เลมท ๒

เรอง เลาขานนทานชาดก

จดท ำโดย นำงสำวอภญญำ อนทรสนทร โรงเรยนเทศบำลวดประทมคณำวำส (นพทธหรณสตร) องคกรปกครองสวนทองถน กระทรวงมหำดไทย

ชด อานคดพนจความ วชาภาษาไทย๑ ท๒๑๑๐๑ ชนมธยมศกษาปท ๑

แบบฝกทกษะการอานจบใจความ

ค ำน ำ

แบบฝกทกษะการอานจบใจความ ชด อานคดพนจความ วชาภาษาไทย ๑ ท๒๑๑๐๑ ชนมธยมศกษาปท ๑ จดท าขน เพอใหนกเรยนไดฝกทกษะการอานจบใจความ และพฒนาผลสมฤทธทกษะการอานจบใจความใหมประสทธภาพสงขน มจ านวน ๗ เลม ไดแก เลมท ๑ เรองขาวสารนาอาน เลมท ๒ เรองเลาขานนทานชาดก เลมท ๓ เรองเกบตกเรองเลาประสบการณ เลมท ๔ เรองสนกสนานบนเทงคด เลมท ๕ เรองหลากเรองมในบทความ เลมท ๖ เรองนาตดตามสารคด และเลมท ๗ เรองงานกวบทรอยกรอง ภายในเลมประกอบดวยค าชแจงในการใช แบบฝกทกษะการอานจบใจความ ขอปฏบตในการอานจบใจความ จดประสงคการเรยนร ใบความร เนอเรอง แบบฝกทกษะ ค าศพท แบบทดสอบหลงเรยน ภาคผนวก เฉลยแบบฝกทกษะและแบบทดสอบหลงเรยน และบรรณานกรม แบบฝกทกษะการอานจบใจความเลมนเปนเลมท ๒ เรอง เลาขานนทานชาดก การจดท าในครงนไดรบความอนเคราะหจากผเชยวชาญและไดรบความรวมมอจากผบรหารโรงเรยนและคณะครทใหค าปรกษา แนะน า ท าใหผลงานเลมนส าเรจลลวงดวยด จงขอขอบพระคณไว ณ โอกาสน ผจดท าหวงเปนอยางยงวา แบบฝกทกษะการอานจบใจความน จะเปนประโยชนแกครผสอนในการน าไปใชจดกจกรรมการเรยนสอนและนกเรยนสามารถน าความร ขอคดและประโยชนทไดรบไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

อภญญา อนทรสนทร ผจดท า

ก

สำรบญ

เรอง หนา ค าน า................................................................................................................ก

สารบญ.............................................................................................................ข ค าชแจงในการใชแบบฝกทกษะการอานจบใจความ.........................................๑ ขอปฏบตในการอานจบใจความ........................................................................๒ จดประสงคการเรยนร........................................................................................๓ ใบความร...........................................................................................................๔ นทานชาดกเรองท ๑ พญาไกปา.......................................................................๗ แบบฝกทกษะท ๑.............................................................................................๙ นทานชาดกเรองท ๒ เนมราชชาดก.................................................................๑๐ แบบฝกทกษะท ๒............................................................................................๑๖ นทานชาดกเรองท ๓ ปญญาคออาวธ..............................................................๑๗ แบบฝกทกษะท ๓............................................................................................๒๐ ค าศพท.............................................................................................................๒๑ แบบทดสอบหลงเรยน......................................................................................๒๒ ภาคผนวก.........................................................................................................๒๗

- เฉลยแบบฝกทกษะท ๑..............................................................................๒๘

- เฉลยแบบฝกทกษะท ๒..............................................................................๒๙

- เฉลยแบบฝกทกษะท ๓..............................................................................๓๐

- เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน........................................................................๓๑ บรรณานกรม....................................................................................................๓๒

ขข

๑. นกเรยนอานค าชแจงในการใชแบบฝกทกษะการอานจบใจความ

ขอปฏบตในการอานจบใจความ และจดประสงคการเรยนรใหเขาใจ ๒. นกเรยนศกษาใบความรและอานเรองทก าหนดให ๓. นกเรยนท าแบบฝกทกษะท ๑-๓ ๔. นกเรยนสงผลงานและครตรวจผลงานนกเรยน ๕. นกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน

ค าชแจงในการใช แบบฝกทกษะการอานจบใจความ

๑

๑. นกเรยนอานเนอเรองทก าหนดใหแบบตรวจตราจนจบกอนหนงครง ๒. นกเรยนอานเนอเรองทก าหนดใหแบบศกษาคนควาอกครงหนง ๓. นกเรยนศกษาความหมายของค าศพททายเลมหรอจากพจนานกรม ๔. นกเรยนจบใจความส าคญของเรองเพอสรปสาระส าคญของเนอความทงหมด

โดยตอบค าถามสนๆวา ใคร ท าอะไร ทไหน อยางไร เมอไรและท าไม ๕. นกเรยนสรปความร ขอคดและประโยชนทไดรบจากการอานจบใจความ

โดยการวพากษ วจารณอยางมเหตผลและถกตอง

ขอปฏบตในการอานจบใจความ

๒

๑. บอกความหมาย ความส าคญและประเภทของนทานชาดกได ๒. จบใจความส าคญของนทานชาดกและเลาเรองได ๓. แสดงความคดเหนจากการอานนทานชาดกได ๔. ตงค าถามและตอบค าถามจากการอานนทานชาดกได ๕. เรยงล าดบเหตการณจากการอานนทานชาดกได ๖. เขยนแผนภาพโครงเรองจากการอานนทานชาดกได ๗. ท าแบบฝกทกษะจากการอานนทานชาดกได ๘. ใชถอยค า ส านวนภาษาไดถกตองตามหลกภาษาไทย ๙. น าความร ขอคดและประโยชนทไดรบจากการอานนทานชาดก

ไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

จดประสงคการเรยนร

๓

ความหมาย ความส าคญและประเภทของนทานความหมาย ความส าคญและประเภทของนทานชาดกชาดก

ใบความร

นทานชาดก หมายถง เรองราวหรอชวประวตในอดตชาตของพระพทธเจา เรองราวอดตชาตทพระองคเปนพระโพธสตวบ าเพญบารมเพอตรสรอยพระองคทรงน ามาเลาใหพระสงฆ และอบาสก อบาสกา ฟงในโอกาสตาง ๆ ซงพระพทธเจาไดเสวยพระชาตเปนพระโพธสตวนบพนชาต โดยทรงเกดเปนมนษยบาง เปนสตวบาง และทรจกกนโดยทวไป คอ 10 ชาตเรยกวา ทศชาตชาดก

ความส าคญของนทานชาดก คอ น าหลกธรรมไปใชเปนคณประโยชน ใหความสนกสนานเพลดเพลน ผอนคลายความเครยด สรางเสรมจนตนาการ สงเสรมคณธรรม จรยธรรมชวยเสรมสรางภมคมกนดานความคดทด พฒนาดานความรและสตปญญา ทกษะความสามารถทางภาษา

อานหนาตอไปคะ

๔

ประเภทของชาดก ม ๒ ประเภท ๑.ชาดกนบาต ชาดกในนบาต หรอทเรยกวา นบาตชาดก หมายถงชาดกทง ๕๔๗

เรองทมอยในพระไตรปฎกเลมท ๒๗ เปนเลมทรวมเรองชาดกทเลก ๆ นอย ๆ รวมกนถง ๕๒๕ เรอง แตใน พระไตรปฎกเลมท ๒๘ นมเพยง ๒๒ เรอง เพราะเปนเรองยาว ๆ ทงนน โดย ๑๒ เรองแรกเปนเรองทมค าฉนท สวน ๑๐ เรองหลง คอเรองทเรยกวา มหานบาตชาดก แปลวา ชาดกทชมนมเรองใหญ หรอทโบราณเรยกวา ทศชาต

๒.ปญญาสชาตชาดก ค าวา ปญญาสชาดก (ปน-ยาด-สะ-ชา-ดก) ประกอบดวยค าวา ปญญาส แปลวา หาสบ กบ ค าวา ชาดก ซงหมายถงเรองราวชวตของพระโพธสตว หรอ พระพทธเจาในอดตชาตกอนทจะทรงบงเกดเปนพระพทธเจา ๕๐ เรอง เขยนเปนภาษาบาล เปนชวตของพระโพธสตวในพระชาตตาง ๆ ทไดบ าเพญบารม คอ ท าความดดวยประการตาง ๆ อยางแนวแน เพอชวยเหลอผอนและบ าเพญเพยรเพอใหพนความทกขยากตาง ๆ การบ าเพญบารมของพระโพธสตวเปนตวอยางใหพทธศาสนกชนไดท าตาม คดตาม ยดถอตาม เพอใหเขาใจความจรงเกยวกบชวต และพยายามหาวธพนจากความทกขไดอยางถกตองตามท านองคลองธรรม ปญญาสชาตชาดก ทแตงขนจากนทานพนเมองน ไมมในพระไตรปฎก หรอเรยกวา ชาดกนอกนบาต มจ านวน ๕๐ เรอง พระภกษชาวเชยงใหมแตงขนเมอประมาณ พ.ศ. ๒๐๐๐-๒๒๐๐ เปนภาษามคธ โดยเลยนแบบนบาตชาดก ครนเมอ พ.ศ.๒๔๔๓-๒๔๔๘ พระบรมวงศเธอกรมพระสมมตอมรพนธ ด ารงต าแหนงองคสภานายก หอพระสมดส าหรบพระนคร ไดทรงแปลเปนภาษาไทย เรองปญญาสชาดกจงแพรหลาย

ประเภทของนทานชาดก

เปดหนาตอไปคะ

๕

มองคประกอบ ๓ สวน คอ

๑. ปรารภเรอง คอบทน าเรองหรอ อบตเหต จะกลาวถงมลเหตหรอทมาของชาดกเรองนน เชน มหาเวสสนดรชาดก ๒. อดตนทาน หรอ ชาดก หมายถงเรองราวนทานทพระพทธองคตรสเลา ๓. ประชมชาดก ประมวลชาดก เปนเนอความสดทายของชาดกกลาวถงบคคลในชาดก คอผใดทกลบชาตเปนใครบางในปจจบน

ความแตกตางของนทานชาดกจากนทานทวไป มความหมายแตกตางจากนทานทเลากนทวไป คอ ชาดกเปนเรองทเกดขนจรง แตนทานเปนเรองทแตงขน

นองๆ เขาใจเรองนทานชาดกดแลวใชไหมคะเกงมากเลย เรามาอานนทานชาดกสนกๆกนนะคะ

กนดกวานะครบ

องคประกอบของชาดก

๖

นทานชาดกเรองท ๑

พญาไกปา

ในสมยหนง พระพทธเจาประทบอยวดเชตวน เมองสาวตถ ทรงปรารภภกษ

ผกระสนจะสกรปหนง ไดตรสอดตนทานมาสาธกวา... กาลครงหนงนานมาแลว พระโพธสตวเกดเปนพญาไกปา มไกเปนบรวารหลายรอยตว อาศยอยในปาแหงหนง มนางแมวตวหนงอาศยอยในทไมไกลจากทอยของไกปานน มนเทยวใชอบายลอลวงจบไกปากนเปนอาหารเกอบหมด พญาไกปาทราบวาบรวารถกนางแมวจบกนไปเกอบหมดกไมไปใกลทอยของมน หลายวนตอมา เมอไมเหนไกตวใดไปใกลทอยของตน นางแมวจงตองดนดนมาหาไกเสยเอง มนเดนยองเขาไปใตคอนไมทพญาไกปาจบอย พรอมกบพดขนวา "พอไกนอยสแดง ผมขนสวยงาม เจาลงมาจากกงไมเถด เราจะยอมเปนภรรยาทาน"พญาไกปารทนเลหเหลยมของมนจงตอบไปวา "นางแมวเอย เจาเปนสตว ๔ เทา ทสวยงาม สวนเราเปนสตว ๒ เทา แมวกบไกอยรวมกนไมไดดอก เชญทานไปหาผอนเปนสามเถด" นางแมวไมลดละความพยายามยงพดออดออนวา "พอไกนอย ฉนจะเปนภรรยาผสวยงาม รองเสยงไพเราะเพอเจา เจาจะรวาฉนเปนภรรยาสาวพรหมจรรยทสวยงาม รองเสยงไพเราะเพอเจา เจาจะรวาฉนเปนภรรยาสาวพรหมจรรยทสวยงามและมความสขทสด" พญาไกปาจงพดขนางแมวไปวา "นางแมวเอย เจากนซากศพ ดมเลอด กนไกบรวารของเราแลว จงไปเสยเถอะ" นางแมวเมอรวาพญาไกไมหลงกล กรบวงหนกลบไปอยางผผดหวงและไมกลบไปหากนทนนอกเลย พระพทธองคเมอตรสอดตนทานจบ ไดตรสพระคาถาวา "ผใดรไมเทาทนเหตทเกดขนโดยฉบพลน ผนนจะตกอยในอ านาจของศตร และจะเดอดรอนภายหลง สวนผใดรเทาทนเหตทเกดขนโดยฉบพลน ผนนจะพนจาการเบยดเบยนของศตร เหมอนไกพนจากนางแมวฉะนน"

ทมา : หนงสอนทานชาดก โดย พระมหาสนทร สนทรธมโม (เสนา

ซย)

นทานเรองนสอนใหรวา ผมปญญารเทาทนเหตการณยอมสามารถรรกษาตวรอดได

๗

หมายเหต

เหตทพระพทธเจาไดยกนทานชาดกมาเลา พระพทธเจาทรงแสดงธรรม แกผใดจะทรงยกชาดก ซงเปนนทานองธรรมมาเลาเปนบคลาธษฐาน คอเปนวธการสอนแบบยกเอาเรองราวนทานมาประกอบ เพอใหผฟงเขาใจงาย แทนทจะสอนธรรมะกนตรงๆ

สนกมากเลยใชไหมคะ.... เราไปท าแบบฝกทกษะการอานจบใจความ

กนดกวานะคะ

๘

๑. นางแมวจงใชกลอบายลอลวงไกปา

๒. ไกปาไมหลงกลอบาย นางแมวจงรบวงหน กลบไปอยางผผดหวง

๓. มนางแมวตวหนงอาศยอยในทไมไกลจาก ทอยของไกปา

๔. พระโพธสตวเกดเปนพญาไกปา

๕. บรวารไกปาถกนางแมวจบกนไปเกอบหมด

แบบฝกทกษะท ๑

จงใสหมายเลขเรยงล าดบเหตการณและเขยนสรปใจความส าคญ (๑๐ คะแนน)

ค าชแจง

สรปใจความส าคญ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

๙

นทานชาดกเรองท ๒

เนมราชชาดก พระชาตท ๔

พระราชาแหงเมองมถลา ทรงมพระโอรสนามวา เนมกมาร ผจะทรงสบสมบตในกรงมถลาตอไป พระเนมกมาร ทรงมพระทยฝกใฝในการบ าเพญทานมาตงแตยงทรงพระเยาวทรงรกษาศลอโบสถอยางเครงครด

เมอพระบดาทอดพระเนตรเหนเสนพระเกศาหงอก กทรงร าพงวา บดนถงเวลาทจะมอบราชสมบตใหแกโอรสแลว พระองคเองกจะไดเสดจออกบ าเพญเพยรในทางธรรมตอไป จงทรงมอบราชสมบตเมองมถลาใหแกพระเนมราชกมาร ขนครองเปนพระเจาเนมราช สวนพระองคเองกเสดจออกบวช รกษาศลตราบจนสวรรคต

เมอพระเจาเนมราชครองราชยสมบต โปรดใหสรางโรงทาน รมประตเมอง ๔ แหง โรงทานกลางพระนคร ๑ แหง ทรงบรจาคทานแกประชาชนอยเปนนตย ทรงรกษาศล และสงสอนประชาชนของพระองคใหตง มนอยในศลในธรรม

ครงนนปรากฏวาประชาชนทงหลายลวนแตเปนผมศลมสตย ไมมการเบยดเบยนท าบาปหยาบชา บานเมองกรมเยนเปนสข ผคนพากนสรรเสรญพระคณของพระเจาเนมราชอยทวไป

พระเจาเนมราช เมอทรงปฏบตธรรมอยนนทรงสงสยวา การใหทานกบการประพฤตพรหมจรรย คอ การรกษาความบรสทธ ไมของเกยวกบวถชวตของชาวโลกนน อยางไหนจะประเสรฐกวากน

พระอนทรไดทรงทราบถงความกงขาในพระทยของพระเจาเนมราช จงเสดจจากดาวดงสลงมาปรากฏ เฉพาะพระพกตรพระราชา ตรสกบพระราชาวา

๑๐

"หมอมฉนมาเพอแกขอสงสย ททรงมพระประสงคจะทราบวาระหวางทานกบการประพฤต พรหมจรรย สงใดจะเปนกศลยงกวากน หมอมฉนขอทลให ทราบวา บคคลไดเกดในตระกลกษตรยนนกเพราะประพฤต พรหมจรรยในขนต า บคคลไดเกดในเทวโลก เพราะไดประพฤต พรหมจรรยขนกลาง บคคลจะถงความบรสทธ กเพราะประพฤต พรหมจรรยขนสงสด การเปนพรหมนน เปนไดยากล าบากยง ผจะประพฤตพรหมจรรย จะตองเวนจากวถชวตอยางมนษย ปถชน ตองไมมเหยาเรอน ตองบ าเพญธรรมสม าเสมอ ดงนนการประพฤตพรหมจรรยจงท าไดยากยงกวาการบรจาคทาน และไดกศลมากยงกวาหลายเทานก บรรดากษตรยทงหลาย มกบรจาคทานกนเปนการใหญแตกไมสามารถจะลวงพน จากกเลสไปได แมจะไดไปเกดในทอนมแตความสนก ความบนเทงรนรมย แตกเปรยบไมไดกบความสขอนเกดจาก ความสงบอนวเวก อนจะไดมากดวยการประพฤตพรหมจรรยเทานน"

พระอนทรไดทรงเลาถงเรองราวของพระองค เองท ไดประกอบทานอนยงใหญ เมอชาตทเกดเปนพระราชาแหงพาราณส ไดทรงถวายอาหารแกนกพรตทอยบรเวณแมน าสทาเปนจ านวนหมนรปไดรบกศลยงใหญ แตกเพยงแตไดเกดในเทวโลกเทานน สวนบรรดานกพรตทประพฤตพรหมจรรยเหลานน ลวนไดไปเกดในพรหมโลก อนเปนแดนทสงกวาและมความสขสงบอนบรบรณกวา แตแมวาพรหมจรรยจะประเสรฐกวาทาน พระอนทรกได ทรงเตอนใหพระเจาเนมราชทรงรกษาธรรมทงสองคกนคอ บรจาคทานและรกษาศล

ครนเมอพระอนทรเสดจกลบไปเทวโลกแลวเหลาเทวดา ซงครงทเกดเปนมนษยนนไดเคยรบทานและฟงธรรมจาก พระเจาเนมราช จนไดมาบงเกดในเทวโลกตางพากนไปเฝาพระอนทรและทลวา

"พระเจาเนมราชทรงเปนอาจารยของเหลาขาพระบาทมาแตกอน ขาพระบาททงหลายร าลกถงพระคณพระเจาเนมราช ใครจะไดพบพระองคขอไดโปรดเชญเสดจพระเจาเนมราชมายงเทวโลกนดวยเถด"

พระอนทรจงมเทวบญชาใหมาตล เทพสารถน าเวชยนตราชรถไปเชญเสดจพระเจาเนมราชจากกรงมถลาขนมายงเทวโลก มาตลเทวบตรรบโองการแลวกน าราชรถไปยง

๑๑

มนษยโลกในคนวนเพญ ขณะพระเจาเนมราชก าลงประทบอยกบ เหลาเสนาอ ามาตย มาตลทลเชญพระราชาวา เทพบนสวรรค ชนดาวดงสร าลกถงพระคณของพระองค ปรารถนาจะไดพบ พระองค จงน าราชรถมาเชญเสดจไปยงเทวโลก

พระเจาเนมราชทรงร าพงวา พระองคยงมเคยเหนเทวโลก ปรารถนาจะเสดจไปตามค าเชญของเหลาเทพ จงเสดจประทบ บนเวชยนตราชรถ มาตลจงทลวา สถานททจะเชญเสดจไปนน ม 2 ทาง คอ ไปทางท อยของเหลาผท าบาปหนง และไปทางสถานท อยของผท าบญหนง พระราชาประสงคจะเสดจไปทใดกอนกได

พระราชาตรสวา พระองคประสงคจะไปยงสถานทของเหลาผท าบาปกอน แลวจงไปยงทแหงผท าบญ มาตลกน าเสดจ ไปยงเมองนรก ผานแมน าเวตรณ อนเปนททรมานสตวนรก แมน าเตมไปดวยเถาวลย หนามโตเทาหอก มเพลงลกโชตชวง มหลาวเหลกเสยบสตวนรกไวเหมอนอยางปลา เมอสตวนรกตก ลงไปในน ากถกของแหลมคมใตน าสบขาดเปนทอนๆ บางท นายนรยบาลกเอาเบดเหลกเกยวสตวนรก ขนมาจากน า เอามา นอนหงายอยบนเปลวไฟบาง เอากอนเหลกมไฟลกแดงอดเขาไปในปากบาง สตวนรกลวนตองทนทกขเวทนาดวยอาการตางๆ

พระราชาตรสถามถงโทษของเหลาสตวนรกเหลาน วาไดประกอบกรรมชวอะไรไวจงตองมารบโทษดงน มาตลกตอบบรรยายถงโทษกรรมทสตวนรกเหลาน ประกอบไว เมอครงทเกดเปนมนษย

จากนน มาตลกพาพระราชาไปทอดพระเนตรขมนรกตางๆ ทมบรรดาสตวนรกถกจองจ าและลงโทษ อยดวยความทรมานแสนสาหส นาทเรศเวทนาตางๆ เปนทนาสะพรงกลงอยางยง

พระราชาตรสถามถง โทษของสตวนรกแตละประเภท มาตลกตอบ โดยละเอยด เชน ผทเคยทรมานไลจบไลยงนกขวางนก จะถกนายนรยบาลเอาเหลกพดรดคอ กดหว แลวดงเหลกนนจนคอขาด

ผทเคยเปนพอคาแมคา แลวไมซอตอคนซอ เอาของเลวมาหลอกวาเปนของดหรอเอาของเลวมาปนของด กจะถกลงโทษใหเกด ความกระหายน า

๑๒

ครนเมอไปถงน า น านนกกลายเปนแกลบเพลง ลกเปนไฟ กจ าตองกนแกลบนนตางน า เมอกนเขาไปแกลบน า กแผดเผารางกายไดรบทกขเวทนาสาหส

ผทเคยท าความเดอดรอนใหมตรสหายอยเปนนตย รบกวน เบยดเบยนมตรสหายดวยประการตางๆ เมอ ตายไปเกดใน ขมนรกกจะรสกหวกระหายปรารถนาจะกนอาหาร แตอาหารทไดพบ กคออจจาระปสสาวะ สตวนรกเหลานจ าตองดมกนตางอาหาร ผทฆาบดามารดา ฆาผมพระคณ ฆาผมศลธรรม จะถกไฟนรกแผดเผาใหกระหายตองดมเลอดดมหนอง แทนอาหาร

ความทกขทรมานอนสาหสในขมนรกตางๆ มอยมากมาย เปนทนาทเรศเวทนา ท าใหพระราชารสกสยดสยอง ตอผลแหงกรรมชวราย ของมนษยใจบาปหยาบชาทงหลายยงนก

พระราชาทอดพระเนตรเหนวมารแกวของนางเทพธดาวารณ ประดบดวยแกวแพรวพรายมสระน า มสวนอนงดงาม ดวยดอกไมนานาพรรณ จงตรสถามมาตลวา นางเทพธดา วารณประกอบกรรมดอยางใดไว จงไดมวมานทงดงามวจตรเชนน

มาตลตอบวา นางเทพธดาองคน เมอเปนมนษย เปนสาวใชของ พราหมณ มหนาทจดอาสนะส าหรบภกษ และจกสลากภตถวายภกษ อยเนองๆ นางบรจาคทาน และ รกษาศลตลอดเวลา ผลแหงกรรมดของนางจงไดบงเกดวมานแกวงามเรองรอง

พระราชาเสดจผานวมานตางๆ อนงดงามโอฬารและไดตรสถามเทวสารถ ถงผลบญทเหลาเทพบตร เทพธดาเจาของ วมานเหลานน ไดเคยประกอบไว เมอครงทเกดเปนมนษย มาตลกทลใหทราบโดยละเอยด ความงามและความรนรมย ในเทวโลกเปนทจบตาจบใจของพระราชาเนมราชยงนก ในทสด มาตลกน าเสดจพระราชาไปถงวมานทประทบ ของพระอนทร เหลาเทพยดาทงหลายมความ โสมนสยนดทไดพบ พระราชาผเคยทรงม

พระคณตอเทพยดาเหลานน ตงแตครงทยงเปนมนษยอยในมนษยโลก เหลาเทพไดทลเชญใหพระราชา ประทบอย ในวมานของตน เพอเสวยทพยสมบตอนรนรมยในดาวดงส พระราชาตรสตอบวา

๑๓

"สงทไดมาเพราะผอน ไมเปนสทธขาดแกตน หมอมฉนปรารถนาจะประกอบกรรมด เพอใหไดรบผลบญตามสทธ อนควรแกตนเอง หมอมฉนจะตงหนาบรจาคทาน รกษา ศล ส ารวม กาย วาจา ใจ เพอใหไดรบผลแหงกรรมด เปนสทธของหมอมฉนโดยแทจรง"

พระราชาประทบอยในดาวดงสชวเวลาหนง แลวจงเสดจกลบ เมองมถลา ไดตรสเลาสงทไดพบเหนมา แกปวงราษฎร ทงสงทไดเหนในนรกและสวรรค แลวตรสชกชวนใหประชาชนทงหลาย ตงใจมน ประกอบกรรมด บรจาคทาน รกษาศล เพอใหไดไปเกด ในเทวโลก ไดรบความสขสบายรนรมย ในทพยวมาน

พระราชาเนมราชทรงครองแผนดนสบตอมาดวยความเปนธรรม ทรงตงพระทยรกษาศลและบรจาค ทานโดยสม าเสมอมไดขาด

วนหนงเมอทอดพระเนตรเหนเสนพระเกศาหงอกขาวกสลดพระทยในสงขาร ทรงด ารทจะออกบวชเพอประพฤตพรหมจรรย จงตรสเรยก พระโอรสมาเฝาและทรงมอบราชสมบตแกพระราชโอรส

หลงจากนน พระราชาเนมราชกออกผนวช เจรญพรหมวหาร ไดส าเรจบรรลธรรมครนเมอสวรรคตกไดไปบงเกดในเทวโลกเสวยทพยสมบตอนรนรมย กศลกรรมทพระราชาทรงประกอบ อนสงผลใหพระองคไดไปสเทวโลกนนคอ การพจารณาเหนโทษ ของความชว และความสยดสยองตอผลแหงกรรมชวนน และ อานสงสของกรรมดทสงผลใหบคคลไดเสวยสขในทพยสมบต อานสงสอนประเสรฐทสด คอ อานสงสแหงการประพฤต พรหมจรรยคอการบวชเมอถงกาลอนสมควร

ทมา : พระไตรปฎกฉบบประชาชน อ.สชพ ปญญานภาพ

๑๔

หมายเหต ประโยชนของนทานชาดก

๑.ไดรเรองของพระพทธเจามากขน ๒.ไดรค าสอนของพระพทธเจามากขน ๓.สามารถน ามาใชด าเนนชวตได ๔.ไดรความเปนมาของศาสนา ๕.ไดรจกศาสนามากยงขน ๖.รวาอะไรคอบญอะไรคอบาป

คตธรรม : บ าเพญอธษฐานบารม "การหมนรกษาความดประพฤตชอบโดยตงใจ โดยมงมนหากท าความดแลวยอมไดด ประพฤตชวยอมไดผลชวตอบแทนนเปนเรองทสมควรยดมนโดยแท"

เขาใจกนดแลวใชไหมคะ

ไปท าแบบฝกทกษะกนดกวา

๑๕

พระราชาแหงเมองมถลาทรงมพระโอรสนามวาอะไร

๒. ถาม การประพฤตพรหมจรรยในแตละขนสงผลใหบคคลไดเกดอยางไร ตอบ............................................................................................

.............................................................................................

๓. ถาม พระอนทรทรงเตอนพระเจาเนมราชรกษาธรรมอะไรบาง

ตอบ............................................................................................

.............................................................................................

๔. ถาม โทษของสตวนรกผทเคยทรมานไลจบ ไลยงนกอยางไร

ตอบ............................................................................................

.............................................................................................

๕. ถาม นางเทพธดาวารณประกอบกรรมดอยางใดจงมวมานแกวงาม

ตอบ............................................................................................

.............................................................................................

๑. ถาม ตอบ............................................................................................

ท าแบบฝกทกษะ ไดกนหรอเปลาเอย

จงตอบค าถามตอไปน (๑๐ คะแนน) ค าชแจง

แบบฝกทกษะท ๒

๑๖

นทานชาดกเรองท ๓

ปญญาคออาวธ

กาลครงหนงนานมาแลว พระโพธสตวไดเกดเปนพญาวานรทมรปรางใหญโตเกนบรวารทวไป มพละก าลงมากอาศยอยในชายปาแหงหนง เทยวหากนอยบนเกาะกลางแมน า ซงอดมสมบรณไปดวยแมกไมนานาชนดมผลไมบรบรณย งนก พญาวานรมกจะกระโจนจากฝงแมน าดานหนงไปพกทเกาะหน กลางล าน าแลวประโจนตอจากเกาะหนไปขนบนฝงในเวลาเชา นบเปนกจวตรประจ าวนทพญาวานรตองเทยวหากนผลไมตางๆในเกาะนนเวลากลางวนแลวจะกระท าเชนเดยวกน เพอเดนทางกลบในเวลาเยน

ในกลางแมน านนเปนทอาศยของจระเขผวเมยคหนงซงเฝาสงเกตเหนพญาวานรกระโดดขามไปๆ มาๆ ทกเชาทกเยนจนถงเชาวนหนงจระเขเพศเมยเกดแพทอง ตองการกนหวใจลงเปนยงนก จงบอกเลาความตองการกบผเปนผว

จระเขเพศผสญญาวา “ทรกตองการสงใดมหรอทพจะไมหามาบ ารงลกทอยในทอง

อาหารเยนมอนนองจะไดกนหวใจเจาลงยกษตวนนอยางแนนอน” พญาวารเทยวหากนบนเกาะแหงนนทงวน ครนถงเวลาเยนย ากมายนทชายฝงทเคยกระโดดขามทกวนดวยไหวพรบอนเปนเลศของพญาวานร สงเกตเหนความผดปรกตของแผนหนกลางน า แลวครนคดวา “วนน ท าไมแผนหนจงสงกวาเดม ในเมอปรมาณน ากยงเทาเกา เหนทจะมสตวใดมานอนเกาะแผนหนนนละกระมง” วาแลวพญาวานรกแสรงเรยกเกาะทเปนแผนหนนนวา “หน หน หนเจาเอย” เงยบสนท ไมไดรบค าตอบจากผใด จงไดพดเปรยขนอกวา “หนเจาเอย ท าไมวนนทานจงไมขานรบขาพเจาเหมอนทกวนละ”

ขางฝายจระเขเพศผทนอนอยบนเกาะแผนหน ไดฟงเชนนนกหลงคดตามไปวา ในวนอนๆแผนหนนคงไดเจรจาพาทแกพญาวานรตวนจงขานรบออกไปวา

“อะไรนะ ทานพญาลง” พญาวานรยมกรมแลวพดตอ “ทานเปนใคร”

๑๗

จระเขทกบดานปลอมเปนเกาะแผนหนตอบไปวา “เราเปนจระเข” พญาวานรถาม “ทานมานอนอยทนท าไม”

จระเขตอบ “เพอจะควกหวใจของเจา” พญาวานรถาม “ทานตองการไปท าไม” จระเขตอบ “เมยเราแพทอง ตองการกนหวใจของลง” พญาวานรคดแผนการไดจงตอบไปวา “ จระเขสหายรก เราตกลงจะสละรางใหทานแลว เพอเหนแกลกนอยของทานทจะไดมอาหารบ ารงเลยงตงแตอยในครรภมารดา ขอใหทานจงไดอาปากเอาไวเราจะกระโจนเขาปากของทานเองแตโดยด”

เมอจระเขอาปาก ตาทงสองขางกมองไมเหน จระเขไมทนคด เมออาปากคอย พญาวานรจงกระโดดเหยยบหวจระเขกระโดดขามไปยงฝงตรงขามอยางรวดเรว

นทานชาดกเรองนสอนใหรวา ผมปญญาเอาชวตรอดไดดวยสตปญญาและความเฉลยวฉลาด

สนกมากใชไหมคะ

๑๘

หมายเหต นทานชาดก เปนนทานทสนก ซงประกอบดวยตวละคร มทง สงสาราสตว ชาวบาน พรานปา นกบวช เทพเทวา ตางโคจรมาพบกนในเหตการณตาง ๆ น าเสนอขอคดด ๆ ทสามารถน าไปใชในการด าเนนชวตได การอานนทานชาดกยอมสงผลดตอแนวคด และจตใจ ของผอานไดเปนอยางด สามารถเขาใจหลกธรรมค าสอน หรอการปฏบตดปฏบตชอบอยางถองแทเขาใจการใชชวต ทเหมาะควรมากขน

เราไปท าแบบฝกทกษะกนดกวา

๑๙

แบบฝกทกษะท แบบฝกทกษะท ๓๓

นทานชาดกเรอง............................................................................. ตวละคร.......................................................................................... สถานท........................................................................................... เหตการณท ๑.................................................................................. ........................................................................................................ เหตการณท ๒................................................................................. ........................................................................................................ เหตการณท ๓................................................................................. ........................................................................................................ สรป................................................................................................ ....................................................................................................... ขอคดทไดรบ.................................................................................. ......................................................................................................

คอย ๆ คด และตงใจท านะคะ

นะไยำกเลย

จงเขยนแผนภาพโครงเรอง (๑๐ คะแนน)

๑๕

ค าชแจง

๒๐

ค าศพท

ค า ความหมาย

ต านาน เรองราวแตปางหลงทเลาสบตอกนมา นพพาน ความดบสนทแหงกเลสและกองทกข, ตาย

บารม คณความดทไดบ าเพญมา, คณสมบตทท าใหยงใหญ บรวาร ผแวดลอมหรอผตดตาม บ าเพญ ท าใหเตมบรบรณ, เพมพน ประดษฐาน การตงไว, การแตงตง, การกอสราง ปาฏหารย สงทนาอศจรรย, ความอศจรรย

ฟารม บรเวณทใชท าเกษตรกรรม ศกดสทธ ขลง สถต อย สกการะ การเคารพ, การบชา, เครองทน ามาแสดงความเคารพบชา โสดาบน ผแรกถงกระแสธรรม เปนพระอรยบคคลชนตน อธษฐาน ตงใจมงผลอยางใดอยางหนง, ตงจตปรารถนาขอรอง ตอสงทตนถอวาศกดสทธ อรยบคคล บคคลผบรรลธรรมวเศษ อาราธนา เชอเชญ, นมนต, ออนวอน

เขาใจความหมายของค าศพทแลวนะคะ

๒๑

แบบทดสอบหลงเรยน

ท าเครองหมาย X ทบตวอกษร ก ข ค หรอ ง

ทถกตอง ลงในกระดาษค าตอบ (๑๐ คะแนน)

ค าชแจง

ตนไทรกบตนออ คนหนงพายแรงมากตนไทรตนหนงอยรมน า ตานลมไมไหวกหกโคนลอย

ตามน าไป รงขนตนไทรเหนตนออเปนปกตดไมหก จงถามตนออวา “เมอคนมพายพดเราจนหกโคนลอยน ามา พวกทานลวนเปนไมเลกๆ เหตไฉนจงอยเปนปกตด หรอพายไมไดพดมาถงทน” ตนออตอบวา “พายพดมาถงทนเหมอนกน แตพวกเปนไมออน เมอลมพดแรงเรากเอนลตามลม ลมจงไมพดเราหกโคน” ตนไทรไดฟงดงนนจงนกวา ถงเราเปนตนไมใหญ แตเราไมรจกผอนผนหลกเลยงลมแรง ตงหนาตานลมอยอยางเดยว ลมมแรงกวาเราจงพดเราโคนลม ตนออถงเปนไมเลกรจกผอนผนหลบหลกใหลมพายพดพนไปไดกไมหกเหมอนตนไมใหญเชนเรา

ทมา:ปราง อษา 50นทานอสปประเทองปญญา

๒๒

๑. พายแรงมผลอยางไร ก. ท าใหน าทวม ข. ท าใหตนไมเจรญเตบโต ค. ท าใหตนไทรหกโคน ง. ท าใหเกดคลนลมแรง

๒. ท าไมตนออไมหกโคนเมอพายแรง ก. เพราะตนออเปนไมออนและเอนลตามลม ข. เพราะตนออมตนไมใหญบงลมพายไว ค. เพราะตนออลอยอยในน า ง. เพราะตนออมล าตนเลกมาก

๓. ขอคดทไดรบจากเรองคอขอใด ก. อยาดถกผอนทดอยกวา ข. ควรรจกปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมจงจะสามารถอยรอดได ค. อยายกตนเองขมผอน ง. ควรหลกเลยงไมเขาใกลคนพาล

ทงกลารองไห มชาวกลาเดนทางมาคาขาย ผานปาเขามาโดยมความอดทนเปนเลศ เขาเดนผานทงใหญซงชาวบานในละแวกนนหามปรามไมใหเดนผากลางทง ควรเดนตามเสนทางลดเลาะชายทงไป ถงแมวาจะออมไกลกวาแตกจะปลอดภย แตชาวกลาไมเชอเพราะทะนงตนวาเดนทางรอนแรมมาทวรอยเอดเจดยานน าไฉนจะมาเกรงกลวทงน ครนเมอเดนทางจรงๆชาวกลากหมดเรยวหมดแรงทงหวขาวและกระหายน า วนแลววนเลาไมพบหมบานเลย ในทสดชาวกลาถงกบนงรองไห ชาวบานจงเรยกชอทงนนวา “ทงกลารองไห”แตนนมา ทมา: ธวช ปณโณทก นทานพนบาน

๒๓

๔. ขอใดคอลกษณะของทง ก. แผนดนกวางใหญทมน าลอมรอบ ข. ทราบมพนทกวางมาก ค. พนทมตนไมตางๆขนอยหนาแนน ง. พนทส าหรบปลกพชบนไหลเขา

๕. ขอคดทไดจากเรองนคออะไร ก. ไมควรทะนงตนจนเกนไป เพราะอาจไดรบความเดอดรอน ข. ควรมความเชอมนในตนเอง ค. คดอยางไร ท าอยางนน ง. อยาสรางปญหาใหกบผอน

๖. ถานกเรยนเปนชาวบานกลา นกเรยนควรท าอยางไร ก. ท าตามทคดไว ข. ฟงค าตกเตอนของชาวบาน ค. หนหลงเดนกลบบาน ง. นงรองไหจนกวาจะมคนมาชวย

๗. ตวละครใดทไมไดกลาวถงในเรองทงกลารองไห ก. ชาวกลา ข. ชาวบานทองถน ค. ชาวบานกลาและชาวบานทองถน ง. นายพราน

๒๔

แพะกบเสอเหลอง ในสมยหนงพระพทธเจาประทบอยวดเวฬวน เมองราชคฤหทรงปรารภแมแพะตวหนง ไดตรสอดตนทานมาสาธก วา... กาลครงหนงนานมาแลว พระโพธสตวเกดเปนฤๅษบ าเพญเพยรอยในปาหมพานตเปนเวลานาน ตอมาไดสรางบรรณศาลาทซอกเขาแหงหนงใกลเมองราชคฤห ทกวนพวกคนเลยงแพะจะพากนตอนแพะมาเลยงทซอกเขาใกลทอยของพระฤๅษนนเปนประจ า เพราะมภเขาลอมรอบเมอปลอยแพะแลว พวกเขากจะพากนเลน ตกเยนถงจะไปตอนแพะกลบบานไป

ตอมาเยนวนหนง เมอไดเวลาตอนแพะกลบบาน มแมแพะตวหนงไปหากนไกลฝง ไมทนเหนฝงแพะกลบคอก จงเดนลาหลงอย ในขณะนนมเสอเหลองตวหนงเหนแมแพะนนก าลงเดนกลบ แพะพอเหนเสอเหลองยนดกรออยขางหนากคดวา "วนนชวตเราไมรอดแน นอกจากจะพดค าออนหวานใหมนใจออนเทานน เราถงจะรอดไปได"

เมอเดนเขาไปใกลเสอเหลอง จงพดขนวา "คณลงคะ สบายดหรอเปลา แมฉนถามหาลงอยเปนประจ า พวกเราคดถงคณลงอยเปนประจ า พวกเราคดถงคณลงตลอดเวลาละคะ" เสอเหลองไดฟงกรวาเปนกลลวงของแมแพะจงตอบไปวา "แมแพะ เจาบงอาจมาเหยยบหางเราได วนนเจาคงวาเจาจะพนจากความตายไปไดดวยการเรยกเราวาลงเหรอ" แมแพะ "ทานนงหนหนามาทางฉน ฉนกอยตรงหนาของทาน ไฉนฉนถงจะเหยยบหางของทานทอยดานหลงของทานละ" เสอเหลอง "ทวปทง 4 มหาสมทรและภเขาทงหมดเราเอาหางวางไวหมด เจาจะไมเหยยบหางของเราไดอยางไร" แมแพะ "พวกญาต ๆ ไดบอกเรองหางของทานยาวใหฉนทราบกอนแลว ฉนจงมาทางอากาศ" เสอเหลอง "เรารวาเจามาทางอากาศ ฝงเนอเหนเจาจงแตกตนหนไป ท าใหอาหารของเราหนไปหมด เจาจะวาอยางไร "กลาวจบกไดตะครบแมแพะฆากนเปนอาหารในทสด พระพทธองค เมอตรสอดตนทานจบไดตรสพระคาถาวา "ในคนโหดรายไมมเหตไมมผล ไมมถอยค าเปนสภาษตในคนโหดราย บคคลพงท าการหลบหนไปใหพน เพราะค าของคนดมนกไมชอบ" ทมา : หนงสอนทานชาดก โดย พระมหาสนทร สนทรธมโม (เสนาซย)

๒๕

๘. ขอใดไมใชค ากลาวของแมแพะ ก. ทานนงหนหนามาทางฉน ฉนกอยตรงหนาของทาน ไฉนฉนถงจะเหยยบหาง ของทานทอยดานหลงของทาน ข. หางของทานยาว ฉนจงมาทางอากาศ ค. ทวปทง 4 มหาสมทรและภเขาทงหมดเราเอาหางวางไวหมด เจาจะไมเหยยบ หางของเราไดอยางไร

ง. สบายดหรอเปลา แมฉนถามหาลงอยเปนประจ า ๙. ขอความใดกลาวไมถกตอง ก. พระโพธสตวเกดเปนฤๅษบ าเพญเพยรอยในปาหมพานต ข. ลกแพะตวหนงไปหากนไกลฝง ไมทนเหนฝงแพะกลบคอก จงเดนลาหลง ค. วนนชวตเราไมรอดแน ตองพดค าออนหวานใหมนใจออนเทานนถงจะรอด ง. เสอเหลองตะครบแมแพะฆากนเปนอาหาร ๑๐.นทานเรองนใหขอคดอยางไร ก. เหตผลและคณธรรมไมมในผราย

ข. พดจาโกหกขาดความนาเชอถอ ค. คดประทษรายผอน ยอมไดรบการประทษรายตอบ ง. มปญญารเทาทนเหตการณยอมสามารถรรกษาตวรอดได

ท าเสรรจแลววาาพ... ไปารวแค าาอบกนนะคะ ใคร

แะไดวคะลนนเสทาไหร

๒๖

ภาคผนวก

๒๗

พระโพธสตวเกดเปนพญาไกปา มนางแมวตวหนงอาศยอยในทไมไกลจากทอยของไกปา บรวารไกปาถกนางแมวจบกนไปเกอบหมด นางแมวจงใชอบายลอลวงไกปามา ไกปาไมหลงกลอบาย นางแมวจงรบวงหนกลบไปอยางผผดหวง

เรยงล าดบเหตการณ

๔ ๓ ๕ ๑ ๒

สรปใจความส าคญ

เฉลยแบบฝกทกษะท ๑

๒๘

ตอบค าถาม

๑. ทรงมโอรสนามวา เนมกมาร ๒. พรหมจรรยขนต า ไดเกดในตระกลกษตรย พรหมจรรยขนกลางไดเกด

ในเทวโลก พรหมจรรยขนสง บคคลจะถงความบรสทธ ๓. บรจาคทานและรกษาศล ๔. จะถกนายนรยบาลเอาเหลกพดรดคอ กดหว แลวดงเหลกจนคอขาด ๕. จดอาสนะส าหรบภกษ จดสลากภตถวายภกษ บรจาคทานและรกษาศล

ตลอดเวลา

เกงมาก ถกทกขอเลยคะ

เฉลยแบบฝกทกษะท ๒

๒๙

นทานเรอง ปญญาคออาวธ ตวละคร พญาวานร จระเขเพศผและจระเขเพศเมย สถานท กลางแมน าแหงหนง เหตการณท ๑ จระเขเพศเมยแพทอง ตองการกนหวใจลง จงบอกให จระเขเพศผไปหาหวใจลงมาใหกน เหตการณท ๒ จระเขเพศผไปนอนบนเกาะกลางแมน า เพอจะฆา พญาวานรและน าหวใจมาใหจระเขเพศเมยกน เหตการณท ๓ พญาวานรหลอกใหจระเขอาปากเพอเหยยบหวจระเขและกระโดดขามไปยงฝงตรงขาม สรป พญาวานรไมถกจระเขฆาเพราะความเฉลยวฉลาดของตน ขอคดทไดรบ เมอเกดปญหาขนควรแกไขดวยสตปญญา

เขยนแผนภาพโครงเรอง

ไชโย ! ถกตองแลวคะ

เฉลยแบบฝกทกษะท ๓

๓๐

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

ท าแบบทดสอบถกกขอคะ

ขอ ค าตอบ

1. ค 2. ก 3. ข 4. ข 5. ก 6. ข 7. ง 8. ค 9. ข 10. ก

๓๑

บรรณานกรม

กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๕๑). คมอการจดการเรยนร กลมสาระการเรยนรภาษาไทย. กรงเทพ ฯ : กรมวชาการ.

ชลาลย ศรอารย. (๒๕๕๒ ). นทานชาดก. กรงเทพ ฯ : ครเอทบคส. ปราง อษา. (๒๕๕๒). ๕๐ นทานอสป ประเทองปญญา. กรงเทพ ฯ : ไพลน.

ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๕๑). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๑. กรงเทพ ฯ : นานมบคส.

สมาลย พงษไพบลย. (๒๕๔๓). คตชนวทยา (นทานพนบาน) กรงเทพ ฯ : ครเอทบคส. www.kalyanamitra.org/th/aesop-detail.php. www.K@POOK!.com.th/นทานชาดก http://rrr.thaiedresearch.org/thaied/index.php.

๓๒