Download pdf - Cwiczenia 1.pdf

Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Fizjologia człowieka

Osoby prowadzące przedmiot:

Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski [email protected]

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Katedra: Promocji ZdrowiaZakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia


Temat ćwiczeń 1

Neuronalna struktura układu nerwowego

UKŁAD NERWOWY

Ośrodkowy U.N.

Mózgowie

Rdzeń kręgowy

Obwodowy U.N.

Zwoje nerwowe

Nerwy czaszkowe i rdzeniowe

PodziaPodziałł anatomicznyanatomiczny

UKŁAD NERWOWY

Ukł. nerw. somatyczny

Układ piramidowy

Układ pozapiramidowy

Ukł. nerw. autonomiczny

Część współczulna

Część przywspółczulna

PodziaPodziałł czynnoczynnośściowyciowy

NEURON

Jest strukturalną i funkcjonalną jednostką układu nerwowego.

Ze względu na kryterium morfologiczne wyróŜnia się:

Neurony jednobiegunowe

Neurony dwubiegunowe

Neurony pseudojednobiegunowe

Neurony wielobiegunowe

NEURON

Ze względu na kryterium czynnościowe wyróŜnia się:

Neurony aferentne

Neurony eferentne

Neurony pośredniczące

Czynność układu nerwowego

Zasadniczą funkcją neuronu jest przekazywanie informacji zakodowanej w postaci impulsu nerwowego.

Impuls nerwowy = fala depolaryzacji

Rodzaje włókien nerwowych

Włókna A (alfa, beta, gamma, delta)

Włókna B

Włókna Cs

Włókna C dr.

Rodzaje neuronów

- Aferentne (dośrodkowe, wstępujące, czuciowe)- docierają do rdzenia w korzeniach grzbietowych.

- Eferentne (odśrodkowe, zstępujące, ruchowe)-wychodzą od rdzenia korzeniami brzusznymi.

W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

Ośrodkowy układ nerwowy

KaŜde zachowanie człowieka ma swoje źródło w ośrodkowym układzie nerwowym, czyli w mózgowiu lub rdzeniu kręgowym. Podstawowymi elementami mózgowia są: rdzeń przedłuŜony, most, móŜdŜek, śródmózgowie, międzymózgowie i kresomózgowie, które tworzy półkule mózgu.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADUNERWOWEGO.[W;] J. Górski .Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.34


Rdzeń kr ęgowy

Rdzeń kręgowy jest najniŜszym poziomem ośrodkowego układu nerwowego. Jego zadaniem jest między innymi przekazywanie informacji czuciowych z receptorów skórnych, stawowych, mięśniowych kończyn i tułowia oraz z narządów wewnętrznych na wyŜsze piętra układu nerwowego.


Rdzeń kr ęgowy

Motoneurony rdzenia, których aksony unerwiająwłókna mięśni poprzecznie prąŜkowanych, uwaŜane są za „wspólną drogę końcową" dla wszystkich dróg zstępujących, przekazujących informacje sterujące aktywnością ruchową.


Rdzeń kręgowy połoŜony jest w kanale kręgowym i jest podzielony na segmenty (ryc. 1). WyróŜnia się część szyjną (8 segmentów), piersiową(12 segmentów), lędźwiową (5 segmentów), krzyŜową (5 segmentów) i guziczną (1 segment). Ostatnie segmenty rdzenia leŜą na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego.


Rdzeń kr ęgowy

Ryc. 1. A - podział rdzenia kręgowego na segmenty. Po wyjęciu z kanału kręgowego rdzeń zachowuje naturalne krzywizny: lordozęszyjną, kifozę piersiową i lordozę lędźwiową. Zgrubienia rdzenia w odcinku szyjnym i lędźwiowo-krzyŜowym związane są z unerwieniem kończyn. B – przekrój poprzeczny rdzenia - zaznaczono poszczególne części istoty szarej i białej oraz korzenie nerwu rdzeniowego.


KaŜdy segment jest wyznaczony przez jedną paręnerwów rdzeniowych, które doprowadzają do rdzenia informacje z receptorów na obwodzie i odprowadzająsygnały do efektorów.


Rdzeń kr ęgowy


Pień mózgu

Pień mózgu tworzą trzy połączone ze sobąstruktury połoŜone nad rdzeniem kręgowym: rdzeńprzedłuŜony, most i śródmózgowie. Znajduje się w nich wiele skupisk komórek nerwowych, które biorąudział w procesach sterowania ruchem.


Pień mózgu

Dwanaście par nerwów czaszkowych, których jądra są rozmieszczone w całym pniu mózgu, unerwia większośćmięśni głowy i szyi, przekazuje informacje czuciowe (w tym dotyczące smaku, słuchu i równowagi) z receptorów tego obszaru oraz unerwia przywspółczulnie większość narządów wewnętrznych.


Przez pień mózgu przechodzą liczne drogi łączące rdzeń kręgowy z wyŜszymi poziomami układu nerwowego oraz drogi łączące z móŜdŜkiem, poprzez konary móŜdŜku - dolne, środkowe i górne. Ponadto, wzdłuŜ całego pnia mózgu rozciąga się twór siatkowaty, skomplikowana struktura, utworzona przez krzyŜujące się włókna nerwowe i rozmieszczone pomiędzy nimi neurony i ich skupiska.


Pień mózgu

Neurony tworu siatkowatego

Neurony tworu siatkowatego mają wszechstronne połączenia z wieloma obszarami mózgowia i sązaangaŜowane w koordynację odruchów rdzeniowych i prostych czynności ruchowych, uczestniczą w kontroli pracy serca, ciśnienia krwi i oddychania, a takŜe wpływają na regulację stanów snu i czuwania.


Rdzeń przedłuŜony

W rdzeniu przedłuŜonym znajdują się teŜ jądra nerwów czaszkowych, odpowiedzialne między innymi za odbiór wraŜeńczuciowych z narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej (drogą nerwu błędnego - X) oraz wraŜenia smakowe (nerw twarzowy - VII i językowo-gardłowy - IX), a takŜe za ruchowe unerwienie mięśni języka (nerw podjęzykowy- XII). Na granicy rdzenia przedłuŜonego i mostu leŜą jądra przedsionkowe i ślimakowe (nerw przedsionkowo-ślimakowy -VIII), odbierające sygnały z receptorów równowagi i słuchu w uchu wewnętrznym.


Nerwy czaszkowe

ŚródmózgowieŚródmózgowie jest najmniejszą częścią pnia mózgu. WyróŜniamy w nim leŜące brzusznie konary mózgu, utworzone przede wszystkim przez włókna biegnące z kory mózgu do ośrodków pnia i rdzenia kręgowego, oraz pokrywę śródmózgowia, w której znajduje siękilka waŜnych skupisk neuronów.


Śródmózgowie

Istota czarna, mająca połączenia z jądrami kresomózgowia, odgrywa waŜną rolę w regulacji czynności dowolnej mięśni.

Jądro czerwienne otrzymuje informacje(m.in. z móŜdŜku poprzez konary górne) i daje początek drogom zstępującym do rdzenia kręgowego oraz wstępującym do wzgórza. .


ŚródmózgowieWzgórki górne i dolne blaszkipokrywy i sązwiązane z przekazywaniem wraŜeń wzrokowych i słuchowych. Ponadto, w śródmózgowiu zlokalizowane są jądra nerwów czaszkowych, odpowiedzialne między innymi za unerwienie mięśni gałki ocznej dzięki czemu odgrywają waŜną rolę w kontroli ruchów oczu


MóŜdŜek

Do móŜdŜku dochodzą informacje czuciowe -wstępujące z rdzenia kręgowego, ruchowe -zstępujące z kory mózgu oraz dotyczące równowagi -z narządu przedsionkowego w uchu wewnętrznym.


MóŜdŜek

Dzięki integracji sygnałów z tych źródeł móŜdŜek zwrotnie wpływa zarówno na planowanie ruchów, jak i na ich wykonanie, kontroluje napięcie mięśniowe, reguluje postawę ciała oraz koordynuje ruchy głowy i gałek ocznych. Uczestniczy teŜ w procesach uczenia się ruchów.


Schemat móŜdŜku na przekroju strzałkowym (A) i poprzecznym (B); IV – komora czwarta.


Mi ędzymózgowie

Międzymózgowie tworzą dwie główne struktury: wzgórze i podwzgórze

Wzgórze

Wzgórze leŜy powyŜej śródmózgowia, wciśnięte pomiędzy półkule mózgu, rozdzielone jest na prawą i lewą część przez komorę trzecią. Składa się z wielu skupisk istoty szarej (jąder), poprzedzielanych wąskimi pasmami istoty białej.


Wzgórze

Wzgórze stanowi waŜny ośrodek przekaźnikowy w drogach ze wszystkich rodzajów receptorów (z wyjątkiem węchu) do kory mózgu, który moduluje informacje czuciowe oraz w duŜej mierze decyduje o ich dotarciu do świadomości. Ponadto wpływa na funkcje ruchowe, integrując informacje z jąder kresomózgowia i móŜdŜku, które przekazuje do obszarów ruchowych kory płata czołowego.


Podwzgórze

Podwzgórze integruje czynności układu autonomicznego (poprzez wpływ na ośrodki autonomiczne w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym) oraz nadzoruje układ wydzielania wewnętrznego (przez co wpływa pośrednio na wzrost, zachowania seksualne, ciąŜę, pobieranie pokarmów i wody, regulację ciśnienia krwi).


Podwzgórze

Ponadto ośrodki podwzgórza uczestniczą w regulacji rytmów dobowych, snu i czuwania, wpływają na zachowania emocjonalne i sterują reakcjami obronnymi na stres.

William F. Ganong .Fizjologia Lekarska . PZWL,

Półkule mózgu

Prawa i lewa półkula, oddzielone od siebie szczelinąpodłuŜnąmózgu, tworzą największą część ludzkiego mózgowia, a ich funkcje związane są między innymi ze świadomym odczuwaniem, planowaniem ruchów, procesami poznawczymi, pamięcią, emocjami i mową. Powierzchnię półkul pokrywa kora mózgu, wewnątrz znajduje się istota biała oraz skupiska neuronów tworzące jądra kresomózgowia, hipokamp i ciało migdałowate.


Kora mózgu

Kora mózgu człowieka i innych naczelnych jest silnie pofałdowana, w przeciwieństwie do innych gatunków zwierząt, dzięki czemu znaczącemu zwiększeniu uległa jej powierzchnia i tym samym wzrosły moŜliwości magazynowania i przetwarzania informacji.


Rozwój kory mózgu u człowieka umoŜliwiłprzejęcie przez nią kontroli nad wieloma zachowaniami, które u zwierząt mają charakter podświadomy i są sterowane przez niŜsze poziomy układu nerwowego (np. popędy pokarmowe i seksualne, emocje). Ten proces ewolucji nazywa sięencefalizacją.


Kora mózgu

Kora mózguPoszczególne regiony kory tworzą wypukłe

zakręty, oddzielone od siebie bruzdami. Anatomicznie podzielono korę kaŜdej półkuli na 4 główne płaty:

czołowy

ciemieniowy

skroniowy

potyliczny


Podział kory mózgu na płaty: A - rzut boczny, B - rzut przyśrodkowy półkul. 1 - płat czołowy, 2 - płat ciemieniowy, 3 - płat skroniowy, 4 - płat potyliczny, 5 - płat limbiczny.


Kora mózgu

Kora mózgu ma budowę warstwową. W regionach filogenetycznie starszych

występuje tzw. kora stara, składająca się z trzech warstw. Natomiast 95% zajmuje u człowieka kora nowa, zbudowana z 6 warstw: I - drobinowa, II -ziarnista zewnętrzna, III – piramidowa zewnętrzna, IV - ziarnista wewnętrzna, V - piramidowa wewnętrzna, VI - warstwa komórek wielokształtnych.


Dwa podstawowe typy neuronów kory mózgu: komórki ziarniste ipiramidowe i ich lokalizacja w sześciowarstwowej korze nowej.


Komórki piramidowe

Komórki piramidowe są macierzystymi dla dróg wyprowadzających informacje z kory, ich aksonybiegnąm.in. do róŜnych ośrodków podkorowych, pnia mózgu i rdzenia kręgowego.


Komórki ziarniste

Komórki ziarniste są głównymi odbiorcami informacji, jakie docierają do kory ze wzgórza.



Fizjologia CzFizjologia Człłowieka w Zarysie , owieka w Zarysie , W. Z.W. Z. TraczykTraczyk,2005,2005

Fizjologiczne podstawy WysiFizjologiczne podstawy Wysiłłku fizycznego , ku fizycznego , JJ. . GGóórski, 2001rski, 2001

Fizjologia Lekarska, William F. Ganong, PZWL Warszawa 2007

Bibliografia