Download pdf - Buku Guru Sunda Kls 10 - 2014

Buku Tuturus Guru SMA/MA/SMK/MAK

Kelas X

DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT2014

BASA SUNDA BASA SUNDA KIKD Kurikulum 2013

Pamekar Diajar

PANYUSUN:Tatang Sumarsono

Ahmad HadiAno Karsana

Asep RuhimatDarpan

Dede KosasihH. Dingding Haerudin

H. Yayat SudaryatRisnawati

PENELAAH:Prof. Dr. H. Iskandarwassid, M.Pd.

Dr. Hj. Ai Sofi anti, M.Pd.Drs. H. Elin Syamsuri

Drs. Apip Ruhamdani, M.Pd.Budi Riyanto

Rarancang Eusi: Yoshi SukadarRarancang Jilid: Yoshi Sukadar

Eusi ngagunakeun Adobe InDesign CS3 jeung Adobe Photoshop CS3 Aksara ngagunakeun Bembo Std 12 pt - 24 pt.

Dipedalkeun ku:DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

ISBN: 978-602-1300-26-8 (Jilid Lengkap)978-602-1300-27-5 (Jilid 1)

Perpustakaan Nasional : Katalog Dalam Terbitan (KDT)

Hak cipta kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa BaratDitangtayungan ku Undang-undang

Disklaimer: Ieu buku th diajangkeun pikeun guru basa Sunda dina raraga larapna Kurikulum 2013. Ieu buku disusun tur ditalaah ku hiji tim kalawan dikoordinasi ku Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK) Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat minangka buku kurikulum daerah. Mimitina dipakna buku taun 2014. Ieu buku th sipatna dokumn hirup. Hartina bakal tuluy disarungsum luyu jeung kabutuh katut panka jaman. Pangdeudeul ti rupining pihak dipiharep bisa ngundakkeun ajn ieu buku.

BASA SUNDABASA SUNDA KIKD Kurikulum 2013

Pamekar Diajar

Buku Tuturus Guru SMA/MA/SMK/MAK Kelas X

PANGBAGA

iii

KEPALA DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

Alhamdulillah, ieu buku pangajaran basa Sunda tiasa ngawujud, enggoning

nyaosan implemntasi Kurikulum 2013, pikeun ngeusian lolongkrang Muatan

Lokal Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Daerah di Jawa Barat.

Hasil garapan tim panyusun th aya dua rupi buku nyata buku murid sareng

buku guru. ta th mangrupa bagian tina pakt Kurikulum Daerah, hususna

ngeunaan pangajaran basa jeung sastra darah, dumasar kana Permendikbud

No. 81A/2013, ngeunaan implementasi kurikulum. Pami diwincik deui, sans

mung buku wungkul bagian ta Permendikbud th, tapi deuih ngawengku

Kompetensi Inti jeung Kompetensi Dasar (KI-KD), silabus, sareng Rencana

Pelaksanaan Pembelajaran (RPP).

Ku medalna ieu buku, dipiharep implementasi kurikulum 2013, hususna

ngeunaan pangajaran muatan lokal basa jeung sastra darah di Jawa Barat tiasa

dilaksanakeun kalawan merenah, luyu sareng udaganana. Saparantosna dialajar

ngeunaan basa jeung sastra darah, dipiharep dina diri murid aya parobihan

anu ttla, boh unsur sikepna (attitude), boh pangaweruhna (knowledge), boh

kamampuh ngagunakeun katut karancagan (performance; behavior). Singgetna

mah ta unsur anu tilu th bisa disebut kompetnsi.

Kalungguhan guru dina posisi agn parobahan utama enggoning

ngaimplemntasikeun kurikulum 2013 teu kinten pentingna. Aya hiji hipotsis

basajan, saupami guru kagungan kompetnsi anu nohonan pasaratan Kurikulum

2013, tangtosna g kalebet guru basa darah deuih, tinangtos ta kurikulum bakal

tiasa diimplemntasikeun kalawan merenah. Ku margi kitu, dina nataharkeun

sareng ngaronjatkeun kompetnsi guru th, di antawisna ku cara nysusun buku

padoman guru, kalebet tarkah anu kedah knging pangajn.

iv

Muga-muga wa harepan urang sadaya ngeunaan ayana parobihan anu

ttla dina dunya atikan ku diimplemntasikeunana Kurikulum 2013 th tiasa

ngawujud, enggoning lahirna Generasi Emas Indonesia dina taun 2045 nu bad

dongkap.

Bandung, Desember 2013

Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat,

Prof. Dr. H. Moh. Wahyudin Zarkasyi, CPA

Pembina Utama Madya

NIP. 19570807 198601 1 001

KeKeKeKeKeKeKeKKeKKKKeKeKKeepapapapapappppppppppppp la Dinas P

Prof. Dr. H. MMMMMohoooooo

vKEPALA BALAI PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN

DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

Kurikulum 2013 ti wangkid ayeuna parantos ngawitan dianggo sacara nasional. Jalaran kitu, pangajaran basa jeung sastra darah nu diperenahkeun janten muatan lokal di Jawa Barat kedah luyu sareng Kurikulum 2013 hususna patali luyuna sareng elemn-elemn parobihan anu janten karakteristik Kurikulum 2013 anu ngawengku: Standar Kompetnsi Lulusan, Standar Isi, Standar Pross, sareng Standar Penilaian. ta katangtosan kedah kacangkem sareng kalaksanakeun ku sakumna guru-guru basa jeung sastra daerah anu mancn tugas di SD/MI, SMP/MTs, SMA/MA, sareng SMK/MAK.

Ieu buku bahan ajar teh dijudulan Pamekar Diajar Basa Sunda, sadayana aya 24 jilid, ngurung buku siswa 12 jilid sareng buku guru 12 jilid. Kalungguhanana janten buku babon anggoeun di sakola nu aya di Jawa Barat. Buku murid diajangkeun pikeun sakumna murid dumasar kana tingkatan kelas. Buku Murid eusina medar materi ajar sareng pertanyaan-pertanyaan, latihan, tugas/pancen anu raket patalina sareng kompetensi dasar (KD). Buku Guru eusina medar silabus, mtodologi pangajaran, sareng valuasi, og mangrupi pangjembar buku murid.

Komponn-komponn anu dimekarkeun boh dina buku murid atanapi buku guru dumasar kana opat kaparigelan basa anu ngawengku ngaregepkeun, nyarita, maca, sareng nulis anu diajarkeun mak pamarekan saintifi k sareng penilaian autntik. Hal ieu dumasar kana karakteristik Kurikulum 2013 nu ngalarapkeun pamerakan saintifi k sareng penilaian autntik dina pross pangajaran.

Disusuna ieu buku th mangrupa lajuning laku tina Surat Edaran Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, Nomor 423/2372/Setdisdik, 26 Maret 2013, negunaan Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah pada jenjang SD/MI, SMP/MTs, SMA/MA, SMK/MAK. Sajabi ti eta, og dumasar kana Peraturan Gubernur Jawa Barat Nomor 69 Tahun 2013, ngeunaan

PANGBAGA

vi

Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah pada Jenjang Pendidikan Dasar dan Menengah.

Muga-muga wa ieu buku th aya manpaatna ka urang sadaya, tur janten cukanglantaran dina merenahkeun sareng memeres basa jeung sastra daerah, anu udagan langkung tebihna pikeun ngamumul sareng mekarkeun basa jeung sastra darah, ngalangkungan jalur atikan di Jawa Barat.

Tangtosna og ieu buku th teu acan tiasa disebat sampurna. Ku margi kitu, teu kinten diantos-antosna kamadang ti sadayana. Saukur kakirangan anu nyampak dina ieu buku bakal teras didangdosan, supados tiasa nyumponan pameredih sareng kaayaan pajaman.

Bandung, Desember 2013 Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian,

Drs. H. Husen R. Hasan, M.Pd.

Pembina Tk. I NIP. 196110051986031014

vii

Kurikulum 2013 th sastuna mah masih knh Kurikulum Berbasis Kompetnsi (KBK) nu dimekarkeun pikeun nyanghareupan panka jaman, utamana mah kompetnsi atawa kamampuh abad ka-21. Dina ieu abad, dak teu dak kabutuh karancagan dina rupining widang, nu ngawengku kamekaran thnologi, informasi, jeung komunikasi (TIK) milu nangtukeun warna pangajaran basa Sunda.

Luyu jeung ta hal, rumusan kompetnsi sikep (agama jeung sosial), kaweruh, jeung kaparigelan nu dipak dadasar dina Kurikulum 2013 kudu ngaheulakeun pentingna karancagan jeung komunikasi. Najan kitu, dina pangajaran basa Sunda mah perlu og nitnan kamandirian basa jeung budaya Sunda minangka mdia jeung wahana pangajaran basa Sunda.

Kompetnsi dina buku pangajaran basa Sunda diluyukeun kana kompetnsi dina pangajaran SMA/SMK/MA nu sipatna nasional. Kompetnsi nu dipiharep ku murid SMA/SMK/MA dirumuskeun minangka kamampuh mikir jeung paripolah nu rancag dina ranah nyamuni (abstrak) jeung nembrak (konkrit). Eta kamampuh th dicskeun dina kompetnsi inti (KI) anu dipidangkeun minangka kaweruh basa Sunda anu bener tur merenah, ngntp seureuh, sarta luyu jeung kontks situasi. ta kamampuh og dirarancang dina pross pangajaran winangun papancn (project based learning) jeung ngorhan (discovery learning) anu nyoko kana lngkah-lngkah nu ilmiah (saintifi k) kayaning nitnan, nanya, nyoba, nalar, jeung ngedalkeun (ngomunikasikeun).

Ieu buku tuturus guru th ngawincik tarkah minimal nu kudu dipilampah ku guru dina nuyun murid ngahontal kompetnsi nu dipiharep. Luyu jeung pamarekan dina Kurikulum 2013, murid diperedih ged kawanina tur kadak dina ngorhan kaweruh perkara basa jeung sastra Sunda, anu engkna parigel mak basa Sunda. Dampakna murid boga sikep anu had kana basa jeung sastra

PANGJAJAP

viii

Sunda katut hirup kumbuhna, bari teu mopohokeun kautamaan sikep. Keur ngahontal ta tujuan, peran jeung karancagan guru kacida diperlukeunana.

Tangtu wa ieu buku th ra knh kahngkranana. Panyawad katut pangdeudeul pikeun nyamapurnakeun ieu buku pohara dianti-atina.

Bandung, Oktober 2013

Panyusun

PANGBAGEA:1. Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat _ iii

2. Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat _ v

PANGJAJAP _ vii

BAB I: PITUDUH UMUMA. Ngeunaan Buku Tuturus Guru ......................................................... 2B. Padika Make Buku Tuturus Guru ..................................................... 2C. Tatapakan Formal ........................................................................... 4D. Sistim, Prinsip, jeung Pamarekan Pangajaran ..................................... 4E. Standar Kompetensi Lulusan (SKL) .................................................. 5F. Proses Pangajaran ............................................................................ 5G. Kompetensi Inti (KI) jeung Kompetensi Dasar (KD) Kelas X SMA/MA/SMK/MAK ................................................................... 6H. Pta Konsp ................................................................................... 8

BAB II: PITUDUH HUSUSPangajaran 1: Biantara

A. Maca Tks Biantara ...................................................................... 10B. Nyangkem Struktur Biantara ....................................................... 12D. Ngaanalisis Tks Biantara ............................................................. 13E. Nepikeun Biantara ....................................................................... 14

DAPTAR EUSI

ix

xPangajaran 2: PagunemanA. Maca Paguneman ....................................................................... 16B. Ngaanalisis Paguneman ............................................................... 17C. Paguneman dina Karya Sastra ...................................................... 18D. Nyusun Tks aguneman ............................................................... 20E. Mintonkeun Paguneman ............................................................. 22

Pangajaran 3: Biografi jeung Autobiografi A. Maca Tks Biografi ...................................................................... 25B. Biografi , Autobiografi , jeung Otobiografi ..................................... 25C. Unsur-unsur Biografi .................................................................. 26D. Mangpaat Biografi ...................................................................... 26E. Ngaanalisis Tks Biografi ............................................................. 27F. Nyusun Tks Biografi .................................................................. 27

Pangajaran 4: Aksara SundaA. Maca Tks Aksara Sunda .............................................................. 31B. Mikawanoh Aksara Sunda ............................................................ 33C. Paham Sajarah Aksara Sunda ........................................................ 33D. Nyalin Tks Aksara Sunda ............................................................ 34E. Ngagunakeun Aksara Sunda ........................................................ 35

Pangajaran 5: DongngA. Maca Tks Dongng .................................................................... 38B. Papasingan Dongng ................................................................... 39C. Ciri-ciri Dongng ..................................................................... 39D. Ngaanalisis Tks Dongng ........................................................... 40E. Ngaksprsikeun Dongng .......................................................... 41

Pangajaran 6: Carita WayangA. Mikawanoh Carita Wayang .......................................................... 43B. Pedaran Carita Wayang ................................................................ 44C. Ngabdakeun Carita Wayang jeung Dongng ............................... 45D. Ngaanalisis Carita Wayang ........................................................... 47

Pangajaran 7: Carita PondokA. Maca Carita Pondok ................................................................... 50B. Unsur-unsur Carita Pondok ........................................................ 51C. Kamekaran Carpon .................................................................... 52D. Ngabdakeun Carpon jeung Dongng ......................................... 52E. Fiksimini Sunda .......................................................................... 53F. Ngaanalisis Carpon ..................................................................... 54G. Ngarang Carpon atawa Fiksimini ................................................. 55

Pangajaran 8: GuguritanA. Maca Teks Guguritan .................................................................. 58B. Mikawanoh Puisi Guguritan ........................................................ 59C. Ngaanalisis Puisi Guguritan ......................................................... 60D. Ngarang jeung Nembangkeun Guguritan .................................... 60

Pangajaran 9: SisindiranA. Mikawanoh Sisindiran ................................................................. 63B. Nyangkem Sisindiran .................................................................. 65C. Ngaanalisis Sisindiran .................................................................. 65D. Ngarang Sisindiran ...................................................................... 67

BAB III: PITUDUH MEUNTEUNA. Meunteun Kriteria Ketuntasan Minimal (KKM) ............................... 70B. Instrumen Meunteun Umum ........................................................... 71C. Instrumen Meunteun Husus ............................................................ 74D. Refl eksi ......................................................................................... 77

PABUKON .......................................................................................... 79

xi

1Bab Bab

II

Pituduh Umum

2 Pamekar Diajar B A S A S U N D A Buku Tuturus Guru SMA/MA/SMK/MAK Kelas X

2 Pamekar DBuku Tut

A. Ngeunaan Buku Tuturus Guru

Ieu buku disusun sangkan guru meunang gambaran anu cs dina ngalaksanakeun kagiatan pangajaran basa Sunda. Eusina ngawengku sawatara hal.

1. Wincikan lngkah-lngkah pangajaran dina raraga mr gambaran ka guru pikeun ngahontal kompetnsi dasar (KD) jeung indikator.

2. Susunan lngkah-lngkah kagiatan anu ngagambarkeun pangajaran nu gumulung tur ngamalir.

3. Lngkah pangajaran nu disusun dipiharep bisa ngahontal pangalaman diajar nu miharti (meaningfullnes) pikeun ngawangun sikep jeung paripolah had, ngawasa konsp, kaparigelan mikir nu ilmiah (saintifi k), kamampuh ngarngskeun masalah, karancagan, pribadi nu sonagar (rplktif), tur numuwuhkeun rasa basa Sunda.

4. Dadaran rupining thnik pikeun meunteun kamampuh murid.5. Wawaran pikeun calecer (acuan) kagiatan rmdial jeung ngajembaran

pangaweruh murid.6. Pidangan kagiatan diajar nu silih simbeuh tur silih ldan (sharing).7. Pituduh ngeunaan cara mak buku babon murid.

Kagiatan dina ieu buku dirarancang pikeun mekarkeun kamampuh (sikep, kaweruh, jeung kaparigelan) murid kalawan gumulung tur rinka. Ari paripolahna ngawengku:

1. Muka pangajaran ku karep murid saperti maca atawa ngaregepkeun tks, tumanya, ngawih, kaulinan, dmonstrasi, pidangan masalah, jst.

2. Nepikeun tujuan pangajaran nepi ka murid bisa nyangreb wawaran nu ditepikeun.

3. Ngali kaweruh murid sammehna sangkan bisa ngait jeung kaweruh nu bakal diulik.

4. Papancn nu malapah gedang sangkan murid kabantu dina nyangkem konsp.

5. Mr lolongkrang pikeun ngalatih kaparigelan murid.6. Mr unduring laku (umpan balik) pikeun ngukuhan pamahaman murid.

B. Padika Make Buku Tuturus Guru

Ieu buku Tuturus Guru th mibanda kagunaan ganda, jaba ti pituduh mak buku babon murid og jadi calecer (acuan) keur kagiatan pangajaran di kelas. Guru dipiharep nitnan heula sawatara hal nu dipidangkeun dina ieu buku.

33Bab IPITUDUH UMUM

1. Baca heula ieu buku kalawan telik tur imeut unggal kacana.2. Cangkem heula tiap-tiap KD jeung indikator pangajaran.3. Tarkahan pikeun ngasupkeun KI-1 jeung KI-2 dina sakumna kagiatan

pangajaran. Guru kudu nguatan jeung ngukuhan tarkah pikeun ngawangun sikep, kaweruh, katutg paripolah murid anu had.

4. Deudeul kahontalna KI-1 jeung KI-2 ku kagiatan pembiasaan, pieunteungeun, pituladeun, jeung kultur di sakola anu had.

5. Luyukeun tiap-tiap lngkah kagiatan dina buku tuturus guru jeung buku babon murid.

6. Mekarkeun gagasan rancag dina milih padika pangajaran. Sungsi og kagiatan sjn lamun kaayaan teu luyu jeung naon-naon nu geus dirarancang.

7. Rupining stratgi pangajaran nu rk dimekarkeun (kayaning murid nitnan, nanya, nyaritakeun, metakeun, ngawih, jst.)kudu ngalibetkeun muridna sorangan jeung ngalibetkeun warga atawa lingkungan sakola.

8. Guru dipiharep mekarkeun:a. Mtode pengajaran aktif, inovatif, kratif, fktif, dan menyenangkan

(PAIKEM);b. Timbang-timbang og mak pamarekan komunikatif jeung kontkstual;c. Kaparigelan nanya atawa tumanya;d. Kaparigelan muka jeung mungkas pangajaran;e. Kaparigelan ngolah kelas jeung pidangan kelas.

9. Gunakeun media jeung sumber diajar nu aya di sabudeureun sakola atawa patali jeung sosial budaya Sunda.

10. Alokasi waktu nyoko kana struktur kurikulum. Guru bisa nangtukeun sorangan alokasi waktu luyu jeung minggu fktif, situasi katut kaayaan di sakola.

11. Dina sataun ajaran kelas X aya salapan materi anu kudu dibagi ku guru kalawan proporsional keur dua semstereun. Kudu ditimbang-timbang og alokasi waktu antara semster I jeung semster II sangkan pangajaran bisa ditepikeun luyu jeung alokasi waktu anu nyampak.

12. Unggal matri galeuh rata-rata dirarancang keur sabulaneun (4 x lawungan).

13. Kagiatan dina minggu kahiji dimimitian ku nitnan bahan, karep rsptif (ngaregepkeun jeung maca), minggu kadua mangrupa kagiatan nyoba jeung ngulik, ari minggu katilu jeung kaopat ngalarapkeun atawa midangkeun (kagiatan kratif nulis jeung nyarita) hasil tina minggu kahiji jeung kadua. Murid digiring sangkan kaasah daya nalar jeung mikirna kalawan ngaleunjeur. Kagiatan dirarancang pikeun mr lolongkrang tumanya jeung ngali wawaran nu deukeut jeung murid.


4 Pamekar DBuku Tut

14. Hasil pagawan murid jeung bukti peunteun bisa dikumpulkeun dina portofolio murid.

15. Pikeun tarkah ngoman diri jeung minggu fktif, jieun catetan rfl eksi sanggeus hiji tma atawa bahan rngs katepikeun.

16. Deudeul murid sina resepeun kana basa Sunda sarta yakinkeun yn manhna th cerdas tur bisa.

17. Sangkan tujuan pangajaran kahontal, guru og perlu saregep, enya-enya, tur sabar dina nyanghareupan murid. Ari sababna, kamampuh murid th bda-bda. Katambah-tambah teu sakumna padika pangajaran loyog pikeun sakumna guru, murid, tempat, waktu, jeung bahan ajar.

C. Tatapakan Formal

Bahan ajar basa Sunda anu dipidangkeun dina ieu buku dumasarkana Kurikulum 2013, ngawengku kasang tukang, karakteristik, jeung tujuanan. Kurikulum basa Sunda atawa Kompetensi Inti jeung Kompetensi Dasar (KIKD) Mata Pelajaran Basa jeung Sastra Sunda disusun jeung dikaluarkeun ku Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK), Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. Lamun disusud ka luhurna, ngindungna mah tangtu wa kana Kurikulum Tingkat Nasional, da nu ieu mah kaasup kana Kurikulum Daerah (Kurda).

Kurikulum Basa Sunda anu disusun ku BPBDK th diwincik jadi KIKD, luyu jeung pola struktur Kurikulum Nasional. KIKD disusun mangrupa struktur anu maneuh, tur salawasna kudu jadi padoman dina kagiatan diajar-ngajar. Cindekna, sajeroning guru ngajarkeun basa Sunda, dipahing mngpar tina katangtuan KIKD, tma, jeung alokasi waktu. Ari dina lebah milih bahan katut ngajarkeunana mah guru dibr lolongkrang keur ngembangkeun karancaganana.

Ieu buku poma ulah dianggap hiji-hijina sumber keur tuturus guru. Ari sababna, naon-naon nu diperedih ku KIKD th moal sagemblengna kacumponan mun ukur ngandelkeun tina hiji sumber. Kudu aya sumber-sumber lianna pikeun pangrojong kagiatan diajar-ngajar, di antarana mdia massa, bagbagan palmuan lianna, jeung kondisi sosial budaya masarakat Sunda. Nya ka lebah dinya pisan guru kudu rancingeus pikeun nngan jeung ngungkab bahan pangrojong sangkan KIKD bisa kahontal jeung kacumponan.

D. Sistim, Prinsip, jeung Pamarekan Pangajaran

Sakabh matri dina ieu buku diluyukeun jeung sistem pidangan buku babon murid, nu dipidangkeun mak sistem spiral; dimitian ti nu babari heula,

55Bab IPITUDUH UMUM

terus ningkat ka nu hs. Heula pandeurina nyusun bahan anu dumasar kana babari hsna th tumerap kana saban pangajaran.

Sistem spiral anu dignakeun dina ieu buku dumasar kana prinsip proporsional, tur tahapan (gradasina) henteu patarenggang. Hal ieu bisa tumerap dina wangun lahiriahna (panjang-pondokna, basajan-kompleksna) kecap, kalimah, atawa wacana, bisa deuih dina eusi atawa substansina (gampang-henteuna).

E. Standar Kompetensi Lulusan (SKL)

Ranah SD/MI SMP/MTsSMA/SMK/MA/MAK

Sikep Nampa, ngajalankeun, ngajnan, jeung ngamalkeun

Pribadi nu iman, ahlak mulya, percaya diri jeung tanggung jawab dina patali marga kalawan merenah jeung lingkungan masarakat, alam sabudeureun, sarta dunya katut adabna.

KaparigelanNampa, nanya, nyoba, ngolah, midangkeun, nalar, jeung ngalarapkeun

Pribadi nu mampuh mikir jeung lumampah kalawan merenah tur rancag dina ranah nyamuni (abstrak) jeung nembrak (konkrit).

Kaweruh Mikanyaho, nyangkem, nerangkeun, ngolah, jeung meunteun.

Pribadi nu ngawasa lmu kaweruh, thnologi, seni budaya, sarta wawasan kamunasaan, kabangsaan, kanagaraan, jeung paradaban.

F. Proses Pangajaran

Pross pangajaran lumangsung mak pamarekan saintifi k, anu lngkah-lngkahna:

1. Nitnan (mengamati), ku cara maca, ngaregepkeun, atawa nongton;2. Nanya (menanya), ku cara ngayakeun tanya jawab atawa sawala;3. Nalar (menalar/mengasosiasi), ku cara nambahan kaweruh anu leuwih

jembar;4. Nyungsi atawa nyoba (eksplorasi/eksperimen);5. Midangkeun, ngedalkeun, atawa nepikeun (mengkomunikasikan)6. Ngawangun ramatloka (networking) ku cara nangan bahan tina sumber anu

lian.


6 Pamekar DBuku Tut

G. Kompetensi Inti (KI) jeung Kompetensi Dasar (KD) Kelas X SMA/SMK/MA/MAK

KOMPETENSI INTI (KI) KOMPETENSI DASAR (KD)

10.1 Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya.

10.1.1 Mensyukuri anugerah Tuhan akan keberadaan bahasa Sunda dan menggunakannnya sesuai dengan kaidah dan konteks sosial budaya sebagai sarana komunikasi melalui teks BIANTARA, PAGUNEMAN, BIOGRAFI dan OTOBIOGRAFI, AKSARA SUNDA, DONGENG, CARITA WAYANG, CARPON, GUGURITAN, DAN SISINDIRAN.

10.2 Menghayati dan mengamalkan perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli (gotong royong, kerjasama, toleran, damai), santun, responsif dan proaktif dan menunjukkan sikap sebagai bagian dari solusi atas berbagai permasalahan dalam berinteraksi secara efektif dengan lingkungan sosial dan alam serta dalam menempatkan diri sebagai cerminan bangsa dalam pergaulan dunia.

10.2.1 Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, peduli, santun, dan proaktif dalam berbahasa Sunda untuk memahami BIANTARA dan PAGUNEMAN.

10.2.2 Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, dan tanggung jawab dalam berbahasa Sunda untuk memahami BIOGRAFI dan OTOBIOGRAFI serta AKSARA SUNDA. 10.2.3 Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, dan peduli dalam berbahasa Sunda untuk memahami DONGENG, CARITA WAYANG,CARPON, GUGURITAN, dan SISINDIRAN

10.3 Memahami, menerapkan, menganalisis pengetahuan faktual, konseptual, prosedural berdasarkan rasa ingintahunya tentang ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya, dan humaniora dengan wawasan kemanusiaan, kebangsaan, kenegaraan, dan peradaban terkait fenomena dan kejadian, serta menerapkan pengetahuan prosedural pada bidang kajian yang spesifi k sesuai dengan bakat dan minatnya untuk memecahkan masalah.

0.3.1 Mengidentifi kasi dan menganalisis teks BIANTARA sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.3.2 Mengidentifi kasi dan menganalisis teks PAGUNEMAN sesuai dengan kaidah- kaidahnya.

10.3.3 Mengidentifi kasi dan menganalisisteks BIOGRAFI dan OTOBIOGRAFI sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.3.4 Mengidentifi kasi dan menganalisisteks AKSARA SUNDA sesuai dengan kaidah- kaidahnya.

77Bab IPITUDUH UMUM

110.3.5 Mengidentifi kasi, menganalisis, dan membandingkan DONGENG dan CARITA WAYANG sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.3.6 Mengidentifi kasi danmenganalisisCARPONsesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.3.7 Mengidentifi kasi dan menganalisisGUGURITAN sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.3.8 Mengidentifi kasi dan menganalisisSISINDIRANsesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.4 Mengolah, menalar, dan menyaji dalam ranah konkret dan ranah abstrak terkait dengan pengembangan dari yang dipelajarinya di sekolah secara mandiri, dan mampu menggunakan metoda sesuai kaidah keilmuan.

10.4.1 Menyusun, menanggapi, dan memperagakan teks BIANTARAsesuai dengan kaidah- kaidahnya.

10.4.2 Menyusun,menanggapi, dan memperagakan teks PAGUNEMAN sesuai dengan kaidah- kaidahnya.

10.4.3 Menyusun, menanggapi, dan membandingkan teks BIOGRAFI dan OTOBIOGRAFI sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.4.4 Menyusun dan menyunting teks pendek yang menggunakan AKSARA SUNDA sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.4.5 Menanggapi dan mengekspresikan DONGENG dan CARITA WAYANG sesuai dengan kaidah- kaidahnya.

10.4.6 Menanggapi dan mengekspresikan CARPON sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

10.4.7 Menanggapi dan mengekspresikan GUGURITAN sesuai dengan kaidah-kaidahnya secara lisan dan tulisan.

10.4.8 Menanggapi dan mengekspresikan SISINDIRAN sesuai dengan kaidah-kaidahnya secara lisan dan tulisan.


8 Pamekar DBuku Tut

H. P

ta

Kons

pp

9Bab Bab

I II I

Pituduh Husus

Dina ieu bab didadarkeun lngkah-lngkah pangajaran anu kudu dipilampah ku guru dina ngalaksanakeun pangajaran basa Sunda. Perlu dicatet yn ieu wincikan th minangka tarkah minimal nu kudu dipilampah ku guru dina nuyun murid ngahontal kompetnsi nu dipiharep. Dina harti, guru dipiharep bisa mekarkeun kalawan rancag ieu wincikan nepi ka kapanggih lngkah-lngkah anu leuwih masagi. Luyu jeung pamarekan dina Kurikulum 2013, murid diperedih ged kawanina tur kadak dina ngorhan kaweruh perkara basa jeung sastra Sunda, anu engkna dipiharep bisa parigel mak basa Sunda. Dampakna murid boga sikep anu had kana basa jeung sastra Sunda katut hirup kumbuhna, bari teu mopohokeun sikep anu utama. Keur ngahontal ta tujuan, peran jeung karancagan guru kacida diperlukeunana.


10 Pamekar DBuku Tut

KAGIATAN AWALDina unggal lawungan guru ngabsn murid sarta nitnan kasang tukang

jeung kamampuh unggal-unggal muridna dina ngawasa pangajaran basa Sunda. Guru og ngajak murid pikeun sukuran rh Pangran geus ngaanugrahkeun basa Sunda ka urang pikeun alat komunikasi sapopo jeung papada manusa.

Guru ngajak murid nitnan rupa-rupa conto digunakeunana basa dina komunikasi sapopo, boh dina situasi formal atawa teu formal. Dina muka pangajaran guru ngajak murid pikeun narkahan paham kana matri biantara ku cara nmbongkeun gambar atawa muter rkaman biantara, boh nu mangrupa rekaman CD/Kast boh nu mangrupa fi le komputer. Guru og bisa ngayakeun tanya jawab keur ngagali pangaweruh awal murid perkara biantara dina basa Sunda.

Di awal pangajaran guru og nepikeun tujuan pangajaran biantara luyu jeung pamaredih Kompetnsi Dasar jeung indikator nu dipiharep. Di antarana ba murid bisa nyebutkeun struktur teks biantara, bisa ngaidntifi kasi struktur teks biantara nu nyampak dina tks, bisa ngaanalisis aspk-aspk kabasaan nu nyampak dina teks biantara, bisa nyusun tks biantara sorangan kalawan ngagunakeun basa Sunda anu merenah, mikapaham padika nepikeun biantara, sarta bisa ngagalantangkeun biantara di hareupeun kelas kalawan ngagunakeun sora, lentong, jeung wirahma anu merenah.

KAGIATAN INTIA. Maca Tks Biantara

No Kagiatan

1

Murid diwanohkeun kana conto tks biantara, tuluy guru nitah maca ta tks di jero hat bari diwawadian sina ngimeutan rupaning aspk nu kakandung dina ta tks. Upamana strukturna, masalah nu dibiantarakeun, suasanana, jeung dina acara naon ta biantara ditepikeun.

P anga j a r a n a nga j a r a n 1BIANTARA

1111Bab IIPITUDUH HUSUS

2

Guru ngabagi murid jadi opat kelompok pikeun ngadiskusikeun tks biantara. Tugasna:1) Kelompok I ngaanalisis struktur tks biantara ka-1.

Alat analisisna bisa ditingali dina pertanyaan nomer hiji dina pancn ka-1 buku murid. Contona:Bagian Bubuka

Paragraf ka .Paragraf ka .Jst

Bagian EusiParagraf ka .Paragraf ka .Jst

Bagian panutupParagraf ka .Paragraf ka .Jst

2) Kelompok II ngaanalisis masalah nu ditepikeun ku nu biantara. Dina ngaanalisis masalah nu kakandung dina biantara, murid kudu nandaan (nyirian) kalimah-kalimah konci anu ngadeudeul kana masalah nu ditepikeun ku nu biantara. Kelompok tuluy nyusun laporan diskusina ku cara nyusun karangan pondok anu ngadadarkeun masalah poko nu jadi bukur catur nu biantara.

3) Kelompok III ngaanalisis biantara tina jihad suasana anu mungkin timbul waktu ta biantara ditepikeun. Upamana, tina masalah nu ditepikeun ku nu biantara, katmbong sumanget nu biantara nu hayang ngagedurkeun sumanget hadirin keur merangan narkoba. Minangka laporan kelompok, murid kudu nyusun karangan pondok anu ngadadarkeun suasana nu bisa dittimbulkeun waktu ta biantara ditepikeun.

4) Kelompok IV ngaanalisis biantara tina jihad ka saha ta biantara pantesna ditepikeun. Upamana ba ka murid, ka para pamuda, ka masarakat ra, atawa ka kelompok-kelompok anu tangtu. Dina nangtukeun saha-sahana anu bisa jadi obyk ta biantara, kelompok kudu nepikeun og alesan-alesan ku naon ta obyek merenah keur ngabandungan ta biantara.



Sabada rngs migaw tugasna swang-swangan, unggal kelompok ngalaporkeun hasil diskusi kelompokna di hareupeun balara. Nalika hiji kelompok ngalapokeun hasil analisisna, kelompok sjnna bisa mairan.

4 Guru nyindekkeun hasil diskusi kelompok.

B. Nyangkem Struktur Biantara

No Kagiatan

5

Sabada ngalaksanakeun kagiatan maca tks jeung ngadiskusikeun tks biantara jeung rupaning aspkna. Guru mr pancn ka murid pikeun neuleuman pedaran nu aya dina bagian B (Nyangkem Struktur Biantara). Sacara individual murid dibr pancn ngaasosiasikeun atawa nganalar rupaning pangaweruh nu kacangkem dina kagiatan diskusi kelompok jeung pangaweruh ngeunaan struktur biantara dina bagian pedaran.

C. Neuleuman Padika Biantara

No Kagiatan

6

Guru og mr pancn ka murid pikeun neuleuman pedaran dina bagian C (Neuleuman Padika Biantara). Dina ieu bagian, guru leuwih museurkeun panitn murid kana kumaha cara nepikeun biantara anu had. Hal ieu dilakonan pikeun mr pangaweruh ka murid ngeunaan thnik biantara anu had.

7

Sammh nepikeun padika TAMAN sakumaha anu dipedar dina bagian C, aya hadna guru mr conto biantara mangrupa rekaman atawa vido. Upamana biantara salah saurang inohong anu kawentar alus dina nepikeun biantara di hareupeun balara (publik), boh dina basa Sunda boh dina basa sjn.

8

Sabada rekaman atawa conto biantara diwanohkeun ka murid, guru tuluy ngajak murid ngaanalisis ta biantara mak unsur TAMAN (tatag henteu nyaritana, aktual henteu tmana, munel henteu eusina, alus henteu basana, jeung naha biantarana th ngandung wirahma atawa henteu). Dina ieu kagiatan, murid bisa dibagi jadi lima kelompok anu masing-masingna ngaanalisis salah sahiji unsur TAMAN. Leuwih ra conto anu diwanohkeun bakal leuwih variatif jeung leuwih had.


9

Sabada ngaanalisis conto biantara ku unsur TAMAN, guru mr pancn ka salah sahiji atawa dua urang murid pikeun ngagalantangkeun conto tks biantara nu aya dina bagian A. Dina ngagalantangkeun biantara, murid diperedih ngagunakeun unsur TAMAN ta sacara kratif. Tks nu dibacakeunana teu kudu kabh, tapi bisa dicokot lebah bagian-bagian anu pentingna ba. Ka murid anu geus nyobaan ngagalantangkeun ta biantara, guru mr aprsiasi anu had.

D. Ngaanalisis Tks Biantara

No Kagiatan

10

Dina ieu kagiatan guru ngajak murid sangkan leuwih paham perkara struktur jeung padika biantara. Sabada ngaanalisis struktur biantara dina Bagian B jeung ngaanalisis padika biantara dina bagian C, dina ieu sub-bab guru ngajak murid ngaanalisis hiji tks biantara kalawan komprhnsip minangka latihan pikeun leuwih mikapaham dua aspk di luhur. Tks nu aya dina ieu sub-bab ngan keur conto ba. Guru atawa murid bisa nangan tks sjn nu sumberna tina rfernsi sjn (buku atawa internt) keur bahan analisis.

11

Guru ngabagi murid jadi opat atawa lima kelompok. Unggal kelompok dibr tugas nu sarua, nyata nganalisis tks biantara ku cara ngajawab pertanyaan-pertanyaan nu aya dina buku murid (pancn 3 jeung pancn 4).

12Guru mr kasempetan ka murid pikeun nanyakeun hal-hal anu kurang kaharti.

13

Hasil analisis kelompok dilaporkeun kalawan susunan anu tartib, ngawengku:a. Tks biantarana atawa rekaman CD/Kast.b. Jawaban pertanyaan kahiji ngeunaan struktur biantara. Dina

ngajawab pertanyaan kahiji, murid bisa ngagunakeun tabel:

Bubuka

Conto tks ........ Conto paragraf . Conto omongan ....



Eusi

Conto tks Conto paragraf Conto omongan ..

Panutup

Conto tks Conto paragraf Conto omongan ..

c. Jawaban pertannyaan kadua nu mangrupa glosarium (daftar kecap jeung hartina).

d. Jawaban pertanyaan katilu ngeunaan cara ngagalantangkeun ta biantara. Eusina nyata hasil tafsiran murid kumaha hadna ta biantara ditepikeun.

14

Hasil analisis murid ku masing-masing kelompok dilaporkeun ka guru sarta ku guru dipeunteun mak rubrik valuasi anu merenah. Hasil valuasina dilaporkeun deui ka murid sarta guru ngayakeun rfl ksi patali jeung hasil analisis murid.

E. Nepikeun Biantara

No Kagiatan

15Dina ieu kagiatan murid latihan biantara anu prossna dimimitian ku nyusun tks biantara sorangan nepi ka ngagalantangkeunana di hareupeun kelas.

16

Guru mr aperspsi ku cara nglingan murid kana pangajaran nu geus ditepikeun sammhna, utamana perkara kumaha nepikeun biantara anu had nu geus dibahas dina sub-bab Padika Biantara (bagian C). Guru og bisa mr deui conto rkaman CD atawa kast nu biantara keur mr wawasan ka murid dina nepikeun biantarana.

17Guru muka kasempetan ka murid pikeun ngayakeun tanya jawab patali jeung hal-hal nu can ngarti atawa can dipikapaham.

18

Guru mr pancn ka murid (Pancn 5) ngeunaan lngkah-lngkah nepikeun biantara, nyata:a. Milih topik.b. Nyusun tks jeung ngapalkeun tks.c. Ngstokeun unsur-unsur TAMAN.d. Nepikeun biantara di hareupeunn kelas.


19

Sangkan sakabh murid kabagan nepikeun biantara di kelas, aya hal-hal anu kudu dititnan ku guru. Di antarana ba:a. Tks biantara murid kudu difokuskeun kana eusina, sedengkeun

bubuka (mukadimah) jeung panutupna bisa saperluna ba.b. Durasi biantara murid ulah lila teuing (cukup 2-3 menit).c. Lantaran biantara th art of speech, kalimah-kalimah biantara

nu disusun ku murid kudu ra direumbeuy ku mamanis basa (upamana diselapan ku sisindiran, kalimah-kalimah pinilih/kata-kata mutiara, babasan jeung paribasa, jsb.).

Dina ieu pross guru sacara aktif jadi fasilitator ku cara mr bahan, mr rfrnsi, atawa mr saran sangkan tks biantara nu dikarang ku murid munel eusina.

20

Guru ngadesain ruangan kelas sangkan waktuna murid biantara enya-enya siga nyanghareupan publik/jalma ra. Upamana ku cara nempatkeun podium di hareupeun kelas keur tempat biantara murid. Podium bisa dijieun atawa dirkayasa tina barang-barang anu basajan. Bisa og nyadiakeun mic (boh enyaan lengkep jeung spikerna, boh ukur bobohongan).

21

Murid nepikeun biantarana saurang-saurang kalawan ngstokeun unsur TAMAN sarta nitah murid nu ngabandungan mr rspon anu positif, upamana ku cara mr keprok. Dina ieu pross Guru mr peunteun mak rubrik valuasi anu merenah.

KAGIATAN PANUTUPDina kagiatan panutup guru mr kasempetan ka murid pikeun

ngarfl ksikeun pangajaran. Contona, naon ba mangpaat nu kapetik tina pangajaran biantara, naon ba kasusah/hahalang dina ieu pangajaran, jeung sajabana.

Guru og bisa mr tugas tambahan sangkan murid leuwih mikapaham perkara biantara. Contona nitenan rupa-rupa cara tokoh biantara, siga nu sok katongton dina televisi atawa kasaksian dina hiji acara/kagiatan, tuluy dibanding-banding jeung pangaweruh nu geus kacangkem ku dirina.

Guru nutup pangajaran kalawan ngajak murid sukuran ka Pangran rh geus meunang rupa-rupa lmu perkara biantara dina basa Sunda.



KAGIATAN AWALDina awal lawungan guru ngabsn murid sarta nyiapkeun pangajaran

paguneman. Guru og bisa ngajak murid pikeun sukuran ka Pangran rh geus bisa deui diajar basa Sunda pikeun alat komunikasi jeung papada manusa dina kahirupan sapopo. Guru umajak sangkan dina ngayakeun komunikasi th ulah urang poho kana tatakrama minangka wujud tina silih hargaan papada jalma.

Dina lawungan mimiti guru ngajak murid paguneman ngeunaan hiji perkara anu keur aktual sarta paguneman dipungkas ku guru ku nepikeun pernyataan yn ta th conto paguneman nu biasa dilakonan ku urang dina kahirupan sapopo. Ti dinya guru ngajak murid pikeun aub leuwih daria kana matri paguneman ku cara nmbongkeun gambar atawa muter rkaman paguneman. Sabadana guru ngayakeun tanya jawab keur ngagali pangaweruh awal murid perkara paguneman dina basa Sunda.

Guru nepikeun tujuan pangajaran paguneman luyu jeung pamaredih Kompetnsi Dasar jeung indikator nu dipiharep. Di antarana ba murid mikawanoh wangun-wangun tks paguneman, bisa ngaanalsis aspk-aspk kabasaan paguneman dina rupa-rupa situasi, bisa mikapaham aspk-aspk undak-usuk basa Sunda nu nyampak dina paguneman, bisa nyusun tks paguneman sorangan kalawan ngagunakeun basa Sunda anu merenah, sarta bisa mintonkeun paguneman di hareupeun kelas.

KAGIATAN INTIA. Maca Tks Paguneman

No Kagiatan

1

Murid diwanohkeun kana dua conto tks paguneman. Murid dipapancnan pikeun maca ta tks di jero hat bari diwawadian sina ngimeutan rupaning aspk nu kakandung dina ta tks. Upamana basa nu digunakeunana, bentuk pagunemanana, para palaku pagunemanana, jeung sajaba ti ta.

P anga j a r a n a nga j a r a n 2PAGUNEMAN


2 Murid ngabanding-banding tks paguneman kahiji jeung kadua.

3Murid dibagi kana opat atawa lima kelompok, anu tugas unggal kelompokna nyata ngajawab pertanyaan nu aya dina pancen 1.

4Murid ngayakeun diskusi kelompok keur ngajawab pertanyaan dina pancen 1.

5

Sabada diskusi, unggal kelompok nu diwakilan ku juru caturna swang-sewangan nepikeun laporan hasil diskusi. Guru nyindekkeun unggal jawaban kelompok nomer per nomer nepi ka aya jawaban anu pertla tina unggal pertanyaan. Hadna guru geus nyadiakeun tabel pancn 1 ti anggalna dina fi le komputer atawa dina bor sangkan unggal jawaban kelompok langsung katmbong sarta langsung bisa dibanding-banding.

B. Ngaanalisis Paguneman

No Kagiatan

6

Guru mr pancn ka murid maca pedaran dina bagian B (sub-bab nganalisis paguneman). Murid ngaasosiasikeun jawaban dina diskusi kelompok nu geus dibahas ku guru jeung rupaning informasi nu nyampak dina bagian B.

7

Sabadana, guru mr pedaran singket ngeunaan paguneman ku cara museurkeun pedaran kana dua masalah inti, nyata situasi resmi jeung teu resmi dina paguneman sarta undak-usuk basa dina paguneman. ta dua masalah dina paguneman th boga implikasi swang-swangan tur kudu jadi perhatian keur nu ngalaksanakeun paguneman.

8

Patali jeung undak-usuk basa dina paguneman anu og disebut tatakrama basa guru mr pancn ka murid pikeun ngimeutan kecap-kecap loma jeung lemes dina tks paguneman kahiji, lantaran di dinya nyampak kecap-kecap lemes (boh lemes keur sorangan boh lemes keur ka batur) nu dipak ku palaku paguneman. Sacara individual murid sina maluruh kekecapan lemes dina ta paguneman, tur hasilna didiskusikeun (diakurkeun) jeung hasil analisis babaturanana (tingali Pancn 2).



9Guru nyindekkeun pedaran yn sastuna paguneman urang sapopo th henteu leupas tina dua aspk, nyata aspk formal henteuna, jeung aspk tatakrama.

C. Paguneman dina Karya Sastra

No Kagiatan

10

Sastuna sub-bab C leuwih neueulkeun dadaran paguneman nu aya patalina jeung aprsiasi karya sastra, boh prosa, puisi, jeung drama. Ku hal, ta pedaran paguneman dina ieu bagian mah ngala wangunna wungkul, sedengkeun pedaranana bisa dipatalikeun atawa dijembaran kana soal-soal aprsiasi sastra.

11Aya tilu paguneman dina ieu bagian, nyata paguneman dina prosa, dina puisi, jeung dina drama, lengkep jeung pancnna swang-swangan. ta tilu bahan th keur diskusikeuneun murid.

12Guru ngadadarkeun pancn anu kudu dipigaw ku murid. Sammhna, sakabh murid kudu maca heula tilu conto paguneman nu nyampak dina buku.

13

Dina prakna ngaanalisis paguneman dina karya sastra, guru ngabagi kelompok murid jadi genep kelompok. Dua kelompok ngadiskusikeun paguneman dina prosa, dua kelompok ngadiskusikeun paguneman dina puisi, sarta dua kelompok deui ngadiskusikeun paguneman dina drama. Dua kelompok anu bahan diskusina sarua sina diskusi swang-swangan heula dina kelompokna masing-masing. Alat analisisna nyata pancen 3, pancn 4, jeung pancn 5.a. Pancn 3 (keur kelompok 1 jeung 2) ngarobah kalimah-kalimah

langsung dina tks jadi bentuk paguneman tanya jawab.b. Pancn 4 (keur kelompok 3 jeung 4) nyieun parafrase tina puisi

kana bentuk prosa.c. Ngaanalsis onjoyna (atawa kaunikanana) paguneman dina drama

jeung nangtukeun tujuan ditulisna tks drama.

14

Sabada unggal kelompok rngs migaw pancnna, kelompok 1 jeung 2 ngagabung keur ngabanding-banding hasil pagawanana swang-swangan nepi ka aya perspsi anu sarua. Dina ieu rposs, lumangsung deui diskusi dua kelompok. Kitu deui kelompok 3 jeung 4, sarta kelompok 5 jeung 6, migaw diskusi anu sarua keur nyaruakeun perspsi.


Sabadana, guru nunjuk wawakil ti kelompok 1 jeung 2, 3 jeung 4, sarta 5 jeung 6 pikeun nepikeun prsentasi hasil diskusi. Unggal kelompok bisa silih pairan.Hasil diskusi anu dipiharep kira-kira kieu:a. Prosa:

do : Ih geuning Ujang! Kang Encu ieu Jang Ganda!:Samsu : Iraha ka dieu, Jang?Suganda : Tadi, nyubuh.Samsu : Geuning kamari teu bja-bja?

(Suganda teu nmbal)Samsu : Teu ka sakola?Suganda : Permios sadinten ieu.Samsu : Aya naon?Suganda : Bad diparios dokter.Samsu : Ku naon, gering?Suganda : Bad diala getih.Samsu : Diala getih? Naha?Suganda : Kanggo ....Samsu : Keur Enng?(Suganda unggeuk. Bapa Naib nyampeurkeun, nyekel taktak Suganda. Teu lemek teu nyark. Ngan socana ba baseuh)do : Teu nyeri Jang, diala getih th?Suganda : Nyao, da acan. Kakara g rk dipariksa.do : Naha nya, mak dipariksa heula sagala...?Suganda : Bisi teu aakur kapan?do : Teu ngarti; teu akur th teu akur naonana? Lain sarua

getih jelema th? (bari ngarrt ka Bapa Naib).Suganda : Bisi teu akur golonganana... Pan aya golongan A,

golongan B, golongan... naon deui.b. Puisi:

Aya budak nanya ka indungna perkara eusi langit, di mana tungtung langit, jeung nanya soal bntang anu baranang. Ari dijawab ku indungna majar th cenah langit th teu jauh ti dada ema, eusina napas jeung getih. Ari bentang pajarkeun th teu jauh ti Si Ujang.

Budak th nanya deui, cenah ari nu boga langit th saha, kitu deui bntang anu baranang, bulan, beurang jeung peutingna, ta th saha nu bogana? Ari jawab indungna, cenah ta kabh og bogana Si Ujang, pahna, hirupna, kabhanana og bogana Si Ujang.



15

Lamun dihartikeun mah ta puisi th ngagambarkeun kanyaah indung ka budakna. Indungna nganggap sagala nu aya di ieu alam dunya th saolah-olah milik SI Ujang, budak nu dipikanyaahna.

c. Drama:Onjoyna atawa kaunikan ta naskah drama th di antarana:1) Paguneman dibarengan ku rupa-rupa pituduh. Upamana

pituduh ngeunaan paripolaah palaku. Pituduh keur nyiptakeun adegan di panggung, pituduh ka saha omongan ditujulkeun, jeung sajabana.

2) Basa nu digunakeun dina paguneman drama mah dirka, henteu sahinasna siga paguneman biasa. Malah sok diciptakeun adegan anu dramatis. Contona omongan Tanuwijaya ieu di handap!

TANUWIJAYA : (KA PURAGABAYA jeung PANATAYUDA) Jaga di lawang kampung. Gancang, babaturan bjaan kabh. Musuh keur kadieukeun.

3) Para palaku jeung sawatara pituduh dittulis mak hurup kapital kabh. Saolah-olah hayang ttla jeung mr aksntuasi (penegasan).

Biasana tks drama mah ditulis keur dipanggungkeun. Ku sabab ta, pagunemana ditulis kalawan dirka sangkan engk mun dipanggungkeun matak kataji anu nongton.

16

Guru nyindekkeun pangajaran yn wangun-wangun paguneman th bisa kapanggih dina rupa-rupa bentuk jeung keur rupa-rupa kaperluan. Dina karya sastra bentuk-bentuk paguneman th bisa kapanggih dina prosa, puisi, jeung drama, anu ditulis ku pangarang keur rupa-rupa tujuan.

17

Guru mr saran ka murid sangkan macaan deui paguneman dina karya sastra anu nyampak dina buku atawa karya sastra sjn di luar conto buku tks. Tujuanana, sangkan murid leuwih paham kana wangun paguneman dina karya sastra sarta pikeun milu ngaaprsiasi karya sastra Sunda nu winangun prosa, puisi, jeung drama.

D. Nyusun Tks aguneman

No Kagiatan

18

Dina ieu kagiatan guru ngajak murid sangkan leuwih paham kumaha nyusun dialog atawa paguneman dina wangun tinulis. Wangun paguneman siga kitu th sok kapanggih dina karangan-karangan prosa, upamana dina dongng, carpon, atawa novel. Nyusun paguneman sarupa kitu th mangpaat pisan lamun urang keur diajar ngarang. Tapi thnik nyusun dialog sarupa kitu th henteu babari. Butuh latihan anu daria.


19

Guru mr pituduh cara nyusun tks paguneman dina karangan. Di antarana kudu nitnan hal-hal ieu di handap:a. Kalimah paguneman kudu disusun mangrupa kalimah langsung.b. Ciri kalimah langsung dina tulisan sok dicirian ku dua tanda

kekenteng (...) di awal jeung di ahir omongan nu dikutip.c. Sabada kutipan langsung bisa ditambahan ku katerangan saha nu

nyaritana atawa bari kumaha nyaritana. Contona:Keur naon di dinya? ceuk Ahmad.Gancang atuh leumpangna! pokna bari rada nyentak.

d. Unggal kutipan langsung hurup mimitina kudu mak aksara ged.

e. Keur ngabdakeun paguneman hiji tokoh jeung tokoh sjnna kudu dibdakeun ku alina anyar.

f. Tanda baca di ahir omongan kutipan langsung kudu diluyukeun jeung kalimahna. Upama, kalimah parentah ditungtungan ku tanda panyeluk (!), kalimah pananya ku tanda tanya (?), atawa tanda koma (,) keur kalimah wawaran. Contona:1) Tutupkeun pantona! ceuk Ahmad.2) Saha nu nutupkeun panto? ceuk Ahmad.3) Pantona geus nutup, ceuk Ahmad. Upama katerangan saha nu nyaritana aya di hareup, dina ahir

kutipan langsung dipungkas ku titik (.). Contona:4) Ahmad nyarita, Pantona geus nutup.

20Guru ngawanohkeun conto tks paguneman anu can anggeus dina bagian D sarta ngajelaskeun kudu dikumahakeun ta tks.

21

Guru ngabagi murid jadi sawatara kelompok sarta mr pancn ka unggal kelompok pikeun ngarngskeun ta paguneman nepi ka tamat luyu jeung parntah dina buku tks. Murid dibr kabbasan pikeun mekarkeun ta paguneman naratif luyu jeung pikiran sarta krativitasna swang-swangan.

22

Hasil tina pancn kelompok diprsentasikeun di hareupeun kelas ku masing-masing kelompok, sarta guru mairan saperluna. Guru og ngorkasi paguneman hasil karya kelompok, utamana dina soal nuliskeun jahan, bisi kapanggih kasalahan-kasalahan tknis dina soal ngalarapkeun jahan basa Sunda.

23Sabadana, guru mr pancn individual (bisa ba di-PR-keun) ka murid pikeun nyusun paguneman naratif kalawan masalah jeung tokoh anu bda.



E. Mintonkeun Paguneman

No Kagiatan

24

Guru nerangkeun yn dina ieu bagian murid rk dibr pancn pikeun mintonkeun paguneman di hareupeun kelas kalawan ngagunakeun basa Sunda anu merenah jeung bari nitnan soal-soal tatakrama dina paguneman.

25

Guru ngabagi murid jadi sababaraha kelompok. Sakelompokna dua atawa tilu urang. Unggal kelompok ditugaskeun nyusun heula tks paguneman anu engkna bakal dipintionkeun di hareupeun kelas. Bubuka pagunemanana mak pola nu disadiakeun dina buku tks, murid tinggal neruskeun.

26

Tma paguneman unggal kelompok kudu bda-bda. Guru sammhna nyadiakeun rupa-rupa tma/topik paguneman bagikeuneun ka murid. ta tma/topik th bisa ditulis atawa ditmbongkeun mangrupa gambar/foto. Upamana, guru mintonkeun gambar wangunan kuno, anu hartina kelompok nu kabagan ta gambar kudu ngobrolkeun wangunan kuno minangka topik/tma pagunemanana.

27

Unggal kelompok dibagi topik/tma paguneman keur dimekarkeun dina tks paguneman nu bakal disusun. Salian ti ta, dina tks pagunemman kudu kaasupkeun cara-cara ngalarapkeun undak-usuk basa Sunda.

28

Kelompok nyusun tks paguneman luyu jeung topik/tmana swang-swangan. Guru ngawadianan sangkan tks paguneman nu disusun ku murid mun dipintonkeun durasina cukup 3-5 menit, sangkan unggal kelompok bisa kagiliran dina sakali lawungan pangajaran.

29 Salila kelompok murid nyusun tks paguneman guru jadi fasilitator.

30Sabada tks paguneman rngs disusun ku murid, guru mr pancn ka kelompok keur latihan paguneman luyu jeung tks anu disusun.

31

Unggal kelompok mintonkeun pagunemanana di hareupeun kelas. Heula pandeurina kelompok anu minton gumantung kaparigelan guru. Guru ngawanti-wanti yn dina paguneman th kudu nitnan:a. Kumaha cara muka paguneman anu had bari dibarengan ku

sasalaman kalawan rengkuh anu had luyu jeung kabiasaan urang Sunda

b. Nalika paguneman murid kudu mak lentong anu merenah, volume sora anu had, sarta wirahma anu og merenah.

c. Paguneman ulah mngpar teuing tina tks nu geus disusun.


KAGIATAN PANUTUPDi ahir pangajaran guru mr kasempetan ka murid pikeun ngarfl ksikeun

pangajaran. Contona, naon ba mangpaat nu kapetik tina pangajaran paguneman, naon ba kasusah/hahalang dina ieu pangajaran, jeung sajabana.

Keur nambahan pangaweruh murid, guru bisa mr tugas tambahan sangkan murid leuwih mikapaham perkara paguneman. Contona nitenan rupa-rupa tks paguneman dina rupa-rupa wangun, nitnan basana, situasina, jeung sajaba ti ta.

Guru nutup pangajaran kalawan ngajak murid sukuran ka Pangran rh geus meunang rupa-rupa lmu perkara paguneman dina basa Sunda.



KAGIATAN AWAL

Dina unggal lawungan guru ngabsn murid sarta nyiapkeun pangajaran nu patali jeung biografi . Guru og ngajak murid pikeun sukuran ka Pangran rh geus bisa deui diajar basa Sunda pikeun alat komunikasi jeung papada manusa dina kahirupan sapopo.

Di awal pangajaran guru og nerangkeun yn komunikasi papada jalma th bisa sacara tinulis ku cara nuliskeun rupa-rupa pangalaman hirup anu mangpaat keur bagikeuneun atawa bacaeun batur. Guru ngayakeun tanya jawab jeung murid, upamana nanyakeun saha ngaran lengkep murid, di mana lahir, saha indung bapana, di mana alamatna, prstasin naon nu kungsi kahontal, jeung sajaba ti ta. Kabh pertanyaan di luhur minangka apersepsi nu diayakeun ku guru mmh asup kana pangajaran biografi .

Guru og ngajak murid pikeun aub leuwih daria kana matri biografi ku cara nmbongkeun buku atawa gambar jilid buku biografi dina basa Sunda. Sabadana guru ngayakeun tanya jawab keur ngagali pangaweruh awal murid perkara biografi .

Guru nepikeun tujuan pangajaran biografi luyu jeung pamaredih Kompetnsi Dasar jeung indikator nu dipiharep. Di antarana ba murid bisa nyebutkeun jenis-jenis (wanda) tks biografi , paham kana unsur-unsuur nu aya dina tks biografi , bisa ngaanalsis unsur biografi tina tks nu dibaca, bisa nyebutkeun mangpaat biografi , sarta bisa nyusun tks biografi /autobiografi kalawan singget mak basa Sunda anu merenah.

P anga j a r a n a nga j a r a n 3BIOGRAFI JEUNGAUTOBIOGRAFI


KAGIATAN INTIA. Maca Tks Biografi

No Kagiatan

1

Murid diwanohkeun kana dua conto tks biografi : Ti Kebon kana Carpon jeung Antara Karir jeung Rumah Tangga. Unggal murid sacara individual dipapancnan pikeun maca ta tks di jero hat bari diwawadian sina ngimeutan rupaning aspk nu kakandung dina ta tks. Upamana kecap gaganti ngaran nu digunakeun dina ta tks, soal atawa masalah naon ba nu ditulis dina ta tks, lengkep henteuna informasi anu ditulis, jeung sajaba ti ta.

2

Murid og dibr pancn pikeun nyirian kekecapan anu teu pati dipikapaham hartina sarta dicatetkeun dina buku catetan minangka glosarium. Murid tuluy dititah nangan harti ta kekecapan dina kamus.

3 Murid ngabanding-banding tks biografi kahiji jeung kadua.

4Guru mr pancn sangkan murid ngajawab pertanyaan pancn 1 dina bagian A. Guru ngabagi murid jadi genep kelompok. Unggal kelompok murid dibr pancn ngajawab pertanyaan dina hiji kotak tabl.

5Unggal kelompok murid ngalaporkeun hasil jawabanana swang-swangan. Sabada hiji kelompok ngalaporkeun jawaban, kelompok sjn dibr kasempetan pikeun mairan, nanya, atawa mr saran.

6Unggal jawaban kelompok murid ku guru dikatgorisasikeun sarta dipuseurkeun kana masalah nu baris dipedar dina bagian B.

B. Biografi, Autobiografi, jeung Otobiografi

No Kagiatan

5Guru mr pancn ka murid maca pedaran dina bagian B kalawan gemet.

6

Sabadana, guru ngajak murid ngaasosiasikeun (menalar) informasi-informasi nu sammhna kapanggih waktu ngajawab pertanyaan dina Bagian A jeung rupa-rupa informasi dina pedaran Bagian B. Dina ieu tahap, murid boga pamahaman ngeunaan:a. Bdana biografi jeung autobiografi /otobiografi .b. Conto-conto biografi jeung autobiografi tokoh nu kungsi ditulis

mangrupa buku sarta disusun mak basa Sunda.c. Rupa-rupa tks biografi anu ditulis keur rupa-rupa kaperluan.



C. Unsur-unsur Biografi

No Kagiatan

7

Dina bagian C, guru museurkeun pangajaran ngeunaan rupa-rupa informasi nu sok kapanggih dina tks biografi . Dipiharep murid ngaanalisis jeung bisa manggihan ta infromasi minangka bagian tina unsur-unsur biografi . Pangaweruh nu kacangkem ku murid dina ieu bagian jadi penting pikeun latihan nyusun tks biografi .

8

Murid dipapancnan pikeun ngimeutan deui conto biografi nu geus ditandaan unsur-unsurna, ngawengku:a. Ngaran, lalandian, atawa jujulukna.b. Kalahiran jeung asal-usul kulawargana.c. Bentuk fi sik jeung pasipatanana.d. Riwayat pendidikan jeung pagawanana.e. Pikiran atawa gagasanana.f. Karya atawa hasil gaw.g. Prstasi jeung pangajn (penghargaan) nu kungsi katarima.ta unsur th henteu sakabehna nyampak dina tks. Ku sabab kitu, ta unsur th minangka calecer (patokan) ba dina ngaanalisis tks biografi , atawa ukur jadi alat analisis.

9

Guru tuluy mr pancn ka murid ngaanalisis tks biografi Bapana Si Mamih dina Bagian C. Pancn dipigaw sacara individual atawa kelompok (2-3 urang). Cara nganalisisna ditandaan saperti conto dina Bagian C. Sabada pancn brs dipigaw, murid ngabandingkeun hasil analisisna jeung babaturanana atawa jeung kelompok anu sjn. Upama aya bbdaan hasil analisis, guru bisa mr komentar saperluna atawa ngalelempeng.

10Murid jeung guru nyindekkeun unsur naon ba nu kapanggih dina tks biografi Bapana Si Mamih.

D. Mangpaat Biografi

No Kagiatan

11Guru mr pancn ka murid pikeun maca kalawan gemet dadaran Mangpaat Biografi dina Bagian D.


12

Guru ngajak murid ngaasosiasikeun rupa-rupa pangaweruh nu kapanggih dina Bagian D jeung tks-tks biografi anu kungsi kabaca sammhna. Nepi ka murid boga pamahaman yn mangpaat biografi enya-enya karasa ku dirina sabada maca tks biografi hiji tokoh.

13

Murid tulu dibr pancn sacara individual pikeun maca tks biografi dina tabel pancen 3 sarta ngajawab pertanyaanana ku cara ngeusian titik-titik dina kolom tabl. Utamana, murid disina museurkeun jawabanana kana pieunteungeun (teladan) nu kapetik tina tks biografi Diajar Ngaji.

E. Ngaanalisis Tks Biografi

No Kagiatan

14Sabada maca pedaran jeung ngajawab soal latihan dina bagian D, guru mr pancn ka kelompok murid pikeun ngaanalsis tks biografi sacara mandiri.

15Tks biografi nu bakal dianalisis ku murid bisa ditangan dina koran/majalah, buku, atawa tina internt. Bisa ba ta tks th disadiakeun ku guru, anu penting tks nu bakal dianalisis ku murid henteu sarua.

16Murid dibagi jadi sawatara kelompok (sakelompokna 4-5 urang) sarta unggal kelompok murid disina ngaanalisis tks nu bda-bda. Alat analisisna nyata pertanyaan nu aya dina pancn 4.

17 Murid migaw pancn sarta guru jadi fasilitator.

18Sabadana, unggal kelompok murid disina nepikeun hasil diskusi kelompokna sacara bagilir di hareupeun kelas. Dina ta prsentasi, unggal kelompok bisa silih pairan.

F. Nyusun Tks Biografi

No Kagiatan

19

Guru nerangkeun yn dina ieu bagian murid bakal dibr pancn pikeun nyusun tks biografi singget. Dijelaskeun yn biografi singget th kadang-kadang perlu ditulis ku hiji jalma pikeun rupa-rupa kaperluan. Upamana keur buku memori sakola, buku karya sorangan, keur skripsi, jeung sajaba ti ta.



20

Guru ngajelaskeun tugas nu kudu dipigaw ku murid sacara individual. Tugasna nyusun biografi babaturan. Ari babaturan nu kudu ditulis biografi na bisa diluyukeun jeung daftar absn. Upamana absn kahiji nyusun biografi absn kadua, absn kadua nyusun biografi absn katilu jeung saterusna, nepi ka absn paangahirna kudu nyusun biografi murid absn kahiji.

21

Biografi anu disusun kudu singget, cukup sakaca kertas ukuran A4. Dina ta biografi kudu kakandung unsur-unsur biografi saperti anu geus dijelaskeun dina bagian C, judulna kudu narik, sarta sangkan narik rupana alus lamun dimbohan ku foto murid nu ditulis biografi na.

22

Tahap-tahap migaw tugas nyata:a. Wawancara heula babaturan nu rk ditulis biografi na.b. Pertanyaan wawancara dimekarkeun tina tujuh unsur biografi nu

geus diterangkeun dina bagian C.c. Sanggeus datana kakumpulkeun tuluy disusun jadi karangan

biografi nu ditulis mak susunan paragraf naratif.d. Dina nuliskeun karangan biografi kudu ngstokeun ejahan anu

bener sarta ngagunakeun basa Sunda anu merenah.e. Judulan ta karangan biografi mak judul anu matak kataji nu

maca sarta dimbohan ku foto. Judulna upamana: Aldi Si Jago Baskt, Nni Juara Kelas, jeung sajaba ti ta.

f. Sabada sakabh biografi brs disusun, hijikeun sarta dijilid jadi buku kumpulan biografi murid sakelas.

23Salila murid nyusun karangan biografi , guru ngabingbing jeung jadi fasilitator, sarta mantuan rupa-rupa kasulitan nu kapanggih ku murid salila migaw pancn.

KAGIATAN PANUTUPDina kagiatan panutup guru mr kasempetan ka murid pikeun

ngarfl ksikeun pangajaran. Contona, naon ba mangpaat nu kapetik tina pangajaran biografi ?; Naon ba kasusah/hahalang dina ieu pangajaran?; Naha carana urang salaku guru geuss nepikeun pangajaran kalawan had jeung kaharti ku murid?; jeung sajaba ti ta.

Guru mr saran sangkan murid resep maca biografi hiji tokoh sarta manggihan mangpaat atawa hikmah tina ta biografi . Kadang-kadang urang


meunang informasi anu had, upamana yn katekunan jeung gaw rancag th hasilna sok ngabuhakeun kasukssan hirup. Atawa, hirup th butuh perjuangan jeung gaw anu toh-tohan (kerja keras). Dina basa Sunda aya paribasa manuk hiber ku jangjangna, jalma hirup ku akalna. ta kabh th sok kapanggih ku urang dina biografi hiji tokoh atawa inohing anu sohor. Ku hal ta, guru perlu mr saran sangkan murid rajin macaan biografi , boh nu mangrupa buku, boh nu ditulis dina majalah/koran, atawa nu kapanggih dina internt.

Dina nutup pangajaran guru umajak ka murid pikeun sukuran ka Pangran rh geus meunang rupa-rupa lmu perkara biografi , utamana nu ditulis dina basa Sunda.



KAGIATAN AWALDina unggal lawungan guru ngabsn murid sarta nyiapkeun pangajaran

nu patali jeung aksarra Sunda. Guru og umajak ka murid pikeun sukuran ka Pangran rh geus bisa deui diajar basa Sunda pikeun alat komunikasi jeung papada manusa dina kahirupan sapopo. Lian ti ta perlu sukuran ka Gusti lamun urang dipaparinan anugrah basa anu unik, nu nmbongkeun jati diri urang Sunda, sarta bisa dimangpaatkeun keur rupa-rupa kaperluan.

Dina lawungan awal guru nerangkeun yn pangajaran anu rk ditepikeun th perkara aksara Sunda sarta naon pentingna aksara Sunda kudu diulik. Guru nmbongkeun rupa-rupa mdia (gambar atawa rkaman vidio) anu ngbrhkeun kumaha aksara Sunda dimangpaatkeun keur rupa-rupa kaperluan. Upamana ba gambar/foto plang ngaran jalan nu mak aksara Sunda, beus nu desain warugana mak aksara Sunda, desain kaos nu ngamangpaatkeun aksara Sunda, lukisan atawa ukiran aksara Sunda.

Diterangkeun og ku Guru mun kiwari geus ra jalma anu katarik pikeun mikawanoh sarta diajar nulis jeung maca aksara Sunda. Sosialisasi ngagunakeun aksara Sunda og geus ra diayakeun, boh ku pamarntah darah boh ku masarakat sacara mandiri.

Guru og nepikeun tujuan pangajaran aksara Sunda luyu jeung pamaredih Kompetnsi Dasar jeung indikator nu dipiharep. Di antarana ba murid bisa nyebutkeun katgorisasi aksara Sunda kaganga (aksara ngalagena, aksara swara, rarangkn, jeung angka), bisa nulis kecap jeung kalimah ngagunakeun aksara Sunda kalawan ngstokeun tata tulisna anu bener jeung merenah, bisa maca tks pondok nu ditulis mak aksara Sunda, bisa nyieun krasi basajan nu ngamangpaatkeun aksara Sunda, sarta bisa mintonkeun hasil krasina di lingkungan sakola.

P anga j a r a n a nga j a r a n 4AKSARA SUNDA


KAGIATAN INTIA. Maca Tks Aksara Sunda

No Kagiatan

1

Guru ngawanohkeun dua wacana nu ditulis ku aksara Sunda anu kudu dibaca ku murid. Guru nglingan deui yn di kelas IV (SD) jeung di kelas VII (SMP) murid kungsi diajar ngeunaan aksara Sunda. Pangajaran aksara Sunda di SMA ngan ukur nuluykeun atawa ukur ngajembaran pangajaran aksara Sunda anu ti heula. Ku hal ta, murid dianggap geus mikawanoh pangaweruh jeung thnik dasar tata tulis sarta cara maca aksara Sunda kaganga.

2

Murid ngawangun kelompok (4-5 urang) sarta babarengan jeung kelompokna migaw pancen 1. Dina migaw pancn murid dibantuan ku guru nginget-nginget deui tata-tulis aksara Sunda kaganga. Saupama perlu, guru nerangkeun deui aturan tata-tulis aksara Sunda kaganga, malikan pangajaran di SD jeung SMP.

Sabadana, murid midangkeun hasil gaw kelompokna ku cara diprsen-tasikeun ku juru catur kelompok. Salila prsentasi guru jadi fasilitator keur ngalelempeng atawa nyimpulkeun hasil gaw kelompok. Jawaban pancn 1 th kira-kira kieu:

a. TransliterasiTukeuran Ieu Sajak

Karya Yus RusyanaTukeuran ieu sajakKu salambar simbut atawa samak saheulayHeug rungkupkeun ka barudak nu teu kaburu heuayPatinggolpak dina trotoar

Tukeuran ieu sajak ku bas wuluh atawa heucakHeug sidkahkeun ka nu haropakNu marangkuk di saung atawa di kolong sasak

Tukeuran ieu sajakKu sababaraha siki plorHeug tmbakkeun ka genggerong koruptor manipulatorSina enya kalojor

Tukeuran ieu sajakKu beubeutian tina kolbu anu ridoKeur nybor anu balangsak(mun teu kitu sasaak)



3

b. Jenis wacanata tks th wacana puisi atawa sajak

c. Eusi Eusina nyaritakeun kateuadilan anu kasaksian ku panngarang. Di

hiji pihak aya nu sangsara jeung balangsak hirupna, sedengkeun di hiji pihak deui aya koruptor jeung manipulator anu ngagalaksak duit jeung hak rayat. Panyajak nawarkeun sajakna keur ditukeurkeun ka beubeutian, beas, simbut jueng rupa-rupa barang sjnna anu bisa disumbangkeun ka nu balangsak. Panyajak og hayang nukeurkeun sajakna jeung sababaraha siki plor keur ditmbakkeun ka koruptor jeung manipulator. Lamun sajakna teu bisa ditukeurkeun, cenah leuwih had ta sajak th sasaak ba.

Jawaban pancn 2 th kira-kira kieu:a. Transliterasi

Cara nyieun LanglayanganNyieun langlayangan th henteu hs, asal urang leukeun

jeung dak ba. Teu kudu meuli ka warung saenyana mah, da bahan-bahan keur nyieun langlayangan th nyampak di sabudeureun urang. Mimitina nyieun raragana heula. Bahanna tina awi atawa nyr. Palangkeun ta awi atawa nyr th sarta talian ku benang. Geus kitu tungtung-tungtungna sambungkeun ku benang nu dipanteng.

Lngkah satuluyna nyata masangkeun keretas keur awak langlayangan. Ukur keretasna luyu jeung ukuran raragana ta. Gunting sisi-sisina ssakeun kira-kira sasnti legana keur dilipetkeun kana benang raraga. Geus kitu mah kari dielm kana benang ta nepi ka jadi langlayangan nu siap diapungkeun. Urang kari nambahan benang kakamahna jeung kenur keur ngapungkeunana.

b. Jenis WacanaKarangan ksposisi (pedaran) nu nerangkeun kumaha nyieun langlayangan ku sorangan.

c. EusiNerangkeun lngkah-lngkah (tahap-tahap) nyieun langlayangan, ti mimiti nyieun raragana, ngelm keretasna, jeung ngenuranana.


4

Keur ngasah kamampuh maca aksara Sunda kaganga, murid dibr tugas tambahan keur mikapaham eusi poster dina pancen 2. Sabadana unggal kelompok midangkeun pamanggihna ngeunaan eusi ta poster.Jawaban pancn 2 th kira-kira kieu:a. ta th poster pariwara (iklan) anu nawarkeun produk otomotif

mangrupa motor bak mrek Kancil.b. Dskripsina:

Kancil, motor bak buatan urang Garut. Tepangan dler nu pangcaketna di kota sadrk atawa tepangan Galura Motor, Jl. Papandayan Nomer 43 Garut telepon 0262-112235.Mirah pangaosna ageung gunana, motor bak pangnggalna, sans alat transportasi biasa. Spsifi kasina: mesin 4 tax, rubak bak 1,5 x 2 m, rm cakram, plk racing, kapasitas angkut 200 kg.

5Guru nyindekkeun rupaning hal tina hasil diskusi kelompok, upamana nyindekkeun kumaha bdana tata-tulis aksara Sunda kaganga jeung tata-tulis aksara Latn.

B. Mikawanoh Aksara Sunda

No Kagiatan

6Guru nmbongkeun deui rupa-rupa conto gambar, foto, atawa rkaman anu ngamangpaatkeun aksara Sunda minangka mdia grafi s atawa tulisan.

7Guru jeung murid ngayakeun tanya jawab perkara rupaning hal patali jeung aksara Sunda nu aya dina gambar, foto, atawa rkaman. Guru og nitah murid nyobaan maca aksara Sunda nu aya dina ta mdia.

8

Guru nitah murid ngaasosiakeun rupaning hal nu aya dina gambar, foto, atawa rkaman jeung kaayaan di lingkungan sabudeureunana. Dina tahap ngaasosiasikeun, bisa ba timbul tanya jawab deui jeung murid.

C. Paham Sajarah Aksara Sunda

No Kagiatan

9Guru mr pancn ka murid maca kalawan gemet pedaran dina bagian B (sub-bab Paham Sajarah Aksara Sunda).



10

Salila maca murid nyirian kekecapan anu kurang dipikaharti sarta ta kekecapan kudu dicatet deui jeung disusun dina buku catetan mangrupa glosarium. Guru mr pancn ka murid pikeun nangan harti ta kekecapan dina Kamus Basa Sunda atawa kamus online di internt.

11

Murid nyindekkeu pedaran dina bagian B ku cara nuliskeun pointer-pointer ngeunaan hal-hal penting patali jeung sajarah aksara Sunda. Bisa og guru mr pancn ka murid nyieun time-line (garis waktu) keur ngagambarkeun sajarah aksara Sunda nepi ka kagambarkeun sajarahna kalawan ttla. Contona:

12Murid dibr kasempetan keur ngayakeun tanya jawab perkara hal-hal nu tacan kaharti patali jeung sajarah aksara Sunda.

D. Nyalin Tks Aksara Sunda

No Kagiatan

13

Guru mr katerangan singget ngeunaan hal-hal penting dina nyalin aksara Latn kana aksara Sunda. Utamana opat pituduh penting dina bagian D (variasi aksara, ngafktifkeun rarangkn, cara nulis angka, jeung cara ngatur anggang spasi).

14

Guru mr pancn individual ka murid. Sammhna murid dibagi jadi dua kelompok ged. Kelompok kahiji nyalin tks bagian (a) jeung kelompok kadua nyalin tks bagian (b). Sabada rngs nyalin tksna masing-masing, murid disina ngakurkeun hasil pagawanana sorangan jeung batur sakelompokna. Nepi ka lamun aya kasalahan-kasalahan dina nyalin tks bisa dikorksi ku babarengan.


15

Murid masrahkeun hasil pagawanana ka guru sarta guru mr komntar saperluna kana hasil pagawan murid. Upamana perkarasa akurasi milih aksara jeung rarangkn, ukuran aksara, spasi, jeung aspk-aspk tata-tulis sjnna.

16Guru mr aprsiasi ka murid anu pagawanana dina nyalin aksara Latn kana aksara Sunda dianggap had atawa leuwih punjul ti pagawan babaturanana anu sjn.

E. Ngagunakeun Aksara Sunda

No Kagiatan

17

Guru nerangkeun heula yn aksara Sunda og bisa dimangpaatkeun keur nyiptakeun rupa-rupa krasi. Wangunnna krasina bisa desain produk, lukisan, plang ngaran jalan atawa tempat, jeung sajaba ti ta. Atuh bentuk tulisanana bisa dikrasikeun mangrupa kaligrafi atawa wordart.

18

Guru tuluy ngabagi murid jadi sawatara keelompok. Unggal kelompok anggotana 3-4 urang murid. Pancn kelompok diterangkeun dina pancn 4 bagian E, nyata nyieun rupa-rupa krasi mak aksara Sunda. unggal kelompok nyieun produk anu bda-bda, upamana:- Kelompok I : nyieun desain kaos.- Kelompok II : nyieun desain cangkir, gelas, atawa piring.- Kelompok III : nyieun desain poster. Upamana poster miara

lingkungan, poster anti narkoba, poster pestival budaya Sunda, jsb.

- Kelompok IV : nyieun plang ngaran jalan, ngaran gedong, atawa ngaran-ngaran tatangkalan.

Mdiana bisa kaos, piring, gelas, kertas karton, duplk, triplk, spidol, cat poster, cat air, jeung sajabana. Hadna kaperluan bahan atawa mdia dibwarakeun ku guru sammhna sangkan dina prakna migaw pancn murid kari ngalaksanakeun.

19Murid migaw pancnna swang-swangan. Dina ieu pross guru jadi fasilitator atawa ngabingbing bisi murid manggihan kasulitan atawa aya hal-hal anu perlu ditanyakeun/dikonsultasikeun.

20Sanggeus pagawan unggal kelompok brs ku guru langsung dipeunteun langsung sarta murid dibr pamuji luyu jeung hasil pagawanana swang-swangan.



21Hasil pagawan kelompok murid tuluy dipamrkeun di kelas atawa di luar kelas sangkan diaprsiasi ku warga sakola. Upama hasilna mangrupa plang bisa langsung ditmplkeun di tempat-tempat anu merenah.

KAGIATAN PANUTUPDina nutup unggal lawungan guru mr kasempetan ka murid pikeun

ngarfl ksikeun pangajaran. Contona, naon ba mangpaat nu kapetik tina pangajaran aksara Sunda, naon ba kasusah/hahalang dina ieu pangajaran, jeung sajabana. Guru og bisa mr tugas mandiri sangkan murid getol latihan maca jeung nulis aksara Sunda, atawa ngagunakeun aksara Sunda keur rupa-rupa kaperluan.

Guru nutup pangajaran kalawan ngajak murid sukuran ka Pangran rh geus meunang rupa-rupa lmu perkara aksara Sunda anu unik sarta jadi jati diri jeung kabeungharan kabudayaan Sunda.


KAGIATAN AWAL

Dina unggal lawungan guru ngabsn murid sarta nyiapkeun pangajaran nu patali jeung dongng. Guru og ngajak murid pikeun sukuran ka Pangran rh geus bisa deui diajar basa Sunda pikeun alat komunikasi jeung papada manusa dina kahirupan sapopo. Guru og nerangkeun yn basa Sunda th basa nu diwariskeun ku karuhun urang ku rupa-rupa cara. Di antarana basa Sunda diwariskeun ngaliwatan dongng-dongng nu leubeut ku piwuruk. Ku hal ta, miara basa Sunda hartina nyalametkeun rupaning piwuruk jeung kaarifan lokal nu diwariskeun ku karuhun urang.

Dina lawungan awal guru ngagali pangaweruh murid ku cara ngayakeun tanya jawab sabudeureun dongng. Upamana ditanyakeun dongng naon ba nu apal knh? Ti saha ta dongng sumberna jeung iraha meunangna? Meunang pangajaran naon urang tina ta dongng? Jeung sajaba ti ta. Guru og ngajak murid pikeun aub leuwih daria kana matri dongng ku cara nyebutan sawatara dongng nu kasohor. Upamana dongng Si Kabayan, Dongeng Sasakala Tangkuban Parahu, atawa dongng lokal nu murid apal.

Di awal lawuungan guru nepikeun tujuan pangajaran dongng luyu jeung pamaredih Kompetnsi Dasar jeung indikator nu dipiharep. Di antarana ba murid bisa nyebutkeun katgorisasi (jenis-jenis) dongng, bisa paham ciri-ciri jeung struktur carita dongng, bisa ngaanalisis ciri-ciri dongng nu nyampak dina conto dongng, bisa nangtukeun jenis dongng dumasar kana papasinganana, bisa nganalisis struktur carita dongng nu dibacana, sarta ngaksprsikeun dongng pondok di hareupeun kelas.

P anga j a r a n a nga j a r a n 5DONGNG



KAGIATAN INTIA. Maca Tks Dongng

No Kagiatan

1

Murid diwanohkeun kana dua conto tks dongng. Murid dipapancnan pikeun maca ta tks di jero hat bari diwawadian sina ngimeutan rupaning aspk nu kakandung dina ta tks. Upamana basa nu digunakeunana, struktur caritana, jeung sajaba ti ta.

2 Murid ngabanding-banding tks dongng kahiji jeung kadua.

3

Guru ngabagi murid jadi opat kelompok keur migaw pancn 1 bagian A. Dijelaskeun og yn tugas analisis dina pancn 1 th tujuanana sangkan murid leuwih paham kana papasingan jeung ciri-ciri dongng.

4

Guru nerangkeun pancn keur unggal kelompok. Kelompok kahiji nganalisis aspk kahiji (palaku dongng) nu nyampak dina dongng ka-1 jeung ka-2. Kelompok kadua nganalissis aspk kadua, jeung saterusna. Upama dibagankeun mah tugas kelmpok th kieu:

5Unggal kelompok nunjuk salah saurang anggota pikeun jadi juru catur keur midangkeun (ngaprsentasikeun) hasil diskusi kelompokna di hareupeun kelas.

6

Sabada unggal kelompok brs ngaanalisis, juru catur kelompok sacara bagulir neikeun hasil analisis. Waktu juru catur hiji kelompok midangkeun hasil diskusi, kelompok sjn bisa mairan atawa nanya, nepi ka timbul diskusi kelompok nu leuwih lega. Dina ieu pross guru ngabingbing jeung nuyun jalanna diskusi nepi ka murid meunang pangaweruh anu komprhnsif ngeunaan dongng sarta meunang pangalaman padungdengan dina diskusi.

7 Guru nyindekkeun hasil diskusi.


B. Papasingan Dongng

No Kagiatan

8

Guru mr pancn ka murid maca pedaran dina bagian B (sub-bab papasingan dongng) kalawan gemet. Guru og nitah murid nyirian kekecapan anu kurang dipikapaham hartina, sarta nyatetkeun ta kekecapan dina buku catetan nepi ka jadi glosarium sarta ditangan hartina dina kamus.

9

Guru ngajak murid ngaasosiasikeun rupaning pangaweruh nu nyampak dina bagian C jeung pangalaman sarta pangaweruh anu kacangking dina diskusi sammhna. Sacara individual murid tuluy disina migaw pancn 2, nepi ka murid jadi paham kagolong kana jenis naon dongng kahiji jeung kadua th. Jawaban murid th kira-kira kieu:

Tks Dongng Golongan Dongng Alesanana

Dongng ka-1

Pamnta Tilu RupaDongng Parabel

Sabab palakuna jalma biasa, atawa nyaritakeun kahirupan jalma di masarakatna.

Dongng ka-2

Manuk Titiran jeung Nyiruan

Dongng Fabel

Sabab palakuna di dinya mah lain ba jalma, tapi og nyiruan jeung manuk titiran (sato).


C. Ciri-ciri Dongng

No Kagiatan

11

Guru nitah murid maca pedaran dina bagian C (ciri-ciri dongng) kalawan gemet. Guru og nitah murid nyirian kekecapan anu kurang dipikapaham hartina, sarta nyatetkeun ta kekecapan dina buku catetan nepi ka jadi glosarium sarta ditangan hartina dina kamus.

12

Guru ngajak murid ngaasosiasikeun pangaweruh jeung pangalaman diajar dongng anu geus nyampak sammhna jeung pangaweruh anyar nu didadarkeun dina bagian C. Utamana, guru museurkeun panitn murid kana ciri-ciri dongng anu umum kapanggih dina tks-tks dongng nu geus dibaca sammhna.



D. Ngaanalisis Tks Dongng

No Kagiatan

13

Pikeun ngalatih jeung nguji pamahaman murid ngeunaan papasingan jeung ciri-ciri dongng sakumaha anu geus dipedar dina bagian sammhna, guru mr pancn ka murid ngaanlisis dongng Putri Uyah. Alat analisisna nyata pertanyaan-pertanyaan dina pancn 3.

14

Guru ngawanohkeun heula dadaran pancn 3 jeung tks dongng Putri Uyah nu aya dina bagian D. Sacara individual murid dititah maca kalawan gemet dadaran pancn. Sabadana murid dititah maca di jero hat dongng Putri Uyah.

15

Guru tuluy nerangkeun lngkah-lngkah migaw pancn. Anu tahap-tahapna kieu:a. Murid dibagi jadi sawatara kelompok diskusi (sakelompokna 4-5)

urang.b. Unggal-unggal kelompok kudu migaw pancn 3.c. Di unggal kelompok kudu aya juru catur anu engk baris

kapapancnan ngalaporkeun hasil gaw kelompok. Bisa og laporan dilaporkeun sacara bagilir ku anggota kelompok.

d. Murid tuluy diskusi keur ngajawab pertanyaan pancn 3.e. Sabada brs ngajawab pertanyaan, unggal kelompok diskusi

ngalaporkeun hasil diskusi kelompokna sacara bagilir.

16 Murid ngalaksanakeun diskusi kelompok.

17

Guru tuluy nitah wawakil kelompok ngaprsentasikeun laporann hasil diskusi. Unggal laporan kelompok ku guru dicatt dina tabl di bor atawa dina komputer anu ditayangkeun mak proyktor pikeun ngagambarkeun sasaruaan jeung bbdaan hasil diskusi kelompok. Contona:

Kelompok Jenis dongngBagian nu pamohalan

Struktur carita

Nashat dongng

Babandingan dongng

1 Parabel

Maenya aya kolot telenges-telenges teuing ngusir anakna sorangan ka leuweung.

Palaku: Raja, anak-anakna, pangran.Galurna: maju.Latar tempat: di karajaan.Latar waktu: jaman baheula.

Ulah sok salah sangka. Alusna lamun rk mr tindakan th dipikiran heula. Atawa, ulah ngagap rmh kana hal-hal nu laleutik.

.........................


2 3 4

Jst.

18Guru nyindekkeun hasil diskusi jeung ngaasosiasikeun pangaweruh jeung pangalaman murid dina ngaanalisis dongng jeung pedaran-pedaran sammhna.

19Sabadana, guru mr tugas mandiri terstruktur (TMT) ka murid. Tugasna nyata pancn 4 dina bagian D.

E. Ngaksprsikeun Dongng

No Kagiatan

20

Dina bagian E, guru ngalatih murid pikeun bisa ngadongng (nepikeun atawa ngaksprsikeun dongng). Sammhna guru nerangkeun heula kumaha thnik ngadongng anu had, dumasar kana rfrnsi- rfrnsi anu aya. Contona anu kungsi ditepikeun ku Elin Syamsuri, salah sahiji ahli ngadongng.

21Guru tuluy mr conto ngadongng anu had. Bisa dicontoan ku sorangan, atawa ngamangpaatkeun media, upamana rekaman CD atawa vidio meunang nyokot ti internt.

22Guru tuluy ngawanohkeun tks dongng Irtasan Meunang Kuntul nu aya dina bagian E, sarta nitah murid maca heula ta tks di jero hat.

23Guru ngayakeun diskusi singget jeung murid perkara kumaha thnik nu alus keur ngadongngkeun carita Irtasan Meunang Kuntul. Alus lamun dicontoan heula ku guru.

24

Guru tuluy nitah hiji murid pikeun ngaksprsikeun atawa ngadongngkeun deui carita Irtasan Meunang Kuntul di hareupeun kelas. Sabadana guru ngayakeun deui diskusi jeung murid dina raraga ngavaluasi cara murid ngadongng.

Guru tuluy mr pancn ka murid pikeun ngadongng hareupeun kelas kalawan katangtuan ieu di handap:a. Unggal murid kudu ngadongng di hareupeun kelas.b. Dongngna pilih anu pondok sarta bisa didongngkeun kalawan

durasi waktu antara 3-4 menit.



25

c. Dina ngadongng kudu nitnan lentong, wirahma, bedasna sora, jeung rigig atawa peta nu merenah.

d. Alusna mah dongngna diapalkeun, tapi lamun tacan apal bisa bari mawa tks. Bisa ba dicatetkeun point-point caritana wungkul.

26Guru mr kasempetan ka murid pikeun milih dongng jeung latihan.

27

Guru tuluy nitah murid ngadongng saurang-saurang di hareupeun kelas. Giliranana mah bisa diacak ba ngarang murid siap nepikeun dongngna. Salila murid ngadongng, guru meunteun mak rubrik peunteun ngadongng.

28Sabada murid kabh kagiliran ngadongng, guru mr valuasi, jeung nepikeun pujian ka murid-murid anu dina carana ngadongng dianggap pangalusna.

KAGIATAN PANUTUPDina nutup unggal lawungan guru mr kasempetan ka murid pikeun

ngarfl ksikeun pangajaran. Contona, naon ba mangpaat nu kapetik tina pangajaran dongng, naon ba kasusah/hahalang dina ieu pangajaran, jeung sajabana. Guru og bisa mr tugas tambahan sangkan murid leuwih mikaresep dongng minangka bagian tina warisan karuhun nu loba ngandung amanat (nashat) had.

Guru nutup pangajaran kalawan ngajak murid sukuran ka Pangran rh geus meunang rupa-rupa lmu perkara dongng dina basa Sunda.


KAGIATAN AWALDina unggal lawungan guru ngabsn murid sarta ngajak murid pikeun sukuran

ka Pangran rh geus bisa deui diajar basa Sunda pikeun alat komunikasi jeung papada manusa dina kahirupan sapopo. Guru og nerangkeun yn basa Sunda th basa nu diwariskeun ku karuhun urang ku rupa-rupa cara. Di antarana basa Sunda diwariskeun ngaliwatan carita wayang nu leubeut ku siloka kahirupan. Ku hal ta, miara basa Sunda ngaliwatan carita wayang hartina nyalametkeun rupaning siloka hirup, boh nu alusna boh nu gorngna, keur pieunteuengeun. Carita wayang og bisa mr hiburan ngaliwatan pagelaran wayang golk nu biasa kapanggih di lingkungan masarakat.

Di lawungan awal guru bisa ngagali pangaweruh murid ngeunaan carita wayang dina raraga ngayakeun apersepsi. Upmana ku nepikeun pertanyaan: naha kungsi lalajo wayang? Naon caritana? Mun teu kungsi lalajo sacara langsung, tina naon ngabandunganana, naha tina CD, acara televisi atawa radio, atawa tina media sjn? Jeung sajabana ti ta. Guru tuluy museurkeun perhatian murid kana matri carita wayang nu rk diguar.

Di awal pangajaran guru og nepikeun tujuan pangajaran luyu jeung kompetensi dasar sarta indikator nu hayang dihontal. Di antarana ba murid bisa ngabdakeun carita wayang jeung carita-carita sjnna, upamana jeung carita dongeng atawa carita pondok. Murid og bisa ngaanalisis carita wayang, boh strukturna boh mana caritana. Murid og

KAGIATAN INTIA. Mikawanoh Carita Wayang

No Kagiatan

1

Murid diwanohkeun kana carita wayang nu mangrupa teks carpon karangan Salh Danasasmita, nu judlna Kumbakarna. Dijelaskeun yn salian ti nyebar dina pagelaran wayang golek, carita wayang og nyebar ngaliwatan carita lisan, wawacan, atawa ngaliwatan teks-teks samodl novel jeung carita pondok.

P anga j a r a n a nga j a r a n 6CARITA WAYANG



2Murid dipapancnan pikeun maca ta tks di jero hat bari diwawadian sina ngimeutan rupaning aspk nu kakandung dina ta tks. Upamana basa nu digunakeunana, struktur caritana, jeung sajaba ti ta.

3

Murid nandaan jeung nyusun kekecapan anu kurang kaharti sarta disusun mangrupa glasorium tur ditangan hartina dina kamus basa Sunda. Ieu usaha th minangka bagian keur ngajembaran kabeungharan kecap basa Sunda nu kudu kacangkem ku murid.

4

Guru ngabagi murid jadi opat kelompok keur ngajawab rupaning pertanyaan dina pancn 1 bagian A. Dijelaskeun yn tugas ngajawab pertanyaan dina pancn 1 th tujuanana sangkan murid leuwih paham kana carita wayang anu nyampak dina tks.

5

Guru nerangkeun pancn keur unggal kelompok. Minangka alternatif, pertanyaan dina Pancn 1 bisa dibagi-bagi ka opat kelompok, luyu jeung hs babarina pertanyaan. Upamana ba:- Kelompok 1 ngajawab pertanyaan nomer 1 jeung 2.- Kelompok 2 ngajawab pertanyaan nomer 3, 4, jeung 5.- Kelompok 3 ngajawab pertanyaan nomer 6.- Kelompok 4 ngajawab pertanyaan nomer 7

5Unggal kelompok nunjuk salah saurang anggota pikeun jadi juru catur keur midangkeun (ngaprsentasikeun) hasil diskusi kelompokna di hareupeun kelas.

6

Sabada unggal kelompok brs ngajawab pertanyaan, juru catur kelompok sacara bagulir nepikeun hasil analisis. Waktu juru catur hiji kelompok midangkeun jawabanana, kelompok sjn bisa mairan atawa nanya upama aya hal-hal nu perlu dipadungdengkeun, nepi ka timbul diskusi kelompok nu leuwih lega. Dina ieu pross guru ngabingbing jeung nuyun jalanna diskusi nepi ka murid meunang pangaweruh anu komprhnsif ngeunaan carita wayang nu dibaca sarta meunang pangalaman padungdengan dina diskusi.


B. Pedaran Carita Wayang

No Kagiatan

8Guru mr pancn ka murid maca pedaran dina bagian B ngeunaan carita wayang kalawan gemet.


9

Sabadana, guru ngajak murid ngaasosiasikeun (menalar) informasi-informasi nu nyampak pedaran jeung pangaweruh anu mungkin ba geus kacangkem ku murid. Dina ieu tahap, murid boga pamahaman ngeunaan:a. Rupa-rupa carita wayang, utamana anu babonna tina carita

Mahabarata (karangan Vyasa) jeung Ramayana (karangan Walmiki).

b. Bbdaan carita wayang nu cere ti India jeung carita wayang nu nyampak dina hasanah kabudayaan Sunda, utamana anu sok dipagelarkeun dina wayang golek.

c. Nyangkem rupa-rupa informasi ngeunaan sumber-sumber carita wayang nu nyampak dina kabudayaan Sunda. Upamana ba tina novel, carita pondok, wawacan, sempalan carita wayang, pagelaran wayang golek (langsung atawa rekaman), jeung sajaba ti ta.

10

Murid bisa og dipapancnan pikeun nangan sumber informasi sjn ngeunaan carita wayang, upamana tina internt, buku, kliping koran, atawa sumber sjnna. Alus deuih upama aya diskusi terbuka atawa taanya jawab pikeun ngajembaran pangaweruh murid ngeunaan unak-anik carita wayang.

C. Ngabdakeun Carita Wayang jeung Dongng

No Kagiatan

11

Guru ngabagi murid jadi opat nepi ka genep kelompok (alusna jangkep) pikeun migaw pancen 2 dina bagian C, nyata nangan sasaruaan jeung bbdaan antara carita wayang jeung carita dongng. Minangka sastra heubeul, tangtu antara carita wayang jeung carita dongng th aya sasaruaanana. Tapi minangka carita anu boga kaunikan swang-swangan, duanana boga bbdaan. Murid diaping ku guru pikeun manggihan ta sasaruaan jeung bbdaan dina pross diskusi.

Guru nerangkeun tugas masing-masing kelompok. Kelompok jangkep ditugaskeun keur nangan sasaruaan antara carita wayang jeung carita dongng. Sedengkeun kelompok ganjil ditugaskeun keur nangan bbdaanana. Bahan keur babandinganana bisa mukaan deui carita dongng dina bab sammhna, anu tuluy disandingkeun jeung carita wayang nu nyampa