ZOOLOGIJA INVERTEBRATAZOOLOGIJA INVERTEBRATA

ZOOLOGIJA:

ZΩON = životinja, ΛOΓOΣ = nauka

nauka o životinjskom svetu:

- građa - razviće- funkcija - međusobni odnosi- razmnožavanje - geografsko rasprostranjenje- poreklo

Glavne discipline zoologijeMORFOLOGIJA – oblik i formuANATOMIJA – unutrašnja građaCITOLOGIJA – struktura i funkcija ćelijeFIZIOLOGIJA – funkcija ćelije, tkiva organa ili organskih sistemaEMBRIOLOGIJA - razvićeZOOGEOGRAFIJA – geografsko rasprostranjenjeEKOLOGIJA – pozicija i uloga organizma u ekosistemuSISTEMATIKA – raznovrsnost

• Nomenklatura: NOME = ime proces opisivanja i davanja imena novim taksonima

• Klasifikacija (taksonomija): TAΞIΣ = poredak

NOMOΣ = zakon

OSNOVNI POJMOVI KLASIFIKACIJE

smeštanje novoopisanih taksona po nekom ustanovljenom principu na osnovu njihovih srodničkih odnosa

1. Beskičmenjaci su najbrojnija grupa organizama. Od ukupnog broja opisanih životinja preko milion vrsta su insekti.

2. Raznovrsna fauna (po ekologiji, antomiji, razviću...)

3. Sa aspekta čoveka, štetne i korisne vrste: - uzročnici zaraznih bolesti (amebe, malarični

plazmodijumi...)- paraziti (metilji, pantljičare, krpeljli, vaši, buve...)- polinatori (pčele, bumbari, leptiri...)- konzumni (školjke, lignje, rakovi, puževi...)- medonosna pčela, svilena buba...

NEOPHODNOST POZNAVANJA FAUNE BESKIČMENJAKA

SADRŽAJ PREDMETA

1. Sarcomastigophora2. Apicomplexa (Sporozoa)3. Microspora4. Myxozoa5. Ascetospora6. Labyrinthomorpha7. Ciliophora

Regnum PROTISTASubregnum PROTOZOA

Phyla - razdeli

8. Spongia (Porifera)9. Placozoa 10. Cnidaria11. Ctenophora12. Platychelminthes13. Gnathostomulida14. Mesozoa15. Nemertina16. Entoprocta17. Gastrotricha18. Nematoda19. Nematomorpha20. Rotatoria21. Acanthocephala22. Kinorhyncha23. Loricifera

Regnum ANIMALIAPhyla - razdeli

24. Priapulida25. Mollusca 26. Annelida27. Echiurida28. Sipunculida29. Pogonophora30. Onycophora31. Tardigrada32. Pentastomida33. Arthropoda34. Bryozoa35. Phoronida36. Brachiopoda37. Echinodermata38. Chaetognatha

KLADISTIKAod grčke reči κλαδος, klados – grana

• Biološka disciplina koja se bavi određivanjem odnosa između organizama na osnovu izvedenih sličnosti• Svrha je grupisanje organizama na osnovu evolutivne srodnosti• Bazira se na proceni neke morfološke celine u odnosu na njeno primitivno, predačko stanje (npr. ekstremiteti kod kičmenjaka)

PleziomorfnoPleziomorfno – predačko, primitivno stanje karaktera – predačko, primitivno stanje karakteraApomorfnoApomorfno – izvedeno, novo, napredno stanje karaktera – izvedeno, novo, napredno stanje karaktera

SimpleziomorfnoSimpleziomorfno – predačka osobina prisutna kod više taksona – predačka osobina prisutna kod više taksonaSinapomorfnoSinapomorfno – izvedena osobina prisutna kod više taksona – izvedena osobina prisutna kod više taksona

Filogenetska sistematikaFilogenetska sistematika – bazira se na srodnosti, odnosno većem broju sinapomorfnih karaktera

Matrica karaktera Matrica karaktera sa filogenetskim stablomsa filogenetskim stablom

– konstruiše se na osnovu velikog broja analiziranih karaktera

• Monofiletsko poreklo – od jednog pretka (jedino tačno)!• Parafiletsko poreklo – daleko srodstvo, nejasno• Polifiletsko poreklo – ne zna se predak

Filogenetsko stablo sa prikazom mećusobnih relacija Filogenetsko stablo sa prikazom mećusobnih relacija analiziranih taksnoa na osnovu stanja karakteraanaliziranih taksnoa na osnovu stanja karaktera

• Homologija – srodnost u funkciji organa• Analogija – sličnost u funkciji organa

• Divergencija – organizmi vode poreklo od zajedničkog pretka• Konvergencija – sličnost zbog sredinskih faktora (voda, vazduh, parazitizam...)• Paralelizam – nastaje zbog konvergencije

HIJERARHIJA TAKSONOMSKIH KATEGORIJA

DOMENA = DOMEN › › › › › Eukaryota (eukarioti)REGNUM = CARSTVO › › › › › Animalia (životinje)PHYLUM = RAZDEO, TIP › › › › › Arthropoda (zglavkari)CLASSIS = KLASA › › › › › Hexapoda – Insecta! (insekti)ORDO = RED › › › › › Lepidoptera (leptiri)FAMILIA = PORODICA › › › › › Pieridae (belci)GENUS = ROD › › › › › Pieris (belac)SPECIES = VRSTA › › › › › Pieris brassicae

(kupusar)

OSNOVNI POJMOVI KLASIFIKACIJE Sistematika: SYSTEMA = sistem

Nauka o raznovrsnosti organizama. Širi pojam, koji obuhvata prethodno definisanu taksonomiju sa dodatkom svih teoretskih i praktičnih aspekata evolucije, genetike, anatomije, morfologije, ekologije, ponašanja i specijacije u cilju razumevanja srodničkih odnosa između organizama. Filogenija: Jedan od aspekata sistematike koji se bavi izučavanjem i otkrivanjem evolucionog srodstva između organizama.

Sistematika 300 godina od rođenja Linea

Binominalni sistem (Linnaeus, 1758) Systema naturae.

Tipološki koncept vrste –vrste su morfološki definisane

Nominalistički koncept –vrste ne postoje, postoje samo jedinke

Biološki koncept vrste

KONCEPT VRSTEBiološki koncept vrste: grupa populacija koje se međusobno slobodno ukrštaju, daju plodno potomsvo, a reproduktivno su izolovane od drugih takvih grupa u prirodi.

Vrsta: reproduktivna zajednica, ekološka i genetička jedinica.

Nedostaci: nemogućnost primene kod uniparentalnih organizama (bakterije i drugi organizmi koji se razmnožavaju bespolno).

Tradicionalna klasifikacija živog sveta

PET CARSTAVA ŽIVIH ORGANIZAMA

•MONERA (jednoćelijski prokariotski organizmi)

•PROTISTA (jedno- ili višećeliski organizmi)

•PLANTAE - biljke•ANIMALIA - životinje (višećelijski eukariotski organizmi)•FUNGI - gljive

PET CARSTAVA

Najnovija klasifikacija živog svetaU savremenoj literaturi, danas se koristi klasifikacija živih bića na 6 ili čak 7 carstava:

• ARCHAEBACTERIA (jednoćelijski prokariotski organizmi)• EUBACTERIA (jednoćelijski prokariotski organizmi)

• PROTISTA (jedno- ili višećeliski organizmi)

• PLANTAE - biljke• ANIMALIA - životinje (višećelijski eukariotski organizmi)• FUNGI - gljive

• MYXOMYCOPHYTA – sluzave gljive

Molekularna sistematikaGrana sistematike koja

proučava filogenetske odnose između organizama na osnovu informacija iz genetičkog materijala (DNK i RNK) ili proteina.

Takođe, vrlo često se koristi i mitohondrijalna DNK.

Kod biljaka se analizira i hloroplastna DNK

4,55 mlr.gArheozoik

2,5 mlr.g

--- Prekambrijum ---Proterozoik

544 mil.gKambrijum

490 mil.gOrdovicijum

444 mil.gSilur

416 mil.g Devon

359 mil.gMisisipijum

318 mil.gPensilvanijumKarbon

299 mil.gPerm

Paleozoik

251 mil.g Trijas

200 mil.g Jura

145 mil.g Kreda

Mezozoik

65 mil.g Paleocen

55,3 mil.gEocen

33,9 mil.gOligocen

23,0 mil.gMiocen

5,33 mil.gPliocen

Tercijar

1,81 mil.gPleistocen

10 000 gHolocenKvartar

KenozoikFANEROZOIK

Godina preEpohaPeriodaEraEon

PRIMER EVOLUCIONE ISTORIJE ŽIVOTINJA

SIMETRIJA ŽIVOTINJA

Bilateralna(dvobočna) Radijalna (zračna) Asimetrija Sferna

SEGMENTACIJASegmentacija = metamerizam (podeljenost tela na

segmente)Segment = metamera

1. Homonomna segmentacija 2. Heteronomna segmentacija

SEGMENTACIJA3. Bez segmentacije - telo nije podeljeno na jasne

segmente

DIPLOBLASTICA / TRIPLOBLASTICA

Diploblastika – organizmi sa najprostijom telesmom organizacijom, nivo tkiva: ektoderm i endoderm. Između ta dva sloje je nećelijski sloj – mezogleja.

Pripadaju samo Coelenterata : Cnidaria i Ctenophora

ektoderm

endoderm mezogleja

ACOELOMATA PSEUDOCOELOMATA COELOMATA

ektoderm

ektodermektoderm

endoderm

endoderm

endoderm

mezoderm mezoderm

mezoderm

digestivni trakt

digestivni trakt telesna duplja

mezentera

telesna duplja

TRIPLOBLASTICA