INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIKSAOBRAĆAJNI FAKULTET

U TRAVNIKU

BROJANJE SAOBRAĆAJA NA PUTEVIMA I RASKRSNICAMA

SEMINARSKI RAD

Predmet: Infrastruktura cestovnog saobraćaja

Student:

Mentor: Doc. dr. Momčilo Sladoje

Travnik, 2013.

SADRŽAJ

UVOD.................................................................................................................................... 1.

1. BROJANJE SAOBRAĆAJA NA PUTEVIMA............................................................ 2.

1.1. Metoda ručnog brojanja....................................................................................... 2.

1.2. Automatsko brojanje saobraćaja.......................................................................... 5.

2. BROJANJE SAOBRAĆAJA I PRIKAZIVANJE OPTEREČENJA NA RASKRSNICAMA.............................................................................................................. 8.

2.1. Tabelarno prikazivanje opterečenja i brojanje saobraćaja na raskrsnici............. 8.

2.2. Grafičko prikazivanje opterečenja na raskrsnici................................................. 9.

3. STALNO I DOPUNSKO BROJANJE SOABRAĆAJA............................................. 12.

ZAKLJUČAK..................................................................................................................... 13.

LITERATURA................................................................................................................... 14.

UVOD

Brojanje ili snimanje saobraćaja čini osnovu za planiranje saobraćaja, a njime se dobiva uvid u trenutno stanje saobraćaja, te podaci koji upućuju na potrebne rekonstrukcije, izgradnju novih saobraćajnih pravaca ili ostale mjere poboljšanja postojećeg i budućeg saobraćaja.

Prikupljanje podataka potrebno je zbog saobraćajnog i urbanističkog planiranja, zbog planiranja buduće saobraćajne mreže ili oblikovanja nekog čvorišta, zbog eventualne rekonstrukcije postojeće saobraćajne mreže i izgradnje novih saobraćajnih pravaca.

Brojanje saobraćaja sprovodi se radi prikupljanja podataka o intenzitetu i strukturi saobraćajnih tokova. Osnovni podatak je prosječni godišnji, dnevni saobraćaj (PGDS) i dobija se tako što se ukupan protok vozila za godinu dana na jednoj dionici puta podijeli sa brojem dana u godini.

1

1. BROJANJE SAOBRAĆAJA NA PUTEVIMA

Brojanje saobraćaja sprovodi se radi prikupljanja podataka o intenzitetu i strukturi saobraćajnih tokova. Osnovni podatak je prosečni godišnji dnevni saobraćaj (PGDS) i dobija se tako što se ukupan protok vozila za godinu dana na jednoj deonici puta podeli sa brojem dana u godini. Dužnost upravljača državnim i lokalnim putevima je da redovno vode statistiku o protoku vozila, na osnovu koje se sprovodi racionalno i efikasno upravljanje putevima.

Brojanje saobraćaja može se vršiti: metodom ručnog brojanja i automatskom metodom.

1.1. Metoda ručnog brojanja

Brojanje saobraćaja, prvobitno je bilo ručno, počelo se koristiti kao način na koji su se prikupljali podaci o opterećenjima određenih saobraćajnica (prometnica), kategorijama vozila koja se kreću po njima i sl.

Razlikujemo dvije vrste brojanja:

1. Statičko - broje se vozila koja u određenom vremenskom intervalu prođu kroz određeni presjek ceste. Tako se dobivaju podaci o opterećenju ceste, a koriste se pri dimenzioniranju prometnica i čvorišta.

2. Dinamičko - to je brojanje saobraćajnih tokova. Njime se ustanovljuje jačina,smjer i put saobraćajnih strujanja (tokova). Metode brojanja saobraćaja su:

1. metoda običnog mjerenja na čvornim točkama2. metoda običnog mjerenja registarskih oznaka vozila3. metoda obilježavanja listićima4. metoda ispitivanja5. metoda brojačkih značaka6. anketiranje domaćinstava

Vrijeme brojanja ovisi o svrsi brojanja. Ako je osnovnim brojanjem određeno vrijeme vršnog opterećenja može i kratkotrajno brojanje od pola sata do 2 sata dati potrebne rezultate. Podaci o dnevnom opterećenju dobivaju se 16 satnim brojanjem u 2 smjene (6-14 i 14-22 sata). Pri brojanju treba odabrati karakteristične dane kada su opterećenja prosječna. Odnos dnevnog i noćnog prometa dobit će se 24 satnim brojanjem.

Metoda običnog mjerenja na čvornim točkama - Služi za utvrđivanje prometnih tokova brz obzira na izvor i cilj tih tokova.Brojačka mjesta postavljaju se na svakoj prilaznoj cesti prema raskrižju.Bilježe se smjerovi kretanja vozila.

2

Metoda bilježenja registarskih oznaka vozila - Sastoji se u bilježenju registarskih oznaka, a nedostatak je što se brojanje mora provesti istovremeno na cijelom području zbog čega je potreban veliki broj sudjelovatelja pri brojanju.

Metoda obilježavanja listićima - Vozač pri ulazu u grad nalijepi listić određenog oblika i boje ovisno o tomu da li se zadržava u gradu ili samo prolazi i slično.

Metoda ispitivanja - Sastoji se u ispitivanju vozača od kuda dolaze,kamo idu,da li se zadržavaju i slično. Potreban je veliki broj brojača i brojanje istovremeno na cijelom području.

Metoda brojačkih značaka - Značke se podijele vozačima u vršnim satima u vremenu od 3 sata.U razmacima od pola sata treba pokupiti značke i podatke zabilježiti u formulare.

Anketiranje domaćinstava - Dijelove grada treba podijeliti u sektore,te obavijestiti stanovništvo o anketi.Domaćinstva se anketiraju o obavljenim vožnjama u nekom određenom danu.

Tabela 1. Šta anketni list mora sadržavati

Vrijeme trajanja brojanja određuje se u zavisnosti od svrhe brojanja, te imamo:- kratkoročno i- dugoročno brojanje.

Kratkoročno brojanje od pola sata do 2h koristi se najčešće za utvrđivanje veličine protoka u časovima vršnog opterečenja. Za utvrđivanje mjerodavnog dnevnog opterećenja dovoljno je brojanje od 16h. Za dugotrajno brojanje u toku čitave godine pogodno je izabrati automatsko brojanje pomoću elektronskih urađaja.

Da bi se brojanje na brojačkim mjesta obavilo jeftinije i za kraće vrijeme potrebno je stalno brojanje samo na malom broju brojačkih mjesta. Rezultat takvih brojanja na ključnim brojačkim mjestima omogućuju zajedno sa rezultatima kratkotrajnih brojanja sa ostalih brojačkih mjesta izvođenja zaključka o cjelokupnom toku saobraćaja. U zavisnosti od cilja, brojanje se može organizovati:

1. na poprečnom presjeku puta (profilno brojanje);2. na određenoj dionici puta i3. na posmatranom podrućju (kordonsko brojanje).

3

1. zanimanje2. spol3. broj vožnji

4.početak i svršetak

vožnje5. prometno sredstvo6. svrhu vožnje7. broj vozila8. parkiranje i slično

Brojanje na poprečnom pregledu puta se obavlja ručno pomoću brojačkih listića. Na ovaj način se dobivaju podaci o opterećenju puta na tom poprečnom presjeku, ali međutim ne dobivamo podatke o prostornoj raspodjeli saobraćajnih tokova. Ovi podaci se koriste i za dimenzionisanje poprečnih profila puta kao i pri praktičnim zadacima regulisanja raskrsnica.

Brojanje saobraćaja na određenoj dionici puta spada u grupu tzv. dinamičkom brojanju saobraćaja. Organizuje se da bi se utvrdilo ukupno opterećenje posmatrane dionice po obimu i strukturi saobraćaja kao i promjene toka duž dionice (obim vozila koji se ulijeva i izlijeva sa posmatrane dionice na priključne puteve). Brojanje saobraćaja na dionici puta je komplikovanije za izvođenje i planiranje, a potrebno je više osoblja za brojanje i obradu prikupljenih podataka.

Brojanje na posmatranom podrućju (kordonsko brojanje) se obavlja tako što se brojačkim mjestima obuhvata odgovarajuća gradska zona. Na ovaj način utvrđuje se broj vozila koji uđe i i zađe iz posmatrane zone u odgovarajućem vremenskom periodu, ovi podaci služe za donošenje odgovarajućih zaključaka o načinu regulisanja raskrsnica. O potrebi za novim garažnim prostorima ili prostorima za parkiranje vouila, uvođenje pješačkih zona... Poslije brojanja skupljaju se podaci, a zatim se sistematiziraju i pripremaju za dalju obradu.

Slika 1. Ručno brojanje saobraćaja 1938.god.

4

1.2. Automatsko brojanje saobraćaja

Brojilo služi sa stalno prikupljanje podataka o značajkama saobraćajnih tokova na cestama. Preferira s korištenje automatskih brojila saobraćaja s induktivnom tehnologijom, jer omogućuje brzo i tačno mjerenje cestovnog saobraćaja te pripada najnovijim rješenjima koja mogu udovoljiti svim osnovnim i dodatnim potrebama u prikupljanju podataka o saobraćaju na cestama. Osobito je važno da automatsko brojilo omogućuje točno razvrstavanje vozila u najmanje 8 skupina (prema europskom standardu).

Slika 2. Automatsko brojilo saobraćaja

Brojila saobraćaja na cestama postavljaju se prema projektu. Mjerni uređaji saobraćajnog toka (brojila saobraćaja) mjere i memoriraju sve relevantne podatke osaobraćaju:

brojenje vozila po saobraćajnom traku i smjeru; brzine vožnje po vrsti vozila; učestalost; razmak između vozila.

Podaci se putem mjernih uređaja prikupljaju na karakterističnim mjernim mjestima na cestama. Interval prikupljanja podataka u pravilu je jedna minuta, što odgovara i vremenu obrade prikupljenih podataka.

Mjerni sustav se može bazirati na induktivnoj petlji ili drugim osjetilima uključujući i “video imaging” sustav. U pravilu primjenjuje se sustav za induktivno detektiranja vozila s dvije induktivne petlje po jednom prometnom traku. Induktivne petlje za detekciju vozila ugrađuju se u kolnik s dva dovoda do uređaja za brojenje.

Položaj induktivnih petlji potrebno je tako odrediti da između petlji i dovoda susjednih petlji postoji minimalni razmak od 50 cm.

Dovodne i odvodne strane susjednih petlji istog smjera vožnje (npr. na brzim cestama i autocestama s više prometnih trakova u istom smjeru) trebaju ležati u istoj ravnini. Širina proreza (utora) u cesti za polaganje petlji iznosi 5-8 cm, a kad se radi o dovodima do spojne kutije od koje slijedi grananje (do nje vodi telekomunikacijski kabel) onda utor iznosi oko 10 cm. Dubina utora iznosi kod betonskog kolnika oko 5 cm. 

5

Za dovode petlji koriste se Cu/Si Li5Y AWD 16/19, čiji ovojni sloj ostaje neoštećen pri temperaturi zalijevanja utora (180-240 °C). Tip kabela sa staklenim vlaknima pojačanom ovojnicom je SiFGI 1,5 mm2 Cu. Dovodi petlje izvan područja kolnika rade se u plastičnim cijevima. Žice petlji spajaju se izvan kolnika, zaštićeno spojnicom od termoskupljajuće plastike.

Kabel petlje položen u utore određenim se mjerama štiti od pomicanja – svakih 50 cm plastičnim klinovima i zalijeva se vrućom bitumenskom emulzijom tip “elastin”. Polaganje se vrši pri temperaturama iznad 10 °C i suhom vremenu. Uređaj za mjerenje saobraćaja (brojilo) smješta se u PVC ormarić, kvalitetne zaštite IP 54 obojen bojom RAL 2009 i otporan na ultraljubičasto zračenje. Uređaj se zaštićuje kratkom čeličnom zaštitnom ogradom.

Opći tehnički podaci koje brojilo saobraćaja mora ispunjavati: 

težina oko 5 kg, jednostavno za ugradbu, premještanje i održavanje, napajanje: 220 V AC/12V baterija + solarna ploča, pouzdano funkcioniranje na radnoj temperaturi od -40oC do +70oC, modularna izvedba radi nadogradnje, najmanje c4 induktivne petlje, mjerni ciklus na induktivnim petljama manji od 5 ms, digitalno snimanje signala s induktivnih petlji, indikacija pogreške u petlji za svaki zapis u cijelom periodu zapisa, samopodešavanje tijekom poremećaja u induktivnoj petlji, bilježi ukupan broj vozila, bilježi vozila u slobodnom toku, spora i zaustavljena, bilježi vozila prema smjeru kretanja, razvrstava vozila u najmanje 8 + 1 kategoriju (E standard za induktivne petlje), bilježi brzinu vozila, mjeri vremenske distribucije prometa, mjeri temperaturu kolnika (poželjno), intervali zapisa podataka (1-60 minuta, 1-24 sata), brzina brojenja 25 vozila/kanalu/sekundi, točnost: – broj vozila u slobodnom toku: > 99% ±1, broj vozila usporenih/zaustavljenih: > 95, prikupljanje i pohranjivanje radi lokalnog nadzora, kapacitet memorijskog modula za podatke > 512 Kb, komunikacija: serijski priključak RS 232 i serijski mrežni priključak RS 485, GSM modul, zaštita od prenapona, podešavanje parametara za programsku podršku na temelju specifičnih potreba, programska podrška za obradu podataka, analizu i izvještavanje, prema najnovijoj tehnologiji.

6

Kontinuirano prikupljanje podataka o saobraćaju na cestama, tj. neprekidno brojenje saobraćaja kroz cijelu godinu obavlja se stacionarnim automatskim brojilima. Mjesto prikupljanja podataka jest lokacija brojenja. U uporabi je nekoliko generacija i vrsta brojila. Zajednička im je značajka da količine prometa bilježe kumulativno u zadanim intervalima i po voznim trakovima, što pri dvotračnim cestama istodobno zna i promet po smjerovima. U primjeni su tri tipa brojila: SBH/DL 2000, Peek Traffic ADR-2000 i Mikrobit QLD-6CX. U nastavku su opisane glavne značajke pojedinih tipova brojila, ključne za analizu sa stajališta teorije prometnih tokova.

Jedan od najvažnijih detalja kod stalnog brojanja saobraćaja je određivanje potrebnog broja mjesta brojanja, odnosno stanica za automatsko brojanje. Predpostavlja se da podaci o saobraćaju (intenzitet saobraćaja) imaju normalnu raspodjelu. Broj stanica automatskog brojanja je obićno manji od 30, a srednja vrijednost i varijacija su nepoznate. Da bi se odredila veličina minimalnog uzorka koja će obezbjediti zadovoljavajuću tačnost koristi se ''t'' raspodjela. Opšti oblik jednačine ove raspodjele je:

t α= x−μs /√n

Gdje je :t α = (1 –α )th procentualna vrijednost ''t'' raspodjele sa (n-1) stepeni slobode;

α = 1 – (procenat izabranog nivoa povjerenja / 100);x = aritmetička sredina;μ = sredina uzorka;s = standardna devijacija uzorka;n = veličina uzorka (broj stanica za brojanje).

Formula može biti napisana u konačnoj formi izražavajući standardnu devijaciju i vjerovatnoću greške u relativnom smislu u odnos na srednju vrijednost uzorka. Koristeći koeficijent varijacije (KV) umjesto standardne devijacije i nivo preciznosti (NP) umjesto greške srednje vrijednosti, jednačina za broj stanica za brojanje saobraćaja je:

n = ( t α∗KVNP )2

Gdje je:KV = koeficijent varijacijeNP = nivo precioznosti (greška srednje vrijednosti za izabrani interval povjerenja)

7

2. BROJANJE SAOBRAĆAJA I PRIKAZIVANJE OPTEREČENJA NA RASKRSNICAMA

Brojanje saobraćaja na raskrsnicama se nejčešće obavlja ručno, jer to brojanje saobraćaja ima svoje prednosti, a to su:

moguće je ovakvim brojanjem dobiti rezultate o broju vozila, strukturi saobraćajnog toka, smjerovima kojima se vozila kreću unutar raskrsnice,

brojitelji mogu zapaziti određene anomalije prilikom brojanja i zabilježiti ih (saobraćajne nesreće, kvar semafora i sl.),

obrasci se lako koriste pri daljnjoj obradi podataka, relativno niski troškovi brojanja ako se radi o brojanju u kraćem vremenskom periodu.

Postoje dva načina prikazivanja opterečenja na raskrsnici, i to: tabelarno i grafički.

2.1. Tabelarno prikazivanje opterečenja i brojanje saobraćaja na raskrsnici

Tabelarno prikazivanje opterečenja na raskrsnici vrši se upisivanjem podataka u tabele. Tabela se sastoji iz nekoliko rubrika u koje se upisuje datum i dan brojanja, mjesto brojanja, smjer i vremenske prilike. Obzirom da se najkompleksnijie varijacije saobraćaja događaju tokom jednog sata, analize kapaciteta, kao i druge vrste analiza fokusiraju se na saobraćaj u vršnom satu tokom vremena od 15-minutnih interval.

Svaka kategorija vozila i pješaci množe se određenim koeficijentom da bi se sveli na jedinstvenu jedinicu mjerenja: jedinica putničkog automobila (JOA). Za određene kategorije vozila koeficijenti su:

Tabela 2. Koeficijenti za određene kategorije vozilaKategorija vozila Jedinica mjerenja

Motocikli 0,2Putnički automobil 1,0Autobusi 2,0

Teretna vozila

m < 5t 1,5m > 5t 2,5

Kombi vozila 4,5

8

Tabela 3. Tabela za tabelarno prikazivanje opterečenja i protok vozila na raskrsnici

2.2. Grafičko prikazivanje opterečenja na raskrsnici

Grafičko prikazivanje opterečenja na raskrsnici se može vršiti pomoću histograma i pomoću saobraćajne slike.Prikazivanje opterečenja pomoću histograma je veoma učinkovito jer omogućuje slikovito prikazivanje opterečenja na raskrsnici. Prikazivanje opterečenja na raskrsnici pomoću saobraćajne slike može se vršiti na tri načina:

1. operativna saobraćajna slika;2. saobraćajna slika bez detaljne distribucije saobraćajnih tokova i3. saobraćajna slika sa detaljnom distribucijom saobraćajnih tokova.

Operativna soabraćajna slika - predstavlja najjednostavniji oblik prikazivanja opterečenja na raskrsnici, gdje se pored strelica za smjerove upisuju podaci opterečenja, tj. broja vozila koji prolaze u jednom smjeru.

9

Slika 3. Operativna saobraćajna slika

Saobraćajna slika bez detaljne distribucije saobraćajnih tokova – prikazuje opterečenja, ali bez detaljne distribucije saobraćajnih tokova, nego saomo prikazuje broj vozila koji odlaze i dolaze sa raskrsnice.

Slika 4 . Saobraćajna slika bez detaljne distribucije saobraćajnih tokova

10

Saobraćajna slika sa detaljnom distribucijom saobraćajnih tokova – prikazuje opterečenje na raskrsnici sa detaljnom distribucijom saobraćajnih tokova.

Slika 5. Saobraćajna slika sa deljanom distribucijom saobraćajnih tokova

11

3. STALNO I DOPUNSKO BROJANJE SOABRAĆAJA

Povremeno se brojenje primjenjuje ako se žele dobiti informacije o prometu na cestovnim dionicama koje nisu obuhvaćene neprekidnim automatskim brojenjem i rabi se u mnogobrojnim državama. Provodi se u trajanju od nekoliko dana, pri  čemu je ključno utvrđivanje rasporeda brojenja tijekom godine. To je moguće jedino simulacijama na relativno velikom uzorku sastavljenom od datoteka neprekidnoga automatskog brojenja iz raspoloživog razdoblja, obično u nizu od 3 ili više godina.

Stalno brojanje saobraćaja vrši se u svrhu prikupljanja podataka o intenzitetu saobraćaja u jednosatnim intervalima, 24 sata na dan tokom cijele godine. Automatski brojači saobraćaja, raspoređeni na specifična mjesta (stanice automatskog brojanja), bilježe ove podatke kontinuirano, tako da se radi o ogromnoj bazi podataka koja je na raspolaganju korisnicima za planiranje i analizu saobraćaja.

Osnovni cilj stalnog brojanja saobraćaja je da se dobiju informacije koje mogu biti generalizovane ili primjenjene na cijeli sistem u regionu ili državi. Radi toga, stanice automatskog brojanja trebaju biti sistem u regionu ili raspoređene. Obzirom da intenzitet saobraćaja tokom godine ima karakteristične sezonske promjene, dopunsko brojanje mora biti korigovano primjenom korekcionih faktora kako bi se došlo do validn procjene prosječnog godišnjeg dnevnog saobraćaja (PGDS).

Stalno brojanje saobraćaja na stanicama automatskog brojanja obuhvata sve sezonske promjene, što je jedna od izuzetno efikasnih metoda za procjenu PGDS i najvažniji cilj stalnog brojanja saobraćaja.

Zavisno od veličine i karakteristika putne mreže preporučuje se da se stanice stalnog brojanja saobraćaja grupišu i lociraju prema funkcionalnoj klasifikaciji puteva tako da, na primjer, imamo sljedeće grupe stanica automatskog brojanja saobraćaja:

ruralni autoput; urbani autoput; ruralni neautoput; urbani neautoput i rekreacioni put.

12

ZAKLJUČAK

Prognoza soabraćaja procjenjuje, na primjer, broj vozila na određenoj dionici puta, raskrsnici ili mostu. Svaka prognoza saobraćaja počinje prikupljanjem podataka o postojećem saobraćaju.

U prikupljanje podataka o saobraćaju spada i brojanje saobraćaja i na osnovu ovih podataka mogu se pratiti eventualne promjene u saobraćaju (povečan ili smanjen protok vozila).

Saobraćajne prognoze se koriste u različite svrhe u planiranju, inžinjerstvu i saobraćajnoj politici kao što su: proračun kapaciteta saobraćajne infrastrukture, za procjenu finansijske i društevene opravdanosti projekta, za proračun uticaja projekta na okolinu.

13

LITERATURA

[ 1 ] Kulović, M.: Uvod u saobraćajno inženjerstvo, Saobraćajni fakultet Travnik 2011

Internet izvori:

[ 1 ]http://www.prometna-zona.com/gradski-tehnologija-002brojenje_ili_snimanje_prometa.html

[ 2 ]http://www.prometna-signalizacija.com/informacijsko-komunikacijski-sustavi-u-prometu/brojila-prometa/

14