Download pdf - ภาวะผู้น า (Leadership)...ภาวะผ น า หน า 1 ภาวะผ น า (Leadership) ผศ.เอกณรงค วรส หะ บทน า หากพ

ภาวะผน า หนา 1

ภาวะผน า (Leadership) ผศ.เอกณรงค วรสหะ

บทน า หากพดถง "ผน า" เราคงปฏเสธไมไดวาเปนปจจยส าคญประการหนงทมสวนชวย ใหองคการประสบความส าเรจหรอความ

ลมเหลว และสามารถแขงขนกบองคการอนไดหรอไม ในโลกปจจบนทภาวะการแขงขนนนสงหากเราเปรยบองคการเหมอนกบเรอล าหนงการทเรอจะแลนสฝงไดอยางปลอดภยหรอไมนน มองคประกอบหลายประการทง ความสามารถของลกเรอสภาพทะเลฯลฯแตองคประกอบทส าคญทสดคอกปตนหรอผน าในเรอล านนหากกปตนไมมความร ความสามารถทเพยงพอ โอกาสทเรอจะเขาสฝงไดอยาง ปลอดภยกจะมนอยแตหากกปตนมความรความสามารถมประสบการณความช านาญทดแลวโอกาสทเรอจะเขาสฝงไดอยางปลอดภยกจะมสง เชนเดยวกบองคการหากมผน าหรอ ผบรหารทม ความร สามารถ ประสบการณ ความเชยวชาญ ฯลฯ องคการกสามารถทจะแขงขนกบผอนได และประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว

ในอดตลกษณะผน าทดและเขมแขงนน จะมองเพยงในดานกายภาพ บคลกภาพ ความรความสามารถ ความมงคง และบารม เทานน แตส าหรบในปจจบนทเกดการ เปลยนแปลงดานสภาพแวดลอมอยตลอดเวลา ผน าทดและเขมแขงยงตองมวสยทศนทกวาง ไกล มการตดตอสอสารในองคการทด ฯลฯ เพอทจะน าองคการไปสความส าเรจตาม ทเปา หมายไดตงไว ขณะเดยวกนกตองท าใหสมาชกในองคการเกดความพงพอใจ ในงานทเขา ท าดวย ความหมายของความเปนผน า

ผน า คออะไร? เปนค าถามทสามารถตอบไดในหลายแงมม หรอหลายความหมาย ผน า อาจจะหมายถง ผทสามารถสงการใหคนในองคการหรอลกนองปฏบตตาม หรอ หมายถง ผทมความสามารถหรอความเชยวชาญเปนทยอมรบของผอนและไดรบการยกยองใหเปนผน า ฯลฯ แตโดยสรปแลว "ผน า" หมายถง บคคลทสามารถชกจงหรอชน าบคคลอน ใหปฏบตงาน ส าเรจตามวตถประสงคทวางไวไดอยางมประสทธผลและประสทธภาพ นนเอง ลกษณะของผน า

ไดมผศกษาถงลกษณะผน าไปในหลายแนวทาง ทงในดานคณลกษณะ บทบาท หนาท ฯลฯ แตในความเปนจรงนนเราสามารถทจะแบงผน าออกเปน 2 ลกษณะคอ

1.ผน าแบบเปนทางการ (Formal Leaders) หมายถง ผบงคบบญชาในหนวยงาน เพราะวาผบงคบบญชานนคอผทไดรบการแตงตงอยางเปนทางการใหด ารงต าแหนงหวหนา หรอใหมอ านาจ หนาทในการด าเนนการอยางหนงอยางใดตามกฎระเบยบขององคการ

2. ผน าแบบไมเปนทางการ (Informal Leaders) คอผน าทไมใชผบงคบบญชา เพราะไมมต าแหนงเปนหวหนาในองคการ แตสมาชกในหนวยใหการยอมรบ และยกยองใหเปนผน า เพราะเขามคณสมบตบางประการทหนวยงานหรอสมาชกในองคการ ตองการ ใหการยอมรบ หรอใหความไววางใจ เชน ประสบการณ ความรความสามารถ มนษยสมพนธ เปนตน

ลกษณะส าคญประการหนงของผน าไมวาจะเปนแบบทางการ หรอ ไมเปนทางการ กคอ จะตองมลกนอง มเงอนไขในการปกครองตางๆเชนกฏระเบยบ ขอบงคบ การใหคณ ใหโทษ ฯลฯ นอกจากนผน ายงมเรองของ วสยทศน ความซอสตย การจดความส าคญกอนหลง ความสามารถในการสรางสรรคการเปลยนแปลงทางบวก ความสามารถในการแกปญหา ความสามารถในการสอสารทด และมวนย ผน ากบการจงใจในองคการ

มนษยแตละคนมความแตกตางกนในเรองความตองการ ความสนใจ ทศนคต คานยม บคลกภาพ ฯลฯ จงเกดปญหาวาควรจะจงใจพนกงานในการท างานดวยรปแบบใด เพอใหเขา เหลานนท างานใหแกองคการอยางเตมความสามารถและเกดความพอใจในงาน รวมทงขวญ และก าลงใจทด ซงเปนสงส าคญทผน าจะตองรและเขาใจถงวธการและรปแบบ ในการจงใจ ของพนกงานในองคการ โดยปกตแลวผน าควรค านงถงปจจยตางๆดงน คอ

1.การจงใจดวยรางวลตอบแทน (Rewards) การใหรางวลจะท าใหพนกงานในองคการเกดแรงจงใจในการท างานมากขน และยงเพมขวญและก าลงใจใหมากขน โดย

รางวลตอบแทนทดนนตองสามารถตอบสนอง ความตองการขนพนฐานและความมนคงปลอดภยของพนกงานได เพอทจะพนกงานจะทมเท ความสามารถในการท างานใหกบองคการอยางเตมท และยงรางวลทใหนนสามารถตอบสนอง ความตองการขนสงของพนกงานไดมากเทาไร ความจรงจงในการท างานของพนกงาน กจะเพมมากขนดวย ดงนนคณลกษณะของรางวลทจะใหจงมดงน คอ

1.1 มความส าคญตอผทไดรบ (Importance) 1.2 มการจดสรรอยางเปนธรรม (Equitable Distribution) 1.3 พนกงานทกคนควรรเหนอยางกระจางชด (Visibility)


1.4 มความยดหยน (Flexibility) อยางไรกตามรางวลตอบแทนทผน าหรอผบรหารพงใหแกพนกงานนน อาจใหในรปของตวเงน การเลอนขนเลอนต าแหนง หรอสวสดการตางๆ เปนตน หรออาจใหในรปของ รางวล ทมไดอยในรปของตวเงน เชน การมอบรางวลดเดน ประกาศเกยรตคณ ยกยองชมเชย หรอ สงไปฝกอบรมความรเพมเตม ซงผบรหารหรอผน ามกจะใหรางวลทงในรปตวเงน และทไมไดอยในรปตวเงนควบคกนไป

2.การจงใจดวยงาน ในการทจะจงใจพนกงานดวยงานนน ควรทราบกอนวาลกษณะงานทจะจงใจให พนกงานในองคการปฏบตตามเพอ

วตถประสงคขององคการนน ควรมลกษณะ ททาทาย ความสามารถและจงใจใหพนกงานรกทจะปฏบต และควรเปนงานทท าใหเขา เกดความคด รเรมสรางสรรค ดวยเหตน ผน าทดตองสามารถทจะดงเอาความส าคญของลกษณะงานมา เปนตวกระตนหรอจงใจใหพนกงานเกดความรสกรกและสนกกบงานทท าอย โดยอาจใชวธดงตอไปน

2.1 การเพมความส าคญของงาน (Job Enrichment) ซงการเพมความส าคญของงานน โดยปกตแลวจะมสองวธ คอ การเพมความส าคญของงานตามแนวนอน(Horizontal Job Enrichment) และการเพมความส าคญของงานตามแนวตง (Vetical Job Enrichment) ซงการเพมตาม แนวนอน นนเปนการขยายขอบเขตของงานใหกวางขนใหเขาม ความ รบผดชอบมากขน อนจะท าใหพนกงานรสกถงความส าคญ ในหนาทของตนเองและรสกวาม ความเจรญเตบโตและกาวหนาในหนาทการงาน สวนการเพมในแนวดงนนเปนการลด อ านาจ ในการบงคบบญชาจากผน าใหนอยลง เพอทเขา จะสามารถท างานไดอยางเสร หรอมอบหมายงานเฉพาะอยางทเขามความช านาญเปนพเศษ เปนตน

2.2 การหมนเวยนงาน (Job Rotation)เปนการใหโอกาสพนกงานไดมการโยกยาย ไปท างานอน และเรยนรงานใหม โดยจดตารางเวลาการท างานในแตละ หนาทลวงหนา ใหเหมาะสม เพอลดความจ าเจในการท างาน อกทงยงท าใหพนกงานม ความรและ ประสบการณมากขน

2.3 การขยายขอบเขตของงาน (Job Enlargement)เปนการเพมหนาทของ พนกงาน ใหมากขน เพอลดความเบอหนายและเพมความสนใจในการท างานของพนกงาน ซงการ ขยายขอบเขตของงานนจะเพมจ านวนหนาทและความรบผดชอบในระดบเดยวกนของ

พนกงาน เชน จากพนกงานถายเอกสารกเพมหนาทใหเปนพนกงานเดนเอกสารดวย เปนตน เพอไมใหเขาเกดความรสกเบองานทท า และบางครงอาจจะใหเขาแสดงความคดเหน ในงาน ทเขาท าดวย

2.4 การปรบปรงออกแบบงาน (Job Redesign)เปนการปรบปรงจดโครงสรางของงาน เพอดงดดใจของพนกงานมากขน เชนลดความซบซอนของงานเพอลดเวลาในการท างานลง หรอ ใหพนกงานสามารถออกแบบงานทตนเองตองท าได เพอใหเกดความพอใจในงานมากขน

3.การจงใจดวยวฒนธรรมขององคการ องคการทกแหงจะจงใจพนกงานของตนไปในทางทจะท าใหพนกงานปฏบต หนาทอยางมประสทธภาพสงสดเทาทจะ

เปนไปได วฒนธรรมองคการนนยอมหมายรวมถง พฤตกรรม คานยม และความเชอของบคคลในองค การ ซงในเรองนนน เราตองหยบยก ประเทศญปน และสหรฐอเมรกามาเปนแบบในการศกษา โดยญปนนนเปน ประเทศท ประสบความส าเรจอยางสงในการบรหาร เนองจากคานยมและความเชอ ของคนญปนทมตอ ประเทศ ชาต สงคม องคการ และ หมคณะ คนญปนมความเชอทวาประเทศเปนอนหนงอนเดยวกน พนกงานกเปนสวนหนงขององคการ โดยพนกงานทกคนจะ มความรสกเปนเจาของหรอ สวน หนงขององคการอยางแนนแฟน หากองคการลม พนกงานกจะ หมดทพง ทกคนจะอยกบ องคการตลอดชวต ดงนนพนกงานญป นหรอบคคลากรในองคการญปนจะมความ จงรก ภกดตอองคการเปนอยางมาก ซงจะตางกบอเมรกาคอ คนอเมรกนจะเปนคนทรกเสรภาพ ไมผกพนตนเองกบองคการ ชอบพงตนเอง ยายงานบอย อยางไรกด คนอเมรกน มจรยธรรม ในการท างานและไมดถกงาน ส าหรบคนไทยแลวมความเปนปจเจกนยมคลายกบอเมรกา แตขอแตกตางทส าคญคอคนอเมรกนจะท างานเปนทมไดดกวาคนไทยคนไทยมกมความฉลาดและมความสามารถเฉพาะตว เวลาท างานจงมกขาดความรวมมอ ประสานงาน อยางไรกด ผน าจ าเปนตองรวาควรใชวฒนธรรมองคการทตนเองมอยใหเปนประโยชนเชนไร คงจะเปนเรองทยากทจะตอบวาแบบใดเหมาะสมทสด ซงกคงตองขนอยกบองคการนน ๆ เองวาเปนเชนไร แตทวาการจงใจโดยการบรหารทเนนวฒนธรรมองคการ นนควรจะ ค านง ถงปจจยสองระดบ คอ ระดบบคคล และระดบองคการ อนไดแก เรองของการสร างเปาหมาย การวางแผน การตดตอประสานงาน การประเมนผล และการสรางความเชอถอซงกนและกน

ความเปลยนแปลงของภาวะผน า ในสภาวะทมการแขงขนสง ภาวะผน าถอเปนก าลงส าคญทจะชวยผลกดน ใหองคการประสบความส าเรจ ดงนนภาวะผน า

จงตองไดรบการปรบปรงเปลยนแปลง จากเดมทผน ามหนาทในการวางแผนและบรหารเพอใหองคการประสบความส าเรจตามวตถ


ประสงคทไดตงไวเทานน แตส าหรบในปจจบนซงเปนยคแหงขอมลขาวสาร สภาพ แวดลอม (Environment)มการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและตอเนอง ดงนน นอกจากความสามารถ ในการบรหารงานอยางมประสทธภาพแลว ผน ายงตองมวสยทศนทกวางไกล โดยอาศย เทคโนโลย ทางดานขอมลขาวสารตางๆเปนเครองมอในการทจะรวบรวมขอมลตางๆทงดาน ความเคลอนไหวของคแขงขน ความตองการของลกคา ปญหาอนๆทมผลตอธรกจหรอ องคการ ฯลฯ เพอน ามาใชในการวางแผนและด าเนนงานไดอยางมประสทธผลทเรยกวา "Integrated leadership" กลาวคอ เปนการใชขอมลขาวสารตางๆทไดรบจากทงในองคการ และนอกองคการเพอใชในการวางแผนและด าเนนการภายใตกรอบทางดานคณภาพและความพงพอใจของลกคาเปนหลก โดยเนนไปทกระบวนการพฒนาอยางตอเนอง เพอรกษา ความไดเปรยบและ รกษาความเปนผน าในตลาดไว โดยพจารณาจากสงส าคญ 2 ประการคอ

1.ภาวะผน า ทจะมสวนชวยในการเพมขดความสามารถของธรกจ ทมงานในองคการ การสอสารในองคการใหมประสทธภาพมากยงขน โดยการสรางภาวะผน า นนตองอาศย ความตงใจ ความพยายาม รวมถงประสบการณของตวผน าเอง

2.การใชระบบการรวบรวมขอมลส าคญๆตางๆทงจากภายในและภายนอกองคการ , ขอมลขาวสารความรตางๆ ทเรยกวา Control panel เพอน ามาใชในการพฒนา องคการอยาง ตอเนองและมประสทธภาพมากขน

ในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงรวดเรวน ท าใหเกดปจจยตางๆทมผลตอองคการ อยางมากมายทงในดานเทคโนโลยทสงขน ระยะเวลาในการผลตสนคาทสนลง ความรและ ความตองการของลกคาเพมมากขน การทโลกเขาสยคGlobalization ท าใหการตดตอสอสาร เปนไปไดอยางรวดเรว และเขาถงคนไดทวโลกเชน Internet และอนๆอกมาก ท าใหบทบาท ของผน าในอดต หรอบคคลเพยงคนเดยวไมสามารถรบผดชอบได ในยคนจงเนน การพฒนา ภาวะ ผน าควบคไปกบการท างานเปนทมเปนส าคญ และในขณะเดยวกน การตดตอสอสารภาย ในองคการกไดกลายเปนสงส าคญโดยเฉพาะการทจะสอสารในเรองของภารกจ วสยทศน และคานยมตางๆขององคการไปสพนกงานทอยในองคการ เนองจากหากพนกงาน เหลานน มความเขาใจและมความรไปในทศทางเดยวกนประสทธภาพขององคการกจะเพมมากขนและเปนการชวยลดปญหาตางๆในองคการไดเปนอยางด และผน ายงตองพยายามจงใจ พนกงานให เขาเกดความกระตอรอลนในการท างาน โดยใชวธการตางๆ เชน ใหมสวนรวมในทม มสวน รวมในความส าเรจทส าคญ มการแบงผลก าไร (Profit Sharing) อยางเปนธรรม ใหการยอมรบ ในตวพนกงาน เปนตน ซงจะสงผล ใหเกดความเขาใจและแนวคดในวตถประสงคขององคการในตวพนกงานตรงกน และน าไปสความส าเรจขององคการในทสด นอกจากนการ ทภาวะผน าจะเกดขนไดนนตองเกดจากสภาพแวดลอมในองคการมสวนชวยสนบสนน ดงนนผน าทตอ งการพฒนาภาวะผน าของตนเองจงจ าเปนตองใหความส าคญในเรองตอไปน

-ผน าควรจะวางตวใหเสมอตนเสมอปลาย ไมมากหรอนอยจนเกนไป -ตองสอสารความส าคญของวสยทศนใหแกพนกงานทกคน -ใหความเคารพทกคนในองคการอยางเทาเทยมกนในฐานะทเปนมนษยเหมอนกน -ใหความส าคญและเปดกวางตอความคดของผอน -ตองโปรงใส -พยายามท าใหคนในองคการยอมรบ -ชวยผลกดนและแกไขเพอใหพนกงานประสบความส าเรจในงานของเขา -กระจายอ านาจแกพนกงานใหเหมาะสมกบความรบผดชอบของเขา ซงสงเหลานจะชวยในการพฒนาภาวะผน าของผน าในองคการและในขณะเดยวกนกเปนการชวยผลกดนใหองคการพฒนา

ประสทธภาพดวย เนองจากพนกงานรวมถงทกคนทอยใน องคการจะใหการยอมรบในตวผน าและเตมใจทจะท างานใหกบองคการทเขาอยอยางเตมทและเตมความสามารถ และท าใหผน าไดทราบถงความเปนไปภายในองคการ ทราบถงความคด และปญหาของผทอยภายในองคการ ฯลฯ เพอทจะไดก าหนดกลยทธในการด าเนนการ และการแกไขไดอยางถกตอง

ในยคนนอกจากภาวะผน ามความส าคญแลว Control panel กมความจ าเปนอยางมาก เนองจาก Control panel เปนทรวมขอมล ความร รวมทงเปนเครองมอส าคญตอกลยทธ และเทคนคในการด าเนนการของธรกจ และเปนเครองมอในการตดตอสอสารทท าให ทกคนทปฏบตงานเฉพาะของตนสามารถเชอมโยงระหวางกนไดทงองคการ ระบบของ Control panel อาจมในสวนของการวางแผน การรวมศนย การใชงานประจ าวน การท างาน เปนทม ระบบขอมลขาวสารฯลฯ ซงการวางแผนงาน การวางแผนกลยทธ ในอนาคตนน จะอาศย ระบบ Control panel มากขน และจะเปนกระบวนการทมความตอเนอง หรอเปน Ongoing function คอการปรบเปลยนใหถกตองอยตลอดเวลา โดย Control panel จะสราง ความเปนหนงเดยว เปรยบเสมอนสงทเปนสอกลางขององคการและเปนทรวบรวม และ วเคราะห ขอมลตางๆเพอการตดสนใจขององคการ การกระจายทรพยากรตางๆเปนตน และในระบบControl panel จะมการรบขอมลจากหนวยทเรยกวา Sensors ในรปแบบตางๆ โดย Sensors เหลานจะตงอยในจดหรอหนวยทส าคญในกระบวนการ หรอในองคการเพอ ใหผ บรหารสามารถเรยกขอมลผลการด าเนนการขององคการใน


แตละสวนไดอยางรวดเรว เพอใช ในการประมวลผล ก าหนดกลยทธ หรอ แกปญหาทเกดขน ไดทนเวลาเพอลดความ เสยหาย ใหนอยทสด โดยเฉพาะในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยางรวดเรวในปจจบน

รปแบบภาวะผน า คอแนวทางทท าใหมทศทางในการน าแผนไปใชและจงใจคน เพอท าใหการท างานในฐานะผน าสามารถเลอกน าไปใชกบคนทมลกษณะแตกตางกนไปได ส าหรบรปแบบภาวะผน านนขนอยกบการเลอกและน าไปใช ซงรปแบบภาวะผน าแบงไดดงน รปแบบภาวะผน าจากพนฐานการใชอ านาจหนาท

1. ผน าแบบเผดจการ (Autocratic Leader) หมายถงผน าทเนนถงการบงคบบญชาและการออกค าสง (commanding and order giving) เปนส าคญ ผน าชนดนมกจะท าการตดสนใจดวยตนเองเปนสวนมาก และจะไมคอยมอบหมายอ านาจหนาทใหแกผอยใตบงคบบญชามากนก สถานภาพของผน าชนดนจะเปนไปในลกษณะทวาเปนเจานาย (boss) อยางเดนชด ในการบงคบบญชาหรอควบคมงานของผน าชนดน ผน าดงกลาวจะกระท าโดยมการใชอ านาจเปนอยางมากและจะสรางบรรยากาศของความเกรงกลวตอผอยใตบงคบบญชาเสมอ ทงนเพราะผน านยมใชการใหรางวลและลงโทษ

สรปไดวาผน าแบบเผดจการจะมอ านาจสงสดทตวผน า ผน าจะสงการและตดสนใจโดยยดถอความคดตนเองเปนใหญ นยมการใหรางวลและลงโทษ

2. ผน าแบบประชาธปไตย (Democratic Leader) ผน าชนดนจะมลกษณะตรงกนขามกบผน าชนดแรก ผน าแบบประชาธปไตยจะใหความส าคญกบผอยใตบงคบบญชามากกวา และจะไมเนนถงการใชอ านาจหนาท หรอกอใหเกดความเกรงกลวในตวผบงคบบญชา หากแตจะเปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชามโอกาสแสดงความคดเหนและพดคยดวย ในการปฏบตงานบรหารของผน าชนดนมกจะเปนไปในท านองทวา สงตางๆ เปนเรองทเกยวของกบทกคน ดงนน การแกไขปญหาตางๆ จงมกใหโอกาสทกฝายเขามารวมพจารณา ซงอาจจะกระท าโดยมการประชมหรอจดตงคณะกรรมการ เปนตน ผน าชนดนจะพยายามสงเสรมใหคนงานออกความคดเหนได และมโอกาสรวมตดสนใจในปญหาตาง ๆ ไดดวย

สรปวา ผน าแบบประชาธปไตยเปนผน าทท างานโดยอาศยความรวมมอกบผใตบงคบบญชา การตดสนใจอยบนฐานของการปรกษาหารอกน

3. ผน าแบบเสรนยม (Laissez-faire or Free-rein Leader) ผน าชนดนจะแตกตางจากผน าแบบประชาธปไตยทวาจะมการปลอยใหผอยใตบงคบบญชามอสรเสรเตมท หรอปลอยใหผอยใตบงคบบญชามอ านาจกระท าการใด ๆ ตามใจชอบได ปญหาตาง ๆ ทเกดขนไดจะถกมอบหมายใหผใตบงคบบญชาตดสนใจอยางเตมท ผใตบงคบบญชาอาจจะไดรบสทธในการจดท าแผนงานตาง ๆ ไดตามใจชอบ

การเปรยบเทยบพฤตกรรมการใชอ านาจหนาทของผน าทง 3 แบบ

ผน าแบบเผดจการ ผน าแบบประชาธปไตย ผน าแบบเสรนยม

ผน าจะเปนผก าหนดนโยบาย ทกอยาง

เทคนควธท างานและกจกรรมจะถกสงการโดยผน า

ผน าจะคอยสงงานแตละอยาง และจะคอยก ากบผท างานแต ละคน

ในการตหรอชมงานของกลม ผน าจะใชวธวากลาวตวบคคลโดยตรง และจะพยายามวางตวเปนทางการ

นโยบายตาง ๆ จะก าหนดขนโดยมการปรกษาและตดสนใจโดยกลม

กจกรรมจะถกก าหนดขนจาก การปรกษาของกลม โดยผน าจะใหแนวทางเลอก สมาชกในกลมจะมโอกาสเลอกผท างานรวม และการแบงงานภายในกลมจะท าโดยวธตกลงกนเอง

ในการตหรอชม ผน าจะหลกเลยงไมวากลาวตวบคคล

กลมหรอแตละคนจะม เสรภาพในการตดสนใจ

ผน าจะจดหาวตถดบใหและยงจะคอยใหขอมลเพมเตมเมอตองการ

ผน าจะไมเขายงเกยว ใด ๆ ผน าจะไมพยายามพดถง กจกรรมของ

สมาชกและ จะไมพยายามก ากบกลม แตอยางใดเลย


รปแบบของภาวะผน าแบบคลาสสก 1. ล าดบความตอเนองของภาวะผน า : รปแบบของภาวะผน าแบบคลาสสก

เปนการศกษาถงความเกยวของกนระหวางพฤตกรรมของผน า 2 รปแบบ คอ 1.1 ภาวะผน าทมงทหวหนาเปนศนยกลาง เปรยบเทยบกบผน าทมงพนกงานเปนศนยกลาง 1.2 ล าดบความตอเนองของภาวะผน าแบบเผดจการ, แบบมสวนรวมและแบบใหเสรภาพ 2. ตารางการเปนผน า หรอตารางการบรหาร เปนตารางการบรหารซงใชเปนกรอบงานทเกยวของกบมมมองของผน าท

มตองานและตอพนกงาน และยงเปนระบบทท าใหเกดความเขาใจส าหรบการฝกอบรมผน าและการพฒนาองคการ กรอบงานจะเกยวของกบมมมองของผน า ดงน

2.1 การมงงาน (Concern for results หรอ Task orientation) เปนภาวะผน าทมงทการเพมผลผลต 2.2 การมงทพนกงาน (Concern for people) เปนภาวะผน าทมงทการสรางความสมพนธระหวางพนกงาน 3. รปแบบของภาวะผน าแบบผประกอบการมลกษณะดงน

1. มแรงจงใจทจะประสบความส าเรจสง และเผชญความเสยงอยางมเหตผล 2. การมความกระตอรอรน และการสรางสรรคสง

3. มแนวโนมทจะตอบสนองอยางรวดเรวเมอมโอกาส 4. เรงรบเปนประจ า 5. มองเหตการณลวงหนาอยางมวสยทศน 6. ไมชอบงานทมล าดบขนตอนและระบบราชการ 7. ชอบทจะพบกบลกคา

รปแบบผน าเชงบวกเชงลบ รปแบบนมแนวทางทตางกนทผน าจะใชเพอใหตรงกบพฤตกรรมของพนกงาน ทมทงเชงบวกและเชงลบ

ผน าเชงบวก คอ การทผน าใชรางวล มาเปนผลตอบแทนแกพนกงาน เพอใหเกดแรงจงใจและทศนคตทดทพนกงานจะมตอตวของผน า เชน การใหการศกษา ความเปนอสระ การใหคะแนนวดพฤตกรรมการท างานทมากขน รวมถงการขนเงนเดอน และโบนสประจ าป ซงผน าจะใหวธนกบพนกงานทมความสามารถกระตอรอรน ในการท างาน มความขยนและรบผดชอบในงาน เมองานประสบผลส าเรจ จงท าใหพนกงานตงใจทจะปฏบตงานใหมคณภาพ

ผน าเชงลบ คอ การใชวธทเขมงวดเนนการลงโทษ ถงแมวาการลงโทษจะเปนเครองมอของผน ากตาม ผน าจ าเปนทจะตองใชวธการนดวยความระมดระวง เพราะมกจะมผลตอจตใจของมนษยเปนอยางมาก ผน าเชงลบจะแสดงออกดวยการครอบง าและท าตวเหนอคนผอน ซงผน ามกเชอวา เปนวธทสามารถท าใหประสบความส าเรจไดโดยการลงโทษ การใหพนกงานออกจากงาน วนลาทไมจายคาจาง การต าหนตอหนาตอตาคนอน ฯลฯ ซงวธนผน าเชอวาอ านาจของเขาจะเพมขน โดยการท าใหทกคน กลวแลว ท าใหผลผลตสงขน รปแบบผน าทเนนคนกบเนนงาน

การเนนรปแบบทงสองนขนอยกบวฒนธรรมขององคกร วาตองการใหวตถประสงคการท างานเปนไปในลกษณะใด ซงทงสองวธน จะแตกตางกนทวธปฏบต แตแทจรงแลว ผลทายทสด ตางกมงเนนไปทประสทธภาพงานทตองการเพมผลผลตทงสน

ผน าแบบเนนคน (Consideration) ผน าทมการค านงในความตองการของมนษยในตวพนกงาน โดยการทผน าเขาไปชวยแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน และการใหความสนบสนนทางดานจตวทยา ทอาจจะเรยกไดกวาการรจกใชคนใหเปนนนเอง การท างานรวมกนระหวางผน าและพนกงานในแบบน จะชวยใหชองวางระหวางผน ากบพนกงานลดลง จงท าใหสามารถท างานรวมกนไดอยางสบายใจ เมอเกดปญหาหรอขอผดพลาด กสามารถรวมกนปรกษาหารอใหปญหาตางๆ ผานไปได จงท าใหผลทเกดขนงานออกมามประสทธภาพทงยงได เพมผลผลตทมคณภาพไดอกทางหนงดวย

ผน าแบบเนนงาน (Structure) ผน าเชอวาจะไดผลลพธโดยการใหพนกงานยงอยเสมอ และสามารถกระตนใหพนกงานท างานไดมากๆ ซงการท างานในลกษณะน จะท าใหเกดชองวางระหวางผน าและพนกงานหางกน เพราะผน าจะมงเนนไปทจ านวนตวเลขทเพมขนของผลผลต แตตวพนกงานจะไมรสกมความสข เพราะจะท าใหเกด แรงกดดนหากไมสามารถท างานไดตามเปาหมายทผน าก าหนด


ภาวะผน า (leadership skill) ภาวะผน ามความส าคญตอการปรบกระบวนการท างาน เพอใหบรรลประสทธผล ขององคกรแลว ผบรหารยงตองใหความ

สนใจตอบคลากรในองคกรดวย ภาวะผน านนถอวาเปนสงจ าเปนอยางยงส าหรบผน าในการทจะน าพา องคกรใหประสบความส าเรจได ผบรหารตองเปนผน าในการบรหารจดการ ซงสงเหลานถอเปนหนาทของผน าทจะตองใหความมนใจ เพอการยอมรบ ของคนในองคกร อนจะน าไปสความไมไววางใจระหวางกน ผน าจะตองมงเนนเรองของการสอความ ใหมความชดเจน และมประสทธภาพมากยงขน การสอความทดนนถอวาเปนรากฐานทส าคญยงในการสรางพนธะสญญา (commitment) และท าใหเกดความรวมมอรวมใจกน (cooperation) ในทสด” (ประพนธ ผาสขยด, 2541, หนา 91) ในการบรหารองคกรของผบรหาร ยอมตองเผชญความรนแรง และความรวดเรวทงกระแสของการแขงขน และความเปลยนแปลงตาง ๆ ดงนน จงตองอาศยศกยภาพของตนเอง และของทมงานรวมกน รวมถงความมระบบทตองด าเนนไป ใหเกดสงทถกตองตลอดเวลา ความส าเรจจงจะเกดขนได โดยระบบทถกตองของแตละองคกรนน กจะอยบนพนฐานของวสยทศน (vision) คอ ตองการจะเปนอะไร และตงอยบนพนฐานของคานยม (value) คอ จะไปใหถงจดนนโดยยดอะไรเปนหลก ซงถอวาองคประกอบทง 3 นเปนสงส าคญในการก าหนดทศทางหรอเปาหมายขององคกร การมเปาหมายขององคกรทชดเจนตงแตแรก จะสามารถประเมนผลไดวาผลในการด าเนนงานนนบรรลประสทธผล (effectiveness) หรอไม ซงเปนกรอบความคดใหมในการประเมนผลทผบรหารตองค านงถงมากกวาทจะมงแตประสทธภาพ (efficiency) เปนหลกอยางเดยว ซงหมายถง ความสามารถในการสรางผลผลตโดยใชทรพยากรนอยทสด ใชเวลานอยทสด ซงจะเปนการเปรยบเทยบสงทได (output) กบปจจยน าเขา (input) เปนหลก แตสวนค าวาประสทธผลนนจะมองเนนไปทวาสงทท านนเปนไปตามเปาหมายหรอไม (ประพนธ ผาสขยด, 2541, หนา 24-25)

ผบรหารนอกจากจะตองตระหนกถงเปาหมายขององคกรแลว ยงตองใหความส าคญตอการปรบกระบวนการท างาน และการพฒนาศกยภาพของบคลากรในองคกรดวย ภาวะผน า นนถอเปนสงจ าเปนอยางยงส าหรบผบรหารอกลางการประกนภยในการทจะน าองคกรใหประสบความส าเรจได เพราะอซอมรถยนต คอ องคกรทตองบรการโดยค านงถงคณภาพเปนส าคญ ดงนน ผบรหารอกลางตองเปนผน าในการบรหารจดการ เพอการยอมรบของคนในองคกร และของผใชบรการ ผน าจงตองมงเนนเรองการสอสารใหชดเจน และตองอาศยศกยภาพของตนเอง และของทมงานรวมกน โดยค านงการจดระบบโครงสรางในองคกร ทส าคญ คอ การมวสยทศนของผบรหารในการก าหนดทศทาง และเปาหมายขององคกร การมเปาหมายทชดเจนขององคกรตงแตแรกกจะสามารถประเมนผลส าเรจขององคกรได นนหมายถง การมความรบผดชอบทตรวจสอบได ในเรองของการบรการ และคณภาพ อยางไรกตาม การศกษาเรองของภาวะผน า ไดมนกคดนกทฤษฎไดศกษาคนควาทงในอดตทเรมตงแตชวงกลางทศวรรษ 1980 เปนตนมาจนถงปจจบน เปนการคนหาองคประกอบหรอปจจยทท าใหผน ามประสทธภาพ และประสทธผลในการปฏบตงาน จากการศกษาคนควาสามารถระบคณลกษณะพฤตกรรม หรอสถานการณตาง ๆ ทท าใหแบบของความเปนผน าแบบหนง มประสทธภาพ และประสทธผลสงกวาภาวะผน าอกแบบหนง (สเทพ พงศศรวฒน, 2548, หนา 3)

ทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะ (trait theories)

ทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะ คอ ทฤษฎทเนนการหาคณลกษณะทวไปของผน า เพอเปรยบเทยบกบบคลทไมใชผน า ในการศกษาภาวะผน าระยะแรก ๆ นกวชาการใหความส าคญกบคณลกษณะสวนตว (personal traits) ของผน า โดยพยายามแยกแยะวาคณลกษณะใดบางทด ารงอยในตวผน า ตวอยางคณลกษณะทมการระบกนมากกวาเปนตวชวดความเปนผน า คอ ความเฉลยวฉลาด (intelligence) ความซอสตย (honesty) และความเชอมนในตนเอง (self-confidence) งานวจยในยคแรก ๆ ของแนวทางนจะศกษาผน าทประสบความส าเรจ ดงนน แนวทางนจงรจกกนอกนานประหนงวา แนวทาง “บรษผยงใหญ” (the great man approach) และมความเชอวา มคนบางคนเทานนทเกดมาเพอเปนผน า กลาวอกนยหนง คอ บคคลคนใดจะเปนผน าในอนาคตไดหรอไม ไดถกก าหนดลวงหนาโดยธรรมชาตแลว การวเคราะหคณลกษณะผน าจากผลงานวจยเมอป ค.ศ. 1948 ไดมการคนพบจดรวมส าคญ 7 ประการ ของคณลกษณะเชงบคลกภาพกบการเปนผน าทประสบความส าเรจ คอ ความเฉลยวฉลาด การรเรมสรางสรรค ทกษะดานสงคม ความเชอมนในตนเอง พลงแหงความรบผดชอบ และความซอสตยมนคงตอหลกการ (พชาย รตนดลก ณ ภเกต, 2552, หนา 172) อยางไรกตาม ยงมการพบวา คณลกษณะดงกลาวมความส าคญแตกตางกนไปตามสถานการณ เชน รเรมสรางสรรคมสวนใหผน าประสบความส าเรจในสถานการณหนง แตอาจไมเกยวของกบความส าเรจของผน าทอยในสถานการณซงแตกตางออกไป โดยศกษาทฤษฎคณลกษณะไดดงน

จากการวจยของประทป บนชย (2546, หนา 11) ศกษาเรอง รปแบบการพฒนาภาวะผน าตามแนวภาวะผน าพสยสมบรณของผบรหารสถานศกษาในระดบการศกษาขนพนฐาน พบวา ทฤษฎทเชอวา คนบางคนเกดมาเพอการเปนผน าโดยเฉพาะผน าทยงใหญในอดตไมวาจะเปน Napoleon, Alexander the Great, Abraham Lincoln, Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Sir Winston Leonard Spencer-Churchill, John Fitzgerald Kennedy, Nelson Mandela และ Margaret Thatcher ด


เหมอนวาพวกเขาแตกตางจากคนธรรมดาในหลายดาน ซงภายใตพนฐานความเชอน นกวจยไดสรางมมมองทเรยกวา “ทฤษฎบคคลยงใหญ (the great man theories) ขนมา ซงเชอวาผน าทยงใหญจะมคณลกษณะทส าคญทท าใหพวกเขาแตกตางจากบคคลอน เชนเดยวกบ Bass (1990, pp. 79-81) ไดทบทวนงานวจยทเกยวกบผน ามากกวา 163 เรอง ตงแตป ค.ศ. 1948-1970 จนท าใหเขาสามารถระบคณลกษณะของผน าทดวาขนอยกบคณลกษณะ 6 ประการ คอ คณลกษณะทางรางกาย ภมหลงทางสงคม สตปญญา บคลกภาพ คณลกษณะทเกยวกบงาน และคณลกษณะทางสงคม ซงในแตละคณลกษณะสามารถอธบายไดดงน

1. คณลกษณะทางรางกาย (physical characteristics) ประกอบดวย ความแขงแรง (activity, energy) รปราง (appearance grooming) ความสง (height) น าหนก (weight) ซงกลาวไดวา ความสมพนธระหวางความเปนผน าทมประสทธภาพ และมประสทธผลกบคณลกษณะทางรางกายใหผลลพธทขดแยงกน เชน การมสวนสง และน าหนกมากกวาไมไดเปนตวบงชวา ความเปนผน าจะมประสทธภาพ และประสทธผลหรอไม แตกมองคกรจ านวนมากเชอวาบคคลทมรปรางสวนใหญ จะจ าเปนตอการเชอฟงของผตาม ซงกสามารถอธบายไดอยบนพนฐานของอ านาจ การบงคบหรอความกลว แตในขณะเดยวกน Mahatma Gandhi, Napoleon, Stalin และ Deng Xiaoping กเปนตวอยางของบคคลรปรางเลก แตกเปนผน าทยงใหญได

2. คณลกษณะดานภมหลงทางสงคม (social background) ประกอบดวย การศกษา (education) สถานภาพทางสงคม (social status) และการเปลยนแปลงสถานภาพทางสงคม (mobility) ไดแสดงความคดเหนเกยวกบสถานภาพทางสงคมเศรษฐกจทด จะเปนขอไดเปรยบตอการเขาสสถานภาพทางของความเปนผน า บคคลทมสถานะทางเศรษฐกจ และสงคมต าแตสามารถกาวสสถานภาพทางสงคมทสงกวาได จะไปสต าแหนงผน าระดบสงไดมากกวา และในปจจบน ผน าทมการศกษาดจะมโอกาสเขาสต าแหนงผน าไดดกวา

3. คณลกษณะดานสตปญญา และความสามารถ (intelligence and ability) ซง Bass (1990) สรปไววา ผน าทมความร (knowledge) มดลพนจ (judgment) มทกษะในการพดไดอยางคลองแคลว ปฏภาณไหวพรบด สงเหลานเปนตวบงชไดในระดบหนงวา ผน าทมประสทธภาพ และประสทธผลตองมคณสมบตเหลานอย ถงแมวาจะตองศกษาปจจยอน ๆ มาประกอบกตาม

4. คณลกษณะดานบคลกภาพ (personality) พบวา Bass and Avolio (1990) แสดงความคดเหนวา บคลกภาพประกอบดวยการมความเชอมนในตนเอง (self-confidence) มความซอสตย (integrity) อดทนตอความเครยด (tolerance of stress) การควบคมอารมณไดด (emotional control) มความกระตอรอรน (enthusiasm) ความตนตว (alertness) มความคดรเรมสรางสรรค (original, originality) มความสามารถในการปรบตว (adaptability) เปนคนเปดเผยไมเกบตว (extroversion) เปนตน แสดงใหเหนวา คณลกษณะดานบคลกภาพ จะตองน ามาศกษาในเรองของความเปนผน า

5. คณลกษณะทเกยวกบงาน (task-related characteristic) ประกอบดวย ความขยน หมนเพยร (drive to achieve) ความรบผดชอบ (responsibility) การไมยอทอตออปสรรค (persistence against obstacle) จะตองมความมงงานสง รเรมงานใหม ๆ ผทจะเปนผน าทดไดจะตองมคณสมบตเหลาน

6. คณลกษณะทางสงคม (social characteristics) ประกอบดวย ความนยมแพรหลาย (popularity) มทกษะความสมพนธระหวางบคคล (interpersonal skills) มเสนหดงดด (attractiveness) ความรวมมอ (cooperativeness) ชอบสงคม (social participation) นกการทต (diplomacy) จากการระบคณลกษณะเหลานของ Bass (1990) มสวนในการสรางความสามคค ความไววางใจ ซงเปนทยดเหนยวของกลมได Bass (1990, p. 87) ไดแสดงแนวความคดทไดจากการศกษางานวจยเกา 167 เรอง วา “การศกษาเกยวกบภาวะผน าในระยะเรมแรกนน เปนการเปรยบเทยบคณลกษณะของบคคลทเปนผน ากบบคคลทเปนผตาม และทฤษฎกลมนมสมมตฐานวา ผน าเปนโดยก าเนด ไมใชถกสรางขนมา (born not mode)

Mosley (1996, p. 397) ไดกลาวแยงกบคณสมบตของผน าทง 6 ประการ ดงกลาวขางตน โดยไดกลาวถงขอจ ากดทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะวา นกวจยไมสามารถระบคณลกษณะทแนนอนชดเจนในการจ าแนกวา บคคลทมภาวะผน า และไมมภาวะผน ามคณลกษณะทแตกตางกนอยางไร ซงในบางครงคณลกษณะอยางหนงกเหมาะสมกบสถานการณแบบหนงแตกไมเหมาะสมกบสถานการณอกแบบหนงโดยสงเกตไดจาก Bass (1990, pp. 79-81) ทผานมาพบวา รายการของคณลกษณะทส าคญของความเปนผน ามเพมมากขนทกท แตกยงไมสามารถระบคณลกษณะเดน ๆ ไดวา คณลกษณะแบบใดจะมประสทธภาพ และประสทธผลตอสถานการณใด ทฤษฎคณลกษณะน จงยงมขอบกพรอง กลาวคอ Mosley (1996, p. 397) ไดสรปวา ไมมคณลกษณะของผน าทถกคนพบวา เกยวพนกนอยางสม าเสมอกบความส าเรจของการน า

แนวคดทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะของ Bass (1990) และ Mosley (1996) สรปไดวา การมคณลกษณะทเหมาะสม และสอดคลอง จะชวยใหผน ามแนวโนมทจะเกดประสทธผลมากขน แตกไมอาจรบประกนไดแนนอนวาจะตองมประสทธผล ผน าทมคณลกษณะแบบหนงเฉพาะตนอาจมประสทธผลไดในสถานการณหนง แตในอกสถานการณหนงอาจไรประสทธผลกได ยงกวานนผน าทมแบบแผนของคณลกษณะของตนนแตกตางกน แตสามารถทจะมประสทธผลไดในสถานการณเดยวกน


ทฤษฎภาวะผน าเชงพฤตกรรม (behavioral theories)

ในชวงปลายทศวรรษท 1940 นกวจยไดศกษาภาวะผน าเชงคณลกษณะทยงมขอบกพรองอย ท าใหนกพฤตกรรมศาสตรมงความสนใจเรอง ภาวะผน าในการศกษาพฤตกรรมของผน าทเกดขนจรงวา ผน าจรง ๆ แลวเขาท าอะไร และท าอยางไร คอ ศกษาวาภาวะผน าทมประสทธภาพ และประสทธผลนน จะตองใชพฤตกรรมอยางไรในการน าจงจะท าใหกลมบรรลเปาหมายได นกวจยกลมนจงมงศกษาพฤตกรรมทแบงแยก ระหวางผน าทมประสทธภาพ และประสทธผลกบผน าทขาดประสทธภาพ และประสทธผล คลายกบทฤษฎเชงคณลกษณะ และพวกเขาเชอวาพฤตกรรมทคนพบนน จะเปนพฤตกรรมทประยกตใชโดยทวไป ไมตองค านงถงสถานการณทผน าเผชญอยกได ดงนน จงพยายามศกษาคนควาวา รปแบบพฤตกรรมใดทดทสดในการน า เพอน าเอารปแบบนนไปพฒนาใหบคคลมรปแบบพฤตกรรมแบบนนเพอทจะไดผน าทมคณภาพ สมมตฐานของทฤษฎนจงเชอวา ภาวะผน าถกสรางขนไดไมใชเปนมาโดยก าเนด (made not born) จากการศกษาภาวะผน าเชงพฤตกรรมทมอยหลากหลาย มทงทศกษาพฤตกรรมการใชอ านาจ พฤตกรรม การบรหารจดการ เปนตน โดยจะศกษาแนวคดตาง ๆ ดงน

การศกษาของมหาวทยาลยมชแกน (Michigan studies) นกวจยในกลมน เปนนกวจยของมหาวทยาลยมชแกน น าโดย Rensis Likert ในป ค.ศ. 1966 ไดใชกลยทธในการศกษาภาวะผน าทแตกตางจากความคดของ Kurt Lewin ของมหาวทยาลยไอโอวา เขาไดศกษาภาวะผน าโดยพจารณาความสมพนธระหวางผน า และผตาม กบประสทธภาพ และประสทธผลของงาน โดยไดระบพฤตกรรมผน าไว 2 แบบ คอ ผน าทมพฤตกรรมแบบมงคน (employee-centered leader behavior) และผน าทมพฤตกรรมมงงาน (job-centered leader behavior) โดยมรายละเอยดดงน (Lunenburg & Ornstein, 1996, pp. 128-129)

1. พฤตกรรมของผน าแบบมงคน ผน าแบบนจะเนนเรองความสมพนธระหวางบคคล ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล สนใจ และเขาใจความตองการของพนกงาน

2. พฤตกรรมของผน าแบบมงงาน ผน าแบบนจะเนนไปทผลผลตเปนสงส าคญ จงใหความส าคญกบงาน และเทคนคตาง ๆ ในการผลต เพอใหงานบรรลเปาหมายตามทก าหนดไวโดยมองวาพนกงานเปนเพยงปจจยหนงทท าใหงานส าเรจเทานน

Likert (1967) ไดพฒนาแนวความคดของมหาวทยาลยมชแกน ในป ค.ศ. 1961 โดยไดน าแนวความคดพฤตกรรมผน าแบบมงคน และแบบมงงานมาท าการวจย โดยแบง เปน 4 ระบบ แลวน ามาวางเรยงกนเปนแนว เรมตนตงแตผน าแบบเผดจการไปจนถงผน าแบบมสวนรวม

แนวคดของ Likert (1967)

แนวคดของ Likert (1967, pp. 126-127) สามารถอธบายไดวา ระบบท 1 พฤตกรรมผน าเผดจการแบบเบดเสรจ (exploitative autocratic) ระบบนผน าจะเปนผตดสนใจทกอยางวา

ตองท าอะไร ใครตองท า ตองท าอยางไร ท าทไหน และจะตองใหเสรจเมอไร ถางานไมส าเรจจะตองมการลงโทษ ผน าไวใจผตามนอย ระดบความไววางใจ และความเชอมนระหวางผน า และผตามจะมต า

ระบบท 2 พฤตกรรมผน าแบบเผดจการอยางมเมตตา (benevolent autocratic) ระบบนผน ายงเปนคนตดสนใจอย แตใหผตามมอสระอยางบาง ผน าแบบนจะมเจตคตแบบพอปกครองลก ตราบใดทผตามยงปฏบตงานตามระเบยบอย ผน าจะดแลผตามเปนอยางด ระดบความไววางใจ และความสมพนธระหวางผน า และผตามยงคงต าอย

ระบบท 3 พฤตกรรมผน าแบบปรกษาหารอ (consultative) ระบบนผน าจะปรกษา หารอกบผตามกอนทจะก าหนดเปาหมายหรอการตดสนใจ ผตามมอสระมากขนอก ผน าระบบนตองการคดเหนของผตามกอนตดสนใจ ผน าจะใหรางวลแกผทท างานด มากกวาการลงโทษเมอท างานผดพลาด เปนแรงจงใจใหผตาม บรรยากาศเปนกนเอง ระดบความไววางใจ และความสมพนธระหวางผน ากบผตามมสง

ระบบท 4 พฤตกรรมผน าแบบมสวนรวม (participative) ระบบนผน าเนนใหผตามมสวนรวมอยางเตมทในการก าหนดเปาหมาย และการตดสนใจ ผตามเปนอสระ ถกเถยงกบผน าได ผน าแสดงความสนบสนนแทนการขมข ทกสวนของผตามมสวนรวมในการบรหารงานทวทงองคกร

อยางไรกด อาจกลาวไดวา วตถประสงคงานวจยของมหาวทยาลย Michigan ความเปนผน าสวนใหญของทมงานเพอคนหาหลก และวธความเปนผน าทมประสทธผล โดยมงใหความส าคญของผลผลต (production orientation) หรอท างานใหประสบความส าเรจ และมการมงใหความส าคญกบคน (employee orientation) หรอการสนบสนนในการท างานหวหนาจะท าใหมผลผลตสงในกลม และดแลใหความส าคญกบผลผลต และคน จากการวจยท าการคนพบทมงเนนคน (employee centered supervisors) จะมสวสดการมงเนนใหลกนอง ในทางกลบกนหวหนาทมงเนนผลผลต (production centered supervisors) จะมลกษณะทมงเนน


ความส าเรจในการพฒนามากกวา โดยทวไปหวหนางานทมงเนนคน พบวา มกลมงานทมผลผลตมากกวากลมทมหวหนางานทมงเนนผลผลต (Likert, 1961)

การวจยในภายหลงโดย Likert (1961) ไดเสรมเพมเตมในการศกษา แบบฉบบของผน าทมสวนรวม เชน ผน าควรใชการประชมของกลมเพอกระตน การทสวนรวมของพนกงานในการท าการตดสนใจ และแกปญหา การตดตอสอสารความรวมมอกน และการแกปญหาของความขดแยง ผน าแบบมสวนรวมชวยสนบสนน และแนะแนวทาง การตดสนใจของกลม และมงเนนใหท าการตดสนใจ และแกปญหา

การศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ (Ohio state leadership studies) ในป ค.ศ. 1945 กลมนกวจยของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ คอ Hemphill and Coons (1957) ไดเรมตนคนความตทางพฤตกรรมของผน าอยางกวางขวาง โดยใชแบบสอบถามทพวกเขาไดสรางขน ซงเปนแบบสอบถามทเปนทรจกกนทวไปจนถงปจจบน คอ Leader Behavior Descriptive Questionnaire (LBDQ) จากการวจยพบวา พฤตกรรมของผน าสามารถอธบายไดใน 2 มต คอ การมงคน และการมงงาน ดงน

1. การมงคน (consideration) หมายถง ผน าทใหความส าคญกบความสมพนธดานจตใจของผตาม เชน การรบฟงความคดเหนของผตาม ปฏบตกบผตามอยางเทาเทยมกน ถามการเปลยนแปลงจะบอกใหทราบลวงหนา ใสใจกบความเปนอยของผตาม ยกยองผตาม เปนมตรกบผตาม เปนตน ผน าประเภทนจะค านงถงผตามเปนส าคญ

2. การมงงาน (initiating) หมายถง ผน าทมงการก ากบผตาม เพอทจะไดท างานไดส าเรจตามทผน าตองการ เชน การวางก าหนดการท างาน วางมาตรฐานการปฏบตงาน กระตนใหผตามท าตามระเบยบ ตดสนใจแทนผตาม ก าหนดบทบาทของ ผตามใหชดเจน เปนตน ผน าประเภทนจะค านงถงตนเองเปนหลก ใหความส าคญกบบทบาทของตนเองมากกวาบทบาทของผตาม อยางไรกด ลกษณะขององคประกอบทส าคญของพฤตกรรมของผน า 2 ประการ คอ พฤตกรรมของผน าทจดอยในลกษณะแบบผน าทมความเอาใจใส (consideration) นน กจะท าใหความสมพนธระหวางผน า และผใตบงคบบญชาเปนไปตามความอบอน ราบรน เตมไปดวยลกษณะฉนทมตรทดตอกน มความเชอถอ และมความไววางใจซงกน และกน มความเคารพในความแตกตางระหวางบคคล หรออาจกลาวไดวาผน าประเภทนเปนประเภทมงความส าคญ 2 พฤตกรรมของผน าทจดอยในลกษณะแบบผน าทมความคดรเรม (initiating structure) นนจะมความเครงครดในการท างานมาก มกจะมองความสมพนธของตวเองกบผรวมงานเฉพาะตามบทบาท และหนาทเปนไปตามโครงการสรางขององคการ และตามชองทางเดนของงานตามขนตอน ของการปฏบตงาน และเปนไปตามชองทางของการตดตอสอสารเทานน หรออาจกลาวไดวา ผน าประเภทนเปนประเภทมงงานเปนส าคญ

การศกษาพฤตกรรมของผน าของมหาวทยาลย Ohio

ภาพการศกษาพฤตกรรมของผน าของมหาวทยาลย Ohio แสดงใหเหนถงผลลพธจากการศกษา เปนการวดความสมพนธระหวางพฤตกรรมของผน า และประสทธภาพของผน า เครองมอทใชวดผลจากรายงานของการด าเนนงานจากหนวยงานของผน า การเขา-ออกของผใตบงคบบญชา และอตราการรองทกขของผใตบงคบบญชา ขอสงเกตผน าทมงคน และมงงานสงจะท าใหผใตบงคบบญชามผลการด าเนนงานทต า การเขา-ออกงาน และอตราการรองทกขสง ถาผน าทมงคนต า และมงงานสง จะท าใหผใตบงคบบญชามผลการด าเนนงานทสง การเขา-ออกงาน และอตราการรองทกขสง และถาผน าทมงคนสง และมงงานต า จะท าใหผใตบงคบบญชามผลการด าเนนงานทต า การเขา-ออกงาน และอตราการรองทกขต า

นกวจยทรฐโอไฮโอ แสดงความคดเหนวา ผน าทมงความเอาใจใส (มงคน) สง จะมความอบอนทางอารมณขอ งสงคม (socio emotional) จงท าใหลกนองมความพงพอใจมากกวา และมผลการปฏบตงานทดกวา แตตอมาผลในการวจยกลบแสดงใหเหนวา ผน าควรมลกษณะทงเอาใจใส (มงคน) และมโครงสรางความคดรเรม (มงงาน) ในระดบทสง กลาวคอ มความเปนผน าทมงาน และตวพนกงานเปนศนยกลาง (job-centered and employee centered leadership) อนเปนการก าหนดความมประสทธผลของความเปนผน าของบคคลในองคการ ซงลกษณะทง 2 อยางนมอทธพลตอแนวความคดของวธการศกษาตารางของการเปนผน า (the leadership grid approach) จากแนวความคดทไดจากการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอน เปนพนฐานความคดทท าใหนกวชาการทสนใจเรองภาวะผน า น าไปพฒนาทฤษฎภาวะผน าเชงพฤตกรรมในระยะเวลาตอมาอกหลายทฤษฎ เชน ทฤษฎภาวะผน า 3 มตของ Reddin (2010) (Reddin’s 3D leadership model)

จากการวจยภาวะผน าของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ ไดแบงพฤตกรรมผน าเปน 2 มต คอ มงคน และมงงาน ตอมาไดน ามาขยายเพมเตมเปน 3 มต คอ การพจารณาประสทธผลของงาน (effectiveness) มาประกอบเพมขน เพราะภาวะผน าไมวาจะมงคนหรอมงงานขนอยกบสถานการณตาง ๆ ดวย จงเรยกวา ทฤษฎ 3 มต (three dimension theory) สาระส าคญของทฤษฎภาวะผน า 3 มต เรมจากแนวคดพนฐานทวา ถาพจารณาเฉพาะพฤตกรรมการบรหารทมงคนหรอมงงานแลว จะไดพฤตกรรมผน า 4 แบบ พฤตกรรมผน าตามทฤษฎนม 4 แบบ คอ


แบบท 1 ผน าแบบแยกตว (separated) เปนผน าทไมมงคน ไมมงงาน ท างานไปวน ๆ แบบท 2 ผน าแบบเสยสละ (dedicated) เปนผน าททมเทใหกบงานโดยขาดความ สมพนธทดกบคน แบบท 3 ผน าแบบมตรสมพนธ (related) เปนผน าทเนนความสมพนธกบผตาม ค านง ถงงานแตเพยงเลกนอย แบบท 4 ผน าแบบผสมผสาน (integrated) เปนผน าทมงทงความสมพนธกบคน และมงทงผลงานของงาน ดงนนจะเหนไดวา ทฤษฎ 3 มตน คอ การพจารณาประสทธผลของงาน (effectiveness) มาประกอบเพมขน เพราะภาวะ

ผน าไมวาจะมงคนหรอมงงานขนอยกบสถานการณตาง ๆ ดวย จงเรยกวา ทฤษฎ 3 มต (three dimension theory) จากแนวคดทฤษฎเกยวกบภาวะผน าทไดกลาวถงในขางตนนนเปนทฤษฎภาวะผน าทมงศกษาผน าทงดานคณลกษณะ และ

พฤตกรรมเพอสรางผน าทจะน าองคกรไปสความส าเรจได ตงแตป ค.ศ. 1960 เปนตนมา นกวจยดานภาวะผน ายอมรบวา ทฤษฎเชงพฤตกรรมมขอจ ากดในการทจะบอกวา พฤตกรรมผน าแบบใดจงมประสทธภาพ และประสทธผลมากนอยนนไมชดเจน เพราะบางสถานการณพฤตกรรมแบบมงคนมประสทธภาพ และประสทธผลมากกวาพฤตกรรมแบบมงงาน ในขณะเดยวกน บางสถานการณพฤตกรรมแบบมงงานกมประสทธภาพ และประสทธผลสงกวาแบบมงคน นกวชาการในชวงนจงเรมหาแนวคดใหมวาภาวะผน าทจะท าใหประสบความส าเรจไดนน ควรมคณลกษณะอยางไร ทงน Ulrich (1996, p. 215) มแนวความคดในเรองของภาวะผน าทจะน าองคกรไปสความส าเรจได โดยกลาววา “ผน าทจะประสบความส าเรจแหงอนาคต ตองเปนบคคลทนาเชอถอ และตองมความสามารถในการบรหารองคกรดวย” โดยไดน าเสนอแบบจ าลองความคดของผน าใน Leadership Charge = Credibility x Capability ทอาจกลาวไดวา ภาวะผน าเกดจากองคประกอบของคณลกษณะสวนตน 2 ดาน คอ ดานความนาเชอถอ และดานความสามารถเชงบรหารจดการ

แนวคดภาวะผน า Full Range (Full Range Leadership--FRL)

แนวคดภาวะผน า Full Range (Full Range Leadership--FRL) เปนแนวคดหนงทมการน ามาใชในการพฒนาภาวะผน ากนอยางแพรหลายในตางประเทศ ในอเมรกา ยโรป และเอเชย ทงในหนวยงานรฐบาล เอกชน และองคกรตาง ๆ แนวคดนไดถกน าเสนอโดย Bass and Avolio (1990, 1993) ซงเปนการน าเอาแนวคดภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย (laissez-faire leadership) แนวคดภาวะผน าแบบแบบแลกเปลยน (transactional leadership) และแนวคดภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) มาจดระบบเปนแนวพสย (range) ของภาวะผน า โดยเรมจากภาวะผน าทไมมภาวะผน า (Laissez-Faire--LF) ซงเปนภาวะผน าพสยต า (low range) ผานไปยงภาวะผน าแบบแลกเปลยน (Transactional Leadership--TA) ซงถอเปนภาวะผน าพสยกลาง (middle range) ไปสภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (Transformational Leadership--TF) ซงถอวาเปนภาวะผน าพสยสง (high range) ผน าทมภาวะผน าพสยต าจะเปนผน าทขาดประสทธผล ผตามปฏบตงานไดต ากวาทคาดหวง ผน าทมภาวะผน าพสยกลางจะเปนผน าทมประสทธผลในระดบปานกลาง ผตามปฏบตงานไดต ากวาทคาดหวงถงตามทคาดหวง ผน าทมภาวะผน าพสยสงจะเปนผน าทมประสทธผลสง ผตามปฏบตงานไดสงกวาความคาดหวง ประวตความเปนมาของภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range

แนวคดภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน เกดจากการวจยเกยวกบภาวะผน ามามากกวา 100 ป เปนการน าเอาแนวความคดเกยวกบพฤตกรรมผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) กบพฤตกรรมภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) มาสงเคราะหจดรปแบบใหมใหเปนระบบ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

Stogdill (1974, p. 23) ไดศกษาทบทวนวรรณกรรมทเกยวกบภาวะผน ากวา 5,000 ชน เขาไดขอคนพบทสรปไดวา “บคลกลกษณะของแตละบคคล และความตองการของสถานการณในขณะใดขณะหนงเปนสงทสรางภาวะผน าใหเกดขน เขาเชอวาภาวะผน ามอยในตวตนคนอยกอนแลวมากกวาการสรางใหมขน แตภาวะผน าจะปรากฏขนตามสถานการณแตละสถานการณทอบตขน

Burns (1978, p. 20) ไดเปดหนาใหมของการวจยภาวะผน า เมอเขาเสนอมโนทศนเกยวกบภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) ภาวะผน าแบบแลกเปลยน หมายถง การแลกเปลยนสงใดสงหนงกบคนใดคนหนง สวนภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพหมายถง แนวความคดทมพลง และมความซบซอนมากกวาภาวะผน าแบบแลกเปลยน ซงมโนทศนใหมของภาวะผน าน จะปรากฏเมอใครคนใดคนหนงหรอมากกวาถกสนบสนนใหเปนผน า โดยผตาม และผน าซงเขาเหลานนจะตองเปนผทมการจงใจ และคณธรรมสงกวาผอน Burns ยงเสนอเพมเตมอกวา ความส าคญของผน านนจะตองมศรทธาบารม (charismatic) ทมคณภาพเพยงพอทจะสนบสนนวสยทศนหรอไม Bass (1985, p. 60) ไดท าการขยายแนวคดของ Burns โดยเขาเสนอวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพนน ประกอบดวยองคประกอบภาวะผน าตอไปน


1. ภาวะผน าแบบศรทธาบารม (inspirational motivation) ซงตองสรางวสยทศน และการลดบนดาลใจใหผอนเหนดวยกบวสยทศนนน

2. การใหความส าคญเปนรายบคคล (individualized consideration) ซงเปนการเนนใหผน าพฒนาผตามดวย 3. การกระตนใหใชปญญา (intellectual stimulation) ซงเปนการกระตนใหผตามใชวธการใหม ๆ ในการคนหาปญหา

และแกไขปญหา Bass (1985) และ Burns (1978) กลาวถง ภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพไวคลายกน คอ ผน าจะตองมอทธพลตอ

ความคดของผตาม โดยเฉพาะบคลกภาพทตองมเสนหาบารม และเปาหมายของงานเปนจดยนทส าคญของผน า มนกคดนกวจยเกยวกบภาวะผน าไดศกษาเกยวกบภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพแลวสรปวา “สงส าคญของผน านนจะตองมวสยทศนรวม ปรบเปลยนวฒนธรรมขององคกร เปนแบบอยางทด เปนผสอนงาน นาเชอถอไววางใจได และสรางพลงใหแกผตามได ซงสงเหลานดลบนดาลใจใหผตามมความพยายามพเศษ สามารถน าตวเอง และมความมงมนอนแรงกลาทจะไปสเปาหมายของกลม ของผน า และขององคกร (Bass, 1985; Bennis & Nanus, 1985; Fairholm, 1995; Kouzes & Posner, 1989; Tichy & Devanna, 1990)

Bass (1985) มแนวคดเกยวกบภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพกบภาวะผน าแบบแลกเปลยนแตกตางจาก Burns (1978) ตรงท Burns (1978) แยกผน าทง 2 แบบออกจากกนในลกษณะทเปนอสระตอกน แต Bass (1985) เนนวา ประสทธผลของผน านนตองใชภาวะผน าทงแบบแลกเปลยน และแบบเปลยนแปลงสภาพผสมผสานเขาดวยกน จากแนวคดนเองจงน าไปสการเกดมโนทศนเกยวกบภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range Leadership

Bass and Avolio (1994) เขยนหนงสอชอ Improving Organizational Effectiveness through Transformational Leadership เพอเปนการพฒนาขยายกรอบความคดเกยวกบภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range ซงเขาทงสองไดศกษาอยางกวางขวาง พบวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพนนส าคญ และเหมาะสมกบบรบทของสภาวการณของโลกทก าลงมการเปลยนแปลง

Avolio (1999) เขยนหนงสอชอ Full Range Leadership Development: Building the Vital Forces in Organizations เพอขยายแนวคดของภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range อยางเปนระบบ (system) ไมใชเปนตวบคคล (person) หรอกระบวนการ (process) และเขากไดสรางรปแบบของภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range Leadership มโนทศนของแนวคดภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range

Bass (1985, pp. 12-13) กลาววา ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นนเปนการผสมผสานกนระหวางแนวคดภาวะผน าแบบแลกเปลยนกบภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ ซงผน าจะตองขบเคลอนผตามใหเกดเจตคตทเปนประโยชนของกลม ขององคกร และสงคมเหนอกวาการเหนแกประโยชนสวนตน โดยการสรางใหเกดความภาคภมใจแกผตาม

Bass and Avolio (1994) ใหทศนะวา ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน พฒนาขนบนพนฐานของแนวคดภาวะผน าแบบแลกเปลยน

Avolio (1999) กลาววา ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range ประกอบดวยพฤตกรรมผน า 3 แบบ มาผสมผสานตอเนองอยางเปนระบบ คอ ภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย (laissez-faire leadership) ภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) ซงภาวะผน าแบบตามสบายนนผน าหลกเลยงการตดสนใจถอเปนขนสดทายต าสดของภาวะผน าหรอเรยกวา เปนผน าแบบเสรนยม (laissez-faire) ภาวะผน าแบบแลกเปลยนนนผน าจะมพฤตกรรมการใหรางวลตามสถานการณทเหมาะสม (contingent reward) การบรหารงานแบบวางเฉยเชงรก และเชงรบ (management-by-exception active & passive) สวนภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพนนผน ามลกษณะพฤตกรรมทมบารมนาเชอถอ (idealized influence) การดลบนดาลใจ (inspirational motivation) การกระตนผตามใหใชปญญา (intellectual stimulation) การใหความส าคญเปนรายบคคลอยางทวถง (individualized consideration)

ทมนกวชาการจากส านกงานพฒนาองคกร และวชาชพ (office of professional and organizational development) แหงมหาวทยาลย Nebraska-Lincoln เสนอวา “ภาวะผน า Full Range นน เหมาะสมอยางยงกบการบรหารทามกลางการเปลยนแปลง ภาวะผน าแบบแลกเปลยนเพยงอยางเดยวนนไมเพยงพอ เพราะวาภาวะผน าแบบแลกเปลยนนนบรหารงานเพอรกษาสภาพเดม (quit pro quo) เทานน ผตามมกท าเพอประโยชนสวนตนเพอใหไดรบรางวล พวกเขาจงหลกเลยงความเสยง แทนการบรหารจดการความเสยง ซงแนวคดนมพนฐานจากแนวคดของ Bass and Avolio (1994) ซงกลาววา “ภาวะผน า Full Range นน จะตองน าเอาภาวะผน าแบบเสรนยม ภาวะผน าแบบแลกเปลยน และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพมาเชอมตอกน และพฒนาอยางเปนระบบ


ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน เปนการแยกแยะใหเหนถงผน าทมประสทธผล และผน าทขาดประสทธผล โดยผานแนวความคดของภาวะผน าแบบแลกเปลยน และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ Avolio (1999) ไดน าเสนอภาพเปรยบเทยบแสดงใหเหนภาวะผน าทมประสทธผล และผน าทขาดประสทธผล ถาภาวะผน าแบบเสรนยม และภาวะผน าแบบแลกเปลยนมมากกวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ กจะกลายเปนภาวะผน าทขาดประสทธผล (ineffective leadership) ในขณะเดยวกน ถามภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพมากกวาภาวะผน าแบบแลกเปลยน และเสรนยมนอย กจะเปนภาวะผน าทมประสทธผล (effective leadership)

โดยสรปแลว ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน เปนการพฒนาภาวะผน าแบบเสรนยมทมพสยต า ผานภาวะผน าแบบแลกเปลยนซงมพสยกลาง ไปสภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพซงมพสยสง เพอมงสพสยทสมบรณของภาวะผน าทมประสทธผลนนเอง

โมเดลภาวะผน า Full Range (model of the Full Range of leadership)

Bass (1977b), Bass (1999), Bass and Avolio (1993) และ Bass and Avolio (1994) ไดเสนอโมเดลภาวะผน า Full Rang โดยใชผลวเคราะหองคประกอบภาวะผน าตามรปแบบภาวะผน าทเคยเสนอในป ค.ศ. 1985 โมเดลนประกอบดวยภาวะผน า 3 ระบบ คอ ภาวะผน าการเปลยนแปลง (transformational leadership) ภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) และภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย (laissez-faire leadership) ดงมรายละเอยดตอไปน

1. ภาวะผน าการเปลยนแปลง (transformational leadership) เปนกระบวนการทผน ามอทธพลตอผรวมงาน และผตาม โดยเปลยนแปลงความพยายาม และพฒนาความสามารถของผรวมงาน และผตามใหไปสระดบทสงขน ท าใหเกดการตระหนกรในภารกจ และวสยทศนของทม และขององคการ จงใจใหผรวมงาน และผตามมองใหไกลเกนกวาความสนใจของพวกเขาไปสประโยชนของกลม องคการหรอสงคม ซงกระบวนการผน ามอทธพลตอผรวมงาน และผตามนจะกระท าโดยผานองคประกอบพฤตกรรมเฉพาะ 4 ประการ คอ

1.1 การมอทธพลอยางมอดมการณ (idealized influence) หมายถง การทผน าประพฤตตวเปนแบบอยาง หรอเปนโมเดลส าหรบผตาม ผน าจะเปนทยกยอง เคารพนบถอ ศรทธา ไววางใจ และท าใหผตามเกดความภาคภมใจเมอไดรวมงาน ผตามจะพยายามประพฤตปฏบตเหมอนกบผน า และตองเลยนแบบผน าของเขา สงทผน าตองปฏบตเพอบรรลถงคณลกษณะน คอ ผน าจะตองค านงความตองการของผอนเหนอความตองการของตนเอง ผน าจะตองรวมเสยงกบผตาม ผน าจะมความสม าเสมอมากกวาการเอาแตอารมณ สามารถควบคมสตอารมณไดในสถานการณวกฤต ผน าเปนผทไวใจไดวาจะท าในสงทถกตอง ผน าจะเปนผทมศลธรรม และจรยธรรมสง ผน าจะหลกเลยงทจะใชอ านาจเพอผลประโยชนสวนตน แตจะประพฤตตนเพอใหเกดประโยชนแกผอน และเพอประโยชนของกลม ผน าจะแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาด ความมสมรรถภาพ ความตงใจ การเชอมนในตนเอง ความแนวแนในอดมการณ ความเชอ และคานยมของเขา ผน าจะเสรมความภาคภมใจ ความจงรกภกด และความมนใจของผตาม และท าใหผตามมความเปนพวกเดยวกนกบผน าโดยอาศยวสยทศน และมจดประสงครวมกน

1.2 การสรางแรงบนดาลใจ (inspiration motivation) หมายถง การทผน าจะประพฤตในทางทจงใจใหเกดแรงบนดาลใจกบผตาม โดยใหความหมาย และทาทายในเรองงานกบผตาม ผน าจะกระตนจตวญญาณของทม (team spirit) ใหมชวตชวา มการแสดงออกซงความกระตอรอรน และการมองโลกในแงด ผน าจะสราง และสอความตองการทผน าตองการอยางชดเจน ผน าจะแสดงการอทศตวหรอความผกพนตอเปาหมาย และวสนทศนรวมกน ผน าจะแสดงความเชอมน และแสดงใหเหนความตงใจอยางแนวแนวาจะสามารถบรรลเปาหมายได ผน าจะชวยใหผตามมองขางผลประโยชนของตน เพอวสยทศน และภารกจขององคการ ผน าจะชวยใหผตามพฒนาความผกพนของตนตอเปาหมายระยะยาว และบอยครงพบวา การสรางแรงบนดาลใจนเกดขน โดยผานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล และการกระตนทางปญญา โดยการค านงถงความเปนปจเจกบคคล ท าใหผตามรสกวาตนเองมคณคา และกระตนใหพวกเขาสามารถจดการกบปญหาทตนเองเผชญได สวนการกระตนทางปญญาชวยใหผตามจดการกบอปสรรคของตนเอง และเสรมความคดรเรมสรางสรรค

1.3 การกระตนทางปญญา (intellectual stimulation) หมายถง ผน ามการกระตนผตามใหตระหนกถงปญหาตาง ๆ ทเกดขนในหนวยงาน ท าใหผตามมความตองการหาแนวทางใหม ๆ มาแกปญหาในหนวยงาน เพอหาขอสรปใหมทดกวาเดม เพอท าใหเกดสงใหม และสรางสรรค โดยการตงสมมตฐาน การเปลยนกรอบ (reframing) การมองปญหา และการเผชญกบสถานการณเกา ๆ ดวยวถทางแบบใหม ๆ มการจงใจ และสนบสนนความคดรเรมใหม ๆ ในการพจารณาปญหา และการหาค าตอบของปญหา มการใหก าลงใจผตามใหพยายามหาทางแกปญหาดวยวธใหม ๆ ผน ามการกระตนใหผตามแสดงความคด และเหตผล และไมวจารณความคดของผตาม แมวามนจะแตกตางไปจากความคดของผน า ผน าท าใหผตามรสกวาปญหาทเกดขนเปนสงททาทาย และเปนโอกาสทดทจะแกปญหารวมกน โดยผน าจะสรางความเชอมนใหผตามวา ปญหาทกอยางตองมวธแกไข แมบางปญหาจะมอปสรรค


มากมาย ผน าจะพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะอปสรรคทกอยางได จากความรวมมอรวมใจในการแกปญหาของผรวมงานทกคน ผตามจะไดรบการกระตนใหตงค าถามตอคานยมของตนเอง ความเชอมน และประเพณ การกระตนทางปญญา เปนสวนทส าคญของการพฒนาความสามารถของผตามในการทจะตระหนก เขาใจ และแกไขปญหาดวยตนเอง

1.4 การค านงถงความเปนปจเจกบคคล (individualized consideration) ผน าจะมความสมพนธเกยวของกบผตามในฐานะเปนผน าใหการดแลเอาใจใสผตามเปนรายบคคล และท าใหผตามรสกมคณคา และมความส าคญ ผน าจะเปนโคช (coach) และเปนทปรกษา (advisor) ของผตามแตละคน เพอการพฒนาผตาม ผน าจะเอาใจใสเปนพเศษในความตองการของผตาม เพอความสมฤทธ และเตบโตของผตามแตละคน ผน าจะพฒนาศกยภาพของผตาม และเพอนรวมงานใหสงขน นอกจากน ผน าจะมการปฏบตตอผตามโดยการใหโอกาสในการเรยนรสงใหม ๆ สรางบรรยากาศของการใหการสนบสนน ค านงถงความแตกตางระหวางบคคลในดานความจ าเปน และความตองการ การประพฤตของผน าแสดงใหเหนวา ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล ผน ามการสงเสรมการสอสารสองทาง และมปฏสมพนธกบผตามเปนการสวนตว ผน าสนใจในความกงวลของแตละบคคล เหนผตามเปนบคคลมากกวาเปนพนกงานหรอเปนเพยงปจจยการผลต ผน าจะมการฟงอยางมประสทธภาพ มการเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) ผน าจะมอบงานเพอเปนเครองมอในการพฒนาผตาม เปดโอกาสใหผตามไดใชความสามารถพเศษอยางเตมท และเรยนรสงใหม ๆ ททาทายความสามารถ ผน าจะดแลผตามวาตองการค าแนะน า การสนบสนน แลการชวยใหกาวหนาในการท างานทรบผดชอบอย โดยผตามจะไมรสกวาเขาก าลงถกตรวจสอบ

2. ภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) เปนกระบวนการทผน าใหรางวลหรอลงโทษผตาม ขนอยกบผลการปฏบตงานของผตาม ผน าใชกระบวนการแลกเปลยนเสรมแรงตามสถานการณ จงใจผตามใหปฏบตงาน และชวยใหผตามบรรลเปาหมาย โดยผน าจะระบบทบาท และขอก าหนดงานทชดเจน ท าใหผตามมความเชอมนทจะปฏบต งาน และเหนคณคาของผลลพธ ซงผน าจะตองรถงสงทผตามจะตองปฏบตเพอใหไดผลลพธทตองการ ผน าจงใจโดยเชอมโยงความตองการ และรางว ลกบความส าเรจตามเปาหมาย รางวลสวนใหญเปนรางวลภายนอก โดยผน าจะตองรบรความตองการของผตาม ภาวะผน าแบบแลกเปลยนประกอบดวย

2.1 การใหรางวลตามสถานการณ (contingent reward) ผน าจะท าใหผตามเขาใจชดเจนวา ตองการใหผตามท าอะไร หรอคาดหวงอะไรจากผตาม และจากนนจะจดการแลกเปลยนรางวลในรปของค ายกยองชมเชย ประกาศความดความชอบ ใหโบนส เมอผตามสามารถบรรลเปาหมายตามทคาดหวง ผน าแบบนมกจงใจโดยใหรางวลเปนการตอบแทน และมกจงใจดวยแรงจงใจขนพนฐานหรอแรงจงใจภายนอก

2.2 การบรหารแบบวางเฉย (management-by-exception) เปนการบรหารงานทปลอยใหเปนไปตามสภาพเดม (status quo) ผน าไมพยายามเขาไปยงเกยว จะเขาไปแทรกกตอเมอมอะไรเกดผดพลาดขน หรอการท างานต ากวามาตรฐาน การเสรมแรงมกจะเปนทางลบ คอ ต าหน ใหขอมลยอนกลบทางลบ การบรหารแบบวางเฉย แบงไดเปน 2 แบบ คอ

2.2.1 การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (active management-by-exception) เปนการบรหารงานท เกยวของปฏสมพนธระหวางผน ากบผตามในเรองการแลกเปลยน ชนดกนไวดกวาแก ผน าเชงรกจะเนนการใหรางวลเมอผใตบงคบบญชาท างานไดส าเรจตามทคาดไว ดงนน ภาวะผน าแบบแลกเปลยนเชงรก จงประกอบไปดวยการแสวงหาขอมลทจะชวยใหผน าทราบความตองการของผตาม และชวยใหผตามทราบวาจะตองท าอะไร ตองแสดงบทบาทอยางไร จงจะท างานไดส าเรจ แรงจงใจของผตามจะสงขนถามความสอดคลองระหวางความตองการของผตามกบรางวลหรอผลตอบแทนทผตามปรารถนา

2.2.2 การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (passive management-by-exception) เปนการบรหารงานโดยใช วธการท างานแบบเดม และพยายามรกษาสถานภาพเดม (status quo) ตราบเทาทวธการท างานแบบเกายงใชไดผล ถามอะไรผดพลาดหรอมสงผดปกตเกดขน ผน าทบรหารโดยการวางเฉยจะเขาไปแกไข

3. ภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย (laissez-faire leadership) เปนกระบวนการทผน าไมมความพยายาม ขาดความรบผดชอบ ไมมการตดสนใจ ขาดการมสวนรวม เมอผตามตองการผน า ผน าจะไมอย ไมมวสยทศนเกยวกบภารกจขององคการ ไมมความชดเจนในเปาหมาย

Kuhnert (อางถงใน สเทพ พงษศรวฒน, 2544, หนา 332) ไดกลาวถงผน าการเปลยนแปลงวา ผน าการเปลยนแปลงจะใหความใสใจตอการท างานของผตาม และพฒนาผตามใหเตมศกยภาพไปพรอมกน ผน าทมลกษณะการเปลยนแปลงนน มระบบคานยม และอดมการณทเขมแขง ซงสามารถสงผลตอการเพมแรงจงใจของผตามใหปฏบตไปในแนวทางดงานตอสวนรวมมากกวาเพอประโยชนของตนเอง

Bass and Avolio (อางถงใน สเทพ พงษศรวฒน, 2544, หนา 332-336) ไดแบงองคประกอบขอภาวะผน าการเปลยนแปลง (transformational leadership) ไวดงตอไปน


1. ความเสนหา หรอเรยกอกอยางหนงวา อทธพลเชงอดมการณ (charisma or idealized influence) เปนพฤตกรรมทผน าการเปลยนแปลงแสดงออกดวยบทบาททเขมแขงใหผตามมองเหน เมอผตามรบรพฤตกรรมดงกลาวของผน า กจะเกดการเลยนแบบ ซงปกตผน าการเปลยนแปลงจะมการประพฤตปฏบตทมมาตรฐานทางศลธรรม และจรยธรรมสงจนเกดการยอมรบวาเปนสงทถกตองดงาม ดงนน จงไดการนบถอจากผตาม พรอมทงไดรบความไววางใจอยางสงอกดวย ผน าจงสามารถจะท างานทใหวสยทศน และสรางความเขาใจตอเปาหมายแกผตาม โดยสาระแลว องคประกอบดานอทธพลเชงอดมการณบงบอกถงการมความพเศษสามารถของบคคลซงจะสงผลใหผตามเตมใจทจะปฏบตตามวสยทศนทผน าก าหนดไว

2. การสรางแรงบนดาลใจ (inspirational motivation) เปนพฤตกรรมของผน าการเปลยนแปลงทแสดงออกโดยการสอสารใหผตามทราบถงความคาดหวงทสงของผน าทมตอผตาม สรางแรงบนดาลใจ โดยจงใจใหยดมนตอวสยทศนขององคการ ในทางปฏบตผน ามกจะใชการปลกเราทางอารมณใหกลมท างานรวมกนเพอไปสเปาหมายแทนการท าเพอประโยชนเฉพาะตน ผน าการเปลยนแปลงจงถอไดวาเปนผสงเสรมการท างานเปนทม ผน าจะพยายามจงใจผตามใหท างานบรรลเกนเปาหมายทก าหนดไว โดยสรางจตส านกของผตามใหเหนความส าคญวาเปาหมาย และผลงานนนจ าเปนตองมการปรบปรงเปลยนแปลงตลอดเวลา จงจะท าใหองคการเจรญกาวหนาประสบความส าเรจได

3. การกระตนทางปญญา (intellectual stimulation) เปนพฤตกรรมของผน าการเปลยนแปลงทแสดงออกโดยการกระตนใหเกดการรเรมการสรางสรรคสงใหม ๆ ดวยวธการฝกคดทวนความเชอ และคานยมเดมของตนหรอของผน าหรอขององคการ ผน าการเปลยนแปลงจะสรางความรสกทาทายใหเกดขนแกผตาม และจะใหการสนบสนนหากผตามตองการทดลองวธการใหม ๆ หรอตองการรเรมสรางสรรคใหม สงเสรมใหผตามแสวงหาทางออก และวธการแกปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง

4. การมงถงความเปนปจเจกบคคล (individualized consideration) เปนพฤตกรรมของผน าการเปลยนแปลง ทมงเนนความส าคญในการสงเสรมบรรยากาศของการท างานทด ดวยการใสใจรบร และพยายามตอบสนองตอความตองการเปนรายบคคลของผตาม ผน าจะแสดงบทบาทเปนคร พเลยง และทปรกษาใหค าแนะน าในการชวยเหลอผตามใหพฒนาระดบความตองการของตนสระดบสงขน

กลาวโดยสรป คอ ผน าการเปลยนแปลง จะท าใหผตามเกดแรงจงใจทจะใชความพยายามในการท างานเพมขนจากปกต ดวยเหตนผลงานทเกดขนจงมากกวาทคาดหวงไว นอกจากน ยงชวยเหลอใหผตามเปลยนจดยนของตนจากท าเพอประโยชนตนเองไปเปนเพอประโยชนของหมคณะหรอองคการ

Kuhnert (อางถงใน สเทพ พงษศรวฒน, 2544, หนา 332) ยงไดกลาวถงผน าแบบแลกเปลยนวาตางไปจากผน าการเปลยนแปลง คอ ไมตอบสนองตอความตองการของผตาม รวมทงไมพฒนาความเจรญใหแกผตาม แตผน าแบบแลกเปลยนจะมงใชสงของเพอเปนเครองแลกเปลยนกบการท างานของผตาม ในขณะทผน าจะน าผลงานของผตามไปเปนผลงานของตน ดงนน การทผน าแบบแลกเปลยนมอทธพลกเพราะผตามมองเหนวา หากท าตามทผน าตองการแลว ตนจะไดรบประโยชนทพอใจเปนสงตอบแทน ส าหรบองคประกอบของภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) แบงออกไดดงตอไปน คอ

1. การใหรางวลตามสถานการณ (contingent reward) เปนพฤตกรรมการแลกเปลยนระหวางผน ากบผตาม โดยถาหากผตามใชความพยายามเพมมากขนกจะไดรบรางวลเปนสงตอบแทน ผน าจะสรางเงอนไขวา หากผตาม

2. การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (active management by exception) เปนพฤตกรรมของผน าแบบแลกเปลยนทบรหารงานแบบวางเฉยเชงรก (active from) คอ จะแสดงพฤตกรรมเขาไปก ากบตรวจสอบลกนองอยางใกลชดวาไดท าผดหรอฝาฝนระเบยบกฎเกณฑทก าหนดไวหรอไม หากตรวจพบผน ากจะใชมาตรการเขามาแกไขโดยทนท

3. การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (passive management by exception) เปนพฤตกรรมของผน าแบบแลกเปลยนทมลกษณะคลายคอยจบผด เมอพบสงผดพลาดเกดขนหรอท างานไดต ากวามาตรฐานกจะใชวธการต าหน ลงโทษ โดยไมมการบอกกลาวใหทราบลวงหนาเพอมโอกาสไดปรบปรงแกไขหรอปองกนกอน พฤตกรรมของผน าบรหารแบบวางเฉยเชงรบ จงมผลรายแรงตอแรงจงใจของผตามยงกวาแบบเชงรก

สวนภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย (laissez-faire leadership) เปนการปลอยใหสงตาง ๆ เกดขน และคงอยตามยถากรรมมากกวา เพราะภาวะผน าแบบปลอยตามสบายนน ผบรหารจะปลอยใหงานด าเนนไปตามยถากรรมไมเขาไปยงเกยวกบงาน เมอเกดปญหาหรอขอผดพลาดขนกจะวางเฉยไมสนใจเกยวของ แตจะพยายามเอาตวรอด ไมตดสนใจ ไมใหขอมลยอนกลบ ไมสนใจหรอไมใหแรงจงใจแกผตาม ดงนน ภาวะผน าดงกลาวจงเหมอนกบขาดภาวะผน า


กลยทธการพฒนาภาวะผน า Full Range กบ Balanced Scorecard

Sosik and Jung (2010, pp. 325-328) ไดน าเสนอ กลยทธการพฒนาภาวะผน า Full Range กบ Balanced Scorecard โดยการสรางความสมดลของการประเมนผลความส าเรจขององคกรดวยการประเมนผลหรอวดผลดานการปฏบตการอน ๆ ซงเกยวของกบปจจยส าคญทมผลตอความส าเรจของบรษท ประกอบดวยมมมอง 4 ดาน

1. ดานการเงน (financial perspective) แมวามมมองดานการเงนจะมขอจ ากดมากในปจจบน แตยงมความส าคญอยางยง โดยเฉพาะองคกรธรกจทมงผลก าไร เนองจากมมมองดานการเงนจะเปนตวบอกวากลยทธทก าหนดขน และน าไปใชปฏบตเกดผลดตอการด าเนนงานขององคกรธรกจหรอไม

2. ดานลกคา (customer perspective) เปนมมมองในสวนของการแบงตลาด โดยเปรยบเทยบกบคแขงขนทส าคญ หรอการรกษาลกคา ซงจากการวจยของบรษท Datamonitor พบวา องคกรสามารถรกษาลกคาใหมมลคาเปน 6 เทาของตนทน ในการรกษาลกคา 1 ราย โดยตวชวดส าคญ เชน จ านวนลกคาทลดลง และความพงพอใจของลกคา เปนการวดความพงพอใจของลกคาทมตอสนคาละบรการขององคกร เชน ส ารวจความพงพอใจของลกคาหรอจ านวนเรองรองเรยนของลกคา เปนตน และการไดลกคาใหม เปนการวดความสามารถขององคกรในการหาลกคาใหม เชน จ านวนลกคาใหมตอลกคาทงหมด รวมทงความสามารถท าก าไรจากลกคา โดยตวชวดทส าคญ เชน ก าไรตอลกคา 1 ราย

3. ดานกระบวนการธรกจภายใน (internal business process perspective) เปนมมมองทตองพจารณาวาอะไรเปนกระบวนการทส าคญภายในองคกรทจะท าใหองคกรสามารถน าเสนอคณคาทลกคาตองการ และชวยใหบรรลวตถประสงคภายใตมมมองดานการเงน ดานการปฏบตการทจะชวยใหการผลต และไดไปสงถงลกคา ตลอดจนดานการบรการหลงการขาย เปนตน

4. ดานนวตกรรม และการเรยนร (innovation & learning perspective) เปนมมมองทส าคญ เพราะเปนมมมองใหความส าคญตออนาคตขององคกร ซงดานนวตกรรมจะเนนการวจยความตองการของลกคา และสรางผลตภณฑหรอบรการใหม ๆ ซงเปนทตองการของลกคา ตลอดจนความสามารถของพนกงาน ซงพนกงานภายในองคกรเปนปจจยทส าคญทสด ท าใหองคกรตาง ๆ จะพจารณาทกษะความสามารถของพนกงาน ซงวดไดหลายลกษณะ เชน ทศนะคต และความพงพอใจของพนกงาน และแรงจงใจขององคกร ถาไมเหมาะสมกจะท าใหองคกรนน ๆ บรรลวตถประสงคในดานตาง ๆ ไดยากล าบาก ตวชวดทนยมใช เชน จ านวนขอเสนอทพนกงานเสนอ และมการน าไปปฏบต เปนตน

การเลอกใชผน าแบบเปลยนสภาพ และภาวะผน าแลกเปลยน

บรบทการเลอกใชผน าแบบเปลยนสภาพ และภาวะผน าแลกเปลยน Kotter (1990) มความเหนวา ภาวะผน าทงสองแบบลวนมความส าคญตอความส าเรจขององคกร ผน าทดจงตองรจกเลอกใชภาวะผน าทงแบบเปลยนสภาพ และแบบแลกเปลยนควบคกนไป แตจะเลอกใชภาวะผน าแบบใดมากนอยกวาอกแบบหนงนนยอมประกอบดวยตวแปร 2 ประการ ไดแก 1. ระดบความซบซอนขององคการ (complexity of organization) 2. ระดบความจ าเปนทตองการเปลยนแปลง (amount of change needed)

โดย Kotter (1990) น าตวแปรทงสองทกลาวแลว มาจดท าเปนตารางแมทรกสเกดเปนสถานการณขน 4 แบบ ทควรเลอกใชภาวะผน าทงสองแบบมากนอย ทงน การทเมอองคการมความซบซอนมากตองการใชหลกการบรหารจดการสง (high management ซงกคอ ภาวะผน าแบบแลกเปลยนหรอ transactional สงนนเอง) กเพอเพมความมประสทธภาพโดยอาศยหลก ดงน

1. การวางแผน และจดองคการ (planning and organizing) 2. บรหารทรพยากร (resource management) 3. การตดตามก ากบ และควบคมกจกรรม (monitoring and controlling) ทเหมาะกบบรบทเชนน ซงกคอ ภาวะผน า

แบบเปลยนสภาพ (transformational leadership) 4. ก าหนดวสยทศน และใหทศทาง (provide vision and direction) 5. ใหมนใจวาการจดคน และทรพยากรสอดคลองกบวสยทศน และทศทาง (ensure people are aligned with the

vision) 6. ชวยสรางแรงดลใจ (inspire) และแรงจงใจ (motivation) ใหแกผปฏบตงาน

ดงนน จงสรปไดวา 1. ในสถานการณท 1 ผน าจงควรใชภาวะผน าแบบเปลยนสภาพสงแตลดการใชภาวะผน าแบบแลกเปลยนใหนอยลงได


2. ในสถานการณท 2 ผน าอาจใชภาวะผน าทงสองแบบนอยลง 3. ในสถานการณท 3 ผน าอาจใชภาวะผน าแบบเปลยนสภาพลดลงแตเพมการใชภาวะผน าแบบแลกเปลยนมากยงขน 4. ในสถานการณท 4 เปนภาวะทผน าจ าเปนตองใชภาวะผน าทงสองแบบสงมาก อยางไรกตาม จากการตดตามวเคราะหองคการตาง ๆ ในยคปจจบน Kotter (1990) มความเหนวา องคการสวนใหญมกม

หวหนางานทมทกษะดานบรหารจดการ (over managed) แตขาดทกษะทางภาวะผน าอยเปนจ านวนมาก ในขณะทองคการทมหวหนางานทมทกษะดานภาวะผน าสงมอยจ านวนนอยกวา ยงองคการทมหวหนางานทมทกษะสงทงดานบรหารจดการ (management) และดานภาวะผน าโดยเฉพาะภาวะผน าแบบเปลยนสภาพ (transformational) อยในตวคนเดยวดวยแลวถอวาเปนเรองทหาไดคอนขางยากมาก ทงทบรบทการเปลยนแปลงยคปจจบนจ าเปนตองอาศยหวหนางานประเภทนเปนอยางยง

แนวคด และความหมายของภาวะผน า

แนวคดภาวะผน า Trewatha and Newport (1982, pp. 383-384) กลาววา ภาวะผน านบเปนเรองทไดรบการกลาวขวญถงอยาง

กวางขวางในทกองคการ โดยทวไปมนษยมกมความเชอ และคาดหวงวาบคคลทเปนผน าจะตองมศกยภาพเพยงพอทจะท าใหองคการมประสทธผล ภาวะผน าเปนปรากฏการณทเกดขนในองคการ และสงเกตเหนไดทวไปจากพฤตกรรมการท างานเพอบรรลเปาหมายรวมกนของมนษย ซงไมเฉพาะแตมนษยเทานน แมกระทงในฝงสตวกมตวทท าหนาทผน า มต าแหนง มอ านาจหนาท และความรบผดชอบในการบรหารจดการ ภาวะผน าจงเปนองคประกอบทางการบรหารอยางหนงทมความเปนพลวต กลาวคอ มการเคลอนไหวอยในองคการบางครงภาวะผน าชวยกระตนผตามใหท างานอยางมประสทธภาพสง แตบางครงภาวะผน ากท าลายความเขมแขงขององคการ ดงนน จงอาจกลาวไดวา ภาวะผน าสามารถสงผลตอประสทธผลขององคการ ส าหรบองคการทเปนทางการนนสวนใหญแลวบคคลผแสดงบทบาทผน า คอ ผบรหารทเรยกชอต าแหนงแตกตางกนไป เชน ผจดการ ผบรหาร นกบรหาร หวหนา อาจารยใหญ ผอ านวยการ ฯลฯ บคคลเหลานตางพยายามทจะใชอทธพลตอสมาชกขององคการเพอใหกระท าหรองดเวนการกระท าหรอแสดงบทบาทตามทก าหนด ในแตละสถานการณผน าจะใชอทธพลเพอกระตนใหสมาชกรวมมอกนท างาน ในองคการทวไปผทไมเปนทางการมกค านงถงความพงพอใจของสมาชกเปนอนดบแรก สวนผน าทเปนทางการนอกจากจะค านงถงความพงพอใจของผตามแลวยงตองค านงถงความส าเรจตามเปาหมายขององคการดวย ดงนน จะเหนไดวา ความแตกตางของผน าทงสองประเภทนไมไดขนอยกบต าแหนงงาน แตขนอยกบขอบเขตของบทบาทของแตละคน ซงหมายความวา ไมวาใครจะท างานในต าแหนงหรอหนาทใดกสามารถแสดงภาวะผน าไดหากบคคลนนแสดงบทบาทการน า และมผท าตามการน าของเขา

ในทกองคการ ภาวะผน าทประสบความส าเรจขนอยกบความสามารถในการประยกตทกษะทไดรบมาจากประสบการณ การเรยนร และการสงเกต ภาวะผน าไมไดขนอยกบการใชอ านาจตามต าแหนง (authority) ความมบารม (prestige) หรอพลงอ านาจ (power) อยางใดอยางหนงโดยล าพง ผน าทมประสทธผลมกจะลดสดสวนของการใชอ านาจตามต าแหนงลงใหเหลอนอยทสด สงทผน าตองการ คอ ความเหนพองจากผตามมากกวาการบงคบใหรวมมอ จงมค ากลาวทางการบรหารทวา “ผบรหารทเดนน าหนา คอ ผน าแหงความหวง ผบรหารทชอบผลกหลง คอ ผบรหารทหยอนสมรรถภาพ” (The poor manager drives; the good manager leads)

การบรหารองคกรในปจจบน มสวนประกอบทส าคญหลายอยางขององคการทจะชวยใหองคการนนอยไดโดยไมลม มความเจรญกาวหนา และบรรลวตถประสงคทวางไว องคประกอบทส าคญยงสวนหนงทจะขาดเสยมได คอ บคคลทท าหนาทเปนผน า หวหนา หรอผบงคบบญชาขององคการนน

ความหมายของผน า

ผน า (leader) กบภาวะผน า (leadership) มความหมายแตกตางกน ผน าอาจเปนค าทเกดในยคหลง ในยคกอนนนมค าทแสดงความเปนผน า เชน หวหนา ประมข ราชา พญา เปนตน Oxford English Dictionary ไดชใหเหนวาค าวา Leader มในภาษาองกฤษประมาณ ค.ศ. 1300 แตค าวา Leadership เพงจะมประมาณป ค.ศ. 1800 อยางไรกตามการศกษาการเปนผน านนมมานานแลว เชน ในหนงสอ Republic ซง Plato (อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ, 2525, หนา 3) ไดพยายามอธบายคณลกษณะของบคคลทเปน Philosopher-king ซงกท าหนาทเปนผน านนเอง กต ตยคคานนท (2530 หนา 12) กลาววา ผน า คอ บคคลทไดรบการแตงตงหรอไดรบการยกยองใหเปนหวหนา และเปนผตดสนใจเนองจากมความสามารถในการปกครองบงคบบญชา และจะพาผใตบงคบบญชาหรอหมชนไปในทางทดหรอทางชว ซงไดสอดคลองกบเสรมศกด วศาลาภรณ (2536ค, หนา 8) กลาววา ผน า คอ บคคลทไดรบมอบหมาย ซงอาจโดยการเลอกตงหรอแตงตง และเปนท


ยอมรบของสมาชกใหมอทธพล และบทบาทเหนอกลม สามารถทจะจงใจ ชกน า หรอชน าใหสมาชกของกลมรวมพลงเพอปฏบตภารกจตาง ๆ ของกลมใหส าเรจ Halpin (1966, pp. 27-28) กลาววา ผน า คอ บคคลทลกษณะอยางใดอยางหนงใน 5 อยาง ตอไปน 1. มบทบาทหรอมอทธพลตอคนในองคการมากกวาผอน 2. มบทบาทเหนอบคคลอน ๆ 3. มบทบาทส าคญทสดทท าใหองคการบรรลเปาหมาย 4. ไดรบเลอกจากผอนใหเปนผน า 5. เปนหวหนาของกลม

Fiedler (1967, p. 8) กลาววา ผน า คอ บคคลในกลมทไดรบมอบหมายหนาทใหควบคมหรอประสานงานในกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบภารกจของกลม

Dejnozka (1983, p. 94) กลาววา ผน า คอ บคคลทไดรบแตงตงใหน ากลม และมอทธพลตอกจกรรมตาง ๆ ของกลมเพอการบรรลเปาหมายของกลม และเพอท าหนาทเปนหวหนาของกลม

Bennis and Nanus (1985, p. 215) กลาววา ผน า คอ บคคลทมบทบาทส าคญในการเสรมสรางความคดสรางสรรค เปนสญลกษณของความเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคม ผน าเปนผทจะน ากลมใหพนจากความทกขยาก ขจดปญหา ขจดความขดแยงทเกดขนในกลม และฟนฝาอปสรรคตาง ๆ จนสามารถบรรลตามเปาหมายของสงคมทวางไวไดอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล

ภาวะผน า เปนค าศพททางการบรหารทยงหาความหมายทเปนอนหนงอนเดยวกนไมไดความหมายของภาวะผน าแตกตางกน แมกระทงความหมายตามพจนานกรม เชน New Webster’s Dictionary of the English Language (Bergquist, 1981, p. 851) ระบวา ภาวะผน า หมายถง ต าแหนงของผน าหนาทของผน าหรอการชน าของผน า และความหมายในการน าของผน า สวน Hornby, Cowle, and Lewis (1993, p. 708) ระบในพจนานกรม Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English วา ภาวะผน า หมายถง ความเปนผน า ความสามารถในการน า และกลมของผน า

เธยรชย เอยมวรเมธ (2536, หนา 821-822) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การน า เจาหนาทฝายน า หรอความสามารถในการน าอยางไรกด การใหค านยามภาวะผน าของนกวชาการมความแตกตางหลากหลายตามความคดเหน และการน าไปใช ดงน Bennis (1959, p. 259) ใหความหมายของภาวะการเปนผน าวา “เปนกระบวนการซงบคคลหนงสามารถชกน าใหผใตบงคบบญชาประพฤตปฏบตตามแนวทางทเขาประสงค” เชนเดยวกบ Davis (1967, p. 96) ไดกลาววา “ภาวะการเปนผน า หมายถง ความสามารถในการจงใจบคคลอนใหกระท าการมงสเปาหมายอยางกระตอรอรน” ขณะเดยวกน Jaco (1982, p. 315) ไดกลาวสรปไววา “ภาวะการเปนผน านนเปนทงกระบวนการ และคณสมบตกระบวนของภาวะการเปนผน ากคอ การใชอทธพลซงไมมลกษณะบงคบเพอทจะอ านวยการ และประสานงานกจการตาง ๆ ของสมาชกของกลมเพอใหบรรลเปาหมายของกลมตามทไดตงไว คณสมบตของภาวะการเปนผน าจะเปนรองจากลกษณะภายในบคคลทสามารถใชอทธพลดงกลาวไดเปนผลส าเรจ”

Hemphill and Coons (1957, p. 7) กลาววา ภาวะผน า หมายถง พฤตกรรมของบคคลเมอท าหนาทสงการใหกลมท างานเพอบรรลเปาหมายรวมกน

Fiedler and Chemers (1974, p. 4) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสมพนธระหวางบคคล ซงเกยวของกบการใชอทธพล และอ านาจ

Morphet, Johns, and Reller (1967, p. 22) กลาววา ภาวะผน า หมายถง อทธพลทมตอการกระท า พฤตกรรม ความเชอ และความรสกของบคคลหนงในระบบสงคมทมตออกบคคลหนงโดยผทถกกระท าเตมใจรวมมอยอมรบอทธพลนน ๆ

Stogdill (1974, p. 4) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการใชอทธพลตอกจกรรมตาง ๆ ของกลมเพอการตงเปาหมาย และการบรรลเปาหมาย

Janda (1960, p. 358) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสมพนธเชงอ านาจระหวางสมาชกในกลม ซงเกดจากการทสมาชกในกลมรบรวามสมาชกคนหนงมสทธทจะก าหนดแบบแผนพฤตกรรมของมวลสมาชก

Boles and Davenport (1975, pp. 154-155) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการทบคคลมความคดรเรมทจะชวยใหกลมไดกาวหนาไปสจดประสงค ซงเปนทยอมรบกน ชวยท าใหกลมคงอยได และชวยใหสมาชกของกลมสมปรารถนาในสงทตองการโดยสงทตองการนนเปนตวกระตนใหเขามารวมเปนสมาชกของกลม

Jacobs (1970, p. 232) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ปฏสมพนธระหวางบคคลโดยทฝายหนงเปนผใหสารสนเทศ เพอใหอกฝายหนงเชอมนวาหากท าตามแลวจะบรรลผลตามทตองการ

Hollander (1978, pp. 1-4) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการใชอทธพลของบคคลทเปนผน า มไดหมายถง ตวบคคลทเปนผน า ถงแมวาภาวะผน าจะขนอยกบอ านาจตามกฎหมายทผน ามกตาม จรงอยทกระบวนการภาวะผน านนมตวผน าเปน


สวนส าคญ และเปนศนยกลางของกระบวนการ แตในสถานการณโดยรวมแลวผตามนบวามความส าคญมากเชนกน เพราะหากปราศจากการตอบสนองจากผตามแลวกไมมภาวะผน าเกดขน ทงน เพราะภาวะผน าเปนเรองทเกยวกบความสมพนธระหวางผใชอทธพล และผรบแรงของอทธพล แตมไดหมายความวาอทธพลจะถกใชโดยผน าฝายเดยว ในทางกลบกนผตามกใชอทธพลตอผน าได

Katz and Kahn (1978, p. 528) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถในการโนมนาวหรอการมอทธพลทสงกวาอทธพลทใชเปนกลไกในการบรหารงานทเปนกจวตรขององคการ

Trewatha and Newport (1982, p. 384) กลาววา ภาวะผน าทางการบรหาร หมายถง กระบวนการของความสมพนธระหวางบคคล โดยทผน าพยายามใชอทธพลตอพฤตกรรมของผอนเพอน าพฤตกรรมองคการใหเปนไปในทศทางทจะบรรลวตถประสงคทก าหนดไวแลว ในทศนะนกลาววาภาวะผน าเปนปจจยทมพลวตหรอเปลยนแปลงมากทสดปจจยหนงขององคการ เพราะเหตวาในบางครงความมภาวะผน าสามารถกระตนใหผตามท างานใหไดผลผลตสงสด และในทางตรงกนขามบางครงความขาดภาวะผน ากเปนตวท าลายความแขงแกรงขององคกร และอาจมผลตอความอยรอดขององคการ

Bennis and Nanus (1985, pp. 2-3) กลาววา ภาวะผน า มความส าคญตอความส าเรจขององคการเปนอยางมากเพราะเปนปจจยทท าใหองคการมชวตชวา และสามารถทจะด ารงอยได นอกจากน ภาวะผน ายงชวยพฒนาองคการไปในทศทางใหม ๆ ทองคการตองการมงไปสทศทางนนได

Campbell, Corbally, and Nystrand (1983, p. 142) กลาววา ภาวะผน าเปนกระบวนการซงบคคลแสวงหาความรวมมอจากบคคลอน เพอทจะบรรลเปาหมายในสถานการณเฉพาะบางอยาง Green (1988, p. 3) กลาววา ภาวะผน าเปนกระบวนการ หมายถง ปฏสมพนธระหวางผน ากบผตาม องคประกอบของภาวะผน าประกอบดวยผน า ผตามความสมพนธระหวางผน า และผตาม

Dejnozka (1983, p. 94) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การบรณาการบคคล วสดอปกรณ และความคดในกลมเพอรวมพลงในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ใหบรรลเปาหมายของกลม ความเตมใจของสมาชกในกลมทจะถกน าขนอยกบคณภาพสวนบคคลของผน า

Koontz and Weihrich (1988, pp. 437-438) กลาววา ภาวะผน าหรออทธพล (influence) หมายถง ศลปะหรอกระบวนการในการใชอทธพลตอผอนเพอใหเขาเหลานนใชความพยายามอยางทสด อยางสมครใจ และอยางกระตอรอรน เพอบรรลเปาหมายของกลม ในเชงอดมคตแลวการทผน าใชอทธพลเพอใหผตามท างานดวยเตมใจเพยงอยางเดยวยงไมเพยงพอ แตควรพฒนาใหผตามทงเตมใจท างานดวยความกระตอรอรน และมความเชอมน ผน าทมภาวะผน าจะไมเปนผทชอบอยขางหลงกลมเพอผลกดนหรอคอยกระตนใหกลมท างาน แตจะวางตวเองไวขางหนากลมคอยท าหนาทอ านวยความสะดวกเพอชวยใหงานกาวไปขางหนาอกทงคอยสรางอารมณรวมใหกลมท างานจนบรรลเปาหมาย เฉกเชนการท าหนาทของวาทยากรหรอผอ านวยการเพลงแหงดนตร และการพสจนวาวาทยากรมภาวะผน าทมคณภาพมากนอยเพยงใดยอมสงเกตหรอวดไดจากความไพเราะของเสยงดนตรทวงดนตรวงนนบรรเลง ในทศนะนเหนวา ภาวะผน า ประกอบดวยองคประกอบอยางนอย 4 ประการ คอ ความสามารถในการใชอ านาจอยางมประสทธภาพ ความสามารถในการโนมนาวจากจตใจผอนเพราะโดยปกตมนษยแตละคนตองการกระตนแตกตางกน ความสามารถในการสรางความรสกรวม และความสามารถทจะชวยใหเกดบรรยากาศทเออใหเกดการตอบสนองตอแรงกระตน

Sergiovanni and Moore (1989, p. 213) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการเกลยกลอมจงใจของผน าใหผตามประพฤตปฏบต ซงสงเสรมจดประสงคของผน าหรอจดประสงครวมกนของผน ากบผตาม

Yukl (1989, p. 2) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการใชอทธพลโนมนาวทมผลตอการตดสนใจของกลมหรอวตถประสงคขององคการหรอกระบวนการใชอทธพล กระบวนการกระตนพฤตกรรมการท างานเพอบรรลวตถประสงค กระบวนการโนมนาวหรอใชอทธพลตอกลม และกระบวนการรกษาสภาพกลม และวฒนธรรมของกลม

Bovee (1993, p. 468) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถในการทจะกระตน และใชอทธพลตอผอนเพอใหบรรลเปาหมายขององคการ กระบวนการภาวะผน า ประกอบดวย 3 ขนตอน คอ ขนใชอ านาจหนาทเพอใหกลมท างานหรอมการปฏบตตามเปาหมายขององคการกระตนสมาชกขององคการใหท างานจนบรรลเปาหมาย และขนสงอทธพลตอพลวตหรอความเปลยนแปลงของกลม และวฒนธรรมองคการ

Daft (1994, p. 478) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถของคนทเปนผน าในการใชอทธพลหรอโนมนาวบคคลอนเพอน าไปสการบรรลถงเปาหมายขององคการ ดงนน เมอกลาวถงภาวะผน ากแสดงวาตองประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ คอ ตองมทงคนซงไดแก ผน ากบผตามการโนมนาวหรออทธพล และเปาหมายขององคการ


แนวคดภาวะผน าของ Ulrich

Ulrich (1996, p. 209) เปนนกการพฒนาการการจดการองคกร และทรพยากรมนษย และด ารงต าแหนง ศาสตราจารยทางดานบรหารธรกจประจ าคณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยมชแกน โดยไดใหแนวความคดในการพฒนาภาวะผน าโดยเหนวาภาวะผน าเปนเรองทสลบซบซอนเพราะภาวะผน าเปนทงศาสตร และศลปเกยวของทงกบความเปลยนแปลง และความมเสถยรภาพเปนทงเรองสวนตว และความสมพนธกบผอน และผน ายงเปนผ ก าหนดวสยทศน และสงผลใหเกดการกระท าในการบรหารองคกร

Ulrich (1996, p. 216) จงไดน าเสนอแบบจ าลองความคดของผน าใน Leadership Charge = Credibility x Capability ทจะเขาถงความเขาใจของภาวะผน าทประสบความส าเรจทมประโยชนตอผน าตองสรางความนาเชอถอสวนตว และความสามารถในการบรหารองคกร

ผลลพธของภาวะผน าทมประสทธภาพ คอ การเปลยนความมงมนใหเปนการกระท า ความมงมนมหลายรปแบบ: กลยทธ เปาหมาย พนธกจ วสยทศน การคาดการณ และการวางแผน ดงนน ภาวะผน าตามแนวคด Ulrich (1996, p. 210) จงตองสรางความมงมน ความมงมนทจะประสบผลส าเรจควรมลกษณะดงตอไปน

1. มงเนนทอนาคตโดยท าใหเหนภาพลกษณของภาวะผน าองคกร 2. ตองมการประสานความรวมมอทเปนเครอขายของบรษท ทงผจ าหนาย ลกคา และพนกงาน มากกวาทจะดแคความ

เปนไปภายในบรษท 3. ตองสรางพลง และความกระตอรอรนใหเกดขนในการท างาน 4. ผกมดพนกงานทงใจ (อารมณ) สมอง (ความรความเขาใจ) และรางกาย (การปฏบต) ภาวะผน าทเปลยนความมงมนใหเปนการกระท าภายในบรษท (Ulrich, 1996, p. 212) เชน The Real Heroes of

Business and Not a CEO Among Them โดย Fromm and Schlesinger (1993) และ Winning the Service Game โดย Schneider and Brown (1995) ไดกลาววา ผน าทไดสรางความนาเชอถอในธรกจควรจะท าการเปลยนความมงมนใหเปนการกระท าในชวตประจ าวน และเปนผน าทใสใจในพนกงาน และลกคา

Ulrich (1996, p. 213) ยงไดกลาวตอไปอกวา ภาวะผน ามกจะถกตกรอบใหเปนเหตการณเดยว เชน ภาวะผน าของการประชมในส านกงาน วดโอ การวางแผนกลยทธ หรอกจกรรมอน ๆ ทกอใหเกดเหตการณเพราะเหตการณเดยวทเกดขนจะตองแทนทดวยกระบวนการทตอเนอง แทนทจะจดประชมกนในหอง อภปราย และตดสนใจในเรองส าคญ ๆ ดงนน ผน าตองมสวนรวมในการกระท าทเปนจรง ในสถานททเปนจรง เชน การเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรใหกบ General Electric ทใชชอวา “Workout” พวกเขาตองมความเชยวชาญเรองศลปะการมดใจพนกงาน และการตดสนใจในการประชมพนกงานรวมถงการตรวจสอบการท างาน และมการสอสารอยางเปนกนเองในทกสถานการณ

อยางไรกตาม ภาวะผน าจะมสญลกษณบงบอกทส าคญ คอ ความนาเชอถอ และใหค ามนสญญาทสามารถท าได ซงสงเหลานเปนรากฐานของภาวะผน า ในโลกทตองมการพงพาอาศยกนมากขน ภาวะผน าตองสรางความสมพนธมากกวาค านงถงผลลพธของแตละคน ผน าจะตองมความเชยวชาญในศลปะของการจดตงทมงาน และเรยนรทจะท างานเปนทม ดงนน ความส าเรจในอนาคตจะมาจากการแบงปนทรพยากร และเรยนรทจะมองขามความทะเยอทะยานสวนตวเพอทมงาน ผน าทเรยนรจะท างานรวมกนเปนทมมากกวาสงการออกมาเปนค าสงซงจะมองทคณคาของความส าเรจของทม แตภาวะผน าจะตองมความช านาญในการท างานเปนทม พวกเขาจะตองเขาใจทจะท างานรวมกน เพราะไมมใครคนใดคนหนงทจะเปนแหลงขอมลทหลากหลายทจ าเปนในการตดสนใจ ดงนน ความหลากหลายจะไดมาจากทม ซงประกอบดวยแตละคนทมความช านาญทแตกตางกนไปซงจะกลายเปนขอไดเปรยบในการแขงขน

Ulrich (1996, pp. 213-214) ไดแสดงทศนคตวา ผน าตองเปลยนจากนกแกปญหามาเปนนกบกเบก ผน าในแบบดงเดมไดรบการสอนมาใหเปนผแกปญหา ก าหนดจดหมายทจะมงไปดวยปจจยภายนอก เชน ผลการด าเนนงานทางการเงนหรอสวนแบงตลาดทไดรบ และตองมนใจวาทกกาวทไปยงจดหมายมขอมลรายละเอยดเพยบพรอมกอนทจะกาวไปในอนาคต เนองจากมความเปลยนแปลงอยางกาวกระโดด จดหมายไมมความแนนอน ผน าตองวางเสนทาง และกาวไปขางหนาอยางมนใจวาพวกเขาจะสามารถท าใหกาวหนาอยางตอเนองได ผน าเหลานเปรยบเสมอนนกบกเบกทมงหนาไปทางตะวนตก โดยมสถานททไมปรากฏแนชดเปนผลลพธ แตอาศยความมนใจวาทศทางทพวกเขา มงหนาไปนนถกตอง ดวยเหตน ผน าจงจ าเปนตองเปนนกบกเบกทกลาเสยง สรางหนทางใหม ๆ วางรปแบบวธการใหม ๆ เพอแกปญหาเดม ๆ และมคานยม และความเชออยางแรงกลาทจะผลกดนใหเกดการกระท าในโลกแบบดงเดมของความคดแบบภาวะผน าถกผกมดโดยค าตอบทถกตอง ทกษะทางภาวะผน าถกจดระเบยบมาแลวใหแตละคนมประสทธภาพ ผน าตองเรยนรทจะใชชวต และทนตอความขดแยงได ผน าถกคาดหวงใหสรางความพงพอใจใหลกคา และพนกงาน เพอลดตนทน และท าใหธรกจเตบโต การประดษฐคดคนสนคาใหม ๆ และเพมสวนแบงตลาดใหสนคาเดม ตอบสนองความตองการ


ของตลาดในทองถน และตอบสนองตอสภาวการณของโลก จดรปแบบวสยทศน และสรางการกระท า การเรยนรทจะตอบสนองตอผรกษาผลประโยชนหลาย ๆ ฝาย และจดการความขดแยงทเกดขนอยางตอเนองเปนความทาทายใหมของผน าในอนาคต

Ulrich (1996, p. 215) ไดก าหนดเงอนไขของภาวะผน า ความนาเชอถอ และความสามารถ สรปไดวา ภาวะผน าทจะบรรลเปาหมายการเปลยนความมงมนใหเปนการกระท านน มาจากแนวคดความนาเชอถอ และความสามารถ ผน าทประสบความส าเรจในอนาคตจะตองมความนาเชอถอไดเปนสวนตว ผน าทนาเชอถอมอปนสยสวนตว คานยม บคลกลกษณะ และความสามารถทจะกอใหเกดความไววางใจ และพนธะผกพนจากคนทอยในทศทางเดยวกน อยางไรกตาม การเปนเพยงผน าทมความนาเชอถอเพยงอยางเดยวจะไมมความส าคญเพยงพอส าหรบการเปนผน าในอนาคต เพราะวาความผกพนนบถอสวนตวนน ไมสามารถค าจนภาวะผน าได ผน าบางคนมความสามารถในการปรบเปลยนองคกร โดยการระดมทรพยากร ตงวสยทศน ออกแบบระบบปรบกระบวนการการบรหาร และสรางความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได ดงนน จงกอใหเกดความสามารถในการแขงขนขององคกร แตถาหากพวกเขาเหลานนไมไดสรางความนาเชอถอใหแกตนเองแลว พวกเขากจะประสบความลมเหลวได เพราะพวกเขาไมสามารถสรางขอผกมดทางจตใจ ซงเปนสงจ าเปนยงในยคของสงคมโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

Ulrich (1996, p. 215) ไดกลาววา การวดคณภาพของภาวะผน าใน 2 ดาน ไดแก ดานความนาเชอถอ (credibility) และดานความสามารถ (capability) ซงสามารถอธบายไดดงน คอ

1. ดานความนาเชอถอ (credibility) หมายถง การวดคณภาพของภาวะผน าโดยผรวมงานจะมความเชอถอตอผน าไดผรวมงานจะตองหมายถง การใหความเคารพ ชนชม และมความสขทไดท างานรวมกบผน า

2. ดานความสามารถ (capability) หมายถง การทผน ามความสามารถทจะท าใหองคกรบรรลผลส าเรจไดตามเปาหมายทก าหนดไว และสามารถตรวจสอบไดโดยมหนาทความรบผดชอบตองานทท าใหประสบความส าเรจ

ตน ปรชญพฤทธ (2536, หนา 226) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กจกรรมของการเขาไปมอทธพลเหนอผอนเพอใหบคคลเหลานนปฏบตงานอยางเตมใจ และบรรลวตถประสงครวมกน

เสรมศกด วศาลภรณ (2536, หนา 10) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การใชอทธพลของบคคล หรอของต าแหนงใหผอนยนยอมปฏบตตามเพอทจะน าไปสการบรรลเปาหมายของกลมตามทไดก าหนดไว หรอหมายถง รปแบบของอทธพลระหวางบคคล

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2540, หนา 18-19) กลาววา ภาวะผน า คอ ความเปนผน า หมายถง คณสมบตอนพงมของผน า ไดแก สตปญญา ความดงาม ความร ความสามารถของบคคลทชกน าใหคนทงหลายมาประสานกน และพากนไปสจดหมายทดงามอยางถกตองชอบธรรม ดงนน องคประกอบของภาวะผน าจง ไดแก ตวผน า ผตาม จดหมาย หลกการ และวธการ สงทจะท า และสถานการณ

อานนท ปนยารชน (2540, หนา 37-39) กลาววา ภาวะผน า หากมในบคคลใดแลวจะท าใหผอนอยากท าตามโดยสมครใจ ไมจ าเปนตองสงการ เพราะความเปนผน าไมได มาจากการอปโลกนหรอแตงตงตนเอง แตตองเกดจากการทมคนอนทเขารสกวาเราเปนผน า ดงนน คณสมบตของภาวะผน าทยงยน ไดแก ความรสกผดชอบ รควรไมควร โดยมคณธรรมจรยธรรมเปนเครองควบคมผน าความสามารถท าใหคนอนคลอยตาม ความสามารถในการสอสารใหคนอนเขาใจได แตตองพดในสงทเปนจรง ความเปนผยดมนในหลกการ มระบบการคด และการบรหารทมวสยทศน จะตองคดแบบทละกาวแตตองคดครบทงกระบวนการ และรจกคาดคะเน ความเปนนกวชาการรจกหาความร และพงพาความรทางวชาการอยางแทจรง

สปปนนท เกตทต (2540, หนา 43-45) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความมวสยทศน มทศนะกวางไกล และสามารถท าใหผรวมงานยอมรบ และยนดรวมปฏบตตาม ซงผทจะเปนผน าตองมศกยภาพพนฐาน 9 ประการ ไดแก เปนคนเกง เปนคนด ท างานรวมกบผอนได มความกลาหาญทางจรยธรรม อดทน บรหารจดการเปน ตดสนใจอยางมวจารณญาณ มส านกรบผดชอบตอสงคม และเคยประสบความส าเรจมาพอสมควร

ประเวศ วะส (2540, หนา 53-57) กลาววา ภาวะผน าอาจมไดทงในผด ารงต าแหนงหวหนา และผทไมไดด ารงต าแหนงหวหนา ผน าตามธรรมชาตในกระบวนการชมชนจะมหลายคน ลกษณะของภาวะผน า คอ ฉลาด เปนคนเหนแกสวนรวม เปนคนตดตอ สอสารกบผอนรเรอง และเปนทยอมรบของสมาชกโดยอตโนมต

ไพบลย วฒนศรธรรม (2540, หนา 96) กลาววา ภาวะผน ามทงสงทตดตวมาหรอทเรยกวา แวว สงทมาจากสงแวดลอมหรอสถานการณทคอย ๆ ปนปรงแตงขนมา และสงทเกดจากการฝกอบรมอยางเปนกจจะลกษณะ ภาวะผน าของผน าไทยนาจะมคณลกษณะ 5 ประการเปนสวนประกอบ คอ สภาพจตใจมนคง มความเมตตากรณา มเจตคตมงไปขางหนา สรางสรรคหาทางแกไข มความสามารถดานการพด และการแสดงออก เอาจรงเอาจง และมผลงาน

จากความหมายทกลาวขางตนสรปไดวา ภาวะผน า หมายถง การใชอทธพลของบคคลหรอของต าแหนงโดยการจงใจใหบคคลหรอกลมปฏบตตามความคดเหน ความตองการของตนดวยความเตมใจยนดทจะใหความรวมมอเพอจะน าไปสการบรรลวตถประสงคของกลมตามทก าหนดไว ภาวะผน าเปนความสามารถในการชกจงหรอโนมนาวผอนใหคนหาหนทางทจะบรรล


วตถประสงคทก าหนดใหอยางกระตอรอรน และเปนการผกมดหรอหลอมรวมกลมเขาเปนอนหนงอนเดยวกนแลวกระตนใหด าเนนไปสเปาหมาย หรออาจสรปไดวา ภาวะผน า คอ รปแบบอทธพลระหวางบคคล (interpersonal influence) เปนความสามารถในการน าของผน าหรอกลมในอนทจะกอใหเกดการกระท ากจกรรมหรอการเปลยนแปลงเพอใหบรรลวตถประสงคของกลม

อยางไรกตาม จากการศกษาความหมายของผน า และภาวะผน าพบวาเปนเรองทเกยวของกบผบรหาร และการบรหารเปนส าคญ ดงนน จงขอท าความเขาใจเกยวกบผน า และผบรหาร เพราะ 2 ค านมความหมายตางกน เนองจากผบรหารเปนต าแหนงทางการบรหารทมอ านาจหนาทในองคการ แตละคนอาจแสดงบทบาทภาวะผน าไดตามต าแหนงในองคการ ผน าบางคนอาจไมไดเปนผบรหาร และผบรหารหลาย ๆ คน อาจไมไดเปนผน าเนองจากไมไดแสดงบทบาทผน า ดงนน ภาวะผน าจงปรากฏใน 2 ลกษณะ คอ ภาวะผน าทเปนทางการ (formal leadership) เปนภาวะผน าของบคคลทไดรบการแตงตงหรอคดเลอกใหด ารงต าแหนงทมอ านาจหนาทเปนทางการในองคการ และภาวะผน าทไมเปนทางการ ( informal leadership) เปนภาวะผน าของบคคลทมอทธพลตอผอนเนองจากมทกษะเฉพาะ (special skill) สอดคลองกบความตองการของผนน อยางไรกตาม ภาวะผน าทงสองตางกมความส าคญตอองคการ

ตามทกลาวมาขางตน ภาวะการเปนผน าจงเกยวของกบการสรางภาพลกษณของสภาพทปรารถนาในอนาคตซงตองมการผนกรวมเอาสมาชกขององคการทกคน เขาดวยกน ดงนน ภาวะการเปนผน าทผน าม จงตางไปจากผบรหารซงใชอ านาจหนาท และปฏบตงานทมลกษณะเปนกจวตรประจ าวนตามระเบยบปฏบตขององคการ ตรงกนขาม ผน าจะแสวงหาความยนยอมจากผปฏบตงานทจะปฏบตงานดวยความสมครใจโดยมงสเปาหมายทเหนพองตองกน เกยวกบเรองน Bennis, Benne, and Chin (1976, p. 15) ไดแสดงความคดเหนวา “ผน าจะตองเปนสถาปนกทางสงคม (a social architect) ซงศกษา และแตงรปแบบของสงทเรยกวา วฒนธรรมของงาน (culture of work) อนมลกษณะเปนนามธรรมจบตองไมได และยากทจะมองเหน แตกมความส าคญโดยมอทธพลเหนอวถทางการกระท าของบคคล รวมตลอดถงเรองคณคา (values) และปทสถาน (norms) ซงจะซมซบเขาไปในตวบคคล และกลมอยางลกซง”

อยางไรกตาม ภาวะการเปนผน านนถอกนวาเปนเพยงสวนหนงของการบรหารหรอการจดการมใชครอบคลมเรองทงหมดของการบรหาร สวนการบรหารนนเปนเรองทมขอบเขตกวางขวางมากกวา อาท นกบรหารตองวางแผน จดองคการ และอน ๆ แตในเรองการเปนผน านนเปนเรองของการน าหรอการท าใหผอนประพฤตปฏบตตามทเขาประสงค แตทงน กมไดเปนการประกนวาเขาก าลงเดนไปในทศทางทถก ผน าอาจน ากลมได แตเขาอาจจะไมสามารถน าผใตบงคบบญชาใหเดนไปในทศทางทจะท าใหเปาหมายขององคการเปนผลได ทงน เพราะผน าคนนนอาจจะยงออนในเรองการบรหาร เชน ยงวางแผนไมไดด เปนตน ในทางตรงกนขาม นกบรหารอาจเปนผน าทออน แตเกงในเรองการบรหารดานอนกได เชนเดยวกบค าวา ผน ากบนกบรหารทกมใชบคคลเดยวกนกได

มาตรวดตวแปรประสทธผลของผน า

มาตรวดตวแปรประสทธผลของผน าสามารถแบงไดดงน 1. ความมประสทธภาพของผน า (effectiveness) ความสามารถของผน าสามารถถายทอดขอมลขาวสารจาก

ผใตบงคบบญชาไปสผบรหารระดบสงไดเปนอยางด ปฏบตงานไดตามความตองการของผบงคบบญชา ท าใหเกดประสทธภาพแกองคการ เชนเดยวกบการสงเสรมใหหนวยงานทงหมดเกดการผลตผลงาน (Bass & Avolio, 1997, p. 310) ในสามทศวรรษทผานมา ไดมการศกษาผน าในสถานการณตาง ๆ ทผานมาทจะกอใหเกดประสทธภาพของผน า (Fiedler, 1967; House, 1971; Howell & Dorfman, 1981; Shamir & Howell, 1999; Wofford & Liska, 1993; Yukl, 1998) การวจยผน าแบบปฏรป และทฤษฎการมงไปทความหลากหลายของสถานการณตาง ๆ ของผน าทครอบคลมถงทฤษฎเหลาน ความสมพนธของผน ากลม โครงสรางงาน ( task structure) อ านาจของผน า ระดบความสามารถของผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชาทถกควบคม เผดจการของผบงคบบญชา อยางไรกตามการเขาใกลเปาหมายของความแตกตางของผน าในแตละสถานการณ

Hoy and Miskel (1991, p. 169) ไดสรปการศกษาของภาวะผน าทมประสทธภาพของมหาวทยาลยมชแกนไวดงน ผน าทมประสทธภาพ มแนวโนมทจะสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชาจงเชอวา เปนการสนบสนนเพมความภมใจ

และเกยรตยศของผใตบงคบบญชามากกวาผน าทมประสทธภาพนอย ผน าทมประสทธภาพ ชอบทจะนเทศนการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาโดยกลมมากกวาบคคลใดบคคลหนงตามล าพง

รวมทงการตดสนใจตรงกนขามกบผน าทมประสทธภาพนอย ผน าทมประสทธภาพ มแนวโนมทจะตงเปาหมายการปฏบตงานไดคอนขางสง กวาผน าทมประสทธภาพนอย 2. ความพงพอใจในงานของผใตบงคบบญชา (satisfaction) มนกวจยหลายทานไดใหความหมายของความพงพอใจใน

การท างานแตกตางกนไป โดยบางทานไดอธบายความหมายจากสาเหตแหงการเกดความพงพอใจในการท างาน นกวชาการบางทานจะเนนผลทไดรบจากความพงพอใจในการท างาน


Sherry and Morse (1995) ไดใหความหมายของความพงพอใจในการท างาน หมายถงทกสงทกอยางทลดความตงเครยดของผท างานใหนอยลงได ถามความตงเครยดมากกจะเกดความไมพงพอใจในการท างานได และความตงเครยดน มผลมาจากความตองการของมนษย ถาตองการมากกจะเกดปฏกรยาเรยกรอง แตถาเมอใดความตองการไดรบการตอบสนองความตงเครยดกลดลงหรอหมดไปกจะท าใหผปฏบตงานเกดความพงพอใจในการท างานได ในขณะท Blum and Naylor (1968, p. 364) ไดกลาวถงความพงพอใจในการท างานเปนผลมาจากงาน และปจจยตาง ๆ เชน คาจาง การยอมรบในความสามารถ ความเหมาะสมของปรมาณงาน มตรภาพ ความรวมมอระหวางเพอนรวมงาน การปฏบตอยางยตธรรมของผบงคบบญชา และอน ๆ แตในทศนคตตองาน และความพงพอใจในการท างานมาใชทดแทนกนไดทศนคตไมใชความพงพอใจ แมอาจจะแสดงใหเหนถงความพงพอใจกตาม แตทศนคตจะหมายถงความพรอมทจะกระท าอยางใดอยางหนง

จากความหมายของนกวชาการจะเหนวา ความพงพอใจในการท างานนนเกยวของกบทศนคต ปจจยในการท างาน ความตองการเปนส าคญ โดยสรปแลว ความ พงพอใจในการท างานหมายถง ปจจยตาง ๆ ในการท างาน (สภาพแวดลอมในการท างาน คาจาง รายได การไดรบความยกยองนบถอ ความเหมาะสมในปรมาณงาน และปจจยอน ๆ) ไดตอบสนองความตองการของผปฏบตงานทงรางกาย และจตใจ จนท าใหผปฏบตงานเกดทศนคตทางบวกตอการท างาน แตเมอเกดความพงพอใจในการท างานแลว กจะปฏบตงานอยางเตมท แตในทางตรงขาม หากปจจยตาง ๆ ไมไดรบการตอบสนองความตองการดงกลาวแลว จะท าใหผปฏบตงานเกดทศนคตในทางลบ และเกดความไมพงพอใจในการท างาน

ความพงพอใจในการท างานเปนทศนคตทคงอยกบงาน ทศนคตถกพฒนาขนจากการมองจากงานของเขาเหลานน (O’Reilly, Chatman, & Caldwell, 1991, pp. 490) ดงนนการศกษาถงความเปนไปไดในความเขาใจในทศนคตตอผลงานของเขา พฤตกรรมรปแบบของผน าจะมอทธพลตอความพงพอใจในงานของผใตบงคบบญชา พฤตกรรมทกลาวมาน คอความสามารถของผน าทมอทธพลตอความพงพอใจในการท างานของผใตบงคบบญชา ใหปฏบตงานมระดบสงขนในกรอบของการท างาน Fleishman (1953, p. 4) และคณะศกษาของมหาวทยาลยโอไฮโอ ทแยกการวดพฤตกรรมออกเปน 2 รปแบบ ในการวดพฤตกรรมของผน าคอการค านงถงตนเอง และรปแบบของผน าทค านงถงผอน จะรวมพฤตกรรมของผน าในองคการ Fleishman (1953, p. p.4) ผน าจะแนะน าการท างานใหส าเรจไดอยางไร ผน าทค านงถงผอน จะรวมถงการมมตรภาพ และการย าเกรงระหวางผน า และผใตบงคบบญชา (Fleishman, 1953)

Holdnak, Harsh, and Bushardt (1993, p. 21) พบวา ความสมพนธระหวางรปแบบพฤตกรรมของผน า และความพงพอใจในการท างาน เขาพบวา ความสมพนธเชง-บวกระหวาง การค านงถงผอน และความพงพอใจในงาน เสนอใหผน าไดใชการเปนผน าแบบการค านงถงผอน เปนผลกระทบในทางบวกกบความพงพอใจในการท างานของผใตบงคบบญชา และไดพบวา ความสมพนธเชงลบระหวางการค านงถงตนเอง และความ พงพอใจในงานผน าทใชการค านงถงตนเองจะท าใหความพงพอใจในงานของผใตบงคบบญชาลดลงได

การคนพบเกยวกบความสมพนธระหวางการศกษา และความพงพอใจในงานมความไมสอดคลองกน นกวจยไดคนพบความสมพนธเชงลบระหวางการศกษา และความพงพอใจในงาน (Burris, 1983, p. 454; Glenn & Weaver, 1982, p. 46) ในทางตรงกนขามมการเสนอแนะอน ๆ ถงความสมพนธเชงบวกระหวางการศกษา และความพงพอใจในงาน (Augustine, Mueller, & Price, 1993, p. 1007; Mottaz, 1984, p. 986) ถงจะเปนเชนนกตามมการศกษาหลายสงทจะแสดงถงความสมพนธไมมาก หรอไมมความสมพนธระหวางการศกษา และความพงพอใจในงาน (Augustine et al., 1993, p. 1007; Ziffane, 1994, p. 137)

3. การทมเทในการท างานของผใตบงคบบญชา (extra effort) การจงใจมาจากสงกระตนทมาจากภายนอก “ความพยายามทมากขน” เปนสวนหนงในบทบาทของผใตบงคบบญชา นนคอความพยายามทเกดจากแรงบนดาลใจ โดยผน าเพยงคนเดยว (Bass & Avolio, 1993, p. 72) ขอตกลงในคณภาพจะสะทอนใหเหนถงการมงไปทปจเจกบคคลทเกยวกบคณภาพของผลลพธทออกมา และการพฒนาอยางตอเนองของขบวนการใหม ๆ ถงแมวาแนวความคดจะใกลเคยงกนกบความพยายามทมากกวา ขอเสนอแนะถงคณภาพ จะสะทอนถงองคประกอบของแรงจงใจทไมค านงถงผลลพธแหงความส าเรจขององคการโดยมแรงบนดาลใจจากผน า (Beal & Yasai-Ardekani, 2000, p. 734)

การศกษา “แรงจงใจของผใตบงคบบญชา” ทเกยวกบผน าเชงบารม โดยไดพบวา ผปฏบตงานทถกครอบง ามากกวาทจะมความมนใจในตนเอง ผปฏบตงานเปนเวลานานจะมความส าคญ และความเชอถอในผน า และมสมรรถนะในการท างานสงกวาผปฏบตงานทอยภายใตการน าของผทมบารม ดงนนหนาทของผน าตองท าหนาทจงใจผใตบงคบบญชา ซงเปนพนฐานของผบรหารทด เมอเปรยบเทยบกบความเชอแตกอนน แบบจ าลองของทฤษฎสวนใหญ ในการศกษาการด าเนนงานของเจาของกจการโดยเนนทการจงใจทเปนหนงในกญแจส าคญ ในการประสบกบความส าเรจในธรกจขนาดเลก (Cragg & King, 1998; Herron & Robinson, 1993; Hollenbeck & Whitener, 1988; Naffziger, Hornsby, & Kuratko, 1994) สงทส าคญในการจงใจตองมความสมพนธใกลชดกบผใตบงคบบญชา และรวมถงการเตมใจทจะศกษาถงความประสบผลส าเรจทอยเหนอการกลาวถงวสยทศน และเกดภาวะ


แวดลอมในการท างานทเพมขน ความส าคญของงาน และท าใหบรรลผลส าเรจ ดงนนการกระตนผใตบงคบบญชาโดยใหการชวยเหลอ หรอสนบสนนเปนความพยายามทจะเพมผลผลตใหมากขน

ผบรหารงานสวนมาก จะเชอในการจงใจในการใหรางวลกบผปฏบตงานดวยเงนโบนส หรอการเลอนต าแหนง การเชอถอสงอน ๆ ถาสามารถจะเชอมตอกบการจายเพอสมรรถนะ และประสทธภาพใหสงขน ผบรหารมแนวโนมทจะใชรางวล และเงนเปนตวกระตนหรอดวยวธการใด ๆ กตามมกจะเชอมตอกบสมรรถนะของงาน แตมกจะมอปสรรคบอยครงทจะใหรางวลกบสมรรถนะขององคการ และการควบคมนโยบายทจ ากดของรางวลจากการมสวนรวมกบสมรรถนะของงาน

โดยทว ๆ ไป เงนเปนรากฐานของปจจยในการขบเคลอนการท างานของคนงานเปนสวนใหญ (Maslow, 1954, p. 424; Alderfer, 1969, p. 142) อยางไรกตามปจจยอน ๆ ทมโอกาสพฒนาเปนแรงขบเคลอนในการท างานโดยการสนบสนนขององคการ และการประสานความสมพนธเปนสงทส าคญดวยเหมอนกน (Herzberg, 1968, p. 56) การสอสารในองคกร การตดตอสอสารในองคการ

การสอสารภายในองคกรทด ทจะชวยสรางความเขาใจในนโยบายของผบรหาร และเปนสงเชอมความสมพนธระหวางบคลากรในองคกร และเพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลตอองคกรในทางบวก เพราะนโยบายการบรหารงานการจดการขององคกรเปนสวนส าคญและเพอใหการดาเนนงานบรรลเปาหมาย ทวางไว การสอสารภายในองคกร จงเปนสงจาเปนยงสาหรบกจกรรมและการดาเนนงานตางๆ ทจะเกดขนในองคกร ทงนหากการสอสารภายในองคกรดชดเจน กจะสงผลใหการปฏบตงานตามนโยบายเปนไปในทศทางเดยวกน บคลากรในองคกรเกดความพงพอใจ และเขาใจนโยบายไดอยางชดเจน และสงผลตอประสทธภาพ ในการทางาน ดงนน กระบวนการทางานขององคกรเพอใหบรรลเปาหมายจะตองทาใหการตดตอสอสารระหวางบคลากรในฝายตางๆ ทงภายใน และภายนอกองคกรเปนไปอยางคลองตว เพอใหเกดความเขาใจทตรงกนเกดความรวมมอ และการประสานงานอยางมประสทธภาพ เพอใหการทางานขององคกรสามารถบรรลเปาหมายและประสบผลส าเรจดวยด ความหมายของการสอสาร

นกวชาการไดใหความหมายของการสอสารไวหลายประการ เชน แดเนยล และสไปเกอร (Daniels and Spiker, 1994) กลาววา การสอสารคอ ความหมายทบคคลสองคนหรอมากกวา

สองขนไปสรางขนรวมกนโดยใชวจนภาษาและอวจนภาษา และเกดการรบรและแปลความหมายนน วลเบอร แชรมป (Wibur Schramm, 1971) กลาววา การสอสารหมายถง การแลกเปลยนสญญาณขาวสารระหวางบคคล

โดยตงอยบนพนฐานของความสมพนธระหวางมนษย ดงนน การสอสาร หมายถง การแลกเปลยนขาวสารระหวางผสงสาร และผรบสาร โดยใชสอหรอชองทาง ตาง ๆ เพอมงหมายโนมนาวจตใจใหเกดผลในการใหเกดการรบร หรอเปลยน ทศนคต หรอเพอใหเปลยน พฤตกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง การสอสารในองคกร

ซาแรมบา (Zaramba, 2003 : 5) กลาวถงการสอสารในองคการวา การสอสารในองคการเปนองคประกอบส าคญทมผลตอความส าเรจขององคการและชวยใหบคลากรในองคการไดรบทราบกจกรรมตาง ๆ ดวย

การสอสารในองคกร คอ เครองสรางความเขาใจ และสรางวฒนธรรมตลอดจนสามารถสรางความมนคงใหกบองคกรนนๆ เปนศนยรวมใหองคกรนนๆ ท างานรวมกนไดอยางมประสทธผล โดยผใชจะตองเขาใจและเขาถงกระบวนการสอสารเปนอยางด เปนการตดตอระหวางบคคลในองคการ มลกษณะเปนเครอขาย (Network) ซงอาจกระท าไดโดยใชเครองมอในการสอความหมายดวยการพด การเขยน การใชสญลกษณ เพอใหผอนรบทราบได วตถประสงคของการตดตอสอสาร 1) เพอแจงใหทราบ คอ การรบและสงขาวสารดานตางๆ การน าเสนอเรองราว ความรสกนกคด ความร หรอสงอนใด ทตองการใหผรบสารรและเขาใจขอมลนนๆ โดยมงใหความรและสรางความเขาใจทถกตอง 2) เพอความบนเทงใจ คอ การรบสงความรสกทด และมงรกษามตรภาพตอกน เปนการน าเสนอเรองราวหรอสงอนใดทจะท าใหผรบสารเกดความพงพอใจ 3) เพอชกจงใจ คอ การน าเสนอเรองราวหรอสงอนใดเพอจงใจใหเกดความรวมมอ สรางก าลงใจ เพอใหผรบสารเกดความคดคลอยตาม หรอปฏบตตามทผสงสารตองการ และน าไปสการปรบปรงแกไข กระบวนการตดตอสอสาร

กระบวนการตดตอสอสาร เปนกระบวนการทบคคลใชในการแลกเปลยนขาวส าคญและการสอความคด ความรสกซงกนและกน การตดตอสอสารเปนการทบคคลตงแตสองคนขนไป มสวนรวมในการแลกเปลยนขาวสาร ความคดหรอทศนคต เพอสราง


ความเขาใจตอกน การสอสารเปนกจกรรมส าคญทมนษยตองการบอกผอนใหรวาตนเองตองการอะไร ท าอยางไรโดยผานสอหรอชองทางตาง ๆ ทเหมาะสมใหเขาใจตรงกน ระหวางผสงสารกบผรบสาร การอยรวมกนของมนษยเปนหมเปนพวกในสงคม ทกคนจะมหนาทตาง ๆ ในการอยรวมกน ท างานพรอมกน มการตดตอกน ซงตองอาศยศาสตรและศลปในการสอสาร เพอใหเกดความเขาใจอนดตอกนสงผลตอประสทธภาพและประสทธผลของงาน การสอสารทขาดประสทธภาพจะกอใหเกดความลมเหลวของงาน อทธพลของการสอสารสงผลในการท าลายความสามคค หรอกอใหเกดความเขาใจอนดได ประกอบดวยองคประกอบดงน

1) แหลงขอมล ( Information Source ) คอ แหลงทมาของขาวสาร ( Message ) 2) ขาวสาร ( Message ) คอ เนอหาทจะตองน าไปสง 3) ผสง ( Transmitter) คอ บคคลทจะเปนผด าเนนการสงขาวสารนนเอง 4) สอหรอชองทาง ( Media ) คอ สงทจะชวยน าพาขาวสารไดดหรอเรวยงขน 5) ผรบ ( Receiver ) คอ ผเปนเปาหมายในการรบขาวสาร

ประเภทของการตดตอสอสารทใชในองคการ สอหรอชองทางใชเพอใหขาวสารนนไหล หรอผกหาไปยงผรบนน พอแบงออกไดกวาง ๆ 3 ประเภทดงน

1) ประเภทการใชภาษา ไดแก การพด ค าพด 2) ประเภทไมใชภาษา ไดแก สญลกษณ เขยนขอความ ภาพ และ เครองหมายตาง ๆ 3) ประเภทสงทอาศยการแสดง / พฤตกรรม และบรรยากาศ ไดแก บบมอ ท าสท าสหนาแดง ทาโกรธ ทาหวเราะ สอแตละประเภทเหลาน ควรจะตองถกเตรยมและน ามาใชประกอบในการสอสาร เพอเปนสอทจะท าใหเกดการสอสารทม

ประสทธภาพ ความส าคญของการตดตอสอสารภายในองคกร

1. เปนเครองมอของผบรหารในการบรหารงาน เพราะการสอสารภายในองคกรจะชวยท าใหสามารถท างานไดส าเรจลลวงไปดวยด เนองจากการท างานตองอาศยหลายฝาย หลายสวนงานเขามาชวยเสรมสรางศกยภาพใหกบองคกร

2. เปนเครองมอทชวยสรางความสมพนธระหวางผบรหารกบบคลากรตางๆ ภายในองคกรเดยวกน เพอใหเกดความเขาใจทตรงกน และสรางความไววางใจตอกน โดยเฉพาะการเปดโอกาสใหบคลากรในระดบตางๆไดมสวนรวมในการบรหารงานของผบรหาร

3. การชวยกนปฏบตภารกจขององคกรและมการประสานงานระหวางกน พรอมทงท างานสอดคลองกนแมวาจะตางฝายกนกตาม แตเพอองคกรเดยวกน ผบรหารสามารถใชการสอสารใหเปนการสอสารเพอสรางความเปนหนงเดยวภายในองคกรใหได

4. การชวยใหเกดการพฒนาและการท างานทมประสทธภาพ จากปจจยตางๆ ขางตนเมอผสมผสานเขากนแลว สามารถชวยท าใหเกดการพฒนาองคกรได โดยเฉพาะพลงขบเคลอนทน าโดยผบรหารทรจกการสอสารภายในองคกรเปนอยางด อาจกลาวโดยสรปไดวา การสอสารคอเครองมออยางหนงของผบรหาร ทจะท าใหเกดความสมพนธทดภายในองคกร ถาผบรหารเปดโอกาสใหบคลากรทกระดบบรหารมสวนในการบรหาร ถาขาดการสอสารกไมสามารถทจะท าใหการงานมประสทธภาพและกอใหเกดคณภาพชวตทดแกบคลากรได กระบวนการตดตอสอสารภายในองคกรทมประสทธภาพ

การตดตอสอสารเปนกจกรรมททกคนจะตองปฏบตอยเสมอไมวาจะตองต าแหนงใดในองคกร ทงในแงสวนตว บคคลตางๆ กตองมการสอสารกนเพอใหไดมาซงขอมลการท างาน หรอเพอการประสานงานและความเขาใจตางๆ อยางเหมาะสม และในแงองคกรการสอสารจะชวยสรางและจรรโลงวฒนธรรมขององคกรใหยาวสบตอไป และสรางองคกรใหกาวไปสองคกรแหงการเรยนรดวย การตดตอสอสารขององคกรประกอบดวย 2 กลมใหญๆ คอ การตดตอสอสารภายในองคกร และการตดตอสอสารภายนอก การสอสารภายในองคกรซงสรปไดอย 4ทศทางใหญๆ คอ

1. การตดตอสอสารจากบนลงลาง (Downward Communication) ซงเปนการตดตอจากผบงคบบญชาไปยงผใตบงคบบญชา เปนลกษณะของการสงงาน บอกเปาหมายวตถประสงค การมอบหมายงาน การใหขอมลยอนกลบในการท างาน (Performance Feedback) รวมทงการประชม (Meeting) กเปนวาระทดตอกนได ในปจจบนการตดตอจากบนมาลางทผบรหารนยมใชมากคอ การประชมงาน การจดท าวารสารภายใน ตลอดจนพยายามใหบคลากรเหนความสมพนธวางานของเขามความส าคญและมผลตอแผนงานโครงการขององคกรอยางไรบาง เพอจะไดชวยกนสรางสรรคผลงานใหสงขน

2. การตดตอสอสารจากลางขนบน (Upward Communication) เปนการสอสารจากบคลากรไปยงผบรหาร เชน การขอค าแนะน า การรายงานผลการปฏบตงานใหผบรหารไดทราบ ซงการสอสารแบบนมกจะสนและไมคอยเกดขน เพราะบคลากรไมกลาพอทจะตดตอกบผบรหารเพราะกลววาผบรหารจะประเมนตนเองวา ไมมความสามารถ ไมเกง หรอกลววาจะไดรบผลในทางลบกลบคนมา หรอถาจะสอกอาจจะสอขอมลทเปนเรองดเพอเอาใจผบรหารจะอยางไรกตามองคกรควรตองสงเสรมใหมการ


ตดตอสอสารจากลางขนบนใหมากขน จากงานวจยของแกรแครพ (1990) พบวา การสอสารจากลางขนบนจะกอใหเกดประโยชนหลายประการดงน

1. ท าใหผบรหารไดขอมลยอนกลบจากการท างาน เชน ปญหาจากการปฏบตงานซงผบรหารจะไดใชขอมลเหลานเปนฐานในการก าหนดเปาหมาย นโยบาย และทศทางขององคกรดวย

2. ท าใหผบรหารไดรบทราบประสทธผลและปญหาอปสรรคจากบนลงลาง 3. ท าใหพนกงานลดความกดดน และความเครยดตางๆ ลงไดระดบหนง เพราะไดโอกาสสอสารใหผบรหารไดรบทราบขอมล

และปญหา 4. ท าใหบคลากรไดมสวนรวมและมความผกพนกบองคกรมากขน จงเพมแรงยดเหนยวขององคกรใหสงขนได ดงนนผบรหารจงควรสงเสรมใหบคลากรมการสอสารกบผบรหารมากขนในรปแบบตางๆ ดงตอไปน เชน จดใหมกลองรบ

ความคดเหน จดส ารวจทศนคตของบคลากรในเรองตางๆ เชน ส ารวจความคดเหนดานการสอสาร , ประกาศนโยบายเปดประตกวางใหสามารถเขาพบผบรหารไดสะดวกขน ,การประชมนดพเศษ ,การพดคยกนอยางไมเปนทางการ

3. การสอสารในแนวนอน (Later หรอHorizontal Communication) เปนการสอสารในแนวทางเดยวกน กลมงานเดยวกน หรอในระดบเดยวกนจะมความเปนมตร เปนกนเอง จะชวยใหการประสานงานไดดขน ซงชวยลดเวลาการสอสารตามสายงาน และยงเปนชองทางในการสรางนวตกรรมใหมๆ ในองคกรเพราะไดมโอกาสรบรขาวสารขอมลระหวางกนท าใหเหนโอกาสตางๆ มากขน

4. การตดตอสอสารในแนวทแยง (Diagonal Communication) มกเปนการสอสารขามแผนกและขามระดบ โดยปกตมกจะเปนการสอสารของฝายใหค าแนะน า (Staff) กบฝายปฏบตการ (Line) เชน ผจดการฝายบคคลตดตอไปยงพนกงานฝายการผลตเพอแจงขอมลดานกฎระเบยบทประกาศใหใช ไพนกงานไดทราบ

อาจสรปไดวาผบรหารคอบคคลทส าคญทสดในองคกร ทจะเลอกใชกระบวนการสออยางใด อยางหนงใหมความเหมาะสมกบวฒนธรรมองคกรและสามารถเหนความแตกตางของบคลากรโดยเฉพาะองคกรทมบคลากรจ านวนมากและตางสาขาวชาชพ และจะตองใสใจในรายละเอยดสวนนดวย เนองจากการท างานตองอาศยสวนงานหลายๆ ฝาย จงจ าเปนตองอาศยการสอสารทสามารถสอใหเขาใจถงภารกจแตละดานไดเปนอยางด และเปนการชวยลดทอนปญหาภายในองคกร ซงผบรหารจะตองรจกบคคลกรในแตละฝายใหมากขน รจกสภาพทแทจรงขององคกรเปนอยางด จงจะเออประโยชนใหกบองคกรไดอยางสมบรณ ชองทางการตดตอสอสาร

การตดตอสอสารในองคการ สามารถจ าแนกชองทางออกเปน 2 ชองทางคอ 1. ชองทางการตดตอสอสารแบบเปนทางการ (formal communication channels) เปนการตดตอสอสารทม

ระเบยบแบบแผน มขนตอน โดยผานระเบยบขอบงคบโครงสรางการบรหารขององคการ โดยอาจจะเปนการสอสารจากบนลงลาง หรอลางขนบน หรอในระดบเดยวกนกได การตดตอสอสารแบบเปนทางการนจะมเงอนไขทสอดคลองกบอ านาจหนาทของผสง และผรบขาวสาร ดงน

o การตดตอสอสารนนตองสรางความเขาใจทด และถกตองแกผรบขาวสาร o ขาวสารทสงออกไปตองสอดคลองกบวตถประสงคขององคการ o การตดตอสอสารนนควรสอดคลองกบความสนใจของผรบขาวสาร o ผรบขาวสารตองสามารถทจะปฏบต หรอยอมรบขาวสารนนไดทงทางจตใจ และรางกาย

การตดตอสอสารแบบเปนทางการจะประสบความส าเรจ และมประสทธภาพได ตอเมอผบรหารมความรอบร และช านาญในการตดตอสอสาร และระบบการบรหารองคการทแตกตางกนกยอมมผลตอการตดตอสอสารดวย ตวอยางการตดตอสอสารลกษณะน เชน การตดตอราชการ หรอการกระท าทตองมลายลกษณอกษรตามระเบยบบรหารองคการ ฯลฯ

2. ชองทางการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ (informal communication channels) เปนการตดตอสอสารระหวางบคคลในองคการตามกลมสงคม หรอความชอบพอโดยตรง อาศยความสนทสนม คนเคย การแนะน าจากเพอนฝง การรจกเปนการสวนตว โดยไมเกยวของกบโครงสรางของการบรหารองคการ เปนลกษณะของการพบปะพดคยสนทนากน การระบายความทกข หรอการขอค าปรกษากนในงานเลยง ซงจะเปนลกษณะแบบปากตอปาก ประสทธภาพของการตดตอสอสารจะมมาก หรอนอยขนกบการยอมรบความเขาใจ และความสมพนธระหวางบคคลในกลมทไมเปนทางการดวยกน

การตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ มลกษณะการกระจายขาวแบบพวงองน ซงอาจเปนบอเกดของขาวลออนเปนการท าลายขวญ ชอเสยง และทาทายอ านาจหนาททมอยในองคการได อยางไรกตามถาน าการตดตอสอสารลกษณะนมาใชเสรมการ

ตดตอสอสารในลกษณะทเปนทางการไดนน กอาจจะชวยสงผลใหงานส าเรจตามเปาหมายขององคการไดกญแจส าคญทจะน าไปสความเขาใจของระบบการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการของผบรหาร คอ


o ใหความส าคญกบกลม o เอาใจใสกบผน ากลม o ใหความสนใจกลม

โครงสรางของการตดตอสอสารในองคกร สามารถเรยกอกอยางวา “สายใยของการตดตอสอสาร” หรอ “ตาขายของการตดตอสอสาร” มหลายแบบดวยกน คอ 1. เครอขายการสอสารแบบลกโซ (Chain Network) เปนรปแบบทมการตดตอสอสารไปหรอมา ขนหรอลงไปทางเดยว

แลวจงยอนกลบสวนทางกน เปนลกษณะของการสอสารหลายระดบ จงมกเกดความลาชา 2. เครอขายแบบวงลอ (Wheel Network) เปนการสอสารทมผน าอยตรงกลาง ดงนนสมาชกทกคนจงสามารถ

ตดตอสอสารกบผน าไดโดยตรง การตดตอสอสารในลกษณะนกจกรรมตางๆ ถกสงออกจากสวนกลางและหากสมาชกจะตดตอกนกจะตดตอผานสวนกลาง

3. เครอขายรปแบบตววาย (Y Network) เปนเครอขายทมบคคลหนงท าหนาทตดตอสอสารไปยงสมาชกในระดบถดไป โดยทสมาชกล าดบถดไปมโอกาสตดตอสอสารกนเองไดบางสวน สมาชกคนกลางจะท าหนาทรบและสงขาวสารใหกบสมาชกคนอนๆซงจะตดตอสอสารแบบลกโซกบสมาชกทอยถดไป

4. เครอขายการสอสารแบบวงกลม (Circle Network) เปนการสอสารทสมาชกแตละคนสามารถตดตอสอสารกบสมาชกขางเคยงกบตนโดยตรงได แตละคนในกลมจะมฐานะเทาเทยมกน

5. เครอขายการสอสารรปดาว (Star Network) เปนการเปดโอกาสใหสมาชกทกคนไดตดตอสอสารกนไดทวถงและเปนอสระ ไมเขมงวด ไมมศนยกลางทเปนทางการ เครอขายประเภทนจะรวดเรวและเกดประสทธภาพของงานสง สายใยของการตดตอสอสารในองคการ

1. แบบวงกลม จะเปนสายใยทเปดโอกาสใหตวบคคลแตละคนสามารถตดตอสอสารกบคนทอยขางเคยงไดทงสองขาง 2. แบบลกโซ จะมลกษณะท านองเดยวกนกบแบบวงกลม ยกเวนแตวาบคคลทอยปลายสดของสายการตดตอสอสารสอง

คน จะมโอกาสตดตอกบบคคลขางเคยงเพยงคนเดยวเทานน 3. แบบใหมศนยกลาง จะเปนการตดตอทมการก าหนดศนยกลางของการตดตอสอสาร ใหขนอยกบต าแหนงหรอบคคล

ใดบคคลหนงเปนหลก ในกรณน การตดตอสอสารใดๆ ภายในกลมจะตองกระท าผานศนยรวมนเสมอ 4. แบบเครอขาย จะเปนการตดตอสอสารทเชอมโยงถงกนหมด เหมาะส าหรบรปแบบของการท างานเปนทม

ลกษณะการสอสารในองคการ 1. ระบบรวม (Macro Approach) ภาพรวมทงองคการ 1.1 การตดตามรายงานและวเคราะหขอมลทเกดขนภายนอก ก าหนดใหพนกงานมหนาทรบผดชอบตดตามขอมล รายงาน วเคราะหถงผลกระทบจากขอมลภายนอก 1.2 การพสจนใหเหนจรง ท าไดตามทตกลงไวหรอไม 1.3 การตดตอกบองคการอน โดยหาขอมลทางวารสารหนงสอพมพ อนเตอรเนท - การแสดงความคดเหนของผเชยวชาญอนๆ แลกเปลยนขอมลในกลมเครอขายเดยวกน 1.4 การก าหนดวตถประสงค พจารณาจากการวเคราะหขอมลจากภายนอก ขดความสามารถของลกคา และตดตอกบสถาบนอนกอน 2. ระบบยอย (Micro Approach) หนวยงานยอยในองคการ 2.1 การเปนสมาชกของกลม สอสารสรางความเขาใจ มเปาหมายรวมกน 2.2 การปฐมนเทศและการฝกอบรม ใหบคลากรมความร ความสามารถในการปฏบตงาน 2.3 การสรางบรรยากาศในการท างาน พดคยปรกษากนอยางเสร การเปดเพลงเบาๆ 2.4 การควบคมและการสงงาน ตองอาศยเครองมอทางการสอสารทด และมประสทธภาพ เชน การประชมภายใน หนงสอเวยน วทยสอสาร Internet Fax โทรศพท เปนตน 2.5 การสรางความพอใจ สรางระบบการสอสารในองคการทเหมาะสม เชนเสยงตามสาย วารสาร บอรดประชาสมพนธ อเมล จดนดพบ (Meeting Point) 3. ระบบเฉพาะบคคล (Individual Approach) เปนพฤตกรรมทางการสอสารแตละบคคล 3.1 การพดกนในกลมทท างานดวยกน เพอสรางความเขาใจ แลกเปลยนทศนคต ความคดเหนซงกนและกน 3.2 การเขารวมประชม :การน าเสนอขอมล การแกปญหา การโนมนาวใหบคคลอนยอมรบ 3.3 การเขยนคมอ แนวทางการปฏบตงาน และเปนการสอสารระหวางองคการกบบคคลภายนอก


3.4 การรางจดหมาย ใชเวลาทจ ากด และตองท าใหผอานเกดความประทบใจ 3.5 การท าสญญาขาย มความยดหยนตอบสนองความตองการของลกคา 3.6 การโตแยง ผทจะประสบผลส าเรจในการโตแยงจะตองเปนทผชกน าใหบคคลอนคลอยตาม สรปการสอสารของผบรหารตองมความถกตองแนนอน มขอมลสน กระชบ กระจางชดเจนตรงเปาหมายผรบเขาใจงายมผลยอนกลบทบทวน หรอ Two – way communication สงแวดลอมทงภายในและภายนอกอนมผลตอการสอสารภายในองคการ สงแวดลอมของงาน (Task Environment)

o ลกคา (Clients/Customers) o คแขงขน (Competitors) o ผผลต (Suppliers) o หนวยงานทควบคม (Regulators)

สงแวดลอมภายนอกองคกร o สงแวดลอมทางการเมองและกฎหมาย o สงแวดลอมทางเศรษฐกจ o สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม คานยม ปทสถาน ความเชอ และประเพณ o สงแวดลอมทางเทคโนโลย o สงแวดลอมระหวางประเทศ

ประโยชนของการสอสารทมตอองคการและตอสมาชกขององคการ ดานการท างาน

o ขอมลทถกตองเหมาะสมทไดจากการสอสารจะท าใหรวาการท างานนนเปนไปไดดวยดหรอไม o ขอมลจากการสอสารชวยในการตดสนใจเรองตางๆ เกยวกบการท างานได o การใหขอมลยอนกลบเกยวกบการท างานจะท าใหสามารถแกไขขอบกพรองไดทนกอนเกดผลเสยหายรายแรง o กลมงานทมการตดตออยางเปดเผยสามารถแกไขปญหาและขอขดแยงทเกดขนได o ความถกตองของขอมลและการสอสารอยางเปดเผยจะชวยใหการท างานของกลมและขององคการมประสทธผล

ดานความพอใจในงาน o บคคลทมสวนอยในเครอขายของการสอสารจะมความพอใจในการท างานมากกวาบคคลทอยโดดเดยวล าพง o บคคลทมโอกาสตดตอสอสารโดยตรงแบบเผชญหนาจะมความพอใจมากยงขนเพราะการไดขอมลยอนกลบทนท

ท าใหรความส าเรจหรอความลมเหลวในการตดตอสอสาร ซงหากการสอสารลมเหลวกสามารถทจะแกไขขอผดพลาดและปรบความเขาใจไดทนเวลา

o ความถกตองของขอมลและการสอสารอยางเปดเผยท าใหเกดความพงพอใจในงานและหวหนางาน ดานความสมพนธในกลม

o การสอสารทมประสทธภาพมากขนกยงท าใหเกดความสามคคในกลมมากขน o การปรบปรงการสอสารใหดขนจะชวยลดผลกระทบทเกดจากความขดแยงในกลมได

ดานการบรหารงาน o เพอแจงขอมลขาวสาร คอ การแจงขอมลขาวสารขององคการตอพนกงาน o เพอใหพนกงานสามารถประสานและบรรลวตถประสงครวมกน o เพอกระตนและจงใจ การจงใจเปนองคประกอบส าคญทกอใหเกดการพฒนาการท างานของพนกงานในองคการ

จะไดรบการจงใจและการกระตนจากการสอสาร องคการจะมประสทธภาพหรอไมจงขนอยกบความสามารถในการชกจงผานการสอสารดงกลาว

o เพอประเมนผลการท างาน ปจจบนองคการมการเปลยนแปลงตลอดเวลาจงท าใหตองมการประเมนผลการท างานสม าเสมอเพอประเมนความกาวหนาของการท างาน ดงนนกระบวนการสอสารจะตองมประสทธภาพและสมบรณพรอมมการสงขอมลยอนกลบ ซงจะท าใหองคการสามารถด าเนนงานไปในแนวทางทถกตอง

o เพอสรางความสมพนธในหมคณะ ความสมพนธระหวางผบรหารกบพนกงานผบรหารกบผบรหาร พนกงานกบพนกงานทงในสายการบงคบบญชาทเปนทางการและไมเปนทางการกจะเกดจากการสอสารระหวางกนทงสน การสอสารจงเปนตวสรางความสมพนธทดตอกนและท าใหองคการด ารงอยและพฒนาไปไดในทกสถานการณ


o เพอวนจฉยสงการ หนาทอยางหนงของฝายบรหารกคอการออกค าสงกบกลมบคคลทอยในองคการ การออกค าสงดงกลาวจ าเปนตองใชการสอสารทรวดเรว แนนอนและถกตอง ดงนนถาผบรหารไมใชการสอสารกไมสามารถสงการหรอมอบหมายหนาทใหพนกงานด าเนนการไดเลย

อปสรรคของการตดตอสอสาร การตดตอสอสารอยางมประสทธภาพมส าคญเปนอยางยงแตยากทจะบรรลความส าเรจได เนองจากจะพบอปสรรคหลายอยางทอาจะรบกวนการตดตอสอสารได ผบรหารทมประสทธภาพจะปรบปรงการตดตอสอสารดวยการชนะอปสรรคเหลานนทงระดบบคคลและระดบองคกร การตดตอสอสารไมใชจะไมมประสทธภาพเสมอไป ความลมเหลวจะเกดขนจากเหตผลหลายอยาง เหตผลบางอยางอาจจะเพยงแตเปนนสยทไมด และขาดการตระเตรยมหรอทศทางทคลมเครอ อปสรรคเหลานสามารถเอาชนะไดโดยไมตองยงยากเกนไปถาบคคลเตมใจจะแกไข ปญหาหลายอยางสามารถแทรกแซงถายทอดความคดอยางราบรนระหวางบคคลได ปญหาเหลานอาจจะเกดขนจากลกษณะของบคคล ปญหาบางอยางอาจจะเกดขนในลกษณขององคกร และปญหาบางอยางอาจเกดขนในลกษณะของวฒนธรรมองคกร ภายใตวฒนธรรมทหลากหลายของโลก อปสรรคของการตดตอสอสารจะมมากขนและยงยากตอการเอาชนะมากขน ในขณะเดยวกนกระบวนการสอสารอาจมสงรบกวน (Noise) เกดขนในหลายลกษณะดงน การมตวกรอง (Filtering) ในสมยเดกๆ เราคงเคยเลนเกมกระซบซงจะเหนไดวาขอมลจากตนทางและปลายทางจะแตกตางกน ในองคกรกเชนเดยวกน เมอขอมลเคลอนผานระดบชนการบรหารตางๆ ขอมลกจะเปลยนแปลงไปโดยอาจจะตกหลนหรอบดเบอนไปจากเดมได ผบรหารในหลายกจการจงนยมใชการบรหารงานแบบ Management by walking around หรอ MBWA โดยการลงไปพดคยกบพนกงาน และสงเกตการณท างานจงท าใหมโอกาสเขาถงลกคาและบคลากรในระดบการปฏบตการมากขน และมโอกาสสอสารโดยตรงกบพนกงานท าใหไดรบขอมลจากพนกงานในระดบลางขององคกรมากขนดวย ตลอดจนท าใหขวญและก าลงใจบคลากรเหลานสงขนดวย อปสรรคอนๆ เชนการเลอกรบร การมอารมณขนในขณะสอสารกน หรอปญหาเนองจากภาษาทใช ซงผบรหารจะตองแกไขปรบปรงใหเหมาะสม เชน ตองวเคราะหผรบสารเพอเลอกใชภาษาทเหมาะสม รวมทงตองระมดระวงภาษาทไมใชภาษาพดทอาจท าใหเกดความเขาใจผดได ตองรวมสรางบรรยากาศของความไววางใจกน เพอใหเกดการสอสารอยางกวางขวางและเปดเผย ตองเลอกใชสอและชองทางทเหมาะสมตองตงใจฟง และมการใหขอมลยอนกลบอยางเหมาะสมดวย กลาวโดยสรป การสอสารภายในองคกรจะประสบผลส าเรจและประสทธภาพไดนน จะตองอยกบการมสวนรวมของผบรหารและบคลากรในทกระดบ ตลอดจนบคคลภายนอกองคทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงการตดตอสอสารทจะท าใหสมาชกทกคนรวมมอกน เพอใหองคกรบรรลผลส าเรจตามเปาหมายขององคกร ดงนนผบรหารทฉลาดและทนสมยกตองรจกใชการสอสารเปนเครองมอในการบรหาร และสงเสรมใหมการตดตอสอสารระหวางผปฏบตงานจงจะท าใหการบรหารงานและการด าเนนกจการขององคกรเปนไปอยางมประสทธภาพ การประยกตใช และการพฒนาการตดตอสอสารทวทงองคการ 1) การสนบสนนการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ 2) มการใชการตดตอสอสารแบบสองทาง 3) เนนการตดตอสอสารแบบตวตอตว 4) การใชเครอขาย 5) การสนบสนนการไมมขอบเขต 6) การใชเครอขายอเลกทรอนกส 7) การจดรปแบบขาวสารใหเหมาะสมกบผรบขาวสาร บญญต 10 ประการในการตดตอสอสาร บทบาทของผบรหารในองคการ คอด าเนนงานตาง ๆ ใหส าเรจลลวงไปดวยด การด าเนนงานทกอยางในองคการนน ตองอาศยบคลากรผเกยวของ การตดตอสอสารนบไดวาเปนเรองทส าคญอกประการหนง เพราะถาการตดตอสอสารด ผใตบงคบบญชาสามารถเขาใจไดอยางถกตอง กจะท าใหการด าเนนงานทกอยางบรรลเปาหมายขององคการนนเชนนน เชนกน เกยวกบเรองน อรณ รกธรรม ( 2521 : 327 – 329 ) ไดใหบญญต 10 ประการ เพอชวยในการสอสารของทานกบผรวมงานไว ดงน

1. แสวงหาความกระจางในเรองทจะถายทอดกอนทจะท าการตดตอสอสารออกไปเพอชวยใหการตดตอสอสารชดเจนขน


2. ตรวจสอบวตถประสงคทแทจรงของการตดตอสอสารแตละครงวาตองการสงขาวสารอะไร มจดมงหมายอยางไร 3. พจารณาเตรยมการเมอทานจะตดตอสอสาร โดยเฉพาะสภาพแวดลอมของบคคล 4. ปรกษาหารอกบคนอนตามความเหมาะสม ในการวางแผน การตดตอสอสาร เพอใหเกดความกระจาง 5. จงระมดระวงในขณะทท าการตดตอสอสาร ทงดานบคลกภาพและกายวาจาโดยสงเกตการตอบสนองจากผรบฟง 6. โอกาสแรกตองแสดงถงผลประโยชนและการสรางความส าคญของผรบ (received) 7. ตดตามผลการตดตอสอสารของทาน เพอน ามาปรบปรง 8. การตดตอสอสารส าหรบพรงนกบวนน โดยยดหลกวาวนพรงนตองดกวาวนน 9. มนใจวาการกระท าของทานสนบสนนการตดตอสอสารใหเกดผลด 10. เปดโอกาสใหผฟงไดรบความเขาใจ ผสอสารควรตงใจฟงและสงเกตปฏกรยาของผรบเปนสงส าคญ

การสอสารกบกจกรรมขององคการ 1. การตดสนใจ ผบรหารตองอาศยขอมลทถกตองเพอใหเกดการผดพลาดนอยทสด 2. ความเจรญและพฒนา การพฒนาบคลากรควรหาแหลงขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอ บคลากร 3. ความเชยวชาญเฉพาะดาน ตองสรางความเขาใจดวยสอสาร จงใจใหเกดความรสกทด เตมใจและยนดทจะท างานทตนม

ความถนด 4. เทคโนโลย จดใหมคมอ การแนะแนว โครงการฝกอบรมใหมความรทนตอการเปลยนแปลงเครองมอเครองใชสมยใหม 5. การควบคมและการประสานงาน สรางบรรยากาศและชองทางการสอสารใหทวถงทงองคการ 6. สภาพแวดลอม เศรษฐกจ เทคโนโลย การเมอง สงคม ตองตดตามขาวสารตางๆเพอใหสามารถปรบตวเขากบ

สภาพแวดลอมได การสอสารกบการประสานงาน ความเขาใจพนฐานเกยวกบการประสานงาน

ในทางราชการไดมนกวชาการใหความหมายไววา การประสานงาน หมายถง "การจดระเบยบวธการท างาน เพอใหงานและเจาหนาทฝายตางๆ รวมมอปฏบตงานเปนน าหนงใจเดยว ไมท าใหงานซอนกน ขดแยงกน หรอเหลอมล ากน ทงนเพอใหงานด าเนนไปอยางราบรน สอดคลองกบวตถประสงค และนโยบายขององคการนนอยางสมานฉนท และมประสทธภาพ"

สวนทางธรกจนยมทจะใหความหมายวา การประสานงาน หมายถง " การตดตอสอสารใหเกดความคดความเขาใจตรงกนในการรวมมอปฏบตงานใหสอดคลองทงเวลา และกจกรรมทจะตองกระท าใหบรรลวตถประสงคอยางสมานฉนทเพอใหงานด าเนนไปอยางราบรน ไมเกดการท างานซ าซอน ขดแยงหรอเหลอมล ากน" องคประกอบของการประสานงาน อาจพจารณาองคประกอบทส าคญ ไดดงน 1. ความรวมมอ จะตองสรางสมพนธภาพในการท างานรวมกนของทกฝาย โดยอาศยความเขาใจ หรอการตกลงรวมกน มการ

รวบรวมก าลงความคด วธการ เทคนค และระดมทรพยากรมาสนบสนนงานรวมกน เพอใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกน เตมใจทจะท างานรวมกน

2. จงหวะเวลา จะตองปฏบตงานตามบทบาทหนาทและความรบผดชอบของแตละคน ตามก าหนดเวลาทตกลงกนใหตรงเวลา 3. ความสอดคลอง จะตองพจารณาความพอเหมาะพอด ไมท างานซอนกน 4. ระบบการสอสาร จะตองมการสอสารทเขาใจตรงกนอยางรวดเรว และราบรน 5. ผประสานงาน จะตองสามารถดงทกฝายเขารวมท างาน เพอตรงไปสจดหมายเดยวกน ตามทก าหนดเปนวตถประสงคของงาน วตถประสงคของการประสานงาน

การประสานงานเกดจากความตองการทจะใหงาน หรอกจกรรมยอย ๆ ทจะท าเกดผลส าเรจ โดยปฏบตอยางสอดคลองในจงหวะ เวลาเดยวกน ไดผลงานทมคณภาพตามมาตรฐานทเปนไปตามขอก าหนด ประหยดเวลาและทรพยากรในการปฏบตงาน กอนการประสานงานเราควรก าหนดความตองการใหแนชดวาเราจะประสานงานใหเกดอะไรหรอเปนอยางไร หรอจะท าใหไดผลรบอยางไร เพราะหากวาไมมวตถประสงคทชดเจนเรากอาจจะประสานงานไปผดจากทควรจะเปน โดยทวไปเราประสานงานเพอใหการด าเนนงานมความสะดวกราบรนไมเกดปญหาขอขดแยง แตในการประสานงานในแตละครงหรอในแตละกรณ เราประสานงานโดยวตถประสงคเฉพาะ ดงน

o เพอแจงใหผซงมสวนเกยวของทราบ o เพอรกษาไวซงความสมพนธอนด o เพอขอค ายนยอมหรอความเหนชอบ


o เพอขอความชวยเหลอ o เพอขจดขอขดแยงอนอาจมขน

เทคนคการประสานงาน o ตองปรบปรงพฤตกรรม และกระบวนทศนของตนเอง o สรางความคนเคย และมปฏสมพนธ กบหนวยงาน บคคลดวยอยเสมอ o สรางความเขาใจในเรองทตองการสอบถาม/ประสานงาน o ปรบตวใหเขากบทกสถานการณ ใจเยน ไมเครยด หรอโมโหงาย o น าเครองมออปกรณตาง ๆ มาใช o เกบส าเนาเอกสารตาง ๆ ไว o ศกษา รวบรวม วเคราะหขอมล ดวยความละเอยดถถวน o จดจ าชอบคคล หนวยงาน อยางแมนย า o ศกษาขอมลหนวยงานทตองการตดตอ o มความรอบร หลกการ เจตคตทด เปนผฟงทด มเหตผล ไมใชอารมณของตนเองตดสนใจ o ตดตอแลว ไมเรงรดสงทตองการ จะสรางความร าคาญตอเขา o บอกเลาเหตการณลวงหนา ใหผทตดตอทราบลวงหนา o ใหความส าคญตอหนวยงาน บคคลทประสาน

ประโยชนของการประสานงาน o ชวยใหการท างานบรรลเปาหมายไดอยางราบรน รวดเรว o ชวยประหยดเวลา และ ทรพยากรในการปฏบตงาน o ชวยใหทกฝายเขาใจถงนโยบาย และวตถประสงคขององคการ o ชวยสรางความสามคคและความเขาใจในหมคณะ o เสรมสรางขวญและก าลงใจของผปฏบตงาน o ลดอนตรายจากการท างานใหนอยลง o ชวยลดขอขดแยงในการท างาน o ชวยใหปฏบตงานเปนหมคณะ และ เพมผลส าเรจของงาน o ชวยเกดความคดใหมๆ และ ปรบปรงอยเสมอ o ปองกนการท างานซ าซอน o การด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

ประเภทของการประสานงาน o การประสานงานอยางเปนทางการ และ ไมเปนทางการ o การประสานงานภายในองคการ และ ภายนอกองคการ o การประสานงานในแนวดง (Top - down Bottom - up) และ แนวราบ

ปจจยทเกยวของกบการประสานงาน มดงน 1. นโยบาย ใหแตละหนวยขององคการตองประสานนโยบายเพอบรรลผลขององคการ 2. ใจ สมาชกในองคการลวนมชวตจตใจ ในการปฏบตงานรวมกน ยอมตองอาศยความรวมมอรวมใจ ตลอดจนความจรงใจทมตอ

กน การประสานใจจงเปนภารกจทส าคญยง 3. แผน องคการจะก าหนดแผนงานและโครงการไว ผปฏบตตองประสานแผน ประสานโครงการทเกยวของดวย 4. งานทรบผดชอบ งานยอยๆในโครงการและนอกโครงการ ผประสานงานตองเตรยมประสานสวนทเกยวของใหลลวงไปดวยด 5. คน ในการปฏบตงาน ผปฏบตตองเกยวของกบคน จงตองประสานคนทงในองคการและนอกองคการ 6. ทรพยากร อาคาร สถานท วสดอปกรณ อาจตองขอยม ขอเบก สงส าคญเบองตนของการประสานงาน 1. การจดวางหนวยงานทงาย (Simplified Organization) 1.1 การแบงแผนก 1.2 การแบงแยกงานตามหนาท 1.3 การจดวางรปงาน และ ระเบยบการทชดเจน


2. การมโครงการ และ นโยบายอนสอดคลองตองกน 3. การมวธตดตองานภายในองคการทท าไวด เครองมอทชวยในการตดตอสอสารและประสานงาน

1. แบบฟอรมในการปฏบตงาน (Working Paper) 2. รายงานเปนหนงสอ (Written Report) 3. เครองมอ เชน โทรศพท คอมพวเตอร FAX 4. เหตทชวยใหมการประสานงานโดยสมครใจ 5. ประสานงานโดยวธการควบคม

การท างานทตองมการประสานงาน 1. พยายามผกมตรในโอกาสแรก 2. หลกเลยงการนนทาวารายหวหนางาน 3. ไมโยนความผดไปใหผอน 4. สรรเสรญหวหนา คนงานอนๆ เมอเขาท าความด 5. ชวยเหลอเมอมเหตฉกเฉน 6. เมอมงานเกยวของกบหนวยงานอน ควรแจงใหเขาทราบ 7. รบฟงค าแนะน า 8. ความเหนของคนอน แมเราจะไมเหนดวยกควรฟง การประสานงาน เปนศลปะอยางหนง ซงตองอาศยความสภาพ ออนนอมถอมตน ความจรงใจ ความอดทนอดกลน ความยม

แยมแจมใส ในการตดตอกบบคคลอน เพอขอรบการสนบสนน ขอความรวมมอ เพอใหเกดความเขาใจตรงกน ควรใชการพดเปนหลก หนงสอตามหลง

" จะประสานหนวยงาน ตองประสานคน จะประสานคน ตองประสานใจ " การสอสารในสถานศกษา

ความส าคญของการสอสารในสถานศกษา การตดตอสอสารมความส าคญและประโยชนในการบรหารงานของผบรหารสถานศกษา ดงน 1. ท าใหบคลากรทราบนโยบาย พนธกจ วสยทศน วตถประสงคและมาตรฐานของสถานศกษา เพราะผบรหารตอง

ถายทอดสงเหลานใหบคลากรเขาใจ เพอใหการบรหารบรรลเปาหมาย 2. ท าใหบคลากรทราบบทบาทและหนาทของตน โดยผบรหารจะตองมอบหมายงานใหชดเจน 3. ผบรหารจะตองสอนและแนะน าวธการท างานใหบคลากรแตละคนเขาใจการปฏบตงานในหนาทของตน 4. ชวยเสรมสรางขวญและก าลงใจในการปฏบตงาน โดยการยกยองชมเชย เผยแพรผลการปฏบตงาน 5 ชวยใหผบรหารไดขอมลปอนกลบเกยวกบการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา ทงในสวนทกาวหนาและเปนปญหา ท า

ใหน ามาปรบปรงการท างานของตนได 6. ชวยใหเกดความรวมมอรวมใจกบชมชนในการจดการศกษา 7. สรางบรรยากาศแหงการอบอน เปนมตร และเปนกนเอง เกดความรวมมอรวมใจในการปฏบตงาน 8. ท าใหบคลากรในระดบเดยวกนไดแลกเปลยนความคดเหนในการท างานของแตละคนหรอแตละฝาย ท าใหทราบวธการ

ท างานและปญหาของกนและกน 9. ท าใหบคลากรยดเปาหมายของสถานศกษาเปนหลกในการท างาน 10. สงเสรมกระบวนการท างานเปนทม 11 ประหยดทรพยากรในการบ


บรรณานกรม Bass, B. M. (1990). Bass & Stogdill’s handbook of leadership theory, research, and managerial applications (3 rd ed.). New

York: The Free Press. Mosley, D. C. (1996). Management concept and practices. New York: Harper-Collins. Likert, R. (1967). The human organization: Its management and value. New York: McGraw-Hill.

Lunenburg, F. C., & Ornstein, A. C. (1996). Educational administration (2nd ed.). Belmont, CA: Wadsworth. Avolio, B. J. (1999). Full range leadership development: Building the vital forces in organizations. Thousand Oaks, CA:

Sage. Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. New York: The Free Press.

Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1994). Improving organization effectiveness through transformational leadership. Thousand Oaks, CA: Sage.

Burns, J. M. (1978). Leadership: Theory of leadership. New York: Harper and Row. Stogdill, R. M. (1974). Handbook of leadership. New York: The Free Press.

Bass, B. M. (1997b). Personal selling and transactional transformational leadership. Journal of Personal Selling & Sales Management, 17(3), 19-28.

Bass, B. M. (1999). Two decades of research and development in transformational leadership. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(1), 9-32.

Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1993). Transformation leadership and organizational culture. Public Administration Quarterly, 17(1), 112-122.

Sosik, J. J., & Jung, D. I. (2010). Full range leadership development: Pathways for people, profit and planet. New York: Routledge.

Kotter, J. P. (1990). A force of change: How leadership differs from management. New York: The Free Press. Bennis, W., & Nanus, B. (1985). Leaders: The strategies for taking change. New York: Harper and Row. Bennis, W. G. (1959). Leadership theory and administrative behavior. Administrative Science Quarterly, 4, 259-301. Bergquist, S. R. (Ed.) (1981). New Webster’s dictionary of the English language. New York: Delair.

Bennis, W., & Nanus, B. (1985). Leaders: The strategies for taking change. New York: Harper and Row. กต ตยคคานนท. (2530). เทคนคการสรางภาวะผน า. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพรงวฒนาการพมพ. ธระพงศ ธนเจรญรตน. (2553). หลกสตรการพฒนาภาวะผน าของผบรหารอกลางการประกนภย. ปรชญาดษฎบณฑต (บรหารธรกจ),

มหาวทยาลยรามค าแหง. ประพนธ ผาสขยด. (2541). ทางเลอกทางรอด. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพเออาร อนฟอรเมชน แอนด พบบเคชน. สเทพ พงศศรวฒน. (2548). ภาวะผน าทฤษฎ และปฏบต: ศาสตร และศลปสความเปนผน าทสมบรณ (ฉบบปรบปรงครงท 2).

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวรตน เอคดเคชน. พชาย รตนดลก ณ ภเกต. (2552). องคการ และการบรหารจดการ. นนทบร: ส านกพมพธงคบยอนด บคส. ประทป บนชย. (2546). รปแบบการพฒนาภาวะผน าตามแนวภาวะผน าพสยสมบรณของผบรหารสถานศกษาในระดบการศกษาขนพนฐาน.

ดษฎนพนธการศกษาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยนเรศวร. เธยรชย เอยมวรเมธ. (2536). พจนานกรมองกฤษ-ไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ-รวมสาสน. เสรมศกด วศาลาภรณ. (2525). พฤตกรรมผน าทางการศกษา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. เสรมศกด วศาลาภรณ. (2536ค). ภาวะผน า และความขดแยง. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ตน ปรชญพฤทธ. (2536). ศพทรฐประศาสนศาสตร. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย สเทพ พงษศรวฒน. (2544). ภาวะผน า: ทฤษฎ และปฏบต. เชยงราย: ส านกพมพสถาบนราชภฏเชยงราย. ประเวศ วะส. (2540). ภาวะผน า: พยาธสภาพในสงคมไทย และวธแกไข. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพพมพไทย.

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต). (2540). ภาวะผน า: ความส าคญตออนาคตไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพพมพไทย. ไพบลย วฒนศรธรรม. (2540). ภาวะผน าของไทยในอนาคต: ภาวะผน า ความส าคญตออนาคตไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพพมพไทย. สปปนนท เกตทต. (2540). วสยทศนกวางไกลปฏบตไดผลจรง: ภาวะผน า ความส าคญตออนาคตไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพพมพไทย. เสรมศกด วศาลาภรณ. (2536ก). ทฤษฎ และแนวปฏบตในการบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ชยฤทธ ทองรอด. (2550, หนา 37-41). ภาวะผน าในวสาหกจขนาดกลาง และขนาดยอม ภายใตวกฤตเศรษฐกจกบการอยรอดของอตสาหกรรม. ปรชญาดษฎบณฑต (บรหารธรกจ), มหาวทยาลยรามค าแหง.

การตดตอสอสารเพอการประสานงาน. (2558). สบคนเมอ 11 มนาคม 2558. จากhttp://www.sattahipactivity.com การตดตอสอสารในองคกร. (2558). สบคน

เมอ 11 มนาคม 2558. จาก http://home.dsd.go.th/kamphaengphet/km/Communication.html


ยาเบน เรองจรญศร. (2552). การตดตอสอสาร. สบคนเมอ 11 มนาคม 2558. จาก http://www.kroobannok.com/blog/20402 หนงฤทย นวลแปน. (2555). การตดตอสอสารในองคกร. สบคนเมอ 11 มนาคม 2558. จาก https://www.l3nr.org/posts/525022 สมต สชฌกร. (2551). ทกษะการประสานงาน. สบคนเมอ 11 มนาคม 2558.

จาก http://www.tpa.or.th/writer/read_this_book_topic.php?bookID=394&read=true&count=true

สนตสข. (2553). การสอสารในองคการ (Communication). สบคนเมอ 11 มนาคม 2558. จากhttps://www.gotoknow.org/posts/320108

Chaipat Sawatphon. (2558). ตอนท 5 การตดตอสอสารในองคการ. สบคนเมอ 11 มนาคม 2558. จาก https://sites.google.com/site/chaipatcompanylimited/txn-thi-5iisomo. (2556).

การตดตอสอสารในองคกร. สบคนเมอ 11 มนาคม 2558. จาก https://iisomo.wordpress.com/201