CHƯƠNG IV

ĐƯỜNG LỐI CÔNG NGHIỆP HÓA

ĐƯƠNG LÔI CACH MANG CUA ĐANG CÔNG SAN

VIÊT NAM

• DƯƠNG MINH HOANG• PHAN THANH NAM• ĐINH CÔNG LY• ĐĂNG PHƯƠC SANG• ĐINH VĂN THACH

NHÓM 6

TRƯƠNG CAO ĐẲNG KỸ THUẬT LÝ TỰ TRỌNG TP.HCM

I. CÔNG NGHIỆP HÓA THỜI KÌ TRƯƠC ĐỔI MƠI

1 . Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa

a. Khái niệm Công nghiệp hóa Từ thế kỷ XVII , XVIII , ở Tây Âu khái

niệm công nghiệp hóa được hiểu là quá trình thay thế lao động thủ công bằng lao động máy móc

Công nghiệp hóa ở Liên Xô từ năm 1926 được hiểu là quá trình xây dựng nền đại công nghiệp cơ khí có khả năng cải tạo cả nền sản xuất nông nghiệp với trung tâm là ngành chế tạo máy

Hiện nay , công nghiệp hóa được hiểu là quá trình xây dựng nền công nghiệp tiên tiến tạo ra cơ sở vật chất kỉ thuật cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước , nhằm chuyển từ xã hội nông nghiệp với lao động thủ công là chính sang xã hội công nghiệp với lao động bằng máy móc và công nghệ hiện đại trong tất cả các lĩnh vực kinh tế để tạo ra năng suất lao động xã hội và nhịp độ phát triển kinh tế cao

Phân biệt CNH với HĐHCNH là quá trình xây dựng và phát triển công

nghiệp ; là sự chuyển từ nền kinh tế dựa vào phương pháp thủ công là chính sang nền kinh tế có chất lượng và hiệu quả cao , sản xuất theo phương pháp mới nhất dựa vào tiến bộ của khoa học kĩ thuật

HĐH không chỉ là HĐH với công nghiệp mà là HĐH toàn bộ nền kinh tế ; HĐH còn là quá trình , các dạng cải biến , các bước quá độ từ trình độ kĩ thuật khác nhau đang tồn tại lên trình độ mới cao hơn dựa trên sự tiến bộ của khoa học , công nghệ .

Ở nước ta , ĐH VII của Đảng đã xác định : “ CNH, HĐH là quá trình chuyển đổi căn bản , toàn diện các hoạt động sản xuất , kinh doanh

, dịch vụ và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng

một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ , phương tiện , phương pháp tiên

tiến , hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ của khoa học công nghệ cao nhằm tạo ra năng suất lao động xã hội

cao ”

Đại hội III 1960 – 1975 CNH ở miền Băc

CÔNG NGHIỆP HÓA

b/ Mục tiêu và phương hướng của công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa

Đại hội VI &V 1975 – 1985 CNH cả nước

Miền Băc

ĐĂC ĐIỂM

CNH từ một nền nông nghiệp lạc hậu , công nghiệp yếu ớt , què quặt

Đất nước bị chia căt làm 2 miền

Nhận được sự giúp đỡ viện trợ của các nước XHCN

Mục tiêu :ĐH III ( 1960) Xây dựng một nền kinh tế XHCN cân đối và

hiện đại Bước đầu xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của

CNXH

MiỀN BẮC

- Phương hướng Ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một

cách hợp lý Kết hợp chặt chẽ phát triển CN với phát

triển NNRa sức phát triển CN nhẹ song song với

ưu tiên CN nặng Phát triển CN Trung ương , đồng thời

phát triển công nghiệp địa phương

Phản ánh nhận thức cơ bản về CNH ở miền Băc trước đây nhưng ở cấp độ sâu săc hơn , áp dụng trên cả nước

Lần đầu tiên đưa thuật ngữ : từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn XHCN

Thấy được các ngành kinh tế có mối quan hệ chặt chẽ với nhau

Từ 1976-1981 :Xác định đúng “bước đi ” của CNH

CẢ NƯƠCĐường lối công nghiệp hóa Đại hội V

Nông nghiệp là mặt trận hàng đầu

Ra sức phát triển CN sản xuất hàng tiêu dùng

Xây dựng và phát triển công nghiệp nặng cần làm có mức độ , vừa sức

### Nội dung chính của CNH trong chặng đường trước măt . Đây là sự điều chỉnh rất đúng đăn bước đi của CNH , nhưng trên thực tế chúng ta không làm được #####

c/ Đặc trưng chủ yếu của công nghiệp hóa thời kì trước đổi mới CNH theo mô hình khép kín , hướng nội và

thiên về công nghiệp nặng CNH chủ yếu dựa vào lợi thế về lao động ,

tài nguyên , đất đai, và viện trợ của các nước XHCN

Nóng vội , giản đơn , chủ quan duy ý chí , ham làm nhanh , làm lớn , không quan tâm đến hiệu quả kinh tế xã hội

Nhà nước là lực lượng chủ lực thực hiện Cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung : các

nguồn lực đề bao cấp , phi thị trường …

2/ Kết quả , ý nghĩa , hạn chế , nguyên nhân a/ Kết quả thực hiện chủ trương và ý

nghĩa ◦Hình thành các khu công nghiệp và cơ sở ban

đầu cho một số ngành công nghiệp quan trọng như : điện , than, cơ khí , hóa chất , luyện kim……

◦Có hệ thông các trường đại học , cao đẳng , dạy nghề phục vụ đào tạo nguồn nhân lực

b/ Hạn chế và nguyên nhân-Hạn chế◦Cơ sở vật chất kỹ thuật còn lạc hậu , những

ngành công nghiệp then chốt chưa đủ sức làm nền tảng cho nền kinh tế quốc dân

◦Nông nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu lương thực , thực phẩm cho xã hội

Nguyên nhânCông nghiệp hóa từ một nền kinh tế nông

nghiệp lạc hậu , trong điều kiện có chiến tranh kéo dài

Sai lầm trong việc xác định mục tiêu bước đi Công nghiệp hóa theo mô hình của Liên Xô◦ CNH có tính chất đặc thù , không phổ biến ,

không thuần tự ◦Không phải do nhu cầu về kinh tế mà do tất yếu về

chính trị ◦Liên Xô có điều kiện để phát triển công nghiệp

nặng

II. CÔNG NGHIỆP HÓA HiỆN ĐAI HÓA TRONG THỜI KÌ ĐỔI MƠI

1 . Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa

a/ Đại hội VI của Đảng phê phán sai lầm trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa thời kì 1960 – 1986

- Sai lầm trong xác định mục tiêu và bước đi , đẩy mạnh CNH khi chưa có các tiền đề cần thiết

- Trong bố trí cơ cấu kinh tế , thiên về công nghiệp nặng , không tập trung giải quyết các vấn đề cơ bản : lương thực – thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu

- Không thực hiện nghiêm chỉnh Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ V : chưa coi nông nghiệp là mặt trận hàng đầu

b.Quá trình đổi mới tư duy về CNH từ Đại hội VI đến Đại hội X- Đại hội VI : Nội dung của CNH là thực

hiện 3 chương trình kinh tế lớn

Lương thự - Thực phẩm Hàng tiêu dùng Hàng xuất khẩu

nhằm ổn định mọi mặt tình hình KT- XH , xây dựng những tiền đề cần thiết để đẩy mạnh CNH ở chặn đường tiếp theo

Đại hội VIIĐột phá trong nhận thức về công nghiệp

hóa

“CNH, HĐH là quá trình chuyển đổi một cách căn bản và toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội từ sử dụng sức lao động thủ công là chính

sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với phương tiện , phương pháp tiên tiến , hiện đại dựa trên

sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học

công nghệ , tạo ra năng suất lao động cao ”

Đại hội VIIICho phép chuyển sang thời kì đẩy mạnh

công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nước $$ Hội nghị TW 7 khóa VIII , nêu lên 6

quan điểm chỉ đạo quá trình CNH , HĐH 1. Giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng

hợp tác quốc tế, đa phương hóa , đa dạng hóa quan hệ đối ngoại

2. CNH, HĐH là sự nghiệp của toàn dân , của mọi thành phần kinh tế , trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo

3. Phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững

4. Khoa học và công nghệ là động lực của CNH , HĐH

5. Lấy hiệu quả kinh tế là tiêu chuẩn để xác định phương án phát triển , lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ

6. Kết hợp kinh tế với quốc phòng an ninh

- Đại hội IX và X , tiếp tục bổ sung và nhấn mạnh một số diểm mới trong tư duy công nghiệp hóa ◦ CNH ở nước ta cần và có thể rút ngăn thời gian

sơ với các nước đi trước◦Hướng CNH, HĐH là phát triển nhanh và có

hiệu quả các sản phẩm , các ngành , các lĩnh vực có lợi thế

◦CNH, HĐH phải đảm bảo xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế

◦Đẩy nhanh CNH , HĐH nông nghiệp nông thôn

2. Mục tiêu , quan điểm công nghiệp hóa , hiện đại hóaA. Mục tiêu CNH, HĐH

- Mục tiêu cơ bản : cải biến nước ta thành một nước CN vớiCơ sở vật chất – kỹ thuật hiện đại Cơ cấu kt hợp lýQuan hệ sản xuất tiến bộ , phù hợ với

trình độ phát triển của lực lượng sản xuấtMức sống vật chất và tinh thần caoQuốc phòng , an ninh vững chăc, dân

giàu , nước mạnh , xh công bằng , văn minh

- Mục tiêu cụ thể : Đại hội X đề ra CNH, HĐH găn với phát triển kinh tế tri thức◦Sớm đưa đất nước ta ra khỏi tình trạng kém

phát triển◦Tạo nền tảng để đến năm 2020 , nước ta cơ

bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại

b. Quan điểm công nghiệp hóa , hiện đại hóa - Công nghiệp hóa găn với hiện đại hóa

và CNH , HĐH găn với phát triển kinh tế tri thức◦Nước ta thực hiện CNH, HĐH khi trên thế

giới kinh tế tri thức đã phát triển . Chúng ta có thể không phải trải qua các bước phát triển tuần tự từ kinh tế nông nghiệp leeninh tế công nghiệp rồi mới phát triển kinh tế tri thức

Đặc trưng của nền kinh tế tri thức

Tri thức là nguồn lực hàng đầu tạo nên sự tăng trưởng cao

Sự sáng tạo , đổi mới thường xuyên là động lực thúc đẩy sự phát triển ◦Kinh tế tri thức là nền kinh tế học tập , giáo

dục và đào tạo được đầu tư cao. Các nước phát triển đi tới kinh tế tri thức là một quá trình tự nhiên , các nước phát triển sẽ có những chuyển hướng mạnh mẽ

CNH, HĐH găn với phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập kinh tế quốc tế ( là việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để phát triển kinh tế nói chung và CNH , HĐH nói riêng nhanh hơn, hiệu quả hơn)

Lấy nguồn lực con người là yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững ◦ để tăng trưởng kinh tế cần 5 yếu tố : Vốn ,

KH & CN con người , cơ cấu kinh tế , thể chế chính trị và quản lý nhà nước trong đó con người là yếu tố quyết đinh

◦Nguồn nhân lực cho CNH , HĐH đòi hỏi đáp ứng cả về lượng và chất

Lực lượng cán bộ KH –CN , KH quản lý và đội ngũ công nhân lành nghề giữ vai trò đặc biệt quan trọng

Khoa học và công nghệ là nền tảng và động lực của CNH, HĐH ◦Khoa học và công nghệ có vai trò quyết định

đến tăng năng suất lao động , giảm chi phí sản xuất nâng cao lợi thế cạnh tranh

Phát triển nhanh , hiệu quả và bền vững ; tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện công bằng xã hội , bảo vệ môi trường tự nhiên , bảo tồn đa dạng sinh học◦Thực hiện xóa đói giảm nghèo , nâng cao đời

sống vật chất và tinh thần cho nhân dân …Mục tiêu phát triển là vì con người

◦Bảo vệ môi trường tự nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học chính là bảo vệ điều kiện sống của con người

Đại Hội X của Đảng chỉ rõ

“Chúng ta tranh thủ các cơ hội thuận lợi do bối cảnh quốc tế tạo ra và tiềm năng , lợi thế của nước ra để rút ngăn quá trình CNH , HĐH đất nước theo

định hướng XHCN găn với phong trào kinh tế tri thức là yếu tố quan trọng của nền kinh tế và CNH , HĐH ”

3. Nội dung và định hướng CNH , HĐH găn với phát triển kinh tế tri thức a/ Nội dung ◦Phát triển các ngành và sản phẩm kinh tế có

giá trị gia tăng cao dựa nhiều vào tri thức◦Coi trọng cả số lượng và chất lượng tăng

trưởng kinh tế trong mỗi bước phát triển , ở từng vùng , từng địa phương …

◦Xây dựng cơ cấu kinh tế hiện đại và hợp lý theo ngành , lĩnh vực và lãnh thổ

◦Giảm chi phí trung gian, nâng cao năng suất lao động

b, Định hướng phát triển các ngành và lĩnh vực kinh tế trong quá trình đẩy mạnh CNH , HĐH găn với phát triển kinh tế tri thức

Đẩy mạnh CNH ,HDDH nông nghiệp nông thôn , giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp , nông dân , nông thôn ◦CNH , HĐH nông nghiệp nông thôn ◦Chuyển dịch mạnh cơ cấu nông nghiệp và

kinh tế nông thôn theo hướng tạo ra giá trị gia tăng ngày càng cao

◦Giảm dần tỷ trọng sản phẩm vaflao động trong nông nghiệp

Quy hoạch và phát triển nông thôn◦Thực hiện chương trình xây dựng nông thôn

mới ◦Xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ như : thủy

lợi , giao thông , điện , nước sạch , trường học , trạm y tế , chợ ….

◦Phát huy dân chủ ở nông thôn , đi đôi với xây dựng nếp sống văn hóa

Giải quyết lao động , việc làm ở nông thôn◦Chú trọng dạy nghề , giải quyết việc làm

cho nông dân , giảm tỷ trọng lao động làm nông nghiệp , tăng tỷ trọng lao động làm công nghiệp và dịch vụ ◦ Đẩy mạnh các chương trình xóa đói

giảm nghèo

Phát triển nhanh hơn công nghiệp , xây dựng và dịch vụ ◦ Đối với công nghiệp và xây dựng

Khuyến khích phát triển công nghiệp công nghiệp cao , công nghiệp chế tác , công nghiệp phần mềm và công nghiệp bộ trở có lợi thế cạnh tranh tạo nhiều sản phẩm xuất khẩu và thu hút nhiều lao động , thực hiện một số dự án quan trọng về khai thác dầu khí , luyện kim , cơ khí chế tạo máy , phát triển các khu kinh tế mở ……

Xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật kinh tế xã hội : sân bay quốc tế , cảng biển , đường cao tốc …

- Đối với dịch vụ Tạo bước phát triển vượt bậc cho các ngành

dịch vụ có chất lượng cao, có tiềm năng lớn và có sức cạnh tranh

Mở rộng và nâng cao các ngành dịch vụ truyền thống như : vận tải , thương mại, ngân hàng , bưu chính viễn thông , du lịch

Phát triển mạnh các ngành dịch vụ phục vụ sản xuất nông , lâm , ngư nghiệp , phục vụ đời sống khu vực nông thôn

Đối với căn bản cơ chế quản lý và phương thức cung ứng các dịch vụ công cộng

- Phát triển kinh tế vùng Chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng lãnh thổ

trên cơ sở khai thác triệt để các lợi thế ,tiềm năng của từng vùng , liên kết hỗ trợ nhau , làm cho tất cả các vùng đều phát triển .

Tập trung thích đáng các nguồn lực cho các lĩnh vực , các địa bàn có điều kiện sớm đưa lại hiệu quả cao , đồng thời hỗ trợ những nơi khó khăn …

Phát triển kinh tế biển Xây dựng và thực hiện chiến lược phát

triển kinh tế biển toàn diện, có trọng tâm , trọng điểm nhằm đưa nước ta thành quốc gia mạnh về kinh tế biển trong khu vực

Quy hoạch và phát triển hệ thống cảng biển , vận tải biển , khai thác các tiềm năng biển như : dầu khí , hải sản , du lịch …

Chuyển dịch cơ cấu lao động cơ cấu công nghệ Phát triển nguồn nhân lực với cơ cấu đồng

bộ , chất lượng cao Phát triển khoa học và công nghệ , ứng dụng

vào thực tiễn Kết hợp chặt chẽ hoạt động khoa học và công

nghệ với giáo dục và đào tạo , tạo động lực đẩy nhanh CNH , HĐH và phát triển kinh tế tri thức

Đổi mới cơ bản cơ chế quản lý khoa học và công nghệ

Bảo vệ , sử dụng hiệu quả tài nguyên quốc gia , cải thiện môi trường tự nhiên Tăng cường quản lý tài

nguyên quốc gia , nhất là tài nguyên đất , nước, khoáng sản , rừng …

Hiện đại hóa công tác nghiên cứu , dự báo khí tượng thủy văn , chủ động phòng chống thiên tai , tìm kiếm , cứu nạn ….

Xử lý tốt quan hệ giữa gia tăng dân số , phát triển kinh tế và đô thị hóa với bảo vệ môi trường ….

KÊT QUẢ Y NGHIA

HAN CHÊ

NGUYÊN NHÂN

a/ Kết quả thực hiện đường lối và ý nghĩa Cơ sở vật chất kỹ thuật của đất nước được

tăng cường đáng kể , khả năng độc lập tự chủ của nền kinh tế được nân cao

Cơ cấu kinh tế được chuyển dịch theo hướng tích cực

CNH , HĐH góp phần đưa nền kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng khá cao

Y nghiaNhững thành tưu trên có ý nghĩa rất quan

trọng, là cơ sở phấn đấu để sớm đưa nước ta ra lhỏi tình trạng kém phát triển và cơ bản trở thành nước công nghiệp hóa theo hướng hiện đại năm 2020

b) Hạn chế và nguyên nhân

- Hạn chế: Bên cạnh những kết quả đạt được, công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới còn nhiều hạn chế. Cơ sở vật chất kỹ thuật còn hết sức lạc hậu. Những ngành công nghiệp then chốt còn nhỏ bé và chưa được xây dựng đồng bộ, chưa đủ sức làm nền tảng vững chăc cho nên kinh tế quốc dân.

Lực lượng sản xuất trong nông nghiệp mới chỉ bước đầu phát triển, nông nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu về lương thực, thực phẩm cho xã hội. Đất nước vẫn trong tình trạng nghèo nàn lạc hậu, kém phát triển, rơi vào khủng hoảng kinh tế - xã hội.

Những hạn chế trên xuất phát từ nguyên nhân:

+ Về khách quan, chúng ta tiến hành công nghiệp hóa từ một nền kinh tế lạc hậu, nghèo nàn và trong điều kiện chiến tranh kéo dài, vừa bị tàn phá nặng nề, vừa không thể tập trung sức người sức của cho công nghiệp hóa.

+ Về chủ quan, chúng ta măc những sai lầm nghiêm trọng trong việc xác định mục tiêu, bước đi về cơ sở vật chất kỹ thuật, bố trí cơ cấu sản xuất, cơ cấu đầu tư… Đó là những sai lầm xuất phát từ chủ quan duy ý trí trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa.