Download pdf - Buku Guru Kls 11

Rosidi, Ajip. 1966. Kesusastraan Sunda Déwasa Ini. Jatiwangi: Tjupumanik.

--------------, 1969. Djalan ke Surga. Djakarta: Gunung Agung

--------------, 1983. Ngalanglang Kasusastraan Sunda. Jakarta: Pustaka Jaya.

--------------, 1984. Manusia Sunda. Jakarta: Inti Idayu Préss.

--------------, 1989. Janté Arkidam. Bandung: Pustaka.

Resmana, Min. 1973. Hujan di Girang Caah di Urang. Bandung: Mitra Kencana.

Ruhimat, Asep. 2006. Sambel Jaer. Bandung: Puspawarna.

Rusyana, Dr. Yus. 1982. Métode Pengajaran Sastra. Bandung: Gunung Larang.

--------------, 1982. Pedaran Paribasa Sunda. Bandung: Gunung Larang.

--------------, 1982. Panyungsi Sastra. Bandung: Gunung Larang.

Salmun, M.A. 1963. Kandaga Kasusastraan Sunda. Bandung: Ganaco.

72 Pamekar Diajar B A S A S U N D A Buku Tuturus Guru SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI

72 Pamekar DBuku Tut

Buku Tuturus Guru SMA/MA/SMK/MAK

Kelas XI

DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

2013

BASA SUNDA BASA SUNDA KIKD Kurikulum 2013

Pamekar Diajar

KONTRIBUTOR:Tatang Sumarsono

Ahmad HadiAno Karsana

Asep RuhimatDarpan

Dede KosasihH. Dingding Haerudin

H. Yayat SudaryatRisnawati

PENELAAH:Prof. Dr. H. Iskandar WasidDr. Hj. Ai Sofi anti, M.Pd.

Drs. H. Elin SyamsuriDrs. Apip Ruhamdani, M.Pd.

Budi Riyanto

Rarancang Eusi : Yoshi SukadarRarancang Jilid : Yoshi Sukadar

Eusi ngagunakeun Adobe InDesign CS3 jeung Adobe Photoshop CS3 Aksara ngagunakeun Bembo Std 12 pt - 24 pt.

Dipedalkeun ku:DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

ISBN: 978-602-1300-26-8 (Jilid Lengkap)978-602-1300-28-2 (Jilid 2)

Perpustakaan Nasional : Katalog Dalam Terbitan (KDT)

Hak cipta © kagungan Dinas Pendidikan Provinsi Jawa BaratDitangtayungan ku Undang-undang

Disklaimer: Ieu buku téh diajangkeun pikeun guru basa Sunda dina raraga

larapna Kurikulum 2013. Ieu buku disusun tur ditalaah ku hiji tim kalawan

dikoordinasi ku Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK)

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat minangka buku kurikulum daerah. Mimitina

dipakéna buku taun 2014. Ieu buku téh sipatna “dokumén hirup”. Hartina bakal

tuluy disarungsum luyu jeung kabutuh katut panéka jaman. Pangdeudeul ti

rupining pihak dipiharep bisa ngundakkeun ajén ieu buku.

BASA SUNDABASA SUNDA KIKD Kurikulum 2013

Pamekar Diajar

Buku Tuturus Guru SMA/MA/SMK/MAK Kelas XI

PABUKON

Baidillah, Drs.H. Idin, M.Pd,dkk. 2010. Aksara Sunda. Bandung: CV. Walatra.

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. 2013. Kurikulum 2013. Bandung.

Hadi spk, Drs. Ahmad. 2005. Peperenian. Bandung: Geger Sunten.

Hadish, Yétty Kusmiyati. 1979. Sastra Lisan Sunda Mite, Fabel, dan Légende

1. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemén

Pendidikan dan Kebudayaan.

Iskandar, Yoséph. 1982. Tumbal. Bandung: Rahmat Cijulang.

Jurusan Basa jeung Sastra Sunda FPBS IKIP Bandung. 1990. Palanggeran Éjahan

Basa Sunda. Bandung: Rahmat Cijulang.

Karana, Rahmat M. Sas. 1979. Tepung di Bandung. Bandung: Rahmat Cijulang.

Keraf, Dr. Gorys. 1980. Komposisi. Ende Florés: Nusa Indah.

Kunto, Haryoto. 1984. Wajah Bandoeng Témpo Doeloe. Bandung: Granésia.

Lembaga Basa & Sastra Sunda. 1985. Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: Taraté.

Muchtar, R.H. Uton, Ki Umbara. 1994. Modana. Bandung: Manglé Panglipur.

Mustapa, Abdullah. 1985. Wirahma Sajak. Bandung: Medal Agung.

No. 1574. 1996. Majalah Manglé.

No. 51-52. 1996. Majalah Simpay.

---------------. 1986. Kedok Tangkorék. Bandung: Remadja Karya.

Poerwadarminta, W.J.S. 1977. Kamus Umum Bahasa Indonésia. Jakarta: PN Balai

Pustaka.

Prawirasumantri, Drs. H. Abud, dkk. 2003. Pedoman Pengembangan Kurikulum

Berbasis Kompeténsi Mata Pelajaran Bahasa Daérah (Sunda). Bandung: Geger

Sunten.

Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa. 1977. Pedoman Éjaan Bahasa Sunda

yang Disempurnakan. Jakarta.

71

ahasa Sunda

71PABUKON



4c Poko pikiran warta katilu 2-8

5a 5W jeung 1H dina Warta kahiji 5-10

5b 5W jeung 1H dina Warta kadua 5-10

35-100

Format Meunteun Pancén 3

Di luhur geus ditétélakeun yén warta téh ditepikeunana sajaba dina koran,

majalah, tabloid, radio, televisi, ogé geus bisa dibandungan dina internet.

Pancén hidep jeung babaturan sakelompok nyaéta ngaréngsékeun sakur

paréntah ieu di handap!

No. Aspek Skor

1-2aLaporan hasil maca warta dina kalawarta Sunda (koran

atawa majalah) nu wandana Straight News Report 20-30

1-2bLaporan hasil maca warta dina kalawarta Sunda (koran

atawa majalah) nu wandana Dept News20-30

3

Kagiatan kelompok

- Nyawalakeun

- ngoréksi

- interaksi sosial

30-40

Jumlah 70-100

PANGBAGÉA

iii

KEPALA DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

Alhamdulillah, ieu buku pangajaran basa Sunda tiasa ngawujud,

enggoning nyaosan implemèntasi Kurikulum 2013, pikeun ngeusian lolongkrang

Muatan Lokal Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Daerah di Jawa Barat.

Hasil garapan tim panyusun tèh aya dua rupi buku nyaèta buku murid

sareng buku guru. Èta tèh mangrupa bagian tina pakèt Kurikulum Daerah, hususna

ngeunaan pangajaran basa jeung sastra daèrah, dumasar kana Permendikbud

No. 81A/2013, ngeunaan implementasi kurikulum. Pami diwincik deui, sanès

mung buku wungkul bagian èta Permendikbud tèh, tapi deuih ngawengku

Kompetensi Inti jeung Kompetensi Dasar (KI-KD), silabus, sareng Rencana

Pelaksanaan Pembelajaran (RPP).

Ku medalna ieu buku, dipiharep implementasi kurikulum 2013, hususna

ngeunaan pangajaran muatan lokal basa jeung sastra daèrah di Jawa Barat tiasa

dilaksanakeun kalawan merenah, luyu sareng udaganana. Saparantosna dialajar

ngeunaan basa jeung sastra daèrah, dipiharep dina diri murid aya parobihan

anu tètèla, boh unsur sikepna (attitude), boh pangaweruhna (knowledge), boh

kamampuh ngagunakeun katut karancagèan (performance; behavior). Singgetna

mah èta unsur anu tilu tèh bisa disebut kompetènsi.

Kalungguhan guru dina posisi agèn parobahan utama enggoning

ngaimplemèntasikeun kurikulum 2013 teu kinten pentingna. Aya hiji hipotèsis

basajan, saupami guru kagungan kompetènsi anu nohonan pasaratan Kurikulum

2013, tangtosna gè kalebet guru basa daèrah deuih, tinangtos èta kurikulum bakal

tiasa diimplemèntasikeun kalawan merenah. Ku margi kitu, dina nataharkeun

sareng ngaronjatkeun kompetènsi guru tèh, di antawisna ku cara nysusun buku

padoman guru, kalebet tarèkah anu kedah kènging pangajèn.

iv

Muga-muga waè harepan urang sadaya ngeunaan ayana parobihan anu

tétéla dina dunya atikan ku diimplemèntasikeunana Kurikulum 2013 téh tiasa

ngawujud, enggoning lahirna Generasi Emas Indonesia dina taun 2045 nu badé

dongkap.

Bandung, Desember 2013

Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat,

Prof. Dr. H. Moh. Wahyudin Zarkasyi, CPA

Pembina Utama Madya

NIP. 19570807 198601 1 001

B B B BBBBBBBBBBBBBanananananaaa dud ng, Desem

KKKKKKepepepepepeppppalalalalalalalalalala a a a aa a Dinas Pe

Prof Dr HH MMMMMMM

6969Bab IPITUDUH MEUNTEUN

PANGAJARAN 8 WARTA


No. Aspek Skor

1aJumlah paragraph dina warta “Helaran Jampana Kota

Tasikmalaya 2013” (5 paragraf)1-5

1bJumlah paragraph dina warta “Liverpool Ngudag Big Four”:

(4 paragraf)1-5

2aPikiran utama unggal paragraph dina warta “Helaran Jampana

Kota Tasikmalaya 2013”5-10

2bPikiran utama unggal paragraph dina warta “Liverpool

Ngudag Big Four”5-20

3aUnsur 5 W jeung 1H dina warta “Helaran Jampana Kota

Tasikmalaya 2013”4-20

3bPikiran 5 W jeung 1H dina warta “Liverpool Ngudag Big

Four”4-20

4aCiri straight news report dina warta “Helaran Jampana Kota

Tasikmalaya 2013”5-10

4b Ciri dept news dina warta “Liverpool Ngudag Big Four” 5-10

Jumlah 30-100


No. Aspek Skor

1a Nyebutkeun judul warta kahiji 1-3

1b Nyebutkeun judul warta kadua 1-3

1c Nyebutkeun judul warta katilu 1-3

2a Eusi dina warta kahiji 2-8

2b Eusi dina warta kadua 2-8

2c Eusi dina warta katilu 2-8

3a Warta nu kaasup Straight News Report 5-10

3b Warta nu kaasup dept news 5-10

4a Poko pikiran warta kahiji 2-8

4b Poko pikiran warta kadua 2-8



Format Meunteun Pancén 3:

ASPEK Skor

lentong (lagu kalimah) jeung jelasna lafal 10-40

Ngawasa jeung mahameusi 10-35

Gesture (gerak jeung pasemon) katut gaya nyarita /tutur. 10-25

JUMLAH 30-100


ASPEK Skor

Topik nu ditanyakeun 10-30

Pilihan kecap nu dipaké 10-30

Laporan wangun Tanya jawab jeung laporan wangun artikel 10-40

JUMLAH 30-100

v

KEPALA BALAI

PENGEMBANGAN BAHASA DAERAH DAN KESENIAN

DINAS PENDIDIKAN PROVINSI JAWA BARAT

Kurikulum 2013 ti wangkid ayeuna parantos ngawitan dianggo sacara

nasional. Jalaran kitu, pangajaran basa jeung sastra daérah nu diperenahkeun janten

muatan lokal di Jawa Barat kedah luyu sareng Kurikulum 2013 hususna patali

luyuna sareng elemén-elemén parobihan anu janten karakteristik Kurikulum

2013 anu ngawengku; standar kompeténsi lulusan, standar isi, standar prosés,

sareng standar penilaian. Éta katangtosan kedah kacangkem sareng kalaksanakeun

ku sakumna guru-guru basa jeung sastra daerah anu mancén tugas di SD/MI,

SMP/MTs, SMA/MA, sareng SMK/MAK.

Ieu buku bahan ajar teh dijudulan Pamekar Diajar Basa Sunda, sadayana aya

24 jilid, ngurung buku siswa 12 jilid sareng buku guru 12 jilid. Kalungguhanana

janten buku babon anggoeun di sakola nu aya di Jawa Barat. Buku murid

diajangkeun pikeun sakumna murid dumasar kana tingkatan kelas. Buku Murid

eusina medar materi ajar sareng pertanyaan-pertanyaan, latihan, tugas/pancen

anu raket patalina sareng kompetensi dasar (KD). Buku Guru eusina medar

silabus, métodologi pangajaran, sareng évaluasi, ogé mangrupi pangjembar buku

murid.

Komponén-komponén anu dimekarkeun boh dina buku murid atanapi

buku guru dumasar kana opat kaparigelan basa anu ngawengku ngaregepkeun,

nyarita, maca, sareng nulis anu diajarkeun maké pamarekan saintifi k sareng

penilaian auténtik. Hal ieu dumasar kana karakteristik Kurikulum 2013

nu ngalarapkeun pamerakan saintifi k sareng penilaian auténtik dina prosés

pangajaran.

Disusuna ieu buku téh mangrupa lajuning laku tina Surat Edaran

Kepala Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat, Nomor 423/2372/Setdisdik, 26

Maret 2013, negunaan Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah

pada jenjang SD/MI, SMP/MTs, SMA/MA, SMK/MAK. Sajabi ti eta, ogé

PANGBAGÉA

vi

dumasar kana Peraturan Gubernur Jawa Barat Nomor 69 Tahun 2013, ngeunaan

Pembelajaran Muatan Lokal Bahasa dan Sastra Daerah pada Jenjang Pendidikan

Dasar dan Menengah.

Muga-muga waé ieu buku téh aya manpaatna ka urang sadaya, tur janten

cukanglantaran dina merenahkeun sareng memeres basa jeung sastra daerah,

anu udagan langkung tebihna pikeun ngamumulé sareng mekarkeun basa jeung

sastra daérah, ngalangkungan jalur atikan di Jawa Barat.

Tangtosna ogé ieu buku téh teu acan tiasa disebat sampurna. Ku margi

kitu, teu kinten diantos-antosna kamadang ti sadayana. Saukur kakirangan anu

nyampak dina ieu buku bakal teras didangdosan, supados tiasa nyumponan

pameredih sareng kaayaan pajaman.

Bandung, Desember 2013

Kepala Balai Pengembangan

Bahasa Daerah dan Kesenian,

Drs. H. Husen R. Hasan, M.Pd.

Pembina Tk. I

NIP. 196110051986031014


PANGAJARAN 7 WAWANCARA


1) Aspek nu kudu diperhatikeun dina nuliskeun hiji laporan hasil wawancara

nu ditulis dina wangun Tanya jawab.

a. nuliskeun pertanyaan

b. nuliskeun jawaban ti narasumber

c. merhatikeun tata tulis atawa tanda baca

d. ngagunakeun kalimah langsung

skor maksimum (ngajawab 4 aspék): 20

skor unggal aspék: 5

Peunteun = Jumlah skor nu kahontal

X 100 Jumlah skor maksimum

2) Maluruh ungkara kalimah anu ngandung aspék 5 W jeung 1H (what, who,

where, which, when, jeung How)

skor maksimum (ngajawab 5 aspék): 100

skor unggal aspék: 20




Meunteun pagawéan nuliskeun kalimah pananya, lobana 15 kalimah

pananya.

skor maksimum (ngajawab 15 kal pananya): 75

skor unggal kalimah tanya: 5





Format Meunteun Pancén 41) meunteun pagawéan nuliskeun kecap-kecap anu teu kaharti dina wacana

budaya sarta maluruh hartina dina kamus



2) Maluruh poko pikiran nu aya dina unggal paragarap

Skor maksimum: 100

Skor unggal poko pikiran: 5



3) Ngajelaskeun/nuliskeun eusi anu dipedar dina wacana

Aspek nu dipeunteunSkor

Maksimum

Akurasi jawaban 30

Lobana pedaran 30

Ejahan jeung tata tulis 40

100


Sasaran Aspek Kriteria Skala

Basa

a. Kalimah efektif Saluyu 5-15

b. Ejahan Merenah 5-15

c. Pilihan Kecap (diksi) Variasi 5-10

Eusi

a. Hubungan eusi Saluyu 5-10

b. Pamekaran eusi Lengkep 5-15

c. Pamahaman eusi Paham 5-15

Teknika. Pidangan bahan Ngaguluyur 5-10

b. Karapihan tulisan Rapih 5-10

Jumlah 35-100

Kacindekan peunteun:

Alus : 80 - 100

Meujeuhna : 60 – 79

Kurang : 35 – 59

vii

Kurikulum 2013 téh saéstuna mah masih kénéh Kurikulum Berbasis

Kompeténsi (KBK) nu dimekarkeun pikeun nyanghareupan panéka jaman,

utamana mah kompeténsi atawa kamampuh abad ka-21. Dina ieu abad, daék

teu daék kabutuh karancagéan dina rupining widang, nu ngawengku kamekaran

téhnologi, informasi, jeung komunikasi (TIK) milu nangtukeun warna pangajaran

basa Sunda.

Luyu jeung éta hal, rumusan kompeténsi sikep (agama jeung sosial), kaweruh,

jeung kaparigelan nu dipaké dadasar dina Kurikulum 2013 kudu ngaheulakeun

pentingna karancagéan jeung komunikasi. Najan kitu, dina pangajaran basa

Sunda mah perlu ogé niténan kamandirian basa jeung budaya Sunda minangka

média jeung wahana pangajaran basa Sunda.

Kompeténsi dina buku pangajaran basa Sunda diluyukeun kana kompeténsi

dina pangajaran SMA/SMK/MA nu sipatna nasional. Kompeténsi nu dipiharep

ku murid SMA/SMK/MA dirumuskeun minangka kamampuh mikir jeung

paripolah nu rancagé dina ranah nyamuni (abstrak) jeung nembrak (konkrit).

Eta kamampuh téh diécéskeun dina kompeténsi inti (KI) anu dipidangkeun

minangka kaweruh basa Sunda anu bener tur merenah, ngéntép seureuh, sarta

luyu jeung kontéks situasi. Éta kamampuh ogé dirarancang dina prosés pangajaran

winangun papancén (project based learning) jeung ngoréhan (discovery learning)

anu nyoko kana léngkah-léngkah nu ilmiah (saintifi k) kayaning niténan, nanya,

nyoba, nalar, jeung ngedalkeun (ngomunikasikeun).

Ieu buku tuturus guru téh ngawincik tarékah minimal nu kudu dipilampah

ku guru dina nuyun murid ngahontal kompeténsi nu dipiharep. Luyu jeung

pamarekan dina Kurikulum 2013, murid diperedih gedé kawanina tur kadaék

dina ngoréhan kaweruh perkara basa jeung sastra Sunda, anu engkéna parigel

maké basa Sunda. Dampakna murid boga sikep anu hadé kana basa jeung sastra

PANGJAJAP

Sunda katut hirup kumbuhna, bari teu mopohokeun kautamaan sikep. Keur

ngahontal éta tujuan, peran jeung karancagéan guru kacida diperlukeunana.

Tangtu waé ieu buku téh réa kénéh kahéngkéranana. Panyawad katut

pangdeudeul pikeun nyamapurnakeun ieu buku pohara dianti-atina.

Bandung, Oktober 2013

Panyusun

viii 6565Bab IPITUDUH MEUNTEUN

PANGAJARAN 6 PEDARAN BUDAYA





2) Meunteun jawaban no. 2-6

Skor maksimum: 25

Skor unggal soal: 5







2) Meunteun jawaban no. 2-6

Skor maksimum: 25

Skor unggal soal: 5



Format Meunteun Pancén 3Meunteun karangan hasil mekarkeun tina rangkay karangan


Maksimum

Kalengkepan poko-poko pikiran nu dimekarkeun 2x13 26

Orisinalitas 24

Pilihan kecap jeung gaya midangkeunana 30

Ejahan jeung tata tulis 20

100



Skor maksimum: 20

Bobot unggal kecap: 2




Maluruh alesan/katerangan ayana ungkara dina pakeman basa kapamalian

Skor maksimum: 100

Bobot unggal jawaban: 20




Maluruh ungkara kila-kila

Skor maksimum: 40





Ngalengkepan kecap jadi ungkara basa mangrupa cacandran atawa uga

Skor maksimum: 50




DAPTAR EUSI

ix

PANGBAGEA:

1. Kepala Dinas Pendidikan

Provinsi Jawa Barat _iii

2. Kepala Balai Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian Dinas

Pendidikan Provinsi JAwa Barat _v

PANGJAJAP _vii

BAB I: PITUDUH UMUM

A. Ngeunaan Buku Tuturus Guru ......................................................... 2

B. Padika Make Buku Tuturus Guru ..................................................... 2

C. Tatapakan Formal ........................................................................... 4

D. Sistim, Prinsip, jeung Pamarekan Pangajaran ..................................... 4

E. Standar Kompetensi Lulusan (SKL) .................................................. 5

F. Proses Pangajaran ............................................................................ 5

G. Kompetensi Inti (KI) jeung Kompetensi Dasar (KD) Kelas XI

SMA/SMK/MA/MAK ................................................................... 6

BAB II: PITUDUH HUSUS

Pangajaran 1: Kawih

A. Maca Rumpaka Kawih ................................................................... 10

B. Nyangkem Unsur Rumpaka Kawih .................................................. 12

C. Neuleuman Wangun jeung Gaya Basa dina Rumpaka Kawih ............. 12

D. Nyusun Paraprase tina Rumpaka Kawih .......................................... 14

Pangajaran 2: Sajak

A. Nyangkem Eusi Sajak ...................................................................... 17

B. Neuleuman Ajén Éstétika dina Sajak ................................................ 19

C. Maham Wanda Sajak ....................................................................... 20

D. Mintonkeun Sajak dina Wangun Deklamasi ...................................... 21

E. Ngarang Sajak ................................................................................ 22

x

Pangajaran 3: Puisi Mantra

A. Maca Mantra .................................................................................. 24

B. Nengetan Purwakanti dina Mantra .................................................. 26

C. Nganalisis Gaya Basa dina Mantra..................................................... 27

D. Nengetan Wirahma dina Mantra ...................................................... 28

E. Ngabandingkeun Papasingan Mantra ................................................ 29

Pangajaran 4: Novel

A. Nengetan Sempalan Novel ............................................................... 31

B. Nyangkem Unsur Novel .................................................................. 32

C. Neuleuman Unsur-unsur Novel ....................................................... 33

D. Nganalisis Tingkesan Novel ............................................................. 34

E. Nulis Sempalan jeung Tingkesan Novel ........................................... 34

Pangajaran 5: Pedaran Pakeman Basa

A. Nyangkem Babasan jeung Paribasa ................................................... 36

B. Nyangkem Kapamalian ................................................................... 37

C. Nyangkem Kila-kila ....................................................................... 38

D. Mikaweruh Cacandran ................................................................... 39

F. Étos Urang Sunda ........................................................................... 39

Pangajaran 6: Pedaran Budaya

A. Maca Wacana Pedaran ..................................................................... 40

B. Nganalisis Wacana Pedaran ............................................................... 42

C. Nulis Pedaran ................................................................................. 42

Pangajaran 7: Wawancara

A. Maham Pedara Ngeunaan Wawancara .............................................. 44

B. Nyusun Kalimah Pananya Bahan Wawancara ..................................... 45

C. Nuliskeun Bahan jeung Laporan hasil Ngawawancara ........................ 46

Pangajaran 8: Warta

A. Nengetan Warta Tulis ....................................................................... 47

B. Maham Warta Lisan ........................................................................ 48

C. Prakték Maca Warta ......................................................................... 48

BAB III: PITUDUH MEUNTEUN

Pangajaran 1: Kawih .............................................................................. 51

Pangajaran 2: Sajak ................................................................................ 54


PANGAJARAN 5 PEDARAN PAKEMAN BASA


Maluruh harti babasan jeung paribasa ku cara ngajodokeun

Skor maksimum: 15

Bobot unggal soal: 1




Maluruh harti injeuman (konotatif) jeung harti kamus

Skor maksimum: 20

Bobot unggal soal harti injeuman :2



Skor maksimum: 10

Bobot unggal soal hati kamu 1:




Meunteun wangun kalimah ngagunakeun babasan jeung paribasa

Skor maksimum: 65

Bobot unggal kalimah: 5




Ngalrapkeun kecap kawas, siga, lir, ulah jeung kudu dina babasan jeung

paribasa



8 … 5

9 … 5

10 … 5

11 … 5

12 … 5

13 … 5

Jumlah 55

Format Penilaian Pancén 5

Ngalaporkeun tugas nuilskeun sempalan jeung tingkesan tina novel nu

dibacana


Maksimum

Kajelasan runtuyan peristiwa eusi carita 30

Kagambar ayana tokoh 15

Kagambar ayana latar 15

Kagambar ayana tema 15

Kagambar ayana amanat 15

Pangajaran 3: Puisi Mantra ..................................................................... 57

Pangajaran 4: Novel ............................................................................... 60

Pangajaran 5: Pedaran Pakeman Basa....................................................... 63

Pangajaran 6: Pedaran Budaya ................................................................. 65

Pangajaran 7: Wawancara ....................................................................... 67

Pangajaran 8 :Warta ............................................................................... 69

PABUKON .......................................................................................... 71

xi



Ngajelaskeun téma, galur, palaku, latar, judul, point of view, jeung gaya basa

dina novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati” jeung “Kakarén Révolui”

Aspek nu dipeunteun BobotSkor

Maksimum

Palaku

Saha waé nu jadi palaku dina éta novel?

Kumaha watek unggal palaku dina éta novel?

Kumaha hubungan antara palaku dina éta novel?

5 20

Latar

Dimana éta kajadian lumangsungna?

Iraha kajadianana?

Kumaha suasana?

5 20

Galur

Alur naon nu dipaké ku pangarang dina nyaritakeun

éta novel?

20 20

Tema

Téma naon nu dicaritakeun dina éta novel?20 20

Amanat

Amanat naon anu hayang ditepikeun ku éta pangarang

novel?

20 20

100

Format Penilaian Pancén 4

Maluruh poko pikiran utama unggal paragrap dina tingkesan novel

No. Aspék nu dipeunteun Skor

1Radén Yogaswara dididik ku bapana sangkan jadi jalma anu

luhur élmu pangaweruh.

2 … 5

3 … 5

4 … 5

5 … 5

6 … 5

7Mantri Jero dipercaya ku Dalem mingpin 200 urang

balatentara miang pikeun makalangan di pangperangan.



PANGAJARAN 4 NOVEL


1) meunteun pagawéan nuliskeun kecap-kecap anu teu kaharti dina novel

“Prasasti nu Ngancik dina Ati” sarta maluruh hartina dina kamus



No. Aspék nu dipeunteunSkor

maksimum

1 Nyebutkeun palaku 5

2 Nyebutkeun palaku utamana 5

3 Nngajelaskeun watek unggal palaku 20

4 Ngajelaskeun hubungan antara palaku 20

5 Nataan tempat kajadian 5

6 Nyebutkeun waktu kajadianana 5

7 Ngajelaskeun suasana 10

8 Ngajelaskeun alur 10

9 Ngajelaskeun téma 10

10 Ngajelaskeun amanat 10

Jumlah 100


Nuliskeun wangenan téma, galur, palaku, latar, judul, point of view, jeung

gaya basa

No. Aspék nu dipeunteunSkor

maksimum

1 Watesan tema 10

2 Watesan galur 10

3 Watesan palaku 10

4 Watesan latar 10

5 Watesan judul 10

6 Watesan point of view 10

7 Watesan gaya basa 10

Jumlah 70

1

Bab Bab

II

Pituduh Umum


2 Pamekar DBuku Tut

A. Ngeunaan Buku Tuturus Guru

Ieu buku disusun sangkan guru meunang gambaran anu écés dina

ngalaksanakeun kagiatan pangajaran basa Sunda. Eusina ngawengku sawatara

hal.

1. Wincikan léngkah-léngkah pangajaran dina raraga méré gambaran ka guru

pikeun ngahontal kompeténsi dasar (KD) jeung indikator.

2. Susunan léngkah-léngkah kagiatan anu ngagambarkeun pangajaran nu

gumulung tur ngamalir.

3. Léngkah pangajaran nu disusun dipiharep bisa ngahontal pangalaman

diajar nu miharti (meaningfullnes) pikeun ngawangun sikep jeung paripolah

hadé, ngawasa konsép, kaparigelan mikir nu ilmiah (saintifi k), kamampuh

ngaréngsékeun masalah, karancagéan, pribadi nu sonagar (répléktif), tur

numuwuhkeun rasa basa Sunda.

4. Dadaran rupining téhnik pikeun meunteun kamampuh murid.

5. Wawaran pikeun calecer (acuan) kagiatan rémédial jeung ngajembaran

pangaweruh murid.

6. Pidangan kagiatan diajar nu silih simbeuh tur silih élédan (sharing).

7. Pituduh ngeunaan cara maké buku babon murid.

Kagiatan dina ieu buku dirarancang pikeun mekarkeun kamampuh

(sikep, kaweruh, jeung kaparigelan) murid kalawan gumulung tur rinéka. Ari

paripolahna ngawengku:

1. Muka pangajaran ku karep murid saperti maca atawa ngaregepkeun téks,

tumanya, ngawih, kaulinan, démonstrasi, pidangan masalah, jsté.

2. Nepikeun tujuan pangajaran nepi ka murid bisa nyangreb wawaran nu

ditepikeun.

3. Ngali kaweruh murid samémehna sangkan bisa ngait jeung kaweruh nu

bakal diulik.

4. Papancén nu malapah gedang sangkan murid kabantu dina nyangkem

konsép.

5. Méré lolongkrang pikeun ngalatih kaparigelan murid.

6. Méré unduring laku (umpan balik) pikeun ngukuhan pamahaman murid.

B. Padika Make Buku Tuturus Guru

Ieu buku Tuturus Guru téh mibanda kagunaan ganda, jaba ti pituduh maké

buku babon murid ogé jadi calecer (acuan) keur kagiatan pangajaran di kelas.

Guru dipiharep niténan heula sawatara hal nu dipidangkeun dina ieu buku.




2) Maluruh wirahma nu aya dina éta mantra “Jampé Raheut/Kakeureut atawa

Kakadék” jeung “Jampé Néangan Rejeki”

No. Aspek nu dipeunteunSkor

maksimum

1Wirahma dina “Jampé Raheut/Kakeureut atawa

Kakadék”50

2 Wirahma dina “Jampé Néangan Rejeki” 50

100

3) Nyawalakeun hasil pagawéan kelompok

No. Aspek nu dipeunteun Skor

1 Kakompakan 20-30

2. Kadariaan 20-30

3. Kajelasan midangkeun laporan kelompok 20-40

60-100


Ngabandingkeun naon bédana eusi nu aya dina jampé, asihan, jangjawokan,

ajian, singlar, jeung rajah


1Pedaran wangenan ngeunaan jampé, asihan, jangjawokan,

ajian, singlar, jeung rajah 30-50

2.Ngabandingkeun bédana jampé, asihan, jangjawokan, ajian,

singlar, jeung rajah30-50






1 Kakompakan 20-30

2. Kadariaan 20-30


60-100


1) Meunteun pagawéan nuliskeun kecap-kecap nu aya dina mantra “Asihan Si

Burung Pundung” sarta “Jangjawokan Paranti Dipupur” sarta paluruh hartina

dina kamus.



2) Nganalisis gaya basa nu aya dina mantra “Asihan Si Burung Pundung” sarta

“Jangjawokan Paranti Dipupur”


maksimum

1Aspek gaya basa dina mantra “Asihan Si Burung

Pundung” 50

2Aspek gaya basa dina mantra “Jangjawokan Paranti

Dipupur” 50

100



1 Kakompakan 20-30

2. Kadariaan 20-30


60-100


1) Meunteun pagawéan nuliskeun kecap-kecap nu teu dipikaharti dina

mantra “Jampé Raheut/Kakeureut atawa Kakadék” jeung “Jampé Néangan

Rejeki”, satra maluruh hartina dina kamus

33Bab IPITUDUH UMUM

1. Baca heula ieu buku kalawan telik tur imeut unggal kacana.

2. Cangkem heula tiap-tiap KD jeung indikator pangajaran.

3. Tarékahan pikeun ngasupkeun KI-1 jeung KI-2 dina sakumna kagiatan

pangajaran. Guru kudu nguatan jeung ngukuhan tarékah pikeun ngawangun

sikep, kaweruh, katutg paripolah murid anu hadé.

4. Deudeul kahontalna KI-1 jeung KI-2 ku kagiatan “pembiasaan”,

pieunteungeun, pituladeun, jeung kultur di sakola anu hadé.

5. Luyukeun tiap-tiap léngkah kagiatan dina buku tuturus guru jeung buku

babon murid.

6. Mekarkeun gagasan rancagé dina milih padika pangajaran. Sungsi ogé kagiatan

séjén lamun kaayaan teu luyu jeung naon-naon nu geus dirarancang.

7. Rupining stratégi pangajaran nu rék dimekarkeun (kayaning murid niténan,

nanya, nyaritakeun, metakeun, ngawih, jsté.)kudu ngalibetkeun muridna

sorangan jeung ngalibetkeun warga atawa lingkungan sakola.

8. Guru dipiharep mekarkeun:

a. Métode “pengajaran aktif, inovatif, kréatif, éféktif, dan menyenangkan

(PAIKEM)”;

b. Timbang-timbang ogé maké pamarekan komunikatif jeung kontékstual;

c. Kaparigelan nanya atawa tumanya;

d. Kaparigelan muka jeung mungkas pangajaran;

e. Kaparigelan ngolah kelas jeung pidangan kelas.

9. Gunakeun media jeung sumber diajar nu aya di sabudeureun sakola atawa

patali jeung sosial budaya Sunda.

10. Alokasi waktu nyoko kana struktur kurikulum. Guru bisa nangtukeun

sorangan alokasi waktu luyu jeung minggu éféktif, situasi katut kaayaan di

sakola.

11. Dina sataun ajaran kelas X aya salapan materi anu kudu dibagi ku guru

kalawan proporsional keur dua seméstereun. Kudu ditimbang-timbang ogé

alokasi waktu antara seméster I jeung seméster II sangkan pangajaran bisa

ditepikeun luyu jeung alokasi waktu anu nyampak.

12. Unggal matéri galeuh rata-rata dirarancang keur sabulaneun (4 x

lawungan).

13. Kagiatan dina minggu kahiji dimimitian ku niténan bahan, karep réséptif

(ngaregepkeun jeung maca), minggu kadua mangrupa kagiatan nyoba jeung

ngulik, ari minggu katilu jeung kaopat ngalarapkeun atawa midangkeun

(kagiatan kréatif nulis jeung nyarita) hasil tina minggu kahiji jeung

kadua. Murid digiring sangkan kaasah daya nalar jeung mikirna kalawan

ngaleunjeur. Kagiatan dirarancang pikeun méré lolongkrang tumanya jeung

ngali wawaran nu deukeut jeung murid.


4 Pamekar DBuku Tut

14. Hasil pagawéan murid jeung bukti peunteun bisa dikumpulkeun dina

portofolio murid.

15. Pikeun tarékah ngoméan diri jeung minggu éféktif, jieun catetan réfl eksi

sanggeus hiji téma atawa bahan réngsé katepikeun.

16. Deudeul murid sina resepeun kana basa Sunda sarta yakinkeun yén manéhna

téh cerdas tur bisa.

17. Sangkan tujuan pangajaran kahontal, guru ogé perlu saregep, enya-enya,

tur sabar dina nyanghareupan murid. Ari sababna, kamampuh murid téh

béda-béda. Katambah-tambah teu sakumna padika pangajaran loyog pikeun

sakumna guru, murid, tempat, waktu, jeung bahan ajar.

C. Tatapakan Formal

Bahan ajar basa Sunda anu dipidangkeun dina ieu buku dumasarkana

Kurikulum 2013, ngawengku kasang tukang, karakteristik, jeung tujuanan.

Kurikulum basa Sunda atawa Kompetensi Inti jeung Kompetensi Dasar (KIKD)

Mata Pelajaran Basa jeung Sastra Sunda disusun jeung dikaluarkeun ku Balai

Pengembangan Bahasa Daerah dan Kesenian (BPBDK), Dinas Pendidikan

Provinsi Jawa Barat. Lamun disusud ka luhurna, ngindungna mah tangtu waé

kana Kurikulum Tingkat Nasional, da nu ieu mah kaasup kana Kurikulum

Daerah (Kurda).

Kurikulum Basa Sunda anu disusun ku BPBDK téh diwincik jadi KIKD, luyu

jeung pola struktur Kurikulum Nasional. KIKD disusun mangrupa struktur anu

maneuh, tur salawasna kudu jadi padoman dina kagiatan diajar-ngajar. Cindekna,

sajeroning guru ngajarkeun basa Sunda, dipahing méngpar tina katangtuan KIKD,

téma, jeung alokasi waktu. Ari dina lebah milih bahan katut ngajarkeunana mah

guru dibéré lolongkrang keur ngembangkeun karancagéanana.

Ieu buku poma ulah dianggap hiji-hijina sumber keur tuturus guru. Ari

sababna, naon-naon nu diperedih ku KIKD téh moal sagemblengna kacumponan

mun ukur ngandelkeun tina hiji sumber. Kudu aya sumber-sumber lianna pikeun

pangrojong kagiatan diajar-ngajar, di antarana média massa, bagbagan paélmuan

lianna, jeung kondisi sosial budaya masarakat Sunda. Nya ka lebah dinya pisan

guru kudu rancingeus pikeun néngan jeung ngungkab bahan pangrojong

sangkan KIKD bisa kahontal jeung kacumponan.

D. Sistim, Prinsip, jeung Pamarekan Pangajaran

Sakabéh matéri dina ieu buku diluyukeun jeung sistem pidangan buku

babon murid, nu dipidangkeun maké sistem spiral; dimitian ti nu babari heula,


PANGAJARAN 3 PUISI MANTRA


1) Meunteun pagawéan nuliskeun kecap nu teu kaharti dina mantra “Jampé

Budak Harééng”, Jampé Raheut/Kakeureut atawa Kakadék, “Jampé

Néangan Rejeki” jeung “Jampé Indit-Inditan sarta maluruh hartina dina

kamus



2) jeung 3) Nyawalakeun jeung midangkeun eusi nu aya dina unggal mantra


1Katalitian jeung kajelasan medar eusi nu aya dina unggal

mantra30-50

2. Kakompakan migawé tugas 10-30

3. Karapihan nuliskeun jeung midangkeun laporan 10-20

50-100


1) Meunteun pagawéan nuliskeun kecap-kecap nu teu kaharti dina mantra

“Asihan Si Burung Pundung” jeung “Ajian Kabedasan” ieu di handap sarta

téngan hartina dina kamus



2) Nyirian sarta nuliskeun aspék purwakanti nu aya dina mantra “Asihan Si

Burung Pundung” jeung “Ajian Kabedasan”


maksimum

1Aspek purwakanti dina mantra “Asihan Si Burung

Pundung” 50

2 Aspek purwakanti dina mantra “Ajian Kabedasan” 50

100



Format Meunteun pancén 4

Nyaritakeun deui éta eusi sajak “Di Panugaran Batu Curug Sigay” dina

wangun paraprase

Peunteun kelompok:

No. Aspek nu dipeunteun Bobot

1 Kreativitas mekarkeun sajak kana wangun paraphrase 20-50



50-100


Ngadeklamasikeun sajak (individual)


1 Intonasi/lentong (lagu kalimat) dan pelafalan; 10-20

2. Nyangken/apal naskah 15-30

3. Ngawasa eusi sajak (penghayatan) 15-30

4. Gesture (mimik dan gerak); 10-20

50 – 100


Ngarang sajak (individual)


1 Pilihan kecap, gaya basa 15-30

2. Kasaluyuan eusi jeung judul sarta organisasi sajak 15-30

3. Tata tulis jeung karapihan 10-20

4. Originalitas 10-20

50-100

55Bab IPITUDUH UMUM

terus ningkat ka nu hésé. Heula pandeurina nyusun bahan anu dumasar kana

babari héséna téh tumerap kana saban pangajaran.

Sistem spiral anu dignakeun dina ieu buku dumasar kana prinsip proporsional,

tur tahapan (gradasina) henteu patarenggang. Hal ieu bisa tumerap dina wangun

lahiriahna (panjang-pondokna, basajan-kompleksna) kecap, kalimah, atawa

wacana, bisa deuih dina eusi atawa substansina (gampang-henteuna).

E. Standar Kompetensi Lulusan (SKL)

Ranah SD/MI SMP/MTsSMA/SMK/

MA/MAK

Sikep Nampa, ngajalankeun, ngajénan, jeung ngamalkeun

Pribadi nu iman, ahlak mulya, percaya diri jeung tanggung jawab

dina patali marga kalawan merenah jeung lingkungan masarakat,

alam sabudeureun, sarta dunya katut adabna.

KaparigelanNampa, nanya, nyoba, ngolah, midangkeun, nalar, jeung

ngalarapkeun

Pribadi nu mampuh mikir jeung lumampah kalawan merenah tur

rancagé dina ranah nyamuni (abstrak) jeung nembrak (konkrit).

Kaweruh Mikanyaho, nyangkem, nerangkeun, ngolah, jeung meunteun.

Pribadi nu ngawasa élmu kaweruh, téhnologi, seni budaya, sarta

wawasan kamunasaan, kabangsaan, kanagaraan, jeung paradaban.

F. Proses Pangajaran

Prosés pangajaran lumangsung maké pamarekan saintifi k, anu léngkah-

léngkahna:

1. Niténan (mengamati), ku cara maca, ngaregepkeun, atawa nongton;

2. Nanya (menanya), ku cara ngayakeun tanya jawab atawa sawala;

3. Nalar (menalar/mengasosiasi), ku cara nambahan kaweruh anu leuwih

jembar;

4. Nyungsi atawa nyoba (eksplorasi/eksperimen);

5. Midangkeun, ngedalkeun, atawa nepikeun (mengkomunikasikan)

6. Ngawangun ramatloka (networking) ku cara néangan bahan tina sumber anu

lian.


6 Pamekar DBuku Tut

G. Kompetensi Inti (KI) jeung Kompetensi Dasar (KD)

Kelas XI SMA/SMK/MA/MAK

KOMPETENSI INTI (KI) KOMPETENSI DASAR (KD)

1.1 Menghayati dan

mengamalkan ajaran

agama yang dianutnya

1.1.1 Mensyukuri anugerah Tuhan akan

keberadaan bahasa Sunda dan

menggunakannnya sesuai dengan

kaidah dan konteks sosial budaya

sebagai sarana komunikasi melalui

RUMPAKA KAWIH, SAJAK,

MANTRA, NOVEL, BAHASAN,

DESKRIPSI, WARTA, dan

WAWANCARA

1.2 Menghayati dan

mengamalkan

perilaku jujur, disiplin,

tanggungjawab, peduli

(gotong royong,

kerjasama, toleran,

damai), santun, responsif

dan proaktif dan

menunjukkan sikap

sebagai bagian dari

solusi atas berbagai

permasalahan dalam

berinteraksi secara efektif

dengan lingkungan

sosial dan alam serta

dalam menempatkan diri

sebagai cerminan bangsa

dalam pergaulan dunia

1.2.1 Menunjukkan prilaku jujur,

disiplin, peduli, dan santun dalam

berbahasa Sunda untuk memahami

RUMPAKA KAWIH, SAJAK,

MANTRA, dan NOVEL.

1.2.2 Menunjukkan prilaku jujur,

disiplin, peduli, dan santun dalam


teks BAHASAN BUDAYA

SUNDA dan DESKRIPSI YANG

MENGANDUNG PAKEMAN

BASA.

1.2.3 Menunjukkan prilaku jujur, disiplin,

peduli, santun, dan proaktif dalam


teks WAWANCARA serta WARTA

dan/atau IKLAN

1.3 Memahami, menerapkan,

menganalisis

pengetahuan faktual,

konseptual, prosedural

berdasarkan rasa

ingintahunya tentang

ilmu pengetahuan,

teknologi, seni, budaya,

1.3.1 Mengidentifi kasi dan menganalisis

RUMPAKA KAWIH sesuai dengan

kaidah-kaidahnya.


SAJAK sesuai dengan kaidah-

kaidahnya.


MANTRA sesuai dengan kaidah-

kaidahnya.


4

Kelompok 4

maluruh kecap nu ngandung gaya basa mijalma

(personifi kasi) dina padalisan ka-2 jeung ka-3;

50- 100

5

Kelompok 5

maluruh alesan naon sababna panyajak nulis kecap jungjunan

dina padalisan ka-4;

50- 100

6

Kelompok 6

maluruh alesan naon sababna panyajak nulis kecap pangkonan

dina padalisan ka-6?

50- 100



1nyatet kecap-kecap nu teu dipikaharti dina sajak, tuluy

maluruh hartina dina kamus.5-10

2. maluruh jumlah padalisan éta sajak. 1-5

3. maluruh ajén éstétika naon waé nu aya dina éta sajak. 10-20

4. maluruh eusi nu dicaritakeun dina éta sajak. 10-15

5.Ngajelaskeun nu diébréhkeun ku panyajak dina pada kahiji,

kadua, katilu, jeung pada kaopat.30-50

56-100


Maluruh eusi nu aya dina pada ka-2, ka-3, jeung ka-4


1Katalitian jeung kajelasan medar eusi sajak “Seuneu Bandung”

nu aya dina padalisan ka-2, ka-3, jeung ka-4.30-50



50-100



PANGAJARAN 2 SAJAK


Peunteun Individual:

No. Aspek nu dipeunteun BobotSkor

maksimum

1

Maluruh harti kecap a) mojang lenjang, (b) hideung

santen, (c) srangéngé, (d) dipépéndé, (e) ngempur, (f)

jungjunan, (g) puput umur, (h) kurebkeun, jeung

(i) pangkonan!

5 40

2Ngajelaskeun ma’na ungkara mojang lenjang nu

hideung santen10 10

3Gaya basa tina ungkara mojang lenjang nu

hideung santen5 5

4

Maluruh kecap tina padalisan ka-2 jeung

ka-3 anu ngandung gaya basa mijalma

(personifi kasi)

5 25

5Ngejelaskeun alesan panyajak nulis kecap

jungjunan dina padalisan ka-410 10

6Ngejelaskeun alesan panyajak nulis kecap

pangkonan dina padalisan ka-610 10

100

Peunteun kelompok:


1

Kelompok 1

maluruh harti kecap mojang lenjang, hideung santen, srangéngé,

dipépéndé, ngempur, jungjunan, puput umur, kurebkeun, jeung

pangkonan dina kamus.

50- 100

2

Kelompok 2

ngajelaskeun ma’na ungkara dina sajak mojang lenjang nu

hideung santen nu aya dina padalisan kahiji sajak “Priangan”

50- 100

3

Kelompok 3

maluruh gaya basa nu dipaké ku panyajak nepi ka tatar Sunda

atawa alam Priangan téh diibaratkeun mojang lenjang nu

hideung santen

50- 100

77Bab IPITUDUH UMUM

dan humaniora dengan

wawasan kemanusiaan,

kebangsaan, kenegaraan,

dan peradaban terkait

fenomena dan kejadian,

serta menerapkan

pengetahuan prosedural

pada bidang kajian yang

spesifi k sesuai dengan

bakat dan minatnya

untuk memecahkan

masalah


NOVEL sesuai dengan kaidah-

kaidahnya.


bahasan budaya Sunda sesuai dengan

kaidah-kaidahnya.


DESKRIPSI yang mengandung

PAKEMAN BASA (babasan jeung

paribasa, cacandran, dan/atau uga)

sesuai dengan kaidah-kaidahnya.


teks WAWANCARA sesuai dengan

kaidah-kaidahnya secara lisan dan

tulisan.


teks WARTA dan/atau IKLAN

sesuai dengan kaidah-kaidahnya

secara lisan dan tulisan.

1.4 Mengolah, menalar, dan

menyaji dalam ranah

konkret dan ranah

abstrak terkait dengan

pengembangan dari yang

dipelajarinya di sekolah

secara mandiri, dan

mampu menggunakan

metoda sesuai kaidah

keilmuan

1.4.1 Menanggapi dan mengekspresikan

RUMPAKA KAWIH sesuai dengan

kaidah-kaidahnya secara lisan dan

tulisan.

1.4.2 Menanggapi dan mengekspresikan

SAJAK sesuai dengan kaidah-

kaidahnya secara lisan dan tulisan.

1.4.3 Menanggapi dan membahas

MANTRA secara lisan dan tulisan.

1.4.4 Menanggapi dan meringkas NOVEL

sesuai dengan kaidah-kaidahnya

secara lisan dan tulisan.

1.4.5 Menyusun dan menanggapi

DESKRIPSI yang mengandung

PAKEMAN BASA sesuai dengan

kaidah-kaidahnya.

1.4.6 Menyusun dan menanggapi

BAHASAN tentang BUDAYA

SUNDA sesuai dengan kaidah-

kaidahnya.


8 Pamekar DBuku Tut

1.4.7 Menyusun, memperagakan, dan

menanggapi teks WAWANCARA

sesuai dengan kaidah-kaidahnya.

1.4.8 Menyusun, menyampaikan, dan

menanggapi teks WARTA dan/

atau IKLAN sesuai dengan kaidah-

kaidahnya.


5) Kecap-kecap anu dibalikan deui dina rumpaka kawih “Bubuy Bulan”


maksimum

Pada ka … padalisan ka … 1 10




Nyaritakeun eusi rumpaka kawih “Malati di Gunung Guntur” jeung

“Kabogoh Jauh” dina wangun paraprase prosa

No. Aspek nu dipeunteun BobotSkor

maksimum

1Wangun paraprase rumpaka kawih “Malati di

Gunung Guntur”

Pilihan kecap 5 25

Kajelasan eusi 5 25

2.Wangun paraprase rumpaka kawih “Kabogoh

Jauh”

Pilihan kecap 5 25

Kajelasan eusi 5 25

100


Ngalengkepan rumpaka kawih “Peuyeum Bandung”, “Borondong Garing”,

“Tauco Cianjur”, “Goréng Pisang”, jeung “Tahu Sumedang”


maksimum1 Ngalengkepan “Peuyeum Bandung” 20

2 Ngalengkepan “Borondong Garing” 20

3 Ngalengkepan “Tauco Cianjur”, 20

4 Ngalengkepan “Goréng Pisang” 20

5 Ngalengkepan “Tahu Sumedang” 20

100






1) Maluruh cangkang, eusi, jeung sora tungtung unggal padalisan

Aspek nu dipeunteun Bobot Skor maksimum

Maluruh padalisan cangkang sisindiran dina rumpaka

kawih “És Lilin” 5 10

Maluruh padalisan eusi sisindiran dina rumpaka kawih “És

Lilin” 5 10

Kecap tungtung padalisan nu padeukeut sorana dina

rumpaka kawih “És Lilin”5 20

2) Maluruh cangkang jeung eusi sisindiran dina rumpaka kawih “Bubuy

Bulan”


Ungkara wangun sisindiran dina rumpaka kawih “Bubuy

Bulan”

Pada kahiji

Pada kadua

Pada katilu

5 15

3) Maluruh sora nu padeukeut unggal tungtung padalisan dina kawih “Bubuy

Bulan”


Ungkara wangun sisindiran dina rumpaka kawih “Bubuy

Bulan”

Pada kadua

Pada katilu

Pada kaopat

kalima

5 20

4) ngajelaskeun gaya basa naon aya dina rumpaka kawih “Bubuy Bulan”


maksimum

Penjelasan gaya basa kecap ‘bubuy bulan

Penjelasan gaya basa kecap ‘sangray béntang’

Penjelasan gaya basa kecap ‘panonpoé disasaté’

5 15

9

Bab Bab

I II I

Pituduh Husus



NO. KAGIATAN

1 Guru ngabsén murid sarta nyiapkeun pangajaran kawih.

Guru ngajelaskeun tujuan nu kudu dihontal ku siswa saréngséna diajar

kawih.

Guru ngagali pangaweruh murid ku cara ngayakeun tanya jawab

sabudeureun kawih, di antarana ngajak pikeun nginget-nginget kawih

Sunda anu kungsi diregepkeunana, nepikeun mangpaat maham kana

eusi jeung éndahna kawih salaku seni jeung media diajar basa Sunda.

Guru ngarahkeun sangkan bisa mekarkeun sikep jujur, tanggung jawab,

jeung santun sanggeus diajar basa Sunda minangka bagian tina kaarifan

lokal.

2

Guru ngajak murid pikeun aub leuwih daria kana matéri kawih ku

cara nyebutan sawatara judul kawih Sunda nu kasohor. Upamana kawih

Darso, jeung sajabana.

3

Guru nepikeun tujuan pangajaran kawih luyu jeung pamaredih

Kompeténsi Dasar jeung indikator nu dipiharep, di antarana:

maluruh unsur rumpaka kawih

maham wangun jeung gaya basa dina rumpaka kawih

nyusun paraprase tina rumpaka kawih, jeung

ngalengkepan rumpaka kawih

A. Maca Rumpaka Kawih

NO. KAGIATAN

4.

Guru leuwih ti heula ngawanohkeun dua rumpaka kawih ngeunaan

kadaharan jeung inuman anu judulna “És Lilin” jeung “Colénak” nu

satuluyna dibaca ku siswa.

P anga j a r a n a nga j a r a n 1KAWIH


PANGAJARAN 1 KAWIH


1) Rumus meunteun pagawéan nuliskeun kecap nu teu kaharti jeung maluruh

hartina dina kamus

Peunteun = Jumlah harti kecap nu bener

X 100 Jumlah kecap nu dicatet

2) Rumus meunteun jumlah pada jeung jumlah padalisan

Aspék nu dipeunteun BobotSkor

maksimumJumlah pada rumpaka “És Lilin” 10 10

Jumlah padalisan unggal pada rumpaka “És Lilin” 5 30

Jumlah pada rumpaka “Colénak” 10 10

Jumlah padalisan unggal pada rumpaka “Colénak” 5 20

70

4) Format meunteun eusi rumpaka kawih

Aspek nu dipeunteun

Skor

Bener aya keneh

nu kurang Salah

Ngajelaskeun Eusi rumpaka kawih “És Lilin” 100 70 50

Ngajelaskeun Eusi rumpaka kawih “Colénak” 100 70 50


Aspek nu dipeunteunBobot

Bener Salah

Rumpaka nu ngagambarkeun ngeunahna (pelem) éta

kadaharan, sajaba ti murah hargana.100 50

Rumpaka nu ngagambarkeun kareueus urang Sunda boga

kadaharan tradisonal warisan kolot baheula nu kasohor

(kakoncara) ka saalam dunya (buana) ngaranna colénak

100 50

Rumpaka nu ngagambarkeun sangkan ngamasarakatkeun

kadaharan tradisional nu ngaranna colénak100 50

Jumlah 50-100

50

Bab Bab

I I II I I

Pituduh Meunteun

1111Bab IPITUDUH HUSUS

5.

Guru ngajak sakumna murid maca éta rumpaka kawih (upama aya)

bari ngaregepkeun rékaman CD, DVD, atawa wangun rékaman séjénna.

Upama teu aya rékamananan bisa dihaleuangkeun ku guru atawa ku

salah saurang siswa.

6.

Pikeun nambahan wawasan siswa, guru ngawanohkeun ihwal rumpaka

kawih, di antarana wangenan kawih, asal muasal istilah kawih, sajarah

kamekaran kawih. Upama dianggap perlu, nepi ka ngaguar bédana

kawih jeung wangun puisi séjénna upamana pupuh. Catetan: guru

ulah kalalanjoan teuing medar istilah kawih, bisi hal poko, nyaéta

neuleuman rumpaka kawih teu kaguar sagemblengna.

7.

Migawé pancén 1

Sangkan prosés pangajaran leuwih museur ka siswa, guru ngabagi siswa

jadi sababaraha kelompok. Unggal kelompok diwangun ku 4 atawa 5

urang.

Guru maréntahkeun siswa pikeun maluruh deui rumpaka kawih “És

Lilin” jeung “Colénak” nu geus diregepkeunana pikeun migawé

pancén ngeunaan:

1. nuliskeun kecap-kecap anu teu kahari sarta maluruh hartina dina

kamus.

“És Lilin” “Colénak”

Kecap Harti kamus Kecap Harti kamusInggis

Jsté.Sieun

Kakoncara

Jsté.kasohor

2. maluruh jumlah pada jeung jumlah jajar unggal padalisan

Upamana:

“És Lilin” “Colénak”

Jumlah Pada Jumlah

padalisan Pada

Jumlah padalisan

diwangun ku 6 pada

Pada kahiji: - 4 padalisan

Jsté -

diwangun ku 4 pada

Pada kahiji: - 4 padalisan

Jsté - 3. maluruh eusi

rumpaka lagu “És Lilin” euina nyaritakeun ngeunaan …

rumpaka kawih “Colénak” euina nyaritakeun ngeunaan…

8.Guru maréntah siswa pikeun medar hasil gawé kelompok dina kagiatan

(7).



B. Nyangkem Unsur Rumpaka Kawih

No. Kagiatan

9.

Dina ieu bagian guru babarengan jeung siswa medar perkara unsur

nu aya dina rumpaka kawih “És Lilin” jeung “Colénak” sakumaha anu

diguar dina buku siswa.

10.Guru ngajak siswa pikeun maluruh rasa, nada, amanat. jeung téma nu

aya dina kawih “És Lilin” jeung “Colénak”.

11.

Migawé Pancén 2

Guru ngabagi siswa jadi sababaraha kelompok. Unggal kelompok

dipapancénan maluruh ngeunaan unsur-unsur nu aya dina rumpaka

kawih nu judulna “Colénak”.

Upamana,

Kelompok 1 maluruh jeung ngajelaskeun rasa

Kelompok 2 maluruh jeung ngajelaskeun nada

Kelompok 3 maluruh jeung ngajelaskeun amanat

Kelompok 4 maluruh jeung ngajelaskeun téma

Jsté.

12.Guru maréntah siswa pikeun medar hasil gawé kelompok dina kagiatan

(11)

C. Neuleuman Wangun jeung Gaya Basa dina Rumpaka

Kawih

NO. KAGIATAN

13.

Dina ieu bagian guru ngajak siswa pikeun maham wangun jeung gaya

basa dina rumpaka kawih. Guru nétélakeun yén rumpaka kawih “És

Lilin” diwangun ku sisindiran, aya eusi jeung cangkang. Lantaran kitu,

eusi éta kawih lain ukur nyaritakeun ngeunaan kainuman sabangsaning

és lilin, tapi eusi sabenerna mah nyarutakeun kaasih atawa asmara.

Nu satuluyna bisa dipaluruh sabada maham cangkang jeung eusi éta

rumpaka.


14.Guru ngajak siswa pikeun merhatikeun lentong maca warta dina radio,

sarta lentong katut pasemon maca warta dina televisi.

15.

Guru ngamotivasi siswa atawa ngayakinkeun, yén sakabéh murid

ogé bisa maca warta kawas conto dina radio atawa televisi. Pikeun

ngahontal kamampuh maca warta nu hadé kudu loba latihan jeung

ngabandungan warta nu disiarkeun dina radio atawa televisi.

16.

Guru maréntahkeun unggal murid maca warta digalantangkeun

kalawan merhatikeun lentong jeung tanda bacana.

Siswa bisa mawa alat minangka micropun, atawa barang-barang séjénna

nu ngagambarkeun suasana di studio radio atawa televisi.

17.

Guru nepikeun koméntar sanggeus murid maca warta dibarengan

ku ngamotivasi. Sajaba ti guru, murid ogé dibéré lolongkrang waktu

pikeun nepikeun koméntarna ka babaturanana.

18.

Pancén 3

Guru nugaskeun ka siswa pikeun: 1) néangan warta dina kalawarta Sunda (koran atawa majalah) jeung dina televisi nu eusina wandana Straight News Report jeung Dept News; 2). nuliskeun deui éta eusi warta ku basa siswa; 3) macakeun éta warta beunang nulisna ka babaturan kelompok séjénna, sarta 4) ngoréksi éta téks warta hasil pagawéanana upama aya kénéh nu can merenah.



7.

Pancén 1

Guru nugaskeun ka siswa pikeun ngajawan soal ngeunaan: 1)

Nuliskeun jumlah paragraph warta nu judulna nu judulna “Helaran

Jampana Kota Tasikmalaya 2013” jeung “Liverpool Ngudag Big Four”

2) nuliskeun poko pikiran utamana unggal paragrap nu aya dina éta

warta; 3) nuliskeun babagian éta warta dumasar unsur 5 W jeung 1H;

sarta 4) nuliskeun alesan pangna warta nu judulna “Helaran Jampana

Kota Tasikmalaya 2013” kaasup kana wanda straight news report jeung

“Liverpool Ngudag Big Four” kaasup kana wanda dept news.

8.Guru maréntah sisiwa jeung babaturan sakelompokna pikeun

ngalaporkeun tugas nu geus dipigawé na.

B. Maham Warta Lisan

NO. KAGIATAN

9.Guru ngajak murid pikeun maca kalawan gemet pedaran jeung rupa-

rupa conto warta lisan.

10.

Pancén 2

Guru nugaskeun ka siswa pikeun ngajawan soal ngeunaan: 1) Naon

pijuduleun atawa topik warta lisan ka-1, ka-2, jeung ka-3; 2) nuliskeun

eusi nu aya dina tilu éta warta; 3) nétélakeun mana atina tilu éta warta

anu kaasup kana Straight News Report jeung nu kaasup kana Dept News;

4) nuliskeun poko pikiran utama nu aya dina unggal paragrap katilu

warta di luhur; 5) nataan babagian eusi éta tilu warta dumasar unsur 5

W jeung 1H.

11.

Pikeun migawé pancén 1, hadéna mah kelas dibagi tilu kelompok,

unggal kelompok nganalisis hiji warta (warta kahiji ku kelompok 1,

warta kadua ku kelompok 2, jeung warta katilu ku kelompok 3, jsté.

12.Guru maréntah murid pikeun ngalaporkeun hasil pagawéan

kelompokna dina wangun sawala kelas.

C. Prakték Maca Warta

NO. KAGIATAN

13.

Guru ngajelaskeun jeung méré conto cara maca warta nu hadé.

Pikeun nyontoan cara maca warta nu hadé bisa dicontoan ku guru,

nyetél rékaman warta radio atawa televisi.


14.

Guru maréntah siswa pikeun nengetan rumpaka kawih “És Lilin” nu

diwangun ku cangkang jeung eusi, contona:Itu saha dunungan nu nungtun mundingdigantélan geuning ku saputangan

itu saha dunungan nu ginding teuing sihoréng mah aduh geuning jungjunan

15.

Guru maréntah siswa pikeun nengetan sora tungtung unggal jajar dina

rumpaka kawih “És Lilin”, contona:Itu saha dunungan nu nungtun mundingdigantélan geuning ku saputangan

itu saha dunungan nu ginding teuing sihoréng mah aduh geuning jungjunan

16.

Guru ngajak siswa pikeun maca rumpaka kawih “Bulan Batu Hiu” bari

ngaregepkeun tape, video, MP3 atawa wangun rékaman séjénna

Satuluyna guru ngajak siswa pikeun maham gaya basa nu aya dina

kawih “Bulan Batu Hiu”, kayaning a) Métapora (metaphor), b) mijalma

(personifi kasai), c) ngasor (litotes), d) rarahulan (hiperbola) , jeung d)

rautan (eupimisme) sakumaha anu dipedar dina buku siswa.

17.

Guru ngajak siswa nengetan kecap-kecap nu ngandung gaya basa atawa

kecap nu ngandung harti injeuman (konotasi) dina rumpaka kawih

“Bulan Batu Hiu” sakumaha anu dipedar dina buku siswa.

Conto:

Kecap-kecap nu ngandung gaya basa babandingan (metapora)

kayaning:

Bulan nu ngagantung ngabandingkeun kana barang séjén nu digantung tur biasana maké tali (gaya basa metafora)tinggal sapasi ngabandingkeun kana barang séjén biasana dahareun nu dibagikeun sapasi séwang (gaya basa metafora)sésa purnama kamari ngabandingkeun kana barang séjén upamana dahareun teu béak atawa duit sésa balanja (gaya basa metafora)sagala rasa dibedah kecap bedah biasana sok dilarapkeun kana balong atawa tanggulDina ruang haté kecap ruang sok dipaké pikeun nuduhkeun tempat atawa patempatan (rohangan) (gaya basa metafora)sapeupeuting nyaksi kecap nyaksi biasana dipaké ku jalma, jadi saksi atawa nyaksian. (gaya basa personifi kasi atawa mijalma).

cangkang

Eusi

Padeukeut sora I (ding jeung ing)

Padeukeut sora a (ngan jeung nan)



18.

Migawé pancén 3

Pikeun migé ieu pancén, hadéna mah siswa dibagi jadi sababara

kelompok. Tuluy dibagi tugas, unggal kelompok meunang tugas anu

béda, upamana:

Kelompok 1 migawé pancén no.1 maluruh cangkang jeung eusi unggal

pada dina rumpaka kawih “És Lilin”

Kelompok 2 migawé pancén no.2 maluruh cangkang jeung eusi nu aya

dina rumpaka kawih “Bubuy Bulan”

Kelompok 3 migawé pancén no.3 maluruh sora nu padeukeut unggal

tungtung padalisan dina rumpaka kawih “Bubuy Bulan”

Kelompok 4 migawé pancén no.4 maluruh gaya basa naon waé nu aya

dina rumpaka kawih “Bubuy Bulan” .

Kelompok 5 migawé pancén no.5 maluruh kecap-kecap naon waé anu

dibalikan deui dina rumpaka kawih “Bubuy Bulan”

19.Guru maréntahkeun ka siswa nu aya dina unggal kelompok pikeun

midangkeun hasil pagawéanana.

D. Nyusun Paraprase tina Rumpaka Kawih

NO. KAGIATAN

20.Pikeun maham eusi rumpaka kawih, dina ieu bagian guru ngajelaskeun

di antarana bisa ku cara ngawangun paraphrase.

Guru ngajak siswa pikeun nengetan conto ngawangun paraphrase

rumpaka kawih “Malati di Gunung Guntur” jeung rumpaka kawih

“Kabogoh Jauh” sakumaha anu aya dina buku siswa.

Conto:

Malati di Gunung Guntur

Seungitna sungkeman ati

Bodas sésétraning rasa

jadina dina mumunggang

leuweung larangan

Proses ngawangun paraphrase:

(kacaritakeun aya wanoja. Bakat ku geulis lir ibarat mekarna kembang)

malati (éta wanoja téh ayana) di Gunung Guntur (daérah Garut).

(Éta kembang téh kacida pisan) seungitna (nepi ka jsdi) sungkeman ati


P anga j a r a n a nga j a r a n 8W A R T A

NO. KAGIATAN

1.Guru ngabsén siswa sarta tatahar nepikeun pangajaran ngeunaan

warta.


matéri warta.

Guru nepikeun mangpaat weruh jeung maham perkara matéri

warta.

Guru ngarahkeun siswa sangkan bisa mekarkeun sikep jujur, tanggung

jawab, jeung santun sanggeus diajar matéri warta.

2.

Guru ngajak siswa pikeun aub leuwih daria ngagali pangaweruh nu

nyampak dina diri siswa ku cara ngayakeun tanya jawab sabudeureun

matéri warta, kayaning wangenan warta, jenis warta, jeung kumaha

carana maluruh bahan pikeun warta.

3.

Guru nepikeun tujuan matéri pangajaran warta luyu jeung pamaredih

Kompeténsi Dasar katut indikator nu dipiharep, kayaning mampu

ngaidentifi kasi, nganalisis, nyusun, meraktekkeun, jeung nepikeun

koméntar kana téks warta luyu jeung kaidah-kaidahna boh lisan boh

tulis sanggeus ngalakukeun kagiatan maca pedaran ngeunaan warta

tulis jeung warta lisan katut conto-contona, sarta latihan maca warta.

A. Nengetan Warta Tulis

NO. KAGIATAN

4. Guru maréntahkeun siswa nengetan sababaraha conto warta.

5. Guru ngaping murid nganalisis eusi warta.

6.

Guru ménta ka siswa pikeun ngajelaskeun bédana eusi warta “Helaran

Jampana Kota Tasikmalaya” jeung “Liverpool Ngudag Big Four”

dumasar wandana (straight news report dept news).



C. Nuliskeun Bahan jeung Laporan hasil Ngawawancara

NO. KAGIATAN

12. Guru ménta siswa pikeun maca pedaran jeung conto téks wawancara.

13.

Guru ngajak siswa pikeun nepikeun pamadegan atawa koméntarna

kana pedaran jeung conto hasil wawancara wangun Tanya jawab jeung

narasi anu geus dibacana.

14.

Pancén 4

Guru nugaskeun siswa jeung babaturan sakelompokna nyiapkeun

bahan keur ngawawancara jeung ngalaporkeun hasilna dina wangun

1) tanya jawab; 2) narasi.

15.Guru maréntah unggal kelompok pikeun ngalaporkeun hasil

wawancara.


21.

(Warnana) bodas (nyacas jadi) sésétraning rasa (sakur nu ningali)

(Éta kembang téh) jadina (persis) dina mumunggang (gunung Guntur)

(Nu teu meunang kasaba ku manusa, dan cenah mah éta téh leuweung

larangan)

Hasil ngawangun paraphrase:

Kacaritakeun aya hiji wanoja. Bakat ku geulis, éta kageulisanana téh

diibaratkeun lir kembang malati nu keur mekar. Éta wanoja téh

cicingna di Gunung Guntur daérah Garut.

Ma’lum ka nu geulis. Kabéh jalma pada apal. Tapi teu sagawayah jalma

(lalaki) bisa manggihan éta wanoja, sabab cicingna di mumunggang

gunung Guntur, nu teu meunang kasaba ku manusa, da cenah mah éta

téh leuweung larangan.

22.

Pancén 4:

Guru maréntah siswa pikeun nyaritakeun eusi rumpaka kawih nu

judulna “Malati di Gunung Guntur” jeung “Kabogoh Jauh” dina

wangun paraphrase atawa wangun prosa séjénna kawas conto.

Pikeun migawé ieu pancén, siswa dibagi jadi sababaraha kelompok.

Upamana:

Kelompok 1, migawé pancén nyusun paraphrase rumpaka kawih

“Malati di Gunung Guntur”


“Kabogoh Jauh”


“Malati di Gunung Guntur”


“Kabogoh Jauh”



24. Guru ngoméntaran jeung meunteun hasil pagawéan kelompok.

E. Ngalengkepan Rumpaka Kawih

NO. KAGIATAN

25.Dina ieu bagian dipiharep siswa mampuh ngalengkepan sababaraha

rumpaka kawih ngeunaan kadaharan.



26.

Guru ngajak siswa pikeun ngawangun kelompok, saterusna méré tugas

pikeun:

ngalengkepan éta rumpaka kawih!

maluruh rékaman kawihna dina wangun MP3 atawa wangun rékaman

séjénna!

nyaawalakeun eusina!

Upamana:

Kelompok 1, migawé tugas nu aya dina rumpaka kawih nu judulna

“Peuyeum Bandung”,


“Borondong Garing”,


“Tauco Cianjur”,


“Goréng Pisang”,


“Tahu Sumedang”

Jsté.

Pikeun ngalengkepan rumpaka kawih, siswa bias maluruh dina internet,

atawa ngaregepkeun MP3 sarta wangun rékaman séjénna.



28. Guru ngoméntaran jeung meunteun hasil pagawéan kelompok.


6.

Pancén 1

Pikeun nguji pangaweruh siswa ngeunaan pedaran wawancara jeung

pamahamanana kana eusi ték wawancara nu geus dibacana, guru ménta

siswa pikeun migawé pancén, nyaéta:

nataan aspék-aspék nu kudu diperhatikeun saupama rék nuliskeun hiji

laporan hasil wawancara;

1. nuliskeun deui pertanyaan model 5 W jeung 1H (what, who,

where, which, when, jeung How) nu aya dina téks wawancara nu

geus dibacana.

2. Upamana: what (naon): “Naon waé anu karandapan ku jalma anu

ngagunakeun narkoba téh, Pa?”

Jsté.

B. Nyusun Kalimah Pananya Bahan Wawancara

NO. KAGIATAN

7.

Guru ngajak siswa pikeun maham sababaraha aspék nu perlu kudu

diperhatikeun saméméh ngalaksanakeun kagiatan wawancara, di

antarana 1) nangtukeun tujuan ngawawancara, 2) nangtukeun topik

wawancara, 3) nyusun pananya, 4) ménta idin ka narasumber, 5)

ngawanohkeun diri ka narasumber, 6) nepikeun maksud ngawawancara,

7) nanya kalawan jelas, 8) nyadiakeun catetat jeung alat rékam, 9) ulah

lila teuing.

8.Guru ménta siswa pikeun ngajelaskeun alesan tina aspék-aspék nu perlu

kudu diperhatikeun saméméh ngalaksanakeun kagiatan wawancara.

9.

Pancén 2

Guru maréntah ka siswa pikeun latihan nulis kalimah tanya menerah

pikeun ngalengkepan jawaban anu geus disadiakeun.

10.Guru maréntah ka siswa pikeun macakeun kalimah tanya nu

dipigawéna.

11.

Pancén 3

Guru maréntah siswa sangkan metakeun téks wawancara anu tokohna

Siswa jeung patugas Museum KAA kalawan jelas sorana jeung merenah

lentongna.



P anga j a r a n a nga j a r a n 7WAWANCARA

NO. KAGIATAN

1.Guru ngabsén siswa sarta tatahar nepikeun pangajaran ngeunaan

wawancara.


matéri wawancara.

Guru nepikeun mangpaat weruh jeung maham perkara matéri

wawancara.


jawab, jeung santun sanggeus diajar matéri wawancara.

2.



matéri wawancara.

3.

Guru nepikeun tujuan matéri pangajaran wawancara luyu jeung

pamaredih Kompeténsi Dasar katut indikator nu dipiharep, kayaning

mampu ngaidentifi kasi, nganalisis, nyusun, meraktekkeun, jeung

nepikeun koméntar kana téks wawancara luyu jeung kaidah-kaidahna

boh lisan boh tulis sanggeus ngalakukeun kagiatan: a) maca pedaran

ngeunaan wawancara, b) latihan nyusun bahan pikeun ngawawancara,

sarta c) latihan ngalaporkeun hasil wawancara

A. Maham Pedara Ngeunaan Wawancara

NO. KAGIATAN

4. Guru ménta siswa pikeun maca pedaran jeung conto téks wawancara.

5.

Pikeun nguji kamampuh siswa, kayaning lentong atawa lagu kalimah,

artikulasi, jeung bedas halonna sora, guru ménta dua urang siswa

pikeun maca bedas téks wawancara (saurang jadi tokoh Nu Nanya

sarta saurang deui jadi Narasumber)


NO. KAGIATAN1 Guru ngabsén murid sarta nyiapkeun pangajaran sajak.


sajak.

Guru nepikeun mangpaat maham eusi sajak sarta ajén kaéndahan

sajak.


jawab, jeung santun sanggeus diajar basa Sunda minangka bagian tina

kaarifan lokal.

2

Guru ngagali pangaweruh nu nyampak dina diri siswa ku cara

ngayakeun tanya jawab sabudeureun sajak.

Guru ngajak siswa pikeun aub leuwih daria kana matéri sajak ku cara nyebutan sawatara judul sajak Sunda atawa ngajak pikeun nginget-nginget sajak Sunda nu kungsi dibaraca ku siswa.

3

Guru nepikeun tujuan pangajaran sajak luyu jeung pamaredih Kompeténsi Dasar jeung indikator nu dipiharep, kayaning mampu ngaidentifi kasi, nganalisis, méré koméntar, ngaeksperikseun sajak luyu jeung kaidah-kaidahna, ngaliwatan kagiatan.A. maca pikeun nyangkem eusi Sajak

B. Neuleuman ajén éstétika dina Sajak

C. maluruh Wanda Sajak

D. mintonkeun Sajak dina Wangun Deklamasi

E. ngarang Sajak

A. Nyangkem Eusi Sajak

NO. KAGIATAN

4.Dina ieu bagian dipiharep siswa mampuh nyangkem eusi sajak anu

judulna “Priangan” karya Rahmat M. Sas Karana.

P anga j a r a n a nga j a r a n 2S A J A K



5.

Guru maréntah sakabeh siswa siswa pikeun maca dina jero atawa maca

ngilo sajak nu judulna “Priangan” karya Rahmat M Sas Karana.

Sangkan kacangkem eusi sajak, siswa diparéntah macana bisa sababaraha

kali.

6.Guru nanyakeun ka siswa kesan nu katangkep dina éta sajak, saméméh

siswa neruskeun maca pedaran eusi éta sajak nu aya dina buku siswa.

7.

Guru maréntah siswa maca pedaran singget ngeunanan eusi sajak

“Priangan”.

Upama dianggap perlu guru bisa leuwih jembar deui medar éta eusi

sajak ku cara ngagali pangalaman siswa hasil maca atawa pangalaman

nyata nu kabandungan ku siswa ngeunaan alam Priangan.

8.

Pancén 1

Guru maréntah siswa sangkan migawé pancén 1.

Pikeun ngaréngsékeun pancén 1, hadéna leuwih ti heula siswa dina

sababaraha kelompok (umapana jadi 6 kelompok). Tugas unggal

kelompok teu sarua, upamana

- Kelompok 1: maluruh harti kecap mojang lenjang, hideung santen,

srangéngé, dipépéndé, ngempur, jungjunan, puput umur, kurebkeun,

jeung pangkonan dina kamus.

- Kelompok 2: ngajelaskeun ma’na ungkara dina sajak mojang lenjang

nu hideung santen nu aya dina padalisan kahiji sajak “Priangan”

- Kelompok 3: maluruh gaya basa nu dipaké ku panyajak nepi ka

tatar Sunda atawa alam Priangan téh diibaratkeun mojang lenjang

nu hideung santen

- Kelompok 4: maluruh kecap nu ngandung gaya basa mijalma

(personifi kasi) dina padalisan ka-2 jeung ka-3;

- Kelompok 5: maluruh alesan naon sababna panyajak nulis kecap

jungjunan dina padalisan ka-4;

- Kelompok 6: maluruh alesan naon sababna panyajak nulis kecap

pangkonan dina padalisan ka-6?

9.

Guru maréntah siswa pikeun midangkeun hasil gawé kelompok.

Guru ngabandungan siswa nu aya dina unggal kelompok nu midangkeun

hasil pagawéaanana séwang- séwangan.

10.

Guru maréntahkeun ka unggal siswa pikeun nyatet sakur hasil sawala,

nepi ka sakabeh siswa ngabogaan catetan jawaban pancén 1 hasil

sawala.


18.

Guru ménta ka siswa jeung batur sakelompokna pikeun nulis pedaran.

Kaidah-kaidah nulis pedaran geus ditangtukeun dina buku siswa.

Nu kudu diperhatikeun ku siswa nya éta:

eusina medar salah sahiji budaya nu aya di tatar Sunda, upamana penca,

calung, réog, degung, jaipongan, kaulinan, atawa budaya séjénna;

medar karangan hasil gawé kelompok di hareupeun kelas sacara

bagilir;

méré koméntar kana pedaran kelompok séjénna;

nyatet hal-hal penting nu dipedar ku kelompok séjén.

19.Guru ménta siswa pikeun ngalaporkeun hasil gawé kelompok jeung

meunteun hasil sawala.



11.

Pancén 3

Guru ménta siswa nuliskeun deui pedaran ngeunaan :Kampung

Cireundeu” ku basa sorangan.

Sangkan ngaguluyur, siswa bisa ngagunakeun rangkay karangan

minangka poko-poko bahan wacanana sakumaha nu aya dina buku

siswa.

12. Guru ménta siswa pikeun ngalaporkeun hasil pagawéanana.

B. Nganalisis Wacana Pedaran

NO. KAGIATAN

13.Guru ménta siswa pikeun nganalisis wacana “Adat Kabiasaan”. Eusi éta pedaran ngeunaan kabiasaan ngurus orok, nyundatan, jeung dina kawinan.

14.

Pikeun nambahan wawasan siswa, guru ogé nataan rupa-rupa adat kabiasaan séjénna anus ok dilakukeun ku masarakat Sunda, upamana kabiasaan dina ngolah sawah, ngahuma, miara paré, jeung sajabana. Bisa ogé nanyakeun bisi aya siswa anu kungsi ngalaman atawa ngabandungan kagiatan upacara adat di daérahna.

15.

Pancén 4Guru ménta siswa pikeun migawé pancén tina wacana “Adat Kabiasaan”. Perkara anu kudu dipgawé ku siswa nya éta:1) nyatet kecap-kecap nu teu kaharti dina éta wacana sarta maluruh

hartina dina kamus;

2) nyatet poko pikiran nu aya dina unggal paragarap éta wacana;

3) nuliskeun hal naon waé anu dipedar dina éta wacana.

16. Guru ménta siswa pikeun ngalaporkeun hasil pagawéanana.

C. Nulis Pedaran

NO. KAGIATAN

17.

Guru ménta ka siswa pikeun maca sawataraha hal penting ngeunaan

bagbagan nulis pedaran. Sanggeus maca dipiharep siswa maham: (1)

nangtukeun téma/topik, jeung judul, (2) nangtukeun judul nu alus,

(3) tujuan nulis pedaran, (4) kumaha ngumpulkeun jeung milah-milah

bahan, jeung (5) nyusun rangkay karangan.


B. Neuleuman Ajén Éstétika dina Sajak

NO. KAGIATAN

11.Dina ieu bagian dipiharep siswa mampuh neuleuman ajén ététika nu

aya dina sajak.

12.

Guru leuwih ti heula maréntah siswa pikeun maca dina jero haté atawa

maca ngilo pikeun neuleuman eusi sajak nu judulna “Lemah Cai

Kuring” karya Apip Mustopa.

13. Guru nanyakeun ka siswa kesan nu katangkep dina éta sajak, saméméh

siswa neruskeun maca pedaran eusi éta sajak nu aya dina buku siswa.

14.

Guru ngajak siswa pikeun neuleuman ajén éstétika sajak “Lemah Cai

Kuring” karya Apip mustopa, di antarana aspék purwakanti.

Contona:

Padeukeutna sora di ahir atawa di tungtung disebutna purwakanti laras

wekas:

Lemah kuring i

Cai kuring i

Geuning geus loba nu kurang a

Gaya basa mindoan kawit atawa gaya basa répetisi:

Lemah kuring

Cai kuring

Geuning geus loba nu kurang

Lemah kuring

Cai kuring

Geuning geus loba nu hayang

…

15.

Pancén 2

Guru maréntahkeun siswa nyawalakeun eusi sajak nu judulna

“Tukeurkeun Ieu Sajak” karya Yus Rusyana.

Pikeun migawé ieu pancén 2, siswa dibagi jadi sababaraka kelompok

(unggal kelompok 4-5 urang). Pancén nu kudu dipigawé ku unggal

kelompok nyaéta:

1. nyatet kecap-kecap nu teu dipikaharti dina sajak, tuluy maluruh

hartina dina kamus;

2. maluruh jumlah padalisan éta sajak;



3. maluruh ajén éstétika naon waé nu aya dina éta sajak;

4. maluruh eusi nu dicaritakeun dina éta sajak?

5. Ngajelaskeun nu diébréhkeun ku panyajak dina pada kahiji, kadua,

katilu, jeung pada kaopat?

16.Guru ngabandungan siswa nu aya dina unggal kelompok midangkeun


17.



sawala.

C. Maham Wanda Sajak

NO. KAGIATAN

9.

Dina ieu bagian dipiharep siswa miboga pangaweruh jeung pamahaman

ngeunaan wanda sajak, di antarana pangaweruh ngeunaan sajak lirik

jeung sajak lirik.

10.

Guru maréntah ka sababaraha urang siswa pikeun maca bedas sajak nu

judulna “Seuneu Bandung”. Kalawan bagilir nepi ka dua tilu balikan,

nepi ka siswa wanoh kana rumpaka éta sajak.

12.Guru nanyakeun kesan nu katangkep dina éta sajak, saméméh siswa

neruskeun maca pedaran eusi éta sajak nu aya dina buku siswa.

13.Guru maréntah siswa pikeun maca pedaran ngeunaan sajak “Seuneu

Bandung”

14.

Pancén 3

Dipigawé ku unggal kelompok, pancénna nya éta: maluruh kesan eusi

sajak “Seuneu Bandung” nu aya dina padalisan ka-2, ka-3, jeung ka-4.

(ku cara kelompok, siswa bakal leuwih laluasa nepikeun pamanggihna

ka babaturan nu aya dina éta kelompokna, sajaba ti éta guru bisa

leuwih efi sien dina ngabandungan bédana pamanggih nu diébréhkeun

ku wawakil unggal kelompok)



16.



sawala.


6.

Pancén 1

Pikeun museurkeun konséntrasi siswa, diselang heula ku ngajawab

soal. Guru nanyakeun langsung (lisan) ka siswa ngeunaan:

bisi aya kecap-kecap nu dianggap hésé ku siswa sarta maluruh hartina

dina kamus;

lokasi pernahna Kampung Cireundeu;

ciri anu ngabédakeun Kampung Cireundeu jeung kampung séjénna;

kaayaan ékonomi masarakat Kampung Cireundeu;

alesan pangna sampeu jadi kadaharan poko urang Kampung

Cireundeu.

7.

Pikeun maluruh kadariaan siswa, guru nampung rupa-rupa kesan jeung

koméntar atawa pananya siswa kana eusi wacana nu geus dibacana.

Dina éta wacana disabit-sabit ngeunaan kadaharan. Guru ogé bisa

nanyakeun ka siswa yén sajaba ti éta téh, naon deui ngaran kadaharan

séjénna. Pikeun nguji kamampuh siswa, guru nanyakeun rupa-rupa

kadaharan has nu aya di unggal daérah.

8. Guru ménta deui ka siswa pikeun neruskeun maca bedas éta wacana

kalawan bagilir.

9.

Pancén 2

Guru ménta siswa ngajawab soal wacana “Kampung Cireundeu”, anu

ngawengku:

maluruh deui kecap-kecap nu teu kaharti sarta maluruh hartina dina

kamus;

nyebutkeun kayakinan nu diagem ku mayoritas masarakat Kampung

Cireundeu;

ngajelaskeun tujuan acara ‘Sérén Taun Ngemban Taun Saka’ di

Kampung Cireundeu;

nataan rupa-rupa kasenian Sunda nu aya di Kampung Cireundeu;

nataan kaolahan naon nu aya di Kampung Cireundeu nu dijieun tina

sampeu;

nataan saha waé nu kungsi ngalélér pangajén ka Kampung

Cireundeu.

10.

Pikeun nambahan wawasan siswa, guru ogé nataan ngaran kampung

adat séjénna, kayaning Kampung Dukuh, Kampung Naga, Ciptagelar,

jeung sajaban. Upama siswa hayang leuwih apal, bisa maca rupa-rupa

sumber bacaan atawa maluruh dina internet.



NO. KAGIATAN

1. Guru ngabsén siswa sarta tatahar pangajaran pedaran budaya Sunda.


ngeunaan pedaran budaya Sunda.

Guru nepikeun mangpaat weruh jeung maham budaya Sunda dina

kahirupan sapopoé.


jawab, jeung santun sanggeus diajar budaya Sunda minangka kaarifan

lokal.

2.



budaya Sunda.

3.

Guru nepikeun tujuan pangajaran pedaran budaya Sunda luyu jeung

pamaredih Kompeténsi Dasar jeung indikator nu dipiharep, kayaning

mampu ngaidentifi kasi, nganalisis, nepikeun koméntar luyu jeung

kaidah-kaidahna boh lisan boh tulis sanggeus: a) maca wacana pedaran

budaya Sunda, b) nganalisis wacana pedaran budaya Sunda, jeung c)

nulis wacana pedaran budaya Sunda

A. Maca Wacana Pedaran

NO. KAGIATAN

4.Guru ménta siswa pikeun maca bedas kalawan bagilir wacana pedaran

“Kampung Cireundeu”.

5.

Pikeun nambahan wawasan siswa, guru ogé bisa ngawanohkeun rupa-

rupa kabudayaan Sunda séjénna, upamana kasenian Sunda, pakakas

tradisioal, rupa-rupa wawangunan, atawa kahirupan sosial masarakat

Sunda di kampung adat.

P anga j a r a n a nga j a r a n 6PEDARAN

BUDAYA SUNDA


17.

Siswa masih ngagabung jeung kelompokna séwang-séwangan.

Guru maréntah siswa pikeun maca pedaran nu aya dina buku siswa

ngeunaan sajak épik.

18.Guru maréntah siswa pikeun maca sajak nu judulna “Di Panugaran

Batu Curug Sigay” karya Agus Suriamiharja.

19.

Guru maréntah ka salah saurang siswa minangka wawakil ti unggal

kelompok pikeun maca bedas sajak “Di Panugaran Batu Curug Sigay”

karya Agus Suriamiharja sacara bagilir.

20.

Guru nanyakeun kesan nu katangkep dina éta sajak, saméméh siswa

neruskeun maca pedaran eusi éta sajak nu aya dina buku siswa.

Sajeroning siswa nepikeun kesan nu aya dina eusi sajak, guru nuyun

siswa pikeun maham eusi sajak.

21.Guru ngajelaskeun prosés maham eusi sajak “Di Panugaran Batu Curug

Sigay” ku cara paraphrase.

22.

Pancén 4

Guru maréntahkeun ka siswa nu aya dina unggal kelompok pikeun

migawé pancén 4 neruskeun nyusun paraphrase sajak “Di Panugaran

Batu Curug Sigay”

(Hasil gawé kelompok téh tangtu moal sarua, gumantung kana kasang

tukang pangalaman jeung pangaweruh siswana séwang-séwangan)



24.



sawala.

D. Mintonkeun Sajak dina Wangun Deklamasi

NO. KAGIATAN

25.Guru ngawanohkeun ka siswa tehnik sajak digalantangkeun atawa

ngadéklamasikeun sajak.

26.

Guru maréntah siswa pikeun maca jero haté salah sahiji sajak nu judulna

Cadas Pangéran karya Yus Rusyana, Grand Prix katya Godi Suwarna,

jeung Ajengan Cigalumpit karya Apip Mustopa.



27.

Guru nanyakeun kesan nu karandapan ku siswa sanggeus maca salah

sahiji sajak nu judulna Cadas Pangéran karya Yus Rusyana, Grand Prix

katya Godi Suwarna, atawa Ajengan Cigalumpit karya Apip Mustopa.

28.Guru ngaréspon sarta ngalelempeng pamanggih siswa, nepi ka siswa

bener-bener maham eusi éta sajak .

29.Guru maréntah siswa pikeun maca bedas kalawan dijiwaan tur éksprésif

salah sahiji sajak anu dipikaresepna tina tilu judul éta sajak.

30.Guru maréntah siswa ngapalkeun hiji sajak nu dipikaresepna nepi ka

kacangkem pikeun didéklamasikeun.

31

Guru maréntah ka unggal siswa pikeun ngadéklamasikeun salah sahiji

sajak.

Sajeroning siswa ngadéklamasikeun sajak, siswa séjénna diparéntah

pikeun ngabandungan jeung meunteun babaturanana, nyatet

kakurangan jeung kaunggulanana nepi ka ngasongkeun koméntarna.

E. Ngarang Sajak

NO. KAGIATAN

32.

Hasil pangalaman maca sababaraha sajak nepi ka ngadéklamasikeunana

bakal jadi modal minangka bekel siswa dina diajar ngébréhkeun eusi

haté dina wangun sajak.

32. Dina ieu bagian guru ngajak siswa pikeun diajar nulis sajak.

Guru maréntah siswa pikeun nulis hiji sajak kalawan nataan léngkah-

léngkahna, kayaning:

1. Nangtukeun Téma. Naha rék téma alam, téma cinta, téma kaagamaan,

atawa téma diajar.

2. Tina téma nu geus ditangtukeun, terus tangtukeun rasa atawa

suasanana. Téma cinta upamana, naha rék cinta nu pikabungaheun

atawa cinta nu pikasediheun. Cinta nu pikabungaheun upamana

keur kasamaran atawa rék jadian, sedengkeun cinta nu pikasediheun

upama keur pepegatan atawa pipisahan.

3. Gunakeun imaji, naha rék dumasar kana paningal, pangdéngé atawa

pangrasa. Dina sajak “Priangan” ungkara basa /bulan ngempur/. Éta

téh dumasar kana paningal, sabab “Cahaya anu moncorong” ukur

bisa kanyahoan upamana ditingali, lain didéngékeun.


D. Mikaweruh Cacandran

NO. KAGIATAN

16.Guru ngajak siswa pikeun maca pedaran jeung conto ngeunanan

cacandran jeung uga.

17.

Sanggeus dibaraca, guru maluruh ka siswa pikeun sangkan nataan

conto cacandran jeung uga séjénna nu teu aya dina buku siswa ku cara

nanyakeun. Sakur conto cacandran jeung uga nu ditataan ku siswa

hadéna dicatet ku siswa séjénna sangkan nambahan pangaweruhna.

18.

Guru maréntah siswa pikeun migawé pancén ngalengkepan

cacandran.

Conto:

Cianjur katalanjuran

Sumedang ngarangrangan

Jsté.

F. Étos Urang Sunda

NO. KAGIATAN

19.Guru ngajak siswa pikeun maca pedaran ngeunaan étos nu jadi

sawangan hirup masarakat urang Sunda.

20.

Minangka panutup, guru nyindekkeun yén dina dina budaya Sunda

leubeut ku ajén-ajén moral anu bakal nungtun urang kana laku hade.

Guru ogé nepikeun aktif nepikeun ajén-inajén ngeunaan kahirupan

nu aya di masarakat Sunda, di antarana nu aya dina babasan jeung

paribasa sangkan siswa miboga karakter anu cageur, bageur, bener,

pinter, jeung singer.



Conto:

Ulah nambulan uyah:

Alesan karuhun: bisi potong peujit

Alesan sabenerna: Kecap potong peujit bisa jadi mangrupa simbol tina

gering atawa nepi ka maotna. Ceuk logika, lamun urang loba dahar

uyah tangtu tekanan darah bakal leuwih luhur, atawa sok disebut darah

tinggi.

Panyakit darah tinggi bakal ngabalukarkeun stroke jeung panyakit

jajantung.

Jsté.

11.


ungkara basa kapamalian séjénna nu teu aya dina buku siswa ku cara

nanyakeun. Sakur ungkara kapamalian nu ditataan ku siswa hadéna

dicatet ku siswa séjénna sangkan nambahan pangaweruhna.

12.

Pancén 5

Guru maréntah siswa gawé kelompok pikeun nyawalakeun alesan nu

asup akal (logis) ngeunaan rupa-rupa ungkara kapamalian.

Contona:

Ulah cicing dina lawang panto

Alesan karuhun: bisi hésé meunang jodo

Alesan sabenerna: ngahalangan panto, lantaran batur hésé ngaliwat.

C. Nyangkem Kila-kila

NO. KAGIATAN

13.Guru ngajak ka siswa pikeun maca pedaran jeung conto ngeunaan

kila-kila.

14.


conto kila-kila séjénna nu teu aya dina buku siswa ku cara nanyakeun.

Sakur conto kila-kila nu ditataan ku siswa hadéna dicatet ku siswa

séjénna sangkan nambahan pangaweruhna.

15.

Pancén 6

Guru maréntah siswa migawé pancén katerangan tina kila-kila.

Conto:

tanda aya nu sono ka urang

kila-kilana: lamun murag bulu mata


33

4. Gunakeun simbul atawa perlambang. Dina sajak “Cadas Pangéran”

di luhur aya ungkara basa /Kekerot Daendels nyabak gobang/. Éta téh

ngalambangkeun hiji kaayaan jalma nu keur ambek.

5. Léngkah saterusna nyaéta ngarakit kecap. Kecap kudu dipilih sangkan

éndah dibacana, nyaéta miboga wirahma (irama), murwakanti (rima),

jeung ngandung gaya basa.

Lima léngkah diluhur téh kaasup ogé kana unsur pangaweruh sajak,

nyaéta téma, suasana, imaji, simbul, atawa perlambang, wirahma jeung

purwakanti, sarta gaya basa.

34.

Guru maréntah siswa pikeun macakeun sajak meunang nulisna jeung

ngoméntaran éta hasil karya sarta dituduhkeun bagian-bagian sajak nu

dianggap masih héngkér kénéh.

35.

Guru jeung siswa babarengan nyindekkeun pangajaran ngeunaan

sajak.

Guru nepikeun réfl éksina sarta nepikeun mangpaat hasil diajar sastra

ngeunaan sajak dina kahirupan sapopoé.



NO. KAGIATAN

1 Guru ngabsén siswa sarta nyiapkeun pangajaran mantra.


mantra.

Guru nepikeun mangpaat maham eusi mantra sarta ajén kaéndahan

mantra.

Guru ngarahkeun siswa sangkan bisa mekarkeun sikep jujur jeung

tanggung jawab, sarta santun sanggeus diajar basa Sunda minangka

bagian tina kaarifan lokal.

2



mantra.

3

Guru nepikeun tujuan pangajaran mantra luyu jeung pamaredih

Kompeténsi Dasar jeung indikator nu dipiharep, kayaning mampu

ngaidentifi kasi, nganalisis, méré koméntar, ngaeksperikseun sajak luyu

jeung kaidah-kaidahna, ngaliwatan kagiatan:

a) maca mantra

b) nengetan purwakanti dina mantra

c) nganalisis gaya basa dina mantra

d) nengetan wirahma dina mantra

e) ngabandingkeun papasingan mantra

A. Maca Mantra

NO. KAGIATAN

4. Dina ieu bagian dipiharep siswa mibanda pangaweruh ngeunaan mantra ku cara maca sababara conto puisi mantra

P anga j a r a n a nga j a r a n 3MANTRA


6.Pancén 1

Guru maréntah siswa pikeun migawé pancén maluruh harti paribasa ku cara ngajodokeun kana jawaban nu geus disadiakeun.

7.

Pancén 2

Guru maréntahkeun ka siswa pikeun migawé pancén maluruh harti

kecap tina kamus jeung harti injeuman (konotatif) dina ungkara

babasan jeung paribasa.

Contona:

1. Kejot borosot

kejot (pangajak haté at. kahayang nu datangna ngadadak)

borosot (kecap pagawéan ngalésotkeun at. ngécagkeun naon-

naon barangbawaan beurat nu diais atawa nu digandong)

hartina:

ulah waka buru-buru nyieun kaputusan, kudu dipikir di bulak-

balik heula, jsté.

8.

Pancén 3

Guru maréntahkeun ka siswa pikeun migawé pancén nyieun kalimah

ngagunakeun babasan jeung paribasa.

Contona:

1. Dug hulu pet nyawa

Hartina: digawé satékah polah taya eureuna.

Kalimahna: Mang Damiri nepi ka dug hulu pet nyawa usaha pikeun

nyumponan pangabutuh hirup kulawargana, Jsté.

9.

Pancén 4

Guru maréntahkeun ka siswa pikeun migawé pancén ngalengkepan

babasan jeung paribasa.

Contona:

1. _____ beubeulahan térong

Kawas beubeulahan térong, Jsté.

B. Nyangkem Kapamalian

NO. KAGIATAN

10.

Guru maréntah siswa pikeun maca pedaran jeung conto ngeunaan

kapamalian. Dina ieu bagian guru nepikeun yén kapamalian sakapeung

mah teu asup akal, tapi saéstuna mah ngandung rupa-rupa ma’na anu

nyamuni.



NO. KAGIATAN

1. Guru ngabsén siswa sarta tatahar pangajaran pakeman basa.


ngeunaan pakeman basa.

Guru nepikeun mangpaat weruh jeung maham pakeman basa dina

kahirupan sapopoé.


jawab, jeung santun sanggeus diajar pakeman basa Sunda minangka

bagian tina kaarifan lokal.

2.



pakeman basa.

3.

Guru nepikeun tujuan pangajaran pakeman basa luyu jeung pamaredih


ngaidentifi kasi, nganalisis, nepikeun koméntar sanggeus weruh jeung

maham ngeunaan pakeman basa luyu jeung kaidah-kaidahna, anu

ngawengku: a) babasan jeung paribasa, b) kapamalian, c) kila-kila, d)

cacandran, e) uga, jeung f) etos urang Sunda

A. Nyangkem Babasan jeung Paribasa

NO. KAGIATAN

4. Guru ngaping siswa pikeun maca babasan jeung paribasa wawaran luang, pangjurung laku hade, panyaram léngkah salah.

5.

Sanggeus dibaraca, guru mancing siswa pikeun nataan babasan jeung paribasa séjénna nu teu aya dina buku siswa ku cara nanyakeun. Sakur babasan jeung paribasa nu ditataan ku siswa hadéna dicatet ku siswa séjénna sangkan nambahan pangaweruhna.

P anga j a r a n a nga j a r a n 5BAHASAN

PAKEMAN BASA


5. Guru maréntah siswa maca salah sahiji wanda mantra nu sok disebut jampé. Pikeun museurkeun panitén siswa jeung suasana diajarna leuwih kondusif alusna mah macana dibedaskeun.

6.Guru nanyakeun ka siswa kesan nu katangkep dina éta mantra, saméméh siswa neruskeun maca pedaran eusi éta mantra nu aya dina buku siswa.

7.

Guru maréntah siswa maca pedaran singget ngeunanan eusi mantra. Upama dianggap perlu guru bisa leuwih jembar deui medar éta eusi mantra ku cara ngagali pangalaman siswa hasil maca atawa pangalaman nyata nu kabandungan ku siswa ngeunaan mantra di masarakat kiwari.

8.

Guru ngajak siswa pikeun maham eusi mantra ku cara maca pedaran ngeunaan eusi sagemblengna jeung ma’na nu aya dina unggal padalisan dina mantra “Jampé Ngarah Calakan”. nu aya dina buku siswa.

9.

Pancén1Guru maréntah siswa sangkan migawé pancén 1.Pancén nu kudu dipigawé ku siswa nya éta: 1) nyatetkeun kecap-kecap

anu teu kaharti, dina puisi mantra tuluy maluruh hartina dina kamus,

2) nyawalakeun eusi nu aya dina unggal mantra, jeung 3) midangkeun

hasil pagawéan kelompok hidep di hareupeun kelompok séjénna nu aya

dina mantra “Jampé Budak Harééng”, Jampé Raheut/Kakeureut atawa

Kakadék, “Jampé Néangan Rejeki” jeung “Jampé Indit-Inditan”.

Hadéna leuwih ti heula siswa dibagi jadi sababaraha kelompok (unggal

kelompok anggotana 4-5 urang). Pancén nu dipigawé unggal kelompok

teu sarua, upamana

Kelompok 1: migawé pancén nu aya dina mantra “Jampé Budak

Harééng”

Kelompok 2: migawé pancén nu aya dina mantra “Jampé Raheut/

Kakeureut atawa Kakadék,

Kelompok 3: migawé pancén nu aya dina mantra “Jampé Néangan

Rejeki”

Kelompok 4: migawé pancén nu aya dina mantra “Jampé Indit-

Inditan”

10.Guru maréntah siswa pikeun midangkeun hasil gawé kelompok. Guru ngabandungan siswa nu aya dina unggal kelompok nu midangkeun hasil pagawéanana séwang- séwangan.



11.Guru maréntahkeun ka unggal siswa pikeun nyatet sakur hasil sawala,

nepi ka sakabéh siswa ngabogaan catetan jawaban pancén 1 hasil

sawala.

B. Nengetan Purwakanti dina Mantra

NO. KAGIATAN

12. Dina ieu bagian dipiharep siswa miboga pangaweruh ngeunaan purwakanti pikeun maham ajén éstétika nu aya dina puisi mantra

13.

Guru maréntah siswa pikeun nengetan ku cara maca pedaran ngeunaan aspék kaéndahan rumpaka puisi mantra, di antarana ngeunaan padeukeutna sora unggal jajar (a-i-u-é-o-e-eu). Contona:

dina “Jampé Ngarah Calakan”.

Otak éncér lir paser jamparing Sora (i) lir jeung jamparingJsté.

dina“Singlar ka Musuh”

Curulung cai ti manggung Sora (u) carulung, manggung


22.

Guru nugaskeun siswa pikeun maca hiji judul novel séjénna, tuluy siswa diparéntah pikeun nuliskeun sempalan jeung tingkesan tina éta novel nu dibacana. Pikeun migaé ieu tugas bisa dipigawé ku saurang, duaan, atawa kelompok (diluyukeun jeung situasi jeung kondisi siswana).

23. Guru ngumpulkeun hasil pagawéan siswa jeung maréntahkeun siswa pikeun macakeun éta hasil pagawéanana.



Kelompok 6 tugasna maluruh palaku nu aya dina novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati”Kelompok 7 tugasna maluruh latar nu aya dina novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati”Kelompok 8 tugasna maluruh gaur nu aya dina novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati”Kelompok 9 tugasna maluruh amanat nu aya dina novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati”Kelompok 10 tugasna maluruh téma nu aya dina novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati”

15. Guru maréntah siswa pikeun ngalaporkeun hasil pagawéanana.

D. Nganalisis Tingkesan Novel

NO. KAGIATAN

16. Dina ieu bagian dipiharep siswa miboga kamampuh ngabédakeun antara wacana sempalan novel jeung tingkesan novel.

17.

Guru maréntahkeun murid maca conto tingkesan novel “Mantri Jero”Sajeroning maca, siswa diparéntah pikeun merhatikeun kaidah-kaidah basa tulis nu aya dina éta tingkesan novel, kayaning tanda baca, nuliskeun hurup kapital, isiltah, pilihan kecap, kaasup undak-usuk basana.

18.Pancén 4Guru maréntahkeun siswa pikeun nuliskeun poko pikiran utama nu aya dina unggal paragrap tingeksan novel “Mantri Jero”.


E. Nulis Sempalan jeung Tingkesan Novel

NO. KAGIATAN

20. Dina ieu bagian dipiharep siswa miboga kamampuh pikeun nuliskeun sempalan jeung ningkes novel luyu jeung kaidiah-kaidahna.

21. Guru maréntah siswa pikeun maca pedaran singget ngeunaan tingkesan jeung sempalan novel.


14.

Pancén 2

Guru maréntah ka siswa pikeun migawé pancén 2 ku cara nyawalakeun

jeung babaturan sakelompokna. Pancénna nyaéta a) nyatet kecap-kecap

nu teu kaharti dina mantra “Asihan Si Burung Pundung” jeung “Ajian

Kabedasan” jeung nyirian sarta tuliskeun aspék purwakanti nu aya dina

unggal éta mantra!

Hadéna leuwih ti heula siswa dibagi jadi sababaraha kelompok (unggal

kelompok anggotana 4-5 urang). Pancén nu dipigawé unggal kelompok

teu sarua, upamana:

Kelompok 1: migawé pancén nu aya dina mantra “Asihan Si Burung

Pundung”

Kelompok 2: migawé pancén nu aya dina mantra “Ajian Kabedasan”

Kelompok 3: migawé pancén nu aya dina mantra “Rajah Citra

Kasunyian”

Kelompok 4: migawé pancén nu aya dina mantra “Asihan Si Burung

Pundung”

Kelompok 5: migawé pancén nu aya dina mantra “Ajian Kabedasan”

Kelompok 6: migawé pancén nu aya dina mantra “Rajah Citra

Kasunyian”

Jsté.


16.Guru maréntahkeun ka unggal siswa pikeun nyatet sakur hasil sawala,

nepi ka sakabéh siswa ngabogaan catetan jawaban pancén 2 hasil

sawala.

C. Nganalisis Gaya Basa dina Mantra

NO. KAGIATAN

17. Dina ieu bagian dipiharep siswa mibanda pangaweruh jeung pamahaman ngeunaan gaya basa nu aya dina puisi mantra.

18.

Guru maréntah siswa pikeun maca buku siswa ngeunaan conto jeung pedaran gaya basa babandingan nu aya dina mantra “Jampé Budak Calakan”. Contona: panon seukeut lir panon heulang Jaté.



19.

Pancén 3Guru maréntah ka siswa pikeun migawé pancén 3 ku cara nyawalakeun jeung babaturan sakelompokna. Pancénna nyaéta: 1) nyatet kecap-kecap nu teu kaharti dina mantra “Jangjawokan Kasaktian/Kakuatan” sarta “Jangjawokan Paranti Dipupur” sarta paluruh hartina dina kamus; 2) nganalisis gaya basa nu aya dina mantra “Asihan Si Burung Pundung” sarta “Jangjawokan Paranti Dipupur”; jeung nyawalakeun hasil pagawéan kelompok hidep jeung kelompok séjénna di hareupeun kelas!Hadéna leuwih ti heula siswa dibagi jadi sababaraha kelompok (unggal kelompok anggotana 4-5 urang). Pancén nu dipigawé unggal kelompok teu sarua, upamana:Kelompok 1: nyatet kecap-kecap nu teu kaharti dina mantra “Jangjawokan Kasaktian/Kakuatan” Kelompok 2: nyatet kecap-kecap nu teu kaharti dina mantra ““Jangjawokan Paranti Dipupur”Kelompok 3: nganalisis gaya basa nu aya dina mantra “Jangjawokan Kasaktian/Kakuatan” Kelompok 4: nganalisis gaya basa nu aya dina mantra ““Jangjawokan Paranti Dipupur”Jsté.


21.Guru maréntahkeun ka unggal siswa pikeun nyatet sakur hasil sawala, nepi ka sakabéh siswa ngabogaan catetan jawaban pancén 3 hasil sawala.

D. Nengetan Wirahma dina Mantra

NO. KAGIATAN

22. Dina ieu bagian dipiharep siswa mibanda pangaweruh jeung pamahaman ngeunaan wirahman dina puisi pantra.

23. Guru ngajak siswa pikeun nengetan pedaran ngeunaan wirahma nu aya dina puisi mantra ku cara maca buku siswa.


9.

Kelompok 4 ngajelaskeun perkara latar Kelompok 5 ngajelaskeun perkara judul Kelompok 6 ngajelaskeun perkara pint of viewKelompok 7 ngajelaskeun perkara gaya basa


C. Neuleuman Unsur-unsur Novel

NO. KAGIATAN

11. Guru ngaping siswa pikeun maluruh unsur-unsur novel.

12.

Guru maréntah siswa maca sempalan novel nu judulna “Kakarén Révolusi” sarta nitah maluruh saha waé palakuna, dimana waé kajadianana, iraha lumangsungna, kumaha jalan caritana, naon témana, jeung naon amanatna.

13.

Saméméh siswa migawé pancén 3, guru nanyakeun ka siswa kesan nu kaalaman sanggeus maca éta novel, upamana nanyakeun kaharti henteuna basa atawa kekecapan nu dipaké panganteur éta novel. Upama loba basa atawa kekecapan nu teu kaharti ku siswa, guru maréntah siswa maluruh kecap-kecap anu teu kaharti dina éta novel sarta paluruh hartina dina kamus.

14.

Pancén 3Guru maréntah siswa pikeun maluruh palaku, latar, galur, amanat, jeung téma nu aya dina novel “Kakarén Révolusi” karya Tatang Sumarsono jeung “Prasasti nu Ngancik dina Ati” karya Popon Saadah.Pikeun migawé ieu pancén, siswa bisa dibagi kelompok, upamana:Kelompok 1 tugasna maluruh palaku nu aya dina novel “Kakarén Révolusi”Kelompok 2 tugasna maluruh latar nu aya dina novel “Kakarén Révolusi”Kelompok 3 tugasna maluruh galur nu aya dina novel “Kakarén Révolusi”Kelompok 4 tugasna maluruh amanat nu aya dina novel “Kakarén Révolusi”Kelompok 5 tugasna maluruh téma nu aya dina novel “Kakarén Révolusi”



5.Guru maréntah siswa maca bedas kalawan bagilir sempalan novel pikeun maham unsur-unsurna kayaning palakuna, tempat kajadianana, waktu lumangsungna, jalan caritana, téma, jeung amanatna.

6.

Pancén 1Guru maréntah siswa pikeun migawé pancén 1. Dina éta pancén siswa dipiharep bisa ngajawab soal sabudeureun sempalan novel “Prasasti nu Ngancik dina Ati” nyaéta: 1. nyatet kecap-kecap anu teu kaharti dina éta novel sarta maluruh

hartina dina kamus;

2. nataan palaku dina éta novel;

3. nyebutkeun anu jadi palaku utamana;

4. nétélakeun watek unggal palaku dina éta novel;

5. ngajelaskeun hubungan antara palaku dina éta novel;

6. Nataan tempat kajadian dina éta carita téh lumangsungna’

7. Nyebutkeun waktu kajadianana;

8. Ngajelaskeun suasana;

9. Nétélakeun alur carita éta novel;

10. Nyebutkeun téma éta novel?

11. Ngajelaskeun anu hayang ditepikeun ku pangarang dina éta

novel.


B. Nyangkem Unsur Novel

NO. KAGIATAN

8.Guru maréntah siswa maca pedaran ngeunaan unsur nu aya dina novel, kayaning téma, galur, palaku, latar, judul, point of view, jeung gaya basa.

Pancén 2Guru maréntah siswa pikeun migawé pancén ngajelaskeun konsép ngeunanan téma, galur, palaku, latar, judul, point of view, jeung gaya basa!Pikeun migawé ieu pancén hadéna mah siswa dibagi perkelompok.Kelompok 1 ngajelaskeun perkara témaKelompok 2 ngajelaskeun perkara galur Kelompok 3 ngajelaskeun perkara palaku


24.Guru ngecék kamampuh hasil maca ku cara nanyakeun ka salah saurang siswa ngeunaan wirahma nu aya dina puisi mantra “Jampé Ngarah Calakan” jeung “Jampé Budak Harééng”.

25.

Pancén 4

Guru maréntah ka siswa pikeun migawé pancén 4 ku cara nyawalakeun

jeung babaturan sakelompokna. Pancénna nyaéta: (1) nyatet kecap-

kecap nu teu dipikaharti dina “Jampé Raheut/Kakeureut atawa

Kakadék” , “Jampé Néangan Rejeki” , jeung “Jampé Indit-inditan”

sarta maluruh hartina dina kamus; (2) maluruh wirahma nu aya dina

éta mantra; jeung (3) nyawalakeun hasil pagawéan kelompok hidep

jeung kelompok séjénna di hareupeun kelas.

Alternatip teknik pangajaranana bisa ku cara ngabagi siswa jadi

sababaraha kelompok (unggal kelompok anggotana 4-5 urang). Pancén

nu dipigawé unggal kelompok teu sarua, upamana:

Kelompok 1: nyatet kecap nu teu kaharti dina “Jampé Raheut/

Kakeureut atawa Kakadék” sarta maluruh hartina dina kamus.

Kelompok 2: nyatet kecap nu teu kaharti dina “Jampé Néangan Rejeki”

sarta maluruh hartina dina kamus.

Kelompok 3: nyatet kecap nu teu kaharti dina “Jampé Indit-inditan”

sarta maluruh hartina dina kamus.

Kelompok 4: maluruh wirahman nu aya dina “Jampé Raheut/

Kakeureut atawa Kakadék”

Kelompok 5: maluruh wirahman nu aya dina “Jampé Néangan

Rejeki”

Kelompok 6: maluruh wirahman nu aya dina“Jampé Indit-inditan”


27. Guru maréntahkeun ka unggal siswa pikeun nyatet sakur hasil sawala,

nepi ka sakabéh siswa ngabogaan catetan jawaban pancén 4 hasil sawala.

E. Ngabandingkeun Papasingan Mantra

NO. KAGIATAN

28.Guru ngajak siswa pikeun maham papasingan mantra, nu ngawengku (1) jangjawokan, (2) asihan, (3) jampé, (4) ajian, (5) singlar, dan (6) rajah.



29. Guru maréntah siswa pikeun maca pedaran ngeunaan papasingan mantra.

30. Guru ngajak sisiwa pikeun nepikeun pamanggihna sanggeus siswa maca pedaran ngeunaan papasingan mantra.

31.

Pancén 5Guru maréntah siswa pikeun migawé pancén ngadingkeun naon bédana eusi nu aya dina jampé, asihan, jangjawokan, ajian, singlar, jeung rajahPikeun migawé ieu pancén, siswa bisa dibagi jadi sababaraha kelompok

(sakelompok 4-5 urang). Pancén nu dipigawé ku unggal kelompok

teu sarua, upamana:

Kelompok 1 medar ngeunaan bédana antara jampé jeung

jangjawokan

Kelompok 2 medar ngeunaan bédana antara jangjawokan jeung

asihan

Kelompok 3 medar ngeunaan bédana antara asihan jeung ajian

Kelompok 4 medar ngeunaan bédana antara ajian jeung singlar

Kelompok 5 medar ngeunaan bédana antara singlar jeung rajah

Kelompok 6 medar ngeunaan bédana antara rajah jeung jampé

Kelompok 7 medar ngeunaan bédana antara ajian jeung rajah

Kelompok 7 medar ngeunaan bédana antara asihan jeung jampé


33.Guru maréntahkeun ka unggal siswa pikeun nyatet sakur hasil sawala, nepi ka sakabéh siswa ngabogaan catetan jawaban pancén 5 hasil sawala.


NO. KAGIATAN

1. Guru ngabsén siswa sarta tatahar pangajaran novel.


ngeunaan novel.

Guru nepikeun mangpaat maham eusi novel sarta ajén atikan jeung

kahirupan nu aya dina novel.


jawab, jeung santun sanggeus diajar basa Sunda minangka bagian tina

kaarifan lokal.

2.



novel.

3.

Guru nepikeun tujuan pangajaran novel luyu jeung pamaredih


ngaidentifi kasi, nganalisis, menanggapi, meringkas karya sastra wangun

novel luyu jeung kaidah-kaidahna, ngaliwatan kagiatan:

a) maca sempalan novel

b) nyangkem unsur novel

c) neuleuman unsure novel

d) nganalisis tingkesan novel

e) nulis sempalan jeung tingkesan novel

A. Nengetan Sempalan Novel

NO. KAGIATAN

4.Dina ieu bagian dipharep siswa Guru ngajak siswa neuleuman novel ku cara maca sempalanana.

P anga j a r a n a nga j a r a n 4N O V E L