ERGONOMIJA I PRIRODNI FAKTORI RADNE SREDINE

UNIVERZITET U SARAJEVU ŠUMARSKI FAKULTET

STUDENTI:

Silajdžija AminaOpardija Selmir

Nešust Amir

POJAM ERGONOMIJE

Ergonomija je naučna disciplina koja proučava karakteristike i

osobine ulazno – ulaznih elemenata, procesa rada i pojave u

njemu, u cilju njihova definisanja,a zatim međusobnog

prilagođavanja, odnosno povezivanja u ergonomski sistem,

čijom se primjenom u praksi ostvaruju povoljni efekti

humizacije i ekonomije rada, zdravstvene zaštite i zaštite

radnika na radnom mjestu i u životnoj sredini.

Pojam ergonomija – grčkog porjekla

ergon – rad i nomos – zakon

Ergonomija – sintetičko – humana i primijenjena nauka, proučava

zakonitosti ljudskog rada, tj.bezbjedno i efikasno povezivaje

materijalnih i drugih činilaca (uslova rada) u odnosu na osobine,

sposobnost i potrebe radnika; odnosno ukupne mogućnosti i

interese čovjeka – radnika u odnosu na profesionalne zahtjeve

radnog mjesta.

Fiziologija rada

Psihologija rada

Sociologija rada

Medicina (higijena) rada

Ekonomija radaAntropologija

(antropometrija)Pedagogija

Organizacija rada

Studij rada i vremena

Zaštita na radu

Zaštita i unapređenje

Životne sredine

Statistika

Sastavne cjeline od kojih je nastala ergonomija i čije sadržaje koristi su :

• Naučne discipline čije rezultate u sebi objedinjava ergonomija

samostalno vrše svoja temeljna istraživanja. Njihovi granični sadržaji

pretaču se i slivaju u zajednička ergonomska rješenja, kriterijume, pravila

i standarde rada – multidiscipliranost ergonomije.

• Ergonomija savremeno proučava i objedinjava sadržaje ljudskog rada i

života koji su između naučnih disciplina čije sadržaje koristi i od kojih je

nastala ova naučna disciplina – interdiscipliranost ergonomije.

Multidiscipliranost i

interdiscipliranost

ergonomije u šumarstvu

II SISTEMSKI PRISTUP ERGONOMIJI U

ŠUMARSTVU

• Sistemski pristup ergonomiji u šumarstvu nosi obilježja opšte teorije

sistema – nove naučne osnove za rješavanje niza problema iz oblasti

materijalnih iljudskih aspekata rada i života uopšte.

• Čovjek – radnik je najveći kvalitet od kojeg se polazi u naučno saznanje

ergonomije u šumarstvu i jedan od ciljeva koje postavlja i ostvaruje

cjelokupan duštveno – ekonomski sistem.

DRUŠTVENO – EKONOMSKI SISTEM

• Sastavni dijelovi društveno – ekonomskog sistema čine sintetičko –

dinamičku cjelinu (kopoziciju), koja se može analizirati (proučavati) i kao

poseban (cjelovit) sistem.

• Ovdje spadaju: proizvodno – poslovni sistemi, sistemi društvenih

djelatnosti, ergonomski sistemi, sistem rada, čovjek – radnik, kao složen

biološki sistem i njegova svjesna aktivnost u stvaranju i održavanju drugih

sistema .

definiše se kao skup ulazno – izlaznih elemenata, procesa i pojava

koji povoljno ili nepovoljno djeluju na uslove, zahtjeve i efekte rada,

motivaciju i zadovoljstvo radnika na radnom mjestu i u životnoj

sredini.

je složena kompozicija niza podsistema, gdje spada i ergonomski

sistem šumarstva ili šumarski ergonomski sistem

U ovom sistemu ima više podsistema.

ERGONOMSKI SISTEM

To su :

• ergonomski sistem u šumarskoj proizvodnji

• ergonomski sistem u iskorišćavanju šuma

• sistem rada u sječi i izradi šumskih sortimenata

• brigadni i grupni sistem rada itd.

Struktura sastavnih elemenata ergonomskog sistema šumarstva

Ulazi (INPUTI) ovog sistema predstavljaju kanale kroz koje se prenosi:

povoljno ili nepovoljno djelovanje faktora radne sredine i uslova rada na

tehnološko organizacioni proces, koga organizuje, nosi i izvršava šumarski

radnik, koristeći pri tome svoje mogućnosti, tehniku i metode rada.

Izlaz (AUTPUT) sistema je prostor (kanal) kroz koje prolaze rezultati

tehnološko – organizacionog procesa rada, sa čijom upotrebnom

(tržišnom) vrijednošću zadovoljavaju potrebe i interesi angažovanog

radnika, preduzeća i društava u cjelini.

Kod izgradnje novog sistema treba koristiti osnone principe i

zakonitosti opšte teorije sistema.

Sistem treba imati jedan ulaz (I), proces rada (PR) i izlaz (O).

INPUT (I)PROCES

RADA (PR)

OUTPUT (O)

Ergonomski sistem u šumarskoj proizvodnji je prirodni sistem jer njegovi

sastavni dijelovi pod neposrednim uticajem prirodnih faktora radne

sredine i uslova rada.

Ovaj sistem spada u tzv.vještačke

(tehničke) sisteme- gdje čovjek – radnik

stvara i koristi savremenu tehniku

tehnologiju, metode rada i tržišno

privređivanje.

To je realan – determinisan sistem čije funkcionisanje i razvoj

(ponašanje)možemo predvidjeti u određenom vremenu i prostoru.

Vrši razmjenu materije, energije i informacija sa okruženjem – čime stiče

svojstva otvorenog sistema. Ima karakteristike i stohastičkog sistema.

Tokom izgradnje i funkcionisanja i razvoja ovog sistema potrebno je

znati :

1. šta radnik može da izdrži u odnosu na ono šta može da uradi

2. šta radnik treba da zna i da ostvari u odnosu na ono što želi da

postane tokom rada i u životu uopšte?

Zbog neprilagođenih elemenata ergonomskog sistema, dolazi do

nepovoljnih pojava na radu i nezadovoljstva čovjeka - radnika

uopšte. To su:

• Prirodni faktori , tehničko – tehnološki i društveni uslovi radne

sredine i uslova rada

• Ergonomski aspekti elemenata u šumarskoj proizvodnji

• Ergonomski sistem šumarstva proučava naučna disciplina -

ergonomija u šumarstvu ili šumarska ergonomija.

Faktori radne sredine i uslova (efekata) rada šumarskog radnika

• Prirodni faktori radne sredine šumarskog radnika

• Tehničko – tehnološki uslovi rada kod šumarskog radnika

• Društveni uslovi radne sredine šumarskog radnika

• organizacioni apekti prilagođavanja proizvodno – poslovnog sistema u

šumarstvu prema osobinama i zahtjevima šumarskog radnika

• Motivacioni pricesi za prilagođavanje ekonomskih efeata proizvodno –

poslovnog sistema u šumarstvu prema osobinama i zahtjevima šumarskog

radnika

MIKROKLIMATSKI FAKTORI (USLOVI) ŠUMARSKOG RADNIKA

• Djelovanj ekološko – vegetacijskih obilježja šireg okruženja određuje

prirodne faktre, kao povoljne ili nepovoljne pojave (uslove) za radnike,

koji poslove izvršavaju na otovrenom prostoru za rad.

• Značajni su:

• mikroklimatski uslovi,

• šumski fond i

• struktura prostora za rad.

• Mikroklimatski faktori i njihovi modifikatori svojim djelovanjem

stvaraju povoljne ili nepovoljne uslove na otvorenom prostoru za

rad.

• Povoljni su ako šumarski radnik subjektivno osjeća najbolju

prilagođenost sa fiziološkim i ostalim zahtjevima.

• Nepovoljni su ukoliko djelovanje prirodnih faktora zahtjeva

dodatne napore

• Temperatura, relativna vlažnost i strujanje vazduha čine

mikroklimu.

TEMPERATURA RADNE SREDINE

• Temperaturu radne sredine definišemo kroz pokazatelje toplotnog

strujanja prostora za rad i vazduka koji se nalazi iznad ove površine.

• Područje rada na većoj nadmorskoj visini više se zagrijava u toku dana

nego li npr.šumsko zemljište na kotlinama i u dolinama.

• Sa porastom nadmorske visine toplota vazduha u šumi opada.

• Isto područje rada ili stanovanja ima veću dnevnu amplitudu

temperature u toku ljeta nego li zimi.

• Godnišnja amplituda između najviše i najniže temperature vazduha u

toku radnog dana iznosi 20,8°C, a amplitude ekstremnih apsolutnih

vrijednosti preko 50°C.

Tamnije površine i južne ekspozicije treba koristiti za rad u hladnijem dijelu godine.

Prosječna temperatura radne sredine šumarskog radnika, po mjesecima u toku godine i karakterističnim časovima u toku dana :

Međusobne veze i odnose među relatvnim vrijednostima prosječnih

temperatura vazduha i ostvarenog radnog učinka šumarskog radnika –

sjekača, po mjesecima u toku godine:

Međusobne veze i odnose među relatvnim vrijednostima prosječnih

temperatura vazduha i operativnog vremena (OV) šumarskog radnika –

sjekača, po mjesecima u toku godine:

Radni učinak je izvršen u operativnom vremenu kada šumarski radnik

sjekač, subjektivno osječa da je sposobnost za izvršenje operacija, kroz

koje se stvaraju obli i cijepani sortimenti.

Na oštećenje organizma radnika u šumarskoj proizvodnji utiču niske i

visoke temperature, tj.njihove maksimalne i minimalne vrijednosti.

Prilagođavanje tjelesne toplote radnika maksimalnim i minimalnim

vrijednostima vrši se uz znatne napore i opterećenja njegovog

termoregulacionog sistema i organizma u cjelini.

VLAŽNOST VAZDUHA

Ovaj mikroklimatski faktor utiče na razmjenu toplote između

organizma radnika i njegove radne sredine.

Razlika između maksimalne i apsolutne vrijednosti vodene pare naziva

se deficit zasićenja vazduha vodenom parom.

Značajan je tzv.fiziološki deficit zasićenja vazduha vodenom parom tj.

odnos između apsolutne i maksimalne vlažnosti na prosječnoj

temeperaturi čovječijeg tijela.

Srednja vrijednost relativne vlažnosti u toku radnog dana (66,7%) .

Vrijednost relativne vlažnosti u martu i oktobru (67%) definišemo kao

prosječne uslove rada u toku godine.

VJETAR

Za mikroklimu radne sredine šumarskog radnika značajan je smjer (pravac) i

brzina (jačina) duvanja vjetra.

Izvale, prelomi i lomljenje grana su česti i opasni uzroci povreda i smrtnih

slučajeva šumskih radnika.

PADAVINE

Prosječan broj kišnih dana (u BiH) je oko 125, maksimalno 161 dan i

minimalno 106 dana.

Snježni pokrivač traje 70 dana, maksimalno 92 dana, minimalno 51 dan.

Na zdravstveno stanje i radnu sposobnost šumarskog radnika utiču i

vazdušni pritisak, osvjetljenje i druge atmosferske pojave, karakteristične za

otvoreni prostor za rad.

Pravilno osvjetljenje radnog mjesta povećava oštrinu vida, uočavanje

detalja čime se poveća brzina, preciznost i produktivnost rada, racionalno i

bezbjedno korištenje prostora i predmeta za rad.

Na zdravstveno stanje radnika nepovoljno utiču bakterije, gljive, polen,

pčele, ose,stršljeni, zmije, leptiri, moljci i drugi patogeni organizmi i čestice

biljnog i čestice životinjskog porjekla.

HVALA NA PAŽNIJI!