoj4 duchow4 ran4.

Nte bylem Jednak zagubiony calkowlcie. MoJe cudownerlzlccko clawalo oznaki irycla. Sklonilo mnie do naplsaniaI ) r i r r v r r N f etzschem. ZatSrtulowalem J4 FilozofiaJako uiedzatlknrltrfl:ktr. Nletzsche byl z-afasc5mowany Dlonlzosem -lroglt'rrr rozkoszy, wlna I spontanlczneJ tworczo5ct. Walczyl

Cupowr.IE Dzecrofero IMAGI DEt 36f'

z Apolltnem - boglem formy i uporzadkowaneJ dyscypliny'

Wfedziat, ?.e obal sa niezbednl i w sztuce, t w 2yciu, ale mial

problem z.e zr6wnowa2enlem lch wptywow we wlasnym

zyclu. W swoJeJ rozprawle uwypuklilem, Jak nleadekwatna

Jist fllozolla bez pierwiastka dionizflslidego. Dla Nietzschego

hlozofla r6wnala stq nleomal z poezJa. Byla to przesadna

reakcJa na zastygty, apolltrlski racJonallzmJego epold.W dzielach Ntetzschego czulem wyraZnle wptyw Dlonizo-

sa. Dostrzeglem, Jak wa2ne Jest znalezienie zlotego Srodka

miqdzy pterwtastkiem apoll ln skim i diontzyJ sldm (ten ostat-

ni to nieokielznana tworcza energla cudownego dziecka,

apollinskt zaS stanowl formq I strukturq' ktora nadaje

ksztalt tej glQboktej poetyckteJ energii). Dostrzeglem to na

plaszcryZnie intelektualneJ, ale nie wledzlalem' Jak tq row-

nowage urzeczywlstnii we wlasnym 2yciu. Wybralem Dio-

nlzosa.MoJ wielbl4d stal ste z ta chwil4 rycz4cyrr. lwem' Zbunto-

walem siq przeclwko wrogim 2yciu silom starego porz4dku'

Bunt moJ byl z pocz4tku rewolt4 intelektualn4, ale alkoho-

Itzm pomogl mi go wytazle. Stary porz4dek upomnlal sig

o mnte. Zostalem ostrze2ony lzlaJany za nleposluszctistwo'M6J bunt trwal Jednak t pewnego ra7u, w przyptywle dloni-

fiskiego szalenstwa, o trzecleJ w nocy, po piJanctttrl' prze-

Uflgf"- klasztorne korytarze' miotajac obelgi na przelo?'9-

,ry"-tr i stra2nik6w starego porz4dku. MoJe cudowrrc dzlecko

rozpgtalo burzQ. Zostalem na rok wydalony' ( )tlrtrzono

moje Swigcenia. Koledzy z roku zostali wySwlq'r'rrtl ttastqp-

nelo dnia po wyrzuceniu mnie z seminarirrrtt' 'lir 5yltt zala-

twienie sprawyt Stary porz4dek nieomal zwvr'lc2yl'W poct4gu z Toronto do Teksasu pilerlr pt zcz t'itl4 dro$a'

Piwo koilo moJa umQczona duszq. Nie nllrrh'rrr lxrlr;cla, co-sig

dzieJe. MoJe slr4lwdzone dziecko palll wsty<l' W cl4gu ko-

lelnych miesigcywsluchiwalem sig powoll w swoJe cudowne

azrecto. erzybylo do mnle ze slowaml Ntr.tzsche$o: szrtkalef

nqJciq2szngo ze wszAstkich brz'emicrtkt { znatazlei siebie'

rurlUlo t ikogo, kto pohvierdzilby ntolc lstnienie' Cala moja

odwage pochlonqlo odeJScte od bazyllanow, a nte bylo to

lltwe. Dali mi na droge 4OO dolar<iw. Mialem 30 lat: nie

366 I'I IWRdT DO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

rrrl;rft'rrr ilrmochodu, ubrania anl dachu nad glow4. Kiedy<rrf f r'lrl)irlem, ntkt za rnrr4 nle zawolal, nte dodal otuchy,w 2irrk'n sposob nie wspomogl. Ludzie, wSrod ktorych prze-2yk.rn clzlestei lat, a wielu z nlch szczerze pokochalem,rrkirzirll slq poslusznl nleplsaneJ regule zakaztsJ4ceJ rozmo-wy I kontaktu z odchodz4cym bratem. WuJ, kt6ry wydalwlel kle przS gcie, kiedy wf eLdinlem do seminarium, shvier-dzll,2e wiedzial z gory,2e nie starczg mizapafu,2ebg zostaikslqdz.ern Jeszcze w teJ chwill, ldedy piszg te slowa, czujegnlew t b6l.

Jak wygnane dziecko, rodem z mitow, bylem sam wSrod4rwiolow tego Swiata. Jedyne doSwladczenia zawodowe,Jakie mtalem, to praca gonca w biurze i pomocnika w skle-pie spo2ywczym.Nie wiedzialem, dokad poJSi t co robii.Ukryte glgboko w moim wngtrzu cudowne dziecko pchalomnie naprz6d. Kiedy spoglAdam wstecz na tamte lata, samnie wiem, Jak tego dokonalem. Alkohol sprowadzil mnie nasamo dno. Poczulem sle calkowlcie zagublony I samotny.Nie tylko nie mialem samochodu, ale nawet nie umialemprowadzic. Bylem przera2ony. Koncem teJ drogt okazal siqszpital publiczny w Arrstln.

Po ufiSciu zc szpitala przyst4ptlem do wspolnoty Anoni-mowych Alkoholikow, reallzuJaceJ Program Dwunastu Kro-k6w. Wycl4gngly slg do mnie pomocne dlonie. W tym opla-kanym stanie, w oczach bratnich, skrz5nvdzonych ludzi,uJrzalem siebie. Wszyscy byliSmy .dzieimi placz4cymi ponocach", potrzebuJ 4cymi wzal emnego wsparcia. Wewnqtrz-ny impuls, ktory sklonil mnie do ucieczki od starego porz4d-ku,znalazl zrozumienie u moich powracajacych do zdrowiakoleg6w. SluchaJ4c alkoholik6w , ktorzy wracali do zdrowiaI dzlelili sig swoimi doSwiadczeniami, sil4 i nadzieja - za-czillem naprawdg widzie6 samego siebie. Ustabilizowalemrlg, odnalazlem przestrzeft, z ktoreJ powoli, w ci4gu ostat-rrlclr rlwudziestu pigciu latwylania sig moJe cudowne dzlec-k o ,

l)ztrt.rl lr.stem w pelni Swiadomy tego, Le istnieJe, 2e je-slcttt srtlxl -- kirni zdumietuqiqcAnl Jestem sklonny dogrrlt'wrr, olrr;rlirlskl I samolubny, ale tak2e pelen miloSci,

Cuoowrur Dzrcxo |nxo IMAGj DEI Jt) /

sklonny do fascynacJl i naprawdq tworczy' co mnie samegonielrriedy zadzlwla. NaJwtqksza nauka, Jaka wynioslem ze

swojego irycla, brzmt, 2e moc tworcza przezuryclgin aktgfwaltu i Jest odpowiedzia na pruemoc. Dopiero znaczniep6ZnieJ dostrzeglem, ize prz'ez caly czas prowadzllo mnle

moJe cudowne dzlecko. Energla, kt6ra sklonila mnie ku

Nietzschemu, Kafce, Kierkegaardowt i DostoJewslrdemu, by-

la energiA moJego cudownego dziecka. Teraz wlem, dlaczego

sie z niml tak uto2samtalem. Jestem im wdzigczny. To mol

ojcowie w naJprawdzlwsz5rm tego slowa znaczenlu. Pomogli

mi odnaleZc siebie.

srrrYPr4lpomnijcie sobie sen Normana. Nle sen strm u sobie

pozwoil mu odkryi przeslanie Jego cudownego dztecka,

kt6re domagalo sig zmiany. Dla Normana c4lnnikiem tym

byl dlugi okres nlezwSrkle glqbokiego przygnqbienla' Jego

ser^ z,apocz4tkowal proces.Czasami sam sen mo2e byi energia pochodz4c4 od arche-

typowego cudownego dziecka. W swej autobiograflczneJpracy Wspomnienia, sng, refleksje Carl Gustav Jung nazy-

wa te sny, ktore wywieraJa wPVw na nasze p62nieJsz'n tycle'

-wielkimi snami-. On sam w wieku 3-4 lat mial -wle lkl' sen'

kt6ry absorbowal go potem przez cale irycle. Byl z<lttmlony'

Le male dziecko mo2e wySnli sen symbolizuJ4cy problemy

wgkraczqiqce daleko poza zasigg jego wiedzrl. I pytal: Kto

zebral razem to u s zg s tko i polo^gt pdtuolinry t t' t 1tt, t' o mlato

wgpetnit d*gq pototug mojego Zgcta naJbanlzk'l hurzltwq

pasjq?- W t

"iaZ" e Bradstww On: Heating the Slrrrrrtr' 77:o,t B|nds

You przedstawilem analizq Jednego z mol (' I t w li t snych "wtel-kich snow". Sen, ktory mialem dwadzle Sr' | ; t I i t t po opuszcze-

niu seminarium, wrywal mnie do powt'ottt do element6w

tamtego Lrycia. W4lwal mnie zwlaszczn <ltt podJqcta powaZ-

nych medytacji. W o't /ym czasie pritt'owalem w zarz4dzie

kompanii naftowej j ako psycholog- < I < I ri t <l c a do spraw rozwo-

1u zipleczakadrowego. Praca ta dlawlla moJe sity tworcze'-nylem tel zaarrga2owany w niszczacy zutl4zek z pewn4 ko-

lrlrt.l l (.rulem coraz sllniejszq obsesje zaroblenia duZvch1 rtr.rrlr;rf zy. Jako czlonek zarz4du, mialem pierwszens-twow rurlrywqniu akcJi. Byty to wtelkle dni przemyslu naftowe_go. Wsirystko, czego stg dotykallsmy, zamienialo sig w zloto.Itrtt'rn przyszedl kryzys. Zwalnlano ludzl. Stracilem wszv-stkk: swoJe pr4awileJe oraz szeSclocyfrowe dochody konsul_tanta. Czulem ste Jak bankrut. Wychowalem sig w btedzieI prlez cale Lycle ptent4dze byly moJa obsesJa. Strach przednedz4 przybieral u mnie postac chionicznego poczucla za_grolenla. Nigdy nle mtalem v4rstarczaJ4co duZo pienigdqy.KtoregoS dnia z pewnoSclq poka2<: iiq d.ro. fym razemrzeczJrwiScie sig pokazalo.

Wkrotce po tym mialern trty wyrailnie powi4z ane zesob4 sny. PoJawily siq w ci4gtr kliku dni. W pierwszymSnie probowalem poleciei do .lirronto,

ale nie moglemoderwai sie od ziemi. W drrrglrrr oderwalem sig wreJzcieI

wf-t-aagwalem w pobli2rr worlospadu Niagara w Buffa_lo. Na lotnisku zobaczylcrn opita zakoiu trapistow,ktorego spotkalem.<lwa<lzl t :Scla piei lat wczeSn"J- *t_warl na mnie wtt '<ly glqbokle wiaZente, ate z 3akieg6Spowodu rit: 1r11,51111(.rn o nlm przez te wszystfle la"ta.Jego obraz przt'sladowal mnle przez kilka dni. W trze_cim Snie wyp<>i.y<'zylem w Buffalo samochod i poJecha_lem do Toronto. Ktedy tam dotarlem, bylem zuielniesam. PoJechalern rra ulicg St. Joseph 9b, gdzte t i.aySstudiowalem ter_rloglq. pokrqcilem sig trochg dokoiai w koricu wszedlcm do wielkieJ kaplicy. Sildzialemtam, jak mt sig zdawalo, przez cale go-ziny. Rozmawia_lem z ludZml, ktorych uwaZalem za-bardz-o poboZnych.Z Jakiego5 powodu zobaezylem wlasnie ich. t<iZayr. nlch namawlal mnle, Zebym odnalazl w sobie *.*rrJ_t r zrra SwietoSi.

W'loronto przygotowywalem sig do kaplanstwa, a snyPt rrnlosty mnie z powrotem do moJego centrum duchowe-;t' irkftrrrll/ mnie do podjgcia codziennel medytacji. W spo-',,h lxrlrlclrry medytowalem od lat, nigdyjeanat nie trakto_tr'.rlrrn trp,rr , ,,1U,"* serio. Sny te przlrnlo.sly nri teZ uspoko_It'nlr ro rl. rprnw pleniqZnych. W jakiS sposritr uzyskalem

I'( )IVROT DO SWEGO WEWruETNZNEGO DOMU CupowNs DzIEcKo IAKo luaco Dtt l f , ' i

przekonanle, 2e bede zabezplecznny pod wzglgdem flnanso-wym. Zdecydowalem, 2e powlnienem poSwlgcii swA energiesprawom duchowym. TW6rczoSiJest dla mnle rownornacz-na z duchowo$clA. T-aexalem wlqc mySlei o nowym serialudla telewlzJf. Serlal ten stal slq poczatkiem moJego obecnegoirycla. Taczelo sle to wszystko dziat, w momencle, kiedyJasno zdalem soble sprawq, 2e praca w korporacJi t sprawyflnansowe nle s4 dzledzlna, w ktora powinienem zaangilLo-wad moJ4 energle tw6rczq. Cudowne dziecko przez len.wlellrt sen" nadalo moJemu 2yclu nowy sens.

WSPOMNIENIA Z DZIECTqSTWA

Innym sposobe m dotarcla do archetypoweJ nie5wladomo-Sci Jest odnalez l en le znaet4cych wspo mnieri z dzieciistwa.Czasaml bardzo wyraZnie widai w nlch zwiastuny naszeJp 62nleJszeJ two rczo Sc i.

Znarra malarka Georgia O'Keeffe pisze w swoJeJ autoblo-gralit, 2e pamigta, Jak majac ptei miesiqcy,lei.a;la na dywa-nle, zafascSmowanaJego wzorem i koloraml. Wzor ten prze-wiJal slg potem Jako $owny motyw w wielu JeJ obraz.ach.Opowiedziala matce o tym wspomnteniu. Matka stwterdzi-la,2eto nlemo2liwe, aby pamigi siqgala tak daleko. (ieorgla

optsala jeJ wtedy szczeg<ilowo,Jakbyla ubrana cltttka. I)zie-cifshuojest okresem, w kt6rym dla wielu wgbilrrty'h ttuor'c6w zaczAna siq wewngtrzne poszukiwanie.

Welkt paleontologTeilhard de Chardin opowl;rtl:t w swo-lch wspomnienlach z dzlecfiistwa, 2e mial n:rlwy)r'l (]-7 lat,kledy z,acz4l slg interesowad dzledzlna tr:rrrkl, w kttircJp62nleJ zastynal. Fascynowaty go kamk'nlc I lelitzo. Eln-stein mial 5 lat, kiedy podarowano nrtt hotttptts. Doznalwtedy poczucia taJemniczoSci, ktorc k;rz.rkr tntt szukaiodpowtedzt na zagadld wszechswiata. 'lir prx'zttt:lc taJemnl-czoSct towarryszyl o mu przez cale zy<' lr'. M i r lr r rstwo PicassaI Chagalla roi sig od obraz6w Jak z <lr.lt'<'lsrych rysunkow.Zlarna tw6rczoScl obu mistrzow zoslrrly z.irslane w dziecin-shvle.

SpecJalistka od psychiatril dzic<'l('('tJ. J ungistka FrancesWckes plsze o tym tak:

II

I

370 I'or,ys61 Do SwEGo WEWNETRZNEGo f)oMU

I lr tr t I tt r nrrrtemu dziecku mqq sQ objatutc doiuiadcz-enia1xnrtuIt, zttsoweJ rzeczAuistoScl (...) Kiedg dorasta, przgtla-czt t lt 1 | t' problemg. bbg sprostai wgmaganiom rozszerzonej*ularlomoSci, musi sQ rozwlnqi ego, kt6re,Jak mqlobg sigzr lan p at, z-apomniab o tqj emniczgm do 3 w iadczc niu, ale J a"o tgrn pamigta...

We Wspomnieniach,, snach lreleksjach Jung wspominanlespodzlewane spotkanle ze swoim cudown5rm dzleckiem.Stalo slq to w momencie, ktedy mial wra2enle, 2e Jego Lyclezatrzirmalo sie w miejscu. Czrrl sig tirk z.l>Ity z tropu I zdezo-rlentowany, 2e obawial sl(., 12 r.k'r'pl na zaburzenia psychi-czne. UsiluJ4c odnaleZi pr:rprzyr.zyrrq: tego problemu, siqg-n4l do wspomnien z dzier:lristrv:r:

Pienuszq rzeczq, jaka .si(.' lxtlruulla. bgb wspomnieniez czas6tu, ktedg minlem clzil'sit't< czg jedenascie lat. Fascg-now alo mn le u tedg b r u h n t, t t r r i t. z klock6us. Ku moj emu zdzi-usieniu okazalo sig, h, r lslxrrurienie to usgtuoh4je ptzgptgtt:emocj L Aha - por t, il, r I r. k t I t' r r r s t il ile - te rzeczg sq wctqL 2gwe.Nadaljest ttr tylz.its rrutlrl <.hlopczgk, posiadajqcg tusorczq2gwotnoSc, kl6,('i ttri ln'ttk.

DecyduJ4c slq. n:r pol4czenie zt4dzlecigc4 energi4, Jungodnowil kontakt t ,,ty<'l<:m dziecka oraz Swiatem dzieciqcychzabaw" i kupil zt:stirw klockow. Doznal silnego opom zestrony swoich krytyr.znych glosow wewngtrznych (staryporz4dek), ale nie ustilpll lzacz4lbudowai cale miasteczko,z ratuszem i koSciolenr. Pracowal nad tym codziennie, poobiedzie i wieczorami. Rodzina poddawala w w4tpliwoSi to,rrr robil. Ale on stwierdzil: Miatem gtebokie, wetungtrzne1 tr tt'konante, 2e znalaztem srg na drodze do odkrycia mojegon t t l u .

I )' '\wlildczenie to odegralo decyduJ4c4 role w uwolnieniur r. r, I z rr'1,r'r;1lneJ tworczeJ energii Junga, ktoreJ kulmlnacf -n\ nr I'rrrrklr.tn byla teoria archetypow i zbiorowej nleSwia-( l 0 t n i l ' . r I

Cuoowl.rE DzrEcKo JAKo lMAco DEr

Przrd laty, czytaJ4cpraz ktoryS ten fragmentautobiografiiJunga, prrypomnlalem soble podobne zdarzenle ze swoJegoirycla. Kiedy mialem JakieS dziesiec lat, zainteresowalem siebudowaniem modeli samolotow. Pamietam, ire. nad Jednymtakim modelem spqdzilem cale tygodnie. Pierwsry raz, wkla-daJac w to caty ogrom pracy, zloLrylern caly samolot. Modelz balsy byl bardzo delikatny I skomplikowany. Pozostalo okle-lc go z zewnqtn papierem I pomalowai. Pewnego dnia popowrocie do domu znaJazlern tylko szcz4tki moJego samolotu.Mlodszy brat chcial wyprobowac, Jak lata, t znlszuyl go.Bylem zalamany. Ni e nrogle m si g pozblerai. Czasem mySlalemo tym, izeby zacz4c od nowa, ale ntgdy sig nie zdecydowalem.Trzydzlekl lat pxiZnieJ mialem Jeszcze energie, 2eby skon-stmowai modcl samolotu. WJakiS dziwny sposob mialo to dlamnie ogromne znaczenie. Wwieku 39 lat kupilem taki modeli pracowicie go F)skladalem. Czasami pracowalem nad tymprz.ezpctlnocy. Tlolylem go w koncu, okleilem i pomalowalem.Bylem szalenie drrrrrny ztego osiagniecia, chocia2 nie poJmo-walem, dlaczego <xlt:zuwalem potrzebq skonstmowania mo-delu samolotu.

Teraz spogladam wstecz, na caty ten czas, ktory rnln4l odchwili, gdy ukonczylcrn 39 lat, i widze, 2e jest to n:rllrirrclzicjtworczy okres w moim zyc.lu. PoniewaZ w swoittt t'z:tslt: nicukonczylem modelu sanrolotu, pozostala we nlttlc trlt 'z,vr'y-ta energia. Musialem dokoncryi model, abyrtt trr,r'.1 ltrz<'is<:do inneJ, tworczej pracy.

DOBRE WTPSCT

Ci z nas, ktorz5r pochodz4 z dysfunkr ' \ ' l r rr ' , l r r , r lz l t t , s l lq-dzill znaczn4 czgSi irycia na odnawiirrtlu '.lt.turtt, kt<irychprrycryn4 bylo skr44wdzone dzit'r'ko \\'r'\t rtt ' lr rtrt'. T.yJemydefensywnie,prrywi4zani do nitsz.ylIr zIrr,Ittyt lt rnitow, niemaJac pojgcia, ircw kaLdym z nas tkrr'l z,rl.1zt'k czegoS do-brego; kazdy z nas Jest tworc4. Lrt;rll rrlr to wyraz nawetw naszych sposobach neuroffczrrr'l ,rrl,rpt:tcJi. W kaZdymz nasJest cudowne dziecko, obdurzorrc tw<)rcrym potencja-lem. Dotyczy towszystkich, nie tylko rrrrrlar'f,y czy muzykow.Nasze irycie mo|e byi dzielem sztrrkl. Matka mo2e byc

J / |

i

372 l'or'1rp61 DO SWE6O WEWNETRZNEGO DOMU

I r l(' I x,wl ; r rzalna i tworcza w swolm macierzynstwie. Dotyczyt<r kirlrlr.{o powolania do ZycioweJ roli. Jesli zaczniesz szu-ka<: swolch zdolnoSci tw6rczych, ich Slady odnaJdziesz wJa-kit:hS rloSwiadczeniach z dzieclnstwa.

Dorosle dzieci powinny zdai sobie sprawq, Le ka2dy ele-nrent lch irycia ma znacz4cy wptfv na kompozycje niepo-wtarzalneJ historii, Jaka sa one same. Wspoluzale2nienieoddala nas od naszego niepowtarzalnego.JA". Przestajemywierzye ,2e coS znacryrny. ChcA wam powiedziei , 2,e kahdyelement waszego Zycia Jest wyJ4tkowy t niepowtarzalny.Nigdy nte bylo drugiego ciebie. Mo2r:rrry cofn4i sig o millonlat i nie znaJdziemy kogoS trrktr.go. lrrk ty. Uwierz w wyJat-kowo5i swojego jedynego .,1;r". tlwk.rz, .2efiroje wspomnie-nia s4 wtLne.

Medytacja, ktor4 przeclsl;rrvtr.., rnil wam pomoc w odno-wieniu kontaktu ze wsponlrrlr.rrk:m lub wspomnieniamiz dziecinstwa, ktore wcit12 rn(u{il za\vierai w sobie energiqtw or cz4. Mo|e przed r<lz 1 rr x . z r.. r . I r. rn teJ medytacj i powinieneSprzeczytac Matego K.s iq'r.irr Ar r I oI ne'a de Saint-Exupery'ego.Je6li nie masz r)lt to r.z;tsrr, l)rzypomne ci tylko, 2e autoropisuje, w .lirkt slxrsolr <lor.osll znlszcnlll w zarodku Jegomalarsk4 kark'rq.. Nirrysow:rl we2a boa, ktory polknaf slo-nia. DoroSli, spolrz;rwszy na rysunek, nie dostrzegli w ogolewq2a boa. Tnbzx'z.yll k:rpelusz.

Dorofli poradzili rrrl, abgm porzuctt rysowanie wg2g boai abgm z4jqt siq racz<'l oeogrqJi4, hisi.onq, arytmetgkq i gra-matykq. W ten sposob, mqjqc lat szcSt, porzucilemu;spanir-tq karierg malarskq. (...) DoroSLi nigdg nie potrafi4 niczegosoJni. zrozumie0. A dzicci bardzo meczA koniecznoSt stalegot i I asniania im u s zy s tkie g o.'

, f crilt twoje zdolnoSci tworcze zostaty zniszczone przezl.rktrgo$ doroslego, przeprowadZ proponowan4 tu medyta-('l(.' Mole pr44pomni ci ona coS, co do tej pory tli sig jaktttr),tt,f

"rrv wegielek, prrysypany popiolem krzywd.' Arrlrrtrrr' ,lr ',rrlrrt-Exup6ry,

Malg Kslq2q, przeloiryl .Ian Szwykowski,I r r r tv tn i \ \ '1 , r lnwrrk. i ry pAX, Warszawa 195g. s. 10.

cuoowNr DZIECKO IAKO IMAGO DEt

MedytacJa o wsp6lnych wepomnlenlach z dzleclietwa

Nagral Ja na magnetofon. Swtetnym podkladem murycz'

nym bedzie kaseta Danlela Kobialki WhenYouWishUpon

a Star.

SkoncentmJ slg na oddychanlu... Bqdi 6wladomy tego'

co slg dztejc w twolm clele' tledy roblsz wdech I wy-

dech... Powoll zacznllurydychaG blalq parg, kt6ra na tle

czarnej zaslony uformuJe cyfrg pt96..' Je6ll nle mo2esz

dostrzic piqtki, narysuJ Jq palcem... Potem ,,wytchn["

albo narysuJ palcem czw6rk9... PoczuJ, 2e trochQ sig

rozlulniasz... R6wnocze6nle u6wladom sobie, 2e panu-

Jesz nad sobq na tyle, na lle trzeba"' Teraz ,,wytchn$"-"lbo o.ty"uJ tr6Jk9... Teraz moheszrozlrufinl0 slg troche

bardzieJ... PrzypomniJ sobie, ktedy po taz pielrezy na-

uczyle6 sl9 panowa6 nad sobq I rozlu2nla6"' Nauczyle€

ste panowad nad sobq podczas naukl chodzenla"' Ktedy

o"ril.3 sig Je56... Nauczyle6 slg rozlu2nta6, kiedy hu3-

talei sle na hu6tawce, a wlatr rozwlewal cl wlosy"'

Ktedy po raz plerwszy marzyleS albo kiedy poszedleg

p62io lpaC... wlest wlgc dobrze, na ile potrallez palo-

iaC naa sobq, a na lle mohesz slg rozlufnl6"' Potrallsz

by6 calkiem 6wiadomy ewoJego glosu' muzykl' ubranla

n-a clele... Plec6w opartych o krzeslo, powletrzr na twa-

tzy... R6wnocze6ntt uJrzyJ 6wlatlo I weJdt w rpotojny

trans... MoLesz poczu6, Jat cale twoJe zewngtrlnc clalo

staJe sig nleczJe... MoLeez te2 poczu6. lc twoJe clalo

staje sig clg2kle... albo lekkle Jak pt6rlo"' Cololwlet

"ri1""", cietar czy lekko66, pozwalrrz tomu uczuclu

przlnte66 cl? w sen... Bgdzle to sen o odlryclu"' Odnlj-

izlesz w nim dawno zapomnlanc srpomnlenle z dzle-

clistwa, to naJbardzieJ nlezwylle"' Molo by0 calklem

ocz;miste albo te2 bardzo skomplllowlne"' Z lrcYn.o-gcti teazie to Jednak senne wspomnlenle o tw6rczyrn

ziarnle... Mote Ju2 le ptzeLywasz, a mole wlaSnle teraz

go potrzebuJesz... po*i""t sig..' A to, czcgo slg dowiesz'

f,edzie dla c-iebie dobre I wla6clwe "' PrzygotuJ sig' 2eby

da6 sobie dwie mlnuty, co dla nleSwiadomo6cl Jest

374 l\ rry361 Do SwEGo WgwNTETRZI.JEGo DoMU

catym crr.Gm tego 6wlata... I[ t5rm czasle odnaJdzleszlnny cret.,. Mol'eez wlgc zroblG to wla6nle teraz... (pau-za - dwlo mtnuty)... Czegololwlek teraz do6wladczaez,Jeet to dla cleble dobrc... f)6f,lsdnt6 tutal powlntene6by6... Motesz teraz przemytllc0 leszczc lnne swoJe do-znanla... Mo2eJulwlesz... Moie powlnlene6 wzl46 to, cootrzymale6, I ptzeLyG z tym parg dnt... MoLe parg tygo-dnl... Tylto ty bgdzlesz xdedzlal... Mo2esz b yG zaskoczo-ny... Mo2esz nngle uzysLaG 6wladomo66... patrzqc nacod, cz5rtaJ4c kslq2k9, przechadzal4c elg... To ptzyldzledo cleble... Teraz powoll zobacz cyfrg trzy, poczuJ swoJergce, lx)ruaz palcaml u n6g... Tcraz zobacz cyfrg ptg6I odczuJ, 2e cale twoJe clalo el9 budzl... Niech teraz tw6Jumysl zbuilzl slg, I powr6cl do normnlnego stanu 6wla-domo6cl... Teraz otw6rz oczy.

Moitesz uzyskai kontakt z lwircz.Jrr, wspomnieniem lubteZ go nie uryskac. Mozesz. <krtkn4c energetycznego wspo-mnienla, lecz nie wlr:rlzlt.ti, (.o ono oznacza. Uwierz poprostu, 2e dowlesz sk; tt.go. t:o powlnieneS wiedziei, cokol-wiek by to bylo.

JeSli 2adne z <loswladczcn, ktore opisalem w tym rozdzla-le, nie doprowrr<lztlo cig do kontaktu z energi4 twoJegocudownego dzk:t'ka, podaJg kilka sugestii, ktore -ogarri_prowadzii cig na trop twoJego wewnqtrznego dziecka.

- l. Zwroe uwage na to, co wedlug ciebie nadzvvyczal clgfascynuJe. MoZe coS zblerasz, nie wiedz4c dlaczego; moZelnteresuJe cie JakiS kral I Jego obyczaJe; mo2e jesteS glqbokoprzywl1zarry doJakiegoS koloru lub dzrrigku.

2. Zwroi uwage na swoj4 lntuicJe I przeczucia. Einsteinczr;sto przttzrrawal, 2e intulcJa odgrywa rolg w Jego pracy.l\ryk:rdzil,2e na dlugo przed sformulowaniem swoJego slyn_rrcgrr rtiwnania znal Je z nieomyln4 pewnoSci4 na lnnym,r rlrwrr lralnym poziomie. Chocia2 nikt z nas nieJest Binjtei_n.'nr. wnzyscy posiadamy intuicJg. OkreSla siqJqJako "mySltrrlr rrf l,1'' ,lcst to raczej to, co czuJesz, ni2 to, co wiesz.Irrtrrtr t,r ;rrrk.;{il na tym, 2e coS sig wie bez przyczyny. WieluIrr<lzl lr.r,t ;rrzr.konanych, Le lntuicfna wtcdzar pochodzt

CuoowNs DzIEcKoJAKo IMACo DEt

z niedominuJaceJ polkuli m6zgoweJ. DominuJ4ca polkula

poznaJe loglcznle tJest stedzlb4 mySlenia linearnego. Polku-

ia niedominujaca poznaJe w spos6b lntuicSny lJest siedzi-b4 mySlenia holistlrcznego, obeJmuJqcego'wszystko naraz" .T$ko niellczne, skr4lwdzone, klemJ4ce siq wstydem dzieciwewnetrzne ufaJa swoJeJ lntulcJi. Nasze 2ycle Jest pod tak4

strah4, Le dztalamy w stanle nadmryczaineJ czuJnoScl, sku-ptaJac stg glownie na nlebezpleczeristwach gro24cych nam

L iewnat,r.z' Ntgdy nie JesteSmy na tyle odprgZeni, 2ebypozwolii sobte na sluchanle swoJeJ lntuicJt. OdzyskuJaci otaczaJac opiek4 nasze cudowne dziecko, mo2emy poczui

te czeSi siebie.Pracowalem kiedyS z kobieta, ktora pomimo lz pozosta'

wala w pozornie stabllnym zuy'.qzku mal2ensldm, uparcietwierdzila, 2e powlnna siq rozwiese. Mqz byl dobrze sytuo-

wany, kochal Ja t chclal rorurl4zimai problemy wspolnie'

Mieli szeScioro kilkunastoletnich dzieci. MoJa klientka wy-

powiadala siq w sgrsob Swiadcz4cy o silneJ, nurtuJaceJ J4potrzebie: ",JeSlt pozostanq w tym zvrl4zkts mal2ensklm'nigay nie stang sig tym, do czego Bog mnie stworzyl' Chodzi

o moJe irycle. Nie umlem cl powiedziei dlaczego' ptt prostu

czule to i wiem, 2e mam racJe".Wyst4pila o rozwtitl' Stary

porz4dek zacz4l sie chwtai. JeJ pastor-baptysta lrvl przera-

Lony, a parafi anie zaczell odprawiai modlitew' r' r' z t t wa t t I it.

JeJ mag, obarczat cal4 winA mnte.Fo pigciu latach dostalem list od teJ kobk'tv' I'tsalit' i'c

z,aloLyla wlasne przedsiqbiorstwo handlu t t I t' t t t (' I tr t I lltts<' l:t -

mt, o cz,ymmarz,yla jako mala dzlewczynkir' ()slrq(rtlit-do-

ch6d rzedu pol miliona dolar6w rocznie. I )z k' r k rt t t 1 rowtt<lz,llo

siQ dobrze. Nawiazala wspaniala przyJai.rr z r rlrl r rzltrkowyrn

czlowiekiem i byla niezmiernie szczq'sllwir' Wlrrcw wsry-

stkiemu i wszystkim poszla za $losent I I r t r r lr' | | | JcJ cudowne

dziecko z.lurycigLYlo.Nie zawize lest latwo okreSlii, czy ttitst. wt:wngtrzny glos

Jest naprawdg intuicJa. Czasami mo2ttrt lr1 pomylii-zyrl{'

nleniami. Nie znam absolutnie pewtryt'lt wskazowek, ktore

by okreSlity, cry przernawia do cit:blt: t:zqSi twoJeJ wyLszej

intuicli, czy teL egoistyczne po2ildante' Wsluchal sie

il 376

i sltr';rwrlz. w wyobraZnl to, co mowl wewnqtrzny glos. prze_wirzrrtr. wlemy, czego chcemy lub chctelismy od dlu2szego('zirsr. lrrtulcJa zas to przewthnle cos nleznanego - cosSwlt-'2r.g<l I nowego.

3. Zwr66 uwage na ka2dy uporczSruuy impuls do zrobieniaczegos. Na przyklad - zawsze mtale6 ochote poJechai nauyspe Bali albo na Dalelil Wsch6d, zawsze ctrctiteS wzl4cudzial w polowaniu ey nauczyi sig gry na lnstrumenciemurycznyrn,rzeilby albo malarstwa. Nle znaczy to, 2e powi_nieneS natychmlast wszystko rzucli f podqzyi za tym lm-pulsem. Ale warto Eo rozpoznai. Mo2esz to zrobii, ,raaja"sig w wyimaginowanA podrri2. p:rtrtrlc I odczuwaJ4c, dlaize-go ten impulsJest dla ciebrt'wir2rry. Mohesz tez zastosowaitechnikg- swobodnych sk<lj I r r.zr. r r . 7.t rl <izmy, Le zaw szechc la_leS pojechai na wyspg Bali, irk. w gruncie rzeczy nie wiesz,dlaczego. 7-adal sobie pSrtanir.: r.zyrnJest dla mnie Ball?WeZkartke papiem, narysuJ posrorlkrr tOtto, a nastqpnie wpiszw nie slowo -Bali". pott.rrr rrtr.ch twof umysl iwobodntekoJarzy wszystkie naplywirl;1r.r. slowa czy zwroty. ZaplsuJ jena teJ samej kartct.. N:rstq.prrk: odczytaJwszystliie stolaizl_nta i zwroi uw:tAc rur to, ktrtre wywoluJe twoJe naliyZszenaplqcie. WyL r I x rwszy t i r kt t: skoJarzenie, pobad|

" n{^ p."r,

JakiS czas. Otworz slq na Jego znaczenie. Kiedy -bcnoutrwallsz w soblt. p<xrzucle te[o znaczenia, zrob pian dzta_Iania i zrealizuJ 1go.

4. Zwroe uwage n:r nowych ludzi, l<torzy poJawiaJ4 sigw twoim 2ryciu i sprawlaJ4 wraZenie, 2e wzywaJ4 clg w no_wym kierunku. przylrn{ postawq: co bg aino,"gdAiA... ImbardzieJ dana osoba narusza znaneci wzorce, tym wigksz4ttto2e ci dai szansg na zerwanie ze starym porz4dkiemI wydobycie tego, co Jest w tobie nalbardziel oryginalne.t )wrba taka mo2e rzucii wyzwanie twJlemu

"po"oL6*i *y_'.l.rrl,r I zagrozic twemu swiatopogl4aowi. tUoje cig zafascy_

n,n',r(". dotykaJ4c w tobie tych miejsc, ktore od Ut Uytyu',ph,nr' I z.amro2one. l,epieJ zachowai ostro2noSi, ni2 kie_r(fr\'.rr .,1r. 1s11p111""m w budowanlu zwiqzku z tak4 osob4.l';rtrr rr.r rrt.1 lerlnakJako na potencJaln4 metaforg odkrycias ; i l l t ( ' l r ( I . r l r . l r l l .

I'()ryp6'y * SwEGo WrwruErnzruEco DoMU CupowNs Dzrcro Jero IMAco DEr t , " '

5pok6 j

Cza r I u ro l t

No t t r r d l n yI wo lny -

Bo rdzo do leko

Pros te l ye leNogoS C

Otw o r toS C

TW6rcze odrodzcnle Jest podstawow4 zasad4 samego z5r-cta. OdnaJdowanie starych wspomnieri, zaufanie swolmprzeczuciom I intulcJi t pod42anie za now4 energlil, mo2edad ci impuls konieczny do nowego rozkwitu twor<'z.oscl.

rwonczoSCZdolnoSi tworzenia Jest chwal4 rodzaJu ltr<lzklcgo. Ona

wlaSnie odroZnia nas od innych istot. Naszyrn t zlrwk'czyrnptzeznaczenlem J est stworzenle wlasnego, r I k' 1 row | ; r rz:r I ne-go stylu Lrycla. MoLesz to zrobii Jako rotlult'. rzrr<'irJiqcywyzwanie staremu porz4dkowt. KtoS inrry rrro/r' tr'11o <loko-nai, odmawlaJ4c odgrywania przyplsanr'l rrrrr rrrll krrlturo-weJ. TWorzenie wlasnego irycla wymagir rxlw;rgl. lry zaryzy-kowai nowy sposob istnienia. ZdolnoSr' Irvor zrrrlirJest SciSlemtl4zana z sukcesem. Wedlug mnie, srrkcrs polcga na ro-bieniu z twoimJednym f Jedynym zy<'k'rrr l('A(), co chcesz.

Joseph Campbell, naJznakomitszy cI ryl rir r rauczyciel zna-czen mit6w, naattal to znqjdowanier n s t r, <l <t go szczeScia. Tor6wnte2 wymaga odwagt - trzeba prrilxrwai nowych rzeczy,z,atrzymywai sie t iSi daleJ, liiedy nte dzlalaj4 tak, Jak

D t r j n o, z te lon oioS l l n n oS e

fi

378 I t rwndr po SwEGo WEWNETRZNEGo Douu

trzcl rn . 2rby tego dokonai, potrzebuJemy spontanicznoSci,dzlchroicl I clekawoScl cudownego dziecka. Kiedy mamyodwngg tycryC sobte gwtazdkl z nieba, daJemywszechSwia-tu c<r$ nowego. W wlerszu P{e Sft mtb sna J. Alfreda Pn4frukaT. S. Eltot pyta: CzgJa si4 oSmIeI4 nlepokoii wszec6wiat?'Tals|e, ka2de nlepowtarzalne, udane irycle stwarza wszech-Swlat na nowo.

"I\tt6rcz,e lycle to nle tylko ukoronowanie naszeJ ludzkieJchwaly, ale r6wnle2 nasz prawdziwy Obraz Boga. TWorzyito znaczy byi taktm, Jak nasz Stw6rca w naJSclSleJs4lmrozumlenlu tego slowa. TWorzenle daJe nam szzrnse uksztal-towa6 nasze 2,ycte Jak wlasne dzlelo sztuki. Crynt4c to,pomagamy tworzyi wzorce dla Zycla prrysztych pokolen.James Joyce plsal o tym:

WttqJ m| otgciel Po raz ntllktrrowg udole srg na spotkaniez rzcczgwistoSctg doSwlndczt,nla. bg uJormowai w tgglumojeJ duszg nie uksztaltorparre sumienie moJego gahnku.

TW6rczy wybor J c st two I rn naturalnym praurem. KorzystaJz niego, prosze.

. 't' !r tlltot, Ibe4le wgbrane, prz.f,.lozyl Wladyslaw Duleba, InsbrtutWy(ltrpntr.ry I'A)(. Warszawa 1960. str. 45.

Epllog

DO DOMU, ELLIOTT, DO DOMU!

Miliony ludzi zachwycaty sig fllmem Stevena Spielbergapod t5rtulem E.T. Kledy ludzie masowo przeJawiaJ4 wobecczegoS tak4 energlq, bywa ona czgsto wywolana przez jakiSglgboki wzorzec archetypowy. Jedna ze scen szczegolnieporuszyla nasza zblorow4 nieSwiadomoSi. Kiedy opuszczo-ny E.T. szepcze: -l)o domu, Elliott, do domu", Jego slowadotykaJa dokladnie tcgo symbolu, kt6ry budzi w nas glqbo-kie, archetypowe tqsknoty. Miliony ludzi, niezale2nle odwieku i krggu kulturowego, plakaty, kiedy E.T. szeptal teslowa.

PlakaliSmy, poniewa2 wcteyZ JesteSmy bosktrr I t lzk'(ml nawygnanttt Bez wzglgdu na to, J ak cig2ki wysl k' k w I olyl I Smyw odzyskanie i otoczenie oplek4 dziecka wcwrrqlt zttc{o, po-zostaje w nas wszystkich pewne poczuck' prrxtkl t rrlcobcc-noSci. Nazywam j e metajzg cznAm pr ̂ I ( 1 r n; I t h' t r h' r r t,

Z pewnoSci4 cieszymy slg, gdy odzysk:rrrry I z.ropk'kuJcmysig nas4;m wewnetrznym dzlecklt'nr. I )l;r rvlrlrr z ttas odna-lezienie dziecka rowna siq ze znalczlt:rrk'rn lxr rirz. plerwsqydomu. l-eczbez wzglqdu na to, Jak b:rr'<lzrr lxrczuJemy sigbezpieczni I zespoleni, wsqystkich nas <'zt'htt.l(s?tze mrocz-na podr62. Mimo 2e jest tak przerah rlrlr';r. wszyscy do nieJtgsknimy. Bez wzglgdu bowiem na to, rlo Jaktego stopniazrealizuJemy nasze ziemskie cele I rnarzcnla, kiedyJu2 do-trzemy tam, gdzie tak bardzo pragngllSmy sig znalefld,

POWRdT DO SWEGO WEWNETRZNEGO DOMU

za:ws?E doznaJemy pewnego ro?szarowanla. I nawet gdyprz.evytamy wszystlde dztela Dantego, Szeksplra I wyslu-chamy calego Mozarta, zadaJemy pytante: .I to Ju2 wszy-stko?'.

J e stem przekonany, t e to poczucte ro?n?a;row art la uryply-wa st4d, 2e mamy Jesz*ze tnny dom, do kt6rego wszyscynale2ymy. Werzg, 2e wylontltSmy slg z $gbtn bytu t bytwrryanas z powrotem. Werze, 2e pochodzlmy od Boga I doNlego nale2ymy. Bezw@qdu.na to, Jak bedzie nam dobrze,mlmo wszystko nadal nle znaJdztemy domu. SkrzJnrdznnedzlecko, Augustyn, trafnle to sformulowalot Stworzglei nasdln Cteble, oPanie, inasze sercanle zaznQqspokoJu dopktnie spolcznq w Tobte. I to bedzle wreszcle nasz prawdzlwypowr6t - powr6t do naszego wewnqtrznego domu.

ilI

t