1
Kunstexperiment Homo Ludens
Detail Boomtoren©Nynke-Rixt Jukema
4
kunst educatie experiment
5
juli 2009 tot en met oktober 2010 Aqua Zoo Friesland, Leeuwarden
EEN UNIEK EXPERIMENT
INH
OU
DEen uniek experiment 5
Kunst als (pro)motor voor innovatie 6
Kunst en co: de objecten 10
The making of 36
Kunst en dieren, een bijzondere belevenis! 48
Sponsors en bouwers 52
Colofon 54
EEN UNIEK EXPERIMENT
5
Kunstexperiment Homo Ludens, een uniek experimentWaterstromen bouwen, fietsend een waterobject in beweging zetten, met beweegbare zitkubussen fonteinen laten spuiten, door een corridor rennen waarbij vloer en dak meebewegen, berg-op-lopen in een graansilo en toch op hetzelfde niveau uitstappen, interactief dwalen in een dynamisch doolhof, zelfdragende koepels bouwen, klimmen en uitkijken in een boomtoren…
Het is slechts een greep uit de vele kunstvoorstellen en ontwerpschetsen die zijn ingediend naar aanleiding van een internationale ontwerpwedstrijd. De drie hogescholen in Friesland hebben vervolgens onderzoek verricht in het kader van het project Kenniscirculatie Friesland van Stichting Kenniscampus Leeuwarden – een project dat is uitgevoerd met Europese, provinciale en gemeentelijke gelden en met gelden van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Samen met noordelijke midden- en kleinbedrijven zijn experimenten uitgevoerd en prototypen ontwikkeld om te bepalen welke van de ingediende voorstellen en schetsen konden worden gerealiseerd voor de huidige Homo Ludens expositie.
Gedurende een inspirerend en intrigerend proces vond dan ook een unieke samenwerking plaats tussen kunstenaars, midden- en kleinbedrijven, docenten en studenten van de Friese hogescholen en TechnologieCentrum Noord-Nederland. Een samenwerking die resulteerde in de objecten die nu Kunstexperiment Homo Ludens vormen. Een samenwerking die soms een experiment op zich leek en in de kinetische kunstwereld een unicum blijkt te zijn.
Homo Ludens is geen speeltuin of speelpark, maar een verzameling interactieve en kinetische kunstwerken die uitnodigt tot verwondering, onderzoek en beweging. In een doorsnee kunsttentoonstelling is aanraken doorgaans verboden. Bij Homo Ludens komt de kunst in beweging door de acties van de bezoekers.
Wat in 2007 begon met een verwondering – over spelende kinderen die met schijnbaar ondefinieerbare objecten eindeloos speelden en ontdekten en daardoor leerden – is uitgegroeid tot een met velen gedeelde fascinatie voor de combinatie spelen, bewegen en techniek. Bijzonder vormgegeven in twaalf kunstobjecten resulteert de ervaring van destijds samen met de inzet van vele partijen in het huidig Kunstexperiment bij Aqua Zoo Friesland in Leeuwarden.
De bezoekers van Kunstexperiment Homo Ludens wens ik eenzelfde verwondering en fascinerende belevenis toe en bovenal een groot genoegen in de rol van Spelende Mens…
dr. ir. P.A. (Arno) Gielen Initiator Kunstexperiment Homo LudensDirecteur TechnologieCentrum Noord-Nederland www.tcnn.nl
6
De Nederlandse historicus Johan Huizinga (1872-1945) schreef in 1938 zijn internationaal bekende boek Homo Ludens. De benaming Homo Ludens is door de cultuurwetenschapper geïntroduceerd om het belang van het spel in onze cultuur te benadrukken. Het spel ziet Huizinga als een belangrijke menselijke activiteit – die niet direct is ingegeven door de drang tot levensbehoud – maar die wel een enorme invloed heeft op ons bestaan en zelfs geldt als grondslag voor onze cultuur. De mens onderscheidt zich niet alleen als homo sapiens (de denkende mens) en homo faber (de werkende mens), maar ook als homo ludens (de spelende mens), aldus Huizinga.
Hij bedacht indertijd als nieuw woord “ludiek” om daarmee datgene wat tot spel of spelen behoort aan te kunnen duiden. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw heeft ludiek in progressieve kringen zoals de provobeweging, opgang gemaakt en een extra dimensie gekregen. Ludiek stond in die tijd voor creatief en alternatief. De spektakel- en consumptiemaatschappij waartegen men toen ageerde, lijkt zich evenwel in het huidige tijdsgewricht op een nog dominantere wijze te manifesteren, waardoor een pleidooi voor de inbreng van authentieke creativiteit pregnanter lijkt te zijn geworden.
Dat Homo Ludens als bron voor creativiteit en als bron voor vernieuwing ook uit economische motieven een actueel gegeven is, is uitgangspunt geweest voor de naamgeving van het op 15 oktober 2009 officieel geopende Kunstexperiment Homo Ludens in Aqua Zoo Friesland nabij Leeuwarden. De gekozen
projecttitel Homo Ludens vormde een directe verwijzing naar de belangrijke Innovatielezing van voormalig minister Brinkhorst van 27 april 2005, waarin wordt gesteld dat de homo economicus, de rationeel denkende mens, weliswaar de boventoon voert in bedrijven, maar dat ondernemingen daarentegen ook de homo ludens, de spelende mens hard nodig hebben omdat exploratie steeds belangrijker wordt.
Het verrassende van Kunstexperiment Homo Ludens is het feit dat twee ogenschijnlijke verschillende en tegengestelde werelden – die van kunst en economie – bijeen worden gebracht. Kunst komt volgens gangbare opvattingen tot stand in alle vrijheid en alle kunst is – om Oscar Wilde te citeren – volkomen nutteloos. Kunst staat als autonoom verschijnsel vaak haaks op de harde economische werkelijkheid waarin andere wetten gelden. Creatievelingen – zoals kunstenaars badinerend worden betiteld door sommige managers – verstoren het rationele bedrijfsproces en ontregelen het systeemdenken.
Het Kunstexperiment toont nu aan dat door samenwerking tussen ‘kunst en economie’ en met de steun van kennisinstellingen er sprake is van synergie.
Het feit dat de homo sapiens tevens een homo ludens is, is door Huizinga briljant beschreven en het Kunstexperiment is daarvan dus het levende bewijs. Het is tevens een aansporing om minder te denken en te handelen vanuit een hokjesmentaliteit – een kwaal waar onze huidige moderne samenleving onder gebukt gaat. In vroegere tijden – met name ten tijde van de
Homo LudensKunst als (pro)motor voor innovatie
7
Renaissance – was de maatschappij nog niet gefragmenteerd en gespecialiseerd als de onze en zou onze huidige notie van creativiteit en de opdeling van de mens in homo sapiens, homo ludens en homo faber bevreemding wekken.Kunstenaars als Leonardo Da Vinci stonden immers te boek als homo universalis en lieten zich hierop voorstaan. Deze veelzijdige, universele mens – van alle markten thuis – liet zich als bekwaam ambachtsman (schilder, beeldhouwer, architect) leiden door wetenschappelijke en technische experimenten. Kunstenaar is dan ook een te beperkte omschrijving voor een persoonlijkheid als Da Vinci (1452-1519), omdat hij zich gelijktijdig bezighield met kunst, wetenschap en techniek.
Het onderzoeken, experimenteren, bestuderen, beschouwen en aanschouwen gebeurden door hem met een wonderbaarlijke scherpzinnigheid. Er is bij hem sprake van een constante wisselwerking tussen theorie en functionaliteit, onderzoek en verwerkelijking van een idee. Deze universele benadering was eigen aan die tijd. Tijdens de Renaissance waren kunst (ars) en wetenschap (scienta) synonieme begrippen waarbij binnen de toenmalige zeven vrije kunsten (artes liberales) – die werden gedoceerd aan de universiteiten – de kunst was geïntegreerd in het leerprogramma.
Onderzoek en experiment zijn ook in de tegenwoordige tijd zowel voor kunst als voor wetenschap wezenlijke kenmerken ook al vormen beide nu al lange tijd niet meer een eenheid en hebben zij hun eigen motieven en uitgangspunten.
Kunstexperiment Homo Ludens is nu een treffend voorbeeld van de wijze waarop kunst, wetenschap en techniek niet als gescheiden disciplines maar als een collectief optreden. Ontwerpers, kennisinstellingen en bedrijven hebben zich in teams gegroepeerd om de door kunstenaars en ontwerpers aangedragen ideeën voor “objecten die uitnodigen tot onderzoek en beweging” ten uitvoer te brengen. Hierbij is het woord speelobject bewust niet genoemd omdat deze term te beperkend zou werken. De keuze van de kunstenaars en ontwerpers is vooral toegespitst op hen die zich toeleggen op kinetische kunst.
Kinetische kunst – afgeleid van het Latijnse woord kinese hetgeen beweging betekent – is een kunstuiting waarbij de toepassing van techniek vaak om de hoek komt kijken. De eerste gedachten gaan bij kinetische objecten meestal uit naar kunstwerken die met mechanische middelen in beweging worden gebracht en waarbij de toepassing van techniek een vanzelfsprekende zaak is. In de Klassieke Oudheid en in de Renaissance gelden reeds voorbeelden van dergelijke kinetische kunst, ook al werden deze objecten toen niet als kunst bestempeld. Zoals bijvoorbeeld de stoom aangedreven Automata bij de Dionysische Spelen in de Griekse Oudheid. Kunstwerken die begin 20e eeuw de kinetische kunst inhoud gaven en waarbij voor het eerste de term kinetische kunst werd gebruikt, zijn met name Marcel Duchamps’ (1887-1968) Bicyclette (1913), de Kinetische Sculptuur (1920) van Lásló Moholy-Nagy (1895-1946) en de Kinetische Constructie (1920) van Naum Gabo (1890-1977).
In de loop van de tijd en binnen de kunstgeschiedenis is gebleken dat bewegende objecten een te enge interpretatie zijn van het begrip kinetische kunst. Dit wordt duidelijk aan de hand van diverse kunststromingen in de twintigste eeuw.
Begin jaren zestig is er sprake geweest van een revival met het Nouveau Realisme met als belangrijke vertegenwoordiger Jean Tinguely (1925-1991). Tinguely vervaardigde anarchistische antimachines waarvan het reusachtige fonteinkunstwerk voor het Centre Pompidou in Parijs een bekend voorbeeld is. Ook de Nouvelle Tendance kan worden gerekend als inspiratie voor de ontwikkeling van nieuwe kinetische kunstvormen. Tot deze kunststroming worden de zogeheten Zeroïsten gerekend, zoals Jésus Rafael Soto (1923-2005) die met zijn moiréachtige configuraties beweging genereerde binnen het kunstwerk wanneer ook de toeschouwer in beweging kwam. Ook de Griek Vassili Takis (1925) is met zijn werk waarbij magneetvelden beweging creëren een belangrijke exponent.Vooral François Morellet (1926) – die samen met onder anderen Julio le Parc (1928) de GRAV (Groupe de Recherche d’Art Visuel) oprichtte voor ondermeer onderzoek naar de kinetische waarden binnen de kunst – getuigt van nieuwe interpretaties.
Uitwerkingen van kunst die de bewegende aarde c.q. de kosmos als uitgangspunt nemen, vormen land art projecten van onder andere James Turrell en Robert Morris. Van deze twee kunstenaars zijn enkele kunstwerken te bewonderen in Nederland.
8
Voor de promotie en de fundering van de kinetische kunst is de Franse galeriehoudster Denise René van enorme invloed geweest. In 1955 organiseerde zij samen met de vermaarde Op-art kunstenaar Vasarely (1908-1997) de historische tentoonstelling Le Mouvement. Hierin werden jonge kunstenaars gebracht die tot dan nog volstrekt onbekend waren en nu gelden als grootheden: Tinguely, Soto, Agam, Pol Bury en Cruz Diez. Met de nu nog steeds actieve hoogbejaarde Denise René is in 2003 samengewerkt in het kader van de internationale tentoonstelling Art in Motion. Deze tentoonstelling werd gehouden op het landgoed Vijversburg in het Bos van Ypeij op een steenworpafstand van Aqua Zoo Friesland en toonde naast werk van vele hedendaagse kunstenaars ook het historisch belangwekkende werk van Soto, Agam en Cruz Diez.
De tentoonstelling Art in Motion beoogde vanuit een brede scoop een overzicht te geven van kinetisch georiënteerde kunst. Beweging door of vanuit het kunstwerk zelf of beelden die een expliciete werking krijgen door invloeden van buitenaf – licht, tijd, ruimte en de vier elementen – werden getoond. Maar ook interactieve kunst waarbij de toeschouwer een rol speelt in de totstandkoming van beweging.
Net als Art in Motion is ook voor Kunstexperiment Homo Ludens samengewerkt met de in 2001 opgerichte Kinetic Artists Organization (KAO).
Deze internationaal wijdvertakte organisatie geeft een goed beeld van de vele facetten van de kinetische kunst. De nu in Aqua Zoo Friesland exposerende kunstenaars Ralf Gschwend en Rinus Roelofs hebben in 2003 ook een bijdrage geleverd aan de tentoonstelling. Van laatstgenoemde kunstenaar is tijdens Art in Motion het concept voor een digitale waterklok ontwikkeld en als geslaagd experiment uitgevoerd met de hulp van TCNN en NHL Hogeschool.
Digitale waterklok getiteld ‘Aquanimaties’. Een rooster met spuitmondjes geeft in het water de exacte tijd weer via een zender die verbonden is met een atoomklok in Duitsland.
Met de realisering van de digitale waterklok is er een proces in gang gezet waarbij met enthousiasme nieuwe samenwerkingsprojecten tussen kunst, wetenschap en techniek zijn aangegaan, waarvan het Homo Ludens project in Aqua Zoo Friesland op prominente wijze een van deze vervolgprojecten is.
Zo is in 2008 het toonaangevende internationale congres Bridges over wetenschap, kunst en techniek in Leeuwarden gehouden. En onlangs is een businessplan in opdracht van Provincie Fryslân opgesteld over de realisering van een fablab, een digitale werkplaats getiteld VredemanLab – als hommage aan de in Leeuwarden geboren Renaissancekunstenaar en homo universalis Hans Vredeman de Vries. Hier kunnen tegen geringe kosten en met begeleiding ontwerpers, technostarters, ondernemers, studenten, architecten, componisten, kunstenaars en ambachtslieden experimenteren en leren bij het omzetten van digitaal aangedragen ideeën in prototypen, unica, modellen, meubels, sieraden, producten, beelden, sculpturen, bouwsels of wat dan ook.
Uitvoering van deze en andere plannen kunnen Noord-Nederland en Friesland in het bijzonder in toenemende mate als creatieve regio op de kaart zetten.
Kunst als (pro)motor voor innovaties heeft met voornoemde kunstprojecten een voedingsbodem gekregen en nieuwe initiatieven – waarbij kunstenaars, kennisinstellingen en bedrijven samenwerken – kunnen niet meer uitblijven.
Cor WettingDirecteur SprezzaturaBestuurslid Stichting Passageswww.sprezzatura.orgH
omo
Lu
dens
Ku
nst
als
(pr
o)m
otor
voo
r in
nov
ati
e
9
Kunstwerk ‘Het Principe van Huygens’, naar ontwerp van Vincent Icke, kunstenaar en hoogleraar astrofysica, tentoonstelling Passages, Bos van Ypeij, 2005. De onregelmatig optredende golfbeweging – golfvoortplanting volgens het Principe van Huygens – wordt veroorzaakt door een golfgenerator die is vervaardigd door NHL Hogeschool. Ook dit kunstwerk is als primeur een geslaagd experiment.
10
BBOOMTOREN Nynke-Rixt Jukema (Nederland)
CCOCOON TUBETakatomo Kashiwabara @blueveda (Japan/Groot Brittannië)
CCORRIDOR Bert Schoeren (Nederland)
DDY
NA
MIS
CH
L
AB
YR
INT
R
inus
Roe
lofs
(Ned
erla
nd)
EEX-STRATA Ralfonso Gschwend (Verenigde Staten/Zwitserland)
KKIN
ET
IC C
UB
ES
U
lric
h W
este
rfrö
lke
(Dui
tsla
nd)
11
K
UUN
/ST
AB
LE
B
ettin
o M
auro
Fra
ncin
i (Ita
lië)
R
RHYTHM STICKS Roland de Jong Orlando (Nederland)
TTOILETRAKET Nynke-Rixt Jukema (Nederland)
SSTAPELCONSTRUCTIE Rinus Roelofs (Nederland)
TTUBUS Ralfonso Gschwend (Verenigde Staten/Zwitserland) W W
AT
ER
FA
BR
IEK
de objecten
12
EX
-ST
RA
TA
13
EX-STRATA
De vier meter hoge EX-STRATA geeft licht, geluid en kleur en reageert op zijn toeschouwers! Sensoren meten de afstand tot waar de persoon staat en passen kleur en geluid daar op aan.
Voor een speciaal effect: SMS in kleine letters blizz, fire, fly, split of fade naar 06 – 31 539 793 en kijk wat er gebeurt!
Op afstand kun je communiceren met de EX-STRATA via www.brain-art.nl
EX-STRATA is gemaakt door de Zwitserse kunstenaar Ralf Gschwend alias Ralfonso. Deze wereldberoemde kunstenaar staat bekend om zijn kinetische objecten en lichtsculpturen die in wind en water bewegen. Tijdens de Olympische Spelen in Beijing exposeerde Ralfonso bij het Vogelneststadion in Beijing. Sinds 1995 actief als kinetisch kunstenaar is Ralfonso in 2001 oprichter van de Kinetic Art Organization | KAO. Deze internationale organisatie telt inmiddels 400 kunstenaarsleden uit 30 verschillende landen.
[specificaties]
ex-strata70 horizontale ringen met daartussenin LED’s. Via sensortechnologie en via sms reactie op omgevingsimpulsen. ex-strata is ook te zien via een webcamafmeting hoogte: 4 metermaximale diameter: 80 cmminimale diameter: 17 cmmateriaalgeannodiseerd aluminium – elk segment heeft een LED strip – de sokkel genereert met behulp van 5 bewegingssensoren geluid
Ontwerp Ralf Gschwend (Verenigde Staten/Zwitserland)Ralfonso.com LLCwww.ralfonso.com
Hoofdsponsor/bouwerBrainCenter Noord BV
Mede tot stand gekomen door Bruinsma Engineering Hanzehogeschool GroningenKompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolTechnisch Metaalbedrijf De Jong BVTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
TO
ILE
TR
AK
ET14
Werking Toiletraket
De toiletraket is een toiletunit in een silotank. Onder de vloer van het toilet is een decentrale afvalwaterzuivering gebouwd. Het hele behandelingsproces vindt plaats in de kegel van de silotank. De toiletraket maakt geen gebruik van voorbehandeling van het afval-water. Het doorgespoelde toiletwater wordt ter plekke in de raket behandeld tot het schoon is en stroomt daarna rechtstreeks naar het buitenwater.
De toiletraket werkt volgens het aeroob actief-slib systeem. Aeroob staat voor het gebruik van zuurstof. Actiefslib bestaat uit slibvlokken van verschillende soorten bacteriën die zich voeden met het binnenkomende afvalwater.
Om het afvalwater om te zetten naar rest-stoffen hebben de bacteriën zuurstofrijke en zuurstofarme omgevingen nodig. Zuurstof wordt automatisch via een luchtpomp in de beluchtingruimte gepompt en zorgt tevens voor het continue mengen van het afvalwater en de actiefslib vlokken. Met tussenpozen wordt door de luchtpomp de juiste hoeveelheid zuurstof naar het actiefslib gepompt, zodat er zowel een zuurstofrijke als een zuurstof-arme omgeving ontstaat. Hierdoor kunnen de bacteriën goed in leven blijven en het afvalwater afbreken.
Waarom afvalwater zuiveren?
Het verzamelen en het zuiveren van afval-water kan gezien worden als het grootste medische wonder van de 19e en 20e eeuw. Door verbetering van de hygiëne en het behandelen van ons afvalwater behoren vele epidemieën zoals cholera in Europa tot het verleden.
Citaat Unicef, Wereldwaterdag 2008:
“ Het is een feit dat meer dan 2,6 miljard mensen geen wc hebben. Dat ruim 1 miljard mensen geen schoon water kunnen drinken. Dat in dertig minuten tijd honderd kinderen sterven aan de gevolgen van diarree, een ziekte die wordt veroorzaakt door met ontlasting vervuild water. Dat vrouwen en meisjes alleen ‘s morgens vroeg, of ‘s avonds laat buiten hun behoefte doen, omdat dat de enige momenten zijn dat dit ongezien kan.”
Om het gebrek aan privacy naar voren te laten komen - in het ontwerp van de toiletraket - zijn de wanden semitransparant. Hierdoor kan men niet geheel ongezien zijn of haar behoefte doen.
TO
TO
ILE
TR
AK
ET
15
TOILETRAKET
Volledig duurzaam en zelfvoorzienend, dat is het idee achter TOILETRAKET. Het object bestaat uit diverse hergebruikte materialen, waaronder een oude kunstmestsilo en een gevangenistoilet. De werking van het toilet is zelfvoorzienend.Dankzij regenwater en bacteriën is aansluiting op drinkwater en riool niet nodig en wordt het milieu niet belast.
Nynke-Rixt Jukema ontwierp dit kunstwerk. Zij is architect en docent aan de NHL Hogeschool in Leeuwarden. Opvallend, doordacht en spraakmakend, dat zijn haar ontwerpen. Of het nu een huis, een theater of een toiletraket is.
[specificaties] toiletraket een aangepaste IBA, een zelfstandige toiletunit. afmeting hoogte: 4,5 mdiameter: 1,9 mmateriaal PVC – bijna alle materialen zijn gebruikte materialen – het roestvrijstalen toilet is afkomstig uit de oude gevangenis in Leeuwarden
Ontwerp Nynke-Rixt Jukema (Nederland) www.nrjarchitectuur.nl Afmitech Friesland
Hoofdsponsor/bouwerAfmitech Friesland
Mede tot stand gekomen door Aquario watermanagement BVHogeschool Van Hall LarensteinKompan Play Institute Koninklijke Sjouke DijkstraNRJ architectuurROC Friese Poort SneekTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
RH
YT
HM
ST
ICK
S16
RH
YT
HM
ST
ICK
S
RH
17
RHYTHM STICKS
Stap voor stap steeds balans vinden. Loop over de zigzaggende, kronkelende en daardoor verdraaide evenwichtsbalken, die de gebruiker uit het normale horizontale vlak halen…
De kunstenaar van RHYTHM STICKS – Roland de Jong Orlando – heeft gestudeerd aan de Kunstacademie Tilburg en de Kunstacademie Amsterdam. Roland gaat in zijn werk uit van oervormen zoals de cirkel, de driehoek, het vierkant en hun ruimtelijke equivalenten. Materiaal wordt in stukken verdeeld tot enkele basiselementen waarmee het grote spel kan beginnen van combineren, organiseren en manipuleren. Ritme, symmetrie en harmonie zijn in veel van de kunstwerken van deze kunstenaar te herkennen.
[specificaties]
rhythm sticks set van 3 evenwichtsbalken. Kokers hebben dezelfde uitgangslengte, alleen de zaaghoek varieert (3˚, 4˚ en 5˚). De secties hebben steeds een vaste lengte van ca. 50 cmafmeting koker is 250mm x 250mm x ca. 6mm lengte ca. 6mmateriaalstaal S235JRG2
OntwerpRoland de Jong Orlando (Nederland)www.dejongorlando.com
Hoofdsponsor/bouwerBakker Metaalbewerking bv
Mede tot stand gekomen door NHL HogeschoolKompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
CertificeringTÜV Nederland
UN
/ST
AB
LE18
UN
UN
/ST
AB
LE
19
UN/STABLE
Loop over de bewegende tegels en hou jezelf in balans op UN/STABLE.
De kunstenaar van dit beweeglijke kunstwerk is de Italiaan Bettino Francini. Naast het ontwerpen van kunstwerken, bedenkt deze multimedia kunstenaar spectaculaire decors en muziek voor opvallende shows.
[specificaties]
un/stable instabiel gemonteerde tegels met geluidseffecten - tussen de tegels is een ruimte van meer dan 30mm aanwezig in verband met veiligheidafmetinglengte: 12,7 m tegel: 500 x 500 mmaantal tegels: 48materiaal RVS
OntwerpBettino Mauro Francini (Italië)www.artlaboratory.com
Hoofdsponsor/bouwerWoudsma RVS
Mede tot stand gekomen door Fluctus Industrial Design & EngineeringFocus-Product Innovation & DesignHoekman Lasersnijden BVKompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
CertificeringTÜV Nederland
CO
RR
IDO
R20
CO
CO
RR
IDO
R21
CORRIDOR
Een gang nodigt uit tot rennen. Het woord corridor komt van het Latijnse currere, wat rennen betekent. Door te rennen door het kunstwerk wordt het dak opgetild en ontstaat een golfbeweging. De beleving van rennen in een gang wordt hierdoor extra versterkt.
De bedenker van dit kunstwerk is Bert Schoeren. Na zijn studie industrieel ontwerpen aan de Technische Universiteit in Delft is Bert Schoeren gaan werken als tentoonstellingontwerper bij NEMO in Amsterdam. Toegepaste kunst en industrieel ontwerp in de publieke ruimte behoren tot zijn werkterrein. Hoe je het ook bekijkt, er zit altijd beweging in zijn kunstwerken: door wind, water en lichaamskracht. Schitterend om naar te kijken, nog mooier om ze zelf in beweging te zetten.
[specificaties]
corridorvloer opgebouwd uit panelen die zakken als erop wordt gestaan. Door het omlaag gaan van de vloer wordt het dak boven de gebruiker opgetild. Hierdoor ontstaat een halve sinus die meeloopt met gebruiker afmeting looppad 1,2 m breed totale breedte: 1,7 mtotale hoogte: 2,7 mmateriaal aluminium, rubber, hout
OntwerpBert Schoeren (Nederland)Kinetic Sculptureswww.schoeren.com
Hoofdsponsor/bouwerLuminoxx BV
Mede tot stand gekomen door Kompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
Certificering TÜV Nederland
WA
TE
RF
AB
RIE
K22
WA
WA
TE
RF
AB
RIE
K
CertificeringLiftinstituut
23
WATERFABRIEK Een ‘ervaringsfabriek’ die een waterzuiverings-installatie is. Wat komt er bij kijken om schoon drinkwater te maken. Breng de WATERFABRIEK in beweging en zie wat er gebeurt.
Deze installatie is bedacht en vervaardigd door Leo Groendijk van Hogeschool Van Hall Larenstein en Erwin Vervat van Ballorig.
[specificaties]
waterfabriekper minuut kan 50 liter water worden verwerktafmeting10mx4mx6m (lxbxh)materiaal stalen kokerframe – RVS onderdelen – actief koolfilter – touwpompen – zandfilter – rampomp
Hoofdsponsor/bouwerBallorig Aeolus SpeelGoed museum De Boerepleats
Mede tot stand gekomen door Hogeschool Van Hall LarensteinKompan Play InstituteKoninklijke Sjouke Dijkstra BVLandustrie Sneek BVROC Friese Poort SneekTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV NederlandVereniging WOTWoudsma RVS
KIN
ET
IC C
UB
ES24
KIN
KIN
ET
IC C
UB
ES
25
KINETIC CUBES
Drie kubussen en één waterstraal: al zittend op één van de kubussen zet je een waterstraal in beweging. Werk met elkaar samen of spuit elkaar nat. Gebaseerd op de twee vrijheidsgraden van de cardanisch opgehangen kubussen kunnen twee spelers samen een ruimtelijke, onvoorspelbare beweging van een waterstraal maken door basale kantelbewegingen. De derde kubus bestuurt de hoogte van de waterstraal. Wie spat wie nat?
Ulrich Westerfrölke – de bedenker van dit kunstwerk – heeft gestudeerd aan de Kunstakademie Düsseldorf. Hij speelt graag met water, ritme en tijd en heeft veel waterpartijen ontworpen waar je eindeloos naar kunt kijken en mee kunt spelen. Belangrijke thema’s in zijn werk zijn fijne, grafische metalen structuren die reageren op mensen of op natuurkrachten. Bezoekers zijn essentieel onderdeel van de installaties van deze kunstenaar.
[specificaties]
kinetic cubeslocatie aan waterkant. Fonteinpomp met draaibare spuitmond en instelbaar vermogen in het water. Pomp gebruikt oppervlaktewater en is gebaseerd op een straal van circa 6 meter hoogafmeting 3x houten kubus met ribben van 400mmhoogte fontein: 6 meter materiaal houten kubussen – de fontein is cardanisch opgehangen en wordt bewogen met hydraulische cilinders (milieuvriendelijke olie)
OntwerpUlrich Westerfrölke (Duitsland)www.westerfroelke.de
Hoofdsponsor/bouwerSMI Dokkum BV
Mede tot stand gekomen door Kompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
CertificeringTÜV Nederland
BO
OM
TO
RE
N26
BO
BO
OM
TO
RE
N27
BOOMTOREN
Niet een hut in de boom, maar een boom in de hut. Boven in deze bijzondere BOOMTOREN kun je verder in de boomtakken klimmen. De takken buiten de hut dienen als rustplek voor vogels. Zo wortelt de boom zonder wortels in zijn natuurlijke omgeving.
Of het nu een theater, een huis of een boomtoren is, de ontwerpen van architect en docent Nynke-Rixt Jukema zijn opvallend, doordacht en spraakmakend.
[specificaties]
boomtorenoverdekte klimboom van kunststofafmetingboomhoogte: 8,3 metervloeroppervlak: 8,5 x 3,5 meterdaknok: ca. 9 meter materiaal boom – KLPplaatmateriaal boomtoren – Fins vuren T&G 2 II/III 18mm 2440x1220.
Ontwerp Nynke-Rixt Jukema (Nederland)NRJ architectuur www.nrjarchitectuur.nl
Hoofdsponsor/bouwerMiedemaHout BVLankhorst Recycling ProductsHandelscentrum Soeting Joure
Mede tot stand gekomen door BallorigBleekerBouwKompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolNRJ architectuurTechnologieCentrum Noord-NederlandTÜV Nederland W2N engineers
CertificeringTÜV Nederland
CO
CO
ON
TU
BE28
CO
CO
CO
ON
TU
BE
29
COCOON TUBE
Kom binnen in het domein van COCOON TUBE en je staat oog in oog met BUBBLE: de weerspiegeling van de omgeving. Speel met de ballen en breng ze in beweging…
De architect/ontwerper Takatomo Kashiwabara uit Londen bedacht een groot terrein vol transparante ballen met elk een doorsnede van 2,5 meter. Een ultiem speelparadijs, hoe meer deelnemers hoe anders de ervaring met BUBBLE. BUBBLE maakt deel uit van Blueveda, een serie voortgaande projecten waarin kunst en architectuur met een interactief element worden ontworpen.
[specificaties]
cocoon tube macaroniachtige tunnels sluiten een cirkelvormig gebied af – de zogenoemde BUBBLE – waarbinnen grote ballen zich bewegen afmeting 15 ballen – diameter 2,5 meter tube doorlaat – 2,75 meter 8 tubes totaal oppervlak – 40 x 40 meter materiaal PVC
Ontwerp Takatomo Kashiwabara @blueveda (Japan/Groot Brittannië)www.blueveda.com
Hoofdsponsor/bouwerSIDIJK
Mede tot stand gekomen door Kompan Play InstituteKoninklijke Sjouke Dijkstra BVNHL HogeschoolPolyMATTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
CertificeringAIB Vincotte
DY
NA
MIS
CH
LA
BY
RIN
T30
DY
NA
MIS
CH
LA
BY
RIN
T
DY
31
DYNAMISCH LABYRINT
Niets is wat het lijkt. Dit doolhof verandert steeds. Doorgangen worden geopend of gesloten als je er doorheen gaat. Door een draai te geven aan de elementen verander je elke keer de route en bepaal je zelf hoe je de weg terugvindt.
De ontwerper van DYNAMISCH LABYRINT is Rinus Roelofs. Na een studie toegepaste wiskunde aan de Universiteit van Twente is hij aan de Kunstacademie in Enschede afgestudeerd met de specialisatie beeldhouwen. Wiskundige grootheden en structuren hebben grote invloed op zijn kunstwerken.
[specificaties]
dynamisch labyrint bijna 400 vertikaal staande rioolbuizen waarmee paden zijn gemaakt, uitkomend op y-splitsingen met 20 draaideurenafmetingbetonnen rioolbuizendiameter 80cm – ca. 90 stuksdiameter 50cm – ca. 66 stuksdiameter 40cm – ca. 48 stuksdiameter 30cm – ca. 168 stukstransport: ca. 15 trailersaantal draaideuren: 20 stuks totaal oppervlak – 40 x 40 meter materiaal betonnen rioolbuizendeur gemaakt van piepschuim (EPS) en afgewerkt met polyurea coating
Ontwerp Rinus Roelofs (Nederland)www.rinusroelofs.nl
Hoofdsponsor/bouwerKijlstra bvTio Projects & Realisations
Mede tot stand gekomen door Kompan Play Institute Koninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolSMI Plaatwerk BVTeam 7 ArchitectenTechnologieCentrum Noord-Nederland Tio Design & Engineering TÜV Nederland
TU
BU
S32
TU
BU
S
TU
33
TUBUS
TUBUS is opgebouwd uit een grote graansilo en wordt aangedreven door menselijke kracht. Loop door de buis en breng deze in beweging. Kijk wat er al draaiend gebeurt…
Deze grote kunstinstallatie is ontworpen door Ralf Gschwend alias Ralfonso. Deze wereldberoemde kunstenaar staat bekend om zijn kinetische objecten en lichtstructuren die in wind en water bewegen.
[specificaties]
tubus enorme loopton met 2 verticale wanden die in een spiraal over de wand lopen. Hierdoor ontstaat een pad dat de gebruiker uit het midden dwingt en waardoor de ton gaat draaienafmetingdiameter: 4 meterlengte: 16 metermateriaal PVC
Ontwerp Ralf Gschwend (Verenigde Staten/Zwitserland)Ralfonso.com LLCwww.ralfonso.com
Hoofdsponsor/bouwerPolem BVSidijk
Mede tot stand gekomen door Handelscentrum SoetingKompan Play Institute NHL HogeschoolTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
CertificeringTÜV Nederland
ST
AP
EL
CO
NS
TR
UC
TIE
34
ST
AP
EL
CO
NS
TR
UC
TIE
ST
35
STAPELCONSTRUCTIE
Met de houten balken kun je een eigen kunstwerk bouwen of de tentoongestelde voorbeeldconstructie nabouwen. Om een koepel te maken kies je eerst een basispatroon, bijvoorbeeld:
of
Als je één patroon hebt gemaakt, dan verbind je vervolgens hetzelfde patroon aan één van de zijden en zo verder.
Ontwerper Rinus Roelofs laat met de STAPELCONSTRUCTIE structuren zien die krachten kunnen dragen en louter bestaan uit houten staven zonder knoopverbindingen. De staven zijn in elkaar geschoven in een bepaalde vormstructuur en zo ontstaat een zelfdragende koepel.
[specificaties]
stapelconstructieafmeting per zelfdragende koepel 1 set van 78 palen balk: lengte 1200 mm – 4 inkepingen – diameter 75mm materiaal identieke houten palen met elk 4 inkepingen
OntwerpRinus Roelofs (Nederland) www.rinusroelofs.nl
Hoofdsponsor/bouwerJegro educatiefAeolus Ballorig SpeelGoed museum De Boerepleats Mede tot stand gekomen door Kompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraNHL HogeschoolTechnologieCentrum Noord-Nederland TÜV Nederland
THE MAKING OF
36
THE MAKING OF
37
A-A
B-B ( 1 : 2 )
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10
11
11
12
12
A A
B B
C C
D D
E E
F F
G G
H H
/1
Benaming29-06-2009
Schaal:
Formaat:
Beweegbare fontein
00084-01
Tekeningnummer:Status:
Zitkubus
A1
Blad:
1
Postbus 1869100 AD DokkumTel 0519 - 295371Fax 0519 - 298117 e-mail [email protected] www.smigroep.nl Auteursrechten voorbehouden
Alg. toleranties ISO-286 en ISO-2768mTol. op gat diameter ± 0.1 mmVorm en plaats tol. ISO-1101Ruwheid ISO-1302
Indien geen toleranties zijn vermeld, gelden de onderstaande waarden.van 0.5 t/m 6 mm ± 0.1van 6 t/m 30 mm ± 0.2van 30 t/m 120 mm ± 0.3van 120 t/m 315 mm ± 0.5van 315 t/m 1000 mm ± 0.8van 1000 t/m 2000 mm ± 1.2van 2000 t/m 4000 mm ± 2.0
Get. MF
Gec.
MAATWERK
A
A
Stainless SteelØ10 x 35Houtfreet943
Steel, MildDIN 933 - M6 x 10Hex-Head Bolt341
Steel, MildDIN 933 - M6 x 12Hex-Head Bolt340
AISI 30400084-01-05 139
- Beton122
A2 Binnenzeskantbout420
A2 Binnenzeskantbout219
A2 Binnenzeskantbout418
A2 Zeskantmoer417
A2 Zeskantmoer1016
A2 Borgmoer115
A2 Borgmoer114
A2 Ring513
A2 Ring812
A2 Ring111
A2 Passchroef110
A2 Passchroef19
Cilinder18
Anker47
Glijlager26
Kubus15
AISI 304 Afstandsplaat14
AISI 304 Stop23
AISI 304 Kantelframe12
AISI 304 Basisframe11
OpmerkingenMateriaalTekening nr.BenamingAantalPos.
B
B
60
5
13
0
262,2 212,3
129,1
315
48
5
107,3
120
,5
100
210
210
22
1
7
2
3
4
5
9
66
8
315
Verschillende standen
Samenstelling zonderhouten zitkubus
400
400
400
56
5
485
==
(200)
Samenstelling
142,3
12°
12°
DIMENSION ANGLE
TOLERANCES UNLESS OTHERWISE STATED
QUANT.
PLATFORM. WINDOWS XP PROF.
SH.SUPERS.NAME
SCALE TREATMENT
MATERIAL GENERAL
ROUGHNESSUNIT
PROJ
EUROP.
mm
±
TOT. SH /
Samenstelling Ex-strata
T. Wiersma
TCNN7001-100
1 1 A1
2003-12-2401
PROPERTY OF BRAINCENTER B.V.
ORDER No.
PROGR. AUTODESK INVENTOR R11
TITLE NC.
UN-D1041
38
VA
N O
NT
WE
RP
WE
DS
TR
IJD
TO
T
RE
AL
ISA
TIE
KU
NS
TO
BJ
EC
TE
N
39
Van ontwerpwedstrijd tot realisatie kunstobjecten
Een kunsteducatief experiment waar op speelse wijze wordt kennisgemaakt met een wereld vol kunst, technologie en innovatie. Dat is de missie waarmee Kunstexperiment Homo Ludens tot stand kwam.
De verwondering over spelende kinderen was de inspiratiebron voor Kunstexperiment Homo Ludens. Arno Gielen, directeur TechnologieCentrum Noord-Nederland, nam in 2007 het initiatief tot een ontwerpwedstrijd onder nationale en internationale kinetische kunstenaars. In samenwerking met Cor Wetting van Sprezzatura, adviesbureau voor kunst en cultuur werden wereldwijd kunstenaars benaderd en bij het project betrokken.Kunstenaars raakten geïnspireerd door de ontwerpopdracht (interactief bewegingsobject) en de unieke mogelijkheid tot samenwerking met kennisinstellingen en bedrijfsleven.
Uit de tientallen inzendingen is een aantal (26) ontwerpen verkozen voor verdere doorontwikkeling en in productie genomen als prototype. Uiteindelijk zijn twaalf objecten in de expositie te ervaren.
Het gehele voorbereidingsproces van de huidige expositie heeft plaatsgehad binnen het programma Kenniscirculatie Friesland van Stichting Kenniscampus Leeuwarden. De verkozen strategie van kenniscirculatie resulteerde in spannende prototypen die boven de oorspronkelijke ontwerpen uitstegen. Kenniscreatie was daarmee een gewenst feit en beoogd projectresultaat.
Binnen Kenniscirculatie Friesland is het project Homo Ludens geheel voorbereid en uitgevoerd door de drie hogescholen in Friesland – NHL Hogeschool, Stenden hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein – in samenwerking met TechnologieCentrum Noord-Nederland en vele noordelijke midden- en kleinbedrijven. De voorbereidingperiode is gefinancierd door de Europese Unie, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Samenwerkingsverband Noord-Nederland, Provincie Fryslân en Gemeente Leeuwarden.
Van juli 2009 tot en met oktober 2010 vindt Kunstexperiment Homo Ludens plaats bij Aqua Zoo Friesland, dat tevens verantwoordelijk is voor de opbouw, uitvoering en exploitatie van Kunstexperiment Homo Ludens.
Op locatie is Homo Ludens gerealiseerd mede dankzij de Europese Unie, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, Provincie Fryslân, Gemeente Leeuwarden, Stichting Doen, VSBfonds, Stichting Woudsend Anno 1816, Stichting Herbert Duintjer Fonds, ABN-AMRO, TechnologieCentrum Noord-Nederland, Kenniscampus Leeuwarden, Aqua Zoo Friesland en vele noordelijke midden- en kleinbedrijven.
40
TH
E M
AK
ING
OF
KU
NS
TE
XP
IRIM
EN
T
HO
MO
LU
DE
NS
41
The Making of Kunstexperiment Homo Ludens
Verwondering en fascinatie als vertrekpunt Van verwondering over spelende kinderen tot realisatie van Kunstexperiment Homo Ludens. Dat is in een notendop het proces dat het project onderging in de aanloop naar de huidige realisatie in dierenpark Aqua Zoo Friesland in Leeuwarden.
Met de integratie van Homo Ludens binnen Aqua Zoo Friesland wordt optimaal gebruikgemaakt van en aangesloten op de infrastructuur en faciliteiten van het dierenpark.
Aqua Zoo Friesland heeft een prominente plaats in recreatiegebied Groene Ster in Leeuwarden. Een uitgelezen locatie voor ontspannende recreatieve activiteiten, waar het Kunstexperiment van verrassend toegevoegde waarde is voor de bezoekers.
Kunst, wetenschap, bewegen, spelen, fantaseren en ontdekken: onderwerpen die belangrijk zijn voor alle mensen en vooral voor kinderen, maar die tegenwoordig te weinig aan bod komen. Homo Ludens – Latijn voor Spelende Mens
– is een kunstexperiment waar kinderen en volwassenen spelenderwijs kennismaken met kunst en wetenschap.
De expositie is er op gericht – jonge – mensen te stimuleren te bewegen en vooral om hen een leuke, uitdagende en natuurlijke omgeving te bieden waarin ze spelend kunnen ontdekken en – ongemerkt – leren. Homo Ludens levert zo een bijdrage aan het stimuleren van de belangstelling voor kunst, wetenschap, techniek en duurzaamheid onder kinderen en volwassen.
42
43
KKIJK, DAT IS HET MOOIE VAN LEEUWARDENDoor Homo Ludens binnen Aqua Zoo Friesland te positioneren wordt gestreefd naar een toename van het aantal bezoekers en zo Groene Ster als recreatiegebied van Leeuwarden respectievelijk Friesland te versterken. Dit past in de plannen die Aqua Zoo Friesland BV heeft voor de toekomst: uitgroeien tot een sterke toeristische en recreatieve voorziening in Leeuwarden respectievelijk Friesland.
De combinatie van belevenisattractie Homo Ludens en locatie Aqua Zoo Friesland zal het imago van gemeente en provincie ten goede komen. Het voor Friesland belangrijke recreatiegebied Groene Ster – met een miljoen bezoekers op jaarbasis – zal daarmee een belangrijke ontwikkeling krijgen, die tevens past in de toekomstige ontwikkelingsplannen voor dit gebied en die aansluit bij de ambities qua cultuur, creatieve bedrijvigheid en toerisme. In dat kader is het een extra stimulans dat Kunstexperiment Homo Ludens door zijn uniciteit, zowel op nationaal als op internationaal niveau aandacht kan genereren.
WAT WILLEN WE MET HET KUNSTEXPERIMENT BEREIKEN? DE DOELSTELLINGEN…Kinderen in de leeftijdcategorie 9-12 jaar uit groep 7 en 8 basisonderwijs, maar ook andere bezoekers op een plezierige, laagdrempelige wijze kennis laten maken met kunst en techniek en hen uitdagen tot spelen, ontdekken en bewegen. Homo Ludens wil bezoekers op een andere dan gebruikelijke wijze confronteren met de wereld om hen heen, in een omgeving waarin normale, schijnbaar vaststaande conventies niet meer gelden.
Homo Ludens – de expositie en de objecten – kent geen voorgeschreven manier van gebruik. Juist door de keuzes en acties van de bezoekers komt de kunst in beweging. Door deze opzet wordt de bezoeker ongemerkt betrokken bij de kunstobjecten en raakt spelenderwijs in interactie met de mensen om zich heen. Zo wordt onverschilligheid doorbroken en de (be-)leefwereld van de bezoekers vergroot.
Ongedwongen, proefondervindelijke educatie over kunst, techniek, gezondheid, natuur en milieu. Door de opzet van het experiment wordt de bezoeker ongemerkt in contact gebracht met onderwerpen als watervervuiling en waterzuivering, energieverbruik, ruimtelijke effecten en dat alles bijeen gebracht in kunstobjecten. Deze leerervaringen komen op die wijze dan voort uit het spelen en ontdekken van de bezoeker zonder belerende communicatie, waardoor zij naar verwachting meer impact hebben.
Versterken van de interactie binnen en tussen de hogescholen in Friesland onderling en met de samenleving in Noord-Nederland. Over en weer wordt er veel geleerd uit de confrontatie tussen de aanwezige kennis bij docenten en studenten vanuit de betrokken hogescholen, de creatieve ideeën van de kunstenaars en betrokken MKB en overheden. Tevens dragen de vele aspecten van praktijksituaties bij tot het gehele projectresultaat. Kenniscirculatie en kenniscreatie is het credo.
Vergaren van nieuwe kennis over speel- en leergedrag van jonge mensen. Dit gebeurt door te kijken naar de manier waarop de bezoekers omgaan met de objecten, de omgeving en elkaar. Dit levert naar verwachting nieuwe theoretische en praktische kennis op, die bijvoorbeeld kan worden ingezet bij de ontwikkeling van betere speellocaties en speeltoestellen, nieuw beleid voor spelen en bewegen en andere methoden voor educatie.
De finale doelstelling is dat middels de verkozen combinatie van Homo Ludens en Aqua Zoo Friesland, een positieve ontwikkelingsfase in gang wordt gezet, die strookt met toekomstige plannen op het gebied van toerisme en recreatie in de omgeving van Leeuwarden. De bezoeker c.q. toerist/recreant geniet hiermee de toegevoegde waarde van kunstbeleving in een verrassende, natuurlijke omgeving.
44
45
Welke effecten beoogt Kunstexperiment Homo Ludens?
Stimulering open geest voor kunst en wetenschapKinderen en volwassenen verwonderen zich over de werkelijkheid. In de kunstwerken lijken normale, schijnbaar vaststaande conventies niet meer te gelden. Hoe kan dat?
Stimulering gezonde samenlevingKinderen en volwassenen raken spelenderwijs in contact met elkaar, dwars door alle culturen en leeftijden heen. Dit stimuleert samen dingen te beleven en te ontdekken.
Stimulering zinvol onderwijsStudenten pedagogiek, pabo, techniek, bouwkunde, management en economie, leisure management, toerisme, voedingsmiddelen- technologie, bewegingswetenschappen en onderwijskunde vinden hier fantastische mogelijkheden om live hun kennis te testen en uit te bouwen en samen te werken met internationale kunstenaars en het bedrijfsleven in de regio.
Stimulering krachtig onderwijsLeerlingen van basisscholen en hun ouders, begeleiders en andere volwassenen – waaronder beleidsmakers – ontdekken spelenderwijs wat kunst is, wat wetenschap is, hoe techniek werkt en wat duurzaamheid betekent.
Stimuleren bewegen en welbevinden Kinderen en volwassen komen met plezier in beweging in de buitenlucht. Homo Ludens biedt een natuurlijk tegenwicht aan een groeiend maatschappelijk probleem: zwaarlijvigheid (obesitas).
Stimuleren van de noordelijke economieHomo Ludens bij Aqua Zoo Friesland trekt 20.000 bezoekers extra bovenop de 150.000 bezoekers die het park gemiddeld per jaar trekt. De groepen 7 en 8 van 200 basisscholen, zo’n 6.500 kinderen, kunnen een interessante dagexcursie beleven. In het weekend en de vakanties biedt het project een geweldige dagbesteding voor ouders en kinderen. Bovendien profiteren toeristisch-recreatieve bedrijven in de omgeving mee van de bezoekersstroom.
Meewerken aan innovatieNoord-Nederland accommodeert met Homo Ludens een uniek experiment om meer te weten te komen over het spelend leren van kinderen. Kunstenaars, studenten, docenten, onderzoekers, gemeenten en bedrijven delen hun kennis hierover, komen tot nieuwe producten en nieuwe inzichten. Bijvoorbeeld over het inrichten van de openbare ruimte.
46
kunst • educatie • experimentkunst • educatie • experiment
LeeuwardenLeeuwarden
www.homoludens2009.nl
KUNST IN
AQUA ZOO
FRIESLAND!
47
Een unieke leerervaring, spelen met kunst!
Cultuur en school: het experiment en de educatieve component
Homo Ludens ambieert een bijdrage te leveren aan het bevorderen van cultuurparticipatie van bezoekers en van kinderen in het basisonderwijs in het bijzonder.
Wat biedt het experiment aan het basisonderwijs? Via een educatieve component – met leermiddelen als lesbrieven, lesformulieren en website – krijgen kinderen en volwassenen de mogelijkheid zich voor te bereiden op het spelenderwijs leren en bewegen. Het experimentele zit tevens in de totstandkoming van een expositie als samenwerkingsproject tussen kunstenaars, hogescholen en bedrijfsleven.
Homo Ludens behelst een kunsteducatief experiment waarbij kinderen en volwassenen interactieve objectkunst kunnen beleven – er valt iets te leren ter plekke, voorafgaand aan en volgend op het bezoek aan de expositie. Eerste inventarisaties onder 1.200 basisscholen in Noord-Nederland leren dat 200 scholen met 6.500 leerlingen uit de groepen 7 en 8 te kennen geven het experiment te waarderen en de expositie willen bezoeken.
Ambitie is het ontwikkelen van een wervelende educatieve beleving, waarbij de kinderen op unieke wijze kennismaken en kennis maken met de kunst en spelende dieren. Zo komen kinderen in aanraking met – wellicht – onderbelichte aspecten van hun leefwereld. Ongemerkt vindt confrontatie plaats met nieuwe kunst- en cultuuraspecten en wordt de beleefwereld van de kinderen vergroot.
AQUA ZOO
48
Kunst en dieren, een bijzondere belevenis!
Het Kunstexperiment Homo Ludens is tot en met oktober 2010 te bewonderen in de natuurlijke omgeving van dierenpark Aqua Zoo Friesland in Leeuwarden.
Aqua Zoo Friesland is een natuurlijk dierenpark met het accent op de wondere wereld van waterrijke gebieden, zoals zeeën, rivieren, meren en moerassen. De bezoeker maakt een spetterende reis langs diersoorten als zeeberen, zeehonden, pinguïns, flamingo’s, dwergotters, bevers en pelikanen. Zeer bijzonder is het lemureneiland waar men oog in oog komt te staan met ringstaartmaki’s en rode vari’s. Op het kangoeroe-eiland springen kangoeroes en wallabies vrij in het rond, waardoor ze van zeer dichtbij te bewonderen zijn.
Het park kenmerkt zich door een bijzondere flora en een zeer natuurlijke uitstraling. Aqua Zoo Friesland is ontwikkeld op basis van de technieken Landscape Immersion en Nature Settings. Deze technieken zorgen voor een spannende en afwisselende beleving van het park, waarbij de bezoeker door een natuurlijk en rijk beplant park loopt en regelmatig op onverwachte momenten heel dicht bij de dieren komt te staan. In het park zijn verschillende leefomgevingen van diersoorten aanwezig waar de bezoeker in kan kijken of doorheen kan lopen. Hierdoor waant men zich steeds in een andere omgeving.
AQ
UA
ZO
OF
RIE
SL
AN
D 49
Aqua Zoo Friesland heeft natuurbehoud hoog in het vaandel staan; er wordt intensief meegewerkt aan internationale fokprogramma’s en via Stichting Zodiac Nature Watch worden diverse natuurbehoudprojecten gesteund. Tevens wordt er in het park veel aandacht besteed aan educatie, waarmee bij de bezoekers bewustwording en respect ten opzichte van de flora en fauna wordt gecreëerd.
De combinatie van het dierenpark met Kunstexperiment Homo Ludens is zeer bijzonder. De bezoeker kan genieten van de toegevoegde waarde van kunstbeleving in een verrassende, natuurlijke omgeving.
Kunst, natuurbeleving, spelen, ontdekken en verrassende ontmoetingen met dieren; het komt allemaal aan bod tijdens een avontuurlijke tocht door Aqua Zoo Friesland!
www.frieslandzoo.nl
AQUA ZOO
50
AQUA ZOOA
QU
A Z
OO
FR
IES
LA
ND 51
Ontwikkeling educatief materiaalStudenten en docenten van Hogeschool Van Hall Larenstein, NHL Hogeschool en Stenden hogeschool
Europese Unie, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
52
De voorbereiding van Homo Ludens was onderdeel van het project Kenniscirculatie Friesland van Stichting Kenniscampus Leeuwarden
De voorbereiding is medegefinancierd door
�
Sponsors en bouwers
kunst • educatie • experiment
Europese Unie, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
53
Kunstexperiment Homo Ludens is gerealiseerd mede dankzij
De kunstobjecten zijn gerealiseerd mede dankzij
Aeolus Afmitech FrieslandAllSigns Direct BVAquario watermanagement BVBakker Metaalbewerking bvBallorigBleekerBouwBrainCenter Noord BVBruinsma Engineering Fluctus Industrial Design & EngineeringFocus-Product Innovation & DesignGenap BVHandelscentrum Soeting JoureHanzehogeschool GroningenHoekman Lasersnijden BVHogeschool Van Hall LarensteinJegro educatiefKijlstra bvKompan Play InstituteKoninklijke Sjouke DijkstraLandustrie Sneek BVLankhorst Recycling ProductsLuminoxx BVMiedemaHout BVNHL HogeschoolNRJ architectuurPolem BVPolyMATPyraSied Xtreme AcrylicROC Friese Poort SneekSidijk BVSMI Dokkum BVSMI Plaatwerk BVSpeelGoed Museum De BoerepleatsTeam 7 ArchitectenTechnisch Metaalbedrijf De Jong BVTechnologieCentrum Noord-NederlandTio Design & Engineering Tio Projects & RealisationsTUV NederlandVereniging WOTW2N engineers Woudsma RVS
De Boomborden bij de kunstobjecten zijn gerealiseerd mede dankzij
PyraSied Xtreme AcrylicAllSign Direct
StichtingHerbert Duintjer
Fonds
54
Colofon
Teksten Bijdragen van kunstenaars/ontwerpersKenniscampus LeeuwardenKenniscirculatie FrieslandAqua Zoo FrieslandArno Gielen, TCNN Leo van der Burg, TCNNCor Wetting, SprezzaturaKarin Hielckert, CathCopy
Redactie Jet BosdijkBirgitte Janssen
ProjectcoördinatieBirgitte Janssen, M-DM
Grafische vormgevingGilbert Terpstra
Fotografie Meinte Hornstra Moedt (kunstobjecten) Aqua Zoo Friesland (dierenpark)By Vries
Illustratie Marleen Luiten, Oker Illustraties (pag. 46, 47)NHL Hogeschool, IEC (pag. 53)
Lithografie en druk Hellinga Grafische Specialisten Leeuwarden
Uitgever M-DM in opdracht van Aqua Zoo [email protected]
Oktober 2009, 1e druk
ISBN: 978-90-814680-1-5
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
55
www.
56
www.homoludens2009.nlwww.frieslandzoo.nl
57
Detail Boomtoren©Nynke-Rixt Jukema
BOOMTOREN Nynke-Rixt Jukema (Nederland)
COCOON TUBE Takatomo Kashiwabara @blueveda (Japan/Groot Brittannië)
CORRIDOR Bert Schoeren (Nederland)
DYNAMISCH LABYRINT Rinus Roelofs (Nederland)
EX-STRATA Ralfonso Gschwend (Verenigde Staten/Zwitserland)
KINETIC CUBES Ulrich Westerfrölke (Duitsland)
RHYTHM STICKS Roland de Jong Orlando (Nederland)
STAPELCONSTRUCTIE Rinus Roelofs (Nederland)
TOILETRAKET Nynke-Rixt Jukema (Nederland)
TUBUS Ralfonso Gschwend (Verenigde Staten/Zwitserland)
UN/STABLE Bettino Mauro Francini (Italië)
WATERFABRIEK
Kunstexperiment Homo LudensOfficiële opening 15 oktober 2009
Recommended
