1. Cerkiew, czyli Dom Paski Obrzdek wschodni jest obecny na
ziemiach polskich od dawna, jednak dotychczas przebadane rda
przynosz zaledwie strzpy informacji. Ambroy Grabowski wswoim
historycznym opisie miasta z 1886 roku wspomina: Kociek witego
Krzya na Kleparzu, ktry staroci swoj upad: ten za, ktrego
opustoszae mury jeszcze za naszych czasw widzie byo mona, daleko
pniejszej by fundacji, wmiejscu pierwszego najprzd przez krlow
Jadwig wystawiony; a gdy poarem wr. 1584 zniszcza, Jan Sroczyski,
awnik wyszego prawa magdeburskiego, wkocu wieku XVII za Jana III na
nowo go z opustoszenia wywid. Zatem pierwsze pewne lady obecnoci
wschodniego obrzdku w Krakowie pochodz z XIV wieku. Formalnie
krakowska parafia prawosawna powstaa dopiero w 1918 roku, jako
cerkiew garnizonowa Wojska Polskiego. Po I wojnie wiatowej obszar
Polski obj ziemie, na ktrych zamieszkiwao blisko pi milionw
prawosawnych. Znaczny ich odsetek stanowili onierze formujcego si
Wojska Polskiego nie mona byo pozostawi ich bez wasnego centrum
ycia religijnego. Pierwsz kaplic prawosawn umieszczono w budynku
byej ujedalni koni obok koszar przy ulicy Lubicz. Na zdjciu widzimy
wntrze tej pierwszej cerkwi z niezachowanym ikonostasem;
funkcjonowaa od 1923roku (dzi na tym miejscu znajduje si budynek
Opery Krakowskiej). Zdjcia pochodz z arch. Parafii Prawosawnej pw.
Zanicia NMP w Krakowie Wystawa powstaa w ramach XVIIMaopolskich Dni
Dziedzictwa Kulturowego. By sobie czas dnidziedzictwa.pl Koncepcja
wystawy: Joanna Nowostawska-Gyolkay, ks. Jarosaw Antosiuk Projekt
graficzny: Marcin Klag Parafia Prawosawna pw.Zanicia NMP w Krakowie
2. Rok 1927 przynis now lokalizacj kaplicy przeniesiono j do
wielkiej sali koszar w okolice placu Na Groblach (dzi stoi tu hotel
Sheraton). Na zdjciu w tle widzimy XIX-wieczny ikonostas
przeniesiony do nowej kaplicy ze zlikwidowanej cerkwi w Miechowie.
Zdjcie zostao wykonane podczas otwarcia prawosawnej kaplicy
garnizonowej w Krakowie w marcu 1927 roku, rozpoznano dwie z
czterech postaci widocznych na zdjciu: pierwszy z prawej to
protoprezbiter Bazyli Martysz, ostatni ppk Wodzimierz Wieaski.
Zdjcie z arch. NAC 3. W 1940 roku Niemcy wyeksmitowali parafi
prawosawn z zajmowanego dotychczas budynku. Spoeczno prawosawna w
poszukiwaniu nowego lokum dotara na ulic Szpitaln 24, gdzie od 1932
roku do okupacji miecia si ydowska synagoga. Wczeniej, pod koniec
XIX wieku, kamienica naleaa do Seliga Hirscha Steifa, ktry podarowa
budynek ydowskiemu Stowarzyszeniu Dobrych Dnoci Ahawat Raim (Ahawas
Rajm) (z hebr., mio bliniego). Wczeniej budynek nie peni funkcji
sakralnych, nalea do krakowskich rodzin kupieckich. Na zdjciach
wykonanych w latach 60. XX wieku widzimy: u gry abp dzki i poznaski
Jerzy Korenistow podczas wizytacji kanonicznej w Krakowie,
towarzyszy mu protodiakon Aleksy Mielnikow. Po lewej w tle wida
drzwi, ktre przebudowano podczas remontu cerkwi w latach 19681980;
u dou sie cerkwi przed remontem. Zdjcia pochodz z arch. Parafii
Prawosawnej pw. Zanicia NMP w Krakowie 4. Zdjcia pokazuj ycie
parafii. Po lewej u gry w tle widoczny ikonostas stworzony przez
prof. ASP Jerzego Nowosielskiego dla cerkwi w Orzeszkowie.
Odrzucony przez wiernych jako nazbyt katolicki zanadto kolorowy
przygarna krakowska parafia i dzi zdobi wntrze refektarza w caoci
za- projektowanego take przez Nowosielskie- go. Ikonostas ten w
latach remontu cerkwi by uywany podczas liturgii; naboestwa odbyway
si na parterze cerkwi. U gry po prawej cerkiewny chr pod dy- rekcj
Julii Lachockiej, ony dugoletniego proboszcza parafii ksidza
Eugeniusza Lachockiego, piewa podczas naboestwa. U dou po lewej
wntrze gwnej cerkwi po przebudowie. Abp dzki i poznaski Szy- mon
Romaczuk sprawuje naboestwo aobne w intencji p.ks.Eugeniusza Lacho
ckiego (1984). Po prawej biskup dzko-poznaski Sawa, obecnie
metropolita warszawski i caej Polski, zwierzchnik Polskiego
Autokefa- licznego Kocioa Prawosawnego, po- wica cerkiew krakowsk
po remoncie (31 sierpnia 1980). Zdjcia pochodz z arch. Parafii
Prawosawnej pw. Zanicia NMP w Krakowie 5. U gry po lewej
polichromia przedsionka zaprojektowana w 1977 roku. U dou po lewej
dwie kartki notatek autorstwa Jerzego Nowosielskiego. Jest to opis
programu ikonograficznego stworzonego dla refektarza (sala na II
pitrze) w cerkwi przez Profesora. U gry po prawej niezrealizowany
projekt mozaiki, ktry mia si znale na elewacji cerkwi. Na dole po
prawej zdjcie wykonane podczas uroczystoci powicenia refektarza.
Wykonano je w tzw. sali gotyckiej na parterze. W jasnej marynarce w
krat wrd goci widoczny Jerzy Nowosielski. Zdjcia pochodz z arch.
Parafii Prawosawnej pw. Zanicia NMP w Krakowie 6. Dzi okna cerkwi
zdobi witrae zaprojektowane przez prof. Jerzego Nowosielskiego w
latach 90. XX wieku, ktry z cerkwi zwiza si w sposb szczeglny by
jej parafianinem. Na zdjciach widzimy projekty zrealizowanych
witray. Zdjcia pochodz z arch. Parafii Prawosawnej pw. Zanicia NMP
w Krakowie
